Transcript of INGURUNE UGALKETA FUNTZIOA
- 1. UGALKETA FUNTZIOA BIZITZAREN ETAPAK Bizitzan etapa asko
dagoz: haurtzaroa, nerabezaroa eta helduaroa. Haurtzaroa: Jaiotetik
hasi eta 12 urtegaz amaitzen da. Etapa horretan neskak eta mutilak
asko hasten dira eta dempora gutxitan. Gauza barriak ikasten doguz
adibidez ( ibiltzen, berba egiten, irakurten eta idazten). Aldi
horretan pertsonak independentsia maila haundiagoa daukie.
Nerabezaroa haurtzaroa eta elduaroaren arteko etapea da. 12 urtegaz
hasten da eta 19 amaitzen da. Etapa orretan neskak eta mutilak
aldaketa fisikoak eta psikologikoak daukie. Pertsoneei aldaketak
onartzea gatxa izaten da, baina lagunekaz eta familiagaz berba
egitea laguntzen deutsoe. Helduaroa hiru etapatan dago bananduta:
gaztaroa, helduaroa eta zhartzaroa. Gaztaroa 25 urte arteko aldia
da. Aldi orretan neskak eta mutilak euren erabagiak hartzen ikasten
dabe. Beharrean hasteko trebaten dira. Helduaroa etapa luzeena da,
60 urtegaz amaitzen da. Aldi orretan ez dabe aldaketak eukiten,
normalean familiak osotzen dabe eta garapenak burutu dabe.
- 2. Zahartzaroa bizitzaren askenengo etapa da. Aldi orretan
zahartuten gara eta beharra izten dogu.
- 3. KARAKTERE SEXUALAK Karaktere sexual primarioak: Ugalketa
aparatuak osotsen daben sexu organoak, jaiotzeatik daukaguz.
Karaktere sexual sekundarioak: Gorputzan agertzen diran aldaketak
dira, ez dabe ugalketa aparatuekin parte hartzen. Pubertaroan
geratzen dira. KARAKTERE SEXUAL SKUNDARIOAK NESKEEI MUTILEEI
PUBISAN ETA BESAPEETAN HULEA HASTEN JAKE PUBISEAN, BESAPEETAN,
AURPEGIAN ETA GORPUTZ ADARRETAN HULEA HASTEN JAKE BULARRAK HASTEN
JAKE MUSKULATURA SENDOTSEN JAKE ALDAKAK ZABALTZEN JAKE SORBALDAK
ZABALTZEN JAKE AHOTSA BAZUAGOA BIHURTZEN JAKE
- 4. EMAKUMEZKOEN UGALKETA APARATUA Obulutegia: Albendrol forma
daukan bi organo dira. Obluluak sortzen dabe. Falopioren trompak:
Obulutegiak umetokiarekin elkartzen dauan hodia da. Umetokia:
Madari forma daukan organo utza eta gihartzua da. Haurnaldian izaki
barria sortzen da. Baginea: Umetokia kampoaldeagaz lotzen dauan
hodia da. Bulbea: Ezpain forma daukan organoa da. Baginea
kampoaldeagaz lotzen dauan hodia da. Ezpain hori baginea babesten
dau.
- 5. GIZONEN UGALKETA APARATUAK Testikuluak: Arrautz forma
daukien bi organoak dira. Pubertaroan expermatosoidea sortzen
hasten dira. Eskrotoa azalezko boltsa bat da. Hodi deferenteak:
Testikuluak uretreagaz lotzen dauan hodia da. Semen besikulua eta
prostatea: Batera semen jariakina sortzen daben guruin bi dira.
Zakila: Barruan uretrea dauka. Zakilaren punta glande dauka izena.
Glandea estaltzen dauan azala prepuzio dauka izena. Uretrea: Gernua
eta semena kamporatzen dau. Semena jariakinaren eta
expermatosoidearen nahasturea da.
- 6. ERNALTZEA Ernaltzea: Ia beti folopioren trompan gertatzen
da. Expermatosoidea obuluagaz elkartzen danean. Expermatosoidea
obuluagaz alkaren danean obulua substantzi bat botaten dau beste
expermatosoide bat ez ernaltzeko ostabere. Obulu ernaldua zigoto
dauka izena. Falopioren troparen ormak zigotoa umetokira eroaten
dau eta han zigotoa umetokiaren orma baten lotzen da eta han hasten
da haurdunaldia.
- 7. HAURDUNALDIA Haurdunaldia: Lehenengo hiru hilabeteetan izaki
barria enbrioi bihurtzen da. Lehenengo aste horretan organoak
garatzen jakez. Hirugarren hilabetetik aurrera, enbrioia, umekia
bihurtzen da. Umekiari organo guztiak hasten jakez birikiak izan
ezik.Umekia astez aste, ume itxura gehiago dauka. Bederatzi
hilabete etagero umetokian karena eta amniatikoa sartzen dira.
Karen eta izaki barria zil hesteari dagoz lotuta. Eta behar dauzan
elikagaiak eta oxigenoa emoten deutsoz karenak umekiari. Boltsa
amniotikoa likidoz beteta dago, umekia inguratu eta temperatura
aldaketetatik eta izan daitekezan kolpeetatik babesten dau.
- 8. ERDITZEA Erditzea: Umekia eta karena bajinatik kamporatzea
da. Boltsa amniotikoa haustea: Umekia garatuta dagoanean gertatzen
da. Boltsa amniotikoa hausteaz, likido amniotikoa baginatik
kamporatzen da eta baginea dilatatu egiten da, umekia bertatik
urteteko. Umekia kamporatzea: Gorputzetik kamporatzea ahalbidetzen
dabe umetokiaren eta abdomenaren muskuuzkurdurek. Umekia kampoan
dagoanean zil hestea ebagiten da eta ombligoa geratzen da.
Erditzearen askenengo fasea: Zil hestea, karena eta boltsa
amniotikoa kamporetzea da.