Obradoiro de PSC

III Seminario de Dinamización Lingüística no Ensino

Mercedes Queixas ZasCoordinadora territorial ENDL

247/95 vs. 124/07P. bilingüismo complementario P. de mantemento

L1=LA

LA > LB (vehicular en materias con menos valoración social)

L1=LB

Competencia bilingüe parcial

Obxectivo: competencia bilingüe plena

L1=LA

LA ≤ LB (vehicular en materias con máis valoración

social)L1=LB

Competencia bilingüe plena

Funcionamento do cerebro dun bilingüe

Modelo 1: competencia subxacente separada

Funcionamento do cerebro dun bilingüe

Modelo 2: competencia subxacente común

Funcionamento do cerebro dun bilingüe

Modelo 2: competencia subxacente común

• Fonte integrada de pensamento

• Capacidade humana para almacenar e funcionar doadamente en dúas ou máis linguas

• Desenvolver unha das linguas = desenvolver o sistema cognitivo global, a capacidade comunicativa, a linguaxe

Hipótese da interdependencia

Transferencia da competencia de Lx a Ly

Adecuada motivación para aprender a lingua receptora

Exposición adecuada a ela:

cantidade input/output

correctocalidade input/output

variado uso de diferentes variedades lcas.

+ manipulación diferencial materiais

lcos.

Hipótese da interdependencia

Coñecemento de castelán. Sexto de primaria

Fonte: Huguet (2003)

Hipótese da interdependencia

Hipótese da interdependencia

0

2

4

6

8

10

12

14

4º EP 6º EP 2º ESO 4º ESO

Alumnado galego

Alumnado doutrascomunidadesautónomas

Hipótese da interdependencia

Maior facilidade para transferir coñecementos dunha LB a unha LA ca dunha LA a unha LB. Usar a LB na escola garantía da competencia bilingüe.

Canto maior sexa o éxito na adquisición dunha segunda lingua, máis doada resultará a aprendizaxe da(s) seguinte(s)

247/95 e 124/07P. bilingüismo complementario P. de mantemento

Obxectivo: competencia bilingüe

Aprendizaxe de linguas

=

cousa de todos

Autonomía dos centros

razóns

Modelo de conxunción de linguas

Seccións bilingües

Competencias básicas

Planificación

Competencias básicas

Capacidade de poñer en práctica de forma integrada, en contextos e situacións diversas, os coñecementos, as habilidades e as actitudes adquiridas. Máis ca coñecementos, implica o seu uso eficaz

Cada área desenvolve varias competencias Cada competencia desenvólvese dende varias áreas

Competencias básicas. Lingua galega

Comunicación lingüística - Toda a materia

Tratamento da información e c. dixital

- Traballo de busca de información nos medios ou internet (comprendela, seleccionala, transmitila, reutilizala…)

Para aprender a aprender - Lectura comprensiva diferentes tipos de textos

- Resumos, esquemas… que organizan ideas

- Interpretación información dun dicionario…

Social e cidadá - Sociolingüística

Cultural e artística - Literatura

Autonomía e iniciativa persoal

- Todo o desenvolvemento da linguaxe

- Asunción de responsabilidades no traballo colaborativo

- Lectura de literatura (estimula imaxinación e creatividade)

Coñecemento e interacción co mundo físico

- Categorización da realidade ao aprendermos a falar

- Léxico

- Traballo con textos expositivos de divulgación científica…

Matemática -Linguaxe ligada a pensamento e razoamento- Lectura resolutiva

Competencias básicas.C. en comunicación lingüística Uso do galego se esta é a lingua vehicular marcada no

decreto Traballo responsable na determinación do resto das

materias que se impartirán en galego Asunción do proxecto lingüístico de centro como propio Actitudes coherentes de uso de galego no centro Atención á propia corrección lingüística Potenciación dos usos orais e da participación do

alumnado Axudar a comprender e planificar textos. Ensinar a

pensar

Autonomía

Para avanzar na galeguización do ensino que garante o obxectivo da competencia bilingüe

Para adaptarse á realidade de cada centro

Avanzan os que non chegaban ao 50%

Dáselles cobertura legal aos centros moi galeguizados

Por que non inmersión?

Planificación

Obxectivo da escola →Competencia

Creación de espazos de uso Eliminación prexuízos

Mellora a competencia Repercusión positiva no uso

Unha nova etapa: planificación + dinamización

PLANIFICACIÓNSOCIOLINGÜÍSTICA DO CENTRO (PSC)

PROXECTO LINGÜÍSTICO DO CENTRO (PLC)

Por que é necesario elaborar unha planificación lingüística?

VISUALIZA SITUACIÓN

SOCIOLINGÜÍSTICADE PARTIDA

FACILITA A REFLEXIÓN

INTERNA

DOCUMENTOPLURIANUAL

PROCURA O TRABALLO EN

EQUIPO

APOSTA POR UN ENSINO

PLURILINGÜE REAL

NECESARIO PARA COMPLETAR O

DECRETO 124/2007

Necesidade de planificación

OPONSE A: CONCORDA CON:

IMPROVISACIÓN PROGRAMACIÓN

PARCIALIDADE UNIVERSALIDADE

RUTINA IMAXINACIÓN

DISPERSIÓN SINERXÍA

Quen elabora a planificación lingüística?

EQUIPODIRECTIVO

ENDL CCPAPOIO

DOCLAUSTRO

Cando debemos elaborar unha planificación lingüística?

Curso 2008-2009

Cambio de rumbo educativo

LOE

Novos retos: as competencias

básicas

Paso previo á elaboración do

proxecto lingüísticode centro (PLC)

Que plan de traballo preciso?

REALISTA

CONSENSUADO

PARTICIPATIVOINTEGRADOR

SECUENCIADO

Que debe garantir a planificación lingüística?

■ Que o alumnado que ten a lingua galega como lingua habitual poida mantela e consolide unha competencia plena nela.

■ Que o alumnado que ten o castelán como lingua habitual adquira unha competencia plena en galego, de maneira que se favorezan os contextos en que se exprese nela.

■ Que o alumnado adquira plena competencia en castelán tamén.

■ Que o alumnado adquira a competencia establecida no currículo para as linguas estranxeiras.

En que aspectos clave cómpre reflexionarmos?

Análise da situación sociolingüística de partida (lingua do contorno educativo, do profesorado, do alumnado e ambientalidade lingüística do centro).

Descrición de puntos fortes e febles no centro: administración, xestión pedagóxica, relación co contexto familiar, relación co contorno, interacción didáctica…

Reflexión e avaliación interna sobre a experiencia dinamizadora aplicada no centro.

Que é o método DAFO?

FORTALEZAS: Factores internos ao centro que sustentan o éxito das futuras accións

DEBILIDADES: Factores internos ao centro que formulan freos e obstáculos

OPORTUNIDADES: Factores presentes no contorno que poden influír positivamente. Facilitan novos ámbitos de actuación e novos métodos de traballo.

AMEAZAS: Factores presentes no contorno que poden influír negativamente

Que é o método DAFO?

FACTORES INTERNOS

FACTORES EXTERNOS

ASPECTOS NEGATIVOS

DEBILIDADES AMEAZAS

ASPECTOS POSITIVOS

FORTALEZAS OPORTUNIDADES

Que medidas promoverei na planificación lingüística do centro?

Criterios pedagóxicos coherentes co índice global e sectoriais do centro

Mellora da aprendizaxe lingüística.

Mellora competencia comunicativa común ao coñecemento global.

Coordinación didáctica

Incardinación da PL nos proxectos que conforman o PE (plan de lectura, dinamización TIC, plan de collida de inmigrantes, convivencia, orientación, proxecto interdisciplinar…)

Didáctica integrada das linguas da escola

Que estratexias promoverei na planificación lingüística?

INFORMAR DOSOBXECTIVOS

LINGÜÍSTICOS Á COMUNIDADE EDUCATIVA

PROGRAMAR PLANS

DE FORMACIÓN INTERNA

PROMOCIONAR O TRABALLOCOLECTIVO

COLABORAR CO

CONTORNOEDUCATIVO

AVALIAR PL

DESEÑADA

Axentes da planificación lingüística nos centros educativos

Contidos fundamentais do PLC

En que materias diferentes das xa marcadas no decreto se vai usar como lingua vehicular o galego (Decreto 124/07 como decreto de mínimos, nunca de máximos).

Medidas para que o alumnado que descoñeza as linguas vehiculares do ensino, e nomeadamente o galego, poida seguir con éxito esas materias.

Partes e contidos da PSC

Determinación do punto de partida

Contorno vs. contexto

124/07: o PLC debe incluír os criterios para determinar a lingua predominante no

contorno

?

Artigo 7: na etapa de educación infantil, o profesorado usará na clase a lingua predominante entre o alumnado, terá en conta a lingua do contorno e coidará de que o alumnado adquira, de forma oral e escrita, o coñecemento da outra lingua oficial de Galicia

Contorno vs. contexto

Contorno

(Fdez. Paz et alii)

Alumnado

Profesorado

Ambientalidade lingüística do centro

Contexto extraescolar

vs 124/07

Contorno do 124/07?

Determinación da lingua do contorno

IG (indicador global)

Índices sectoriaisNecesidades

Posibilidades

Contexto

Alumnado

Profesorado

Cálculo dos índices sectoriais

Ambientalidade lingüística do centro

Observación

Contexto sociolingüístico dos centros

Fontes secundarias Documentación previa Enquisa

Situación do profesorado Enquisa

Situación do alumnado Enquisa

Fontes secundarias

Decreto 124/07 non dá indicacións para determinar a lingua do contexto, pero si a “lingua materna” do alumnado de infantil: Criterios do PLC Datos fornecidos polos pais Datos estatísticos oficiais

Censo de poboación e vivendasDo 2001. Datos por comarcas e por concellos

Enquisa de condicións de vida das familiasDo 2003. Datos por provincias

MSGDo 1992 ou do 2004. Lingua inicial e competencia lingüística. Sete cidades e outras entidades de poboación clasificadas por número de habitantes

Por que?

Que é o método DAFO?

FORTALEZAS: Factores internos ao centro que sustentan o éxito das futuras accións

DEBILIDADES: Factores internos ao centro que formulan freos e obstáculos

OPORTUNIDADES: Factores presentes no contorno que poden influír positivamente. Facilitan novos ámbitos de actuación e novos métodos de traballo.

AMEAZAS: Factores presentes no contorno que poden influír negativamente

Que é o DAFO?

FACTORES INTERNOS

FACTORES EXTERNOS

ASPECTOS NEGATIVOS

DEBILIDADES AMEAZAS

ASPECTOS POSITIVOS

FORTALEZAS OPORTUNIDADES

Fichas de traballo

Fichas de traballo

Partes e contidos da PSC

Reflexión sobre o obxectivo final que sinala a lexislación e determinación do camiño que se seguirá para chegar a el

Reflexión sobre obxectivos e medios

Repaso da lexislación

Obxectivo final

Obxectivos específicos

Reflexión sobre índices

Camiño percorrido

Márcao a lexislación: competencia

Márcaos cada centro: actitudes, espazos de uso…

Posibilidades e retos

Boas/malas prácticas

Partes e contidos da PSC

Materias do currículo

e lingua en que se imparten

Determinación da lingua vehicular

Non consiste en copiar as materias que son de obrigada impartición en galego

50% = mínimo Non 50% das materias, senón da docencia Os mínimos hai que garantirllos a todo o alumnado Secuencia lóxica. Coordinación entre centros.

Proxecto vinculante Unha materia de libre determinación pode darse uns

cursos en galego e outros en castelán Seccións bilingües

Primaria

1º 2º 3º 4º 5º 6º

Lingua castelá e literatura 4 4 4 4 4 3

Lingua galega e literatura 4 4 4 4 4 3

Lingua estranxeira 2 2 3 3 3 3

Educación artística 2 2 2 2 2 2

Educación física 2 2 2 2 2 2

Matemáticas 5 5 4 4 4 4

Coñecemento do medio 5 4 5 4 5 4

Relixión/Alternativa 1 2 1 2 1 2

Educación para a cidadanía - - - - - 2

TOTAIS 25 25 25 25 25 25

50% 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5 12,5

Materias en galego establecidas nos artigos 6 e 8 do Decreto 124/07

14 13 13 12 13 13

Primaria

Alumnado galegofalante: Acoller a lingua minorizada na aula para

acoller o alumnado que a fala Asentar ben a competencia para que poida

ser transferida á L2 Alumnado castelanfalante:

Con familias motivadas e profesorado competente e diposto. Proceso máis lento de dominio das linguas

Con familias/profesorado non dispostos

ESO

TOTAL horas semanais: 32.

Materias en galego establecidas nos artigos 6 e 9 do Decreto 124/07

1º 2º 3º 4º

Bioloxía e xeoloxía - - 2 3*

Ciencias naturais 4 3 0 0

Ciencias sociais, xeografía e historia 3 3 3 3

Educación para a cidadanía e DDHH 0 2 0 0

Física e química 0 0 2 3*

Lingua galega e literatura 4 3 3 3

Matemáticas 4 4 4 3

TOTAL 15 15 14 9-15

HORAS QUE FALTAN PARA OS MÍNIMOS 1 1 2 7-1

Bacharelato

Artes CC e Tecnol.

Hum e CCSS

Hor Total Faltanplásticas escénicas

1 Com. Lingua galega e literatura 3

10 6

Filosofía e cidadanía 2

Ciencias para o mundo contemporáneo 2

Mod. Culturaaudiovisual

Matemat. Historia mundo

contemp.3

2 Com. Lingua galega e literatura 3

12 4

Historia da filosofía 3

Historia de España 3

Mod. TEGP Hª mus e danza

Matemat. Xeografía3

Bacharelato

Materias 2º bacharelato en extinción Horas

Historia 4

Filosofía 3

Lga galega e literatura 3

Lga castelá e literatura 3

Lga estranxeira 3

1ª propia modalidade 4

2ª propia modalidade 4

3ª propia modalidade 4

Optativa 4

Total 32

50% 16

Materias en gal. artigos 6 e disposición transitoria do 124/07 7-15

Bacharelato en extinción (2º curso).Optativas e propias da modalidade en galego

Ciencias Tecnolox Human. Artes

Mod.

A Debuxo Técnico Hª da Arte

BCC da Terra

Tecnol.

IndustrialXeogr.

OptativasIntrodución ás Ciencias Políticas e Sociais

Historia e Xeografía de Galicia

Outras

FP: Formación e orientación laboral Ensinanzas especiais: non se especifican Infantil:

A única variable a considerar é a lingua do alumnado. Mínimo espazo para a planificación

Alumnado galegofalante: galego = lingua vehicular. Lectoescritura en galego

Alumnado castelanfalante: 50% mínimo As habilidades lectoescritoras deben ser inmediatamente

transferidas. Desenvolverase o galego para que sexa idioma base da

aprendizaxe

Partes e contidos da PSC

Estratexias didácticas xerais relacionadas co uso das linguas no ámbito docente

Estratexias didácticas

Estratexias do profesorado de linguas para facilitar a transferencia das aprendizaxes lingüísticas Partir do tipo de coñecemento do alumnado

Coñecemento de cada lingua Coñecemento propio do alumnado bilingüe (MCRL)

Da unificación terminolóxica á planificación conxunta Enfoque comunicativo Reflexión lingüística contextualizada e contrastiva

Estratexias para que as áreas non-lingüísticas contribúan á competencia lingüística do alumnado: Usos correctos do profesorado Participación do alumnado Comprensión e planificación do texto oral e escrito. Ensinar

a pensar

Marco europeo común de referencia para as linguasO enfoque plurilingüe céntrase no feito de que

conforme se expande a experiencia lingüística dun individuo nos ámbitos culturais dunha lingua (…), o individuo non mantén estas linguas e culturas en compartimentos estritamente separados, senón que desenvolve unha competencia comunicativa á que contribúen todos os coñecementos e as experiencias lingüísticas e na que as linguas se relacionan entre si e interactúan.

Partes e contidos da PSC

Medidas de apoio e reforzo adoptadas para conseguir un correcto uso lingüístico escolar e educativo, dirixidas a alcanzar o obxectivo xeral establecido na LNL e na LOE de fomento do plurilingüismo

Medidas de apoio e reforzo

Para asegurar que os usos lingüísticos que se fan no centro favorecen o obxectivo de competencia bilingüe que guía a PSC Profesorado (formación, asesoramento,

actitudes…) Familias (información) Centro como espazo comunicativo (biblioteca,

radio, conferencias, teatro…)

Partes e contidos da PSC

Medidas adoptadas para que o alumnado con insuficiente dominio das dúas linguas poida

seguir con aproveitamento as ensinanzas que se lle imparten

Medidas para o alumnado que descoñece as linguas vehiculares Necesidade de que o alumnado estranxeiro

aprenda galego. Tamén fóra da aula Valoración e uso das linguas de orixe do

alumnado estranxeiro. Dominio conversacional (2 anos) vs. Dominio académico (7 anos mínimo)

Reforzo en castelán para alumnado galegofalante?

Medidas de atención á diversidade

Medidas xerais de atención á diversidade Titoría (seguimento, integración, valoración

das linguas de orixe…) Apoio dentro/fóra da aula (con PT ou con

outro profesor) Reforzo Adaptación curricular (áreas de linguas) Desdobramentos e agrupamentos

específicos (só en secundaria)

Medidas de atención ao alumnado estranxeiro Exención??? Orde 20 de febreiro de 2004 (DOG nº 40 do 26 de

febreiro) Acción titorial Curriculares

Reforzo educativo Adaptación curricular Flexibilización de idade

Organizativas Grupos de adquisición de linguas Grupos de adaptación da competencia curricular

Profesorado de apoio

Profesorado de apoio

Artigo 4º

As delegacións provinciais da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria avaliarán en todos os centros que escolaricen alumnado procedente do estranxeiro os recursos existentes e as necesidades derivadas desa escolarización co propósito de propicia-las dotacións necesarias para levar a cabo as atencións establecidas nesta orde

Grupos de adquisición de linguas

Último curso Infantil

Primaria ESO

1º cic 2º/3º cic

Destinatarios Alumnado que descoñeza completamente ambas as linguas (Orde do 2004) > alumnado que descoñeza galego e/ou castelán (artigo 15.3 do Decreto 130/07 e artigo 13.5 do Decreto 133/07)

Duración Un trimestre. Ou máis (autorización da inspección) ou menos (xunta de avaliación)

Materias na aula de referencia

E. físicaE. artística

Titoría, E. física, Música, E. plástica e visual

Máximo de permanencia

5 h/semana 10 horas 20 horas 24 horas

Procedemento Autorizados pola delegación provincial logo de solicitude da dirección e informe da inspección. As familias deberán estar informadas

Profesorado   Pref. de linguas

A dinamización lingüística

A DL consiste na aplicación sistemática dun conxunto de estratexias, técnicas e recursos que permitan xerar, xestionar e avaliar un proceso participativo de cambio lingüístico nun colectivo determinado, definido por unhas características comúns, que ten como obxectivo crear as condicións que aseguren o funcionamento da planificación lingüística. Solé i Sanosa, M. ( 1991)

Planificación : determinación do camiño que cada centro debe percorrer para chegar aos obxectivos marcados pola lexislación

Dinamización: creación das condicións educativas e ambientais en cada centro que fagan posible a realización da planificaciónlingüística

A dinamización lingüística, que permite?

DINAMIZACIÓNLINGÜÍSTICA

Visualización dalingua oral e

escrita

Activación do galego oral no

alumnado

Implicación da lingua galega enactividades trans-

versais

Información e sensibilizaciónda comunidade

educativa

Neutralizaciónde prexuízos queimpidan avanzarno uso social do

galego

Cómpre partirmos no seu deseño dolabor dinamizadordesenvolvido no

centro

A dinamización lingüística: obxectivos

Estender e optimizar o uso da lingua galega nos centros educativos

Modificar os comportamentos lingüísticos Conseguir un cambio de imaxe que permita acadar cotas máis

altas de prestixio para a lingua galega Incentivar o ritmo vivo da lingua: o galego = lingua con plena

vitalidade e de proximidade aos destinatarios/as Implicar todos os axentes escolares neste proceso Sobardar o escenario educativo e escolar e contribuír á

dinamización lingüística do contorno

Unha nova estratexia dinamizadora (l)

DINAMIZACIÓN INTERNA: Acrecentar o nivel de formación e competencia en planificación lingüística. Procurar asesoramento, cando for preciso, para o seu labor dinamizador nas

coordinacións territoriais. Aproveitar a experiencia dinamizadora aplicada no centro como punto de

partida. Axudar a trazar unha Planificación Sociolingüística de Centro e colaborar na

redacción do Proxecto Lingüístico de Centro (diferenciar entre normalizar e dignificar).

Determinar as necesidades dinamizadoras, liñas estratéxicas de actuación e actividades en función do indicador global (IG) do centro.

Deseñar medidas concretas que respondan a cadanseu obxectivo e que veñan determinadas polas características propias de cada centro.

Unha nova estratexia dinamizadora (ll)

DINAMIZACIÓN INTERNA:

Asumir proxectos realistas, con obxectivos ben graduados e temporizados para conseguirmos o seu cumprimento e a nosa satisfacción.

Apostar por un proxecto coordinado con outros equipos de traballo do centro: biblioteca, proxecto lector, TIC, proxectos europeos…

Elaborar, en colaboración co ED, argumentarios para as familias onde se xustifique a planificación lingüística do centro.

Axudar a igualar a realidade do ENDL dentro da organización do centro, do mesmo xeito que calquera outro departamento didáctico.

Avaliar o plan de actividades dinamizadoras para mudar aquelas que non funcionaron correctamente.

Unha nova estratexia dinamizadora(lll)

DINAMIZACIÓN EXTERNA:

Solicitar da Administración a organización daquelas actividades que se consideren necesarias para o labor dos ENDL: intercambio de experiencias, elaboración de materiais…

Partillar as boas prácticas e as experiencias contrastadas para evitar illamentos. Iniciar/Aprofundar o traballo de dinamización vencellado ao contorno: SNL do

concello, movemento asociativo, sector comercial local… Sobordar o escenario educativo e escolar e contribuír á dinamización lingüística

da comunidade. Coordinar o proxecto cos outros centros educativos próximos (ou non) e/ou

agruparse en coordinadoras locais ou comarcais. Procurar fontes de financiamento público e privado para poder desenvolver a

dinamización programada.

Moitas grazas

Mercedes Queixas Zas

Coordinadora territorial ENDL