Post on 14-Jun-2015
description
A etimoloxía é a disciplina que estudia a orixe das palabras, así como os cambios de significado que se van
producindo ó longo da historia das palabras. Eses cambios non tan regulares e previsibles como os
fonéticos, pero si que se poden observar certos patróns. Nas seguintes diapositivas verás, en xeral, cómo algunhas
palabras ampliaron o seu significado e outras o restrinxiron. Nestes procesos entra sempre en xogo unha
capacidade intelectual humana: a asociación de ideas
LatínLIGNA
palabrapatrimonialderivada:
LEÑA(“madeiracortada”)
significadoorixinal:
“madeiros”
derivadoscultos:
LIGNITO,LIGNÍVORO
O antigo plural latino pasou a
ter un significado
colectivo e, polo tanto, máis
xeral
LatínPVLCHRVM
palabraderivada:PULCRO(“limpo”)
significadoorixinal:
“fermoso”
outrosderivados:
PULCRITUDE
Produciuse un cambio de significado por asociación de conceptos: a limpeza
considérase fermosa
LatínPVLLVM
palabrapatrimonialderivada:
POLO/POLLO(“cría dagaliña”)
significadoorixinal:
”pequeneiro”
outrosderivados:POLLINO,
POLLASTRE
Produciuse unha restricción no significado: en
latín o senso era máis xeral
LatínQVAERERE
palabrapatrimonialderivada:“QUERER”
significadoorixinal:“buscar”
outrosderivados:
QUERENCIA
Produciuse un cambio de
significado por asociación de conceptos: se
buscamos algo é porque o queremos
LatínFOCVM /IGNEM
palabraspatrimoniaisderivadas:
FUEGO,FOGAR/HOGAR
significadosorixinais:“lume do
fogar / lume(en xeral)”
derivadoscultos:
FOGO, FOCO,IGNÍFUGO,IGNÍVORO
Produciuse unha ampliación no significado de focus, que en latín era máis
específico
LatínCASA
palabrapatrimonialderivada:
CASA
significadoorixinal:
“chabola”
outrosderivados:CASERÍO,CASEIRO
Produciuse ampliación do significado: en
latín o senso era máis específico
LatínMARTYR
palabraderivada:MÁRTIR
significadoorixinal (a
travésdo grego):
“testemuña”
outrosderivados:MARTIRIO
Produciuse un cambio de significado por asociación de
conceptos: os mártires morrían dando testemuño da
súa fe
LatínFESTA
palabrapatrimonialderivada:
FESTA/FIESTA
significadoorixinal:“día non
laborable”
derivadoscultos:
FESTIVOFESTIVIDADE
FESTIVAL
Produciuse un cambio de significado por asociación
de conceptos: un día no que non se traballa é motivo de
ledicia
LatínPARVVM
palabrapatrimonialderivada:
PARVO
significadoorixinal:
“pequeno”
derivadoscultos:
PÁRVULO
Produciuse un cambio de significado por asociación de
conceptos: chamamos “parvo” a quen consideramos “de
mente pequena
LatínCABALLVM
palabrapatrimonialderivada:CABALO
significadoorixinal:“cabalocapado”
outrosderivados:CABALGAR,CABALETE,CABALEIRO
Produciuse unha ampliación de significado: en
latín o senso era máis específico
LatínAVOLVM
palabrapatrimonialderivada:
AVÓ / ABUELO
significadoorixinal:variantecariñosade “avó”
derivados cultos:
ABOLENGO
Produciuse unha perda de
conciencia do sufixo
deminutivo
LatínPVTARE
palabrapatrimonialderivada:PODAR
significadosorixinais:
“limpar”, “podar”;“pensar”
derivadoscultos
PUTATIVO
Produciuse un cambio de significado por asociación de ideas (de concreto a abstracto), xa en latín: para podar é preciso
pensar ben qué ramas cortar
LatínDOCERE / INSIGNARE
palabrapatrimonialderivada:ENSINAR/ENSEÑAR
significadosorixinais:
“ensinar” /“sinalar”
derivadoscultos:
DOCENCIA,DOCTOR
Produciuse un cambio de significado por asociación de ideas (de concreto a
abstracto): sinalar algo a alguén é, en certo modo,
ensinarlle
LatínORDINARE
palabrapatrimonialderivada:
ORDENAR(“poñer en orde”
e “mandar”)
significadoorixinal:
“poñer en orde”
outrosderivados:
ORDENANZA,ORDINAL
Engadiuse un significado
abstracto a partir do concreto (xa
en latín): dar ordes é, en certo modo, organizar
LatínECCLESIA
palabrapatrimonialderivada:IGREXA /IGLESIA
significadoorixinal (a
través do grego:“asamblea”
derivadoscultos:
ECLESIÁSTICO
Engadiuse un significado concreto, xa no latín e o grego, a partir do abstracto
primario
LatínNOMINA
palabraactual
derivada:NÓMINA
(“lista de nomes”e tamén “soldo”
significadoorixinal:“nomes”
outrosderivados:NOMINAL,
NOMINACIÓN
Os dous significados
actuais proceden de
metonimias: o todo pola parte
(“lista de nomes”) e a
parte polo todo (“soldo”)
LatínGENVCVLVM
palabrapatrimonialderivada:XEONLLO/
HINOJO
significadoorixinal:“xeonllo
pequeno”
derivadoscultos:
XENUFLEXIÓN
Perdeuse a conciencia do sufixo: o que
en latín era un deminutivo, pasa a ser
palabra base nas linguas romances
LatínTEMPESTATEM
palabrapatrimonialderivada:
TEMPESTADE
significadoorixinal:“tempo
(meteorolóxico)”
outrosderivados:
INTEMPESTIVO
Produciuse, xa en latín, unha
restricción do significado: designa
un tempo meteorolóxico
concreto
LatínSEDERE
palabrapatrimonialderivada:
SER
significadoorixinal:
“estar sentado”
derivadoscultos:SEDE,
SEDENTE
O significado ampliouse moito, xa
que “ser” é un concepto moi
extenso, mentres “estar sentado” é
moi concreto
LatínLVDVS /IOCVS
palabrapatrimonialderivada:
XOGO/ JUEGO
significadosorixinais:
“xogo”/“broma”
derivadoscultos:
LÚDICO.LUDOPATÍA,LUDOTECA
A segunda palabra sustituíu á primeira
no léxico patrimonial, por asociación de
conceptos: unha broma pretende ser
divertida
LatínSTARE
palabrapatrimonialderivada:
ESTAR
significadoorixinal:
“estar de pé”
derivadoscultos:
ESTÁTICO
Igual que no caso se SEDERE, o seu
senso fíxose moito máis xeral
LatínMIRABILIA
palabrapatrimonialderivada:
MARABILLA /MARAVILLA
significadoorixinal:“cousas
admirables”
outrosderivados:
MARABILLOSO
O cambio prodúcese aquí por asociación de conceptos: as
cousas marabillosas son dignas de admiración
LatínPAGANVS
palabrapatrimonialderivada:
PAGÁN/PAGANO
significadoorixinal:“aldeán”
outrosderivados:
PAGANISMO
Nova asociación de conceptos: os habitantes das aldeas
tardaron máis en acoller o cristianismo, e por iso “aldeán” converteuse para os cristiáns en
sinónimo de “non crente en Cristo”
LatínPLICARE
palabrapatrimonialderivada:
CHEGAR/LLEGAR
significadoorixinal:
“achegar”,“arrimar”
outrosderivados:CHEGADA
Os dous sensos están moi próximos, polo que se asocian facilmente: se non arrimamos a
algo ou alguén, enténdese que
“chegamos”