Post on 20-Mar-2020
1
1
GUÍA de LECTURA
O
NENO
DO
PIXAMA
A
RAIAS
Edición e Impresión: I.E.S. de Pastoriza
Rúa Lagarto, Esq. Furoca s/n 15140 Pastoriza – Arteixo A CORUÑA
Teléfono: 981 647517 Fax: 981 647519
http://bibliotecaiespas.webnode.es/
e-mail: ies.pastoriza@edu.xunta.es
ISBN: 978-84-692-2800-5 Depósito legal: C 3626-2009
2
2
AUTORES:
Club de Lectura “A Nora dos Libros”
(I.E.S. de Pastoriza – Arteixo – A Coruña) - Mª Élida Barrela Muinelo - Mercedes Dans López - Mª del Carmen Zapata Babío - Cristina Vázquez Grandío - Mª Cruz Gabiola Peleteiro - Marta Pumares Varela - Bibiana Santos Docal - Purificación Toba Quintáns E COA COLABORACIÓN DE:
- Bibian Yineth González Toro - Laura Núñez Alba - Andrea Pardo Sánchez - Alba Ponte Loureiro - Lorena Pombo - Ibra Lo
E coa subvención do CEFORE da Coruña.
3
3
◘ “Pode que Shmuel abrira a boca para responder, mais Bruno
nunca chegou a oír, porque xusto naquel momento, todos os que
desfilaban e que encheran o cuarto, emitiron berros ao ver como se
pechaba a porta de adiante e desde fóra oíase un ruído metálico.
Bruno levantou unha cella, porque non comprendía o sentido de
todo aquilo, mais supuxo que tiña que ver con que non entrara a
chuvia e que a xente non collese catarros.
Entón o cuarto escureceu e, a pesar de todo o caos que houbo
despois, dalgunha maneira Bruno conseguiu seguir agarrado á man
de Shmuel, e nada no mundo o convencería para soltala.”
(Páx. 187, Ed. Narrativa K, Tradución en Galego)
◘ “ Bruno arrugó la frente. Miró el cielo y entonces oyó otro
fragor, el ruído de un trueno, y de inmediato el cielo pareció
oscurecerse más, hasta volverse casi negro, y empezó a llover a
cántaros, aún más fuerte que por la mañana. Bruno cerró los ojos un
instante y sintió cómo lo mojaba la lluvia. Cuando volvió a abrirlos,
ya no estaba desfilando, sino más bien siendo arrastrado por toda
aquella gente. Lo único que notaba era el barro pegado por todo el
cuerpo y el pijama adhiriéndose a su piel por efecto de la lluvia.
Anheló estar en su casa, contemplando el espectáculo desde lejos, y no
arrastrado por aquella multitud.”
(Pág. 211, Ed. Salamandra, 15ª ed., Traducción en Castellano)
4
4
◘ “Un último pensamento pasóuselle pola cabeza ao seu irmán
mentres miraba na distancia para aqueles centos de persoas
facendo as súas cousas. O pensamento era que todos eles, os
rapaces pequenos, os rapaces maiores,os pais, os avós, os tíos, a
xente que vivía soa en calquera barrio e que non parecía ter
familia ningunha, todos vestían a mesma roupa: un pixama a
raias grises e na cabeza unha gorra a raias grises.
- Que estraño – murmurou antes de dar a volta.”
(Páx. 42, Ed. Narrativa K, 1ª ed., Tradución en Galego)
◘“(…) y, mientras contemplaba a aquellos cientos de personas
que trajinaban o deambulaban a lo lejos, reparó en que todos -
los niños pequeños, los niños no tan pequeños,
los padres, los abuelos, los tíos, los hombres que vivían en las
calles y que no parecían tener familia – llevaban la misma ropa:
un pijama gris de rayas y una gorra gris de rayas.
-Qué curioso – murmuró, y se apartó de la ventana.”
(Pág. 44, Ed. Salamandra, 15ª ed., Traducción Castellano)
6
6
Se comparamos as dúas contraportadas: observas algunha
diferenza entre elas? ................................................................................................................................
Cales?
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
7
7
1. Introdución á obra
Comentario da obra ...................................................................................................8-9
Biografía do autor ..................................................................................................10-15
2. Contidos e Valores
Declaración Universal dos Dereitos Humanos ......................................................16
Valores (a familia, a amizade) ...................................................................................16
3. Achegámonos ao libro
Actividades en relación co formato do libro ..................................................17-24
Actividades en relación coa vertente Temática –Humana ..........................25-47
Actividades en relación coa vertente Histórica ...........................................48-55
Actividades en relación coa vertente Literaria ............................................56-58
4. Actividades de comprensión-competencia lectora .....................59-66
5. Obradoiro de escritura .....................................................................67-69
6. Habilidades e destrezas xerais de competencia lectora ................70
7. Temas transversais..................................................................................70
8. Recursos e materiais para o estudo do libro
Estudo histórico ....................................................................................................71-92
Estudo literario ....................................................................................................93-110
Películas ........................................................................................................................111
Libros ....................................................................................................................112-113
Índice
8
8
Comentario da obra
The Boy in the Striped Pyjamas, título orixinal da obra, ten
unha versión en galego (O neno do pixama a raias) e outra en
castelán (El niño con el pijama de rayas):
Esta novela está ambientada nunha época moi dura como é a
Alemaña nazi, no campo de concentración mis coñecido durante a 2ª
guerra mundial: o campo de Auschwitz.
Reflicte, pois, unha época de represión e persecución racial
(limpeza étnica), especialmente contra os xudeus. Porén, o autor
soubo facer desta historia unha lectura amena rodeada de tenrura,
sen deixar de ser tremendamente triste e cruel. Unha lectura que
logra ―enganchar‖, á vez que che fai reflexionar sobre as crueldades
que se poden chegar a cometer, e o que é peor: xustificar polo simple
feito de ser diferentes (raza, cultura...) ou polas arelas de poder.
1. Introdución á obra
9
9
É un libro que, curiosamente, poden ler tanto nenos como
adultos porque, aínda que o tema é cruel, aparece envolto nun halo de
tenrura ou dozura (pois ofrécese desde a perspectiva dun neno de 9
anos) que é capaz de ―suavizar‖ esa crueldade sen perder nada do
seu dramatismo.
O autor acadou este ―milagre‖ partindo de catro estratexias:
1.- Elixiu a perspectiva dun neno (e alemán) de 9 anos (Bruno)
para contar a historia, o cal achega á novela unha dose de frescura e
inocencia, calidades que, en principio, estarían rifadas co tema
tratado na mesma.
2.- Esa inocencia provoca, en moitos casos, situacións
antagónicas entre a realidade e a interpretación que dela ofrece o
neno, o cal crea certo toque humorístico ao tempo que reforza a
intención crítica e a condena que se reclama do lector.
3.- En ningún momento o autor ofrece unha descrición ambiental
exhaustiva e precisa, senón que selecciona os datos e vainos
espallando ao longo da novela, para que o lector se vexa forzado a
reconstruír ese ambiente. De tal forma que se establece con este,
unha especie de diálogo, o cal esixe da súa parte certo saber ou
cultura en relación á época na que se localizan os feitos.
4.- E, por último, o estilo e a linguaxe utilizados son moi
adecuados, o que fai que a súa lectura sexa moi doada.
10
10
Biografía do autor
John Boyne naceu en Dublín, Irlanda, en 1971.
Estudou Literatura Inglesa no Trinity College, Dublín, e foi
estudante no curso de Mestría en Creación Literaria na Universidade
de East Anglia, onde posteriormente tamén el ensinaría escritura
creativa a alumnos irlandeses.
Empezou a publicar historias curtas aos vinte anos. A súa
primeira novela, The Thief of Time ( sobre un home que mira cara
atrás na súa vida, despois de ter vivido entre os grandes nomes da
historia), foi publicado en 2000. En 2005 publicou a súa terceira
novela Crippen (a historia de Harvey Hawley Crippen, protagonista
dunha persecución por parte de Scotland Yard en 1910, despois de
que o corpo descortizado da súa muller aparecese no soto da súa
casa de Camden. En 2006 publica The boy in the striped pyjamas
que, aínda que orixinariamente era para lectores mozos, rapidamente
atopou audiencia entre as persoas adultas e nenos. Foi traducido a
unha trintena de idiomas e mesmo ten unha adaptación
cinematográfica, producida por Miramax.
11
11
Incluímos a continuación unha entrevista que reproduce a opinión
persoal do autor sobre a súa propia obra:
ENTREVISTA a John BOYNE
El niño con el pijama de rayas, de John Boyne no sólo se ha traducido a una
treintena de idiomas sino que estos días ha dado comienzo el rodaje de su adaptación
cinematográfica, producida por Miramax. Esta novela, apta para todos los públicos, nace
con la vocación de explicar el Holocausto, mediante la amistad entre el hijo de un
comandante nazi y un niño judío, a través de la alambrada del campo de concentración
de Auschwitz.
Ángeles López. ¿Qué pretendía realmente cuando escribió El niño del pijama de rayas:
“revisar” literariamente el tema del holocausto?
John Boyne. Desde luego, no era mi intención hacer una “revisión literaria del
Holocausto”, ya que semejante idea hubiera sido muy extraviada. Mi único objetivo,
pasaba por componer una novela para los lectores más jóvenes, que comenzaban en el
colegio a aproximarse a aquel momento histórico. Confiaba en que la amistad entre
John Boyne
«La alambrada de Auschwitz es un espejo... Sólo el azar delimita quién
está a cada lado» Ángeles López
12
12
Bruno y Shmuel fuera una primera aproximación, un punto de arranque, que les llevase
más tarde, a averiguar lo que sucedió, realmente, durante le genocidio nazi. Aunque
tampoco descarté que fuera una novela accesible para los lectores adultos.
Ángeles López. Por cierto... ¿Cómo la definiría: literatura juvenil, ficción histórica,
fábula, parábola...?
John Boyne. Me gustaría pensar que es una alegoría, una fábula literaria que puede se
leída por todos los públicos.
Ángeles López. ¿No le dio miedo enfrentarse a un tema tan tratado en literatura?...
¿Queda, todavía “algún ángulo nuevo desde el que abordarlo”?
John Boyne. Los supervivientes siempre nos ruegan que no nos olvidemos de los
devastadores acontecimientos de aquellos días, por eso pienso que es vital que los
artistas continuemos explorándolo desde nuevos ángulos. Nunca podremos llegar a
entender totalmente qué ocurrió en el seno de una país para comportarse con
semejante vileza hacia la vida humana, por tanto, pienso que siempre será interesante
para los escritores tratar de buscar una y otra vez una explicación. Hay aún nuevos
prismas de exploración literaria y es lo que intento demostrar con esta novela: un campo
de concentración, observado desde los ojos inocentes del hijo de un comandante nazi.
Sólo enunciarlo me parece escalofriante, ¿no?
Ángeles López. Las cosas no nacen sin motivo. Mientras leía su libro, imaginé que
tenía a alguien muy próximo a quien deseaba contarle ese periodo de un modo sencillo
y contundente ¿es así?
John Boyne. En este caso, y como excepción, tiene usted razón. El libro se lo dedico a
mi sobrino Jaime, que tenía 11 años cuando escribí el libro. Le enseñé el proyecto
original, para averiguar qué había estudiado en la escuela acerca de ese periodo y
13
13
también para saber si eran creíbles los dos niños protagonistas –Bruno, el hijo de familia
nazi y el judío Shmuel-. No obstante, esto ha sido una excepción, ya que no acostumbro
a escribir novelas para una persona en particular o para un fin concreto. Simplemente
escribo el mejor libro que puedo escribir y confío en que pueda encontrar un buen
número de lectores por el camino...
Ángeles López. Agradece al final del libro, a un par de personas que le impidieran
perder “el tono” del texto... ¿Hubo momentos en la redacción, en los que se le diluía la
imparcialidad?
John Boyne. Cuando arranqué el proyecto tenía las cosas clarísimas, pero durante el
proceso de redacción, establecí una fuerte conexión entre los dos muchachos en mi
cabeza y, aunque sabía hacia donde me llevaría su historia, tenía que procurar no
perder el “enfoque” e impedir que se filtrasen mis “afectos”. Tampoco podía permitir que
Bruno pareciera un chaval con “fisuras”; no quería, bajo ningún concepto, que el lector
pudiera llegar a odiarle. De igual forma, necesitaba saber que no perdía el “pulso” en el
discurso narrativo, y que cada frase correspondiese a los pensamientos de un
muchacho de 9 años y no a un novelista de treinta y tantos. Todo esto era muy
complejo, pero mis editores estuvieron muy atentos, para que no me desviase de mis
propósitos...
Ángeles López. Mantener ese lenguaje casi naïf, para explicar una de las historias más
cruentas de la civilización... ¿fue lo más duro?...
John Boyne. Yo creo que sí, porque en ningún momento se me pasó por la cabeza
escribir un libro sobre mis propias percepciones o mi personal punto de vista. Perseguía
que el lector pudiera entender todo aquello que Bruno hacía o dejaba de hacer, pero que
nunca se llegaran a irritar con él por ser tan ingenuo. Era una delgada línea, que podía
haber dado al traste con mi proyecto.
14
14
Ángeles López. He leído a algunos críticos decir que su libro recuerda a la película de
Roberto Benigni y otros, que parece de la factoría Disney... ¿Usted qué piensa?
John Boyne. No estoy nada de acuerdo. La película de Benigni es una comedia,
mientras que El niño del pijama a rayas no lo es, en absoluto. Para los críticos es muy
fácil jugar a comparar. Tomar un ejemplo conocido y realizar la conexión para acabar
confundiendo al futuro lector. ¿No será que la crítica es muy perezosa a la hora de
evaluar cada texto? Lo mismo opino de aquellos que comparan mi novela con un cuento
de Disney, con todos mis respetos... Hasta donde yo puedo entenderlo, no hay nada ni
de lo uno, ni de lo otro.
Ángeles López. Shmuel y Bruno nacieron el mismo día y les han llevado a un extraño
lugar contra su voluntad... En el fondo, uno es la imagen especular del otro –como si la
alambrada fuera el espejo y sólo el azar delimitase quien está a cada lado-
John Boyne. Efectivamente, esa era mi idea. Que la alambrada fuera un espejo y sólo
que sólo el azar delimitara quien está a cada lado. Bruno ha caído en el lado seguro y
Shmuel, en el peligroso. Por fortuna, se trata de un libro y podemos leer los terribles
acontecimientos en lugar de vivirlos en primera persona, pero, al tiempo, “el espejo”
también está entre los protagonistas y el lector…
Ángeles López. Una cosa no me cuadra: con lo listo que es Bruno, ¿no indagaría más
en los motivos por los que Shmuel está allí? ¿Es realista imaginar que su padre no
alardearía de su “misión”, que el hijo de un alto mando nazi viviría en semejante
“oscuridad” respecto de su entorno?
John Boyne. Bruno ha crecido mirando a su padre dentro de un uniforme nazi, lo que
implica que nunca le ha cuestionado, ni le ha preguntado nada. Sólo ha acatado las
órdenes y restricciones que le imponía. Cuando descubre la alambrada y se hace amigo
del niño judío, empieza a entender, aunque sin palabras que las cosas no van bien. Que
15
15
el mundo en el que habita Shmuel al otro lado de la alambrada, tiene una conexión
directa con el poder que ejerce su padre. De hecho, cuando su hermana Gretal intenta
“educarle” y explicarle lo que ocurre, la corta porque no quiere saber. Le aterra conocer
la verdad, ya que comienza a intuir que su padre puede no tener el talante heroico que
él le atribuye... muy propio de un niño, por cierto.
Ángeles López. Si Bruno y Shmuel tuvieran un final distinto al que tienen en su
novela... ¿Seguirían siendo “los mejores amigos para toda la vida”?
John Boyne. No me cabe la menor duda... pero sólo hay un final en mi novela y, como
usted sabe, es bien distinto.
Ángeles López. Hay un momento que a mí me aterroriza: cuando Greta tira todas sus
muñecas y se obsesiona con los mapas... ¿Intenta significar que la niña, ha caído en el
“adoctrinamiento” nazi?
John Boyne. Efectivamente a través de la niña, intenté reflejar lo que la propaganda
nazi consiguió respecto a la mayor parte de los jóvenes alemanes de ese momento:
lavarles el cerebro para la causa genocida. Cuando Greta “pierde” el gusto por sus
muñecas, no sólo acaba de abandonar su inocencia, sino que el nazismo ha ganado
otra adepta.
Ángeles López. ¿Ha recibido la opinión de algún superviviente del genocidio nazi?
John Boyne. Durante la gira de presentación de mi libro en América, me encontré con
varios supervivientes de campos de concentración y fueron muy amables con respecto a
mi libro. Creo que mientras los artistas continuemos abundando en aquel periodo, las
víctimas estarán satisfechas, porque significará que como raza no queremos olvidar su
historia ni su dolor.
16
16
Contidos:
1. Procura información sobre a ―Declaración Universal dos Dereitos
Humanos‖ (data de redacción, causas ou motivos da súa elaboración,
artigos...).
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Investiga que artigos son vulnerados no libro e recolle fragmentos que o
demostren.
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Valores:
1. A familia: A familia é un piar de apoio, axuda e modelo fundamentais
para os nenos e adolescentes en momentos difíciles e decisivos. Recolle
fragmentos que ilustren está afirmación.
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
2. A amizade: É outro piar importante na vida dos nenos e adolescentes
despois da familia, actuando como un refuxio. Recolle fragmentos que
confirmen estas palabras.
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Contidos e Valores
17
17
Actividades en relación co formato do libro
1. Que che suxire a portada? De que poderá tratar? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2.Que podes dicir sobre a relación entre o formato da portada, na
versión en castelán e na versión en galego respectivamente, e o
título? Poderías recoller do libro algún fragmento que sexa
ilustrativo desa relación? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. Achegámonos ao libro
18
18
3. Mostraranse outros libros que teñan ilustracións na portada para
poder comparalos con este. Por que cres que hai ausencia de
ilustracións na portada deste libro? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
4.Fíxate no número de edicións: por que cres que aparece recalcado
nun lugar visible, mentres que noutros libros non aparece nin sequera
mencionado, como é o caso da tradución en galego? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
5. Investiga onde aparece no libro a información en relación á
edición (nome da editorial, nº de edición, ano, depósito legal, ISBN) e
como se pode buscar nunha biblioteca. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
19
19
6. Imos comparar o texto da contraportada na versión en castelán e
na versión en galego.
Versión en Galego “A pedimento do autor, non podemos contarche o miolo deste libro. Porén, queremos avisarche de que lerás a historia dun neno de 9 anos, que se atopará cun aramado. No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que ti nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para liberarte del.”
Versión en Castelán “Estimado lector, estimada lectora: Aunque el uso habitual de un texto como éste es describir las características de la obra, por una vez nos tomaremos la libertad de hacer una excepción a la norma establecida. No sólo porque el libro que tienes en tus manos es muy difícil de definir, sino porque estamos convencidos de que explicar su contenido estropearía la experiencia de la lectura. Creemos que es importante empezar esta novela sin saber de qué se trata. No obstante, si decides embarcarte en la aventura, debes saber que acompañarás a Bruno, un niño de nueve años, cuando se muda con su familia a una casa junto a una cerca. Cercas como ésa existen en muchos sitios del mundo, sólo deseamos que no te encuentres nunca con una. Por último, cabe aclarar que este libro no es sólo para adultos; también lo pueden leer, y sería recomendable que lo hicieran, niños a partir de los trece años de edad.”
20
20
Responde agora estas cuestións:
A partir dos datos da contraportada: poderíanse localizar os feitos
narrados nunha determinada época? Cal sería? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Que datos ofrecen esta información? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
En que datas se localiza a posguerra española? ...................................................................................................................................................
Que edición ofrece máis información sobre o argumento da obra?
Xustifica a túa resposta. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cal das dúas edicións che parece que mantén mellor o segredo da
narración? Por que? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
21
21
7. Na edición en castelán ofrécese unha breve recensión cos
principais datos biográficos e bibliográficos de John Boyne, aos que
acompaña unha foto do autor realizada por MarK Watkin.
Na edición en galego: non hai información ningunha.
Traduce ao galego o texto que aparece na capa da edición en
castelán:
22
22
8. Agradecementos
Versión en Galego
Por todos os seus consellos e agudos comentarios e por non
permitiren que perdese o enfoque da historia, moitas grazas a David
Flickling, Bella Pearson e Linda Sargent. E por apoiarme nisto desde
o principio, grazas, coma sempre, ao meu axente Simon Trewin.
Grazas tamén á miña vella amiga Janette Jenkins polos moitos
ánimos despois de ler un primeiro rascuño.
Versión en Castelán
Mi gratitud para David Fickling, Bella Pearson y Linda Sargent
por sus consejos y sagaces comentarios, y por no dejarme perder
nunca el enfoque de la historia. Y gracias, como siempre, a mi agente
Simon Trewin por apoyarme desde el principio.
Gracias también a mi vieja amiga Janette Jenkins por animarme
tras leer el primer borrador.
A cantas persoas e por que mostra o seu agradecemento? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
23
23
9. Os capítulos
Presentan pequenas variacións na tradución como podemos observar
nesta táboa comparativa:
CAPÍTULO EDICIÓN EN GALEGO EDICIÓN EN CASTELÁN
1 Bruno fai unha
descuberta
El descubrimiento de Bruno
2 A nova casa La casa nueva
3 O caso perdido La tonta de remate
4 O que viron pola xanela Lo que vieron por la ventana
5 Zona-prohibida-en-
todo-momento-e-sen-
excepcións
Prohibido Entrar Bajo
Ningún Concepto y Sin
Excepciones
6 A criada á que se lle
pagaba de máis
La criada con un sueldo
excesivo
7 Como madre levou o
mérito por algo que non
fixera
El día que madre se
atribuyó el mérito de algo
que no había hecho
8 O porqué do enfado da
avoa
Por qué la abuela se marchó
furiosa
9 Bruno lembra canto lle
gustaba xogar a explorar
Bruno recuerda que le
gustaba jugar a los
exploradores
10
O punto que se
converteu nunha pinga
que se converteu nunha
mancha que se converteu
nunha figura que se
converteu nun neno
El punto que se convirtió en
una machita que se convirtió
en un borrón que se
convirtió en una figura que
se convirtió en un niño
24
24
11 O Fura El Furias
12 Shmuel pensa nunha
resposta á pregunta de
Bruno
Shmuel busca una respuesta
a la pregunta de Bruno
13 A botella de viño La botella de vino
14 Bruno di unha mentira
moi razoábel
Bruno cuenta una mentira
muy razonable
15 Algo que non debía ter
feito
Una cosa que no debería
haber hecho
16 O corte de pelo El corte de pelo
17 Madre sáese coa súa Madre se sale con la suya
18 Planeando a aventura
final
Cómo se ideó la aventura
final
19 O que pasou ao día
seguinte
Lo que pasó el día siguiente
20 O último capítulo El último capítulo
Analiza as diferenzas no título dos capítulos 3, 5, 8 e 18: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
25
25
Actividades en relación coa vertente Temática-Humana
1. No capítulo 1 aínda están na casa de Berlín, descríbea e
caracterízaa: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. Nos capítulos 2-9 xa se trasladaron á casa de Auchviz, fai
tamén unha descrición: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. Establece as diferenzas entre as dúas casas (fíxate, sobre
todo,en tres elementos: o espazo, a escaleira e as fiestras): ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
26
26
4.Estás de acordo con que a cultura e o saber fan máis libres e
donos de si mesmos aos seres humanos? Razoa a túa resposta ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Que opinas sobre estoutra afirmación: Os seres libres son máis
―incómodos‖ para quen ostenta o poder. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
5.Se detemos a nosa mirada no exterior das casas, veremos que
hai unha contraposición. Enumera os trazos que os diferencian. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
27
27
6. Coloca nesta táboa as semellanzas e diferenzas entre os dous
rapaces (data de nacemento, a súa orixe, a súa caracterización física
e psicolóxica...)
SEMELLANZAS DIFERENZAS
Data de Nacemento
A súa Orixe
Caracterización
Física e Psicolóxica
28
28
7. Imos centrar a nosa atención nun fragmento do capítulo 3 onde
están dialogando Gretel e Bruno:
Versión en Galego
― – (...) Escoiteille a Padre dicir que quen vivía aquí en Ouvichs, antes
ca nós, perdera o traballo moi axiña e non tivo tempo de arranxar a
casa.
- Ouvichs? – preguntou Bruno -. Que é un Ouvichs?
- Non é “un‖ Ouvichs, Bruno – dixo Gretel suspirando -. É tan só
Ouvichs.
- Ben, pois que é Ouvichs? – repetiu -. Soa a ouviches.
- É o nome da casa – explicou Gretel -. Ouvichs.
Bruno ficou pensando. Non vira ningún sinal fóra para dicir que se
chamaba así e tampouco había ningún cartel na porta principal. A súa
casa de Berlín nin sequera tiña un nome, tan só se chamaba número
catro.
- E que é o que significa? – preguntou exasperado -. Ouviches ou
que?
- Pois non sei, algo lle dirían ao que vivía antes ca nós aquí – dixo
Gretel .
Non faría ben o seu traballo e alguén lles dixo: ―Ouviches, vai
ser mellor que marches de aquí para que veña unha persoa que o
faga ben‖.
29
29
Versión en Castelán
― – (...) Le oí decir a Padre que quienes vivían aquí en Auchviz antes
que nosotros perdieron su empleo muy deprisa y no tuvieron tiempo
de arreglar la casa para nosotros.
- ¿Auchviz? – preguntó Bruno -. ¿Qué es un auchviz?
- ―Un‖ Auchviz no, Bruno – suspiró Gretel -. Sólo Auchviz.
- Bueno, pues ¿qué es Auchviz?
- Es el nombre de la casa. Auchviz.
Bruno reflexionó. Fuera no había visto ningún letrero con ese
nombre, ni nada escrito en la puerta principal.
Su casa de Berlín ni siquiera tenía nombre; se llamaba
sencillamente ―número cuatro‖.
- Pero ¿por qué ese nombre? – preguntó, exasperado.
- Auchviz era la familia que vivía antes que nosotros, supongo
- dijo Gretel -. El padre no debía de hacer bien su trabajo y
alguien dijo: ―Largaos, ya buscaremos a otro que sepa hacerlo
mejor‖ ―.
8. Imos analizar as diferenzas entre os dous textos:
Como pronuncia Bruno o nome do lugar onde se encontran?
●Texto en galego................................................................................................
●Texto en castelán............................................................................................
Con que palabra confunde Bruno ese topónimo na edición en galego? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
30
30
Conxuga o Pretérito de Indicativo do verbo OUVIR:
................................................
................................................
................................................
................................................
................................................
................................................
Que explicación dá Gretel ás preguntas do seu irmán en cada unha
das edicións?
● Ben, pois que é Ouvichs? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
● Bueno, pues ¿qué es Auchviz? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
31
31
Bruno non queda convencido e volve preguntar. Escribe a resposta de
Gretel:
● ― E que é o que significa? – preguntou exasperado -. Ouviches ou
que? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
● ― Pero ¿por qué ese nombre? – preguntó, exasperado.‖ ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Que diferenza atopas entre estas dúas respostas? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
32
32
9. O neno xudeu que dá título á obra aparece no capítulo 10. Un
título moi poético que anuncia a súa importancia:
Versión en galego
―O punto que se converteu nunha pinga que se converteu nunha
mancha que se converteu nunha figura que se converteu nun neno‖
Versión en castelán
― El punto que se convirtió en una manchita que se convirtió en un
borrón que se convirtió en una figura que se convirtió en un niño‖
Reflexiona sobre o significado que estas palabras poden ter no
contexto global do libro e na traxectoria de Bruno desde que chega á
casa de Auchviz (Bruno ve, por primeira vez, a Shmuel, o neno xudeu
do campo de concentración) ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
33
33
10. Que afeccións lle inculcou a avoa a Bruno? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Poden ter algunha importancia ao final da obra? Cal? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
No capítulo 19 os dous nenos (Bruno e Shmuel) son practicamente
iguais. O achegamento físico é practicamente total: pelo rapado, sen
zapatos, pixama de raias, cheos de barro...
Pode ter algún simbolismo esta transformación final de Bruno? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
34
34
11. Fíxate no personaxe da nai de Bruno e no da súa avoa (carácter,
formación...).
Recolle fragmentos que acheguen esta información: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Agora caracteriza a cada unha delas utilizando a seguinte táboa:
NAI AVOA
35
35
E logo compara o papel desempeñado por cada unha delas no libro coa
situación da muller na sociedade actual: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
36
36
Nunha ocasión a avoa di:
Versión en galego
―Se vistes o traxe correcto sentiraste como a persoa que
pretendes ser‖
Versión en castelán
―Si llevas el atuendo adecuado te sientes como la persona que
finges ser‖ (Cap. 19)
Bruno lembrará estas palabras ao final da obra, cando se pon o
pixama de raias.
Fai unha pequena exposición na que comentes e expliques o que cres
que suxiren: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cal das dúas versións cres que expresa mellor a intencionalidade das
palabras da avoa? Por que ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
37
37
Localiza algunhas escenas do libro que confirmen as palabras
anteriores: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Só a avoa se opón abertamente ao seu fillo (o pai de Bruno):
pregúntalle se sabe o que significa o seu uniforme e acúsao de
disfrazarse coma un monicreque, facendo cousas espantosas no nome
dese uniforme.
Pero: o pai de Bruno sempre foi así? Cando cambia e por que? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Recolle exemplos do libro que sexan ilustrativos deste cambio: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
12. Compara o traballo do pai de Bruno e o traballo dos pais dos
outros amigos de Bruno: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
38
38
13. Practicamente todos os personaxes teñen un nome propio, agás o
pai e a nai de Bruno. Cando se refire a eles o narrador utiliza un
termo xenérico: Pai e Nai, respectivamente.
Que pode significar isto no contexto de libro? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
14. Cal é o final do pai de Bruno? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Que significado pode ter no conxunto da obra? Poderíase dicir que
funciona coma se fose unha ―sentenza‖? Por que? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
39
39
15. Recolle fragmentos ou frases do texto que reproduzan dalgunha
maneira os pensamentos e teorías nazis: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Clasifica os personaxes da obra tendo en conta a súa actitude ante o
nazismo (adhesión ou oposición):
ADHESIÓN OPOSICIÓN
40
40
16. Analiza o pasado do pai do tenente Kotler: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
A que personaxe da obra se asocian episodios expresamente e
especialmente violentos? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cal é a reacción dos outros personaxes do contorno do tenente? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Que razóns encontras para a misteriosa desaparición do tenente?
Pode ter algún significado dentro da obra? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
41
41
17. Aínda que non abundan os episodios de violencia, trátase dunha
―violencia sen sangue‖, e o medo percorre todo o libro asociándose,
en ocasións, a sensacións táctiles. Cales? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Recolle fragmentos que reproduzan esas sensacións ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Ao final prodúcese un cambio meteorolóxico. Cal é? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Que relación simbólica pode ter cos feitos que están sucedendo? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
42
42
18. As últimas palabras do narrador, cerrando o libro, parecen máis
un voluntarismo que unha realidade, pois lembran o final dun conto
ou dunha fábula:
Versión en galego
― E este é o final da historia de Bruno e a súa familia. Isto todo,
por suposto, pasou hai moito tempo (...) ‖
Versión en castelán
― Y así termina la historia de Bruno y su familia. Todo esto, por
supuesto, pasó hace mucho, mucho tiempo (...) ‖
Pero: Realmente pasou hai tanto tempo? ...................................................................................................................................................
Cando se sitúan os feitos que se narran? ...................................................................................................................................................
Que diferenzas encontras entre as dúas versións? Cres que esas
diferenzas poden ser relevantes para a intencionalidade da obra? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
43
43
Busca situacións similares que se dean hoxe en día. Non importa de
que tipo de aramado se trate: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
44
44
E a máis interpretacións se prestan as palabras que seguen:
Versión en galego
― (...) e non podería pasar de novo algo semellante.
Non hoxe en día.‖
Versión en castelán
― (...) y nunca podría volver a pasar nada parecido.
Hoy en día no.‖
Imos comparar agora a afirmación da páxina anterior coas palabras
da contraportada:
Versión en galego
― No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que
ti nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para
liberarte del.‖
Versión en castelán
― Cercas como ésa existen en muchos sitios del mundo, sólo
deseamos que no te encuentres nunca con ninguna.‖
45
45
É unha afirmación inocente? É unha ironía? Ou o seu propósito é máis
ben facer reflexionar ao lector? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
46
46
Se comparamos as dúas contraportadas: observas algunha diferenza
entre elas? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
47
47
Se é así:
Cres que esas diferenzas son importantes e relevantes para o
significado que queren transmitir, e para o significado do libro en
conxunto? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
18. Cita aqueles elementos que ti creas que determinan que o
desenlace sexa o que é: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
48
48
Actividades en relación coa vertente Histórica
Coñecementos previos
Sinala os coñecementos que teñas sobre os conceptos seguintes que
aparecen no libro implícita ou explicitamente
CAMPO DE CONCENTRACIÓN: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
CAMPO DE EXTERMINIO: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
GUETO: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
AUSCHWITZ: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
FÜRHER: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
HITLER: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
49
49
IIIº REICH: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
II GUERRA MUNDIAL: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
NAZISMO: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
RACISMO: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
ANTISEMITISMO: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
50
50
Visionado de O pianista de Roman Polanski (2003)
O pianista é a historia real do pianista WladyslaW Szpilman (1912-
2000), que sobreviviu á Segunda Guerra Mundial e ao holocausto
xudeu.
Onde se sitúa a acción da película? E en que momento histórico?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Enumera as medidas antixudías que toman as novas autoridades:
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cando se pecha o gueto de Varsovia? Cantos xudeus había na
cidade?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cales eran as condicións de vida no gueto?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
51
51
Cando pecharon os alemáns o gueto pequeno? Que precisaban os
xudeus para librarse das deportacións?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cando se produce a gran deportación?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cal é o destino dos deportados?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Cando se produciu a sublevación do gueto de Varsovia? Cantos
xudeus quedaban dentro? Canto tempo resistiron?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Quen axudou a Wladyslaw despois de que escapase do gueto?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
10.Cando se produciu a revolta de Polonia? Cando rematou a
guerra para este país? ..................................................................................
.............................................................................................................................
52
52
Visionado da película Europa, Europa
Europa, Europa, é un filme de 1999, unha coprodución de Francia,
Alemaña e Polonia, dirixida por Agnieszka Holland, baseada na
historia real de Salomón Perel, un rapaz alemán xudeu, fillo de pais
polacos, que viviu a 2ª guerra mundial só, no corazón do Reich, nas
xuventudes hitlerianas.
1. Cal é a procedencia de Soly e da súa familia? Onde viven?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. Cal é o seu percorrido cara o leste? E por que? De que
acontecementos concretos van escapando?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
53
53
3. Como era a vida no orfanato ruso? Que acontecementos políticos
soviéticos se reflicten na película? Había guerra entre Alemaña e
a Unión Soviética?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
4. Que pasa cando Soly se atopa coas tropas alemás preto de
Grodno? Cal é, segundo o comandante da tropa, o verdadeiro
obxectivo desa guerra?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
5. Como acaba sendo un heroe o noso protagonista?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
6. Por que viaxa a Berlín? Con que nome?
...................................................................................................................................................
54
54
7. Cal era a obriga de todo membro das xuventudes Hitlerianas?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
8. Como se recoñece a un xudeu segundo os profesores de Soly?
A que grupo racial pertencería el? Como son os arios?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
9. Por que é tan perigoso o baño para o noso heroe? Que chega a
facer para evitar a revisión médica?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
10.Quen lle salva a vida ao finalizar a guerra? Que foi da súa
familia?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
55
55
As outras cercas:
―E este é o final da historia de Bruno e a súa familia. Isto todo,
por suposto, pasou hai moito tempo, e non podería pasar de novo
algo semellante. Non hoxe en día ‖
É realmente imposible que hoxe en día teñan lugar feitos como os
que se nos presentan no libro? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Fai un traballo de investigación sobre outros ―aramados‖:
( ― No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que
ti nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para
librarte del‖ ),
Sobre outras violacións dos Dereitos Humanos en masa, sobre outros
muros da vergoña que separan aos seres humanos, poden servirche
de orientación os seguintes datos: prisións de Guantánamo, Abu-
graib, os Muros de Belfast e Chipre, a limpeza étnica na guerra de
Bosnia, Croacia, Kosovo ou Ruanda, o Muro entre Israel e Palestina
... e son só algúns exemplos.
56
56
Actividades en relación coa vertente Literaria
1. Como está organizado o libro? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. Tendo en conta o desenvolvemento dos feitos (argumento): como
dividirías (estrutura interna) ti o libro. Explica as razóns en que
te baseas para facer tal distribución. ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. En que capítulo aparece o neno co pixama de raias? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
4. Como afecta a súa aparición á estrutura do libro? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
57
57
5. Afecta o aramado á estrutura do libro? Por que? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
6. Canto dura a estancia de Bruno en ―Auchviz‖ desde o comezo
do libro (María facendo as maletas) ata a súa morte? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
7. Prodúcese algún salto atrás (flash-back)? Se é así, recolle
fragmentos que o demostren: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
8. No capítulo 11: Por que cres que o narrador interrompe o
diálogo entre Bruno e Shmuel para situar aquí este capítulo? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Onde o situarías ti cronoloxicamente? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
58
58
9. Coñeces o recurso da ―ironía‖? Explica en que consiste, e logo
recolle do libro exemplos que ilustren a túa explicación: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
10. Practicamente todos os personaxes teñen un nome propio, agás
o pai e a nai de Bruno que teñen un nome xenérico (Pai/Nai e
Padre/Madre, respectivamente). Cres que isto pode ter algún
significado? ...................................................................................................................................................
Se é así: cal sería?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
59
59
1. Relaciona cada personaxe coa súa descrición, escribindo ao
carón de seu nome o número que corresponda:
GRETEL Ọ PAVEL Ọ
MARÍA Ọ SHMUEL Ọ
KOTLER Ọ BRUNO Ọ
1. Criada da familia.
2. Irmá de Bruno.
3. Neno alemán de 9 anos.
4. Mozo oficial alemán.
5. Médico que traballaba de camareiro na casa de Bruno en
―Auchviz‖.
6. Neno polaco, amigo de Bruno en ―Auchviz‖.
7. Mestre de Bruno en ―Auchviz‖.
4. Actividades de comprensión-competencia
lectora
60
60
2. Despois de leres o libro saberás contestar se son verdadeiras
ou falsas (V/F) as seguintes expresións:
Bruno non sabía en que traballaba o seu pai Ọ
A casa de Berlín era moi pequena Ọ
Á avoa de Bruno gustáballe preparar obras de teatro Ọ
A casa de ―Auchviz‖ estaba preto dun aramado Ọ
Bruno e seu pai non gozaban escoitando como cantaba a avoa Ọ
Os avós de Bruno trasladáronse a vivir en ―Auchviz‖ Ọ
Gretel e Bruno colleron piollos cando vivían en ―Auchviz‖ Ọ
Bruno lía o libro A illa do tesouro Ọ
Shmuel nunha ocasión estivo na casa de Bruno como criado Ọ
Ao desaparecer Bruno, a súa familia volveu axiña a Berlín Ọ
61
61
3.Asocia cada expresión co personaxe co que a identificarías
― Para ser sincero consigo mesmo, e sempre tentaba selo‖
PERSONAXE:................................................................................................
― O meu mellor amigo para toda a vida‖
PERSONAXE:................................................................................................
― Zona-prohibida-en-todo-momento-e-sen-excepcións‖
PERSONAXE:................................................................................................
4.Que fixen eu para merecer estes pais?
Un dos piares para Bruno, ademais da amizade, é a súa familia. O
protagonista fai algunhas críticas sobre os seus pais, sobre todo,
sobre o seu pai.
Nesta actividade, abordaremos a relación de Bruno coa súa
familia. Para iso, deberás responder as seguintes preguntas:
Cres que a vida de Bruno, desde o punto de vista da atención
familiar (dos pais), é habitual nun adolescente da sociedade
actual? Por que? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
62
62
Séntese Bruno atendido polos seus pais? Demostra o que dis
con algún fragmento do libro: .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Como afronta el esa situación? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Quen lle serve de apoio para aliviar os seus problemas? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
63
63
De calquera forma, de cada situación e de cada preso
sempre se pode aprender algo positivo. Que actitude
destacarías ti en Bruno e por que? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
5. ― Ti es o meu mellor amigo, Shmuel –dixo-. O meu mellor
amigo para toda a vida‖ (Capítulo 19).
Como todo adolescente, Bruno ten amigos da súa mesma idade
pero ten un amigo especial (Shmuel) co que, aínda que coincide
nalgunhas cousas, é moi distinto a el.
Para afondar sobre as razóns desta amizade, proporase aos
rapaces unha posta en común na que cada rapaz expoña as súas
razóns polas que cre que Bruno e Shmuel chegaron a converterense
en tan bos amigos .
64
64
Logo de abrir un pequeno debate, formularemos unha batería de
preguntas:
Que é para ti a amizade: apoio, diversión, compañía, axuda,
sentirse a gusto, compartir tempo, ideais, soños...? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Correspóndese a vosa idea de amizade coa relación que
existe entre Bruno e Shmuel? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Como é a amizade entre Bruno e Shmuel nun inicio? Teñen
que superar algún obstáculo? Contribúen esas dificultades a
fortalecer a súa relación? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
65
65
É posible unha amizade coma esta? Coñeces algún caso
parecido? Tes algún amigo que sexa tan distinto a ti? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Algún dos vosos avós é un gran amigo para vós? Gustaríavos
que o fose? Por que? .................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
66
66
Chegados a este punto, aproveitaremos para estender o debate
a un asunto máis xeral: o papel que desempeñan, na sociedade actual
e nas nosas vidas en particular, as persoas maiores (da terceira
idade). Intentaremos introducir o tema formulando algunhas
preguntas:
Consideras que non se ten en conta todo o que os maiores
poden achegar, como coñecementos, experiencia, distintas
visións sobre a vida...?
Cres que na actualidade as persoas maiores están
marxinadas?
Se vós xa fósedes vellos: cales credes que serían os
aspectos positivos e negativos de vivir nunha residencia, sós
na casa ou cun familiar?
67
67
1. Que farías ti se…?
―O único no que Bruno tentaba non pensar era en que Padre e
Madre lle dixeran milleiros de veces que non podía ir naquela
dirección, e que tampouco podía achegarse ao aramado ou ao campo
e, sobre todo, que estaba prohibido explorar en Ouvichs.
Sen-excepcións.‖
Que farías ti se desexases facer algo e os teus pais cho
prohibisen? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Que opinión tes sobre as prohibicións: non están xustificadas
nunca ou, dependendo dos casos, nalgunha ocasión si son
convenientes? ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
5. Obradoiro de Escritura
68
68
2. E despois, que?
O capítulo 2, que é o comezo do libro, remata deste xeito:
― Andaba devagar porque non quería levar unha decepción, aínda
que tan só era o cuarto dun rapaz, así que non tivo que andar moito
antes de chegar á xanela. Puxo a cara contra o vidro e viu o que había
fóra. Desta vez, cando os ollos se lle abriron como pratos e a boca lle
formou un O, as mans quedáronlle pegadas ao corpo porque houbo
algo que provocou que se sentise moi frío e inseguro‖.
Continúa ti este capítulo e búscalle un final: ...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
69
69
3. Queríache dicir…
Escríbelle unha carta a Bruno onde lle fales da opinión que tes
sobre el, onde o animes a seguir sendo como é ...
4. O meu relato
Convidámosche a ler outro libro titulado El tiempo y la promesa
(de Concha López Narváez).
Unha vez que o teñas lido, anímate a escribir o teu propio relato
no que contes outra historia que fale de Bruno e Shmuel mesturados
con Juan, Isaac e Fernando (personaxes de El tiempo y la promesa).
Un grupo de rapaces todos eles que, aínda que viviron en diferentes
épocas e en diferentes lugares, SUFRIRON experiencias similares.
A ver se es quen de conseguir fabricar un mundo, un lugar (aínda
que sexa literario) onde poidan vivir todos xuntos, saltando a
diferenza de tempos, un lugar atemporal...Que pode pasar?
70
70
6. Habilidades e destrezas xerais de competencia lectora
Ler en silencio parágrafos ou capítulos do texto (en castelán e
en galego) coa fluidez e entoación axeitadas, respectando as
pausas dos signos de puntuación (coma, punto, puntos
suspensivos, interrogación, exclamación...).
Identificar o argumento principal do texto.
Diferenciar os distintos intereses e motivacións dos
personaxes.
Entender e localizar a información histórica que se achega no
libro.
Obter conclusións ao remate da lectura.
7.Temas transversais
Comprobar a diferente visión que ten do mundo un rapaz e un
adulto.
Coñecer os Dereitos Humanos fundamentais.
Reflexionar sobre a importancia na vida das persoas (sobre
todo se son rapaces) de valores como a familia ou a amizade.
Debater sobre o papel que pode xogar a muller no conxunto da
sociedade e dentro da familia.
Debater sobre a situación das persoas maiores (terceira
idade) na sociedade actual.
71
71
eira idade) na sociedade actual.
Estudo histórico
OS CAMPOS DE CONCENTRACIÓN
Reciben o nome de campos de concentración ou internamento, os
recintos pechados de confinamento de prisioneiros en masa en
períodos de guerras e conflitos, que non ofrecen garantías xudiciais.
Aparecen rexistrados por primeira vez na Guerra Civil
norteamericana (1865), e mesmo na Guerra de Independencia de
Cuba en 1896. Neste segundo caso os campos foron chamados polas
autoridades españolas campos de reconcentración; logo virían os
campos das guerras coloniais como as dos boers en Sudáfrica, a I
Guerra Mundial ….
OS CAMPOS ESPAÑOIS
Durante a Guerra Civil española e durante a posguerra (de
1936 a 1947) xeneralízanse no noso país, na súa versión de campos
de traballo, nos que os prisioneiros debían realizar traballos nun
réxime de semiescravitude en grandes obras do estado, ou ben
traballando para empresas privadas adxudicatarias de obras
públicas. Un exemplo destacado é a construción do Val dos Caídos,
gran monumento funerario erixido en honra dos vencedores da
Guerra Civil, (os nacionais), e onde foron enterrados José Antonio
Primo de Rivera e, posteriormente, en 1975, Francisco Franco.
6. Recursos e materiais para o estudo do libro
libro
72
72
Como paradoxo diremos que o monumento foi erguido polos
prisioneiros ―roxos‖ vencidos e derrotados na contenda.
"Val dos Caídos"
Outros campos foron establecidos en Sevilla, León, Miranda do
Ebro, Mallorca, Formentera ou Gran Canaria. O campo de Castuera
en Badaxoz, en funcionamento entre abril de 1939 (ao finalizar a
guerra) e febreiro de 1940 é un exemplo de que os campos españois
foron ―un ensaio‖ dos campos de exterminio alemáns. Neste campo
foron confinados entre 5.000 e 9.000 presos, distribuídos en 70
barracóns.
73
73
Prisioneiros republicanos
na praza de touros de Santander
Mulleres republicanas rapadas en
Oropesa
Tamén foron construídos campos de concentración, e reclusos
para os españois que chegaban a Francia buscando asilo, ao finalizar
a guerra civil. Algúns destes campos atopábanse na praia,
dificultando a vida cotiá.
Porén, os seus moradores convertéronse na Segunda Guerra
Mundial en elementos fundamentais da resistencia francesa fronte á
ocupación nazi. Eles, os antigos prisioneiros, tiñan experiencia bélica
e tiveron que ensinar aos franceses a usar armas, montar bombas …
74
74
Recibimento francés
Os españois capturados polos alemáns nesta contenda (Segunda
Guerra Mundial) foron recluídos nos campos de traballo. O goberno
español declarounos ―apátridas‖ e foron tratados con gran dureza.
O campo que contou con máis españois foi o de MAUTHAUSEN
(consultar o mapa), que contaba con máis de 7.000 españois (dos que
sobreviviron uns 2.000), pero tamén tiñan presenza española os
campos de DACHAU (onde houbo polo menos un galego traballando
nos fornos crematorios) ou BUCHENWALD...
Un dos prisioneiros de MATHAUSEN foi o valenciano Vicente
Foix quen, pola súa profesión de fotógrafo, se encargou durante o
seu cativerio do arquivo fotográfico do campo. Xunto con outros, a
resistencia española do campo salvou os negativos que logo foron
testemuñas das barbaries nazis. Negativos que foron utilizados nos
xuízos de Nurenberg, aos que acudiu como testemuña de cargo
contra os mandos do exército alemán, culpables das atrocidades dos
campos. Grazas a eles foron condenados algúns dos verdugos.
75
75
OS CAMPOS NAZIS
Durante a II Guerra Mundial os campos de concentración adquiren
unha nova dimensión, ao engadírense aos campos de confinamento e
traballos (forzados), os campos de exterminio, que como o seu nome
indica foron deseñados para eliminar fisicamente aos inimigos
políticos e de raza, aqueles seres que sobraban, segundo o nazismo e
o fascismo, na sociedade. Neles foron confinados e exterminados
xudeus, xitanos, outras minorías étnicas, prisioneiros políticos non
aptos para o traballo, enfermos mentais e físicos, homosexuais,
opositores ao réxime fascista…
Localización dos campos de concentración nazi
76
76
AUSCHWITZ
O campo que aparece no noso relato é AUSCHWITZ, un macro
campo formado por tres menores, sendo o máis importante deles,
Auschwitz-Birkenau, o campo de exterminio posiblemente máis
coñecido no mundo.
Todo o complexo foi levantado polos nazis a 60 km. ao oeste de
Cracovia, Polonia, en maio de 1940, e permaneceu en activo ata
xaneiro de 1945, momento no que foi liberado polas tropas
soviéticas. Nel foron asasinados entre un millón e un millón e medio
de persoas: xudeus, xitanos, intelectuais polacos, soldados
soviéticos, opositores políticos …
Todos eles estiveron vixiados por uns 1.000 homes e unhas 200
mulleres das SS, en diferentes períodos, pasando polo campo uns
6.500 en total, dos que só 700 foron xulgados polos seus crimes.
Vista aérea dos campos de Auschwitz
77
77
Na entrada estaba inscrita en alemán a frase Arbeit macht frei, ―o traballo libera‖, grande paradoxo nun centro de reclusión e
morte.
“O traballo libera”
Entrada de Auschwitz (Vías do tren)
Os prisioneiros chegaban aquí en trens de mercadorías
procedentes de toda Europa despois de varios días de penosa viaxe,
e entraban directamente no campo onde eran seleccionados segundo
a súa condición física para pasar a cada un dos tres subcampos: os
fortes e novos, ao campo de traballo; os vellos e enfermos ao de
exterminio para seren suprimidos. Homes e mulleres eran separados,
e as familias dispersadas.
78
78
I.Xudeus Húngaros chegando ao campo. II. Á espera da selección
Prisioneiros traballando para a empresa alemá IG FARBEN
79
79
Existían asemade uns pavillóns onde habitaban os escollidos
polos médicos nesa primeira elección, para realizaren experimentos
médicos. Foi tristemente coñecido o doutor JOSEF MENGELE, que
realizaba macabros traballos sobre xenética cos prisioneiros,
utilizándoos como ―coellos de indias‖, amosando especial interese
polas deformidades ou anomalías físicas, tales como o ananismo, os
xemelgos... O cruel científico escapou a Brasil ao rematar a Segunda
Guerra Mundial, onde morreu tranquilamente en 1979.
Tras o proceso de selección todos debían deixar as súas
pertenzas para seren requisadas polos soldados e os presos de
confianza que se ocupaban da intendencia. Dábaselles a escusa de
que era unha medida para a súa propia seguridade. Nunca se lles
devolverían as maletas retidas, e todos os bens que os prisioneiros
levaban consigo (o único que lles quedaba de valor), acababa nas
arcas do réxime. Os verdugos procuraban ouro, alfaias e ata o cabelo
dos presos, que eran rapados coa escusa de evitar os piollos.
Maletas "requisadas" (saqueadas)
80
80
O seguinte paso era o da clasificación. Cada prisioneiro debería
levar un número identificador tatuado na cara interna do antebrazo.
Ese número substituía o nome, roubándolles a estes homes e
mulleres o único que lles quedaba a esas alturas do proceso: a
identidade.
Ao tempo entregábaselles o seu ―uniforme‖: o pixama de raias,
que os acompañaba sempre (verán e inverno, con frío e con calor...
sucio e descosido).
Número tatuado
Ficha de entrada con número e uniforme
81
81
O sistema de identificación era complexo e tremendamente
xerarquizado, cunha concepción racista do mundo na que cada quen
ten o seu sitio, e todos son diferentes e inferiores a outros.
O símbolo utilizado era un triángulo invertido, (no código de
circulación alemán significaba perigo):
amarelo ▼ para xudeus
vermello ▼ para prisioneiros políticos
verde ▼ para criminais comúns
azul ▼ para emigrantes
violeta ▼ para testemuñas de Xehová e Estudantes da Biblia
rosa ▼ para homes homosexuais
negro ▼ para mulleres asociais, mulleres homosexuais,
prostitutas, vagos, delincuentes, sen teito, inadaptados,
alcohólicos e adictos a drogas
marrón ▼ para xitanos
con varios delitos os triángulos superpoñíanse, no caso dos
xudeus levou á estrela de David
82
82
Moitos dos presos levaban outras marcas, como unha letra para
coñecer a orixe nacional dos confinados:
B para belgas (Belgier)
F para franceses (Franzosen)
I para italianos (Italiener)
P para polacos (Polen)
S para españois (Sicherheitsverwahrter —prisioneiro en detención
preventiva— ou Republikanische Spanier —republicano español—)
T para checos (Tschechen)
U para húngaros (Ungarn).
O catálogo era inmenso. Por exemplo:
→ unha barra sobre o triángulo, da mesma cor que este,
indicaba reincidencia;
→ un círculo negro ◉ debaixo do triángulo indicaba que o
prisioneiro pertencía aos batallóns de castigo;
→ un círculo como o anterior pero co núcleo vermello
utilizábase para os prisioneiros dos que se sospeitaba intento de
fuga;
→ un triángulo vermello ▲ indicaba a pertenza ás forzas
armadas;
→ un brazalete marrón marcaba aos prisioneiros especiais…
83
83
Todos os prisioneiros levaban algún símbolo, a maioría dous e
algúns ata seis.
Na liña xerarquizada do campo, na cúspide da escala dos
prisioneiros, estaban os prisioneiros relixiosos non xudeus ou
violetas, testemuñas de Xehová; a estes seguíanos os presos
políticos (triángulo vermello), en xeral respectados por todos; logo
situábanse os comúns (triángulos verdes), elixidos polos gardiáns
como Kapos, polo xeral crueis e tristemente famosos; a continuación
estaban os xudeus con triángulo amarelo, maltratados por todos,
gardas e outros prisioneiros e, finalmente, na última escala estaban
os triángulos rosas dos homosexuais e os negros, os asociais,
igualados no mal trato aos xitanos.
A vida no campo era moi dura. O espazo no que debían moverse
os prisioneiros era reducidísimo. Nos barracóns amontoábanse os
presos en liteiras estreitas, sucias e incómodas, sen sabas e en
ocasións sen mantas. A loita polo espazo antepóñase á solidariedade.
As latrinas colectivas e antihixiénicas atopábanse noutro pavillón.
Mexar de noite era unha auténtica tortura, mais esa ―viaxe‖ era
obrigada xa que a deficiente alimentación e os nulos coidados
médicos provocaban que a maioría dos presos tivesen diarreas e
outros efectos físicos non desexados.
A VIDA COTIÁ
84
84
As liteiras
As latrinas
As racións de comida entregadas aos prisioneiros consistían nun
anaco de pan (moitas veces en mal estado) e unha ración de ―sopa‖
augada. A verdura, a carne ou outras ―exquisiteces‖ eran un soño. As
patacas eran o manxar máis exquisito. Ao mes de permanencia no
campo as persoas estaban esqueléticas e irrecoñecibles. Dábanse
excepcións: os presos de confianza, os das cociñas, os que
establecían relacións (sempre desiguais) cos soldados. Todos estes
85
85
podían conseguir algún extra que alongase un pouco máis a súa vida.
Por suposto, había ―trapicheos‖, roubos...
Deste xeito, moitos nin chegaban ás cámaras de gas, morrían na
enfermería (en realidade, unha estancia para desafiuzados aos que
non se lles aplicaba ningún remedio).
Pero houbo moitos prisioneiros que non chegaban a ver os
pavillóns: da selección pasaban directamente ás cámaras de gas,
―enxeñosa‖ idea que lle aforrou ao estado alemán millóns de balas que
se necesitaban nos campos de batalla.
As cámaras de gas eran supostas salas de ducha nas que eran
introducidas ate 2.500 persoas (que debían espirse) por quenda. Dos
surtidores, no canto de auga saía un gas, o ―ciclón B‖, que asasinaba
por asfixia en dez ou vinte minutos segundo os casos.
Posteriormente, os corpos eran retirados por outros prisioneiros
supervisados por soldados (prisioneiros que vivían illados e que tiñan
o cometido de sacar dos corpos mortos os dentes de ouro, revisar
buratos e recunchos nos que os prisioneiros puidesen agochar
alfaias...). Tardaban unhas dúas horas en rematar o ―traballo‖.
86
86
Os corpos debían esperar a ser cremados en fornos que
funcionaban as 24 horas do día, que non abondaban para tantos
cadáveres e que desprendían un olor diferente e aterrador que
chegaba ata a vila de Auschwitz. Os comandos de prisioneiros
encargados deste traballo (os ―sonderkommandos‖) subleváronse en
outubro de 1944, facendo saltar polos aires o ―krema IV‖ (un dos 4
crematorios con cámara de Auschwitz-Birkenau). Eran uns 250 e
foron capturados e executados. Un mes máis tarde as SS destruíron
as tres cámaras restantes ante a inminencia da derrota, para
escaparen e borrar toda pegada das súas atrocidades.
Cámara de gas Fornos crematorios
OS GUETOS
HISTORIA DOS GUETOS
A palabra ―gueto‖ referíase ao sector dunha cidade onde só
habitaban xudeus. A palabra foi utilizada por primeira vez en
Venecia en 1516, como parte do termo ―Ghetto Nuovo‖ (―nova
fundición‖), nome do barrio xudeu pechado que anteriormente
87
87
albergara unha fundición. O feito de separar as vivendas dos xudeus
do resto da poboación orixinouse a comezos da Idade Media.
Baseábase nun exemplo de antisemitismo teolóxico e tentaba
restrinxir o contacto entre xudeus e cristiáns, aínda que, tanto
antes como agora, os xudeus tiñan unha tendencia natural a vivir en
proximidade debido a requisitos relixiosos, sociais e culturais, pero a
diferenza esencial era que non podían escoller o barrio senón que
eran obrigados a residir nos guetos.
Os primeiros guetos apareceron en Alemaña e Portugal no século
XIII. Tamén na Idade Media existiron guetos na Europa Central
(Praga, Mainz) . Na ―Época da Ilustración‖ e as transformacións
sociais que seguiron á Revolución Francesa acompañaron a abolición
gradual dos guetos, ata a súa reintrodución por parte dos nazis en
Europa. Os guetos nunca existiran previamente como tales en Polonia
ou Europa do Leste anteriormente a 1939. De todas maneiras ata
1861, en moitas das grandes cidades polacas, especialmente aquelas
que ata o final do século XVIII foron propiedade dos reis polacos,
existían distritos especiais xudeus chamados ―cidades xudías‖. Os
xudeus só podían vivir nestes distritos pero non podían residir
dentro dos muros das cidades, isto é, nas chamadas ―cidades
cristiás‖. Aos xudeus permitíaselles comerciar con cristiáns e
mesmo arrendar pequenas tendas no sector cristián. Esta situación
dábase en Cracovia e Varsovia, por exemplo.
88
88
O GUETO DE VARSOVIA
Os plans para illar á poboación xudía de Varsovia xurdiron
inmediatamente despois da ocupación alemá de Polonia en 1939; pero
o Consello Xudeu, o Judenrat, conseguiu retrasar o establecemento
do gueto por un ano convencendo aos militares de que os xudeus eran
un recurso laboral importante para a cidade. O gueto foi finalmente
establecido en Outubro de 1940. Naquel momento, a poboación do
gueto roldaba as 380.000 persoas (cerca do 30% do total de
habitantes de Varsovia), porén o seu tamaño ocupaba apenas o 2,4%
do territorio. Durante o ano e medio seguinte os xudeus da cidade e
dos pobos veciños foron trasladados forzosamente cara ao gueto.
Os nazis pecharían o acceso do gueto de Varsovia ao exterior en
novembro de 1940, cercándoo primeiro con arames de púa e logo
construíndo un muro de tres metros de altura e 18 quilómetros de
longo.
VIDA SOCIAL E CULTURAL DO GUETO
O principal problema dos guetos era a falta de comida. É de
salientar que as racións alimenticias para xudeus eran oficialmente
limitadas con apenas 184 calorías por día, mentres que aos polacos
lles correspondía 1800 e aos alemáns 2400. Ademais, estas racións
eran de moi baixa calidade e, en moitos casos, non comestible.
A gran densidade de poboación, as inadecuadas instalacións
sanitarias e hixiénicas (a maioría non tiñan servizos, auga
corrente nin sumidoiros), a falta case total de subministracións
médicas e a ausencia de combustible para a calefacción,
89
89
mesturábanse para producir condicións nas que as enfermidades
e as epidemias eran inevitables.
Nenos mendigando no gueto
Para o funcionamento e a orde do gueto, nuns casos, e o
sostemento e a axuda mutua das persoas que alí vivían, noutras
ocasións, existiron organizacións e institucións funcionando no gueto.
O Judenrat e movementos xuvenís, entre outros, intentaron
paliar as inhumanas condicións de vida. Os maiores problemas eran a
superpoboación nos fogares. En resposta a isto, o Judenrat tomou a
responsabilidade de levar a media de aloxamento a sete persoas por
dormitorio. Outras organizacións como CENTOS (financiada polo
Comité Conxunto Xudeu-Estadounidense de Distribución, American-Jewish Joint Distribution Committee) organizaron cantinas onde se
daban pratos de sopa gratuitamente e outras solucións para a
redistribución dos alimentos dispoñibles para os desposuídos.
Por un curto período, o Judenrat tivo tamén permiso para
organizar catro escolas de primaria para os nenos do gueto. Xunto a
isto existía un extenso sistema clandestino dirixido polas
organizacións xuvenís que cubría a educación secundaria. A miúdo,
este último sistema encubríase como ―cantinas de sopa‖.
90
90
O Judenrat era ademais responsable dos hospitais e orfanatos
que funcionaban no gueto e que desaparecen en 1942 cando os seus
responsables foron enviados ao campo de concentración de
Treblinka.
A vida cultural incluía unha prensa diaria (en ocasións
clandestina) en tres linguas: yídish, polaco e hebreo. A actividade
relixiosa incluíu por un tempo celebracións xudías abertas mentres
que, noutras ocasións, realizáronse reunións en domicilios
particulares cos rabinos. Ademais, existía unha igrexa para os
xudeus convertidos ao catolicismo.
Así mesmo, chegáronse a dar concertos de música clásica no gueto
e tamén houbo obras de teatro e exposicións de arte. En moitos
casos os artistas eran figuras prominentes da vida cultural polaca.
91
91
A REVOLTA DO GUETO DE VARSOVIA
Co paso do tempo, algúns grupos xuvenís empezaron a darse
conta de que os alemáns en realidade non lles ofrecían outra
alternativa á parte da de morrer nos campos de concentración, e
comezaron a crer na idea de que o que realmente se necesitaba era
acción.
Porén, o movemento non empezou a tomar corpo ata que os
alemáns comezaron cos exterminios en masa dos xudeus de Varsovia.
Pouco a pouco a situación dos xudeus no interior do gueto foi
empeorando: eran tratados coma bestas, cazábanse persoas polas
rúas que eran aniquiladas no momento, as deportacións eran cada vez
máis numerosas …
Por todo isto os membros dos grupos decatáronse de que era o
momento de pasar á acción. Foron adquirindo novos métodos para
conseguir armas a través dos sacos de comida (grazas a membros
que se atopaban no exterior do gueto), mediante a saída furtiva de
axentes dos grupos ao exterior pola rede de sumidoiros …; e pouco a
pouco foron creando máis grupos guerrilleiros e facéndose cada vez
máis fortes.
92
92
O primeiro encontro armado produciuse coas deportacións. Os
xudeus resistiron a duras penas o primeiro ataque alemán con armas
de pequeno calibre e aínda que entre moitos xudeus existía un
ambiente de alegría, outros sabían que non resistirían outro ataque
similar. Entre os alemáns adoptouse unha nova política: destrución
total. Un por un os edificios onde os xudeus se escondían foron
derribados e os xudeus que aínda seguían con vida foron aniquilados.
Soldados alemáns arrestando a xudeus durante o levantamento do Gueto de Varsovia (maio 1943)
93
93
Estudo literario
SINOPSE
Bruno, o protagonista, é un neno de nove anos que un día ve
alterada a súa vida infantil, que transcorría felizmente en Berlín,
para trasladarse coa súa familia ao campo de concentración de
Auschwitz (―Auchviz‖ no libro), en Polonia. O seu pai vai ser o
comandante en xefe dese campo. Bruno bota de menos a súa vida en
Berlín: a súa casa, os seus amigos, o seu entorno...
O seu gusto por explorar, por disfrazarse, e a necesidade de
buscar un amigo que cure a súa soidade, levarán a Bruno a ―meterse‖
no ―outro mundo‖ do aramado. Así atopará a Shmuel, “o neno do
pixama a raias”, xudeu e nado o mesmo día e o mesmo ano que
Bruno. Entre eles nace unha amizade e a partir de entón todos os
días Bruno vai ao seu encontro e lévalle comida.
Os diálogos entre eles deixan de manifesto a profunda
irracionalidade dun réxime totalitario como é o nazismo.
Un día pensan un plan: Bruno atravesará o aramado para axudar
a Shmuel a buscar ao seu pai (entón xa se deixa ver o que pode ser o
final tráxico). Co pelo rapado por culpa dos piollos, e un pixama de
raias, os dous amigos parecen habitantes do mesmo lado do
aramado: son arrastrados por unha masa de xente e empurrados a
unha cámara de gas e alí morren collidos da man.
94
94
ESTRUTURA
1. Estrutura externa
O libro está composto de 20 capítulos, de desigual extensión,
aínda que destaca o último pola súa brevidade.
Cada capítulo está numerado e leva o seu correspondente título.
O títulos son moi explícitos en relación ao seu contido.
2. Estrutura interna
Non se corresponde coa estrutura externa.
Pódense distinguir dúas partes e un epílogo.
1ª PARTE → Capítulos 1-9
Céntrase en Bruno, o protagonista, e no seu contorno social e
afectivo (a súa casa, a súa familia, os seus amigos, os seus
xogos, as súas diversións, os criados...)
2ª PARTE → Capítulos 10-19
Céntrase na amizade de Bruno e Shmuel, o neno xudeu do
pixama de raias que dá título ao libro e que aparece no capítulo
10. Un título moi tenro que anuncia a súa importancia.
95
95
Versión en galego
―O punto que se converteu nunha pinga que se converteu nunha
mancha que se converteu nunha figura que se converteu nun neno‖
Versión en castelán
―El punto que se convirtió en una manchita que se convirtió en un
borrón que se convirtió en una figura que se convirtió en un niño‖
EPÍLOGO → Capítulo 20
A historia rematou no capítulo anterior. Os dous nenos morren
e, brevemente, cóntasenos o que aconteceu despois.
Primeira Parte
Presenta unha contraposición:
A casa de Berlín e a súa influencia posterior en Bruno
(Capítulo 1)
A casa de Auschwitz (Capítulos 2-9)
96
96
A casa de Berlín é ampla, luminosa, de cinco pisos, onde o neno
pode practicar unha das súas diversións favoritas: explorar.
Destacan nela os seus cinco pisos, a balaustrada e a fiestra,
desde onde se percibe un entorno cálido e agradable. Vense outras
rúas, con grandes casas, persoas paseando, tendas, escaparates que
chaman a atención, postos de froitas e verduras, todo un mundo de
cheiros que producen un lixeiro ―mareo‖, o ―mareo da vida‖.
A casa de Auschwitz, en contraposición, é pequena e, sobre
todo, destaca a fiestra desde onde se percibe un exterior terrible e
sinistro. Arredor da casa nova non hai rúas, nin xente paseando, nin
cafés, nin postos de froitas, tan só se nota frío, como se aquel fose
o lugar máis solitario do planeta, o ―frío da morte‖. Ademais, desde a
fiestra percíbese un elemento moi importante no libro: o aramado.
Bruno sente un arrepío cando ve as súas púas tan afiadas e, máis
aló do aramado, unha masa de xente con pixama de raias, cabanas,
pequenos edificios e columnas de fume.
Ao final do capítulo 9 a soidade de Bruno é total, non ten con
quen falar nin con quen xogar. O seu rexeitamento a Auschwitz é
absoluto, ―odiaba aquel lugar‖.
Continúa lembrando o seu fogar en Berlín, os seus amigos Kart,
Daniel e Martin, e, sobre todo, á súa avoa. Así, necesitado de nenos
con quen xogar e saltándose a prohibición, SEN EXCEPCIÓNS, dos
seus pais, comeza a exploración do aramado, a súa gran aventura e o
comezo da segunda parte, máis dinámica que a primeira, xa que supón
a evolución de Bruno.
97
97
Segunda Parte
Comprendería os capítulos 10-19 e centraríase na amizade entre
os dous nenos, Bruno e Shmuel, o neno do pixama a raias.
Esta parte constrúese en base a gradacións, similitudes e
contrastes.
Gradativa en canto ao ánimo do protagonista, que vai
esquecendo pouco a pouco o seu entorno, o seu fogar de Berlín, os
seus amigos ―para toda a vida‖, e vai achegándose á casa de
Auchwitz.
Ao final Auchwitz será o seu fogar. A súa avoa morreu e para
ela será un dos seus últimos pensamentos. O resto dos recordos
fóronse borrando lentamente. Dos seus amigos nin sequera lembra o
aspecto ou os nomes. Shmuel xa é un amigo para sempre.
A amizade de Bruno e Shmuel establécese a través dunha serie
de semellanzas e contrastes. As similitudes entre os dous nenos son
moitas: naceron o mesmo día do mesmo ano (15 de abril de 1934, polo
tanto os dous teñen 9 anos), a familia de Shmuel ( o mesmo que a de
Bruno) está constituída polo pai, a nai e o seu irmán Joseph.
Da mesma maneira son moi agradables os seus recordos da
casiña de Polonia, onde o seu pai fabrica e arranxa reloxos: a súa nai,
unha mestra moi intelixente, ensináballe idiomas.
E, igualmente, pero de forma máis dramática, é arrincado do seu
fogar, internado no gueto, apartado da súa nai e, por último, levado
ao campo de exterminio de Auschwitz, que nunca será o seu fogar.
98
98
Porén, o contraste na situación actual dos nenos é total.
Bruno é alemán, o seu pai é o comandante alemán do campo de
concentración.Ten unha casa bastante confortable, comida, roupa,
unha familia...
Shmuel é xudeu, vive ao outro lado do aramado, non come. A súa
pel é gris. Viste pixama de raias e non calza zapatos, nin calcetíns, e
no brazo leva un brazalete cunha estrela.
A pesar de todo isto, ao final do libro Bruno, despois de ser
rapado por culpa dos piollos, de poñer o pixama de raias e a gorra
de tea gris, e de estar sucio de barro, xa pode pasar por un neno
xudeu.
―Se non fose polo feito de que Bruno non estaba nin tan delgado
nin tan pálido como os rapaces do seu lado, sería ben difícil de
diferenciar. Shmuel pensou que eran practicamente iguais ―
A segunda parte, o mesmo que a primeira, tamén se constrúe a
través dos diálogos entre os dous nenos, e pon de manifesto o
absurdo dunha situación degradante para o ser humano e
inimaxinable para un neno de 9 anos: a selección da raza, a
separación dos xudeus en guetos, a súa aniquilación en cámaras de
gas...
Pero unha situación na que, por riba de calquera cousa, está:
a amizade
99
99
Nesta parte prodúcense tamén outras gradacións:
No terror → moi marcado polos episodios de Pavel e Shmuel co
tenente Kotler e pola cámara de gas no final do capítulo 19.
No afastamento de Bruno do seu antigo fogar e no achegamento
á súa nova realidade → centrada no seu novo amigo Shmuel.
No achegamento ao desenlace final: a morte → a primeira vez
que Bruno ergue o aramado, o lector xa pode adiviñar o que vai
suceder. Primeiro pásalle alimentos, máis tarde quere facerse
perdoar polo incidente co tenente Kotler, cóllense das mans.
Máis tarde Shmuel convida a Bruno a traspasar o aramado para
buscar ao seu pai. E, por último, argallan a derradeira aventura,
na que se apuntan varios motivos que están presentes de forma
reiterativa ao longo do libro:
- o gusto por explorar,
- e o gusto polos disfraces.
Desobedecendo a orde, SEN EXCEPCIÓNS, de non explorar en
Auschwitz, sobre todo, preto do aramado.
No capítulo 19, final desta segunda parte, os dous nenos son
practicamente iguais. O achegamento físico é practicamente total:
pelo rapado, sen zapatos, pixama de raias, cheos de barro... Máis
tarde son arrastrados por unha masa de xente e introducidos nunha
cámara de gas. A caloriña do lugar (fronte á chuvia e á tormenta de
fóra) provoca a última reflexión inocente de Bruno:
100
100
―Bruno levantou unha cella, porque non comprendía o sentido de
todo aquilo, mais supuxo que tiña que ver con que non entrara a
chuvia e que a xente non collese catarros―.
E serán amigos para sempre:
―Entón o cuarto escureceu e, a pesar de todo o caos que houbo
despois, dalgunha maneira Bruno conseguiu seguir agarrado á man
de Shmuel, e nada no mundo o convencería para soltala ―.
Epílogo
O capítulo 20 é moi breve. Os nenos xa morreron no capítulo 19. A
súa historia xa rematou, e agora sabemos o que sucedeu coa familia
de Bruno:
● A súa nai e a súa irmá, despois de estaren esperando o regreso
de Bruno, volven á súa casa de Berlín, coa esperanza de encontralo
alí.
● O seu pai fica en Auschwitz un ano máis, recollendo a antipatía
dos seus soldados, e ten unha teoría sobre o que puido suceder.
Outros soldados veñen na súa procura e a el xa non lle importa o
que lle poida suceder. Estas palabras anuncian o tráxico final, un
final irónico para o ―importante‖ traballo deste home.
101
101
3. Os motivos que dan unidade ao libro.
Os motivos serven para introducir determinadas situacións ou
actitudes dos personaxes sobre os que máis adiante se volve, e
constitúen claves para a interpretación do libro. Mediante estes
motivos establécese unha serie de paralelismos que serven como
nexos entre as diferentes partes, dando unidade a todo o contido.
O tema principal sería o absurdo de calquera sistema que degrade
ao ser humano, tomando como exemplo o nazismo a través da
peripecia vital dun neno de 9 anos cando se muda coa súa familia a
unha casa preto dun aramado. Neste sentido son moi claras as
palabras da contraportada:
Versión en galego
―No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que ti
nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para
liberarte del―.
Versión en castelán
―Cercas como ésa existen en muchos sitios del mundo, sólo
deseamos que no te encuentres nunca con ninguna―.
102
102
Pero, xunto a este tema, están os motivos ou temas secundarios
que configuran o enramado do libro:
O medo → Está presente no libro desde o primeiro
momento. É unha ―violencia sen sangue‖. Non se amosa
ningún episodio de violencia física, agás a morte do can
provocada polos tiros do tenente Kotler. Porén, o medo
pendura por todo o libro. Bruno sénteo en forma de frío
cando, desde a fiestra ve o aramado e o campo de
exterminio. Ese frío sentirao varias veces ao longo do
libro: cando se achega ao tenente Kotle, cando mira o
aramado...
Sénteno tamén os criados, seres encollidos que só miran
para o chan e non falan, só bisban. -
Sénteno Pavel e Shmuel diante do tenente Kotler. O
narrador non nos conta o que sucedeu pero aparecen cheos
de cardeais. O aspecto de Shmuel, a súa pel pálida en
extremo, o seu aspecto famélico..., todo iso percíbeo Bruno
cando entra no campo de exterminio. O narrador
móstranos o que esperaba ver en contraste co que ve.
E, por último, sénteno os xudeus cando entran na
hermética e opresiva cámara de gas.
A casa, a familia e o fogar → Tan importantes para dous
nenos de 9 anos. A casa de Berlín é símbolo de felicidade,
pero todos han de renunciar a ela en beneficio do
―importante‖ traballo de ―Pai‖. ―Auchviz‖ convértese en
fogar cando coñece a Shmuel quen, pola súa parte, ten
morriña do seu fogar de Polonia. Arrincárono do carón da
súa nai, e o seu avó e o seu pai tamén desapareceron.
103
103
A amizade → Os amigos teñen moita importancia ao longo
do libro. Un amigo axuda a levar mellor a soidade. Bruno
vive do recordo dos seus amigos de Berlín ata o capítulo 9.
A partir de aí a amizade de Shmuel ocupará a súa vida,
Shmuel será un amigo secreto co que pode falar. A
amizade con Shmuel vaino arredando da casa de Berlín e
achegándoo a ―Auchviz‖.
As frases reiterativas
“ (...) estaba prohibido (...) Sen-excepcións”
Con esta frase remata o capítulo 9. Bruno lémbrase dela
antes de internarse dentro do aramado. A vida de Bruno
esta regulamentada por diversas normas que debe
respectar: non berrar, non baixar pola balaustrada, non
entrar no despacho de ―Pai‖ e non explorar.
- “por que hai tanta xente ao outro lado do aramado e
que hai alí?
Esta pregunta faina Bruno moitas veces e as respostas que
obtén non lle convencen porque non lles atopa ningún
sentido: son xudeus, non nos gustan os xudeus, trátase de
separalos de nós...
-“Se vistes o traxe correcto sentiraste como a persoa
que pretendes ser “
E xunto con esta frase o recordo da súa avoa e a súa
afección polos disfraces e o teatro. Bruno lembrará esta
frase ao final do libro, cando se pon o pixama de raias.
104
104
-Diversas frases que forman parte das teorías nazis, que
se van vendo ao longo do libro e que conforman o
pensamento dos habitantes deste lado do aramado: nós
somos superiores, non nos gustan os xudeus, eses non son
persoas, o que estamos a facer aquí é corrixir a historia e
contribuír ao rexurdimento nacional, o aramado está para
que os xudeus non veñan aquí... O que levará a Shmuel a
dicir: ―os soldados bos non existen‖
- ―O traballo importante de Pai” é a causa de todos os
males da familia. Xa no capítulo 1 a nai de Bruno dille que se
van marchar de Berlín por culpa ―do traballo importante de
Pai‖. Só a avoa se opón abertamente. Pregúntalle ao seu
fillo (o pai de Bruno) se sabe o que significa o seu uniforme
e acúsao de disfrazarse coma un monicreque e de facer
cousas espantosas no seu nome. A nai de Bruno, porén,
mantén unha actitude máis ambigua: gústalle o uniforme e o
traballo de Pai, aínda que se resiste a abandonar o seu
marabilloso fogar de Berlín. Trata de loitar contra a súa
soidade en ―Auchviz‖ buscando a compañía do tenente
Kotler, pero aínda así cae nun estado depresivo e mantén
continuas discusións con Pai ata que, finalmente, obtén
permiso para abandonar ―Auchviz‖ cos seus fillos.
● Outros elementos
- As casas (de Berlín e de ―Auchviz‖), base do fogar e da
familia. A casa de Berlín, a casa de ―Auchviz‖, a casa de
Shmuel en Polonia, a balaustrada e, sobre todo, as fiestras.
Desde elas pódese ver unha paisaxe agradable ou
terrorífica, segundo se estea nunha casa ou noutra. Desde
unha fiestra Bruno pode ver o aramado...
105
105
Desde a súa pequena fiestra no gueto de Polonia Shmuel
podía ver o muro que os separaba da súa casa, do seu fogar.
- O aramado, verdadeiro ―leitmotiv‖ do libro. En realidade,
convértese nun símbolo de opresión e horror. É alto,
enorme e cheo de púas. E máis aló del... a tortura e a
aniquilación nas cámaras de gas.
- O traballo: o traballo de Pai, moi ―importante‖, en
contraposición a todos os traballos dos pais dos seus
amigos (carniceiros, mestres, froiteiros...), do seu avó (que
tiña un restaurante), da súa avoa (unha artista que daba
concertos), do pai de Shmuel (que fabricaba e arranxaba
reloxos) ou da nai deste (que era mestra)...O traballo de
Pai esixe o sacrificio da súa familia. Por iso, Bruno non
alcanza a comprender ese traballo, pensa que ten que
haber unha equivocación.
- Os uniformes dos soldados, símbolos de poder, cheos de
adornos, perfectamente colocados e coas botas brillantes.
O uniforme revela a importancia do traballo.
- Os pixamas de raias que, pola contra, igualan a todos
aqueles que deben ser eliminados: os xudeus. Bruno
comprobará que, se te pos un pixama de raias, pasas a ser
un xudeu.
- Os brazaletes e as cruces: un símbolo de poder nazi,
xunto cos uniformes , pero hai outros brazaletes e cruces
que, en cambio, son símbolo daqueles que deben ser
recluídos en guetos ou eliminados.
106
106
O tempo
O desenvolvemento temporal do libro é lineal. A historia
desenvólvese aproximadamente ao longo dun ano, desde o momento
en que Bruno entra na casa de Berlín e atopa a María facendo as
maletas.
Agás algúns momentos nos que Bruno volve a súa mirada cara
atrás para lembrar a súa casa de Berlín, os seus avós ou o xoves
fatídico en que ―o Furias‖ foi cear á casa, o plano temporal do libro
é, como dixemos, lineal.
Porén, no capítulo 11 o narrador interrompe o diálogo entre
Bruno e Shmuel para volver atrás e contar con precisión o que
sucedeu ese xoves en que ―o Furias‖ foi á casa de Berlín e, a partir
de aí, todo comezou. A cea é anterior ao comezo temporal da obra, e
a historia de Bruno que se conta no libro é a súa consecuencia.
107
107
O estilo
En xeral, a lingua utilizada polos protagonistas correspóndese
coa súa idade: uns nenos de 9 anos.
1. Enumeracións nas diversas descricións das casas e do campo de
concentración. Moitas delas son gradacións (Shmuel é ― un
punto que se converteu nunha pinga que se converteu nunha
mancha que se converteu nunha figura que se converteu nun
neno‖).
Nas numerosas discusións entre os pais de Bruno as palabras
semellan cobrar vida e algunhas delas pasan por debaixo da
porta, chegan ata a escaleira e a balaustrada, soben polos pisos
e métense na habitación de Bruno.
2. Abundancia de antíteses ou contrastes: Bruno, para reflectir o
efecto que lle produce o campo de concentración, establece
unha enumeración antitética entre o que esperaba atopar
(―familias felices, con nenos xogando ao tenis ou ao fútbol,
brincando...‖) e o que atopou (―non había persoas adultas
sentadas nos soportais e os nenos non xogaban en grupos, non
había postos de froitas e verduras nin ningunha cafetaría‖).
Pero tamén hai outras antíteses.
3. A ironía: Preséntase como un recurso moi eficaz para poñer de
manifesto a crueldade do nazismo. ―Heil Hitler‖ para Bruno
significa ata logo, que teñas un bo día. A ironía é un recurso moi
utilizado nos diálogos,sobre todo nos que manteñen os nenos. A
maioría prodúcense polo contraste entre unha realidade
terrorífica e a inocente mirada dos nenos. A ironía percorre
todos os aspectos da vida (así, por exemplo, no ámbito familia,
Bruno pensa que a súa nai toma demasiado licor ―medicinal‖). O
libro presenta momentos de gran beleza, símiles, aliteracións...
108
108
Os dous nenos, despois de comprobar que naceran o mesmo día
do mesmo ano, dinse os seus nomes: ―Shmuel. Soa como o
vento‖, ―Bruno (...) Soa como alguén que refrega os brazos para
non ter frío‖....
Os personaxes
Ao final do capítulo 20 o narrador dinos que aquí remata a
historia de Bruno e da súa familia. Tendo en conta isto, agruparemos
os personaxes en:
Personaxes da familia de Bruno
Pai: Descoñecemos o seu aspecto físico. Os datos que se nos dan
no libro son escasos e a súa descrición prodúcese por
contraposición a outros personaxes. Máis alto e forte que ―o
Furias‖ e que Kotler. É un home moi importante, con porvir.
―O Furias‖ ten grandes proxectos para el. Coñecémolo polos seus
diálogos con Bruno, pola relación coa súa nai e coa súa muller, coa
que discute habitualmente. O traballo ―importante‖ que ten é ser
comandante do campo de exterminio de ―Auchviz‖. Representa a
autoridade, mesmo no ámbito familiar, impón as súas normas e
estas son as que rexen a vida familiar aínda que a el non lle
afecten. O seu tráxico final é unha ironía máis dentro do libro.
Este remata no momento en que uns soldados chegan e ordenan a
Pai que os acompañe, ―cousa que fixo sen protestar, e mesmo
estaba contento de facelo, xa que non lle importaba o que
fixeran con el‖.
Nai: Unha muller alta, loura, que goza das comodidades da súa
casa de Berlín. Apoia a carreira do seu home, está engaiolada co
109
109
uniforme do seu home e recibe, nerviosa, na súa casa ao ―Furias‖.
Arrepíalle a casa de ―Auchviz‖ e bota de menos a súa casa de
Berlín. A súa relación co tenente Kotler préstase a varias
interpretacións, e é un xeito de facerlle fronte á soidade. Pouco
a pouco irá caendo nun estado depresivo ata que consegue a
aprobación do seu home para volver cos seus fillos a Berlín.
Avó: Aparece moi pouco no libro. Séntese moi orgulloso da
carreira e do uniforme do seu fillo.
Gretel: ―A tonta de remate‖. É tres anos maior que Bruno
e non se entende con el. Gretel entretense coas súas monecas,
máis tarde coquetea co tenente Kotler e, ao final, ten como
afección mirar os mapas que previsiblemente reflicten os
avances alemáns.
A avoa Natalie: É a persoa coa que Bruno ten un lazo afectivo
máis forte. O seu amor pola arte, pola poesía, polo teatro hérdao
o seu neto Bruno. Á avoa gustáballe pensar que os seus netos
algún día serían artistas coma ela. En todas as festas de
aniversario e Nadal montaba unha pequena obra de teatro. Pero o
mellor de todo eran os disfraces. A afección da avoa polos
disfraces será, xunto coa afección por explorar, un elemento
esencial no desenlace do libro.
Os criados
Serven de contrapunto para poñer de manifesto o autoritarismo
nazi. Todos eles son seres encollidos que só miran para o chan.
Falan coma con medo. Son moi delgados e moi pálidos.
Destacan dous:
110
110
María, protexida en certo modo polo pai de Bruno e Pavel, un
vello médico xudeu que limpa hortalizas e serve a cea.
Os soldados
Entre todos os soldados que pasan pola casa de ―Auchviz‖
destaca Kotler, que personifica a maldade do sistema nazi. O
medo que causa ao seu redor é tal que os criados se encollen na
súa presenza. Chámalles ―noxentos‖ cando se dirixe a eles. A
Bruno, cada vez que o ve, provócalle tanto frío que sente
necesidade de poñer un xersei. Como a todos os nazis,
gustáballe ir elegantemente vestido (o uniforme era moi
importante). Era louro, coa raia a un lado e perfectamente
peiteado, excesivamente perfumado e a súa crueldade cara os
xudeus era inmensa. A súa soa presenza causaba terror.
No capítulo 15 o tenente Kotler demostra a súa crueldade con
Shmuel, e Bruno, aterrorizado tamén, nega coñecer ao seu
amigo.
O “Furias”
As alusións a Hitler son frecuentes ao longo do libro. E este
personaxe representa a máxima autoridade nazi. Aparece, sobre
todo, no capítulo 11. É baixo, máis baixo e menos forte que o pai
de Bruno e máis baixo que a fermosa loura que o acompaña
(Eva Brown). Ten o cabelo negro e moi curto. Ten un bigote
ridículo, tan diminuto que Bruno pensa que se afeitou mal.
Compórtase autoritariamente e a súa estupidez queda clara nun
breve diálogo que mantén con Bruno.
111
111
Películas recomendadas
Adios, muchachos (Au revoir, les enfants), Louis Malle 1987
Competencia desleal Ettore Scola 2001
Europa, Europa Agnieszka Holland 1999
Holocausto (serie de TV) Marvin J. Chomsky 1978
La lista de Schindler Steven Spielberg 1993
El pianista Roman Polanski 2003
Roma ciudad abierta Roberto Rossellini 1945
La Vida es bella Roberto Benigni 1997
Para a II Guerra Mundial
Enemigo a las puertas Jean Jacques Annaud 2000
Stalingrado Joseph Vilsmaier 1998
Para a Guerra Civil española e a represión franquista
Las bicicletas son para el verano Jaime Chavarri 1984
La hora de los valientes Antonio Mercero 1998
El lapiz del carpintero Antón Reixa 2002
Las largas vacaciones del 36 Jaime Camino 1976
Libertarias Vicente Aranda 1996
A lingua das volvoretas José Luis Cuerda 1998
Silencio roto Montxo Armendáriz 2000
Soldados de Salamina David Trueba 2002
Tierra y libertad Ken Loach 1996
Las trece rosas Emilio Martínez Lázaro 2007
112
112
Libros recomendados
Sobre os campos de concentración e exterminio
Si esto es un Hombre Primo Levi 1958 (ensaio)
Los hundidos y los salvados Primo Levi 1989 (ensaio)
Maus Art Spiegelman 2007 (banda deseñada)
La Tregua Primo Levi 1963 (ensaio)
Viviré con su nombre, morirá con el mío Jorge Semprún 2001
(novela biográfica)
Sobre as prisións franquistas e a Guerra Civil española
En las cárceles de Franco Clemente Sánchez 2006
Cautivos. Campos de concentración en la España franquista 1936-1947, J. Rodrigo 2005 (ensaio)
Los colores de la guerra Juan Carlos Arce 2002 (novela)
Los esclavos de Franco Rafael Torres 2000 (ensaio)
Los esclavos españoles de Hitler José Luis Rodríguez Jiménez
2002 (ensaio)
Esclavos por la patria Isaías Lafuente 2002 (ensaio)
Los girasoles ciegos Alberto Méndez 2004 (novela)
O lapis do carpinteiro Manuel Rivas 1998 (novela)
Martina, la rosa número 13 Ángeles López 2006 (ensaio
novelado)
Soldados de Salamina Javier Cercas 2001 (novela)
Las trece rosas Carlos López Fonseca 2004 (ensaio)
Las trece rosas Jesús Ferrero 2003 (novela)
La voz dormida Dulce Chacón 2002 (novela)
Outros
El tiempo y la promesa, Concha López Narváez, Ed- Bruño
El camino, Miguel Delibes