Post on 03-Jun-2020
sostenibilidad
bienestar
visión sistémica
proceso degobernanza
participación
capital natural
accióncolectiva
Desarrollo de un modelode gestión ambiental congobernanza sostenible
iraunk
ortasu
na
ongizatea
ikusmolde sistemikoa
gobernantza iraunkorrekoprozesua
partaidetza
ingurumen- kapitala
ekintzakolektiboa
Gobernantza iraunkor bidezkoingurumen kudeaketakoereduaren garapena
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena Desarrollo de un modelo de gestión ambiental con gobernanza sostenible
Cubierta libro gobernanza IMPRIMIR.pdf 1 19/4/16 22:48
© Bizkaiko Foru Aldundia.Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapenaMadariaga, Iosu; Blanco, Alina; Arana, Xabier
Egileak: Iosu Madariaga Garamendi eta Alina Rocío Blanco BarrosKoordinatzaile eta Aholkulari fakultatiboa: Xabier Arana EigurenEdizioa: Bizkaiko Foru Aldundia.Diseinua eta imprimatzea: GrafilurEuskarara itzulpena: Hori-HoriLege Gordailua: BI-403-2016
Bizkaia 21 egitasmoa, Bizkaiko Foru Aldundiaren garapen iraunkorrerako estrategiawww.bizkaia21.eus
Iosu Madariaga GaramendiAlina Rocío Blanco Barros
Bilbo, 2016
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena
“Bihar zein eguraldi izango den ezin dugu iragarri, baina gutxienez eskubidea dugu zein eguraldi nahi dugun imajinatzeko”…Zer iruditzen apur batean eldarniatzen badugu?Airea pozoi orotik garbi egongo da, salbu eta gizakien beldurrek eta giza grinek sorturiko pozoietatik. Jendeak bizitzeko egingo du lan, lan egiteko bizi beharrean. Zigor kodeetan ergelkeria delitua sartuko da, edukitzearren edo irabaztearren bizi direnek egiten duen delitua.Ekonomialariek ez dute bizimaila esango, kontsumomaila esan nahi dutenean; eta ez dute bizikalitatea esango, gauzen kantitatea esan nahi dutenean. Janaria ez da salgai izango, ezta komunikazioa negozio. Moisesek beste manamendu bat gehituko du: zeu zati zaren natura maitatuko duzu. Munduko desertuak basoberrituko dira, baita arimako desertuak ere. Inperfektuak izango gara, perfektutasunak jainkoen pribilejio aspergarria izaten jarraituko duelako. Eta mundu honetan; mundu zakar eta gaitz honetan, gau bakoitza azkena balitz bezala biziko da, eta egun bakoitza lehena balitz bezala.”
Eduardo Galeanoren “Eldarniorako eskubidea”ren zatiak
Luis eta Haydeérentzat, nire baitan dagoen utopiaren gurasoak izateagatik.
Liliana eta Germanentzat, utopia horen bilaketan betiereko lagun izateagatik.
7
“Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeake-tako ereduari” buruzko azterlana da Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntza jaso duen doktoretza-tesi baten emaitza, eta, orain, erakunde honetako Iraunkorta-suna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Sailean argita-ratu da.
Lan horretan, ingurumen kudeaketaren, gobernan-tzaren eta garapen iraunkorraren arteko harreman estua aztertzen da, tesi nagusi gisa, eta ingurumen kudeaketa horretan nahasitako parte hartzaile guztien artean lankidetza eredu bat egitea proposatzen da, antolatzeko eta ekintza kolektiborako modu berriak dituen eredua duena eta harreman iraunkorretan oi-narrituta dagoena. Hau da, gobernantza iraunkorraren eredu bat.
Bizkaian, ingurumen kudeaketarako tresnak eragile publiko zein pribatuen arteko harremanerako osagaiak dira, eta oraintxe eskuartean duzun azterlanean aipa-tzen den lankidetza errazten dute. Ez da erakundeen arteko lankidetza hutsa, ikuspuntu publiko-pribatutik
bakarrik egiten dena; izan ere, eremu publiko-pribatu-tik ere egiten da.
Hainbat esparrutatik eskatu den lankidetza hori Bi-zkaiaren ezaugarriak dituen lurralde bateko ekonomia edo ikerketa arloetan, zentzurik zabalenean, ezinbes-tekoa da, baina, gainera, ingurumenaren eremuan ere behar-beharrezkoa da.
Gainera, eragile publiko eta pribatuen arteko harrema-nerako eta lankidetzarako kanalak existitzen dira jada, ingurumena kudeatzen dutenak. Eragileen artean hamaika konexio dago, eta, horri esker, gobernan-tza iraunkorraren prozesua abian jartzea bideragarria egiten da.
Sarean egindako lanaren prozesua da, etorkizu-nak ekarriko dizkigun erronkei aurre egiteko tresna, bai tokiko ikuspuntutik, bai ikuspuntu global batetik ere. Eredua ingurumen politika eta estrategietan sar daiteke, egokitu, eta, horrela, Bizkaia berdeago eta iraunkorragoa lortzen lagundu.
Aurkezpena
Elena Unzueta TorreIraunkortasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko foru diputatua
Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Garapen iraunkorraren eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa . . . . . . 15Gobernantza iraunkorreko prozesua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.1. XEDEA: Garapen Iraunkorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223.2. HELBURUA: Ekintza Kolektiboa Bideratu eta Antolatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233.3. EGITEN JAKITEA: Ingurumenaren Kudeaketa, Garapen Iraunkorraren Alde . . . . . . . . . 253.4. BITARTEKOA: Gobernantza Iraunkorra, Ekintza Kolektiboa antolatzeko Prozesua . . . . . 273.5. NORANTZ: Garapen Iraunkorrak Hartu Beharko Duen Norabidea . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian . . . . . . . . . . . . 314.1. Parte Hartzen Duten Eragileak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
4.1.1. Parte Hartzen Duten Eragileen Aniztasuna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354.2. Ingurumen Kudeaketaren Elkarreraginerako Jarraibideak Tokiko-Mundu Osoko Mailan. . . 37
4.2.1. Eragile Estrategikoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374.2.2. Eragileen Espezializazioaren eta Interesaren Norainokoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384.2.3. Eragileen Rolak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
4.3. Ingurumen Kudeaketaren Banaketa-kanalak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404.3.1. Ingurumen Kudeaketako Tresnak: Baliabideak eta Intsumoak . . . . . . . . . . . . . . . 404.3.2. Eragileen arteko Elkarreragina eta Interdependentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz . . . . . . . . . . . . 475.1. Ereduaren Proposamena: Ingurumen Kudeaketako Sare Anitzen Sistema . . . . . . . . . . . 47
5.1.1. Ereduaren Egitura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495.1.2. Ereduaren Funtzionamendua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525.1.3. Ereduaren Funtzionamendurako Baldintza Espezifikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
5.2. Ingurumen Kudeaketako Sare Anitzen Sistemaren Ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean . . . . . . . . . . . . . . . 596.1. Bizkaiko Foru Aldundia, Integrazioaren Motorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596.2. Epe Laburreko Ekintza Kolektiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626.3. Epe Ertaineko Ekintza Kolektiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636.4. Epe Luzeko Ekintza Kolektiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 656.5. Ekintza Kolektiboko Partaidetza Prozesuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Ondorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Bizkaiko Foru Aldundia zeintzu organoen bidez antolatzen den eta parte hartzen duen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Edukia
0
1
2. Eranskina
1. Eranskina
2
3
4
7
5
8
6
2. KAPITULUA 2-1 IRUDIA IRAUNKORTASUNA XEDE DUEN IKUSMOLDE INTEGRATUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3. KAPITULUA 3-1 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO
EREDUAREN ARDATZ NAGUSIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 3-2 IRUDIA GARAPEN IRAUNKORRAREN KONTZEPTU SISTEMIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
4. KAPITULUA 4-1 IRUDIA IKERKETAREN GARAPENAREN ETA METODOLOGIAREN ESKEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 4-2 IRUDIA BIZKAIKO INGURUMEN KUDEAKETAN PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN MAPA . . . 34 4-3 IRUDIA TOKIKOA-GLOBALA ARDATZEAN INGURUMEN KUDEAKETAKO PROZESUAN
PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN ANIZTASUN ERLATIBOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 4-4 IRUDIA PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN ERAGIN ERLATIBOA,
LURRALDE-ESKALAREN ETA IZAERAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
4. KAPITULUA 4-1 TAULA AZTERKETAREN KATEGORIEN ETA KATEGORIA HORIEN ALDAGAIEN AZALPENA . . . . . 32 4-2 TAULA INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN ZERRENDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
5. KAPITULUA 5-1 TAULA TRESNAK ETA BANAKETA-KANALAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 5-2 TAULA GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZA ESPEZIFIKOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 5-3 TAULA BALORAZIOA ETA LEHENESPENA, MAGNITUDEA X EMAITZAREN ARABERA . . . . . . . . 56 5-4 TAULA BALDINTZEN LEHENESPEN MATRIZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
1. ERANSKINA 1. TAULA INFORMAZIOAREN KALITATEA ETA EZAGUTZA EGOKIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 2. TAULA TOKIKOA-GLOBALA ARDATZEAN (BERTIKALA) INTEGRATZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 3. TAULA POLITIKA SEKTORIALEN KOORDINAZIOA (HORIZONTALA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 4. TAULA INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN BERRIKUNTZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 5. TAULA PARTAIDETZAREN ALDEKO KULTURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 6. TAULA ADMINISTRAZIO-KULTURA ETA BUROKRAZIAREN KALITATEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 7. TAULA IRAUNKORTASUNAREN KULTURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 8. TAULA KAPITAL SOZIALAREN INDARRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Taulen zerrenda
Irudien zerrenda
4-5 IRUDIA PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN INTERES ERLATIBOA, LURRALDE-ESKALAREN ARABERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
4-6 IRUDIA ROLEN GARRANTZI ERLATIBOA ERAGILEENTZAT, BEREN IZAERAREN ARABERA . . . . . 39 4-7 IRUDIA ERAGILEEN ARTEKO HARREMANAREN FUNTZIONAMENDUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 4-8 IRUDIA ERABILITAKO INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNA-TALDEEN PISU ERLATIBOA
ETA HALAKOAK ERABILTZEN DITUZTEN ERAGILEEN EHUNEKOA. . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
5. KAPITULUA 5-1 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO
EREDUAREN ELEMENTUEN ERREFERENTZIAKO BILBE KONTZEPTUALA . . . . . . . . . . . 48 5-2 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO EREDUAREN
EGITURAREN IRUDIKAPEN GRAFIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 5-3 IRUDIA GOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO
SARE ANITZ BAT EZARTZEKO PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA . . . . . . . . . . . . . . . . 53 5-4 IRUDIA INGURUMEN KUDEAKETAKO SARE ANITZEN SISTEMA BATEN
EBALUAZIO- PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
6. KAPITULUA 6-1 IRUDIA BIZKAIKO GARAPEN IRAUNKORRERAKO EKINTZA KOLEKTIBOKO
SAREA INPLEMENTATZEKO PROZESU METODOLOGIKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 6-2 IRUDIA PARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO
PROZESUAREN EPE LABURREKO BILAKAERA BIZKAIKO FORU ALDUNDIAN . . . . . . . . 62 6-3 IRUDIA PARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO
PROZESUAREN BILAKAERA EPE ERTAINEAN BIZKAIKO LURRALDE HISTORIKOAN . . . 64 6-4 IRUDIA PARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO
PROZESUAREN BILAKAERA EPE LUZEAN BIZKAIKO LURRALDE HISTORIKOAN . . . . . . 66 6-5 IRUDIA INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNAK ETA BANAKETA-KANAL AKTIBOAK
BIZKAIKO LURRALDEAREN BARRUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 6-6 IRUDIA INGURUMEN ERREGULAZIOKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ
SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 6-7 IRUDIA ADMINISTRAZIO-PROZEDUREN ELKARTRUKEAREN BIDEZ
SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 6-8 IRUDIA INGURUMEN PLANGINTZAKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ
SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 6-9 IRUDIA INGURUMEN-PROZESUETAKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN
BIDEZ SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 6-10 IRUDIA INGURUMEN ARLOKO TRESNA OPERATIBOEN ELKARTRUKEAREN
BIDEZ SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 6-11 IRUDIA INGURUMEN ORIENTAZIOKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ
SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 6-12 IRUDIA INGURUMEN NEURKETAKO TRESNEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ
SORTUTAKO BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 6-13 IRUDIA TRESNA EKONOMIKOEN ELKARTRUKEAREN BIDEZ SORTUTAKO
BANAKETA-KANALAK ETA ASMO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 6-14 IRUDIA EKINTZARAKO ESPAZIO KOMUNAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
1
13
Sarrera
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeake-tako eredu baten garapena Deustuko Unibertsitateko Nazioarteko eta Kulturarteko Ikasketen Programa-ren barruko doktorego-ikerketa baten emaitza da. Eredu hori landu zenean, indarrean zegoen Bizkaiko Iraunkortasunerako Institutua, Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Sailaren barruko erakunde autonomoa1.
Ingurumenaren kudeaketan lankidetza-formak txerta-tzen dituen eredua garatzea proposatzen du, eta ho-rretarako bidea da kudeaketa horretan parte hartzen duten eragileen antolakuntza eta lankidetza. Prozesu horrek, hain zuzen ere, ekintza kolektiboa antolatzeko modua eskaintzen du, batera jarduteko asmo eta hel-buru bat eta bera lortze aldera; alegia, tokian-tokian garapen iraunkorra lortze aldera.
Eredu horrek jakintza antzekoak eta elkarren osagarriak hartzen ditu oinarri; garapen iraunkorra, gobernantza iraunkorra eta ingurumenaren kudeaketa. Abiapuntua garapen iraunkorraren orotariko ikusmolde sistemikoa da: ikusmolde horretan ingurumen kudeaketaren tres-na ugari eta askotarikoak identifikatzen dira, eta aldi berean gobernantza iraunkorra tartean sartzen du, go-bernu barruko zein gobernuz kanpoko eragileen ere-muarekin, eta arau, politika eta instituzioen sistemaren emaitza diren harreman eta sinergiekin.
Oinarri horren gainean, ekintza kolektiboa konexioak eta kanalak baldintzatzen dituzten jarraibide batzuen bitartez antolatzen da. Konexio eta kanal horietan, in-gurumen kudeaketako baliabideak gobernu barruko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreraginerako tresnak dira. Alde batetik, elkarreragineko jarraibideek aukera ematen dute ekintza kolektiboa antolatzeko, horretarako bideak direla jakintzaren espezializazioa,
1 Argitalpen hau egin den unean, Iraunkortasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Saila du izena
bakoitzak bere gain hartzen duen zeregina eta lidergo-rako ahalmena. Beste alde batetik, kanalen bereizga-rriak dira eragileen artean dauden konexioak eta bate-rako asmoak sortzeko duten ahalmena.
Ereduaren garapenaren bidetik antolakuntza-forma berriak eta ekintza kolektiborako modu berriak sor-tzen dira; horren ondorioz aldaketa sakonak gertatzen dira ingurumen kudeaketaren zereginean, sareko lana bideratuko duten harreman iraunkorretan oinarrituta. Hain zuzen ere, sareko lan horren oinarria asmo ko-munen indartzea da, eta aldi berean, asmo komun horiei esker elkarrenganako ekintza-erreakzio moduak aktibatzen dira parte hartzen duten eragileen edo era-gile-taldeen artean. Hala, partaidetza sustatzen duten jarduketa kolektiboak egin ahal dira, adostasuna lor-tzea xede izanik.
Ikerketaren emaitzetan ingurumena kudeatzen duten eragileen artean dauden konexioak aipatzen dira, lu-rralde batean gobernantza iraunkorreko prozesuari ha-siera emateko bermea eman behar duten konexioak, alegia. Ingurumen kudeaketako tresnak elkarren arteko harremanerako tresna gisa identifikatzen dira. Eta zera esaten da: ingurumen kudeaketako tresna bat bere esku duen eragile orok aukera du bere kudeaketako tresna horrekin bat datozen asmo komunetan ekar-penak egiteko, eta aldi berean gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan jarduteko eta integratzeko.
Laburbilduz, gobernantza iraunkorra munduaren eta tokian tokiko eremuaren erronkei aurre egingo dien in-gurumen kudeaketa garatzeko bitartekoa da, eta aldi berean, garapen iraunkorrak planteatzen duen hel-burua lortzen laguntzen du.
1
2
15
2Garapen iraunkorraren
eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa
Azken hogeita hamar edo berrogei urteetan etengabe eztabaidatu da iraunkortasunari eta garapen iraunko-rrari buruz. Hazkundearen mugak eta antzeko beste gai batzuk, XIX. mendean agertu ziren, eta gutxienez duela berrehun urte ere eztabaidatzen ziren, modu di-ferente batean bazen ere (ANTEQUERA et al., 2005).
Jakina, kontzeptu horrek denboran eboluzionatu du, hasieran ingurumenaren dimentsioak ekonomia, eko-logia, kultura eta gizarte arloak hartzen zituen barnean. Gai horiek alde bakar batetik ulertzen ziren, halakoak teorizatu nahian, baina gerora egoera aldatu zen, akor-dio komun ukaezin baten alde, giza garapen iraunko-rraren dimentsioarekin.
Gainera, aldi berean paradigma berri horrek iraunkor-tasunerako trantsizio ebolutiboa dakar, aldaketak sor-tzen dituzten ekintzen bidez. Aldaketa horiek kudeake-ta publikoan, partaidetza zibilaren legitimotasunean eta eragile batzuen eta besteen konpromiso ekonomi-koetan gertatzen dira.
Perspektiba eta ikuspuntu teoriko diferente horiek aztar-na utzi dute gure memoria kolektiboan, eta horren on-dorioz garatzen den ikuskeran subjektu bat txertatu da, dela subjektu ekonomikoa, dela subjektu soziala edo in-gurumen arlokoa. Horren haritik, erronka berria sor tzen da: subjektu horiek ordeztea eta aldaketa-prozesua bis-taratzea, hau da, ulertzea garapen iraunkorrak eskala handiko aldaketa estrukturalak eraldatzen, bihurtzen eta aldi berean baldintzatzen eta barneratzen dituela eta gainera lurralde-eskalak tartean sartzen dituela.
Iraunkortasunaren orotariko ikusmolde sistemikoa gara-tuz, perspektiba erabilgarriagoa lor dezakegu beste me-todo analitiko batzuekin baino, konexioen, harremanen eta testuinguruaren arabera egiten baita hausnarketa (GALLOPÍN, 2003). Horren guztiaren emai tza kontzeptu operatibo jakin bat da. Kontzeptu horren xedea ez da izaera diferenteko kontzeptu analitikoak (ekonomikoak, ekologikoak edo sozialak) elkartzea, talde bakoitzaren zatizko deskripzio analitikoak banaka eginda, zein bere logikaren arabera.
Kontzeptu horretan errealitatea osotasun integratua balitz bezala ulertzen da, eta inplizituki oreka-eskaria
agertzen da; izan ere, osotasun horrek funtzionatuko badu, oreka egon beharko da errealitate horretan bereizten ditugun elementuen artean. Alde horreta-tik, iraunkortasunak lehenetsi egiten du bizi garen gizartearen kontzeptu komun bat integratzearen be-harrizana, bai eta ikusmolde integratzaile horretan azaleratzen den osotasun horren egonkortasuna zerk zehazten duen zedarritzearen beharrizana ere (HERRERA, 2003b).
Ikuspuntu horren pean dinamika bat sortzen da. Di-namika horretan, iraunkortasuna errealitate bat kuan-tifikatzen duten zenbait alderdiren lorpen orekatua ez-augarri duen egoera bat da (HERRERA, 2003b). Benetan ez da harmonia-egoera finkoa; aitzitik, egoera horretan sistemaren funtsezko identitatea dinamikoki iraunaraz-ten da etengabeko aldaketen artean; ez da propietate bat, ezaugarri bat edo atributu bat, baizik eta aldaketa direkzional eta ebolutiboa, eta horren bidez sistemak denboran modu iraunkorrean hobera egiten du (GALLOPÍN, 2003).
Hurbilketa sistemiko horrek barnean hartzen ditu konplexutasuna eta ziurgabetasuna, eta horrenbestez zer egitearen arazoa. Bere asmo bakarra ezin da izan jardueraren xede diren objektuak deskribatzea, baizik eta egin behar dena nola egin behar den eta norekin (HERRERA, 2003b), gaur egungo tokiko eta munduko erronkei aurre egiteko.
Sintesi gisa, garapen iraunkorraren ikusmolde siste-mikoaren abiapuntua iraunkortasunaren pertzepzio aurreratua da. Pertzepzio horretan, natura eta giza-kiak osotasun gisa kontzeptuatzen dira, iraunkortasun kontzeptuaren ikusmolde sistemiko eta tokibanatu gabe hori barnean hartzen duen sistema sozio-ekolo-giko gisa (PALACIOS I. et al., 2010).
Iraunkortasunaren eta garapen iraunkorraren ikusmol-de hori hurbil dago funtsezko mugarri den Brundt-land txostenaren planteamendutik. Txosten horrek lehenengo aldiz agerian jarri zuen kontsumo neurriga-bearen mendean dagoen planeta finitu bat. Kontsumo horren barruko giza jarduerak eta jarduera horien on-dorioak herrialdeen, sektoreen (energia, nekazaritza, merkataritza) eta interes-eremu zabalen –ingurumena,
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena16
ekonomia edo gizartea– arabera identifikatu ahal dira (BRUNDTLAND BATZORDEA, 1987).
Gizakiaren jarduerak Lurra izeneko sisteman duen eragina konplexua da, bere ikusmolde sistemikoaren xedea aldaketa globalaren kontzeptua da. Kontzep-tu hori honela definitzen da: gizakiaren jardueraren ondorioz biosferaren funtzionamendua definitzen du-ten funtsezko prozesuetan gertatzen diren aldaketen multzoa. Agerian jartzen da Lur planetaren gainazalak jasaten duen aldaketa, gizakiaren jarduerarengatik eta jarduera horrek uraren zikloan, elementuen zikloetan eta klima-sisteman dituen eraginengatik, kontuan har-tuta biosferan sartzen diren milaka konposatu kimi-koak (DUARTE et al., 2006).
Aldaketa globalaren prozesua azpisistema politiko, ekonomiko, kultural eta teknologikoaren eta sistema ekologikoaren –barnean direla biosfera eta geosfera (li-tosfera, hidrosfera eta atmosfera)– arteko elkarreragin konplexuaren ondorioa da, elkarren artean konektatu-tako oinarrizko bi ekintza-erreakzio prozesuren bidez. Prozesu horiek, era berean, aldaketa sozioekonomiko eta biofisikoak sorrarazten dituzte mundu osoan (JIMÉNEZ et al., 2012).
Ikusmolde horrek errealitate holistiko fisiko-biologi-ko-antropiko konplexua sorrarazten du (SCHELLNHUBER, 1999). Errealitate horretara egindako hurbilke-ta sistemikoan sozio-ekosistema bat edo sistema sozio-ekologiko konplexua ikusten da, eta sistema horretan baterako eboluzio prozesuak gertatzen dira. Sistema horrek apurka moldeatu eta egokitu ditu ba-tera giza sistemak eta ekosistemak, nahiz eta sistema batzuen eta besteen arteko muga batzuetan arbitra-rioa eta artifiziala den (MARTÍN LÓPEZ et al., 2009).
Baterako eboluzioaren kontzeptu horrek ikusmolde darwinista berrikusten du. Hain zuzen ere, ikusmolde darwinista horretan espezieak ingurunearen presio aldakorretara egokitzen dira, eta ingurune fisikoaren eta bertan bizi diren organismoen arteko harremanak beti norabide bikoitzekoak dira; hau da, organismoen-gan ingurunera egokitzeko prozesuan gertatzen diren aldaketek ingurune hori bera ere aldatzen dute, eta modu horretan elkarreraginen ziklo etengabea sor-tzen da. Kontzeptu hori giza gizarteen eta ingurumen fisikoaren arteko harremanari ere aplikatu ahal zaio. Arretaren gunean ingurumen krisiaren eta indar eragile globalen kausak eta ondorioak daude (DOMÍNGUEZ GÓMEZ et al., 2001).
Horrenbestez, ingurumen arloko erronkek harreman estua dute aldaketaren indar eragile globalekin. Joeren sorta zabal bat garatzen ari da, eta hala etorkizune-
ko munduko testuingurua moldatzen ari da. Europako Ingurumen Agentziaren ustez, mundu osoko prozesu horiek munduko megajoera gisa definitzen dira, gizarte, teknologia, ekonomia, politika eta ingurumen arloetatik haraindi doazelako. Mundu mailako prozesu horietan eragina duten gako-faktoreetako batzuk hauek dira: jarraibide demografikoak aldatzea edo urbanizazioaren erritmoa azkartzea, aurrerabide teknologiko gero eta azkarragoak, merkatuen integrazio gero eta sakona-goa, botere ekonomikoaren aldaketak, klima-aldaketa, eta beste batzuk. Horri esker, alde batetik hobeto uler-tu ahal dira ingurumen-erronken eta munduko mega-joeren artean dauden loturak; eta bestetik, sakonago balioetsi ahal dira pertsonek sorrarazten dituzten eta ekosistemen segurtasuna mehatxatzen duten ahulta-sun eta arrisku sistemikoak, bai eta gobernantzan dau-den gabeziak ere (AEMA, 2010).
Horren guztiaren indarrez, ingurumen-arazoak ondo-rioa dira; kausa, kontzeptu, instituzio, eboluzio his-toriko, sozial, ekonomiko, beliko, geografiko, etab.en ondorioa; alegia, eta beraz, arazo konplexuak dira (RIEGO, 2004). Arazo berri horiek dakartzaten erronkak kontuan hartuta, munduan gaur egun dauden alderdi-rik premiazkoenak aztertu eta azalduko dira: giza biz-tanleria gero eta ugariagoa, biodibertsitatearen galera, energia- eta garraio-kontsumoa, kontsumo-ohiturak, bai planeta bai bertako biztanleriak ukitzen dituen ku-tsadura (NAZIO BATUEN INGURUMEN PROGRAMA, 2012; AEMA, 2010).
Herrialde batzuen eta besteen arteko portaerari dago-kionez, esan daiteke, azaldu den bezala (AEMA, 2010), Europaren eta munduko gainerako herrialdeen artean norabide biko harremana dagoela.
Europak bere ekarpena egiten du ingurumen-presio-etan, eta erregai fosilen, meatzaritzako produktuen eta bestelako inportazioen mendean dagoenez, mun-duko beste alde batzuetan gertatzen diren erreakzioak azkartzen ditu. Eta alderantziz, hain interdependentea den mundu honetan, munduko beste alde batzuetan gertatzen ari diren aldaketak gero eta gehiagotan na-baritzen dira Europan, bai zuzenean, munduko inguru-men-aldaketen eraginen bitartez, bai zeharka, presio sozioekonomikoak handitzearen ondorioz.
Horregatik, erronkarik garrantzitsuenetako bat kapital naturala iraunaraztea da, ez soilik duen balio intrintse-koarengatik, baizik eta osasunerako, ongizaterako eta oparotasunerako funtsezkoa delako ere bai. Iraunkor-tasunaren erronka horrek konektatu egiten ditu ekosis-temek giza gizarteei ematen dizkieten zerbitzuak, eta ekosistemen eta giza biziraupenaren artean dagoen harreman intimoa identifikatzen du.
Garapen iraunkorraren eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa 17
2Horrek esan nahi du gizateria ekosistema horien men-dean dagoela neurri handi batean, egunero biziraun ahal izateko; hau da, berebiziko auzia da, ekosistemen zer-bitzuen % 60 inguru mundu osoan gainbeheran dagoe-lako. Horrenbestez, ekosistemak kapital naturala dira, eta halakoak kontserbatu behar dira hainbat zerbitzu eduki ahal izateko, besteak beste: a) elikagaien, uraren, energiaren hornidura; b) klima erregulatu, purifikatu, dra-inatu eta erregulatzeko zerbitzuak; c) kultura, hezkuntza eta aisialdia; eta d) nutrigaien zikloaren euskarria, lur-zoruaren eraketa (NAZIO BATUEN KONTSEILUA, 2005).
Horrek esan nahi du ingurumen-arazoak gehitu egiten direla, eta sarritan erronken eta mehatxuen buru-haus-garri handiago baten zati direla, eta buru-hausgarri hori elkarri konektatutako mundu baten mendean dago, barnean direla hainbat sistema, diferenteak izan arren elkarrekin erlazionatuta daudenak: ingurumen-siste-mak, gizarte-sistemak, ekonomia-sistemak, kultur-sis-temak, sistema teknikoak, politikoak, etab. Munduko interkonektibitate horrek esan nahi du elementu bat kaltetuz gero ustekabeko ondorioak sortu ahal direla beste alde batean.
Bizkaia ez dago horretatik guztitik aparte, industrializa-zio eta urbanizazio handiak jasan dituelako. Espainiako Estatuak eta bereziki Bizkaiak laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran jasan zuten krisi ekonomi-koaren ostean, bigarren sektorearen eraldaketa-proze-su sakona gertatu zen, neo industria delakorantz, eta gainera, hirugarren sektorearen aldeko apustu argia egin zen. Industria-iraultzaren ondoriozko industria-ira-ganak, teknologia-iraultzak eta globalizazioak eko-sistemetan alterazioak sortu dituzte; alterazio horien ondorioz aldaketa nabarmenak gertatu dira Bizkaiko gizartean eta bertako biztanleriaren ongizatean. Hala ere, aldaketa horiek gorabehera, ingurumen aldetik in-teresa duten gune batzuek irauten dute oraindik ere, adibidez Gorbeia, Urkiola eta Armañongo parkeek, bai eta Mundakako estuarioak ere, Urdaibaiko Biosferaren Erreserban (MADARIAGA et al., 2010a)
Bizkaian eraginik handiena sortu duen jarduera burdin mearen eta burdin lingoteen erauzketa izan da. XIX. mendean, jarduera horrek baso-sistemaren ener gia-baliabideak erabili zituen, eta bitarteko gisa mendien pribatizazioa erabili zuen meatzaritza inten tsiboaren adierazpen gisa, baita siderurgia industrialaren agerpe-na ere. Era berean, hazkunde demografiko esponen-tzialaren eta ikatz mineralaren erabileraren ondorioa esku-hartze nabarmena jasan duen paisaia antropikoa izan da. Paisaia horretan, basoberritzeak eta burdin meatoki zaharrak Bizkaiko gaur egungo paisaiaren ez-augarri estetikorik bereizgarrienak dira (MADARIAGA et al., 2010b).
2007ko Bizkaiko aztarna ekologikoak eraldaketa handi hori berretsi du. Bizkaiko biztanleriaren gaur egungo bizimoduak lurraldearen ahalmen ekologikoa bera na-barmen gainditzen du. Biztanleen gaur egungo kon-tsumoak pertsona bakoitzeko 4,84 hektareako aztar-na ekologikoa sortzen du; lurraldearen bioahalmena edo karga-ahalmena, berriz, pertsona bakoitzeko 1,01 hektareakoa da. Pertsona bakoitzeko 3,83 hektarea behar dira, hau da, erabilgarri dagoen lurraldea halako 3,80 (PALACIOS I. et al., 2010). 2013. urtean, aztarna hori 3,17 izan zen, eta bioahalmena antzekoa izan zen (BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2015).
Beraz, gizarteak duen erronka horrek eta Bizkaiari ga-rapen iraunkorrerantz aurre egiteko aukera emango dion bultzada horrek zera eskatzen du: kapital natu-ralari dagozkion arazoekin erantzukizunez jokatzea eta erabaki-hartzaileek jokatzeko modu tradizionaletan al-daketak txertatzearekin konpromisoa hartzea. Elkarre-ragin horiek ezagutzeak eta ulertzeak aukera ematen du eremu guztietan erabaki eragingarriagoak hartzeko eta gizarte iraunkorrago baterako trantsizioa ahalbide-tzeko.
Trantsizio horren froga da iraunkortasunaren erakun-de-esparrua. Esparru horrek, denboran iragaten diren gertaera gogoangarrien forman azalduta, aukera ema-ten du ikuskera historikotik ulertu ahal izateko lurralde arloko agenda politiko batzuen eta besteen oinarriak, inplikazioak eta eskakizunak, gehienetan toki estrate-gia eta esparru arauemaile bihurtzen diren horiek.
Zalantzarik gabe, iraunkortasunaren gertaera gogoan-garri eta instituzioek zerikusia dute garapen iraunkorra-ren jatorri eta eboluzioarekin. Horien artean garrantzi-tsuenak identifikatuko ditugu:
� (1945) Nazio Batuen Erakundea - NBE. � (1960) Ekonomiako Lankidetza eta Garapene-rako Antolakundea -ELGA-.
� (1968) Erromako Kluba. � (1972) Giza ingurumenari buruzko biltzarra. � (1972) Nazio Batuen Ingurumen Programa - NBIP.
� (1972) Hazkundearen mugei buruzko txostena - Erromako Kluba.
� (1972) Gizakia eta Biosfera Programa - UNESCO. � (1976) Biosferaren Erreserben Mundu Sarea – UNESCO.
� (1976) Vancouver Habitat Konferentzia. � (1983) Ingurumenari eta Garapenari buruzko Batzordea.
� (1987) Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldea.
� (1987) Gure etorkizun erkidea. Brundtland Txostena.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena18
� (1992) Lurraren Goi Bilera– NBE. � (1992) 21 Programa. � (1992) Garapen Iraunkorrari buruzko Batzordea. � Ingurumenaren Europako Agentzia - EEA. � (1993) Europako Batasuna (1993). 1973az geroz-tik eta gaur arte Ingurumen Arloko Ekintzarako zazpi programa.
� (1994) Hiri Iraunkorrei buruzko Europako Biltza-rra. Aalborg +10 Konpromisoak.
� (1995) Global Environmental Outlooks proiektua (GEO).
� (1998) Milurteko Ekosistemen Ebaluazioa – NBE. � (2001) Göteborgeko Europako Kontseilua. � (2002) Garapen Iraunkorrari buruzko Munduko Goi Bilera. Rio+10.
� (2002) Milurtekoko Helburuen azalpena edo Milurtekoaren Adierazpena.
� (2005) Milurteko Ekosistemen Ebaluazioari buruzko txosten globala – NBE.
� (2012) Lurraren Goi Bilera Rio+20. � (2015) Agenda 2030 (Rio+20). Garapen Iraunko-rrerako Helburuak- NBE.
Zerrenda horrek agerian jartzen duenez, lehenengo ekitaldiak, bereziki 70eko hamarkadan, kezkaren on-dorioa dira, ingurumenaren narriaduraren, mugaz ha-raindiko kutsaduraren eta hazkundearen mugen aur-kako jarrera berriak hartzeko beharrizanaren ondorioa; hala ere, arazo horiek guztiak elkarren arteko loturarik gabeko errealitate zehatz gisa ikusten dira, eta ezin ho-beto identifikatu ahal dira arazo horien kausak.
80ko hamarkadan, aldaketa bati esker ulertu ahal izan zen ingurumen arazoek epe luzerako estrategiak es-katzen zituztela. Horren haritik ekintza integratu eta globaletan lan egiten zen; herrialde guztiek parte har-tzen zuten, klima-aldaketari eta planetaren kutsadura kimikoari eta beste hainbat arazo sistemikori aurre egi-ten saiatzeko.
90eko hamarkadan estrategia batzuk planteatu ziren. Estrategia horien helburu egingarrien artean tokiko, es-kualdeko eta nazioarteko eskalak agertzen ziren, eta gainera, munduko gatazkek zekartzaten arriskuak ere kontuan hartu ziren.
Milurteko berrira heldutakoan, herrialderik aberatsenen eta pobreenen arteko distantziei buruzko kezka, hau da, pobreziaren desagerrarazpena, garapen iraunko-rraren barruan integratu zen. Azkenean, milurteko berriaren lehenengo hamarkadan ekonomia berdea
indartzeari eta tokiko gobernantzari buruzko intere-sa garatu da. Azken horri esker, iraunkortasuna xede duen ikusmolde integratzailea sendotu ahal izan da.
Ekitaldi horiek apurka deskubritzen dute agenda politi-ko global baten aurrerakada, zeinean garapen iraunko-rra proiektu politiko unibertsala den, eta iraunkorta-suna, berriz, lortu nahi den azken helmuga. Proiektu horrekin batera gobernantza iraunkorreko prozesu bat hasi beharko da. Hala, ekintza kolektiboa partaide bi-hurtuko da planetaren etorkizuna zaintzearen helburu komun horretan.
Alde horretatik, garrantzitsua da ulertzea gobernu na-zionalen zeregina, nazioartean negoziatzeko duten eginkizuna, eta eremu azpinazionalean nahiz tokian nazioarteko estrategia eta helburuetarako kudeaketa eta lankidetza bere testuinguruaren arabera ezartzeko duten erantzukizuna. Lurralde-eskala bakoitzak bere zeregina eta protagonismoa dauka nazioarteko agen-da politiko horren barruko erregela formalen multzoan. Alde batetik, eremu azpinazionalean akordio aldeanitz ugariak negoziatzea, eta bestetik, plan eta programa nazionalak eta sektorialak legislatzearen eta ezartzea-ren erantzukizuna, estatu eremuan (2-1 irudia).
Ekintza horiek gobernuaren maila guztietan egin behar dira. Alde horretatik, garapen iraunkorraren ezauga-rrietako bat da eragile asko eta lurralde-eskala ugari hartzen dituela barnean; horregatik, garapen iraunko-rra, politikaren arlo gisa, maila anitzeko gobernantza-ren kontzeptuaren bidez ezin hobeto aztertu ahal da (BRUYNINCKX et al., 2012). Maila anitzeko gobernantza horren barruan bost lurralde-eskala bereizten dira: es-kala globala, erregio-eskala, eskala nazionala, eskala azpinazionala eta toki-eskala. Gogora ekarri behar da tokiko erakundeek oso zeregin garrantzitsua dutela, herritarrengandik hurbilen dauden erakundeak direlako eta ekintza kolektiboa antolatzeko eta ekintzak egite aldera erabakiak hartzeko euskarria direlako (BARRUTIA et al., 2007).
Hala, gobernantzak propietate, baldintza eta ezaugarri batzuk bere gain hartzen ditu, eta halakoek zera dakar-te; espazio eta denbora aldeko maila anitzeko integra-zioa, kapital batzuen eta besteen (kapital soziala, kul-turala, ekonomikoa, instituzionala, ingurumen-kapitala) koordinazio sektoriala, eta ingurumen kudeaketaren prozesuan parte hartzen duten eragileek lan kolektiboa egitea, ingurumen kudeaketa hori lurralde batena, es-parru sektorial batena edo erakunde batena izan.
Garapen iraunkorraren eta gobernantzaren ikusmolde sistemikoa 19
2
Iturri
a: G
euk
egin
a.
- In
guru
men
ari e
ta G
arap
enar
i bur
uzko
Rio
ko A
dier
azpe
na
- 21
Pro
gram
a-
Milu
rteko
ko h
elbu
ruak
– G
arap
en Ir
aunk
orre
ko h
elbu
ruak
(Pos
t 201
5).
Agen
da 2
030
- Ga
rape
n Ira
unko
rrar
en E
urop
ako
Estra
tegi
a-
Euro
pa 2
020
Estra
tegi
a-
Euro
pa 2
020
Adie
razl
eak
- Ga
rape
n Ira
unko
rrar
en E
spai
niak
o Es
trate
gia
- Es
pain
iako
Irau
nkor
tasu
nare
n Be
hato
kia*
- Ga
rape
n Ira
unko
rrar
en E
uska
l Ing
urum
en E
stra
tegi
a 20
02-2
020
- In
guru
men
Esp
arru
Pro
gram
a-
EcoE
uska
di20
20**
- In
guru
men
ari b
uruz
ko E
spar
ru P
rogr
ama
- Ga
rape
n Ira
unko
rrer
ako
Eusk
o Ja
urla
ritza
ren
Estra
tegi
a-
Eusk
o Ja
urla
ritza
ko Ir
aunk
orta
sun
Adie
razl
een
Sist
ema
- Bi
zkai
ko L
urra
lde
Hist
orik
oare
n Ira
unko
rtasu
nera
ko K
onts
eilu
a-
Bizk
aia
21 p
rogr
ama
- Bi
zkai
ko ir
aunk
orta
sun
adie
razl
een
sist
ema
- 21
Age
nda
-Tok
iko
Ekin
tza
Plan
ak-
Udal
sare
a 21
- Ud
al Ir
aunk
orta
sun
Adie
razl
eak
T
OKIK
O ES
KALA
BIZK
AIKO
LUR
RALD
E HI
STOR
IKOA
REN
ESKA
LA
EU
SKAL
AUT
ONOM
IA E
RKID
EGOA
REN
ESKA
LA
ESPA
INIA
KO E
STAT
UARE
N ES
KALA
EU
ROPA
KO B
ATAS
UNAR
EN E
SKAL
A
MUN
DUKO
ESK
ALA
LURRAREN GOI BILERAK
EUROPAKO BATASUNAREN TRATATUAGARAPEN IRAUNKORRAREN ALDEKO ESPARRU ESTRATEGIKOA
NAZIOARTEKO ETA EUROPAKO BATASUNEKO AKORDIOEKIN BAT EGITEA
EAE-KO IRAUNKORTASUNAREN ALDEKO KONPROMISOA
FORU ALDUNDIEN POLITIKETAN ETA EKINTZETAN IRAUNKORTASUNA
TXERTATZEA
AALBORG-EKO GUTUNA 21 AGENDA
ESPARRUA/PROZESUA
INGU
RUM
EN
PLAN
GINT
ZAKO
ET
AKU
DEAK
ETAK
OTR
ESNA
K
* Itx
ita**
Ez
dago
inda
rrea
n
2-1
IRU
DIA
IRAU
NK
ORT
ASU
NA
XED
E D
UEN
IKU
SMO
LDE
INTE
GR
ATU
A
3
21
Gobernantza iraunkorreko prozesu bat hasiz, ingurume-na kudeatzeko lankidetza-formak proposatu ahalko dira, erabakiak hartzeko ahalmenarekin, eta halaber, zerikusia duten mota askotariko eragileak helburu komunak lor-tze aldera mobilizatu daitezke. Halako prozesuak sartzea modurik onena izango da interes orokorreko gaiei hel-tzeko. Izan ere, prozesu horien ezaugarri eta baldintzek aukera ematen dute eragile guztiak modu kooperatiboan eta sarean inbolukratzeko, eginkizun eta erantzukizun konpartituak dituzten subjektu gisa. Interkonexioak eta interdependentziak sorraraziko dituzten harremanak ezartzean datza, bide batez, elkarrenganako ekintzak berekin dakartzaten asmo komunak lortzeko.
Horren haritik, gobernantza iraunkor bidezko inguru-men kudeaketako ereduak bi planteamendu azaltzen ditu: lehenengoak dioenez, ingurumena modu integral eta sistemikoan kudeatu behar da, ziurgabetasunez osatutako errealitate konplexu batekin bat etorriz; izan ere, errealitate hori askotan azterketa zientifikotik kanpo geratzen da. Arazo zehatz asko konta ezin ahala xehe-tasunen mendean daude. Arazo horiek azterketa eta kudeaketa bereiziak eskatzen dituzte, gure errealitatea ezin da definitu termino zientifiko deslotuetan, galderak elkarren artean lotuta daudelako, arazoak espazioaren eta denboraren maila diferenteetara hedatzen dira; eta mota guztietako eta zailtasun handiago eta txikiagoko ziurgabetasunek datuetan nahiz teorietan dute eragina (FUNTOWICZ et al., 1999).
Ziurgabetasun horien sorburuak hauek dira: alde batetik, sistema horietako bakoitzak, gainerako sistemen fun-tzionamenduaren mendean egon arren, dinamika pro-pioak ditu, mekanismo eta abiadura propioekin. Beste alde batetik, sistemaren osagaien arteko harremanen
intentsitatea ez da uniformea, eta horrek malgutasuna ematen dio sistemari. Eta horrez gain, sistemak gai dira energia- eta materia-fluxuak ezartzeko. Fluxu horiek por-taera moldagarriak izan ditzakete, modu ez-kontzien-tean erregulatutako fluxuak, adibidez sistema naturalen kasuan gertatzen denez, edo zentzua eransten dien ele-mentu bat txertatuta duten mekanismoek erregulatzen dituzten fluxuak, adibidez gizarte-sisteman gertatzen de-nez (ANTEQUERA et al., 2005).
Ereduak planteatzen duen bigarren erantzuna, gober-nantza iraunkorrean irudikatzen den transformazio eta aldaketa estrukturalari buruzkoa da. Horrek ikuspegi orokorra ematen du erregulazioei, eragile sozialei, haien sareei, baliabideei, instituzioei, agenda politikoei, ahal-menei eta kapital sozialari dagokienez, baita aukerei eta gatazkei ere dagokienez.
Erantzun horietara hurbilduz posiblea da elkarren arte-ko aintzatespen eta interdependentzian oinarritzen diren perspektiba ekologiko, sozial, ekonomiko eta instituzio-nalak integratzea. Oinarri horren gainean garatzen da ereduaren konstruktua; era berean, ereduaren oinarria ingurumen kudeaketaren (1) “egiten jakitea”ren eta “bi-tartekoaren” (2) gobernantza iraunkorra, alegia arteko oreka bilatzen duten osagaien sistema da. Bien arte-ko adostasunetik helburu bat sortzen da: ingurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen duten eragileen (3) ekintza kolektiboa antolatzea. Horretarako justifika-zioa da “akordio kolektibo” bat ahalbidetzea, garapen iraunkorra (4) lortzeko eta asmo komunak formulatu eta eraiki ahal izateko. Asmo horiek modu ebolutiboan eta epe luzean lagungarriak izango dira garapen iraunkorre-rako, tokian-tokian, dela lurralde batean, dela esparru sektorial edo erakunde batean.
Gobernantza iraunkorreko prozesua 3
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena22
3.1.XEDEA: Garapen Iraunkorra
Garapen iraunkorra gai kolektiboa da, eta honako ho-netan datza erronka: gai hori ikusmolde integratzaile batetik ulertzea, aldi berean aldaketa estrukturalak aldatzen, bihurtzen, baldintzatzen eta barneratzen di-tuen eta era berean eskala globala eta tokiko eskala modu anitzetan konektatzen dituen ikusmolde batetik.
Lurralde-eskala horien barruan, eta mundu osorako hartzen diren erabakiei dagokienez zeregin eskasa duen arren, toki-eremuak baldintzatzen du hartu be-har duen eta hartu nahi duen norabidea, garatzeko moduari dagokionez. Toki-eremu bakoitzak batura positiboa edo negatiboa ekartzen du agenda komun globalera, baina hori ez da garrantzitsuena, ekarpen horretan ziurgabetasunak direlako nagusi. Garrantzi-tsuena da toki-eremuan kontuan har eta barnera dai-tezela sistema soziala etengabe moldarazten duten aldaketa etengabeak eta indar eragileak, eta aldi be-rean, gizartearen eta naturaren artean dagoen lotura barneratzearen garrantziaz ohartzea.
Iraunkortasunaren baterako ikusmoldearen eraikuntzak mundu osoan eta nazioz gaindiko eremuan garatutako erabaki eta estrategiak hartu eta ezartzea du oinarri. Historian toki-eremuak erabaki globaletan zeregin eska-sa izan du. Horri kontrajarrita agertzen da honako hau guztia: diskurtsoari erantzutearen erronka, eta funtsean beren testuinguruan interpretatutako garapen iraunko-rreko politiken abiaraztea, orokorrean bat datorrena tokiko interes politikoarekin; arau lotesleak betetzea, nazioarteko erakundeek politika jakin batzuk onartzeko edo portaera jakin batera egokitzeko egindako legitimo-tasun-presioak, eta azkenik, ospe zehatz bat ezartzeko irrika, bereziki nazioarteko erkidego jakin batekoak iza-teko xedea duten horiek erakutsi ohi dutena.
Lehentasun horrek identifikatu egiten du lurralde ba-tzuek beste batzuen aurrean duten joera eta interesa; alde horretatik identifikatzen dira erronka horri beren identitateari esker ondoren aurre egiten diotenak, hain zuzen ere identitate horrek bitartekoak eman baitizkie iraunkortasuna proiektu politiko unibertsal gisa ikusteko.
Horren haritik ikerketa honek interes berezia dauka, lu-rralde-identitatea duten lurralde-eskala azpinazionalen
3.1 IRUDIAGOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMENKUDEAKETAKO EREDUAREN ARDATZ NAGUSIAK
Iturria: Geuk egina.
XEDEA:GARAPEN IRAUNKORRA TOKI EREMUAN
(4)Formulatzeko eta Eratzeko Akordio Kolektiboa
HELBURUA:EKINTZA KOLEKTIBOA BIDERATU ETA ANTOLATZEA (3)
Herri Administrazioko eragileak + Gizarte zibila + Sektore ekonomikoak
NOLA
INGURUMEN KUDEAKETA (1)“Egiten Jakitea” edo ezagutza,
ingurumen kudeaketako tresnetan irudikatua
GOBERNANTZA IRAUNKORTASUNA (2)Ekintza kolektiboa partaide bihurtzeko
aukera ematen duen bitartekoa
Toki eremuanhartu
nahi dennorabidea
Gobernantza iraunkorreko prozesua 23
3eta tokiko lurralde-eskalen zioz; halakoa da, hain zuzen ere, Bizkaiko Lurralde Historikoa. Halako eskaletan “identitate-politika” izeneko fenomenoa hautematen da. Politika horrekin batera doa nazioarteko erkidego jakin batzuetako kide izatearen adierazpen eta xedea, baita hizkuntza propioa, eta kultura propioa, autono-mia handi samarra eta legitimotasun-presioak izatea-ren adierazpen eta xedea ere (BRUYNINCKX et al., 2012).
Inguruabar berezi horri esker, Bizkaiak ingurumen kudeaketako prozesuak garatzen eta gauzatzen ditu lurraldearen ingurumen-erronkei aurre egiteko. Hala ere, bere erronka nagusia ekintza kolektiboa inguru-men kudeaketako prozesuan integratzea da, ekintza hori iraunkortasunaren kulturaren aldaketa sozialetara bideratzea, oinarri gisa sozializazioa eta kapital natura-laren balorizazioa hartuta.
Gainera, iraunkortasuna testuinguru bakoitzean apli-kazio zehatzetarako eta konponbide espezifikoetarako ekimenak hartzeko maila azpinazionaleko eta eskual-deko erantzukizunaren mendean neurri handi batean dagoen proiektu politiko unibertsal gisa ikustarazi nahi da. Eta hala da, era berean, eskala anitzeko bilbe glo-balean koherenteki integratzearen erronka. Horren adibide bat da Euskal Autonomia Erkidegoa. Autono-mia erkidego horren ahaleginei esker garatu ahal izan da ingurumen kudeaketako nazioarteko erabaki eta tresnekin harmonizatutako Europako integrazio-proze-suarekin bat datorren politika bat.
2-1 irudiak Europako Batasunaren eta Eusko Jaur-laritzaren eta Aldundiaren arteko loturen joerak ager-tzen ditu, eskala anitzeko ikusmoldea duten tresnen laguntzarekin (garapen iraunkorreko estrategiak eta ingurumen politikak). Era berean, Nazio Batuen, Foru Aldundiaren eta udalerrien arteko loturak bideratzen dira Agenda 21en bidez. Hori, lege arloan loteslea den zerbait gisa ez baizik eta borondatezko zerbait gisa sortu den arren, iraunkortasun integralerantz eta ingurumen kudeaketaren iraunkortasunerantz aurrera egiteko mailarik handieneko adostasun politikoa balia-tzen duen tresna da.
Hala ere, proiektu politiko unibertsala zatikatuta dago, finantza-erakundeen inplikazio faltarengatik, sarritan merkataritza-neurriekin gatazkan dauden ingurumen arloko akordioak ugaritzeagatik, herrialdeak iparralde-koen eta hegoaldekoen artean bereizteagatik, etab. Era berean, era konplexuei eta aldaketa- eta ziurgabe-tasun-uneei aurre egiten die. Europako Batasuna egi-tura, erregulazio, eskumen eta erantzukizun konparti-tuen sare baten mendean dago; Nazio Batuak, aldiz, negoziazio-gune hutsa dira; horregatik, interes-ga-tazkak gainditzen zailagoak dira.
Orokorrean, Europako Batasunak aurrera egin du ga-rapen iraunkorra mundu osoko helburu-politika gisa, politika espezifikoago ugari garatzeko gida gisa plan-teatzeari dagokionez eta Europako Batasuna eskala supranazional eta azpinazionalean eta tokiko eskalan buru gisa sendotzen den moduari dagokionez (BRUY-NINCKX et al., 2012). Horren haritik, Euskal Auto-nomia Erkidegoak eta Bizkaiko Lurralde Historikoak beren ildo politikoei jarraitzen diete, eta batera, beren politiken izaera apurka aldatu dute; hasieran, sendake-ta gisako neurriak hartzen ziren (hodiaren amaierako konponbidea), eta gerora beste ikusmolde bat hartu zen, partaidetza handiagoa sustatzen zuena, inklusibo eta proaktiboa (prebentzioaren printzipio), gobernuz kanpoko eragilekin batera.
Puntu honetara helduta, zera esan daiteke: gaur egungo erronka honexetan datza: pisu kolektibo han-diagoa izatea eskala azpinazionalean eta tokiko es-kalan, elkarreragin ugariak antolatzeko sistema bat ezarriz. Izan ere, elkarreragin horiek lagungarriak izan-go lirateke ekintza ahalbidetzeko eta mundu osoan politika ba tzuetan eta besteetan harmonizazioa eta komunikazioa garatzeko, printzipio jakin batzuei jarrai-tuz. Printzipio horietako batzuk dira, esate baterako, beren politiken integrazioa eta partaidetza. Hain zuzen ere, partaide tzarako bidea ekintza kolektiboaren an-tolaketa da.
3.2.HELBURUA: Ekintza KolektiboaBideratu eta Antolatzea
Tokian, erronka eta helburu nagusia ekintza kolekti-boko trebetasunak bideratu eta antolatzea da. Hori lagungarria izango da lurralde baten, sektore-esparru baten edo erakunde baten garapena modu iraunko-rrean bideratu edo gidatuko duten asmo komunak for-mulatu eta eraikitzeko.
Ekintza kolektiboari dagokion koherentzia, bidea ematen duena arazoak definitzeko, konponbideak bistarazteko, erabakiak hartzeko eta erabaki horiek betearazteko, ez da sortzen homogeneizatu eta zen-tralizatu samar dagoen elite politiko-administratibo baten ekintza isolatuetatik, baizik eta arlo batzuen eta besteen artean koordinatzeko formak hartzeagatik. Koordinazio horren emaitza beti zalantzazkoa da, eta hainbat alderdiren mendean dago: eragile publiko eta pribatuek eremu komun bat definitzeko duten gaita-suna, jatorri anitzeko eragileak mugiarazteko nahiz erantzukizuna hartzeko eta erabakiak legitimatzeko duten ahalmena.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena24
Arrazoi horregatik, gobernantza erabilgarria da ekintza kolektiboa antolatzeko, estrategiko gisa ulertzen diren balioak direla medio, ingurumenaren garapen iraunko-rra lortzeko egokia denari dagokionez. Eragile publiko sozial eta pribatuen artean prozesuen, elkarreraginen eta ekintza kolektiborako ahalmenaren jarraibideak ezartzen dituzten balioek dimentsio etiko-estrategikoa izan dezakete (hautuak, lehentasunak), baita dimentsio ekonomikoa (truke-balioa) eta psikologikoa (ausarta-suna) ere (GARCÍA et al., 1997).
Garrantzitsua da honako hau kontuan hartzea: gara-pen iraunkorraren helburuek esangura hartzen dute sistema sozialak bere gain osorik hartzen dituen prin-tzipio eta balio batzuen ondorioa diren neurrian. Bai balioak bai printzipioak arauen oinarria dira, taldeen elkarreraginetatik sortzen diren eta balioen mendean dauden jokabide-erregela adostu gisa definitzen ba-dira arau horiek (jokoaren erregelak); izan ere, balioek modelatzen dituzte balorazioak (ALCOZEBA et al., 2002). Jokoaren erregelak edo hertsadura konbentzionalak, giza elkarreragina gizarte batean mugatzeko eraiki-ta daude; erregela horien bidez, norbanakoen eta erakundeen arteko elkarreraginaren jarraibideak ezar-tzen dira (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).
Jokoaren erregela horiek formalak eta informalak izan ahal dira; multzoan hartuta, erabakiak hartzeko proze-suan, ingurumen iraunkortasuna bideratzen duen prozesu horretan esku hartzen duten eragile estrate-giko batzuen eta besteen arteko elkarreraginerako eta lankidetzarako jarraibideak ezartzen dituzte.
Erregela formalak eskubideen eta jokabide-arauak sortzen dituzten betebeharren terminoen barruan de-finitzen dira, hau da, ingurumen politikaren arau juri-dikoen barruan. Arau horiek, gobernantza-prozesuen barruan integratzen direnez, lagungarriak dira politika publikoak betearaztean gobernuz kanpoko eragileen partaidetza aktiboa ahalbidetzeko (RUANO DE LA FUENTE, J.M., 2002).
Erregela informalak normalean mugimendu sozialekin lotuta daude, haien ekintzak normalizatzeko bidea ema-ten diete. Hala ere, azaleratzen ari diren ekintza-eremu horien izaera antolatua gutxiesteko joera dago, baita erakunde formalagoen izaera egituratzaile eta diskrimi-natzailea gainestimatzeko joera ere. Hala ere, erakunde formalagoek erakunde sozialak baliatzen dituzte hain-bat arrazoirengatik: horren interbentzionistak ez direla erakustearren, baliabide publikoak aurreztearren edo talde horien esperientzia aurreztearren. Nolanahi ere, hauxe da garrantzitsuena: gizarte zibila eta gobernua-ren jarduera integratzen duen prozesua da gobernantza (RUANO DE LA FUENTE, J.M., 2002).
Horren haritik, prozesu horren barruan erregela for-malak sartu behar dira, hau da, ohiturak eta errutinak, iraunkortasunaren kultura indibidual edo kolektiboaren kultura baterako trantsizioa ahalbidetuko duen ikus-moldea duen egituren barruan. Trantsizio hori ger-tatzen den bitartean, gizarteak hauteman egin behar ditu orokorrean eta modu sozializatu samarrean on-dorioak dituzten ingurumen arloko aukerak, arazoak eta erronkak. Horretarako, gizartearen zati handi batek ingurumen arazo garrantzitsuak eta, aldi berean, lortu nahi diren ingurumen erronkak definituko dituen senti-mendua barneratu behar du.
Arrazionaltasun hori sozializatu ondoren, gizarteak logi-kotasuna eta ilogikotasuna helmuga dituen balioespen bati ekiten dio, hau da, kapital naturala eta per tsonen eta naturaren arteko harremana nahiz harreman horren kausak eta ondorioak balioesteari. Hala, jarrera komu-na sortzen da ingurumen arloko auziei buruz, eta jarre-ra moral jakin bat agertzen da, portaera koherenteak sorrarazten dituen jarrera bat. Hain zuzen ere, portaera horiek ingurumenaren aldeko erreakzio gisa definitu ahal dira (DOMÍNGUEZ GÓMEZ et al., 2001).
Oinarri konstruktibista horren gainean, ereduak onartu egiten du ekintza kolektiboa ez dela mugimendu sozial hutsa, nolanahi ere, ekintza kolektibo iraunkorrak xede izan behar dituela: zehazki, elkarrekikotasun, elkarta-sun, elkartegintza eta ekitate harremanak nahiz beste elementu batzuk eraikitzea (SZAUER et al., 2003). Taldeen barruan egitate, kausalitate eta zuzentasun sinesmen gisa definitutako printzipioak ezarriz, ahalbidetzen da erkidego bat gara dadila bere dinamikak akordio ko-lektiboen potentzialtasun bihurtuz, eskumen eta gai-tze indibidual eta kolektibo iraunkorra oinarri dituzten asmo komunekin.
Giza ongizatea garapenaren emaitza gisa ulertzen da; kapital soziala, berriz, garapenaren egituratzaile gisa. Era berean onartzen da ekosistemak nahiz ekosistema horien kontserbazioa (erabilera iraunkorra) gure bizi-raupenaren oinarria direla. Eraldaketa sozial horretan ekintza kolektiboa iraunkortasuneranzko trantsizioa bi-deratzen duen motor gisa aipatzen da.
Iraunkortasun kontzeptuak garapen arloko ikusmol-de berria ekartzen du. Ikusmolde horrek lehentasuna ematen die harremanen arteko orekari –harreman ho-riek pertsonek sortzen dituzte–, eta lehentasuna ema-ten die elkarreraginen kalitateari eta pertsonen eta be-ren ingurune fisiko eta sozialaren arteko harremanari. Horrenbestez, besterik gabe tematikoa den ikusmol-dea ez da nahikoa garapen hobea lortzeko; ondorioz, kapital soziala funtsezkoa da garapen iraunkorra lor-tzeko (SZAUER et al., 2003).
Gobernantza iraunkorreko prozesua 25
33.3. EGITEN JAKITEA: Ingurumenaren Kudeaketa, Garapen Iraunkorraren Alde
Garapen iraunkorrerako ingurumen kudeaketaren asmoa hau da: jardueren, bitartekoen, estrategien eta tekniken multzoak, hau da, ingurumen kudeaketaren tresna pro-pioak, sistema dinamiko eta konplexu baten barruan inte-gratuta egon daitezela, halakoa izateaz gain egokitzape-na, eboluzioa eta ziurgabetasuna kontuan hartuko dituen sistema baten barruan. Horregatik, kontuan hartu behar dira beti sistema soziala etengabe egokitzen aritzea lor-tzen duten aldaketak eta indar eragileak1, baita gizakiaren eta naturaren artean dagoen lotura ere.
Alde horretatik, ingurumenaren kudeaketak kontuan hartu behar du honako erronka hau: sistema global konplexua kudeatzea, elkarreragin anitz eta askota-rikoak dituen sistema, dinamikoa eta ebolutiboa, sis-tema biofisikoak, sozio-kulturalak eta ekonomikoak eratzen duten sistema. Sistema bakoitzaren barruan aintzat hartu behar dira kapital naturala, giza kapitala, kapital sozio-kulturala, kapital eraikia eta finantza-kapi-tala (PALACIOS I. et al., 2010)
Zehatzago esatearren, sistema jakin bat kudeatzea da xe-dea: sistema horretan, ingurumen arazoak muga temati-ko, instituzional eta geografikoez harago doazen prozesu sozioekonomikoekin lotua daude (NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007). Horrenbestez, ingurumen kudeaketak galdera honi erantzun behar dio: “nola egin behar den”, edo zer “egiten jakin” behar den, garapen iraunkorrak planteatzen duena lortzeko (LEÓN, 2010), gizakiaren eta ingurumena-ren arteko elkarreraginak ulertuz gero. Horretarako aztertu behar dira faktore batzuk eta besteak, giza jarduerak eta ingurumen aldaketak lotzen dituzten prozesu biofisikoetan nahiz prozesu sozialetan berezkoak diren kausa-ondorioa harreman konplexuak, kontuan hartuta pertsonen eta in-gurumenaren arteko elkarreraginen eta horien ondoriozko ingurumen arazoen, arazo sozialen eta arazo ekonomi-koen arteko lotura ezarrita dagoela natura dinamikoaren prozesu sozial eta biofisiko konplexuen bitartez (NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007). Gizatasun aldakorrak aldaketa zuzenak eta zeharkakoak bultzatzen ditu ekosistemetan, eta beste alde batetik, ekosistemen aldaketek era berean
1 Indar eragileei batzuetan zeharkako indar eragile edo azpian dautzan indar deitzen zaie. Gizartean funtsezkoak diren proze-suak dituzte hizpide, ingurumenean eragin zuzena duten jardue-rak gizarte horretatik sortzen baitira. Funtsezko indar eragileen artean hauexek sartu ahal dira: indar demografikoak; kontsu-moaren eta ekoizpenaren jarraibideak; berrikuntza zientifikoa eta berrikuntza teknologikoa; eskari ekonomikoa, merkatuak eta merkataritza; banaketaren jarraibideak; eredu instituziona-lak, politikoak eta sozialak eta balio-sistemak. NAZIO BATUEN PROGRAMA. Ingurumen globalaren aurreikuspenak GEO 4
aldaketak sorrarazten dituzte giza ongizatean (EM, MILLENNIUM ECOSYSTEM ASSESSMENT, 2003).
Horretarako, beharrezkoa da jarduerak, bitartekoak eta teknikak eskura edukitzea, giza ongizate hori oso-rik eta modu sistemikoan maneiatu ahal izateko. Iker-keta honen ildoaren ikuspegitik, hain zuzen, berriro ere agertzen zaigu sistema hori kudeatzearen erronka. Sistema global eta konplexua, elkarreragin anitz eta askotarikoak dituen sistema, dinamikoa, ebolutiboa, baita sistema biofisikoa ere, bizitzaren eta giza jardue-ren oinarrizko euskarria den aldetik.
Azterketa sistemikoak sistema konplexuen modela-tze teknika erabiltzen du, etengabeko hobekuntzaren atzeraelikaduraren kontzeptuaren inguruan. Etenga-beko hobekuntza hori, aldaketa etengabe eta inkre-mentalak planifikatzen, antolatzen eta sistematizatzen dituen prozesu gisa definitzen da. Sistemen dinamika Deming-en zikloan oinarritzen da. Ziklo horrek lau fase ditu: espero den emaitza lortzeko helburuak eta beha-rrezkoak diren prozesuak ezartzea, planeatuta dagoe-na doitu eta ezartzea, planteatutako proposamenek espero diren emaitzak sortu dituzten ala ez egiaztatzea, eta proposamenak inplementatu eta estandarizatzea beharrezkoak diren aldaketekin (SABATER et al., 2009).
Perspektiba horretatik, ingurumenaren kudeaketarako, elkarren artean harremana duten jardueren, bitarte-koen, estrategien eta tekniken multzoa behar da. Ho-riek guztiek haien artean elkarreraginean ari dira, beren sarrerako elementuak emaitza edo produktu bihurtzen dituzte, eta horiexek berriro ere intsumo edo baliabi-de gisa sartzen dira, planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesu etengabeari jarraituz (PDCA zikloa, euskaraz planifikatu – egin – egiaztatu – ekin).
Horri esker, ingurumenaren kudeaketak jardueren se-kuentzia errepikakorren sistema autoelikatu gisa fun-tzionatzen du. Hau da, sistema honetarako irteerak erabili egin behar dira, sistema horrek sarrerak alda ditzan eta emaitza bihur ditzan. Emaitza horiek aintzat hartzen dira parte hartzen duten eragileen edo eragile taldeen arteko elkarrekiko erreakzio-ekintza moduen inguruan, eta horri esker, adostasunetara heldu behar diren jarduera kolektiboak ahalbidetzen dira, hain zuzen ere partaidetza sustatzen duten jarduera kolektiboak.
Kudeaketa honen ikusmolde sistemikoak sistema biofi-sikoa, sistema sozio-kulturala eta sistema ekonomikoa barnean hartzen ditu (3-2 irudia). Sistema biofisikoak ondare naturala barnean hartzen du, eta horiekin batera baliabide naturalak, eta ekosistemen egitura eta fun-tzionamendua. Sistema sozio-kulturalak, eragile sozial eta instituzionalen antolaketaren oinarri gisa, barnean
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena26
hartzen ditu giza kapitala eta kapital sozio-kulturala. Lehenengo kapitalak barnean hartzen ditu pertsonak eurak, bai eta ezagutza, hezkuntza eta jakintza tradi-zionalak; kapital sozio-kulturalak, aldiz, barnean hartzen ditu balio etikoak, arau komunak (zuzenbide arautua eta ohiturazkoa) eta gizartearen antolaketa (instituzionala, korporatiboa, elkartegintzakoa, etab.); horiek guztiak funtsezkoak dira, bai sistema ekonomikoaren sorrera eta funtzionamendurako, bai sistema biosifikoa modu egoki eta iraunkorrean erabiltzeko, sistema horren ore-ka ahalbidetzen duten mugak –hazkunde sozial eta ekonomikoaren mugak– gainditu gabe. Sistema eko-nomikoak, ondasun eta zerbitzuen multzo produktibo gisa (VALERO, 2007), barnean hartzen ditu kapital eraikia –jarduera ekonomikoarekin sortutako ondasunak– eta finantza-kapitala –moneta-trukearen balioa–.
Hiru sistema horiek elkarreraginean daude modu inter-dependentean, haien egonkortasuna eta fluktuazioak jasateko, osotasuna mantentzeko eta sistema gisa haien oinarrizko funtzioak bermatzeko duten ahalme-naren mendean dago (PALACIOS I. et al., 2010). Horrez gain, garrantzitsua da hazkundearen mugak ere kon-tuan hartzea. Horien elkarreraginari esker identifikatu ahal dira ingurumen iturriek baliabideen eta energiaren fluxuaren hornidura emateko duten ahalmenaren mu-gak, arriskurik eta ahultasun berririk sortu gabe (MARTÍN LÓPEZ et al., 2009). Horren guztiaren ondorioz, in-gurumenaren kudeaketak jarduera-eremuak garatzen ditu iraunkortasunaren, kapital naturalaren, ekoizpena-ren eta kontsumoaren, zientziaren eta teknologiaren, gia ongizatearen eta ingurumen-presioaren inguruan.
3-2 IRUDIAGARAPEN IRAUNKORRAREN
KONTZEPTU SISTEMIKOA
Ikusmolde integral hori ulertzeko beste modu bat hau-xe da: planetako hazkundearen mugen kontzeptua muga sozialen kontzeptu osagarriarekin konbinatzea. Beheko muga oinarri sozialak eratzen du, eta muga horren azpian giza gabezien dimentsio ugari daude. Goiko mugan ingurumen arloa dago, eta muga horre-tatik gorago ingurumen narriaduraren dimentsio ugari daude. Bi muga horien artean “donut” itxurako eremu bat dago. Eremu hori ingurumen aldetik segurua den espazioa da, alderdi sozialean bidezkoa den espa-zioa. Eremu horretan, gizateriak aurrera egin dezake. Espazio horretantxe garapen ekonomiko inklusibo eta iraunkorra gertatzen da. Espazio seguru eta bidezko horretan bizi gaitezela lortzea erronka konplexua da, muga sozialak eta planetaren mugak interdependen-teak direlako. Ingurunearen tentsioak pobrezia larria-gotu ahal du, eta alderantziz. Planetaren mugen ba-rruan birbideratzeko helburua duten politikak ez badira ondo diseinatzen, biztanleria oinarri sozialaren azpian geratu ahal da, eta alderantziz. Aldiz, ondo diseinatu-tako politikek pobrezia desagertzea sustatu ahal dute, baita ingurumen iraunkortasuna lortzeko bidea eman ere; hala, gizateria “donut”aren barruan geratu ahal da bi aldeetatik (RAWORTH, 2013).
Beraz, ingurumenaren kudeaketak integrala eta siste-mikoa izan behar du. Sistema ekologikoari kudeake-taren xede gisa heldu behar dio, eta sistema sozial eta ekonomikoari, berriz, eragile gisa. Bertan, ekintzen multzoaren xedea sistema ekologikoa desorekatzen duten giza jarduerak antolatzea da, lurralde edo herri baten kapital naturalaren ingurumen-kalitatearen es-tandar jakin bat denboran mantentzeko aukera izatea, eta estandar hori gai izatea eusteko giza populazioek ondasunen nahiz zerbitzuen aldetik egiten dituzten es-kariei nahiz osagaien arteko harreman eta fluxuei, eta, horrez gain, denboran ekosistemen oreka dinamikoa mantentzea, sistema den aldetik ezaugarriak honda-tu gabe, hau da, ahal den giza ongizaterik handiena, sistema ekologikoaren muga edo atalasea gainditu gabe (REYES et al., 2005). Hori guztia sistema ekonomi-ko eta sozialen artean dauden elkarreragin konplexuen barruan garatzen da, eta kontuan hartuta ingurumen aldaketen elkarreragina eta erronkak, bai eta inguru-menak giza ongizaterako ematen dituen aukerak ere (NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007).
Laburbilduz, planetako baliabide natural aberats eta askotarikoak kudeatzeko aukera ematen duten prozesuak erronka konplexua dira. Erronka horrek konplexuak ere diren prozesuak eskatzen ditu, toki-ko nahiz mundu osoko erantzunekin, eta era berean, mota askotariko eragileen eta ingurumen kudeaketako tresnen partaidetza eskatzen du, beharrezkoak baitira ingurumena babestea helburu duten ekintzak egite-Iturria: (Palacios I. et al. 2010).
Sistema biofisikoa Kapital Naturala
Sistema Sozio-kulturalaGiza KapitalaKapital Sozio-kulturala
Sistema ekonomikoaKapital EraikiaKapital Finantzarioa
{
{
Hazk
unde
aren
mug
a
Gobernantza iraunkorreko prozesua 27
3ko. Proposatutako helburuak lortzeko zein tresna edo tresna horien zein konbinaketa erabili ahal den eraba-kitzea, eragileek lortu nahi dituzten asmo espezifikoen mendean dago. Horretarako, ingurumen arloko politi-kak formulatzen dira eta erakundeak sortzen dira, pro-posatutako xedeak plangintzetan edo esparru-progra-metan agerrarazten dira; horiek, besterik gabe, tresna baten edo gehiagoren konbinaketa dira.
Beraz, aintzat hartzen da ingurumen kudeaketako tresnak baliabideak edo intsumoak direla; horien bitar-tez balioa ematen zaie lurralde baten ingurumena ku-deatzen parte hartzen duten eragileei, eta bide batez, haien harremanen kalitateari. Gainera, horien bidez identifikatzen dira tokiko ingurumen politiketan eragina izatera iristen diren mugarri eta erakunde globalak.
Testuinguru horretan, eta espezifikoki ereduak xede duen ingurumen kudeaketa integral eta sistemikoan kokatuta, nabarmentzen dira ingurumen kudeaketaren barruan eremu sektorialen jarduerek eta interes ko-munek orokorrean sortzen dituzten elkarreragin hori-zontalak, eta beste alde batetik, elkarreragin horietan aritzen diren eragileak. Elkarreragin horiek ingurumen kudeaketako tresnek bultzatutako elkarrekiko ekin-tza-moduak sortzen dituzte. Modu horiek sektore bakoitzean espezializatuak dira, lurralde batek, espa-rru sektorial batek edo erakunde batek zer nolako in-gurumen-erronkari aurre egiten dion kontuan hartuta.
3.4. BITARTEKOA: Gobernantza Iraunkorra, Ekintza Kolektiboa Antolatzeko Prozesua
Sare-formako mundu batek gobernantza erlazionala eskatzen du: horri esker erakunde adimentsuak sor-tu ahal dira, haien erregelen, instituzioen eta prozedu-ren sisteman sortzen diren sinergiekin. Ez da nahikoa ezagutzaren gizartea, eskumen berrietan adituak diren eragileekin, baldin eta erregelek, errutinek eta proze-durek, hau da, antolakuntza arloko adimen publikoak, eskumen berriak aprobetxatzea eragozten badute. Al-daketak egiten dira soilik egitura, prozesu eta erregela kolektiboak ere aldatzen direnean (INNERARITY, 2010).
Beste alde batetik, ikusmolde sistemikoak sistema sozial eta ekonomikoa inbolukratzen duten prozesuak sartzen ditu. Bertan, administrazio publikoak (gober-nutik eratortzen den agintaritzatik sortutako eragilea), alde batetik administrazio arloko erregela formalen, politiken, arauen, prozeduren eta erabakien funtziona-mendua modu koherentean orientatzen eta bideratzen
duen ardatza izan behar du, eta bestetik, bere insti-tuzioekin esparru argi eta epe luzeko bat ahalbidetuko duen ardatza.
Halaber, enpresak (ondasunak eta zerbitzuak sortzen dituzten enpresa-erakunde ofizial, pribatu edo mistoen multzoa) eta gizarte zibilak (orokorrean mota guztietako gobernuz kanpoko erakunde, GKE, elkarte eta erakun-de komunitario gisa antolatzen diren banakoak) eran-tzukizun hau dute: nahi eta interes komunen partaide eta katalizatzaile izatea, eta hala, ekintza kolektiboaren garapena ahalbidetzea, horri esker formulatuko baitira ingurumen iraunkortasunerako lagungarriak izango di-ren erabaki, printzipio eta balioak (TORRES I GRAU, 2006).
Eragile anitz horien perspektibatik, gobernantza iden-tifikatu egiten da prozedura eta mekanismo batzuekin. Prozedura eta mekanismo horien bitartez, herritarren lehentasun batzuk eta besteak, errealitate sozial be-rrian batera existitzen diren lehentasun horiek, eraba-ki eragingarri bihurtzen dira, eta interes sozial anitzak eragile sozial guztien iguripenetara heltzen diren ekin-tza unitario bihurtzen dira. Alde horretatik, gobernan-tzak eragile interdependenteen elkarreragina gidatzen du. Horrek esan nahi du administrazio publikoaren eta gizartearen arteko harremanak aldatuko direla, eta aldi berean, horrek gobernatzeko modu kooperatiboagoa ekartzen du. Gobernatzeko modu horretan, eragile publikoek eta pribatuek ingurumen arloko politika pu-blikoak formulatzen eta aplikatzen parte hartzen dute eta elkarlanean aritzen dira (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).
Ereduaren helburua ingurumena kudeatzeko forma ko-laboratiboak proposatzea da. Forma horietan, zerikusia duten mota askotariko eragileek erabakiak har ditzakete, eta aldi berean, helburu komunak lortzeko mobilizatzen dira. Horregatik, gobernantza iraunkorreko prozesuak sartzea modurik onena izango da interes orokorreko gaiei heltzeko. Izan ere, prozesu horien ezaugarri eta baldintzek aukera ematen dute eragile guztiak modu kooperatiboan eta sarean inbolukratzeko, eginkizun eta erantzukizun konpartituak dituzten subjektu gisa.
Beste hitz batzuekin esatearren, gobernantzak espazio askotariko eta zatikatuak integratu ahal ditu, eta aldi berean, kontzeptu jakin batzuk barnean hartu, esate-rako koordinazioa edo integrazioa. Errealitate produk-tibo, teknologiko, sozial eta familiar aldakor bati aurre egiten dio. Errealitate horretan paradigma-aldaketak gertatzen dira. Aldaketa horiek azken urteotan berezi-ki zerikusia izan dute eraldaketaren bektore izan diren iraultza teknologikoarekin eta globalizazioarekin.
Orokorrean, gobernantza ekintza kolektiboaren anto-laketari dagokio, hau da, interes orokorreko erabakiak
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena28
hartzeko eta ekintzak ingurune dinamiko eta konplexue-tan egiteko prozesuari (TORRES I GRAU, 2006). Interes orokorreko gaiei buruz erabakiak hartzeari dagokio; ho-rrenbestez, politika publikoen eremuan sartzen da.
Gobernantza iraunkorreko prozesuak hastea lagunga-rria izango litzateke ingurumenaren kudeaketa egokia garatzeko, eta hala, garapen iraunkorrak planteatzen duena lortzeko. Horregatik, politika publikoek erantzu-nak eta laguntza eman behar dituzte, eta horrez gain, diziplina arteko ezagutza eta tresnak eduki behar di-tuzte. Horrek tamaina handiko erronka soziopolitikoa dakar, eragile ekonomiko eta zibilen eta gobernuko eragileen interes-gatazkarengatik eta bereziki gober-nuz kanpoko eragile batzuen bazterketarengatik.
Gobernantzaren bidez, posiblea izango litzateke in-gurumen kudeaketaren prozesuan esku hartzen duen ekintza kolektiboa antolatzea. Hala, ekintza koope-ratibo eta sare itxurakoaren ikusmoldea hartzen du kudeaketaren arloan; hitz gutxitan esatearren, gober-nantza-sareen bitartez ingurumena kudeatzeko for-ma berria. Hain zuzen ere, sare horien xede komun edo konpartitua, asmoa edo helburua berez garapen iraunkorraren agenda komunean oinarrituko da.
Modu horretan eta garapen iraunkorraren mugarri na-gusiekin batera, lurralde eskala bakoitzerako, gober-nuko eragileei zein gobernuz kanpoko eragileei heldu behar zaie, eta horiez gain ingurumen politika batzuk eta besteak eremu globalean nahiz eskualdean, es-tatuan, eremu azpinazionalean eta tokiko eremuan praktikara eramateko aukera ematen duen arau- eta erakunde-esparruari ere.
Horrenbestez, eredu honek aurrean duen gobernantza iraunkorreko prozesu honetan gobernuko nahiz gober-nuz kanpoko eragile anitzak biltzen dira, lurralde-eskala diferenteetan, baita erregela formal nahiz informalak eta erabakiak hartzeko prozesuak ere (ALCOZEBA et al., 2002).
Logika horri jarraituz, ereduak gobernantza iraunko-rra honela kontzeptualizatzen du: ekintza kolektiboa elkarreragin-jarraibideen eta banaketa-kanalen bitartez antolatzen duen prozesua. Norabide horretan, ere-duak ingurumen kudeaketan parte hartzen duten era-gileak antolatzen ditu, konexioen eta kanalen bitartez. Konexio eta kanal horietan, ingurumen kudeaketako tresnek gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreraginerako tresna gisa jarduten dute.
Aintzat hartzen du ondorio erlazionalak ingurumen ku-deaketan parte hartzen duten eragileen arteko elkarre-raginaren eta lankidetzaren funtsezko elementuak direla eta harreman horien interpretazioak nahiz harre-
manok antolatzeko moduaren interpretazioak “inputa eta outputa” sortzen dituztela, eta horri esker harre-manak antolatzeko erabilitako jarraibide eta kanalak ezagutu ahal direla. Aintzatespen eta antolaketa horren mendean dago akordio kolektibo bat eraiki ahal izatea, epe luzean garapen iraunkorrean laguntzeko helburu edo asmoz.
Ereduak ulertu egiten du lidergoa eta tokiko partaide-tza oso garrantzitsuak direla sistema sozial eta eko-nomikoa barnean hartzen dituzten prozesuak sartze-rakoan (3.2 irudia). Prozesu horretan, administrazio publikoak (gobernutik eratortzen den agintaritzatik sortutako eragilea), alde batetik administrazio arloko erregela formalen, politiken, arauen, prozeduren eta erabakien funtzionamendua modu koherentean orien-tatzen eta bideratzen duen ardatza izan behar du, eta bestetik, bere instituzioekin esparru argi eta epe luzeko bat ahalbidetuko duen ardatza.
Halaber, enpresak (ondasunak eta zerbitzuak sortzen dituzten enpresa-erakunde ofizial, pribatu edo mistoen multzoa) eta gizarte zibilak (orokorrean mota guztie-tako gobernuz kanpoko erakunde, GKE, elkarte eta erakunde komunitario gisa antolatzen diren banakoak) erantzukizun hau dute: nahi eta interes komunen par-taide eta katalizatzaile izatea.
Gobernantzak prozedura eta mekanismo batzuekin identifikatzen ditu herritarren lehentasunak, errealitate sozial berrian batera existitzen diren lehentasun horiek. Halaber, erabaki sozial eragingarrietako interes batzuk zein besteak eragile sozial guztien iguripenetara hel-tzen diren ekintza unitario bihurtzen ditu. Alde horre-tatik, gobernantzak eragile interdependenteen elkarre-ragina gidatzen du. Horrek esan nahi du administrazio publikoaren eta gizartearen arteko harremanak alda-tuko direla, eta aldi berean, horrek gobernatzeko modu kooperatiboagoa ekartzen du. Gobernatzeko modu horretan, eragile publikoek eta pribatuek per-tenentzia-zentzua sorrarazten dute, eta zentzu horrek parte hartzera eta elkarlanean aritzera bultzatzen ditu (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).
3.5. NORANTZ: Garapen Iraunkorrak Hartu Beharko Duen Norabidea
Lurralde batek, sektore-esparru batek edo erakunde batek hartzen duen norabidea ekintza kolektibo ho-listikoak gidatzen du, ekintza-modu iraunkorren bitar-tez. Horrenbestez, kapitulu honetan garatutako oinarri
Gobernantza iraunkorreko prozesua 29
3kontzeptualerako, beharrezkoa da ikerketa honen hi-potesiaren oinarrian sistemen teoria eta teoria kons-truktibista egotea.
Alde batetik, sistemen teoria orokorrak garapen iraunkorraren ikusmolde sistemikoa ahalbidetzen du, eta gobernantza-sareen egituretarako sarbidea ere bai, guztiz dinamikoa eta interaktiboa den perspektiba batetik. Alde horretatik, zerikusia duten eragileen ar-teko harremanen interpretazioari ekiten zaio, “inputa eta outputa” sorrarazten dituzten rol eta elkartrukee-tatik abiatuta. Beharrizan eta erronkak etengabeko ingurumen kudeaketako prozesu baten eta ondoz ondoko hurbilketen prozesu baten inguruan burutzen dira. Prozesu horretan, gobernu barruko eta gobernuz kanpoko eragile batzuek eta besteek ahalegin espezifi-koen multzo bat garatzen dute, ingurumena zaintzeko, lehengoratzeko, kontserbatzeko eta modu iraunko-rrean erabiltzeko.
Arazo edo beharrizan horiek sistemaren produktu di-ren aldetik konpondu nahi dira, interdependentzia ani-tzen multzo batean txertaturik; aldi berean, atzeraeli-katze prozesuen bidez modu dinamiko eta zirkularrean jokatzen dutela aintzat hartuta. Azterketa sistemikoa lagungarria da administrazio publikoek, irabazteko as-morik gabeko erakundeek eta sektore pribatuek beren politiken bidez ebatzi beharko dituzten arazoak identi-fikatu eta definitzeko (EASTON, 1965).
Teoria konstruktibistak, bere aldetik, ingurumenaren ikusmolde jakin bat garatzen du eraikuntza sozialetik abiatuta, eta errealitate biofisiko baten ikusmolde bat ere bai; perspektiba horretatik, ingurumen arloko ara-zoak halakotzat ulertzen dira aintzatespen soziala ja-sotzen dutenean. Era berean, ezagutza konstruktibis-taren asmoa da kultura iraunkor bateranzko aldaketa
soziala integratzea, sozializazioaren oinarrien gainean. Oinarri horiei esker, kapital naturalari balioa ematen zaio, eta jarrera moral jakin bat agertzen da, portaera koherenteak sorrarazten dituen jarrera bat. Hain zuzen ere, portaera horiek ingurumenaren aldeko erreakzio gisa definitu ahal dira (DOMÍNGUEZ GÓMEZ et al., 2001).
Teoria horiekin batera, ereduaren konstruktua gober-nantza iraunkorrean oinarritzen da. Gobernantza hori, ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako prozesuen barruan integratzeko aukera ematen duen bitartekoa da, eta prozesu horien emaitzek norabide konbergen-tean garapen iraunkorreko akordio kolektiboa bidera-tuko dute.
Horren emaitza gisa, sareko lan kolektiboko forma be-rriak garatu ahal izango lirateke Bizkaiarentzat; horrekin batera, eredua Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekin-tza kolektiboko lan-sare batean aplikatzeko modua ere garatu ahalko litzateke. Hori izango litzateke erantzu-na, eragileen arteko lankidetza-trebetasunak garatuko lituzkeena, prozesu sozial horren bidez lankidetzako eta sare-formako lan horren ikasketa barneratuz, al-daketa-ekintzak eta ikasketa ebolutiboa bideratzeko.
Ondorioz, ekintza kolektiboko prozesu horrek Bizkaiko ingurumen kudeaketa eraldatuko luke, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileak sare pluralen eredu ba-ten barruan integratuz. Hau da, sareak argi eta garbi ikasketa kolektiboko erantzukizun konpartituak ezarri-ko lituzke, eta bidea emango luke eragileek arazo glo-balak barnera ditzaten, eta aldi berean, tokian-tokian jardun dezaten. Laburbilduz, gobernantza iraunkorra munduko, eskualdeko eta tokian tokiko erronkei au-rre egingo dien kudeaketa garatzeko bitartekoa da, eta aldi berean, garapen iraunkorrak planteatzen duen helburua lortzen laguntzen du.
eragileen azterketa
puntu erlazionalak
eragileestrategikoak
elkartrukepuntuak
espezializazioa
aniztasunaeragileen arteko
harremana
4
31
Konplexutasun dinamiko ebolutibo bati egokitzea tes-tuinguruaren berezko ezaugarria da. Horregatik, az-terketa honetarako esparru gisa hartzen da Bizkaiko Lurralde Historikoa. Oinarri kontestual horren helburua ingurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen du-ten eragileen arteko harreman eta interkonexio ugari eta askotarikoak identifikatzea da, eta hori haiek era-biltzen dituzten ingurumen kudeaketako tresnen bi-dez egin nahi da. Ondorioz, harreman batzuek kone-xioak sortzen dituzte tokian, eskualdean eta mundu osoan, eta hala, eragin zabaleko esfera bat sortzen da. Esfera horrek lurralde-eskala diferenteak hartzen ditu barnean.
Ikerketa honetan garatutako azterketa-esparruan, Biz-kaiko Lurralde Historikoan, azaldu behar da ekintza kolektiboaren antolaketak joko-erregela formalen era-gin nabarmena jasotzen duela. Erregela horien artean dago iraunkortasunaren arau-esparru erregulatzailea, jada instituzionalizatutako bilbe global batekin bat da-torrena, alde batera utzi gabe ohiturek, balioek, aztu-rek, etab.ek markatutako joko-erregela informalak.
Parte hartzen duten eragileen arteko harreman-motak baldintzatu egiten ditu joko-erregela informal horiek. Ingurumen kudeaketaren kasuan, erregela horiek in-gurumen kudeaketako tresna batzuen eta besteen elkartrukeak ezartzen ditu, aldi berean kapital, aberas-tasun edo ondare gisa aintzat hartutako horien elkar-trukeak, eragileei eta haien arteko harremanen kalita-teari balioa ematen dion horrek. Beraz, lehentasunak sortzen dira ingurumen kudeaketarekin zerikusia duten esparru sektorial eta eginkizun jakin batzuetan, eta aldi berean, jabekuntza hartua duten eragile estrategikoen aintzatespena sortzen da, eta eragile horien arten, buruen aintzatespena.
Oinarri erlazional horren gainean lau faseri hasiera eman zitzaien, eta horiei esker eredua garatu ahal izan zen. Horretarako, ikerketak iraun duen bitartean, perspektiba alternatibo edo konstruktibistekin lotutako ikerketetan berezkoa den metodologia azaleratua era-bili da. Diseinu hori ez da osorik ezartzen azterketa hasi baino lehen. Aitzitik, azaleratu egiten da datuak biltzen diren eta aurretiko azterketa egiten den bitartean, eta testuinguruaren barruan modu osatuago batean des-kribatzen da. Malgutasuna du funtsezko ezaugarri (VALLES, 2000). Egitura gainerakorraren metodoak eredu bat diseinatzeko eskakizunetara egokitzen da. Eredu horren ezaugarri nagusia sistema errealaren esentzia
ateratzean eta funtsezkoak ez diren alderdiak bazter-tzean datza (HUGHES, 1997). Abiapuntua hau da: mo-delatu beharreko sistema atzeraelikatzen da; hortaz, bere azterketa zeharo konplexu eta zalantzazkoa da. Gainera, horri gehitu behar zaio hainbat diziplinarekin bat egiten duela, eta horregatik beharrezkoa da di-seinu malgua, hurbilketa diferenteak erabiltzeko auke-ra ematen duena. Horren ondorioz, hainbat metodo-logia erabiltzen da: sareen azterketaren metodologia, hurbilketa sistemikoa eta ikerketa-ekintza-partaidetza (4.1 irudia).
Lehenengo faseak esparru analitikoa garatu zuen, ingurumen kudeaketaren prozesu erlazionalak identi-fikatzeko, gobernantza iraunkorrean oinarritutako ka-tegorien bidez; hala, ingurumen kudeaketako tresnen bidez sortutako elkar-harremanen eta harremanen di-namika ere identifikatu zen, eta horrekin batera harre-man horiek portaera baldintzatzen duten modua eta lurralde eskala batzuen eta besteen konexioak, baita Bizkaiko ingurumen kudeaketan parte hartzen duten eragile batzuen eta besteen arteko konexioak ere. Fase honetan erabilitako metodologia sareen azterke-ta izan zen (NATERA, 2005). Metodologia hori batik bat soziologikoek erabili dute egitura soziala eta portaera soziala beste ikuspuntu batetik azaltzeko, jarraibide erlazionalen azterketatik abiatuta, atributu indibidual batzuk abiapuntu gisa apur bat baztertuta; azterketa hori egiteko, modu konbinatuan erabili ziren matrizeak eta mapa mentalak (4.1 irudia).
Erabilitako gobernantza iraunkorraren berezko azter-keta-kategoriak lagungarriak izan ziren eredua propo-satzeko; horrekin batera hauek txertatu ziren: 1) eragi-leen azterketa; 2) eragileen puntu erlazionalak; eta 3) ingurumen kudeaketako tresnen elkartruke-puntuak. Kategoria horietatik, era berean, 7 aldagai ondorioz-tatzen dira, eragileek ingurumen kudeaketako tresnen erabilerari dagokionez erakutsitako eragin eta portae-ran oinarritzen den azterketaren emaitza gisa. Hona hemen aldagai horiek: 1) eragileen aniztasuna; 2) era-gile estrategikoak aintzat hartzea; 3) eragile batzuen buruzagitza eta jabekuntza aintzat hartzea; 4) eragile batzuek ingurumen kudeaketaren barruan duten es-pezializazioa; 5) eragile bakoitzak ingurumen kudeake-taren barruan duen eginkizun edo rola; 6) ingurumen kudeaketako tresnen aniztasuna, eragileen arteko elkartrukearen bideratzaile gisa; eta 7) eragileen arte-ko harremanerako gaitasuna ardatz horizontalean eta bertikalean (4-1 taula).
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 4
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena32
4-1 TAULAAZTERKETAREN KATEGORIEN ETA KATEGORIA HORIEN ALDAGAIEN AZALPENA
AZTERKETAREN KATEGORIA AZTERKETAREN ALDAGAIA EMAITZA
1. Eragileen azterketa. Bizkaiko in-gurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan zuzenean edo zeharka parte hartu ahal duten eragile, talde eta erakundeen diagnostikoa egiten du, eta gainera, eragina izan ahal duten beste lurralde-eskala batzuetako eragileak ere tartean sartzen ditu.
1. Eragileen aniztasuna. Bizkaiko Lurraldea-ren ingurumen kudeaketan parte hartzen duten gobernuko eta gobernuz kanpoko era-gileen agerpen-dinamika kuantifikatzen du.
Emaitzak lurralde-eskala bakoitzerako adieraz-ten du eragileen eragin erlatiboa, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen izaeraren eta eragile horien lurralde-eskalaren arabera.
2. Eragile Estrategikoak. Baliabideak eta intsumoak eskuratzeko ahalmen estrategi-koak dituzten eragileak, horri esker Bizkaiko ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan esku-hartzeen fluxu koherente eta etengabea dutenak.
Emaitzak eragile estrategikoak identifikatzen ditu, eragile bakoitzak duen pisu erlatiboaren bidez, Bizkaiko ingurumen kudeaketako prozesuan egindako esku-hartzeen kopuruaren arabera, eta aldi berean, zein lurralde-eskalari dagokion identifikatzen du.
2. Puntu erlazionalak. Interfase sozial fisiko edo birtualak dira, eta interfase horietan bat datoz eragileak, zeinen ekintza kolekti-boa modu erlazionalean antolatu baita, espezializazio-mailaren eta eginkizun eta iguripenen inguruan taldekatutako portaera espezifikoak eratuz.
3. Eragileen espezializazioa. Aintzat hartzen du eragileen konfigurazioa, eragile horien jakintzaren arabera eta eragile horiek Biz-kaiko ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan talde eta azpitaldeei buruz duten interesaren arabera.
Emaitzak lurralde-eskala bakoitzerako adierazten du talde tematiko bakoitzaren pisu erlatiboa, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen izaeraren arabera.
4. Eragileen rolak. Aditzera ematen ditu eragile bakoitzak Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan bere rol edo jurisdikzioaren arabera egiten dituen ekintza edo eginkizunak.
Emaitzak lurralde-eskala bakoitzerako adieraz-ten du rol bakoitzaren pisu erlatiboa, inguru-men kudeaketako prozesuan aintzatetsitako gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen izaeraren arabera.
3. Elkartruke puntuak. Interfase sozial fisiko edo birtualak dira, eta interfase horietan baliabideen eta intsumoen elkartrukea egin ahal da.
5. Ingurumen Kudeaketako Tresnen aniz-tasuna. Ingurumen kudeaketan erabakiak hartzeko prozesuaren barruan, ingurumen kudeaketako tresnak banaketa-kanaletatik bideratzen eta elkartrukatzen diren baliabide edo intsumoak dira.
Emaitzak aditzera ematen du identifikatutako ingurumen kudeaketako tresna bakoitzaren pisu erlatiboa. Pisu hori, tresna horiek inguru-men kudeaketako prozesuan esku hartzen duten eragileek erabiltzen edo elkartrukatzen dituzten aldi kopurua erabiliz kalkulatzen da.
6. Elkarreragina Ardatz Horizontalean eta Bertikalean. Banaketa-kanalen barruan, eragileak sektoreen edo espezialitateen ar-tean (banaketa horizontala) eta lurralde-es-kala batzuen eta besteen barruan (tokiko ardatz globalaren integrazioa) irudikatzeko, integratzeko eta koordinatzeko ahalmena aztertzen da.
Emaitzak aditzera ematen du eragile estra-tegiko bakoitzak lurralde-eskala bakoitzean ingurumen kudeaketako tresnak erabiliz eta elkartrukatuz egiten dituen esku-hartzeen kopurua, eta halaber, eragile bakoitzak talde tematiko bakoitzean (espezialitatea) ingurumen kudeaketako tresnak erabiliz eta elkartrukatuz egiten dituen esku-hartzeen kopurua ere bai.
7. Eragileen lidergo eta ahalduntzea. Identifi-katu egiten ditu euren interesak, iguripenak, erabakiak hartzeko ahalmena defendatzeko baliabide edo intsumo nahikoak dituzten era-gile estrategikoak, baliabide horiei esker era-gileok gai baitira sektoreen artean (integrazio horizontala) eragileak bultzatu, ordezkatu, integratu eta koordinatzeko, lurralde-eskala batzuen eta besteen barruan (tokiko ardatz globalaren integrazioa).
Ordezkagarritasun aldagaiaren xedea da tokiko ardatz globalean eta ardatz horizontalean parte hartzen duten eta aldi berean ingurumen kudeaketako tresnen erabileraren bidez konek-tatuta dauden eragileak kuantifikatzea, eragile horiek gobernukoak edo gobernuz kanpokoak diren kontuan hartuta.
Iturria: Geuk egina.
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 33
4
Kategoria analitiko horiei esker, 2. fasean eredua era-tu zuten elementuetara iritsi ginen eta erreferentziako bilbe kontzeptuala garatu genuen; hala, eredua sorra-razten duten elementuak modu ordenatuan egituratu genituen; hauek dira: a) esku hartzen duten eragileak; b) haien ulerkuntza-jarraibideak; eta c) banaketa-ka-nalak. Bilbe kontzeptual horretatik abiatuta eredua-ren proposamena egin zen, hurbilketa sistemikoaren metodologia erabiliz. Azterketa sistemikoak sistema konplexuen modelatze teknika erabiltzen du, etenga-beko hobekuntzaren atzeraelikaduraren kontzeptua-ren inguruan. Etengabeko hobekuntza hori, aldaketa etengabe eta inkrementalak planifikatzen, antolatzen eta sistematizatzen dituen prozesu gisa definitzen da. Sistemen dinamika Deming-en zikloan oinarritzen da. Ziklo horrek lau fase ditu: espero den emaitza lortzeko helburuak eta beharrezkoak diren prozesuak ezartzea, planeatuta dagoena doitu eta ezartzea, planteatutako proposamenek espero diren emaitzak sortu dituzten
ala ez egiaztatzea, eta proposamenak inplementatu eta estandarizatzea beharrezkoak diren aldaketekin (SABATER et al., 2009).
3. faseak (4.1 irudia) proposamen operatibo bat gara-tu zuen. Horren haritik, proposatutako eredua apli-katzeko eta ezartzeko prozesua ezarri zen, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” de-lakoaren bidez. Sare hori plataforma edo espazio ireki eta dinamikoa izan ahalko litzateke. Horri esker, Bi-zkaiko ingurumen kudeaketako prozesuetan ekintza kolektiboa integratuko da.
Azkenik, 4. eta 5. faseak (4.1 irudia) proposamen enpiriko bati dagozkio, ikerketaren balizko hedadu-ra bat gisa. Hedadura horretan, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” delakoaren ezarpen eta funtzionamenduan formulatu dena gara-tzea planteatzen da, geroago balioztatzeko.
4.1 IRUDIAIKERKETAREN GARAPENAREN ETA METODOLOGIAREN ESKEMA
Iturria: Geuk egina.
Eragileak
Metodologia: Hurbilketa Sistemikoa(Sabater et al., 2009)
Metodologia: Sareen Azterketa
(Natera, 2005)
Metodologia: Ikerketa-Ekintza-Partaidetza
(Pérez Serrano, 1990)
1. AZTERKETAREN ESPARRUADiagnostikoa
3. LORTU NAHI DEN EGOERA
Garapen IraunkorraEREDUAREN GARAPENA
2. Gobernantza Iraunkor Bidezko Ingurumen Kudeaketako
Testuingurua:
Azterketaren kategoriak Parte hartzen duten eragileen azterketa Puntu erlazionalak Elkartruke puntuak
4. Eredua aplikatzea
BANAKETA-KANALAKIngurumen Kudeaketako Tresnen elkartrukea
ELKARRERAGINAREN JARRAIBIDEAK•Eragileen espezializazioa•Eragileen rolak
Ereduaren elementuak BIZKAIKO GARAPENIRAUNKORRERAKO
EKINTZAKOLEKTIBOKO SAREA
5. Eredua balioztatzea
1-
2-
3-
Bizkaiko Lurralde Historikoaren Ingurumen Kudeaketa, eta kudeaketa horrek lurralde-eskala batzuetan eta besteetan duen eraginaren norainokoa.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena34
Mis
toa
%5
Prib
atua
P
ribat
ua
Pub
likoa
Espe
zial
izaz
ioa
Tald
eTe
mat
ikoa
k
Azp
itald
eak
Kat
egor
iak
Indu
stria
eta
Mer
kata
ritza
(Aire
a, U
ra, L
urzo
rua,
Pai
saia
)
Bio
dibe
rtsi
tate
a et
a O
ndar
e N
atur
ala
Par
taid
etza
Soz
iala
, Ide
ntita
te S
ena
Iraun
korta
suna
ren
Kul
tura
,K
ultu
r Ond
area
,A
dmin
istra
zio
Kul
tura
(Geo
dibe
rtsita
ea, B
iodi
berts
itate
a,Fa
una
eta
Flor
a, B
asoa
k, H
abita
ta,
Itsas
Fau
na e
ta E
kosi
stem
ak)
Lehi
akor
tasu
naet
a B
errik
untz
a
Info
rmaz
ioa
Eko
izpe
n Ira
unko
rra,
Eko
dise
inua
, Ing
urum
ena
Kud
eatz
eko
Sis
tem
ak
(Nek
azar
itza,
Abe
ltzai
ntza
, A
rran
tza,
bas
o-us
tiape
na)
ERA
GIL
EEN
IZA
ERA
(Ant
olam
endu
a, K
udea
keta
Inte
gral
a)
Iker
keta
eta
Tekn
olog
ia
Kap
ital N
atur
ala
Nat
ur B
alia
bide
ak
GO
BER
NU
Z K
AN
POK
OA
K
Giz
a O
ngiz
atea
(Iker
keta
, I+G
+B)
SIST
EMA
EK
ON
OM
IKO
A
(% 5
) Mun
dua-
Mun
duko
Her
riald
eak
LUR
RA
LDE-
ESK
ALA
K
(% 4
0) T
oki e
rem
ua-B
izka
ia
(% 3
4) E
skua
ldea
-Eus
kadi
(%
14)
Esp
aini
ako
esta
tua
ERA
GIL
EEN
MA
PA (2
61 )
GIZ
AR
TE Z
IBIL
EKO
ER
AG
ILE
A
NTO
LATU
AK
(% 1
0)
IRA
UN
KO
RTA
SUN
A
(% 7
) Eur
opa-
EBko
Her
riald
eak
GO
BER
NU
KO
AK
Mis
toa
HA
ZKU
ND
EAR
EN M
UG
AK
Osa
suna
eta
Ais
iald
ia
AD
MIN
ISTR
AZI
OK
O
ERA
GIL
EAK
(% 7
2)
Klim
a A
ldak
eta
Ekoi
zpen
a et
aK
onts
umoa
SIST
EMA
EK
OLO
GIK
OA
Nek
azar
itza
eta
Abe
ltzai
ntza
Sek
tore
a
SIST
EMA
SO
ZIA
LA
ENPR
ESA
-SEK
TOR
EKO
ER
AG
ILE
A
NTO
LATU
AK
(% 1
3)
Kos
tald
eak
(Lur
rald
eare
n A
ntol
amen
dua
eta
Gar
apen
a)
Art
ifizi
aliz
azio
a
(Hiri
Gar
apen
a, E
raik
untz
a)(E
likag
aiak
, Ur E
dang
arria
,E
nerg
ia)
Zerb
itzua
k
H
iriko
Kon
tsum
oa
Lurr
alde
a(E
kono
mik
oa, S
ozia
la)
(Hon
daki
nak,
Isur
keta
k,E
mis
ioak
, Zar
ata,
Esp
ezie
inba
ditz
aile
ak)
Hez
kunt
za e
ta K
ultu
ra
(Osa
suna
, Ais
iald
ia)
Kap
ital s
ozia
la
Kut
sadu
ra
(Ego
kitz
apen
a, A
rintz
ea)
(Kon
tsum
oa, B
izi E
stilo
a)
Kon
tsum
o O
hitu
rak
(Tur
ism
oa, G
arra
ioa)
Zien
tzia
eta
Tekn
olog
iaIn
guru
men
aren
gain
eko
Pres
ioa
Iturri
a: G
euk
egin
a.
4-2
IRU
DIA
BIZK
AIK
O IN
GU
RU
MEN
KU
DEA
KET
AN P
ARTE
HAR
TZEN
DU
TEN
ER
AGIL
EEN
MAP
A
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 35
44.1.Parte Hartzen Duten Eragileak
Bizkaiko Lurralde Historikoaren ingurumen kudeaketak esfera zabal batean du eragina. Esfera horren barruan lurralde-eskala batzuk agertzen dira globala-tokikoa ar-datzaren barruan. Horregatik guztiarengatik, zerikusia duten eragileen sorta zabal bat identifikatzen da, kon-tuan hartuta erabakiak hartzeko prozesuaren faseetan batean edo bestean zuzenean edo zeharka parte har-tzen duten edo Bizkaian ingurumen kudeaketa iraunko-rreko prozesuan laguntzen duten pertsona edo talde guztiak. Barnean hartzen du pertsona, erakunde, talde sozial edo ekonomiko guztien partaidetza, gobernukoak nahiz gobernuz kanpokoak direla ere.
Eragile horiek zuzenean lotuta egon daitezke Adminis-trazioarekin, edo gobernuz kanpoko erakunde pribatue-takoak edo mistoak izan ahal dira. Hori oinarri hartuta, izaeraren arabera, sailkapena egin da, eta gobernuko eragileak eta gobernuz kanpokoak bereizi dira. Gober-nuz kanpokoen artean hauek hartu dira aintzat: a) admi-nistrazio publikoko eragileak, gobernuaren agintaritzari dagozkionak; b) gizarte zibileko eragileak, orokorrean GKEetan, elkarteetan eta mota guztietako erkidegoko erakundeetan antolatuak; eta, halaber, c) sektore eko-nomikoko eragileak; horien barruan identifikatzen da on-dasun eta zerbitzuak sortzen dituzten enpresa-erakunde ofizial, pribatu edo mistoen multzoa (VEGA MORA, 2001).
Eragileen mapari esker, ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan parte hartzen duten eragileen es-pektro osoa barnean hartu ahal izan zen, eta nabar-mentzekoak dira tokian tokiko interdependentziak; ho-rri dagokionez, ikerketa honetarako, arretaren ardatza Bizkaiko Lurralde Historikoan jarri zen (4-2 irudia).
Ikerketa honetan egindako azterketa erlazionalaren emaitzei esker, lurralde-eskala batzuk barnean har tzen dituen eragin-eremu zabala identifikatu ahal izan zen: eskala horiek Bizkaiko Lurralde Historikoa, Euskal Au-tonomia Erkidegoa, Espainiako estatua eta Europako Batasuna dira, eta gainera, eskala globalean, Nazio Batuen Erakundea lotzen du.
Oinarri horren gainean eragin erlatiboaren azterketa egin zen, hau da, eragile batek ingurumen kudeaketaren barruan duen agerpen-dinamikaren kuantifika-zioa, kudeaketako tresnak bitarteko izanik. Hala, parte hartzen duten 261 eragile (gobernukoak eta gobernuz kanpokoak) identifikatu ziren lurralde-eskala guztietan.
Esfera horrek aukera ematen du esateko ingurumen kudeaketa etengabeko prozesua dela; prozesu horre-tan ondoz ondoko hurbilketak gertatzen dira: gobernu barruko eta gobernuz kanpoko eragile batzuek eta bes-
teek ahalegin espezifikoen multzo bat garatzen dute, eta hainbat ekintza egiten da planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesuan, hau da, PDCA zi-kloan (euskaraz planifikatu – egin – egiaztatu – ekin). Prozesu hori berezkoa da ingurumen kudeaketa inte-gral batean. Prozesu horren ikusmoldearen bidetik in-gurumena modu holistiko eta sistemikoan maneiatzen da; hain zuzen, ere hori da ereduaren oinarri nagusia.
4.1.1. Parte Hartzen Duten Eragileen aniztasuna
Gizarte modernoen ezaugarririk behinenetako bi beren aniztasuna eta konplexutasuna dira (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005). Horregatik, garapen iraunkorra aztertzean, eginkizun nabarmenen bat duten eragile guztiek parte har dezatela lortu behar da. Modu horretan, gober-nuko nahiz gobernuz kanpoko eragileen aukeren sorta zabala irekitzen da. Hala, aniztasuna agertzen da gaur egungo prozesuan identifikatzen diren eta Bizkaiko ingurumen kudeaketaren barruan eragin zuzen edo zeharkakoren baten duten gobernuko nahiz gobernuz kanpoko eragileen kopurua kuantifikatzean.
Lurralde-eskala bakoitzean eragile bakoitzak gainerako eragileekin alderatuta duen eragin erlatiboa dela medio ateratzen da emaitza; hau da, ingurumen kudeaketan duten agerpen-dinamika dela medio. Emaitza horrek (4-3 irudia) esan nahi du, identifikatutako eragileen % 26 lurraldez haraindiko eskalan dagoela eta eragileen % 74 azpieskualdeko eta tokiko lurralde-eskaletan (% 34 EAEn eta % 40 Bizkaian).
4-3 IRUDIATOKIKO-MUNDU OSOKO MAILAN INGURUMENKUDEAKETAKO PROZESUAN PARTE HARTZEN
DUTEN ERAGILEEN ANIZTASUN ERLATIBOA
% 5 % 7
% 14 % 34
% 40
% 74
MUNDU OSOKO LURRALDE-ESKALA
EUROPAKO BATASUNEKO LURRALDE-ESKALA
ESPAINIAKO ESTATUKO LURRALDE-ESKALA
EUSKADIKO LURRALDE-ESKALA
BIZKAIKO LURRALDE-ESKALA
Iturria: Geuk egina.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena36
Proposamen hori aldakorra da. Izan ere, egunez egun eragile gehiago integratzen dira, eta lurralde-eskala guztietan ingurumen-presio globalen joerak marka-tzen dituen sistema makroskopikoa ehuntzeko aukera ematen duen bilbea handitzen da; eta nolanahi ere, eragile horien arteko loturak eta haien elkarreraginen identifikazioak atea irekitzen du, lurralde-eskala guztie-tan erantzun eragingarriagoak emateko.
Eragileen portaera aztertuz gero (4-4 irudia) aintzat hartzen da esku-hartzeen % 72 gobernuko eragileek egiten dutela; gobernuz kanpokoek, aldiz, % 23, eta eragile mistoek % 5. Munduko eta eskualdeko lurral-de-eskalei dagokienez (Europako Batasuna), horiek funtsean gobernuko eragileek ordezkatzen dituzte. Portaera horren sorburuan hasieratik mailarik gore-netatik eman diren erantzun politiko batzuk daude. Horien artean dago lege-esparru bat, tratatuak be-tetzeko esparru bat, alde anitzeko kudeaketa ko-herente eta legitimatua eskatzen duena. Kudeaketa horren barruan apurka gobernuz kanpoko eragileak sartu dira.
Eragile horiek indarra hartzen dute tokiko lurralde-es-kalen barruan. Beren partaidetza oraindik tokian zen-tralizatuta dago, normalean eskualdeko eta tokiko
Administrazioek bultzatzen dituzten partaidetzako ins-tantzia formalak ezartzeari esker. Beste alde batetik, lurraldez haraindiko eskalaren eragina lotesleak edo bete beharrekoak diren erabaki jakin batzuen mendean dago. Erabaki horiek zuzeneko eragina dute politiken eta estrategien erregulazioan beheko lurralde-eskale-tan; Euskal Autonomia Erkidegoa eta Bizkaiko Lurral-de Historikoa Europako legeriaren eraginpean daude modu nabarmenean.
Horren haritik, Euskal Autonomia Erkidegoko gober-nuko eragileak eragile aktiboak dira (4-4 irudia); haien lidergoari esker, eskualdeko ingurumen politika inte-gratua definitu ahal izan da, Europako Batasunaren eta Nazio Batuen eskakizunekin lerrokatutako politika. Elkarreragin horiek ingurumen kudeaketaren barruan ekintzen % 46 dira; horretarako, Eusko Jaurlaritzako eragileak (% 28) ehuneko handiagoa dira Bizkaiko Lu-rralde Historikoan eragina dutenen aldean (% 18).
Gobernuz kanpoko eragileek (ekonomikoak % 13 eta gizarte zibilekoak % 10) beren artean antzeko garrantzi erlatiboa dute, eragile mistoekin alderatuta (% 6). Hala ere, balio horiek ikusita pentsatu behar da beharrezkoa dela haien partaidetza piztea, eta horrez gain antolakuntzako modalitate jakin batzuk
12
6
10
3
28
3 6
4
16
2 5
5 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Eragile ekonomikoak Gizarte Zibileko EragileakGOBERNUKO ERAGILEAK ERAGILE MISTOAKGOBERNUZ KANPOKO ERAGILEAKPa
rte
hart
zen
dute
n er
agile
ek e
gind
ako
esku
-har
tzee
n %
a
% 72
% 5% 13 % 10
GUZTIZKOPARTZIALA - BIZKAIA
GUZTIZKOPARTZIALA - EUSKADI
GUZTIZKO PARTZIALA - ESPAINIAKO ESTATUA
GUZTIZKO PARTZIALA - EUROPAKO BATASUNA
GUZTIZKOPARTZIALA - MUNDUA
4-4 IRUDIAINGURUMEN KUDEAKETAKO PROZESUAN PARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEK EGINDAKOELKARRERAGINEN ERAGIN ERLATIBOA, LURRALDE-ESKALAREN ETA IZAERAREN ARABERA
Iturria: Geuk egina.
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 37
4txertatzea, horien bitartez gizarte zibileko eragileek, eragile mistoek eta eragile ekonomikoek beren inte-resak egitura ditzaten, beren diferentziak neur ditza-ten eta beren konpromiso eta orekak gauza ditzaten, eskubide eta erantzukizun indibidual eta kolektiboen artean. Halaber, partaidetzarako espazio eta tresnak indartu behar dira, ez soilik tokian, baizik eta lurral-de-eskala guztietan ere bai.
4.2. Ingurumen Kudeaketaren Elkarreraginerako JarraibideakTokiko-Mundu Osoko Mailan
Elkarreraginerako jarraibideek ekintza kolektiboa anto-latzen eta egituratzen dute; hala, eragileak euren ar-tean harremanetan jartzen dira behar bezala, eta euren interes, eginkizun eta iguripenak elkarri azaldu ahal dizkiote. Zehazki, identifikatutako eragileen jakin tzaren espezializazioa azaltzen dute, hau da, prozesuan be-tetzen duten eginkizuna eta haien eragina, bereziki li-dergoa duten lekuetan.
Eragileen arteko harremana banaketa-kanalen bitartez bideratzen da, informazioa, iritziak, esperientziak, ba-liabideak eta intsumoak komunikatu eta elkartrukatze-ko (TORRES I GRAU, 2006). Hortaz, elkarreraginerako ja-rraibideak aztertzean zera aurkitzen dugu: Ingurumen kudeaketako prozesuan ahaldundutako eragileen inte-resa, eginkizuna eta iguripenen norainokoa. Azterketa honekin lotutako kategoriak honako hauek dira: era-gileen azterketa eta eragile horien puntu erlazionalen azterketa (4-1 irudia).
Eragile bakoitzak gai edo jakintza bati buruz duen es-pezializazioak aukera ematen du identifikatzeko zein diren bere interesak. Horri esker ezagutu ahal dira talde eta azpitalde tematikoak, ingurumen kudeaketa inte-gral, sistemiko, erabilera anitzeko eta moldagarri baten oinarriaren gainean, ingurunea eta garapena integra-tzeak dakartzan zailtasunei erantzun hobea emateko.
Eragileen rolak identifikatu egiten ditu eragile horiek beren jurisdikzioan, ingurumen kudeaketako proze-suaren barruan egiten dituzten eginkizunak, eta zera dakar horrek: planeatzea, betearaztea, kontrolatzea eta horren arabera doitzea, etengabeko hobekuntzako ingurumen kudeaketa baten ikuspegitik. Iguripenak, berriz, bereziki eragile estrategikoek sortzen dituzte, euren ahalmen estrategikoari esker jarduteko eta era-bakiak hartzeko gaitasuna izan ahal baitute ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan.
4.2.1. Eragile Estrategikoak
Laburbilduz, xedea da baliabideak eta intsumoak es-kuratzeko ahalmen estrategikoak dituzten eragileak identifikatzea, horri esker Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan esku-hartzeen fluxu koherente eta etengabea duten horiek; izan ere, eragi-le horiekin batera posiblea da ahalduntze prozesu bati ekitea haien ahalmenak handitzeko edo haien lidergoa sendotzeko, eta aldi berean, Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan erabakiak hartzeko aukerak ugaritzeko.
Eragile estrategikoak erregistratzean kontuan hartu da esku-hartze horiek mundu osoko, erregioko eta tokiko testuinguruan duten garrantzi erlatiboa eta absolutua. Fluxu hori identifikatu da tokiko-mundu osoko lurralde-eskala bakoitzean eta beren intereseko gaietan euren eginkizunak betetzean egindako esku-hartzeen kopurua kontuan hartuta, planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesu etengabeari jarraituz.
Beste alde batetik, portaeraren azterketak, parte har-tzen duten eragileek erabilitako ingurumen kudeake-tako tresnak identifikatu ziren neurrian, ezarri egin ditu eragile bakoitzak planifikazio, burutzapen, kontrol eta doikuntzako prozesuaren barruan esku hartu duen al-dien kopurua, eta aldi berean, bere intereseko gaien barruan: iraunkortasuna, kapital naturala, ekoizpena eta kontsumoa, zientzia eta teknologia, giza ongizatea eta ingurumen-presioa (4-2 irudia).
Lurralde-eskala guztietan parte hartzen duten eragi-leen portaeraren azterketa horri esker 875 esku-hartze identifikatu ahal izan dira. Haien balio erlatibo eta abso-lutuaren kalkulua, lurralde-eskalaren arabera, kontuan hartu zen % 1eko edo gehiagoko balio erlatiboa dute-nak eragile estrategiko gisa identifikatzeko.
Baliabide edo intsumo nahikoak dituzten eragile es-trategikoak bereizi eta aintzat hartzean, haietariko ba-tzuek duten lidergoa eta ahalmena identifikatzen da, kontuan hartuta interesak defendatzeko eta prozesuak blokeatu eta eraldatzeko duten gaitasuna, baliabide esklusibo jakinak dauzkatela, eta/edo, gainera, pri-bilegio jakin batzuk dauzkatela, une jakin batzuetan pribilegio horiek aukera ematen diete eta erabaki ja-kin batzuk gainerako eragileei inposatzeko (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).
Gainera, eragile horiek ahalmen handia dute sekto-reak ordezkatu, integratu eta koordinatzeko (integrazio horizontala) lurralde-eskala batzuetan eta besteetan (tokikoa-mundu osokoa ardatzaren integrazioa). Alde horretatik, beste batzuen ordez jarduteko eta/edo
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena38
adostasunez jarduteko ahalmena dute. Ordezkatzeko ahalmena identifikatu ahal da ingurumen kudeaketako tresnen inguruan dagoen elkartrukean oinarrituta.
Gobernuko eragile estrategiko gisa identifikatu ziren Nazio Batuen Erakundea (% 5), Europako Batasune-ko Ingurumen Zuzendaritza Nagusia (% 5), Espainiako Ingurumenaren eta Landa eta Itsas Ingurunearen Mi-nisterioa (% 4,3), Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lu-rralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza Saila (% 8) eta Bizkaiko Foru Aldundiko Ingurumen Saila (% 4,1).
Gizarte zibileko gobernuz kanpoko eragile batzuk ere identifikatu ziren: Greenpeace (% 0,23), WWF-World Wide Fund for Nature (% 0,23), Unesco Etxea (% 1), Ekologistak Martxan (% 1,6).
Identifikatutako gobernuz kanpoko eragile ekonomi-koak, besteak beste: WBCSD- Garapen Iraunkorre-rako Munduko Enpresa Kontseilua (% 0,11), Iberdrola (% 1), Tecnalia Research and Innovation (% 1), Bizkai-ko Eraikitzaile eta Sustatzaileen elkartea (% 0,5) eta Bizkaiko Enpresarien Konfederazioa - Cebek (% 0,5), eta eragile estrategiko misto gisa Bizkaiko landa gara-penerako agentziak.
4.2.2. Eragileen Espezializazioaren eta Interesaren Norainokoa
Identifikatutako eragileak eskumenen arloan talde-katzen dira, euren espezializazioaren edo interesaren norainokoaren arabera, lortu beharreko helburuak kontuan hartuta. Horrenbestez, Bizkaiko ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuaren barruan, iker-keta honek maila anitzeko taldekatze-talde tematikoak identifikatu zituen, gobernuko zein gobernuz kanpoko eragileek osaturik. Identifikatutako gaiak diferenteak diren arren, arazo komun bat dago konexio batzuk eta besteak gertatzen direneko ingurumen iraunkorta-sunari dagokionez.
Ikerketa honetan identifikatutako espezializazioak sei talde tematikotan taldekatzen dira; talde horiek, era berean, azpiespezialitateak dauzkate (4-2 irudia), eta iraunkortasuna da integrazioaren kontzeptu global kolektibo eta sistemikoa barnean hartzen duen talde tematikoa.
Tradizioan, eragileak interes-taldetan biltzen dira, ingurumen arazo eta konponbideak espezializatzeko asmoz. Aztertzeko ohitura zahar horrek politika behartuak eta arazo bakar bat xede duten tresnak sortu ditu. Hala ere, gaur egun, ingurumen erronkei politiken integrazioa eta iritzi publikoaren sentsibilizazioa
eskatzen dituzten arazo eta erronka ugari gehitzen zaizkie.
Ingurumen tematika diferenteak mugatzen zituzten ohitura zaharrek egitate bat gainditu behar dute; in-gurumen kudeaketako prozesuan parte hartzen du-ten eragileek azpisistema sozial eta biofisikoen artean interdependenteak direla, alegia. Dena dela, talde te-matikoen aintzatespena lagungarria da talde horietan parte hartzen duten eragileen konplexutasunaren no-rainokoa identifikatzeko. Hau da, azterketaren bidez ulertu eta hauteman ahal da ingurumen erronkak ezin direla gehiago hartu arazo independente, xehe, es-pezifiko eta tematikotzat. Horren ordez, ingurumen erronkek kontuan hartu behar dute beren aldakortasun eta konplexutasuna, eginkizun interdependente eta lo-tuen sare bateko zati diren aldetik.
Konplexutasun hori ulertzeko helburuz esangura har-tzen dute talde tematikoek. Alde horretatik, Bizkai-ko ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan parte hartzen duten eragileentzat, jardueraren interes handienerako, talde hauek identifikatzen dira: inguru-men gaineko presioa (% 25), ekoizpena eta kontsu-moa (% 24) eta kapital naturala (% 24) (4-5 irudia).
Euskal Autonomia Erkidegoaren barruko tokiko in-gurumen politikek eskumen-esparruetan jardun dute, bereziki kapital naturalaren eta ingurumen-presioaren talde tematikoei dagokienez. Eskumen horien xe-deak bereziki ingurumenaren kalitatea hondatzen den egoerak konpontzea eta ingurumena babestea dira. Testuinguru sozioekonomikoaren integrazio handia-goa bultzatuko duen prozesua hasi behar da, beste politika eta erakunde batzuekiko egituraketaren, inte-grazioaren eta koordinazioaren bidez; prozesu horrek, gainera, bereziki gobernuz kanpoko eragileen ordezka-ritza bultzatuko du (ARTO OLAIZOLA, 2010).
4.2.3. Eragileen Rolak
Eragile bakoitzak bete behar dituen eginkizunak dira, honako honi dagozkionak: nork hartzen, zaintzen eta kapitulatzen dituen natur baliabideen eskurapen, era-bilera edo banaketarako erabakiak, eta nork ematen dien erantzuna giza jarduerek sortutako ingurumen ar-loko presioei (VEGA MORA, 2001).
Horrenbestez, eta lehenago esan denez, inguru-men-kudeaketak ingurumena modu integral eta sis-temikoan maneiatzeko jardueren, bitartekoen eta tekniken multzoa eskatu behar du. Horretarako, atze-raelikadura eta etengabeko hobekuntza bermatu be-har dira, ingurumen kudeaketako prozesua planeatu,
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 39
4
1 1
3
3 2 0,2 1 0,3 0,5 0,5
4
21
4
3 1
0,5
3
2
8
13
4
3
11
4
6 6
2
3
6
0
5
10
15
20
25
30
IRAUNKORTASUNA KAPITAL NATURALA EKOIZPENA ETAKONTSUMOA
ZIENTZIA ETATEKNOLOGIA
GIZA ONGIZATEA INGURUMEN-PRESIOA
Part
e ha
rtze
n du
ten
erag
ileek
egi
ndak
o es
ku-h
artz
een
%a
% 10
% 24 % 24
% 9 % 7
% 25
GUZTIZKOPARTZIALA - BIZKAIA
GUZTIZKOPARTZIALA - EUSKADI
GUZTIZKO PARTZIALA - ESPAINIAKO ESTATUA
GUZTIZKO PARTZIALA - EUROPAKO BATASUNA
GUZTIZKOPARTZIALA - MUNDUA
4-5 IRUDIAPARTE HARTZEN DUTEN ERAGILEEN INTERES ERLATIBOA, LURRALDE-ESKALAREN ARABERA
Iturria: Geuk egina.
5 3 3
1
4
1
3
2
3
0,3 0,1
6 11
2
5
3
8
0,2 0,3 1
3
4
1
9
1
4
5
2
1 1
1
0,1 0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
Eko
nom
ikoa
Zibi
la
GOB. MISTOA GOBERNUZKANPOKOA
Eko
nom
ikoa
Zibi
la
GOB. MISTOA GOBERNUZKANPOKOA
Eko
nom
ikoa
Zibi
la
GOB. MISTOA GOBERNUZKANPOKOA
Eko
nom
ikoa
Zibi
la
GOB. MISTOA GOBERNUZKANPOKOA
PLANIFIKATU% 23
BETEARAZI% 51
KONTROLATU% 21
DOITU% 6
Part
e ha
rtze
n du
ten
erag
ileek
egi
ndak
o es
ku-h
artz
een
%a
GUZTIZKOPARTZIALA - BIZKAIA
GUZTIZKOPARTZIALA - EUSKADI
GUZTIZKO PARTZIALA - ESPAINIAKO ESTATUA
GUZTIZKO PARTZIALA - EUROPAKO BATASUNA
GUZTIZKOPARTZIALA - MUNDUA
4-6 IRUDIAROLEN GARRANTZI ERLATIBOA ERAGILEENTZAT,
BEREN IZAERAREN ARABERA (GOBERNUKOAK/GOBERNUZ KANPOKOAK)
Iturria: Geuk egina.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena40
betearazi, kontrolatu eta doitzea xede duten eginkizu-nen bidez.
Planifikatzeko, betearazteko, kontrolatzeko eta doitze-ko eginkizun bakoitzean eragileek egindako esku-har-tzeen kopurua kuantifikatzean, rol bakoitzak Bizkaiko ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuan duen garrantzia identifikatzen da. Modu horretan agerian ge-ratzen da betearazpen rolak gainerako rolekin alderatu-ta duen garrantzi erlatiboa (% 51), bai eta arlo horretan eragile guztiek egindako esku-hartzeen jarduera bizia. Ingurumena planifikatzea (% 23) eta kontrolatzea (% 21) xede duten ekintzak erdia dira, eta horrekin batera, egindako jardueren % 6 ingurumen kudeaketako ekin-tzak doitzeko aukera ematen dutenak dira (4-6 irudia).
4.3.Ingurumen Kudeaketaren Banaketa-Kanalak
Baliabide eta intsumoen elkartrukearen bidez egiten den elkarreragin, koordinazio eta konexioa gidatzen dute. Esan daiteke elkarreraginaren jarraibideek ba-naketa-kanalen bidez egiten den ekintza kolektiboa antolatzen eta egituratzen dutela. Informazioaren, iri-tziaren, esperientzien, baliabideen eta intsumoen elkartrukeari esker elkarreragin, koordinazio eta kone-xioa dago eragileen artean tokikoa-globala ardatzean eta ardatz horizontalean. Eragileen arteko lotura eta harremanek aukera ematen dute erabilitako baliabide edo intsumoen arabera apurka ikusten diren banake-ta-kanal batzuk eta besteak bereizteko.
Identifikatu denez, konexio eta harreman horiek go-bernuko nahiz gobernuz kanpoko eragileak barnean hartzen dituzte haien interesen arabera (eragileen es-pezializazioa), eragile bakoitzak egiten dituen ekintzak gidatzen dituzte (planeatu, betearazi, kontrolatu eta doitu) eta, halaber, baliabideak elkartrukatzeko auke-ra ematen dute (ingurumen kudeaketako tresnak) hel-buruak eta asmo komunak lortzeko helburuz. Identifi-katu denez, konexio eta harreman horiek gobernuko nahiz gobernuz kanpoko eragileak barnean hartzen dituzte haien interesen arabera (eragileen espezializa-zioa), eragile bakoitzak egiten dituen ekintzak gidatzen dituzte (planeatu, betearazi, kontrolatu eta doitu) eta,
halaber, baliabideak elkartrukatzeko aukera ematen dute (ingurumen kudeaketako tresnak) helburuak eta asmo komunak lortzeko helburuz.
Horrenbestez, banaketa-kanaletan gertatzen diren konexioek bidea ematen dute emaitza kolektiboak lor-tzeko, interes batzuk besteen aurrean jartzeko, nahiz eta eragile bakoitzak une bakoitzean baliabide edo in-tsumo diferenteak erabili behar (arauzkoak, teknikoak, kognitiboak, finantzarioak, giza arlokoak, etab.) ekintza kolektiboa lortzeko (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).
Garrantzitsua da kontuan hartzea lidergoa eta ahaldun-tzea dauzkaten eragile estrategikoek daukatela eraginik handiena banaketa-kanal horien barruan, eta alde ho-rretatik ingurumen kudeaketako tresna gehienen elkar-trukea bideratzen eta gidatzen dutela eta banaketa-ka-nal jakin batzuk aktibatzen dituztela.
4.3.1. Ingurumen Kudeaketako Tresnak: Baliabideak eta Intsumoak
Baliabidea da eragile bakoitzak konexioak ezartzeko eta beste eragile batzuekiko elkarreragin eta interde-pendentziak ezartzeko erabili ahal duen tresna oro. Inplizituki, baliabideak eta intsumoak ingurumena modu integral eta sistemikoan erabiltzea helburu duten jarduera, bitarteko eta tekniketan erabilitako inguru-men kudeaketako tresnei dagozkie.
4-2 taulak laburbilduta azaltzen ditu identifikatutako ingurumen kudeaketako tresna formal eta informal batzuk eta besteak. Formalak dira Administrazioak araututako tresnak, adibidez ingurumen erregulazioa, ingurumeneko administrazio-prozedurak eta inguru-men plangintzako tresna batzuk eta tresna ekonomi-koak. Tresna informalak kutsaduraren murrizketarako estandar edo helmugak betetzeko modua autoerregu-latzeko aukera ematen duten borondatezko ekimenak dira. Tresna formaletan gertatzen den bezala, barnean hartzen dituzte ingurumen plangintzako tresna batzuk eta tresna ekonomiko batzuk, ingurumen arloko orien-tazio, operatibizazio, prozesu eta neurketarekin zeriku-sia duten beste batzuez gain.
Ingurumen kudeaketako tokikoa - globala ardatzean parte hartzen duten eragileak identifikatuz, ingurumen kudeaketako askotariko tresnak ezagutu ahal izan ziren.
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 41
4
4-2
TAU
LA
ING
UR
UM
EN K
UD
EAK
ETAK
O T
RES
NEN
ZER
REN
DA
1.
ERRE
GULA
ZIO-
TRES
NAK
2.
ADM
INIS
TRAZ
IO-
PROZ
EDUR
AK
3.
PLAN
GINT
ZA-
TRES
NAK
4.
ORIE
NTAZ
IO-
TRES
NAK
5.
TRES
NA
OPER
ATIB
OAK
6.
PROZ
ESU-
TRES
NAK
7.
NEUR
KETA
-TR
ESNA
K
8.
TRES
NA
EKON
OMIK
OAK
1 Bi
odib
erts
itate
aren
et
a Ge
odib
erts
itate
a-re
n Na
tur B
alia
bide
en
babe
sa e
ta e
rabi
lera
5 Ba
imen
ak,
Lize
n tzi
ak e
ta
Adie
razp
enak
10 P
lang
intz
a
Estr
ateg
ikoa
14 In
form
azio
a
eta
ezag
utza
18 A
ntol
aket
a-
unita
teak
20 N
orm
aliz
azio
a et
a eg
iazt
apen
a 23
Neu
rket
a et
a Ja
rrai
pena
25 F
inan
tza
arlo
ko
lagu
ntza
Natu
r gun
e ba
best
uak
babe
stu
eta
dekl
arat
ze-
ko a
raud
ia
Kuts
adur
aren
pre
ben-
tzio
inte
grat
uaGa
rape
n ira
unko
rrek
o es
trate
gia
inte
gral
akJa
kint
zare
n so
rkun
tza
Gobe
rnu-
kont
seilu
akIn
guru
men
kud
eake
-ta
ko s
iste
mak
Ingu
rum
en a
dier
azle
akDi
ru-la
gunt
zak
eta
lagu
ntza
k
Lurr
alde
Ant
olam
en-
duko
Ara
udia
Jard
uere
n ba
imen
eta
liz
entz
iak
Ingu
rum
ena
babe
stek
o es
trate
gia
sekt
oria
lak
Jaki
ntza
ren
trans
fe-
rent
zia
adm
inis
trazi
o-ko
n-ts
eilu
akKu
deak
etak
o si
stem
a in
tegr
atua
k
Mon
itoriz
atze
ko e
ta
kont
rola
tzek
o pr
ogra
ma
eta
met
odol
ogia
kKr
editu
big
unak
Hirig
intz
a An
tola
men
-du
ko A
raud
ia
Natu
r bal
iabi
de ja
kin
batz
uen
erab
ilera
ri bu
ruzk
o ba
imen
edo
ad
iera
zpen
ak
Ingu
rum
enek
o es
pa-
rru-
prog
ram
aJa
kint
zare
n ap
likaz
ioa
Pane
lak,
kon
tsei
luak
eta
batz
orde
akGi
zarte
era
ntzu
kizu
n ko
rpor
atib
oaGi
zarte
eta
ingu
rum
en
azte
rlana
kFi
nant
zake
ta e
ta
kred
itu-le
rroa
k
Elem
entu
nat
ural
jaki
n ba
tzue
n ap
robe
txam
en-
duar
i bur
uzko
ara
udia
6 Ko
ntro
lak
eta
ik
uska
pena
kLu
rral
de p
lan
partz
iala
k15
Ingu
rum
en a
rloko
ga
itasu
nak
hart
zea
Batz
orde
ope
ratib
oak,
Batz
orde
bet
eara
zlea
k21
Met
odol
ogia
k et
a gi
da te
mat
ikoa
k24
Em
aitz
en tx
os-
tena
k26
Ingu
rum
enek
o ze
rga
arlo
a
2 In
guru
men
kut
sadu
-ra
ren
esta
ndar
rak
Kuts
adur
aren
kon
trol
inte
grat
ua
11 N
atur
ingu
rua
eta
biod
iber
tsita
tea
ba-
best
u et
a er
abilt
zear
i bu
ruzk
o pl
anak
Gara
pen
iraun
korr
erak
o he
zkun
tza,
pre
stak
un-
tza
form
ala
Sare
ak e
ta k
lust
erra
kGi
da te
mat
ikoa
kIn
guru
men
kal
itate
ko
txos
tena
kIn
guru
men
arlo
ko
zerg
ak
Hond
akin
en a
rloko
be-
tetz
eari
eta
man
eiua
ri bu
ruzk
o es
tand
arra
k
Ingu
rum
en a
razo
ekin
lo
tuta
ko k
ontro
lak
Natu
ra b
alia
bide
ak
anto
latz
eko
plan
ak.
Gara
pen
iraun
korr
erak
o he
zkun
tza,
pre
stak
un-
tza
ez fo
rmal
a19
Eki
ntza
-uni
tate
akIn
guru
men
azt
erke
tako
m
etod
olog
iak
Ingu
rum
en in
form
a-zi
oko
txos
tena
kZe
rga
arlo
ko a
bant
aila
et
a ke
nkar
iak
Kuts
adur
a so
rtzen
du-
ten
jard
uere
n be
tetz
eari
buru
zko
esta
ndar
rak
Sala
kete
n on
dorio
zko
kont
rola
k
Natu
r bal
iabi
deen
erab
ilera
ko p
lan
eta
prog
ram
ak
16 In
guru
men
za-
balk
unde
aEk
intz
a-pl
anak
eta
pr
ogra
mak
22 G
arap
en te
knol
o-gi
koa
Iraun
korta
suna
ren
adie
razl
e si
ntet
ikoa
k27
Mer
katu
ak s
ortz
ea
Emis
io-m
uga
on
arga
rria
k
7 In
bent
ario
ak,
erre
gist
roak
eta
ka
talo
goak
Anto
lam
endu
ko p
lan
bere
ziak
Ingu
rum
en a
rloko
ka
npai
na e
ta s
usta
-pe
nak
Proi
ektu
eta
eki
ntza
espe
zifik
oak
Ekob
errik
untz
aEm
isio
-bai
men
es
porta
garr
iak
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena42
1.
ERRE
GULA
ZIO-
TRES
NAK
2.
ADM
INIS
TRAZ
IO-
PROZ
EDUR
AK
3.
PLAN
GINT
ZA-
TRES
NAK
4.
ORIE
NTAZ
IO-
TRES
NAK
5.
TRES
NA
OPER
ATIB
OAK
6.
PROZ
ESU-
TRES
NAK
7.
NEUR
KETA
-TR
ESNA
K
8.
TRES
NA
EKON
OMIK
OAK
3 Ka
litat
e es
tand
arra
kKa
pita
l nat
ural
aren
ba
bes
eta
erab
ilera
ri bu
ruzk
oak
Anto
lam
endu
ko P
lan
sekt
oria
lak
Sent
sibi
lizaz
io
jard
uera
kNe
gozi
azio
-tre
snak
Ekob
errik
untz
aIn
guru
men
zer
bitz
uen-
gatik
o or
dain
keta
Ingu
rum
en a
rloko
ka
litat
e es
tand
arra
kAd
min
istra
zio-
bald
intz
a ba
ti bu
ruzk
oak
Plan
sek
toria
lak
Parta
idet
zako
jard
uera
et
a pl
ataf
orm
akAp
likaz
io e
ta k
udea
tzai
lein
form
atik
oak
Mar
ketin
a et
a et
iket
a ek
olog
ikoa
k
Giza
osa
suna
eta
in
guru
men
a ba
best
eko
esta
ndar
rak
8 He
rrita
rren
pa
rtai
detz
aren
ai
ntza
tesp
ena
12 G
arap
ener
ako
eta
ingu
rum
enar
en k
ali-
tate
rako
pla
ngin
tza
Argi
talp
en
espe
zial
izat
uak
Tekn
olog
ia g
arbi
akNa
tur b
alia
bide
en
erab
ilera
-kot
ak
4 In
guru
men
eko
kalte
ak k
onpo
ntze
a
Info
rmaz
iora
ko e
ta
kont
sulta
rako
es
kubi
dea
Gara
pen
sozi
okul
tura
l et
a ek
onom
ikoa
ren
kude
aket
a
17 A
intz
ates
pena
et
a sa
riaEk
oera
ging
arrit
asun
aEr
oske
ta e
ta k
ontra
ta-
zio
publ
iko
berd
eak
Ingu
rum
en e
rant
zuki
zu-
neko
ara
udia
Ekim
enak
, pro
posa
me-
nak
eta
irado
kizu
nak
Mug
ikor
tasu
n ira
unko
-rr
eko
plan
akIn
guru
men
arlo
ko
jard
unbi
de o
nak
GIS-
Geo
grafi
a in
form
a-zi
oko
sist
emak
.28
Ase
guru
ak
Egok
itzap
ener
ako
eta
mur
rizke
tara
ko a
raud
iaEs
kari-
esku
bide
aEn
ergi
a ira
unko
rrer
ako
ekin
tza-
plan
akSa
riak
eta
sust
apen
akIn
form
azio
aren
eta
kom
unik
azio
aren
tekn
olog
iak
IKT
Abal
ak
Ingu
rum
en a
rloko
sa
lake
ta e
ta k
exak
13 L
agun
tza
logi
sti-
koar
en p
lang
intz
aKa
talo
goak
, Zer
rend
ak
eta
inbe
ntar
ioak
Poliz
ak e
do b
erm
eak
Entz
unal
di p
ublik
orak
o es
kubi
dea
Ekoe
ragi
ngar
ritas
una,
kont
sum
o ar
dura
tsua
,zi
entz
ia e
ta te
knol
ogia
,en
ergi
a ira
unko
rra
sust
atze
ko p
lana
k
29 J
ardu
era-
bonu
ak
9 In
guru
men
diz
iplin
aEz
bet
etze
agat
iko
orda
inke
tak
Sala
keta
eta
kex
enga
tik
espe
dien
teak
irek
itzea
Bete
tzea
gatik
o bo
nuak
Ingu
rum
en e
rant
zu-
kizu
naEr
antz
ukiz
unak
es
leitz
ea
Adm
inis
trazi
o
zeha
pena
k30
Gor
dailu
tze
eta
itzul
keta
sis
tem
ak
Delit
u ek
olog
ikoa
Hond
akin
en k
udea
keta
in
tegr
atuk
o si
stem
ak
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 43
44.3.2. Eragileen Arteko Elkarreragina eta Interdependentzia
Eragile batzuek eta besteek banaka eta taldeka in-gurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen dute helburuak lortzeko, emaitzen gainean eraginak maxi-mizatzeko eta asmo komunak negoziatzeko. Konexio konplexu hori elkarreraginen eta interdependentzien bidez egin ahal da. Eragileen arteko elkarreraginaren funtzionamendua azaltzean, lau osagai dituen egitura bat identifikatzen da; “A”, eragile bat; “B”, eragile bat; “C”, “A”ren eta “B”ren arteko harremana, eta “D”, ha-rremanaren ingurunea (4-7 irudia). Hau da, elkarrera-gin bat bi eragile edo gehiagoren artean ingurune jakin batean gertatzen den harremana da (D’ANGELO RODRÍGUEZ, 2004).
Interdependentziari dagokionez, hori gertatzen da eragileek asmo komunak lortu nahi dituztenean, eta asmo horiek euren kabuz ez baizik eta beste eragile ba tzuekiko harremanaren bidez lortu ahal dituztenean. Mendekotasunaren norainokoa aldakorra da eragile batzuen eta besteen artean, eta adibidez, une jakin
batean dituzten helburuen mendean dago, eta halaber, euren eskura dituzten ingurumen kudeaketako tresnen (baliabideak) mendean (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).
Horren haritik, eragileen arteko elkarreragin eta inter-dependentzia ezartzeko, beharrezkoa da erabilitako ingurumen kudeaketako tresnak identifikatu eta kuan-tifikatzea. Haien bidez egin ahal da elkartrukea, era-gileei eta, horrenbestez, haien arteko harremanaren kalitateari balioa ematen dion kapital, aberastasun edo ondaretzat hartzen direlako. Era berean, ahaldundu-tako eragile estrategikoak identifikatzen ditu, eta haien artean, liderrak.
Elkarreragin eta interdependentzia horiek talde temati-ko espezializatuen (ardatz horizontala), lurralde-eskala diferenteen (ardatz bertikala) eta eragileek egindako eginkizun diferenteen (planeatu, betearazi, kontrolatu eta doitu) artean gertatzen dira.
Ikerketan, ingurumen kudeaketako prozesuaren ba-rruan jatorri eta izaera anitzeko tresna ugari identifikatu ziren. Haietariko batzuk aspalditik erabiltzen dira, edo
4-7 IRUDIAERAGILEEN ARTEKO HARREMANAREN FUNTZIONAMENDUA
Iturria: Geuk egina.
DIngurumen Kudeaketako Prozesuak
AGobernuko eragilea
eta/edoGobernuz kanpoko
eragilea
CIngurumen
kudeaketako tresna
BGobernuko eragilea
eta/edoGobernuz kanpoko
eragilea
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena44
aldatu egin dira; beste batzuk, aldiz, duela gutxi garatu dira.
Tresna anitzen pisu erlatiboa identifikatu ahal izan zen, eragileek tresna horiek erabiltzen eta elkartrukatzen di-tuzten aldi kopuruaren arabera, dela ardatz bertikalean dela horizontalean. Ondorioz, kontuan hartuta anizta-
sun hori guztia, tresnak talde handitan sailkatu dira, ordenan gehien erabiltzen direnak identifikatuta: tresna operatiboak (% 29), orientazio-tresnak (% 20), plan-gintza-tresnak (% 14), prozesu-tresnak (% 11), neur-keta-tresnak (% 10), erregulazio-tresnak (% 6), tresna ekonomikoak (% 6) eta administrazio-prozedurak (% 4) (4-8 irudia).
Ingurumen kudeaketaren perspektiba erlazionala Bizkaian 45
4ER
REGU
LAZI
OA6%
ADMI
NIST
RAZI
OKO
PROZ
EDUR
AK4%
EKON
OMIK
OAK
6%
PLAN
GINT
ZA14
%
OPER
ATIB
OA29
%
ORIE
NTAZ
IOA
20%
PROZ
ESUA
K11
%
NEUR
KETA
10%
INGU
RUME
N KU
DEAK
ETAK
OTR
ESNE
N ER
ABIL
ERA
Gob
.%
33
Eko.
%15
Zibi
la%
50
Gob
. Kan
p.%
65
Mis
toa
% 2
Mis
toa
% 3
5
Gob
. Kan
p.%
6Zi
bila
% 6
Gob
.%
59
Gob
.%
97
Eko.
% 3
Gob
. Kan
p.%
3
Gob
.%
65
Eko.
% 1
2
Zibi
la%
9G
ob. K
anp.
% 2
1
Mis
toa
% 1
4
Gob
.%
70
Eko.
% 3
0
Zibi
la%
0
Gob
. Kan
p.%
30
Mis
toa
% 0
Gob
.%
88
Eko.
% 4
Zibi
la%
8G
ob. K
anp.
% 1
2
Mis
toa
% 0
!
Gob
.%
100
Gob
.%
67
Eko.
% 3
3
Erag
ile e
kono
mik
oak
Giza
rte z
ibile
ko e
ragi
leak
Erag
ile m
isto
ak
Gobe
rnuk
o er
agile
akGo
bern
uz k
anpo
ko e
ragi
leak
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
AK E
RABI
LTZE
N DI
TUZT
EN E
RAGI
LEEN
EHU
NEKO
A
Iturri
a: G
euk
egin
a.
4-8
IRU
DIA
ERAB
ILIT
AKO
ING
UR
UM
EN K
UD
EAK
ETAK
OTR
ESN
EN P
ISU
ER
LATI
BOA
ETA
HAL
AKO
AK E
RAB
ILTZ
EN D
ITU
ZTEN
ER
AGIL
EEN
EH
UN
EKO
A
5
47
Aurreko kapituluan ingurumen kudeaketaren joera er-lazionalen eskala anitzeko azterketa eta diagnostikoa egin dugu. Horri esker, Bizkaiko ingurumen kudeake-taren gaur egungo egoera erlazionalaren testuingurua ezarri ahal izan dugu, eta horrela, proposatutako ere-dua ezarri ahal izateko erreferentziazko bilbe kontzep-tuala aintzat hartu ahal izan dugu.
Gobernantza iraunkorraren berezko azterketa-katego-rien laguntzaz definituta, erabakigarria da gobernan-tza iraunkorreko prozesu bat gaitzeko ingurumen ku-deaketako sare anitzen bidez.
Antolatzeko forma eta ekiteko modu berriak sortzen ari direla sumatzen da. Forma eta modu horiek ingurumen kudeaketan aldaketa sakonak sortuko dituzte. Eralda-ke tako fluxu etengabeak dituzten konexio eta kanalak bal din tzatzen dituzten jarraibideak txertatuko dira, eta hala, eragileen arteko elkarreragin eta interdependentzia ahalbidetuko da eta harreman iraunkorrak garatuko dira.
Erreferentziako bilbe kontzeptual horrek nahiz bere ele-mentuek aukera ematen dute estandarizazio bati eta lengoaia komun bati ekiteko, helburua gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarako esparru metodologikoa diseinatzea dela. Esparru hori, berriz, testuinguru espezifikoetara lekualdatu nahi da, bai lu-rralde arloan, bai arlo sektorialean edo erakunde-arloan.
5.1.Ereduaren Proposamena: IngurumenKudeaketako Sare Anitzen Sistema
5-1 irudiak ereduaren elementuak identifikatzen di-tuen erreferentziazko bilbe kontzeptuala irudikatzen du. Alde batetik, eragileak bereizten dira gobernukoak edo gobernuz kanpokoak diren, administrazio publi-kotik datozenak eta eragile antolatuak bereizten dira; azken horien artean daude enpresa-sektorekoak eta gizarte zibilekoak.
Beste alde batetik, elkarreraginaren jarraibideek auke-ra ematen dute aintzat hartzeko zein modutan ahal di-ren eragileak euren artean behar bezala konektatu, eta
aldi berean, zein modutan ahal dituzten euren interesak azaldu. Hauek dira antolatzeko moduak: a) haien jakin-tzaren espezializazioa; b) eragile bakoitzak prozesua-ren barruan bere gain hartzen duen rola; eta c) beren baliabide eta intsumoengatik ahalduntzeko, beren in-teresa eta iguripenak defendatzeko eta, horrenbestez, prozesu eta negoziazioetan buru izateko ahalmena du-ten eragile estrategikoak.
Bestalde, ingurumen kudeaketako tresnen elkar-trukeak gaitasuna ematen du eragileen arteko lanki-detzarako, tokikoa-globala ardatzean eta ardatz ho-rizontalean. Eragileen artean ingurumen kudeaketako tresnen elkartruke-fluxu etengabea dagoenez, kanal batzuk eta besteak bereizi ahal dira, bideratzen eta elkartrukatzen diren tresnen arabera, eta horrekin, era-gileen artean asmo komunak sortzeko eta sendotzeko aukera ere sortzen da.
Horren emaitza gisa sortzen dira ingurumen prozesu autoelikatuetan oinarritutako sare anitz batzuk, horien barnean direla adabegi sektorial, funtzional eta koordi-natzaileak; horri esker eragile guztiek batera lan egin ahal dute, beren elkarreragin-jarraibideen bidez, eta kanalak aktibatu ahal dira ingurumen kudeaketako tresnak banatzeko.
Ingurumen kudeaketako eredua hobekuntza etenga-beko sare anitz autoelikatuen sistema baten mendean dago. Sistema horrek hainbat lurralde-eskala hartzen ditu barnean, baita parte hartzen duten eragile guztien partaidetza, elkarreragina eta interdependentzia ere.
Sare anitzen sistema horrek plangintza, betearazpen, kontrol eta doikuntzako ziklo etengabean sisteman sartzen diren (inputs) eta sistematik irteten diren (out-put) ingurumen kudeaketako tresnen ondoriozko atze-raelikadurari (feedback) esker irauten du (5-2 irudia). Sistemarentzat, ingurumen kudeaketako tresnak pla-neatzen, zuzentzen eta prebenitzen dituzte gaur egun iraunkorrak ez diren giza jarduerak; aldi berean, ho-bekuntza-jarduerak garatzeko erabiltzen dira, eta hala etengabe birplanteatu ahal da lurralde baten, esparru sektorial baten edo erakunde baten garapen iraunkorra formulatzeko eta eraikitzeko akordio kolektiboa.
5Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena48
EKIN
TZA
KOLE
KTIB
OA
Ekin
tza
kole
ktib
oa a
ntol
atze
n du
eta
kone
ktat
zera
bal
dint
zatz
en d
u
ELKA
RRER
AGIN
ERAK
O JA
RRAI
BIDE
AK
Espe
zial
izaz
io-m
aila
Iraun
kort
asun
a
Kapi
tal N
atur
ala
Ekoi
zpen
a et
aKo
ntsu
moa
Zien
tzia
eta
Tek
nolo
gia
Giza
Ong
izat
ea
Ingu
rum
en g
aine
ko P
resi
oa
Erag
ileen
inte
resa
Rola
k
Plan
ifika
tu
Bete
araz
i
Kont
rola
tu
Doitu
Erag
ileen
egin
kizu
nak
Igur
ipen
akLi
derg
oa
Ahal
dunt
zea
Erag
ileEs
trat
egik
oak
Ingu
rum
en k
udea
keta
kotr
esne
n el
kart
ruke
a
BANA
KETA
-KAN
ALAK
Ingu
rum
en K
udea
keta
koTr
esna
k
Arda
tzHo
rizon
tala
Espe
zial
izaz
ioSe
ktor
iala
Toki
koa-
Glob
ala
arda
tza
Lurr
alde
-es
kala
k
GOBE
RNUK
OER
AGIL
EAK
GOBE
RNUZ
KANP
OKO
ERAG
ILEA
K
5-1
IRU
DIA
GO
BER
NAN
TZA
IRAU
NK
OR
BID
EZK
O IN
GU
RU
MEN
KU
DEA
KET
AKO
ER
EDU
AREN
ELE
MEN
TUEN
ER
REF
EREN
TZIA
KO
BIL
BE K
ON
TZEP
TUAL
A
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz 49
55.1.1. Ereduaren Egitura
Ereduaren egitura, azken batean, harreman interde-pendenteen multzo egonkor samar baten mendean dago; harreman horiek gobernuko eragileak nahiz go-bernuz kanpoko eragileak lotzen dituzte ingurumen kudeaketako tresnen elkartrukearen bidez.
Ereduaren irudikapen grafikoak sare anitz polizentri-koen sistema autoelikatu bat bistarazten du, “entitate oso” baten zatien elkarreragin edo xedapena ezaugarri duen egitura batekin. Entitate hori sistema biofisikoak, sistema sozial kulturalak eta sistema ekonomikoak osatzen dute, esparru kontzeptual sistemiko baten ba-rruan (ikus 3-2 irudia).
Sare anitz polizentrikoen egitura, definitu ahal den arti-kulazio baten eta aldeen xedapen ordenatuaren men-dean dago (LOZANO PÉREZ, 2008), ekintza kolektiboa behar bezala antolatzen duten elkarreragin-jarraibide batzuen bidez. Hala, eragileen arteko elkarreragina bi-deratzen da, eta, aldi berean, haien portaerak zehaz-ten dira. Modu horretan, haien egitura azaleratzen da, adabegi deitzen diren multzo erlazionalen formarekin.
Nahitaezkoa da ulertzea sarearen egitura osatzen duten zatien izaera zehatza aldatu ahal dela sarearen identita-tea moldatu gabe. Zatien antolaera ordenatua duenez, esan daiteke beste arlo batzuetan ezarri ahal dela eta aldi berean aldaezina dela, zatiak edozein modutan al-datzen direla ere. Hau da, egitura osatzen duten zatien izaera aldatu ahal da, sarearen egitura aldatu gabe (NADEL, 1966). Hala, barne egituran konfigurazioen sorta za-bala sortu ahal da, askotariko faktore eta testuinguruen mendean (NATERA, 2004a).
Laburbilduta, sare anitzen egitura eragileen arteko konexioak ezartzen dituzten elkarreragin-jarraibideen mendean dago. Horrek elkarreragina bideratzen du, baita ingurumen kudeaketako tresnen elkartrukea ere, eta ereduaren espazio erlazional eta sinergikoaren egi-turaketa eratzen du. Horrenbestez, multzo erlazionalak sortzen dira: adabegi sektorialak, adabegi funtziona-lak, adabegi koordinatzaileak eta banaketa- eta elkar-truke-kanalak (5-2 irudia).
Adabegi horiek, ereduaren egituraren eskema konplexua kolektiboki osatzen duten taldekatze an-tolatuko modu batzuek eta besteek eratzen dituzte. Horietan elkarreraginaren jarraibideek eragileen arte-ko loturak antolatzen dituzte, eta eragileek, interesen araberako motibazioa dutenez, laneko esparru sek-torialak zehazten dituzte, sarearen barruan “adabegi sektorialak” izenaz ezagutzen direnak. Aurretiaz ezarri-tako rol baten inguruan taldekatzen direnean, “adabe-gi funtzionalak” sortzen dira (5-2 irudia). Era berean, azkenean “adabegi koordinatzaileak” sortzen dira, garrantzi handia dutenak esku-hartzeen dentsitate
handiko foku eta elkarreragin metakor gisa; horri esker ekintza kolektiboak koordinatzeko aukera ematen du-ten atribuzioak lortzen dituzte.
Sistemaren eta bere sare anitz polizentrikoen barruan globaltasun dinamikoa dago, Globaltasun horrek in-gurumen arloko erronka batzuk eta besteak bil tzen ditu barruko inguruneetatik (tokiko eskala) nahiz kanpoko inguruneetatik (eskala globala), eta intsumo (input) bihur tzen ditu. Intsumo (input) horiek 2. kapituluan azal-dutako iraunkortasunaren mugarri, arau eta instituzioak dira. Kapitulu horrek iraunkortasuna proiektu politiko unibertsal gisa bistaraztearen beharrizana modu intrin-tsekoan jasotzen du.
Proiektu unibertsal hori neurri handi batean gober-nu azpinazionalek eta tokiko gobernuek testuinguru bakoitzean zehazki aplikatu beharreko ekimenak eta konponbide espezifikoak hartzeko duten erantzukizu-naren mendean dago. Aurreko horrek agerian jartzen du gobernuak garrantzia duela erkidego bateko kideen eta erakundeen artean prozedura eta banaketa zehaz-ten eta negoziatzen dituen eragile gisa; alde horretatik, ekintzei eta erabakiei neurri batean bermea ematen die, eta horrekin batera ingurumen politikak sortzen dira.
Horen haritik, politikak dira ekintzen multzoa (output) abian jartzen duen inputa; era berean, ekintza horiek produktu gisa sistema politikora itzultzen dira, sistema hori atzeraelikatzen dute eta beharrizan berriak sor-tzen dituzte. Beharrizan berri horiek eskari bihurtu ahal dira, eta eskari horiek gai izan ahal dira portaerak eral-datzeko, barne egitura eraldatzeko eta are gehiago, iraunkortasunaren funtsezko helburuak birmoldatzeko.
Sistema baten barruan atzeraelikadura baliabideen bidez egiten da, hau da, eragile batek sistemaren es-kariei (ingurumen erronkak) erantzuteko erabili ahal dituen tresnen bitartez. Tresna horiek lurralde-eskala batzuetan eta besteetan daude.
Sare anitz polizentrikoen sistemaren barruan sarrerek eta irteerek eragileen artean ezartzen diren konexioak behar dituzte; ondorioz, halako konexiorik ez badago, ereduaren egitura baldintzatzen duen espazio erlazional eta sinergi-koa desegituratuko da. Ingurumen kudeaketako proze-suaren barruko elkartruke hori ingurumen kudeaketako tresnen bidez egiten da; horregatik eragileei eta beren arteko harremanen kalitateari balioa ematen dien kapital, aberastasun edo ondare gisa aintzatesten dira, eta aldi berean, jabekuntza hartua duten eragile estrategikoen aintzatespena sortzen da, eta eragile horien arten, adabe-gi koordinatzaileko kide diren buruen aintzatespena.
Baliabideek ereduaren barruan duten garrantzi berezia sendotu egiten da ingurumen kudeaketako tresnak eragile bakoitzak bere eskumen, beharrizan eta as-koak garatzeko eskura dituen baliabide eta intsumo
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena50
gisa kontuan hartzen direnean. Era berean, ingurumen arazoak eta eginkizunak barnean hartzen dituzten ekintza sektorial ugariei esker ingurumen kudeaketako tresnen sorta zabala identifikatu ahal izan da.
Ingurumen kudeaketako tresnak erabileren arabera anto-latuz gero 8 talde bereizten dira (5-1 irudia). Talde horien barruan, eragileen artean dauden konexioei esker hain-bat kanal bereizi ahal da. Kanal horietatik elkartruke hori banatzen da, eta 30 banaketa-kanal identifikatzen dira.
Beste alde batetik, elkartruke-fluxu etengabea dagoe-nez, banaketa-kanal horien barruan asmo komunak
bultzatu ahal dira eragileen artean, eta hala elkarreragi-na eta interdependentzia ahalbidetzen dira, eta aldi be-rean eragileen arteko elkarrenganako ekin tza-moduak sortzen dira. Elkarreraginaren nozio horrek aditzera ematen du azpisistemen eta gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen artean elkarrenganako harremanak daudela. Garrantzitsua da hau nabarmentzea: gober-nuko eragileek beren eskariak (inputak) politika publi-koekin lotutako ekintza (outputak) bihur tzen dituzte, eta gobernuz kanpoko eragileek, berriz, ingurumen kudeaketako prozesu batzuetan eta besteetan ego-kitutako eta integratutako ekintza kolektibo bihurtzen dituzte.
5-1 TAULATRESNAK ETA BANAKETA-KANALAK
INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN TALDEAK BANAKETA-KANALAK
1. Erregulazio-tresnak:Arau formalak dira; arau horien asmoa, gauzak egiteko moduetan portaera-jarraibideak ezarriz aldaketak bultzatzea da, bete beharreko jarraibideak ziurtatuko dituzten kontrol eta arautze mekanismoen bidez.
1. Biodibertsitatearen eta geodibertsitatearen natur baliabideen babesa eta erabilera
2. Ingurumen kutsaduraren estandarrak
3. Kalitate estandarrak
4. Ingurumenean eragindako kalteak konpontzea
2. Administrazio-prozedurak:Xede bat betetzeko administrazio-jardueran zein ekintza gauzatzen diren, ekintza horien bide formala da.
5. Baimenak, lizentziak eta adierazpenak
6. Kontrolak eta ikuskapenak
7. Inbentarioak, erregistroak eta katalogoak
8. Herritarren partaidetzaren aintzatespena
9. Ingurumen diziplina
3. Plangintza-tresnak:Tresna horien xedea da ingurumen politikaren eta politika horren ingurumen kudeaketako tresnen konponbide estrategi-koak bideratu eta gauzatzea, eta hori lortzen da bere printzipio, helburu eta xedeak benetan betetzeko modua agerraraztean.
10. Plangintza estrategikoa
11. Natur ingurunea eta biodibertsitatea babestu eta erabiltzeari buruzko planak
12. Garapenerako eta ingurumenaren kalitaterako plangintza
13. Laguntza logistikoaren plangintza
4. Orientazio-tresnak:Baliabide kognoszitiboa dira. Horiei esker taldearen barruan integratu ahal dira printzipioak, ekintzak, ohiturak eta erruti-nak, eta horiei guztiei esker jarrera moral bat garatu ahal da, ingurumen auzien aurrean portaera koherenteekin.
14. Informazioa eta ezagutza
15. Ingurumen arloko gaitasunak hartzea
16. Ingurumen zabalkundea
17. Aintzatespena eta saria
5. Tresna operatiboak:Ingurumen kudeaketa epe luzean eta ertainean betearazteko eta ope-ratibo bihurtzeko aukera ematen duten ekintza eta erakundeak dira.
18. Antolaketa-unitateak
19. Ekintza-unitateak
6. Prozesu-tresnak:Beren oinarria da funtsean ingurumen kalitate hobea berma-tzea eta/edo ingurumen aroko helburu espezifikoak dituzten ekintzak garatzea xede duten estandar, arau tekniko eta metodologien erabilera.
20. Normalizazioa eta egiaztapena
21. Metodologiak eta gida tematikoak
22. Garapen teknologikoa
7. Neurketa-tresnak:Horiei esker jakin ahal da erabakiak hartzeko zein prozesuk ematen du-ten aukera egoerak aldatzeko eta/edo lortu nahi diren mailetara heltzeko.
23. Neurketa eta Jarraipena
24. Emaitzen txostena
8. Tresna ekonomikoak:Merkatuan oinarritzen dira; pizgarriak ematen edo kentzen dituzte, erabakietan eragina izateko, merkatuan baliabideen eta ondasun eta zerbitzuen prezioak aldatzeko neurrien bidez.
25. Finantza arloko laguntza
26. Ingurumeneko zerga arloa
27. Merkatuak sortzea
28. Aseguruak
29. Jarduera-bonuak
30. Gordailutze eta itzulketa sistema
Iturria: Geuk egina.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz 51
5In
puta
k-ou
tput
a:
I.K.k
o tre
snak
K.N.
I.
P
E. e
ta K
Z. e
ta T
G.O
I.
K.N
.
I. P
E. e
ta K
Z. e
ta T
G.O
I.
K.N.
I. P
E. e
ta K
Z. e
ta T
G.O
I.
K.N.
I. P
E. e
ta K
Z. e
ta T
G.O
I.
Input
ak-o
utpu
ta:
I.K.ko
tres
nak
Inpu
tak-
outp
uta:
I.K
.ko
tres
nak
Inputak-outputa: I.K.ko tresnak
Plan
ifika
tu
Betearazi
Kontrolatu
Doitu
Toki
koEs
karia
Erre
giok
oEs
karia
Eska
riGl
obal
a
Inpu
ts
hitos
, nor
mas
e
Insti
tucio
nes
de la
soste
nibilid
ad Erre
giok
o
Ingu
rum
en E
rron
kak
Toki
ko
Ingu
rum
en E
rron
kak
Adab
egi f
untz
iona
lak:
Adab
egi s
ekto
riala
k:
Bana
keta
-kan
alak
:
I.:
Iraun
kort
asun
aI.K
.: In
guru
men
Kud
eake
taK.
N.:
Kapi
tal N
atur
ala
E. e
ta K
.: Ek
oizp
ena
eta
Kont
sum
oaZ.
eta
T.: Z
ient
zia
eta
Tekn
olog
iaG.
O.:
Giza
Ong
izat
eaI.P
.: In
guru
men
aren
gai
neko
Pr
esio
a
Ingu
rum
en
Erro
nka
Glob
alak
Iturri
a: G
euk
egin
a.
5-2
IRU
DIA
GO
BER
NAN
TZA
IRAU
NK
OR
BID
EZK
O IN
GU
RU
MEN
KU
DEA
KET
AKO
ER
EDU
AREN
EG
ITU
RAR
EN IR
UD
IKAP
EN G
RAF
IKO
A
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena52
5.1.2. Ereduaren Funtzionamendua
5-3 irudian garatutako fluxu-diagramak aukera ema-ten du gobernantza iraunkor bidezko ingurumen ku-deaketako sare anitzen sistema ezartzeko. Prozesua hasten da eragileak elkarreragin-jarraibideen bidez an-tolatzen direnean; hala adabegi funtzionalak, adabegi sektorialak eta adabegi koordinatzailea sortzen dira; horrek guztiak sarearen egitura ezartzen du.
Sistemak bere egitura konfiguratu duenean, prozesua-ren arretaren ardatzean eragile bakoitzaren berezko kudeaketa-tresnak jartzen dira; alde horretatik, tresna horien elkartrukeak dauden ala ez identifikatzen da, eta horren gainean, egon ahal diren konexioak aintzat har-tzen dira; konexio horiek, era berean, aipatu tresna horiek banatzeko kanalak gaitzen dituzte.
Hurrengo urratsa egiten da egiaztatzen denean tresnen elkartrukeko fluxu etengabea dagoela eta gai dela asmo komunak ahalbidetuko dituzten harreman iraunkorrak sortzeko, eta hala eragileen arteko konexioa eta inter-dependentzia posible dela, eta horrekin batera elkarren-ganako ekintza-adabegiak sortu ahal direla. Modu ko-lektiboan sortzen direnez eta ingurumen kudeaketan integratzen direnez, garapen iraunkorreko akordio kolek-tiboa eraikitzen lagunduko dute.
Sistema ebaluatzeko, gobernantza iraunkorreko baldin-tzak noraino bete diren baloratu behar da. Balorazio hori eginez zehaztu ahal da ekintza kolektiboa ingurumen ku-deaketako atal aktiboa den ala ez.
5.1.3. Ereduaren Funtzionamendurako Baldintza Espezifikoak
Gutxieneko baldintza bideragarri batzuk behar dira go-bernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako sare anitzen sistema baten funtzionamendurako. Ho-rretarako, gobernantza iraunkorraren atributu orokor eta espezifiko hauek identifikatzen dira:
Baldintza orokorrak:
� Parte hartzen duten eragileak interdependenteak dira, erabiltzen dituzten baliabideen mendean daudelako (ingurumen kudeaketako tresnak), baita gainerako eragileen ahalmenen mendean ere; autonomoak ere dira, inork ere ez baititu behartzen ingurumen kudeaketako sare anitzen sisteman parte hartzera.
� Askotariko eragile eta espezialitateak daude. � Sare anitzen sistemaren barruko interdependen-tzia eta konfiantza agerian geratzen dira partaide guztien inplikazioa ahalbidetzen duten jarraibi-
deetan, aukera ematen baitu guztiek norabide berean aurrera egin dezaten konpromiso ber-berarekin. Hain zuzen ere, eragileek ezin dute emaitzarik lortu banaka (KARLSEN, 2010).
� Eragileek konprometituta egon behar dute beren erantzukizunak, lankidetzako ekintzak eta inguru-men kudeaketako sare anitzen sistema operatibo bihurtzeko ekintzak burutzeko.
� Gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileek askotariko baliabideak dauzkate, bai tresna for-malak bai informalak, ingurumen kudeaketarako. Gobernuko eragileek berezko dituzten ingurumen kudeaketako baliabide formal batzuk daude.
� Eragileen artean boterea diferentea izan ahal da, baina haietariko batek ere ezin du definitu bes-teen espazio estrategikoa, baina haien gainean eragina izan ahal du; izan ere, guztiek ez dute pisu berbera, eta eragile estrategiko batzuk ezin-bestekoak dira erabakiak hartu edo aplikatzeko (CERRILLO I MARTÍNEZ, 2005).
Baldintza espezifikoak:
5.2 taulak ingurumen kudeaketako sare anitz batek funtzionatzeko behar dituen baldintzak biltzen ditu (TORRES I GRAU, 2006). Baldintza horiek inplizituki adie-razleak eta irizpideak dauzkate. Aldi berean, adierazle eta irizpide horiek gobernantza iraunkorreko alderdiak biltzen dituzte. Alderdi horiek aukera ematen dute eba-luatu ahal izateko noraino betetzen diren sare anitzen sistemaren barruan, eta horrenbestez, noraino inte-gratzen den ekintza kolektiboa ingurumen kudeake-tako prozesuetan (1. ERANSKINA).
Baldintza bakoitza ingurumen kudeaketaren barruan noraino betetzen den baloratzen da balio-eskala baten eta baremazio-adierazle batzuen bidez. Horiek irizpide bakoitzaren magnitudea eta emaitza neurtzen dituzte. Magnitudeari esker baldintza bakoitzaren kopurua edo hedadura zehaztu ahal da. Horretarako, normalean eraginpean dauden eragileen kopurua hartzen da kon-tuan. Emaitzek, baldintza bakoitzak zehazki ingurumen kudeaketan sortzen duen eragina baloratzen dute.
Baldintza horiek zabaldu ahal dira, ezarri beharreko sare anitzen sistema baten beharrizan espezifikoekin alderatzean, eta gauza bera gertatzen da adierazle eta irizpideekin. Sistemako pertsonak egokienak dira sare anitzen sistemarekin bat datozen beste irizpide batzuk ezartzeko; bai lurraldean, bai sektorean edo erakun-dean. Parte hartzen duten eragileak interdependen-teak dira, erabiltzen dituzten baliabideen mendean daudelako (ingurumen kudeaketako tresnak), baita gainerako eragileen ahalmenen mendean ere; autono-moak ere dira, inork ere ez baititu behartzen ingurumen kudeaketako sare anitzen sisteman parte hartzera.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz 53
5
Zein da espezializazioarennorainokoa?
Zein rolbetetzen dute?
Adabegi sektorialak Adabegi funtzionalak
Ingurumen kudeaketako tresnenelkartrukerik dago?
Asmo komunak
Ingurumen kudeaketako tresnenelkartrukearen fluxu etengabea dago?
bai ez
Eragileen arteko konexio etainterdependentzia koherenterik dago?
bai
EKINTZA KOLEKTIBOARENANTOLAKETA
Elkarrenganako ekintza moduak
Ingurumen kudeaketako tresnak
Adabegi koordinatzailea
ez
Konexioa – Banaketa-kanalak
bai ez
INGURUMEN KUDEAKETAKO PROZESUETANINTEGRATUTAKO EKINTZA KOLEKTIBOA
Ekintza kolektiboa ingurumenkudeaketako prozesuetan
integratuta dago?
GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZENBETETZE-MAILAREN BALORAZIOA
bai ez
Ahalduntzerik eta/edolidergorik dago?
PARTE HARTZENDUTEN ERAGILEAK
5-3 IRUDIAGOBERNANTZA IRAUNKOR BIDEZKO INGURUMEN KUDEAKETAKO
SARE ANITZA EZARTZEKO PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA
Iturria: Geuk egina.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena54
5-2 TAULAGOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZA ESPEZIFIKOAK
1. Informazioaren kalitatea eta ezagutza egokia:
Baliabide kognoszitiboa, informazio baliodun eta fidagarriarekin sortua. Bere gainean oinarritzen dira ezagutza egoki eta zehatzak, prozesuko eragile batzuen eta besteen beharrizan eta ahalmenen arabera hedatuak. Ezagutzaren gizartea sortzea da helburua (TORRES I GRAU, 2006).
2. Tokikoa-globala ardatzean (bertikala) integratzea:
Ingurumen kudeaketa iraunkorreko prozesua lurralde-maila batzuetan eta besteetan (tokikoa, eskual-dekoa, estatukoa, erkidegokoa eta globala) integratu edo koordinatuz, maila horien arteko elkarreragina nolakoa den jakin ahal da. (FARINÓS DASI, 2005).
3. Politika sektorialen koordinazioa (horizontala):
Aurrez aurre dute administrazio publikoaren perspektiba klasikoa. Perspektiba horretan, kudeaketa unitate espezializatutan zatitzen da eta hala aztertzen da; horregatik, iraunkortasunaren printzipioek barnean hartu behar dituzte giza jarduerarekin eta ingurumenarekin elkarreraginean dauden elementu guztiak (TORRES I GRAU, 2006).
4. Ingurumen kudeaketako tresnen berrikuntza:
Ingurumen kudeaketako tresnek aukeren, jardueren eta elementuen multzo zabala eskaini behar dute. Horiek guztiek, etengabeko ziurgabetasunetara eta errealitate aldakorretara egokitzeko ahalmena eduki behar dute (PAJARES, 2008).
5. Partaidetzaren aldeko kultura:
Prozesu interaktibo baterako bidea ematen duten orientazioen multzoa da. Prozesu horren bidez, eragi-leek aldaketa soziala bizitzen dute, ekintza jakin batzuetan parte hartzeko gaitasuna hartzen dute, modu horretan eragina izango baitute euren bizitzak nahiz bizi direneko erkidegoko bizimodua ukituko dituzten erakunde eta instituzioetan (GYARMATI, 1992).
6. Administrazio-kultura eta burokraziaren kalitatea:
Administrazio-jardueraren barruko prozeduren, jarraibideen eta balioen multzoa da, eragingarritasuna eta eraginkortasuna xede direla, kontuan hartuta interes orokorrak eta etorkizuneko belaunaldien bizi-kalitaterako eskubidea (TORRES I GRAU, 2006).
7. Kapital sozialaren indarra:
Elkarrenganako elkarreragineko eta elkarreragin solidarioko interes konpartituak lortzeko ahalmenarekin elkarreragineko jarraibide bat mantentzeko gaitasuna da. Modu formalean edo modu informalean gara-tzen da, hau da, elkarrenganako konfiantzatik, arau eragingarrietatik eta/edo sare sozialetatik abiatuta (GHERARDI, 2002).
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz 55
55.2.Ingurumen Kudeaketako Sare AnitzenSistemaren Ebaluazioa
Ereduak barnean hartzen du ebaluazio-proposamen bat. Proposamen horrek baloratuko du noraino bete diren sare anitzen sistemaren funtzionamendurako ezinbestekoak diren gobernantza iraunkorreko bal-dintzak. Horrenbestez, baliteke ebaluazioak zehaz-tea neurriak ezarri behar direla funtzionamendua hobetzeko eta horrela, eragile batzuk eta besteak lurralde, esparru sektorial edo erakunde bateko in-gurumen kudeaketako prozesuetan integra daitezela ziurtatzeko.
Ebaluazioa egiteko, norainoko hori kategorizatzen da, edo gobernantza iraunkorreko baldintzak nola bete diren baloratzen da. Hori egin ahal da gutxie-neko baldintza batzuei aplikatzen zaizkien balio-iriz-piden bidez. Horri esker, ingurumen kudeaketako sare anitzen sistema batek funtzionatu ahal du (5-2 taula).
Ebaluazio-prozesua hasteko (5-4 irudia) gobernantza iraunkorraren baldintzak identifikatzen dira, eta amai-tzeko, hobekuntzak ezartzeko beharrizana ebaluatzen da, baldintza horiek betetzeko modua emango duten xede eta helburuekin.
Kategorizazioa, “magnitudea x emaitza” balio-eskala-rekin lotuta dago, baremazio-adierazleak oinarri hartu-ta. Horien balorazioa baldintza bakoitzarekin lotutako irizpide espezifikoen bidez egiten da (ikus 1. ERANS-KINA). Balorazio horri esker baldintzak lehenetsi ahal dira (5-3 taula), eta zehaztu egin ahal da zein eragin duten, ingurumen kudeaketaren barruan ekintza kolek-tiboa antolatzeko eta asmo komunak lor tzeko aukera emateko duten ahalmenari dagokionez.
Baldintza baten balorazio erlatiboaren emaitza kolore go-rri edo laranjakoa bada, baldintza horiek modu absolutu eta erlatiboan aztertu beharko dira (5-4 taula), epe labur eta luzeko neurriak ezartzeko, sare anitzen sistemaren funtzionamenduan hobekuntzak ahalbidetuko dituzten xede eta helburuekin, hala ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako zati aktiboa errazago izango delakoan.
5-4 IRUDIAINGURUMEN KUDEAKETAKO SARE ANITZEN SISTEMAREN
EBALUAZIO-PROZESUAREN FLUXU-DIAGRAMA
Iturria: Geuk egina.
GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZAK
Konexioa eta interdependentzia sorrarazten dituzten ingurumen
kudeaketako tresnen elkartruke-fluxu etengabea
Magnitude eta Emaitzako balio-eskala:
Handia-Ertaina-Txikia
Baldintzaren eragina zehazten duen eskala
Lehenetsitako baldintzak
Honekin lotuta Ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako prozesuetan integratzea
Baldintzen irizpide espezifikoak eta beren baremazio-adierazleak
GOBERNANTZA IRAUNKORRAREN BALDINTZEN
BETETZE-MAILAREN BALORAZIOA
Honekin lotuta Hau oinarrihartuta:
Honetarako:
BALDINTZAK LEHENETSI Honekin lotuta
NEURRIAK EZARRI, XEDE ETA HELBURUEKIN Hau oinarri hartuta:
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena56
5-3 TAULABALORAZIOA ETA LEHENESPENA, MAGNITUDEA x EMAITZAREN ARABERA
EMAITZA
1Txikia
2Ertaina
3Handia
MAGNITUDEA
1 Txikia 1 2 3
2 Ertaina 2 4 6
3 Handia 3 6 9
Baldintzak lehenesten dira honako balorazio hauek dituztenean:
Kolore gorrikobalioak
Kolore laranjakobalioak
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketarantz 57
55-4 TAULA
BALDINTZEN LEHENESPEN MATRIZEA
BALDINTZA ADIERAZLEAMAGNITUDEA
MEMAITZA
EM x E
I. Informazioaren kalitatea 1. Informazio eskuragarria
2. Informazio eguneratua
3. Informazio konparagarria
4. Informazio nahikoa eta erabilgarria
5. Ezagutza ez formala
(BB ): M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 5)
II. Tokikoa-globala ardatzean (bertikala) integratzea
1. Lankidetzako mekanismoak2. Partaidetza3. Komunikazio mekanismoak4. Agintaritza arauemailea
M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 4)
III. Koordinazio sektoriala (horizontala)
1. Koaliziorako mekanismoak2. Kanpo-efektuak3. Interes-gatazkak4. Gatazken negoziazioa
M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 4)
IV. Ingurumen Kudeaketako Tresnen berrikuntza
1. Prozesuen arintasuna2. Prozesuen hobekuntza
M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 2)
V. Partaidetzaren aldeko kultura 1. Partaidetzarako espazioak2. Partaidetza zabala3. Integrazioa4. Ahalduntzea
M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 4)
VI. Administrazio-kultura eta ekintza politikoaren kalitatea
1. Ardura printzipioa2. Zerbitzu-estandarrak3. Ebaluazio-mekanismoak
M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 3)
V. Iraunkortasunaren kultura 1. Kontzientzia kolektiboa2. Balio-Irizpideak
M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 3)
VI. Kapital sozialaren indarra 1. Eragileen arteko elkarreragina 2. Konexio-modua
M eta Eren batukaria / erabilitako adierazleen kopurua (kasu honetan 3)
BALORAZIO ABSOLUTUA BB-en batukaria / baldintzen kopurua (kasu honetan 6)
(BB): Baldintzaren Balioa
Iturria: Geuk egina.
6
59
Eredua aplikatzeko, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” ezartzeko proposamena egin da. Sare honek aukera emango luke ekintza kolektiboa antolatzeko eta lurraldeko ingurumen kudeaketan atal aktiboa izateko. Prozesu hori hasten da portaera-mo-du batzuk eta bestean identifikatzen direnean eta era berean ekintzarako asmo komunetan antolatzen di-renean. Modu horretan, parte hartzen duten eragileei gaitasuna emango zaie, euren jarduketa-proposame-nak gara ditzaten, partaidetza sustatuz, eta, horren-bestez, epe luzean Bizkaiko Lurralde Historikoaren garapen iraunkorrean laguntzeko.
Gobernantza iraunkorrak Bizkaiko ingurumen ku-deaketaren barruan parte hartzen duten gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreragin-ja-rraibideak deskubritzeko eta aztertzeko bitartekoak emango ditu. Hori erabili ahal da Bizkaiko Lurralde His-torikoaren barruan garapen iraunkorrarekin lotutako aukera dinamikoen oreka-baldintzek sorrarazten dituz-ten gobernu-emaitza batzuk eta besteak azaltzeko.
Barnean hartzen du kudeaketa publiko berri ba-ten ikuspegia. Kudeaketa horrek tresna, modalitate eta prozesu berriak ezarriko ditu, zerbitzugintzaz eta kontrol sozialen kontrolaz eta baliabideen kontrolaz harago. Alde batera uzten du kudeaketa-sistemen optimizazio teknikoaren aldeko apustua, adibidez ad-ministrazio-kalitatearen eta prestazioen neurketa so-fistikatuak, eta ardatz hartzen du administrazioaren barruko norabide-aldaketa. Norabide aldaketa horrek partaidetza sustatzen duten sare itxurako gober-nu-metodoak dakartza; metodo horietan, Bizkaiko Lurralde Historikoarentzat ingurumen iraunkortasuna bermatuko duten erabaki eta erronka zehatzak izaera kolektiboko auzia izango dira (NATERA, 2004b).
Testuinguru horretan, horretarako, esaten da ekintza publiko eta pribatuko sare anitzen sistema barnean hartzen duen gobernu-estiloa gobernantza dela (NATERA, 2004b). Hau da, sareko gobernu-formak, hierarkia tradizionalaren benetako alternatiba gisa. Kontrolari ez zaio uko egiten, baina konfiantzaren eta prozedura in-formalen sena areagotzen da, eta aldi berean jarduera kooperatiboko moduak bultzatzen dira.
Alde horretatik, ereduaren aplikazio posible gisa propo-satzen da “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza ko
lektiboko sarea” sendotzea, eta horretarako, sare horren egitura biztanleriaren eta lurraldea osatzen duten ekosis-temen arteko elkarreraginetan oinarritzea. Modu horre-tan, garapen iraunkorreko baldintza eta oreka komeniga-rriak sortuko lirateke Bizkaiko Lurralde Historikoarentzat.
Ikerketa honetan proposatutako ereduaren arabera, sare horrek ingurumen kudeaketako sare anitzen sis-tema baten inguruan funtziona dezala planteatzen da. Horretarako, lehenengoz, Bizkaiko Lurralde Historikoa espazio fisiko gisa ez ezik sistema biofisikoaren, sis-tema sozio-kulturalaren eta sistema ekonomikoaren arteko oinarritze eta elkarreragineko esparru gisa uler-tu behar da (ikus 3-2 irudia) (PALACIOS I. et al., 2010). Kontzeptu horri esker, ekintza kolektiboa ingurumen kudeaketako prozesuetan integratu ahal izateko in-gurune dinamikoa irekiko da.
6.1.Bizkaiko Foru Aldundia, Integrazioaren Motorra
Bizkaiko Foru Aldundiak funtsezko zeregina betetzen du Bizkaiko Lurralde Historikoko erabakitze-proze-suan; izan ere, gaitasuna dauka, baita esku hartzeko borondatea ere, eta horretarako bere baliabideak era-biltzen ditu, bere proposamenak eta gobernu-ekintzak onar daitezen. Bizkaiko Foru Aldundiak, eragile estra-tegiko eta lurraldeko lider gisa, nahitaez zeregin eraba-kigarria bete behar du, eta Bizkaiko Foru Aldundiko sail arteko sare sektorialak eta eskualdeko sareak –bes-teak beste– bultzatu eta abiarazi behar ditu. Halakoak abian daudela, gobernu onaren, gardentasunaren eta partaidetzaren bidean egindako lana areagotu ahalko litzateke eta arrakasta bermatu, ekintza kolektiboak eta sareko lanak dakartzaten aldaketa-prozesuen la-guntzari esker.
Alde horretatik, bultzatu nahi den gobernu-ekintzak, lortu beharreko helburuak, erantzukizun eta eginki-zunak konpartitzen dituzten gobernu-atal batzuk eta besteak, multzoan hartuta, askoz garrantzitsuagoak izango lirateke gaur egungo sailen arteko eginkizun eta erantzukizunen atribuzioa baino (SUBIRATS, 2010). Modu horretan, auzitan dauden gaien logikak (asmo komu-
6Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena60
nak) ezarriko lituzke lehentasunak nahiz sare anitz ba-tzuen eta besteen egituraketa.
Eskumenen araberako bereizketaren gaur egungo ere-dua maila edo lurralde-eskala diferentetan antolatutako printzipio arauemaile baten mendean dago. Maila edo eskala horiek dira Eusko Jaurlaritza, Bizkaiko Foru Al-dundia, mankomunitateak, udalak, erakundeak, agen-tzia sektorialak eta partzuergoak. Hala ere, zeregin ba-tzuk interdependenteak dira; hortaz, maila horien artean erabakia koordinatua izan beharko litzateke. Beraz, eredu hori eraldatu ahalko litzateke, eta interdependen-tzien antolaketa gisa ulertzen hasi (INNERARITY, 2006).
Horren haritik, Bizkaiko Foru Aldundiaren barruan eral-daketa-prozesu hori denbora aldetik epe labur, ertain eta luzean aurreikusi ahalko litzateke. Prozesu hori hasi ondoren, espero da Aldundiak, “adabegi koordi-natzaile”ko lider den eragilea izanik, eraldaketa eta al-daketa-filosofia hori Aldundiari, Eusko Jaurlaritzari eta tokiko korporazio publikoei atxikitako erakundeetara eta halaber sektore ekonomikoan nahiz gizarte zibilean antolatutako eragileetara hedatzea.
Prozesu horren gaur egungo perspektiba barnean har-tu behar du. Perspektiba horrek ekintza kolektiboko asmo komunetan antolatutako portaera-moduak iden-tifikatzen ditu, eta parte hartzen duten eragileei lagun-tzen die euren jarduketa-proposamenak partaidetza sustatuz garatzeko modua erabakitzen.
Laburbilduta, kontua da eraldaketako ahalmen eta aukerak identifikatzea indar bultzatzaile batzuen la-guntzaz; gaur egun indar horiek ingurumen kudeake-tako tresnen eta tresna horien banaketa-kanalen ba-rruan daude (5-1 taula). Horretarako aintzat hartzen dira antolakuntzarako kanalak eskaintzen dituzten tresna operatiboak, esaterako partaidetzarako espa-zioak; eta aintzat hartzen dira, halaber, kanal estra-tegikoak bideratzen dituzten plangintza-tresnak; hain zuzen ere, halakoa da Bizkaiko Foru Aldundiaren gara-pen iraunkorrerako estrategia, Bizkaia 21 Egitasmoa. Egitasmo hori 2005az geroztik oinarrizko tresna izan da Bizkaiko Lurralde Historikoaren garapen integrale-rako. 2011. urtean berritutako egitasmo horrek bultza-tu egiten ditu foru erakundeak Bizkaiko Lurralde Histo-rikoarentzat egiten dituen iraunkortasun politikak.
Bizkaia 21 Egitasmoaren laguntzaz prozesua hasi ahal ko da “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” inplementatzeko, partaidetza sus-tatzen duen sareko kudeaketa publikorako aldaketa bideratzea xede duen ikerketaren barruan, Bizkaiko ingurumen kudeaketarako sare anitzen sistemaren ikusmolde kontzeptualetik. Horretarako, ikerketa-ekin-
tza-partaidetza prozesuak dakarren metodologia apli-katzea iradokitzen da, prozesu honen interesa ez baita ezagutza musu-truk, baizik eta gauzak uler tzea ekintza eraldatzaileak egiteko, edo alderantziz, ekintza eralda-tzaileak egitea gauzak ulertzeko.
Arrazoi horregatik, prozesuaren urratsak izaera zikli-koko lau urratseko espiralean garatuko dira. Espiral horrek barnean hartzen du prozesu malgua eta par-taidetza sustatzen duena. Prozesu horretan espiral bakoitza ziklo bat da, ikerketako eta ekintzako ziklo bat, partaidetza ahalbidetzen duena, horretarako bi-deak direla ezagutzea, ekitea, behatzea eta hausnar-tzea. Prozesu horrek espiral itxurako atzeraelikadura dakar ekintzaren eta hausnarketaren artean, eta hala eraldaketa ahalbidetzen da.
Asmoa da eragileek apurka partaidetza mailak gara ditzatela, hartzen duten erantzukizunaren arabera; era berean, barnean dira lau maila. Lehenengo maila da parte izatea, eta eragilea talde baten barruan egotean datza. Sare edo talde baten barruan egoteak prozesu batekin konektatuta egotea dakar; prozesu horretan pertsona bakoitza aldi berean hartzailea eta igorlea da.
Bigarren mailaren xedea da eragileek prozesuko zati direla senti dezatela. Maila hori ezinbestekoa da au-tonomiarako, eta harreman sozialetarako zuzeneko sarbidea izatea dakar. Hirugarren mailak parte hartzea dakar, eta prozesuaren barruan modu iraunkorrean eta erantzukizuneko eta konpromisoko maila handi samar batekin eginkizun bat izateko aukera dakar. Laugarren mailak partea edukitzea dakar, eta hauxe esan nahi du: posibleak, konstanteak eta koherenteak diren ekintzen sorta bat zuzenean egitea, eta horrenbestez taldean erantzukizuna edukitzea. Alde horretatik, nola edo hala, boterearen birbanaketa gertatuko litzateke (Alboan, 2007).
Aurreko hori oinarri hartuta, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” ezartzeko prozesuan (6-1 irudia) hasierako 4 etapa identifikatu dira: sarea sortzea, sarea integratzea, sarea garatzea eta sarea sendotzea. Esan daiteke prozesua ez dela amaitzen azken ziklo horretan, mugarik gabe jarraitzeko gaita-suna baitu; alde horretatik ziklo bakoitzean proposamen berriak integratu ahal dira, gaur egungo errealitateekin, ustekabeko efektuekin eta sarearen bizitza-zikloan be-reizi ezin diren mugekin bat etorriz (GARRIDO, 2001).
Espiralak barnean hartzen du etengabe birdefinizio-proze-sua, lagungarria dena zer aldatu nahi den zehazteko, eta horrez gain berridentifikazio-prozesua. Horrek adi tzera ematen du I. eta II. etapen bilakaeran komenigarria dela urratsak birdefinitzea eta hurrengo urratsak eta III., IV., eta n-garren etapetako jarduerak definitzea.
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 61
6
EPE LABURRAI . ETAPASORTU
EZAGUTU1. urratsa. Sarearen sorrera
HAUSNARTU4. urratsa. Mobilizazioa
EKIN2. urratsa. Diseinua eta egitura
BEHATU3. urratsa. Partaidetza
EPE ERTAINAII. ETAPA
INTEGRATU
EZAGUTU5. urratsa. Eragileak sartzea
HAUSNARTU8. urratsa. Mobilizazioa
EKIN6. urratsa. Sinergiak
BEHATU7.urratsa. Partaidetza
EPE LUZEA
III. ETAPAGARATU
EZAGUTU9. Dinamikak
HAUSNARTU12. urratsa. Mobilizazioa
EKIN10. urratsa. Lankidetza
BEHATU11. urratsa. Partaidetza
EPE LUZEAIV. ETAPASENDOTU
EZAGUTU13. uratsa. Aktiboak
HAUSNARTU16. urratsa. Mobilizazioa
EKIN14. urratsa. Autokudeaketa
BEHATU15. urratsa. Partaidetza
n... ZIKLOA
6-1 IRUDIABIZKAIKO GARAPEN IRAUNKORRERAKO EKINTZA KOLEKTIBOKO
SAREA INPLEMENTATZEKO PROZESU METODOLOGIKOA
Iturria: Geuk egina.
Etapa honen ezaugarria da independenteak eta hasieran loturarik gabeak diren eragileak egotea; hala ere, eragile horiek inbolukratuta daude eta ekintza kolektiboko ahal-menak nahiz lankidetza garatu nahi dituzte.
Sarearen egitura ezarri ondoren, eragileak nahiz haien baliabideak integratzeari eta sartzeari ekiten zaio. Hori sustatzen dute sareko lider eta koordinatzaile izango di-ren eragileen indar bultzatzaileek. Sorrera etapan indar bultzatzaile hori arrakastaz bideratzen bada, baliteke sa-rea azaleratzea eta aurrea egitea. Etapa hori funtsezkoa da sarearen iraunkortasunerako. Ezaugarri nagusia da eragile estrategikoak daudela eta konpromisoa hartzen dutela, eta eragile horiek beste eragile eta/edo sare ba-tzuk erakarriko dituztela. Integrazio horri esker sarearen bizitza-zikloko hurrengo etapara igaro ahal gara.
Etapa honetan sarea garatzen ari da, sarearen hedape-na sarean sartzen nahiz bertatik irteten diren eragileen dinamiken eta elkarreraginaren ezagutzaren mendean dago. Garrantzitsuena da garatzea eta barneko nahiz kanpoko konexioak dauzkaten sare konplexu berrietan integratzea, bai eta interdependentziako eta lankide-tzako jarraibideak egotea.
Sareak heldutasuna lortu du. Une horretan hasten den prozesuan lehiakortasun sektoriala eta lurralde-kohesioa (aktiboak), partaidetza sustatzen duen kudeaketa publi-kotik bideratua (autokudeaketa), emaitza erlazional ko-herenteak izango dira, eta sarean lan egiteko beharriza-na emaitza horien indargarria izango da. Prozesua ez da amaitzen azken ziklo horretan, mugarik gabe jarraitzeko gaitasuna baitu; alde horretatik ziklo bakoi tzean propo-samen berriak integratu ahal dira, errealitate berriekin, ustekabeko efektuekin eta sarearen bizitza-zikloan be-reizi ezin diren mugekin bat etorriz.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena62
6.2. Epe Laburreko Ekintza Kolektiboa
Ekintza kolektiboaren teorian, asmo berberarekin ba-tera jarduten duten pertsonen kopuru jakin bat azpi-marratzen da (PARAMIO, 2000). Hain zuzen ere “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sare” ho-rren barruan azpimarratze horren oinarria prozesuan esku hartzen duten gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen ekintza kolektiboaren antolaketa da. An-tolaketa hori, ekintza kolektiboa baldintzatzen duten elkarreragin-jarraibideen bidez lortzen da, eta horrez gain konexioak sortzen dituzten ingurumen kudeake-tako tresnen elkartrukea bideratzeko banaketa-kana-len bidez. Hala, asmo komunak bistaratu ahal dira, eta era berean, asmo komun horiei esker elkarrenganako ekintza-erreakzioko moduak aktibatzen dira, adosta-sunetara heldu ahal diren eta partaidetza sustatzen duten jarduketa kolektiboak bideratuz.
Hala ere, hori ez da berez sortzen den fenomeno natu-rala, ezta eragileen arteko elkarreraginen garapenaren emaitza automatikoa, ezta konpondu behar diren ara-zoen ondorio logikoa ere (CROZIER et al., 1990). Ondorioz, ekintza kolektiboa helburu espezifikoak zirt edo zart lortzean datza. Ekintza hori, 6-1 irudian proposatutako
ikerketa-ekintza-partaidetza metodologia erabil tzen duen ekintza-hausnarketa prozesu baten bidez hasten da. Eraikuntza-prozesu horri esker eboluzioa gertatu ahalko da epe luzean eta epe zehatzik gabe, Bizkaiko Lurralde Historikoa barnean hartzen duen testuinguru globalaren barruan joera sozial eta ekonomiko berrieta-rako eta ingurumen-joera berrietarako erronka berri eta konplexuak sortzen diren neurrian.
Prozesua hasteko sarearen inkubazio-etapa gertatzen da: sarea sortu, diseinatu eta egituratzen da, eta hel-burua ezagutza da, hausnartzeko eta eraldatzeko (6-1 irudia). Hasiera horretan jatorrizko egoera bat dago. Egoera horretan, eragileek modu isolatuan egiten dute lan (6-2 irudia), eta hori ez da diferentea Bizkaiko Foru Aldundiarentzat, lehenago esan denez Aldundi horrek eskumenak Kabinete, Sail, Zuzendaritza Nagusi, Azpi-zuzendaritza, Zerbitzu eta Atalen artean banatuz jar-duten baitu.
Epe luzeko ekintza kolektiboaren xedea eragileak mo-bilizatzea izan behar da, “adabegi koordinatzailea” egi-turatzeko, adabegi horren barruan baitaude Biz kaiko Foru Aldundiko Sail, Zuzendaritza Nagusi eta erakun-de guztiak. Horregatik, mobilizazioaren abiapuntuak hauek izan behar dira: Sail arteko lankidetza, ikusmol-
6-2 IRUDIAPARTAIDETZA SUSTATZEKO ETA SAREKO KUDEAKETA PUBLIKOKO PROZESUAREN
EPE LABURREKO BILAKAERA BFA-N1
SAIL ARTEKO KONPARTIMENTUAK1 EPE LABURRA
Baliabideak
Kapital naturala
Finantza-kapitala
Kapital eraikia
Giza kapitala
Iturria: Geuk egina.
1 Bizkaiko Foru Aldundiaren egitura, ikerketa hau egin zeneko 2011-2015 legegintzaldian.
BFALiderra: Xede du gobernu ona, gardentasuna, gobernantza eta partaidetza
Ingurumen Saila
Nekazaritza Saila
Ogasun eta Finantza Saila
Ekonomia Sustatzeko Saila
Herri Lan eta Garraio Saila
Gizarte Ekintza Saila
Kultura Saila
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 63
6de sistemikoarekin, eta gainera sistema biofisikoaren, sistema sozio-kulturalaren eta sistema ekonomikoaren arteko euste eta elkarreraginerako esparrua barnean har tzeko aukera emango duen osotasun estruktural baten pertzepzioa, 3-2 irudian azaldu denez.
Kapital naturalaren, giza kapitalaren, kapital eraikiaren eta finantza-kapitalaren integrazioa eta beren arteko loturak ikusmolde global eta sistemikotik azaldu be-har dira eredu honen bidez: indar eragileak, presioa, egoera, eraginak eta erantzunak (ARTO OLAIZOLA, 2010). Garrantzitsua da azpimarratzea Euskal Ingurumen Politikak ingurumen arazoei erantzuna emateko duen garrantzia, eta presioen, eraginaren eta sistemaren egoeraren artean elkarreraginak sortzen diren modua.
“Adabegi koordinatzaile” horren ikusmoldean, lider-go batek gidatuta, sistema biofisikoaren, sistema sozio-kulturalaren eta sistema ekonomikoaren ku-deaketa eta esku-hartzea dagozkio, indar gidariaren edo bultzada-motorraren oinarrian (indar eragileak). Horren haritik, erantzun batzuk eta besteak politika publikoen itxurapean eraikitzearen eta horrekin batera asmo komunak garatzearen erantzule da, horretarako ingurumen kudeaketako tresnak eta beren banake-ta-kanalak erabilita (5.1 taula).
6.3.Epe Ertaineko Ekintza Kolektiboa
Gaur egun, Bizkaiko Foru Aldundiaren apustuaren xedea gobernu ona, gardentasuna, gobernantza eta partaidetza da. Epe ertaineko ekintza kolektiboa an-tolatzeak bultzadaren motorrei on egingo die. Hala, partaidetza sustatzen duen kudeaketa kolektiborantz aurrera egin ahalko da, Bizkaiko Foru Aldundiaren gaur egungo apustua sendotzeko, Bizkaiarentzat garapen iraunkorreko akordio kolektiboa oinarri dela.
Epe ertainean espero da sailen konpartimentuak ahul-duko direna eta, era berean, kudeaketa-beharrizaneta-rako beste sare batzuk azaleratzeko prozesuak hasiko direna, eta hala sailen arteko lankidetza garatuko dena kapital naturalaren, giza kapitalaren, kapital eraikiaren eta finan tza-kapitalaren eskumen-banaketari buruz. Eta horrekin, aukera emango da sail arteko baterako ekintzak egiteko eta/edo asmo komunak dituzten la-neko baterako sareen garapena bideratzeko.
Sare horien adibide bat da Ingurumen Sailaren eta Nekazaritza Sailaren artekoa1, eta gauza bera gertatu da beste Sail batzuekin (6-3 irudia). Azkenean sareen bilbe oso bat aurreikusten da, liderra Ahaldun Nagu-siaren Kabinetea dela, eta Iraunkortasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Sailak koordinatuta.
Aldi berean, gobernuko beste eragile batzuen boron-datezko partaidetza sustatuko litzateke: Halakoak dira Bizkaiko Foru Aldundiko erakundeak, Bizkaiko Lurral-de Historikoko beste erakunde publiko batzuk, Eusko Jaurlaritza eta bere erakunde publikoak eta, bestetik, gizarte zibileko gobernuz kanpoko eragileak eta eragile ekonomikoak. Adibide gisa batzuk identifikatzen dira 6-3 irudian.
Identifikatu denez, Bizkaiko Foru Aldundiko Iraunkor-tasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko Saila eragile estrategikoa da, eta testuinguru honetan, sarea koor-dinatzeko eragile egokia da. Halakotzat hartzen da, gainera, “Bizkaia 21 Egitasmoa” izeneko hausnarketa-rako eta lanerako proposamenaren eta sail arteko es-trategiaren erantzulea delako. Kudeaketako tresna hori indar eragile gisa onartu da, “Bizkaiko garapen iraunkorrerako lan kolektiboko sarea” sortzeko.
Kudeaketako tresna hori da Lurralde Historikoaren eta lurraldea osatzen duten udalerrien garapen iraunkorre-rako foru estrategia. Erantzuna ematen die Garapen Iraunkorraren Europako Estrategiak (2001, 2005) plan-teatzen zituen erronka handiei, baita Europa 2020 Es-trategiaren (2010) erronkei ere. Gainera azpimarratzen du beharrezkoa dela gainerako euskal administrazio publikoekiko koordinazioa, eta zehatzago, udal ad-ministrazioekin (EUSKO JAURLARITZA, 2011). Estrategia hori erabat zeharkakoa da, Bizkaiko Lurralde Historiko osoari dagokio, eta iraunkortasunaren helburuak inte-gratzen ditu bere politika publikoetan.
Bizkaia 21 Egitasmoak, plangintzako tresna gisa, plan-gintza estrategikoko kanala aktibatuko luke asmo ko-mun honekin: epe ertainean sarea aktibatzea eta orien-tatzea. Batuketa positiboko eszenario eta egoerak gara ditzala aurreikusten da. Egoera horietan, prozesu honetako eragile guztiek irabaziko dute inbolukratuz, parte hartuz eta lankidetzan arituz.
Ildo horretan, Bizkaiko Foru Aldundiaren barruan Zuzendaritza Nagusi guztien iraunkortasun eragile edo agente gisa joka tzen duten ordezkarien sare batek
1 Lan hau argitaratu den unean, Iraunkortasuna eta Ingurune Na-turala Zaintzeko Saila da, Ingurumen Saila eta Nekazaritza Saila bateratu ondoren.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena64
Iturri
a: G
euk
egin
a.
ERAG
ILEA
KSA
IL A
RTEK
O / S
EKTO
REET
AEKO
KON
PART
IMEN
TUAK
EPE
ERTA
INA
Bizk
aiko
For
u Al
dund
ia
Bizk
aiko
For
u Al
dund
iko
erak
unde
ak
Bizk
aiko
toki
ko
erak
unde
pub
likoa
k
Eusk
o Ja
urla
ritza
et
a be
re e
raku
nde
publ
ikoa
k
Gobe
rnuz
kan
poko
er
agile
ak
6-3
IRU
DIA
PART
AID
ETZA
SU
STAT
ZEK
O E
TA S
AREK
O K
UD
EAK
ETA
PUBL
IKO
KO
PR
OZE
SUAR
EN B
ILAK
AER
A EP
E ER
TAIN
EAN
BIZ
KAI
KO
LU
RR
ALD
E H
ISTO
RIK
OAN
Ahal
dun
Nagu
siar
en K
abin
ete
Koor
dina
tzai
le L
ider
ra
Bultz
ada-
mot
orra
:Go
bern
antz
a Ira
unko
rra
Iraun
kort
asun
a et
a
Ingu
rune
Nat
ural
a
Zain
tzek
o Sa
ila.
Koor
dina
tzai
lea
Sist
ema
Biofi
siko
a
Mot
or In
tegr
atza
ilea:
Kapi
tal N
atur
ala
Eusk
ara
eta
Kultu
ra
Sist
ema
Sozi
o-Ku
ltura
la
Mot
or in
tegr
atza
ilea:
Kapi
tal S
ozio
Kul
tura
la
Giza
rte
Ekin
tza
Saila
+
Enpl
egu,
Giz
arte
inkl
usio
a et
aBe
rdin
tasu
na s
usta
tzek
o Sa
ila
Sist
ema
Sozi
o-ku
ltura
la
Mot
or In
tegr
atza
ilea:
Giza
Kap
itala
Ogas
un e
ta F
inan
tza
Saila
Sist
ema
ekon
omik
oa
Mot
or In
tegr
atza
ilea:
Fina
ntza
-kap
itala
Garra
ioak
, Mug
ikor
tasu
na
eta
Lurra
ldea
ren
Kohe
sioa
Su
stat
zeko
Sai
la +
Eko
nom
i eta
Lu
rrald
e Gar
apen
eko
Saila
Sist
ema
ekon
omik
oa M
otor
In
tegr
atza
ilea:
Kapi
tal E
raik
ia
Lant
ik
Eude
l
Bisc
ay T
IKZu
gazt
el
Basa
lan
Bizk
aiKO
AGU
FE
Hezk
untz
a Sa
ilaEk
onom
ia
eta
Ogas
un
Saila
Cebe
k1..n
era
kund
ea
Ekon
omia
kl
uste
rrak
Enpl
egu
eta
Giza
rte
Gai-
etak
o Sa
ila
Eusk
aldu
na
jaur
egia
1..n
er
akun
dea
1..n
er
akun
dea
EDE
Ingu
rum
en
eta
Neka
za-
ritza
Sai
lak
Etxe
bizi
tza
eta
Herr
i Lan
Sai
la
Ekol
ogis
tak
M
artx
an
Ur
partz
uerg
oak
Garr
aio
Pa
rtzu
ergo
a
EVE
Apar
kabi
sa
Aclim
a
HAZI
Inte
rbia
k
Seed
Cap
ital
BEAZ
Garb
iker
Bizk
aial
deTu
tore
tza
Erak
unde
a
Kultu
ra S
aila
Indu
stria
eta
Be
rrik
untz
a Sa
ila
Ceco
bi
Osas
un S
aila
Azku
e
1..n
er
akun
dea
Unes
coEt
xea
Man
kom
uni-
tate
ak
IHOB
E
Azpi
egitu
rak
EHDE
Ekin
tza
kole
ktib
oko
proz
esua
k (s
area
k,
espa
zioa
k, e
tab.
)
Saile
tako
/ se
ktor
eeta
ko
konp
artim
entu
akSa
ileta
ko /
sekt
oree
tako
ko
npar
timen
tuen
ahu
ltzea
BIZK
AIKO
GAR
APEN
IRAU
NKOR
RERA
KO E
KINT
ZA K
OLEK
TIBO
KO S
AREA
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 65
6funtzionatzen du. Sare hori Aldundiko Sail nahiz Zuzen-daritza Nagusi bakoitzean figura teknikoa da, koordi-natzailea eta dinamizatzailea, eta aldi berean Ahaldun Nagusiaren Kabinetearekin mintzakide balioduna da, Aalborg-eko konpromisoetatik ondorioztatzen den ar-loan, eta Biz kaia 21 Egitasmoaren ildo estrategiko eta helburuak betetzeko.
Onartu behar da “sarearen inkubazio etapa” (6-1 iru-dia) ez litzatekeela zerotik hasiko. Izan ere, Bizkaiko Foru Aldundiak 2005az geroztik dauka kudeaketako tresna hori. Diseinu eta egituraketa lan zorrotz baten bi-dez sortu zen, Ingurumen Saila buru zela, foru erakun-deko sail guzti-guztien partaidetzarekin, iraunkorta-sunaren zeharkako testuinguruaren barruan (BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2012).
Horrenbestez, eta sare gisa eta modu koordinatuan, Bizkaiko Foru Aldundiaren garapen iraunkorrerako estrategia, Bizkaia 21 Egitasmoa, bultzada-motorra izango litzateke: iraunkortasunari dagokionez “adabe-gi sektorialak” eta asmo komunak aktibatuko lituzke, eta horretarako, kapital naturala, giza kapitala, kapi-tal sozio-kulturala, kapital eraikia eta finantza-kapitala partaide bihurtuko lituzke. Hala hasiko litzateke ekin-tza kolektiboko eta sareko laneko prozesua, eta epe luzean sailen konpartimentu guztiak ahultzea aurreiku-siko luke.
6.4. Epe Luzeko Ekintza Kolektiboa
Epe luzean espero da konpartimentutan antolatutako ekintza osorik diluitzea eta sail arteko ekintza kolek-tiboko prozesu guztiak hurbiltzea (6-4 irudia). Diluzio hori gertatzen den aldi berean, parte hartzera gonbi-datzeko espazioak sortuko lirateke; hala, beren espa-zioetan, esparru sektorialetan eta lurraldeetan lehendik ere lanean ari direnei gauzak inposatzea saihestuko litzateke. Xedea hauxe da: dauden sistemak, politikak, egiturak eta sareak batzea, eta hala ekintza kolektiboa gauzatu ahal izatea, kontuan hartuta jarduera batzuek agian beste ikuspuntu bat eskatu beharko dutela.
Ekintzarako espazio komunak eraiki edo garatu behar dira ekintza kolektibo batzuen eta besteen partaidetza ahalbidetzeko (sareak, baterako lanerako espazioak) gobernuko eragileen, gobernuz kanpoko eragileen eta eragile mistoen artean, ingurumen kudeaketako tresnekin sortutako konexioen bidez konektatzeko, lankidetzan aritzeko eta batzeko. Lurraldean tresna batzuk eta besteak barnean hartu ahal dituzten hiru mailatan pentsa liteke; hala, partaidetza-espazioak konektatu ahalko lirateke lurralde-eskala batzuetan eta besteetan.
Espazio horiek sortuz elkartruke-fluxu etengabea sor-tuko da eragileen artean, eta hala, asmo komunak eta baterako ekintzako moduak ere bai lurralde-esfera zabal batean. Azkenean, interdependentzien eta lan-kidetzen batuketa horri esker indartu egingo litzateke “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea”; apurka, sare horrek bere eragin-eremua han-dituko luke.
Epe luzeko perspektibarekin lan egitea eskatzen duen ikasketa-prozesua da. Jarraitutasuna eskatzen du, etengabe aldaketen, mehatxuen eta aukeren aurrean jarrera irekia izatea. Espazio horretan etengabe gauzak ezagutzen dira, ekiten ikasten da, kudeaketa publikoa eraldatzeko eta lankidetzako sare anitzetan oinarritu-tako gobernu-jarduera bihurtzeko. Hori guztia garapen iraunkorraren ikusmolde komunarekin, xede integra-tzaile gisa, helburu horretarako sare anitz batzuen eta besteen baterako lana ahalbidetuz; eragileen konpro-miso eta partaidetzarekin, buru-belarri lan eginez, ka-pital soziala nahiz lehiakortasun sektoriala indartuz.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena66
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Esta
tuko
eta
na
zioa
rtek
o er
akun
deak
SAIL
ETA
SEK
TORE
AR
TEKO
KO
NPAR
TIM
ENTU
AK
Bizk
aiko
Fo
ru
Aldu
ndia
Bizk
aiko
For
u
Aldu
ndik
o
erak
unde
ak
Bizk
aiko
toki
ko
erak
unde
pub
likoa
k
Eusk
o Ja
urla
ritza
Gobe
rnuz
kan
poko
er
agile
ak
6-4
IRU
DIA
PART
AID
ETZA
SU
STAT
ZEK
O E
TA S
AREK
O K
UD
EAK
ETA
PUBL
IKO
KO
PR
OZE
SUAR
EN B
ILAK
AER
A EP
E LU
ZEAN
BIZ
KAI
KO
LU
RR
ALD
E H
ISTO
RIK
OAN
Ahal
dun
Nagu
siar
en K
abin
ete
Koor
dina
tzai
le L
ider
ra
Bultz
ada-
mot
orra
:Go
bern
antz
a Ira
unko
rra
Iraun
kort
asun
a et
a
Ingu
rune
Nat
ural
a Za
intz
eko
Saila
.
Koor
dina
tzai
lea
Sist
ema
Biofi
siko
a M
otor
Inte
grat
zaile
a:
Kapi
tal N
atur
ala
Eusk
ara
eta
Kultu
ra Si
stem
a So
zio-
Kultu
rala
M
otor
inte
grat
zaile
a:Ka
pita
l Soz
io K
ultu
rala
Giza
rte
Ekin
tza
Saila
+
Enpl
egu,
Giz
arte
inkl
usio
a et
aBe
rdin
tasu
na s
usta
tzek
o Sa
ila
Sist
ema
Sozi
o-ku
ltura
la
Mot
or In
tegr
atza
ilea:
Giza
Kap
itala
Ogas
un e
ta
Fina
ntza
Sai
la
Sist
ema
ekon
omik
oa
Mot
or In
tegr
atza
ilea:
Fina
ntza
-kap
itala
Garra
ioak
, Mug
ikor
tasu
na
eta
Lurra
ldea
ren
Kohe
sioa
Sust
atze
ko S
aila
+ E
kono
mi
eta
Lurra
lde G
arap
enek
o Sa
ila
Sist
ema
ekon
omik
oa
Mot
or In
tegr
atza
ilea:
Kapi
tal E
raik
ia
Lant
ikWBC
SD-k
o
Esku
alde
Sar
ea
Eude
lUd
aler
riakBi
scay
TIK
Zuga
ztel
Basa
lan
EBko
Ingu
ru-
men
eko
ZN
+ K
LIM
A ZN
+
AEM
A
Bizk
aiKO
AEBko
He
zkun
tza
eta
Kultu
ra Z
N
GUFE
Ekon
omia
et
a Og
asun
Sa
ilaEBko
Eko
nom
i et
a Fi
nant
za
gaie
tako
eta
M
erka
tarit
zako
ZN
Cebe
k
Ekon
omia
kl
uste
rrak
Tecn
alia
Enpl
egu
eta
Giza
rte
Gai-
etak
o Sa
ila
EBko
Enp
legu
, Gi
zart
e Ga
i eta
Gi
zart
erat
ze Z
N
Eusk
aldu
na
jaur
egia
1..n
era
kun-
de p
ublik
oa Lab
ayru
Ik
aste
gia
1..n
era
kun-
de p
ublik
oa
EDE
UPV/
EHU
Deus
tuko
U.
Ingu
rum
en
eta
Neka
za-
ritza
Sai
la
1..n
era
kund
e pu
blik
oa
1..n
era
kund
e pu
blik
oaEt
xebi
zitz
a et
a He
rri L
an S
aila
Ekol
ogis
tak
Mar
txan
Ur
partz
uerg
oak
Garr
aio
Pa
rtzu
ergo
a
Apar
kabi
sa
Inte
rbia
k Seed
Cap
italBE
AZGa
rbik
er
Bizk
aial
deTu
tore
tza
Erak
unde
a
Kul
tura
Sa
ila
Indu
stria
eta
Be
rrik
untz
a Sa
ila
Ceco
bi
Hezk
untz
a Sa
ila
Osas
un S
aila
Azku
e
1..n
era
kun-
de p
ublik
oa
Unes
coEt
xea
Man
kom
uni-
tate
ak
Azpi
egitu
rak
EHDE
Ekin
tza
kole
ktib
oko
proz
esua
k (s
area
k,
espa
zioa
k, e
tab.
)
1. m
aila
Par
taid
etza
ko
espa
zioe
n ko
ne-
xio-
punt
uak
Bizk
aian
2. m
aila
Par
taid
etza
ko
espa
zioe
n ko
ne-
xio-
punt
uak
3. m
aila
Par
taid
etza
ko
espa
zioe
n ko
ne-
xio-
punt
uak
Saile
tako
/ se
ktor
ee-
tako
kon
part
imen
tuen
ah
ultz
ea
12
3
11
11
11
22
22
33
33
3
1
BIZK
AIKO
GAR
APEN
IRAU
NKOR
RERA
KO E
KINT
ZA K
OLEK
TIBO
KO S
AREA
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 67
66.5. Ekintza Kolektiboko Partaidetza Prozesuak
Bizkaian ekintza kolektiborako partaidetza prozesuak egiten dira ekintzarako espazio komunak egokituz. Beste modu batean esanda, ekintzako prozesuak ire-kitzen dituzten jarduera indibidual eta kolektiboek, le-hentasunak antolatzeko eta azaltzeko eta baliabideak elkartrukatzeko aukera ematen duten jarduera horiek, partaidetza bideratu behar dute, eta batez ere inplika-zioa, elkarrenganakotasuna eta konpromisoa bideratu. Kontua ez da bakarrik informazioa jasotzea, baizik eta horrez gain esperientziak, trebetasunak, zalantzak eta hausnarketarako – ekintzarako espazioak irekitzeko aukera ematen duten guztia ekartzea.
Plangintzako tresnetan irudikatutako indar bultzatzaileaz gain, garrantzitsua da ekintzarako espazio komunak ekarriko dituzten partaidetza-prozesuak planteatzea, ezinbestekoak baitira “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” delakoaren funtzionamendu-rako. Partaidetzako prozesu horiek parte hartzen duten eragileen hurbilketa erraztuko dute, baita beste eragile batzuekiko sozializazioa ere, eta lagungarriak izango dira lehendik ezarritako espazioak aktibatzeko eta ekin-tzarako hutsuneak detektatzeko.
Kontua da sarearen planteamendu, diseinu eta egi-turan egindako ekintzen behaketako/hausnarketako espazioak ezartzea, eragileak prozesuaren barruan inplikatzea partaidetza sustatuz eta, aldi berean, az-terketa berri baterako euskarri-ebidentziak detektatuz, hala etengabeko birdefinizioa egin ahalko baita; bide horretatik, sarearen bizitza-zikloan epe labur, ertain eta luzean parte hartzen duten eragileen ulermen eta eral-daketa berria garatuko da (6-1 irudia).
Asmo komunek ekintza kolektiboa aktibatzen dute, eta aldi berean, elkartegintzako harreman edo propietate berriak eratzen dituzte parte hartzen duten eragileen motibazioan oinarrituta. Horrek inertzia kolektiboko prozesuak indartzen dituzten elkarreragin-begiztak sorrarazten ditu, taldearen balioetan eta antolakun-tzako eta arlo publikoko adimenean aldaketak egitea xede dela, iraunkortasunerako trantsizioa ahalbidetuz. Elkarrenganako ekintza-moduak sortzeko, gobernuko eta gobernuz kanpoko eragile batzuek eta besteek ekintza kolektiboko trebetasunak garatu behar dituz-te. Egoera ideal batean, hori lortu ahal da ingurumen kudeaketako prozesuan esku hartzen duten eragileen arteko antolaketa eta lankidetza lortzen denean.
Ereduaren arabera, elkarreragin-jarraibideek eragileak antolatzen dituzte adabegi sektorialen eta adabegi
funtzionalen inguruan. Era berean, adabegi koordina-tzaileak modu koherente eta egonkorrean sendotuko lituzke gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreragin-jarraibide horiek. Hortaz, jarraian, jarraitu beharreko joko-erregelak barneratuko dituen akordio kolektibo baten barruan eragileek kudeake-tako tresnak erabiltzearen garrantzia zehaztuko da.
Ikerketa honetan identifikatu dugunez, Bizkaiak in-gurumen kudeaketako tresnen sorta zabala du esku-ra. 6-5 irudian ingurumen kudeaketako 8 tresna-talde bereizten dira, eta talde horietan era berean 30 ba-naketa-kanal bereizten dira. Kanal horiek identifikatu ondoren, hurrengo urratsa kanal bakoitzean elkar-trukeen fluxu etengabea aprobetxatzea izango litza-teke, elkarreragin positiboarekin indartuta; hau da, partaidetza sustatzen duten jarduketa kolektiboak legitimatzea. Jarduketa horien bidez adostasunak lortuko dira, eta hala aldaketak eta eraldaketak sus-tatuko dira eragileen taldean, kontuan hartuta denen partaidetza funtsezkoa dela.
Jarduketa kolektiboak legitimatzea konexioak modu koherentean ezartzea da; sare anitzen sistemaren barruan hasierako inputa honako hau izan behar da: 1) politika batzuk eta besteak eta tresna erregula-tzaileak; 2) administrazio-tresnei eta plangintza-tres-nei jarraitutasuna ematea; 3) ondoz ondoren tresna ekonomikoak erabiltzea; eta 3) azkenean, gainerako tresnetan hedatzea, lortu nahi den asmoaren arabera (6-5 irudia).
Hala ere, ezarritako sekuentzia horren xedea ez da erregelamenduak ezartzea edo ekintza kolektiboa barnean hartuko duten organoak eratzea. Gainera, ingurumen kudeaketako tresna guztiak ez daude lo-tuta administrazio-prozedurekin edo ingurumeneko plangintza-prozedurekin. Batzuetan zuzenean inguru-men arlokoak ez diren beste tresna batzuk dira, baina iraunkortasunerako lagungarriak dira.
6-6 eta 6-13 bitarteko irudiek asmo komunak identi-fikatzen dituzte, baita elkarrenganako ekintza-moduak sorrarazi ahal dituzten ingurumen kudeaketako tres-nak ere. Figura horiek mota askotako elkarrenganako ekintza-moduak agertzen dituzte, askotariko inguru-abarretan hauteman ahal direnak eta asmoaren arabera aukeratu ahal direnak. Esaterako: gobernuko eragileek duten betebeharra, ekintza kolektibo bat orientatu edo erregulatzea; horretarako, eragileek aintzatespen, sari, hedapen edo ezagutza kanalen artean aukeratu ahal dute, asmoa orientatzea bada; edo erregulazio-kana-lak, erabilerakoa edo erregulaziokoa, kalitate-estan-darrak edo ingurumen kalteen konponketa, baldin eta lortu beharreko asmoa eskubideetan eta erantzukizu-netan oinarritutako jokaera-arauak ezartzea bada.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena68
Bestalde, sarea egokitu behar da beharrezkoa den funtzioarekin, ekintza kolektiboko estrategien arabera “adabegi funtzionalen” barruan (planifikatu, betearazi, kontrolatu eta doitu), eta horrekin batera, funtzio horiek garatzeko aukera ematen duten kudeaketako tresnen arabera.
Garrantzitsua da kontuan hartzea eragileetan eta in-gurumen kudeaketako tresnetan oinarritutako egitura hori aldatu egin ahal dela egituraren identitatea aldatu gabe, dela hasieratik zeudenak apurka aldatzen dire-lako, dela eragile berriak sartzen direlako. Hori hala izan behar da prozesua eraldatzailea izan dadin.
Esan daiteke sarearen egiturak ahalbidetzen dituela portaera eta erantzun horiek. Benetan, asmo komune-tan bildu behar dira ekintza kolektiboa sortzeko ekime-nak, eta hala, elkarrenganako ekintzako modu batzuk eta besteak sortu, eragileen arteko elkarreraginaren bi-dez. Hori bideratuz, Bizkaiko Lurralde Historikoan ka-pital sozialaren kohesioa eta indarra sortzeko bultzada emango litzateke.
Zera nabarmendu ahal da: gaur egun dauden ku-deaketako tresnak, ekintzarako espazio komunak sortzeko joera duten horiek, gehienetan tresna ope-ratiboak dira, eta aukera ematen dute antolaketa-uni-tateak sortzeko, adibidez honako hauek: kontseiluak, batzak, batzordeak, klusterrak. Hala ere, ingurumen arloko hedapenerako orientazio-tresnak (web atariak, sentsibilizazio-kanpainak), administrazio-prozeduren tresnak (Ingurumen Eraginaren Ebaluazio-prozesua) eta plangintzako tresnak (Ingurumen Esparru Plana, Bizkaia 21 Egitasmoa, Ingurugela, etab.) erabiltzeak, gaitasuna ematen du partaidetzako espazio irekiak ezartzeko, eta hain zuzen ere hala egiten da.
Espero da behintzat espazio horiek espazio sozial egituratzailea eratzea lor dezatela. Halakoak izango lirateke Bizkaiko Foru Aldundian eratuko liratekeen partaidetza-espazioak, eta horren emaitza, harreman
iraunkorrak izango lirateke. Horri esker “Bizkaiko garapen iraunkorrerako ekintza kolektiboko sarea” garatu ahalko litzateke.
Dena dela errazagoak dira hurbil dauden eragileen ar-teko harreman egituratzaileak, adibidez kasu honetan, Aldundiko Sailen artean, harreman iraunkorrak bide-ratzen dituzten lankidetzako eta konfiantzako ekin-tzak gauzatzen dituztelako. Foru Aldundiaren barruan, mugatuta daude eta funtzionarioek soilik parte hartu ahal dute batzordeen, sail arteko batzen eta beste-lako formulen bidez. Hala ere, espazio berrietarako irisgarriak izan ahalko lirateke Aldundiak garatutako teknologia berrien bidez, herritar guztiei sarearen ku-deaketaren berri emateko diseinatutako teknologien bitartez, alegia. Bide horretan, gaur egun Aldundiak modu sendoan jarduten du Bizkaiko herritar guztien-tzat irekitako konexiorako tresnak erabiliz. Halakoak dira iraunkortasunaren, gazteriaren, gizarte ekintzaren eta turismoaren arloetan informazio eta tresna interes-garriak biltzen dituzten web atariak (Bizkaia 21 ataria, Gaztebizz, Familia Harrera, mybilbaobizkaia).
Era berean, urrunagoko eragileek eratutako konexio-rako kapital soziala ezartzea espero da. Haiek, Aldun-diko sail arteko sareek ez bezala, desabantaila bat dute: ez dira egonkorrak, baliteke-eta beharrezkotzat joz gero lotura hori amaitzeko erabakia hartzea (OJE-DA et al., 2010). Alde horretatik, “adabegi koordina-tzailea”ren lana sortutako “konektore erako” loturak mantentzea izango da. Izan ere, helburu horretarako erabiliko diren partaidetzako tresna guztiak irekiak izango dira, bai gobernuko eragileentzat bai gobernuz kanpoko eragileentzat.
6-14 irudiak ekintzarako espazio komunak sortze-ko ahalmena duten ingurumen kudeaketako tresnak identifikatzen ditu. Lehenengoz zerrendatzen dira to-kian tokikoak (Bizkaia), gero azpinazionalak eta Euskal Autonomia Erkidegokoak (Espainiako estatua), eskual-dekoak (Europako Batasuna) eta mundukoak.
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 69
6
1. IN
GURU
MEN
ERE
GULA
ZIOK
O
TRE
SNAK
KANA
LAK:
1. B
iodi
berts
itate
aren
eta
Geod
iber
tsita
tear
en n
atur
ba
liabi
deen
bab
esa
eta
erab
ilera
2. In
guru
men
kut
sadu
rare
nes
tand
arra
k
3. In
guru
men
kal
itate
aren
esta
ndar
rak
4. In
guru
men
ean
erag
inda
ko
kalte
en k
onpo
nket
a
2. A
DMIN
ISTR
AZIO
-
PRO
ZEDU
RETA
KO
TRE
SNAK
KANA
LAK:
5. B
aim
enak
, Lize
ntzia
ket
a Ad
iera
zpen
ak
6. K
ontro
lak
eta
ikus
kape
nak
7. In
bent
ario
ak,
erre
gist
roak
eta
kat
alog
oak
8. H
errit
arre
npa
rtai
detz
aren
ai
ntza
tesp
ena
9. In
guru
men
diz
iplin
a
4. IN
GURU
MEN
ORIE
NTAZ
IOKO
TRE
SNAK
KANA
LAK:
14. I
ngur
umen
arlo
ko
info
rmaz
io e
ta e
zagu
tza
15. I
ngur
umen
arlo
koga
ikun
tza
16. I
ngur
umen
arlo
koza
balk
unde
a
17. A
intz
ates
pena
eta
saria
5. IN
GURU
MEN
A
RLOK
O TR
ESNA
O
PERA
TIBO
AK
KANA
LAK:
KANA
LAK:
18. I
ngur
umen
arlo
koun
itate
ope
ratib
oak
19. I
ngur
umen
ekin
tzak
o tre
snak
6. IN
GURU
MEN
-
PRO
ZESU
ETAK
O
TRE
SNAK
20. N
orm
aliz
azio
aet
a eg
iazt
apen
a
21. M
etod
olog
iak
eta
gida
k
22. T
ekno
logi
aren
gar
apen
a
7. IN
GURU
MEN
EKO
NEUR
KETA
-TRE
SNAK
KANA
LAK:
23. K
ontro
la e
ta ja
rrai
pena
24.
Em
aitz
en tx
oste
na
3. IN
GURU
MEN
-PL
ANGI
NTZA
KO T
RESN
AKKA
NALA
K:
10. P
lang
intz
a es
trat
egik
oa
11. N
atur
ingu
rua,
geo
dibe
r-ts
itate
a et
a bi
odib
erts
itate
ako
ntse
rbat
zeko
pla
nak
12. I
ngur
umen
aren
gar
apen
eta
kalit
ater
ako
plan
gint
za
13. L
agun
tza
logi
stik
oare
n pl
angi
ntza
8. T
RESN
A
EKO
NOM
IKOA
KKA
NALA
K:
25. F
inan
tza-
lagu
ntza
26. In
guru
men
eko
zerg
a ar
loa
27. M
erka
tuen
sor
rera
28. A
segu
ruak
eta
aba
lak
29. J
ardu
era-
bonu
ak
30. G
orda
ilutz
e et
aitz
ulke
ta s
iste
mak
6-5
IRU
DIA
ING
UR
UM
EN K
UD
EAK
ETAK
O T
RES
NAK
ETA
BAN
AKET
A-K
ANAL
AK
TIBO
AK B
IZK
AIK
O L
UR
RAL
DEA
REN
BAR
RU
AN
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena70
INGU
RUM
ENER
REGU
LAZI
OKO
TRES
NAK
Bana
keta
-kan
alak
–
Asm
o ko
mun
ak
1. N
atur
gune
bab
estu
en b
abes
eta
adi
eraz
pe-
nera
ko a
raud
ia
2. L
urra
lde
anto
lam
endu
ko a
raud
ia
3. H
irigi
ntza
ant
olam
endu
ko a
raud
ia
4. E
lem
entu
nat
ural
jaki
n ba
tzue
n ap
robe
txa-
men
dura
ko a
raud
ia
1. H
onda
kine
n m
anei
uan
bete
tzek
o es
tand
arra
k (e
txek
o ho
ndak
inak
, hon
daki
n ar
risku
tsua
k et
a ez
-arr
isku
tsua
k)
2. In
guru
men
a ku
tsa
deza
kete
n et
a ku
tsad
ura
hand
ia
sort
zen
dute
n ja
rdue
rek
bete
beh
arre
ko e
stan
darr
ak
3. E
fluen
teen
, isu
rket
en e
ta z
arat
aren
em
isio
mug
ak
1. In
guru
men
kal
itate
ko e
stan
darr
ak
(ura
, aire
a, lu
rzor
ua)
2. G
iza
osas
una
eta
ingu
rum
ena
babe
stek
o es
tand
arra
k
1. In
guru
men
era
ntzu
kizu
neko
ara
udia
2. M
urriz
teko
eta
ego
kitz
eko
arau
dia
Biod
iber
tsita
tear
en e
ta
Geod
iber
tsita
tear
en n
atur
ba
liabi
deen
bab
esa
eta
erab
ilera
Ingu
rum
en k
utsa
dura
ren
esta
ndar
rak
Ingu
rum
en k
alita
tear
en
esta
ndar
rak
Ingu
rum
enea
ner
agin
dako
kal
teen
ko
npon
keta
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
:
6-6
IRU
DIA
ING
URUM
EN E
RREG
ULAZ
IOKO
TRE
SNEN
ELK
ARTR
UKEA
REN
BIDE
Z SO
RTUT
AKO
BAN
AKET
A-KA
NALA
K ET
A AS
MO
KO
MUN
AK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 71
6
INGU
RUM
EN A
RLOK
O AD
MIN
ISTR
AZIO
-PR
OZED
URAK
Bana
keta
-kan
alak
–
Asm
o ko
mun
ak
Baim
enak
, Liz
entz
iak
eta
Adie
razp
enak
1. K
utsa
dura
ren
preb
entz
io in
tegr
atua
(ing
urum
en b
aim
en
inte
grat
ua)
2. J
ardu
eren
bai
men
eta
lize
ntzi
ak (I
ngur
umen
Era
gina
ren
Ebal
uazi
oak)
3. B
alia
bide
nat
ural
jaki
n ba
tzue
n er
abile
rari
buru
zko
baim
en
edo
adie
razp
enak
(lur
zoru
kut
satu
ak, u
r-at
zipe
nak.
..)
1. K
utsa
dura
ren
kont
rol i
nteg
ratu
a (E
-PRT
R-re
n tx
oste
na)
2. In
guru
men
ara
zoen
kon
trol
ak3.
Sal
aket
en e
ta in
dust
ria-s
ekto
re k
utsa
tzai
leen
in
guru
ko k
ontr
olak
1. K
apita
l nat
ural
ari b
uruz
koak
(meh
atxu
peko
faun
a et
a flo
ra
espe
ziee
n ka
talo
goak
, lur
zoru
kut
satu
en k
atal
ogoa
)2.
Adm
inis
traz
io-e
rreg
istr
oari
buru
zkoa
k (ja
rdue
ra s
ailk
atue
n ka
talo
goa,
REA
CH e
rreg
istr
oa, e
tab.
)
1. In
form
azio
rako
eta
kon
tsul
tara
ko e
skub
idea
2. E
kim
enak
, pro
posa
men
ak e
ta ir
adok
izun
ak3.
Esk
ari-e
skub
idea
4. In
guru
men
arlo
ko s
alak
eta
eta
kexa
k5.
Ent
zuna
ldi p
ublik
orak
o es
kubi
dea
1. S
alak
eten
gatik
esp
edie
ntea
k ire
kitz
ea2.
Ingu
rum
en e
rant
zuki
zuna
3. A
dmin
istr
azio
zeh
apen
ak4.
Del
itu e
kolo
giko
a
Kont
rola
k et
a ik
uska
pena
k
Inbe
ntar
ioak
, er
regi
stro
ak e
ta
kata
logo
ak
Herr
itarr
en
part
aide
tzar
en
aint
zate
spen
a
Ingu
rum
en d
izip
lina
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
6-7
IRU
DIA
ADM
NIS
TRAZ
IO-P
ROZE
DU
REN
ELK
ARTR
UKE
AREN
BID
EZ S
ORT
UTA
KO B
ANAK
ETA-
KAN
ALAK
ETA
ASM
O K
OM
UN
AK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena72
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
INGU
RUM
EN-P
LANG
INTZ
AKO
TRES
NAK
Bana
keta
-kan
alak
–
Asm
o ko
mun
ak
1. G
arap
en ir
aunk
orre
ko e
stra
tegi
a in
tegr
alak
2. In
guru
men
a ba
best
eko
estr
ateg
ia
sekt
oria
lak
3. In
guru
men
ari b
uruz
ko E
spar
ru P
rogr
ama
4. L
urra
lde
Plan
Par
tzia
lak
1. N
atur
bal
iabi
deen
ant
olam
endu
rako
pla
nak
2. K
osta
ldek
o an
tola
men
du p
lana
k
3. A
ntol
amen
duko
pla
n be
rezi
ak
4. N
atur
bal
iabi
deen
era
bile
rara
ko p
lan
eta
prog
ram
ak
5. P
lan
sekt
oria
lak
(arr
antz
a, n
ekaz
aritz
a et
a ba
sogi
ntza
, iba
i eta
err
eken
ert
zak,
ene
rgia
eo
likoa
, hez
egun
eak,
eta
b.)
1. G
arap
en s
ozio
kultu
ral e
ta e
kono
mik
oare
n ku
deak
eta
(hiri
gint
za p
lana
k, e
tab.
)
2. M
ugik
orta
sun
iraun
korr
eko
plan
eta
pr
ogra
mak
3. E
nerg
ia Ir
aunk
orre
rako
Pla
nak
1. S
usta
pene
ko p
lan
eta
prog
ram
ak (e
koer
a-gi
nkor
tasu
na, k
onts
umo
ardu
rats
ua, z
ient
zia
eta
tekn
olog
ia p
lana
k, e
tab.
)
Plan
gint
za e
stra
tegi
koa
Natu
r ing
urua
eta
ge
odib
erts
itaea
eta
biod
iber
tsita
tea
kont
serb
atze
ko p
lana
k
Ingu
rum
enar
en g
arap
en
eta
kalit
ater
ako
plan
gint
za
Lagu
ntza
logi
stik
oare
n pl
angi
ntza
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
6-8
IRU
DIA
ING
URUM
EN P
LANG
INTZ
AKO
TRE
SNEN
ELK
ARTR
UKEA
REN
BIDE
Z SO
RTUT
AKO
BAN
AKET
A-KA
NALA
K ET
A AS
MO
KO
MUN
AK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 73
6
INGU
RUM
EN-P
ROZE
SUET
AKO
TRES
NAK
Bana
keta
-kan
alak
–
Asm
o ko
mun
ak
1. In
guru
men
kud
eake
tako
sis
tem
a (IS
O,
EMAS
, Eko
scan
, UNE
)
2. In
guru
men
kud
eake
ta in
tegr
alek
o si
stem
a
3. E
rant
zuki
zun
sozi
al k
orpo
ratib
oa
1. G
ida
tem
atik
oak
(giro
ko z
arat
aren
kud
eake
ta,
hond
akin
arr
isku
tsue
n m
anei
ua, e
tab.
)
2. In
guru
men
azt
erke
tako
met
odol
ogia
k (b
izitz
a-zi
kloa
, kar
bono
-azt
arna
, eta
b.)
1. E
kobe
rrik
untz
a (e
nerg
ia-e
ragi
nkor
tasu
na,
elik
agai
gint
zako
pro
dukt
uak,
eko
dise
inua
, eta
b.)
2. N
anot
ekno
logi
a (n
anok
onpo
satu
ak,
nano
bios
ents
orea
k, n
anok
atal
izad
orea
k, e
tab.
)
3. B
iote
knol
ogia
(bio
-ber
resk
urap
ena,
bi
opol
imer
oak,
eta
b.)
4. K
udea
keta
ko s
iste
ma
inte
grat
uak
(hon
daki
nak,
ura
, ga
rrai
oa, e
tab.
)
5. T
ekno
logi
a ga
rbia
k (te
knol
ogia
gar
bien
zer
rend
a,
esku
raga
rri d
aude
n ho
beku
ntza
tekn
ikoa
k, IP
PC, e
tab.
)
6. In
form
azio
aren
eta
kom
unik
azio
aren
tekn
olog
iak
IKT
(GIS
, azp
iegi
tura
birt
uala
k)
Norm
aliz
azio
a et
a eg
iazt
apen
a
Met
odol
ogia
k et
a gi
dak
Tekn
olog
iare
n ga
rape
na
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
Elka
rren
gana
koek
intz
a-m
odua
k 1.
. n
Elka
rren
gana
koek
intz
a-m
odua
k 1.
. n
Elka
rren
gana
koek
intz
a-m
odua
k 1.
. n
6-9
IRU
DIA
ING
URUM
EN-P
ROZE
SUET
AKO
TRE
SNEN
ELK
ARTR
UKEA
REN
BIDE
Z SO
RTUT
AKO
BAN
AKET
A-KA
NALA
K ET
A AS
MO
KO
MUN
AK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena74
INGU
RUM
EN A
RLOK
O TR
ESNA
OPE
RATI
BOAK
Bana
keta
-kan
alak
–
Asm
o ko
mun
ak
1. P
anel
ak, k
onts
eilu
ak e
ta b
atzo
rdea
k (IP
CC g
ober
nu
arte
ko p
anel
a, E
uska
l Aut
onom
ia E
rkid
egok
o in
guru
men
bat
zord
ea, B
izka
iko
iraun
kort
asun
erak
o ko
ntse
ilua,
eta
b.)
2. S
area
k et
a kl
uste
rrak
(bol
unta
riotz
a sa
reak
, gar
apen
ira
unko
rrer
ako
sare
ak, e
nerg
ia k
lust
erra
k, e
tab.
)
3. B
atza
ope
ratib
oak
(Biz
kaia
21
Egita
smok
o ira
unko
rtas
un e
ragi
leak
, Biz
tanl
eria
ren
mah
aia,
Bi
zkai
ko g
arap
en ir
aunk
orra
ren
ebol
uzio
a, e
tab.
)
1. E
kint
za-p
lana
k (T
okik
o Ag
enda
21e
ko T
okik
o Ek
intz
a-pl
ana,
Ingu
rum
en H
ezku
ntza
ko E
kint
za-p
lana
, En
ergi
a Ira
unko
rrek
o Ek
intz
a-pl
ana,
eta
b.)
2. P
roie
ktua
k et
a ek
intz
ak (l
urra
ldea
ren
zain
tza,
Bilb
o M
etro
polit
arre
ko G
errik
o Be
rdea
, eta
b.)
3. N
egoz
iazi
o-tr
esna
k (b
oron
date
zko
akor
dioa
k, e
tab.
)
Ingu
rum
en a
rloko
un
itate
ope
ratib
oak
Ingu
rum
en e
kint
zako
tr
esna
k
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
6-10
IRU
DIA
ING
URUM
EN A
RLO
KO T
RESN
A O
PERA
TIBO
EN E
LKAR
TRUK
EARE
N BI
DEZ
SORT
UTAK
O B
ANAK
ETA-
KANA
LAK
ETA
ASM
O K
OM
UNAK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 75
6
INGU
RUM
EN
ORIE
NTAZ
IOKO
TRE
SNAK
Bana
keta
-kan
alak
–
Asm
o ko
mun
ak
1. J
akin
tza
sort
zea
(iker
keta
zie
ntifi
koa,
oi
narr
izko
a et
a ap
likat
ua)
2. J
akin
tzar
en tr
ansf
eren
tzia
(bilt
zarr
ak, f
oroa
k,
etab
.)
3. J
akin
tzar
en a
plik
azio
a (M
ilurt
eko
Ekos
iste
men
Eb
alua
zioa
)
1. In
guru
men
hez
kunt
za fo
rmal
a (E
skol
a Ag
enda
21,
eta
b.)
2. In
guru
men
hez
kunt
za e
z fo
rmal
a (h
ezku
ntza
irau
nkor
rera
ko
ekip
amen
duak
, eta
b.)
1. In
guru
men
arlo
ko k
anpa
ina
eta
sust
apen
ak
2. S
ents
ibili
zazi
o-ja
rdue
rak
3. P
arta
idet
zako
jard
uera
eta
pla
tafo
rmak
4. A
rgita
lpen
esp
ezia
lizat
uak
(bul
etin
ak,
aldi
zkar
iak,
web
gune
ak, e
tab.
)
1. In
guru
men
arlo
ko ja
rdun
bide
ego
kiak
(ene
rgia
, ur
a, e
tab.
)
2. S
aria
k et
a su
stap
enak
(Eur
opak
o en
pres
entz
ako
ingu
rum
en a
rloko
sar
iak,
eta
b.)
3. Z
erre
ndak
eta
inbe
ntar
ioak
(geo
logi
a ar
loko
in
tere
seko
leku
ak, e
tab.
)
Ingu
rum
en a
rloko
in
form
azio
eta
eza
gutz
a
Ingu
rum
en a
rloko
ga
ikun
tza
Ingu
rum
en a
rloko
za
balk
unde
a
Aint
zate
spen
a et
a sa
ria
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
6-11
IRU
DIA
ING
URUM
EN O
RIEN
TAZI
OKO
TRE
SNEN
ELK
ARTR
UKEA
REN
BIDE
Z SO
RTUT
AKO
BAN
AKET
A-KA
NALA
K ET
A AS
MO
KO
MUN
AK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena76
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
INGU
RUM
ENEK
O NE
URKE
TA-T
RESN
AKBa
nake
ta-k
anal
ak –
As
mo
kom
unak
1. In
guru
men
, kul
tura
l, gi
zart
e et
a ek
onom
ia
adie
razl
een
sist
ema
(Biz
kaik
o Ira
unko
rtas
unar
en
Adie
razl
een
Sist
ema,
irau
nkor
tasu
nare
n ud
al
adie
razl
eak,
eta
b.)
2. M
onito
rizaz
io e
ta k
ontr
olek
o pr
ogra
ma
eta
met
odol
ogia
k (in
guru
men
aud
itore
tzak
, jar
raip
en
sare
ak, b
izitz
a-zi
kloa
, kar
bono
-azt
arna
, eta
b.)
3. G
izar
te e
ta in
guru
men
azt
erla
nak
(eko
baro
met
roak
, eta
b.)
1. In
guru
men
kal
itate
aren
txos
tena
k(E
uska
diko
Ingu
rum
en P
rofil
ak, e
tab.
)
2. In
guru
men
info
rmaz
ioko
txos
tena
k(E
GE tx
oste
nak,
eta
b.)
3. Ir
aunk
orta
suna
ren
adie
razl
e si
ntet
ikoa
k(a
ztar
na e
kolo
giko
a, g
iza
gara
pena
ren
indi
zea)
Neur
keta
eta
jarr
aipe
na
Emai
tzen
txos
tena
k6-12
IRU
DIA
INGU
RUM
EN N
EURK
ETAK
O T
RESN
EN E
LKAR
TRUK
EARE
N BI
DEZ
SORT
UTAK
O B
ANAK
ETA-
KANA
L ET
A AS
MO
KO
MUN
ESK
URAG
ARRI
AK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 77
6
TRES
NA
EKON
OMIK
OAK
Bana
keta
-kan
alak
–
Asm
o ko
mun
ak
1. D
iru-la
gunt
zak
eta
lagu
ntza
k
2. K
redi
tu b
igun
ak
3. F
inan
tzak
eta
eta
kred
itu-li
neak
1. T
rans
akzi
o-ga
i iza
n da
itezk
een
emis
io-b
aim
enak
(CO 2
)
2. In
guru
men
-zer
bitz
ueng
atik
o or
dain
keta
k (h
ustu
bide
ak, e
tab.
)
3. M
arke
tina,
etik
eta
ekol
ogik
oak
eta
prod
uktu
aren
ingu
rum
en-a
dier
azpe
na
(Eco
labe
l, FS
C, e
tab.
)
4. N
atur
bal
iabi
deen
era
bile
ra-k
otak
(ehi
za e
ta
arra
ntza
)
5. E
rosk
eta
eta
kont
rata
zio
publ
iko
1. A
dmin
istr
azio
-fid
antz
ak
1. H
onda
kine
n ku
deak
eta
inte
gral
eko
sist
emak
(ont
ziak
, er
abili
tako
hag
unak
, eta
b.)
Fina
ntza
-lag
untz
a
1. In
guru
men
arlo
ko z
erga
k
2. Z
erga
onu
rak
Ingu
rum
enek
o ze
rga
arlo
a
Mer
katu
en s
orre
ra
Aseg
urua
k
1. E
z be
tetz
eaga
tiko
orda
inke
tak
2. E
rant
zuki
zune
n es
leip
ena
3. B
etet
zeag
atik
o bo
nuak
Ingu
rum
en a
rloko
Ja
rdue
ra-b
onua
k
Gord
ailu
tze
eta
itzul
keta
si
stem
ak
INGU
RUM
EN K
UDEA
KETA
KO T
RESN
EN A
DIBI
DEAK
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
Elka
rren
gana
ko
ekin
tza-
mod
uak
1.. n
6-13
IRU
DIA
TRES
NA
EKO
NO
MIK
OEN
ELK
ARTR
UK
EAR
EN B
IDEZ
SO
RTU
TAK
O B
ANAK
ETA-
KAN
ALAK
ETA
ASM
O K
OM
UN
AK
Iturri
a: G
euk
egin
a.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena78
6-14
IRU
DIA
EKIN
TZAR
AKO
ESP
AZIO
KO
MU
NAK
Erag
ileak
Espa
zio
kom
unak
Tres
naLo
tura
ren
xede
aEk
intz
arak
o es
pazi
o ko
mun
ak s
ortz
eko
ahal
men
a du
ten
kude
aket
a-tr
esna
k
BFAk
o Sa
ilak
Foru
Sai
lak
ar
tikul
atze
a(1
)Op
erat
iboa
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Bizk
aia
21 E
gita
s-m
oare
n Sa
il ar
teko
ba
tzor
de te
mat
ikoa
Ingu
rum
en a
rloko
Sa
il ar
teko
ba
tzor
dea
Gene
roko
Sai
l ar
teko
bat
zord
ea-
Berd
inta
sun
Tald
ea
Hirig
intz
ako
Sail
arte
ko b
atzo
rdea
BFAk
o Sa
ilak
Saile
ko g
aiak
ar
tikul
atze
a(1
)
Foru
pol
itika
k ko
or-
dina
tzek
o ba
tzor
dea
(Sai
l arte
ko m
isto
a)
Kuts
adur
a ak
usti-
koa
kude
atze
ko S
ail
arte
ko b
atzo
rdea
“Eus
kara
Biz
ia”
batz
orde
aGa
zter
iare
n ta
lde
tekn
ikoa
- Ga
zted
i
Bizk
aiko
For
u Og
a-su
nean
Iruz
urra
ren
Aurk
a Bo
rrok
atze
ko
Batz
orde
a
BFAk
o Sa
ilak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Orie
ntaz
io tr
esna
kIn
guru
men
arlo
aren
za
balk
unde
aBi
zkai
a 21
w
eb a
taria
myb
ilbao
bizk
aia
Web
Ata
riaGa
zteB
izz,
Fa
mili
a Ha
rrer
a
BFAk
o Sa
ilak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
Adm
inis
trazi
o Pr
ozed
urak
Eska
riak,
in
guru
men
arlo
ko
sala
keta
kIn
form
azio
-esk
aria
In
guru
men
arlo
ko
info
rmaz
io-e
skar
iaKu
ltur a
rloko
info
r-m
azio
-esk
aria
Giza
rte E
kint
za
arlo
ko in
form
a-zi
o-es
karia
Info
rmaz
io-e
skar
iaIn
form
azio
-esk
aria
BFAk
o Sa
ilak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
Adm
inis
trazi
o Pr
ozed
urak
Herr
itarr
en
parta
idet
zare
n ai
ntza
tesp
ena
Erre
gist
roa
eta
herr
itarr
enga
nako
la
gunt
za b
ider
atze
-ko
bul
egoa
Lagu
ntza
Erre
gist
roa
eta
herr
itarr
enga
nako
la
gunt
za b
ider
atze
-ko
bul
egoa
Lagu
ntza
Erre
gist
roa
eta
herr
itarr
enga
nako
la
gunt
za b
ider
atze
-ko
bul
egoa
Lagu
ntza
Erre
gist
roa
eta
herr
itarr
enga
nako
la
gunt
za b
ider
atze
-ko
bul
egoa
Lagu
ntza
Erre
gist
roa
eta
herr
itarr
enga
nako
la
gunt
za b
ider
atze
-ko
bul
egoa
Lagu
ntza
Erre
gist
roa
eta
herr
itarr
enga
nako
la
gunt
za b
ider
atze
-ko
bul
egoa
Lagu
ntza
BFAk
o Sa
ilak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
Adm
inis
trazi
o Pr
ozed
urak
Baim
enen
izap
idea
k
Ingu
rum
en-in
pak-
tuar
en e
balu
azio
a:
Lurr
alde
an e
ta b
eren
ba
liabi
deet
an e
ragi
na
dute
n pl
an, p
rogr
ama
eta
proi
ektu
ei
buru
zko
parta
ide-
tza
eta
kont
sulta
pu
blik
oa.
Ingu
rum
en-in
pak-
tuar
en e
balu
azio
a:
Azpi
egitu
ren
traza
du-
ra e
ta e
raik
untz
arak
o pl
an, p
rogr
ama
eta
proi
ektu
ei b
uruz
ko
parta
idet
za e
ta k
on-
tsul
ta p
ublik
oa.
Iraun
kort
asun
aKa
pita
l Nat
ural
aKa
pita
l Soz
io
Kultu
rala
Giza
Kap
itala
Kapi
tal E
raik
iaKa
pita
l Ek
onom
ikoa
BIZK
AIKO
GAR
APEN
IRAU
NKOR
RERA
KO E
KINT
ZA K
OLEK
TIBO
KO S
AREA
Ahal
dun
Nagu
siar
en K
abin
ete
Koor
dina
tzai
le L
ider
ra Bu
ltzad
a-m
otor
ra:
Gobe
rnan
tza
Iraun
korr
a
Iraun
kort
asun
a et
a In
guru
ne N
atur
ala
Zain
tzek
o Sa
ila.
Koor
dina
tzai
lea:
Ingu
rum
en K
apita
l Nat
ural
a
Eusk
ara
eta
Kultu
ra
Saila
Bultz
ada-
mot
orra
: Ka
pita
l Soz
io-k
ultu
rala
Giza
rte
Ekin
tza
Saila
+
Enpl
egu,
Giza
rte in
klus
ioa
eta
Berd
inta
suna
sus
tatz
eko
Saila
Bultz
ada-
mot
orra
: Gi
za K
apita
la
Ogas
un e
ta
Fina
ntza
Sai
la
Bultz
ada-
mot
orra
:Fi
nant
za-k
apita
la
Garra
ioak
, Mug
ikor
tasu
na
eta
Lur
rald
eare
n Ko
hesi
oa
Sus
tatze
ko S
aila +
Ekon
omi e
ta
Lu
rrald
e Gar
apen
eko
Saila
Mot
orra
:Ka
pita
l Era
ikia
Lurr
alde
-esk
ala:
Bi
zkai
aLu
rral
de-e
skal
a:
Eusk
o Ja
urla
ritza
Lurr
alde
-esk
ala:
Es
pain
iako
est
atua
Lurr
alde
-esk
ala:
Eu
ropa
ko B
atas
una
Lurr
alde
-esk
ala:
M
undu
aEs
pazi
o ko
mun
ak
sortz
eko
ahal
men
a
Etor
kizu
nean
ez
arri
beha
rrek
o ku
deak
eta-
tresn
ak
BFAk
o es
pazi
o ko
mun
a (1
)EA
Eko
espa
zio
kom
una
(2)
Mun
duko
eta
EB
ko e
spaz
io
kom
una
(3)
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 79
6
Erag
ileak
Espa
zio
kom
unak
Tres
naLo
tura
ren
xede
aEk
intz
arak
o es
pazi
o ko
mun
ak s
ortz
eko
ahal
men
a du
ten
kude
aket
a-tr
esna
k
Gobe
rnuk
oak
+ g
ober
nuz
kanp
okoa
k
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
Adm
inis
trazi
o Pr
ozed
urak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Bizk
aiko
Ira
unko
rtasu
nera
ko
Kont
seilu
a
Bizk
aiko
ingu
ru-
men
aren
aho
lku
kont
seilu
a
Eusk
arar
en A
holk
u Ko
ntse
ilua-
“Eus
ka-
ra B
izia
”
Gazt
eria
ren
Ahol
ku
Kont
seilu
a- “
Gazt
e-di
For
oa”
Bizk
aiko
Elk
arriz
-ke
ta Z
ibile
rako
Ko
ntse
ilua
BFAk
o Sa
ilak
+
gobe
rnuk
oak
+ g
o-be
rnuz
kan
poko
ak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
Neur
keta
rako
eta
ja
rrai
pene
rako
tre
snak
Jarr
aipe
na e
ta
neur
keta
Bizt
anle
riare
nM
ahai
a, G
arap
en
iraun
korr
aren
bi
laka
era
Bizk
aian
Bizk
aila
b
Gobe
rnuk
oak
+ g
ober
nuz
kanp
okoa
k
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
eaUr
daib
aiko
Za
ingo
-bat
zord
ea
Bizk
aiko
Hiru
garr
en
Sekt
orea
ren
Beha
toki
a
Gobe
rnuk
oak
+ g
ober
nuz
kanp
okoa
k
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Park
e Na
tura
len
Pa-
trona
tuak
(Urk
iola
, Go
rbea
, Arm
añon
)
Udal
erria
k +
gi
zarte
zib
ila +
en
pres
ak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Land
a Ga
rape
neko
Ag
entz
ien
Berp
iztu
Pr
ogra
ma
Udal
erria
k +
gi
zarte
zib
ila +
en
pres
ak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
eaTo
kiko
21
Agen
dak
Kultu
rare
n Ag
enda
21
, Esk
olak
o Ag
enda
21
Bizk
aiko
uda
lerr
iak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Ener
gia-
erag
inko
r-ta
suna
hob
etze
ko
Alka
teen
Itun
a
Eude
l (Eu
skal
Ud
aler
rien
Elka
rtea)
, (A
rran
tza
udal
errie
n sa
rea)
Gara
pen
Sare
a
BFA
+ E
HUEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(1) (
2) e
ta (3
)Tr
esna
ope
ratib
oak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Sare
azp
iglo
bala
M
ilurte
koko
Eko
sis-
tem
en E
balu
azio
a Bi
zkai
a
Bizk
aiko
giz
arte
zi
bila
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) eta
(2)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
eaGa
nbar
a, B
olun
ta-
ren
elka
rgun
ea
Bizk
aiko
EHN
Eren
Ag
roek
olog
iako
eta
El
ikag
aien
Sub
ira-
nota
sune
ko S
area
Bizk
aiko
giz
arte
zi
bila
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) eta
(2)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
EDE
Fund
azio
aren
In
guru
men
Bol
unta
-rio
tza
Sare
aKo
oper
a Sa
rea
Bizk
aiko
enp
resa
kEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(2) e
ta (3
)Tr
esna
ope
ratib
oak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Klus
terr
akEu
toki
a, G
izar
te
Berr
ikun
tzar
ako
Kone
xio
Sare
a
Bizk
aiko
enp
resa
kEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(2) e
ta (3
)Tr
esna
ope
ratib
oak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Reas
Eus
kadi
-
Ekon
omia
Alte
rnat
i-bo
eta
Sol
idar
ioar
en
Sare
a
Lurr
alde
-esk
ala:
Bi
zkai
aLu
rral
de-e
skal
a:
Eusk
o Ja
urla
ritza
Lurr
alde
-esk
ala:
Es
pain
iako
est
atua
Lurr
alde
-esk
ala:
Eu
ropa
ko B
atas
una
Lurr
alde
-esk
ala:
M
undu
aEs
pazi
o ko
mun
ak
sortz
eko
ahal
men
a
Etor
kizu
nean
ez
arri
beha
rrek
o ku
deak
eta-
tresn
ak
BFAk
o es
pazi
o ko
mun
a (1
)EA
Eko
espa
zio
kom
una
(2)
Mun
duko
eta
EB
ko e
spaz
io
kom
una
(3)
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena80
Erag
ileak
Espa
zio
kom
unak
Tres
naLo
tura
ren
xede
aEk
intz
arak
o es
pazi
o ko
mun
ak s
ortz
eko
ahal
men
a du
ten
kude
aket
a-tr
esna
k
Eusk
o Ja
urla
ritza
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (2
) eta
(1)
Plan
gint
za-t
resn
aEs
trate
giko
aEu
skal
Hiri
a
Kong
resu
a
Eusk
adik
o Lu
rral
de
Anto
lam
endu
ko
Batz
orde
a
Eusk
o Ja
urla
ritza
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (2
) eta
(1)
Orie
ntaz
io-t
resn
akIn
guru
men
arlo
aren
za
balk
unde
aIre
kia
atar
ia
Eusk
o Ja
urla
ritza
+
BFA
+ U
dale
rria
kEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(2) e
ta (1
)Tr
esna
ope
ratib
oak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
UDAL
SARE
A 21
- Ek
itald
eak
+
Auzo
lan
+ T
ak 2
1
Eusk
o Ja
urla
ritza
ko
Ingu
rum
en A
holk
u-la
ritza
ko K
onts
eilu
a
Eusk
al A
uton
omia
Er
kide
goko
Nat
ura
Babe
stek
o Ah
olku
Ko
ntse
ilua
Eusk
al A
uton
omia
Er
kide
goko
Lur
rald
e Po
litik
ako
Ahol
ku
Batz
orde
a
Eusk
al A
uton
omia
Er
kide
goko
Ura
ren
Kont
seilu
a/UR
A
Land
a Ga
rape
neko
El
karte
ak +
Eus
ko
Jaur
larit
za
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (2
) eta
(1)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
eaM
endi
net (
Toki
ko
ekin
tza
tald
ea)
Eusk
o Ja
urla
ritza
+
Klu
ster
Sek
toria
l Ek
onom
ikoa
k
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (2
) eta
(1)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Aclim
a Kl
uste
-rra
Beh
atok
ia
Enpr
esa-
klus
terre
n ad
imen
lehi
akor
reko
si
stem
a.
Eusk
adik
o El
karte
Zi
bila
kEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(2) (
1) e
ta (3
)Or
ient
azio
-tre
snak
Info
rmaz
ioa
eta
jaki
ntza
sor
tzea
Unes
co E
txea
ren
plat
afor
mak
UNE
S-CO
ren
estra
tegi
en
zaba
lkun
de e
ta
sust
apen
a
Iraun
kort
asun
aKa
pita
l Nat
ural
aKa
pita
l Soz
io
Kultu
rala
Giza
Kap
itala
Kapi
tal E
raik
iaKa
pita
l Ek
onom
ikoa
BIZK
AIKO
GAR
APEN
IRAU
NKOR
RERA
KO E
KINT
ZA K
OLEK
TIBO
KO S
AREA
Ahal
dun
Nagu
siar
en K
abin
ete
Koor
dina
tzai
le L
ider
ra Bu
ltzad
a-m
otor
ra:
Gobe
rnan
tza
Iraun
korr
a
Iraun
kort
asun
a et
a In
guru
ne N
atur
ala
Zain
tzek
o Sa
ila.
Koor
dina
tzai
lea:
Ingu
rum
en K
apita
l Nat
ural
a
Eusk
ara
eta
Kultu
ra
Saila
Bultz
ada-
mot
orra
: Ka
pita
l Soz
io-k
ultu
rala
Giza
rte
Ekin
tza
Saila
+
Enpl
egu,
Giza
rte in
klus
ioa
eta
Berd
inta
suna
sus
tatz
eko
Saila
Bultz
ada-
mot
orra
: Gi
za K
apita
la
Ogas
un e
ta
Fina
ntza
Sai
la
Bultz
ada-
mot
orra
:Fi
nant
za-k
apita
la
Garra
ioak
, Mug
ikor
tasu
na
eta
Lur
rald
eare
n Ko
hesi
oa
Sus
tatze
ko S
aila +
Ekon
omi e
ta
Lu
rrald
e Gar
apen
eko
Saila
Mot
orra
:Ka
pita
l Era
ikia
Lurr
alde
-esk
ala:
Bi
zkai
aLu
rral
de-e
skal
a:
Eusk
o Ja
urla
ritza
Lurr
alde
-esk
ala:
Es
pain
iako
est
atua
Lurr
alde
-esk
ala:
Eu
ropa
ko B
atas
una
Lurr
alde
-esk
ala:
M
undu
aEs
pazi
o ko
mun
ak
sortz
eko
ahal
men
a
Etor
kizu
nean
ez
arri
beha
rrek
o ku
deak
eta-
tresn
ak
BFAk
o es
pazi
o ko
mun
a (1
)EA
Eko
espa
zio
kom
una
(2)
Mun
duko
eta
EB
ko e
spaz
io
kom
una
(3)
Partaidetza sustatzen duen kudeaketa publikoa sarean 81
6
Erag
ileak
Espa
zio
kom
unak
Tres
naLo
tura
ren
xede
aEk
intz
arak
o es
pazi
o ko
mun
ak s
ortz
eko
ahal
men
a du
ten
kude
aket
a-tr
esna
k
Eusk
o Ja
urla
ritza
+
Klu
ster
Sek
toria
l Ek
onom
ikoa
k
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) eta
(2)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
eaBo
rond
atez
ko in
-gu
rum
en a
kord
ioak
Gobe
rnuk
oak
+ g
ober
nuz
kanp
okoa
k
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Zien
tzia
, Tek
nolo
gia
eta
Berr
ikun
tza-
ren
Eusk
al S
area
(i-
Tald
ea: E
GE
eta
Lehi
akor
ta-
suna
Eus
kadi
n +
In
noba
sque
ren
Berr
ikun
tzak
o EK
O-m
unita
teak
Sar
ea
+ES
PON
ReRi
sk
proi
ektu
a)
Eusk
adik
o
enpr
esak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) (2)
eta
(3)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Tecn
alia
Kor
pora
-zi
oa (E
skua
ldea
n ez
agut
za k
udea
-tz
eko
Tecn
alia
ren
Euro
pako
sar
ea).
Gobe
rnuk
oak
+ g
ober
nuz
kanp
okoa
k
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (1
) eta
(2)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea S
top
CO2 E
uska
di
Plat
afor
ma
Espa
inia
ko In
guru
-m
en M
inis
terio
aEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(3) e
ta (1
) Tr
esna
ope
ratib
oak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Ingu
rum
en A
gint
a-rie
n Sa
rea
Euro
pako
esk
ual-
deak
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (3
) eta
(1)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Enco
re S
area
, In
guru
men
aren
al
deko
Eur
opak
o Es
kual
deen
Ko
nfer
entz
ia
Euro
pako
uda
le-
rria
k +
EB
Erag
ileak
ko
nekt
atze
a (3
) (1)
eta
(2)
Tres
na o
pera
tiboa
kAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
ea
Iraun
korta
sune
rako
To
kiko
Gob
ernu
en
Sare
a –
Euro
pako
Hi
ri Ira
unko
rrak
(Age
nda
21)
Euro
pako
Hiri
Ira
unko
rren
Pr
oiek
tua
(Alb
orge
ko G
utun
a)
BFAk
o In
guru
men
Sa
ila +
EBEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(1) (
2) e
ta (3
)Tr
esna
ope
ratib
oak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Natu
ra 2
000
Sare
a
EBko
Est
atu
kide
akAn
tola
kunt
za-u
nita
-te
ak s
ortz
eaEI
ONET
Eur
opak
o Sa
rea
Euro
pako
Iker
keta
Gu
nea
Nazi
o Ba
tuet
ako
Esta
tu k
idea
kEr
agile
ak
kone
ktat
zea
(3) (
1) e
ta (2
)Tr
esna
ope
ratib
oak
Anto
laku
ntza
-uni
ta-
teak
sor
tzea
Gara
pen
Iraun
ko-
rrer
ako
Batz
orde
aGA
P ka
npai
naHa
bita
t Pro
gram
a
Lurr
alde
-esk
ala:
Bi
zkai
aLu
rral
de-e
skal
a:
Eusk
o Ja
urla
ritza
Lurr
alde
-esk
ala:
Es
pain
iako
est
atua
Lurr
alde
-esk
ala:
Eu
ropa
ko B
atas
una
Lurr
alde
-esk
ala:
M
undu
aEs
pazi
o ko
mun
ak
sortz
eko
ahal
men
a
Etor
kizu
nean
ez
arri
beha
rrek
o ku
deak
eta-
tresn
ak
BFAk
o es
pazi
o ko
mun
a (1
)EA
Eko
espa
zio
kom
una
(2)
Mun
duko
eta
EB
ko e
spaz
io
kom
una
(3)
7
83
� Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeake-tako ereduak, aukera ematen dio ekintza kolektiboari ingurumen kudeaketan parte aktiboa izaten, ahalbide-tuko baita prozesu bat inplementatzea; hala, ekintza kolektiboaren partaidetza legitimatzen da, eta horrekin batera, akordio kolektibo bat eraikitzeko, tokian-to-kian, dela lurralde batean, dela esparru sektorial edo erakunde batean garapen iraunkorra lortze aldera.
� Garapen iraunkorraren konplexutasun dinamikoak aldaketak joera ebolutiboak adierazten ditu; az-terketa erlazionalak erakusten duenez, Bizkaian ingurumen kudeaketaren perspektibak beste lu-rralde-eskala batzuetako eragileak eta sistemen –sistema biofisikoa (kapital naturala), ekonomikoa (ekoizpena eta kontsumoa) eta hazkundearen mu-gak (ingurumen-presioa)– jarduera erlazional han-diagoa dakarren aurrerapena barnean hartzen du. Gainera, harremanen kopururik handiena betearaz-penean agertu da hainbat ekintzarekin, ingurumen kudeaketako tresnak bitarteko izan direla.
� Eragile estrategikoak dira Bizkaiko ingurumen ku-deaketako prozesuaren barruan baliabideak eta intsumoak eskuratzeko ahalmen estrategikoak di-tuzten eragileak. Ahalmen horri esker jarduteko eta erabakiak hartzeko gaitasuna izan ahal dute funtzio bakoitzaren barruan (planifikatu, betearazi, kontro-latu eta doitu). Haien elkarreragin-jarraibideek es-ku-hartzeen fluxu koherente eta etengabea sortzen dute: hortaz, testuinguru global batean esku-har-tzeen garrantzi erlatiboa eta absolutua identifikatuz, eragile estrategiko batzuk eta besteak bereizi ahal dira lurralde-eskala bakoitzean.
� Parte hartzen duten eragileen azterketa, eragileen puntu erlazionalak eta ingurumen kudeaketako tres-nen bidez sortzen diren elkartruke-puntuak, eredua sorrarazten duten elementuak modu ordenatuan egituratzen lagundu zuten kategoria analitikoak dira.
� Identifikatutako azterketa-kategorien norabidean, ere-duak ingurumen kudeaketan parte hartzen duten era-gileak antolatzen ditu, konexioen eta kanalen bidez. Konexio eta kanal horietan, ingurumen kudeaketako tresnek gobernuko eta gobernuz kanpoko eragileen arteko elkarreraginerako tresna gisa jarduten dute.
� Ereduaren espazio erlazional eta sinergikoaren ga-rapena eta egituraketa azaleratu egiten da multzo erlazionalen forman. Multzo horiek adabegi sek-
torialak, adabegi funtzionalak, adabegi koordina-tzaileak dira. Adabegi horiek distantziak laburtzen dituzte, aldiberekotasuna txertatzen dute, harrema-nak errazten dituzte eta haiei esker eskala globaleko ekintzak egiten dira.
� Harreman horiek elkarreragin-jarraibideen bidez an-tolatzen dira. Jarraibide horiek baldintzatu egiten di-tuzte eragileen espezialitateen inguruko konexioak, ingurumen kudeaketako prozesuaren barruan eta eragile estrategikoen iguripenen barruan eginkizun jakin batzuk garatzeko bidea ematen dion rola.
� Elkarreragin horien fluxu etengabea dagoenez, kanal batzuk eta besteak bereizi ahal dira, elkartrukatzen eta bateratzen diren baliabide edo intsumoen arabera.
� Kanal horiek ezagutzen dira ingurumen kudeake-tako tresnak identifikatzen direnean eta taldetan an-tolatzen direnean. Talde horiek, era berean, ekintza kolektiboaren asmo komunak ezagutzeko aukera ematen dute.
� Ingurumen kudeaketako tresna bat bere esku duen eragile orok aukera du bere kudeaketako tresna horrekin bat datozen asmo komunetan ekarpenak egiteko.
� Ingurumen kudeaketako sistema bat eragile ba-tzuek eta besteek sare anitzen eta konexioen ba-rruan duten partaidetzari esker egituratzen da. Sare eta konexio horiek harreman iraunkorrak sortzen dituzte, ingurumen kudeaketako askotariko tresnen elkartrukea bideratzen dute, eta hala, askotariko asmo komunak sortzeko bidea ematen dute.
� Ingurumena kudeatzen duten eragileen artean dau-den konexioek gobernantza iraunkorreko prozesuari hasiera emateko bermea ematen dute. Prozesu ho-rretan, ingurumen kudeaketako tresnak elkarren ar-teko harremanerako tresna gisa identifikatzen dira.
� Ingurumen kudeaketako sare anitzen sistema baten ebaluazioa ingurumen kudeaketako tresnen bitar-tez sortutako interkonexio eta interdependentzia bakoitzean dagoen gobernantza iraunkorreko mai-laren neurketan oinarritzen da.
� Bizkaiko garapen iraunkorrerako sareko lana, lite-keen ibilbideetako bat da. Alde horretatik, ikerketa honetan proposatutako ingurumen kudeaketako ereduak ibilbide hori egiteko aukera eman dezake.
Ondorioak 7
8
85
(EM) MILLENNIUM ECOSYSTEM ASSESSMENT, 2003. Ecosistemas y bienestar humano: marco para la evalua-ción. World Resources Institute ed.
AEMA., 2010. El medio ambiente en Europa: estado y perspectivas 2010 – Síntesis. Agencia Europea de Medio Ambiente ed. Copenhague.
Alboan., 2007. De la ciudadanía local a la global y de la ciudadanía global a la local. Eusko Jaurlaritza.
ALCOZEBA, Y., QUERALT, A. & RODÓ, J., 2002. Gober-nanza para un desarrollo sostenible en catalunya. Con-ceptos, requerimientos institucionales y elementos de análisis. Diálogos Universidad de Vigo, 5.
ANTEQUERA, J., GONZÁLEZ, E. & RÍOS, L., 2005. Sosteni-bilidad y desarrollo sostenible: Un modelo por construir. Sostenible ?, 7zk., 93-118. or.
ARANA EIGUREN, X., 2007. Agenda Pertsonal 21. Ongi-zatearen, iraunkortasunaren zaleagoa den gizarte baten eta biosferaren hobekuntzaren aldeko apustua. Gune Babestuetako IngurumenHezkuntzako II. Kongresua/ Garapen Iraunkorrari buruzko Urdaibaiko XII. Jardunaldiak. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusi, 136-139 or.
ARTO OLAIZOLA, I., 2010. La política ambiental vasca. Ekonomiaz, 25, 442-470 or.
BARRUTIA, J. M., ECHEBARRÍA, C. & AGUADO, I., 2007. Una red de políticas para la difusión de la agenda 21 lo-cal en Euskadi. Ekonomiaz: Revista Vasca de Economía, 64 zk., 215-91. or.
BRUYNINCKX, H., HAPPAERTS, S. & VAN DEN BRANDE, K., 2012. Sustainable development and subnational governments. PolicyMaking and multilevel Interactions. Leuven, Belgium: Paigrave Macmillan.
CERRILLO I MARTÍNEZ, A., 2005. La gobernanza hoy. Estudios Goberna. 1: ed. ed., Sarrera, 11. or.
BRUNDTLAND BATZORDEA, 1987. Informe de la comisión mundial sobre el medio ambiente y el desarrollo: Nues-tro futuro común.
NAZIO BATUEN KONTSEILUA, 2005. Estamos gastando más de lo que poseemos. Capital natural y bienestar humano. Evaluación de los ecosistemas del milenio ed. Publicaciones de la publicación de la evaluación de los ecosistemas del milenio.
CROZIER, M. & FRIEDBERG, E., 1990. El actor y el sistema. Las restricciones de la acción colectiva. Mexiko: Alianza Editorial Mexicana.
D’ANGELO RODRÍGUEZ, A., 2004. Diccionario político. Editorial: Claridad
BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2015. Bizkaiko Iraunkortasunaren Adierazle Sistema.
BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO INGURUMEN SAILA, 2012. «Bizkaia 21 Egitasmoa: Bizkaiko Foru Aldundiaren Estrategia Garapen Iraunkorrerako 20112016» gaurkotzea. Bilbo: 2012ko uztailaren 6a, BOB 130.
DOMÍNGUEZ GÓMEZ, J.A. & ALEDO TUR, A., 2001. Sociología ambiental. Grupo Editorial Universitario.
DUARTE, C.M., et al., 2006. Cambio global. Impacto de la actividad humana sobre el sistema tierra. Madrid: CSIC. Ikerkuntza Zientifikoko Goi Kontseilua.
EASTON, D., 1965. A System’s analysis of political life. New York: John Wiley & Sons.
FARINÓS DASI, J., 2005. Nuevas formas de gobernanza para el desarrollo sostenible del espacio relacional. Ería, 67, 219-235. or.
FUNTOWICZ, S. & RAVETZ, J., 1999. Política ambiental en situaciones de complejidad. Medi Ambient: Tecnología i Cultura, 24 zk., 71-74. or.
GALLOPÍN, G., 2003. Sostenibilidad y desarrollo sostenible: Un enfoque sistémico. Serie Medio Ambiente y Desarrollo, 2003, 64.
GARCÍA, S.& DOLAN, S., 1997. La dirección por valores (DpV): El cambio más allá de la dirección por objetivos, XXVIII. or., 307.
GARRIDO, F., 2001. El análisis de redes en el desarrollo lo-cal. Prácticas locales de creatividad Social. Viejo Topo Barcelona ed., 49. or. Zientzia Politikoetako eta Sozio-logiako Fakultatatea. Madrilgo Unibertsitate Konplu-tentsea.
GHERARDI, N., 2002. El papel del capital social en Argen-tina: aportes para su análisis a partir de una experiencia piloto de recolección informal de residuos sólidos en la ciudad de Buenos Aires. Gobernabilidad Para El Desarrollo Sustentable.
EUSKO JAURLARITZA, 2011. Ecouskadi 2020: Euskadiko garapen iraunkorreko estrategia 2020.
GURRUTXAGA, A. A., 2010. El sistema de gobernanza en el País Vasco. Ekonomiaz, 74, 02 zk., 112-131. or.
HUGHES, R. I. G., 1997. Models and representation. Philosophy of science, 64, 325. or.
INNERARITY, D., 2010. La gobernanza de los territorios ‘in-teligentes’. Ekonomiaz, 74, 02 zk., 50-65. or.
INNERARITY, D., 2006. El poder cooperativo: otra forma de gobernar. Cuadernos de liderazgo de ESADE Facultades, 2 zk., 1-18. or.
JILIBERTO HERRERA, R., 2003a. Modelos para la evalua-ción de la sostenibilidad regional: el caso de la región de Murcia, España. Revista Polis Revista Académica de La Universidad Bolivariana, 2. liburukia, 6 zk.
Bibliografia 8
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena86
JILIBERTO HERRERA, R., 2003b. Mundo sistémico, mundo evenencial: una deriva epistemológica multidisciplinar. Encuentros Multidisciplinares, 2003ko maiatza-abuztua, 14. liburukia.
JIMÉNEZ , L., et al, 2012. Retos para la sostenibilidad: ca-mino a Río+20, economía verde y refuerzo institucional para el desarrollo sostenible. Informe del Observatorio de la Sostenibilidad en España (OSE).
LEÓN, G., 2010. Una vivencia de gestión ambiental en el marco del proyecto: mejora de la oferta educativa en gestión ambiental rural, en centros educativos de Guápi-les y Sarapiquí. Revista Electrónica Educare, 14. liburu-kia, 2 zk.
LERDA, J.C., ACQUATELLA, J. & GÓMEZ, J.J., 2005. Coor-dinación de políticas públicas: desafíos y oportunidades para una agenda fiscal-ambiental. Libro Cepal 85.
LOZANO PÉREZ, Sergi, 2008. Procesos sociales y desa-rrollo sostenible: un ámbito de aplicación para el análisis de redes sociales complejas. Revista Internacional de Sostenibilidad, Tecnología y Humanismo, 3. liburukia, 59-157. or.
MADARIAGA, I., et al, 2010a. Evaluación de los ecosistemas del milenio en Bizkaia. Conocimiento compartido entre la comunidad científica, política, gestora y la sociedad civil. Servicios de los Ecosistemas y Bienestar Humano. La Contribución de la Evaluación de los Ecosistemas Del Milenio, 47. or.
MADARIAGA, I., et al, 2010b. Servicios de los ecosistemas del paisaje cultural de Bizkaia. Perspectiva histórica de la actividad forestal y minera. Revista de la Cátedra Unesco sobre Desarrollo Sostenible UPV/EHU, 4. liburu-kia, 33. or.
MARTÍN LÓPEZ, B., GÓMEZ BAGGETHUN, E.& MONTES, C., 2009. Un marco conceptual para la gestión de las interacciones naturaleza sociedad en un mundo cam-biante. Cuaderno Interdisciplinar de Desarrollo Sostenible CUIDES, 2009ko urria, 3. liburukia, 229. or.
NADEL, S.F., 1966. Teoría de la estructura social. 3. arg. Ed. Guadarrama
NATERA, A., 2004a. La gestión de redes de gobernanza un reto para el estado y la democracia. Administrative Management Public, 3. liburukia, 153. or.
NATERA, A., 2004b. La noción de gobernanza como ges-tión pública participativa y reticular. Documentos de trabajo: Política y Gestión, 2 zk., 2. or.
NATERA, A., 2005. Nuevas estructuras y redes de gober-nanza (New Governance Structures and Networks). Revista Mexicana de Sociología, 755-791. or.
OJEDA, J. & PUNG, C.E., 2010. Vínculos de cooperación como fuente de información para la innovación. Cuadernos de Administración, uzt, 23. liburukia, 41 zk., 61-79. or.
PAJARES, E., 2008. Instrumentos de gestión del ambiente y los recursos naturales en el Perú. La definición de políti-cas públicas ambientales y su aplicación en los sistemas territoriales. Perú Hoy. Territorio y Naturaleza. Desarrollo en Armonía.
PALACIOS I., et al, 2010. La Evaluación de los Ecosistemas del Milenio en Bizkaia: Trabajando de lo local a lo global
y viceversa. Servicios de los ecosistemas y bienestar hu-mano. La contribución de la Evaluación de los Ecosiste-mas del Milenio. Ed. UNESCO Etxea, 53-66 or.
PARAMIO, L., 2000. Decisión racional y acción colectiva. Leviatán, 79. liburukia, 65-83. or..
PÉREZ SERRANO, G., 1990. Investigación-Acción. Aplica-ciones al campo social y educativo. Action Research: Applications in the Social and Educational Arenas. Dykinson: Madril.
NAZIO BATUEN PROGRAMA, 2007. Perspectivas del medio ambiente mundial GEO 4. Danimarka: PNUMA.
NAZIO BATUEN INGURUMEN PROGRAMA, 2012. Perspectivas del medio ambiente mundial GEO 5. Malta: PNUMA).
RAWORTH, K., 2013. Un espacio seguro y justo para la hu-manidad, 63. or. La situación del mundo 2013 ¿es aún posible lograr la sostenibilidad?. Worldwatch Institute. Icaria Editorial.
REYES, B. y JARA, D., 2005. Gobernanza ambiental: mensajes desde la periferia. Santiago de Chile: Instituto de Ecología Política.
RIEGO, P., 2004. La agenda 21 local: Vehículo idóneo para la necesaria participación directa de los ciudadanos en el desarrollo sostenible: El Programa 21 (o Agenda 21) y El Modelo DEYNA de Agenda 21 Local. Mundi Prensa ed.
RUANO DE LA FUENTE, J.M., 2002. La gobernanza como forma de acción pública y como concepto analítico. Lis-boa Portugal: VII Congreso Internacional del CLAD so-bre la reforma del estado y de la administración pública, Lisboa, Portugal.
SABATER, J. J. G., et al, 2009. Un Modelo evolutivo para la sostenibilidad de la mejora continua. 3 Rd International Conference on Industrial Engineering and Industrial Management, 796-806. or.
SCHELLNHUBER, H. J., 1999. Earth system’ analysis and the second copernican revolution. Nature, 402. liburu-kia, 6761supp zk., C19-C23 or.
SUBIRATS, J., 2010. Si la respuesta es gobernanza, ¿cuál es la pregunta? Factores de cambio en la política y en las políticas. Ekonomiaz, 74. liburukia, 02 zk., 16-35. or.
SZAUER, M. T. & CASTILLO, M.S., 2003. Capital social: ar-ticulador del desarrollo sostenible. CAF: Capital Social: Clave para una agenda integral de desarrollo.
TORRES I GRAU, P., 2006. Gobernanza para el desarrollo sostenible: De la teoría a la práctica. Paper de Sostenibilitat, 12. liburukia.
VALERO, E., 2007. Manual de gestión y seguimiento ambiental de proyectos. Vigo: Vigoko Unibertsitatea.
VALLES, M.S., 2000. Técnicas cualitativas de investigación social. Síntesis Editorial.
VARGAS, R., 2006. La cultura del agua: lecciones de la américa indígena. Programa Hidrológico Internacional para América Latina y el Caribe, UNESCO.
VEGA MORA, L., 2001. Gestión ambiental sistémica: un nuevo enfoque funcional y organizacional para el fortalecimiento de la gestión ambiental pública, empresarial y ciudadana en el ámbito estatal. Bogota: Leonel Vega editor.
era
ns
ki n a
k
e.
era
ns
ki n a
ke.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena88
1. TAULAINFORMAZIOAREN KALITATEA ETA EZAGUTZA EGOKIA
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEA \ IRIZPIDEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1.Informazio eskuragarria. Informazio eta ezagutza zientifiko eta teknikoak interesdunen eskura daude, baldintzarik onenetan.
Informazioa eskuragarria da eta eragile guztiengana heltzen da.
Informazioa eragileen % 50ek esku-ratzen du.
Eragileek in-formazioaren berri izan dute han eta hemen.
Eragileek ez duteinformazioaezagutzeneta erabiltzen.
Eragileek in-formazioaren berri izan dute han eta hemen.
Eragileek informazioa ezagutzen eta erabiltzen dute.
2. Informazio eguneratua. Informazioa sarritan eguneratzen da, hartzaileek une egokian jasotzen dute.
Eragile guztiek informazio eguneratua dute.
Eragileen % 50ek informazio eguneratua du.
Eragileek duten infor-mazioa gutxi gorabehera eguneratuta dago.
Eragileek ez dute informazio eguneratua.
Eragileek duten infor-mazioa gutxi gorabehera eguneratuta dago.
Eragileek informazio eguneratua dute.
3. Informazio konparagarria. Informazioa konparatu ahal da denborazko aldagaiekin edo konparagarriak diren eta aztertutako ezagutzatik hurbilago dauden beste egoera batzuekin.
Eragile guztiek aztertutako ezagutzatik hurbilago dauden beste egoera batzuekin konparagarria den informa-zioa dute.
Eragileen % 50ek aztertutako ezagutzatik hurbilago dauden beste egoera batzuekin konparagarria den informa-zioa du.
Informa-zioa gutxi gorabehera konparatu ahal da.
Informazioa ezin dakonparatu.
Informa-zioa gutxi gorabehera konparatu ahal da.
Informazioa konparatu ahal da.
4. Informazio nahikoa eta erabilgarria. Informazioa nahikoa eta erabilgarria da, lagungarria da gaur egungo errealitatea ulertzeko, aukera ematen du arrazoitzeko eta dauden baldintzetan (aukeren espazioa) har-tu ahal diren erabakiak definitzeko.
Eragile guztiek informazio erabilgarria dute.
Eragileen % 50ek informazio erabilgarria du.
Informazioa hala-hola erabilgarria da.
Informazioa ez da erabilgarria.
Informazioa hala-hola erabilgarria da.
Informazioa erabilgarria da.
5. Ezagutza ez formala. Kontuan hartzen da esperientzieta-tik, historietatik, etab.etik jasotako ezagutza ez formala, bilketa orde-natu baten ondoriozko informazio sistematizatu bati ez dagokiona
Eragile guz-tiek ezagutza ez formala eskuratzen dute.
Eragileen % 50ek ezagu tza ez formala esku-ratzen du.
Ezagutza ez formala hala-hola hartzen da kontuan.
Ezagutzaez formala ez da kontuanhartzen.
Ezagutza ez formala hala-hola hartzen da kontuan.
Ezagutza ez formala kon-tuan hartzen da.
Iturria: (TORRES I GRAU, 2006) eta geuk egina.
1. ERANSKINA: Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak
1. ERANSKINA: Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak 89
1e
2. TAULATOKIKOA-GLOBALA ARDATZEAN (BERTIKALA) INTEGRATZEA
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1. Lankidetzako mekanismoak. Lankidetzako eta koordinazioko me-kanismoak eskura daude tokikoa-glo-bala ardatzean eta globaletik tokikora (Adib.: ingurumenaren gaia integra-tzea merkataritzaren, inbertsioaren, gatazken konponketaren, pizgarri eko-nomikoen, lurralde-antolamenduaren, etab.en aplikazio-mekanismoekin).
Eragile guztiek lankidetzako eta koor-dinazioko mekanis-moak eskura dituzte.
Eragileen % 50ek lankidetzako eta koor-dinazioko mekanis-moak eskura ditu.
Eragile batek ere ez du eskura lankidetzako eta koordina-zioko meka-nismorik.
Ez dira kon-tuan hartzen lankidetzako mekanis-moak.
Lankidetzako meka-nismoak hala-hola hartzen dira kontuan.
Lankidetzako mekanis-moak kon-tuan hartzen dira.
2. Partaidetza. Ingurumen arloko akordio, negoziazio, tratatu eta alde anitzeko sareetan parte hartzen du.
Eragile guztiek parte hartzen dute.
Eragileen % 50ek parte hartzen du.
Eragile batek ere ez du parte hartzen.
Partaide-tzan ez da sinergiarik sortzen.
Partaidetzan sinergiak hala-hola sortzen dira.
Partaidetzansinergiasortzen da.
3. Komunikazio mekanismoak. Etengabe kudeatzen dira komunika-ziorako, kontsultarako, ezagutzaren zabalkunderako, lankidetzarako eta gobernu arteko koordinaziorako.
Eragile guztiek komunikazio mekanis-moak dituzte.
Eragileen % 50ek komunikazio mekanis-moak ditu.
Eragile batek ere ez du komunikazio mekanismo-rik.
Komunikazio mekanis-moek ez dute sinergiarik sortzen.
Komunikazio meka-nismoek sinergiak hala-hola sortzen dituzte.
Komunikazio mekanis-moek siner-giak sortzen dituzte.
4. Agintaritza arauemailea. Globala-tokikoa ardatzean agintaritza arauemaile bat dago.
Agintaritza arauemaile batek era-gile guztiak eraentzen ditu.
Agintaritza arauemai-le batek eragileen % 50 eraentzen du.
Agintaritza arauemaile batek ez du eragile bat ere eraen-tzen.
Agintaritza arauemai-leak ez du lidergorako ahalmenik.
Agintaritza arauemaileak hala-hola lidergorako ahalmena du.
Agintaritza arauemaileak lidergorako ahalmena du.
Iturria: (TORRES I GRAU, 2006) eta geuk egina.
1e
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena90
3. TAULAPOLITIKA SEKTORIALEN KOORDINAZIOA (HORIZONTALA)
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1. Koaliziorako mekanismoak. Interesen eta eragileen koalizio-rako mekanismoak kudeatzen dira (aliantza estrategikoak, ekintza-planak, politika sektorialen koordinazioa, ingurumen-ebaluazio estrategikoa, etab.)
Eragile guztiek koaliziorako mekanismoak erabiltzen dituzte.
Eragileen % 50ek koaliziorako mekanismoak erabiltzen ditu.
Eragileek ez dute koaliziorako mekanismorik erabiltzen.
Koaliziorako mekanis-moek ez dute sinergiarik sortzen.
Koaliziorako mekanismoek sinergiak hala-hola sortzen dituzte.
Koaliziorako mekanismoek sinergiak sortzen dituzte.
2. Kanpo-efektuak. Garapen iraunkorraren esparruan politiken kostuak eta onura ekono-miko eta sozialak eta ingurumen arloko onurak (kanpo-efektuak) ezagunak dira.
Eragile guztiek kanpo-efek-tuak ezagu-tzen dituzte.
Eragileen % 50ek kanpo-efek-tuak ezagu-tzen ditu.
Eragile batek ere ez ditu kanpo-efek-tuak ezagu-tzen.
Kanpo-efek-tuaren mota eta garrantzia ez dira kon-tuan hartzen.
Kanpo-efek-tuaren mota eta garrantzia hala-hola hartzen dira kontuan.
Kanpo-efek-tuaren mota eta garrantzia kontuan hartzen dira.
3. Interes-gatazkak. Kausak eta ondorioak eta alderdi sektorialen arteko elkarreraginak ezagutzen dira, baita egon dai-tezkeen interes-gatazkak eta banako konpromiso saihestezi-nak ere.
Eragile guz-tiek gatazka ezagutzen dute.
Eragileen % 50ek gatazka ezagutzen du.
Eragile batek ere ez du gatazka ezagutzen.
Eragileek ez dute inte-res-gatazka-rik ezagutzen.
Eragileek interes-ga-tazken berri izan dute han eta hemen.
Eragileek interes-ga-tazkak eza-gutzen dituzte eta ezagutza hori erabiltzen dute.
4. Gatazken negoziazioa. Garapen iraunkorraren esparruan gatazketarako betearazpen, koordi-nazio, jarraipen eta negoziaziorako erregela eta prozedurak daude eta aplikatzen dira.
Halakoa dute eragile guztiek.
Halakoa du eragileen % 50ek.
Eragile batek ere ez du halakorik.
Negoziazio mekanismoek ez dute fun-tzionatzen.
Negoziazio mekanismoek hala-hola funtzionatzen dute.
Negoziazio mekanismoek funtzionatzen dute.
Iturria: (LERDA et al., 2005) eta geure ekarpena.
1. ERANSKINA: Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak 91
1e4. TAULA
INGURUMEN KUDEAKETAKO TRESNEN BERRIKUNTZA
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1. Prozesuen arintasuna. Ingurumen kudeaketako tresnak egoera batean emandako erantzun eta konponbideen kopurua.
Eragile guztiek lor-tzen dituzte ingurumen kudeaketako tresnak eskainitako erantzun eta konponbi-deak.
Eragileen % 50ek lortzen ditu ingurumen kudeaketako tresnak eskainitako erantzun eta konponbi-deak.
Eragile batek ere ez ditu lortzen ingurumen kudeaketako tresnak eskainitako erantzun eta konponbi-deak.
Tresnak eragin ekita-tibo berbera du, antzeko ezaugarriak dituzten ingurumen kudeaketako tresnekin konparatuta.
Tresnak hala-hola eragin ekita-tibo berbera du, antzeko ezaugarriak dituzten ingurumen kudeaketako tresnekin konparatuta.
Tresnak eragin handiagoa du, antzeko ezaugarriak dituzten ingurumen kudeaketako tresnekin konparatuta.
2. Prozesuen hobekuntza. Ingurumen kudeaketako gaur egungo prozesuak aldatu behar dira, jar-duketa hobetzea xede duten prozesu berritzaileekin; prozesu horiekin kos-tuak aztertzen dira, inbertsioak behar bezala egiten dira, kontratuak egiten dira, zuzentzen, kontrolatzen, gizakia-ren jarduerek sortutako ingurumen eraginak ebaluatzen dira.
Eragile guztiak pozik daude eta arreta jaso-tzen dute.
Eragileen % 50 pozik dago eta arreta jaso-tzen du.
Eragile bat ere ez dago pozik eta batek ere ez du arretarik jasotzen.
Tresnak zein jardueratan edo zein erabaki teknikotan eragin ahal duen, horie-tan helmen edo eragin txikia du.
Tresnak zein jardueratan edo zein erabaki teknikotan eragin ahal duen, hori-etan helmen edo eragin ertaina du.
Tresnak zein jardueratan edo zein erabakitan eragin ahal duen, hori-etan helmen edo eragin handia du.
Iturria: (TORRES I GRAU, 2006) eta geuk egina.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena92
5. TAULAPARTAIDETZAREN ALDEKO KULTURA
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1. Partaidetzarako espazioak. Hainbat inguruabar eskaintzen da ingurumen garapen iraunkorra ahalbide tzen duten helburuen lorpena bultzatzeko pertzepzio, interes eta ezagutza anitzak hobetu ulertzeko (adib.: bilera irekiak, iritzi-inkestak eta foku-taldeak, eztabaida-guneak, mahainguruak, etab.)
Eragile guztiek par-taidetzarako espazioak dituzte.
Eragileen % 50ek par-taidetzarako espazioak ditu.
Eragileek ez dute partai-detzarako espaziorik.
Partaidet-zarako me-kanismoek sinergiak sortzen dituzte.
Partaide-tzarako me-kanismoek sinergiak hala-hola sortzen dituzte.
Partaide-tzarako me-kanismoek sinergiak sortzen dituzte.
2. Partaidetza zabala. Agertzen diren perspektiben eta ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzen erakusgarria azaltzen du. Perspektiba eta emaitza horiek alde interesdunek berrikusteko modukoak izan behar dira. Hala, perspektiba dife-renteak dituzten eragileak elkarreragi-nean aritu ahal dira emaitza onarga-rriak lortuta, talde baten ikusmolde edo agintaritza besteei inposatu gabe, eta akordioen, negoziazioen eta interes nahiz balioen birdefinizioaren mendean aritzea onartzen dute.
Eragile guztiek ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzak ezagutzen dituzte.
Eragileen % 50ek ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzak ezagutzen ditu.
Eragileek ez dituzte ezagutzen ingurumen kudeaketako prozesuen emaitzak.
Ez da batera lanik egiten nahita egindako elkarreragi-nen bidez.
Hala-hola batera lan egiten da, nahita egindako elkarreragi-nen bidez.
Batera lan egiten da, nahita egindako elkarreragi-nen bidez.
3. Integrazioa. Erabakiak hartzeko prozesuan ezagu-tza-forma batzuk eta besteak integra-tzen eta aplikatzen dira, dela ezagutza tekniko-zientifikoa, dela arazo batean zuzenean parte hartzen duten aldeen esku dagoen ezagutza, dela orokorrean herritarren ezagutza ez-aditua.
Ezagutza hori partaidetzako mekanismo guztiek integratzen dute.
Ezagutza hori partaidetzako mekanis-moen % 50ek inte-gratzen du
Partaidetzako mekanismo batek ere ez du halakorik integratzen.
Halakoak integratzean ekarpen txikia sortzen da.
Halakoak integratzean ekarpen er-taina sortzen da.
Halakoak integratzean ekarpen han-dia sortzen da.
4. Ahalduntzea. Eragile sozialen ahalduntzea gertatzen da; alde horretatik, parte hartu ahal izateko ahalmena sortzen da, eta hori ez ezik, eragile horiek trebetasunak eta ahalmena eskuratzen dituzte zuzenean parte hartzeko.
Eragile guz-tiak komu-nikazio-sis-tema batera konektatuta daude (no-rabide bikoa, norabide anitzekoa). Sistema horretan aldi berean igorle eta hartzaile dira.
Eragileen % 50 komuni-kazio-siste-ma batera konektatuta dago (nora-bide bikoa, norabide anitzekoa). Sistema horretan aldi berean igorle eta hartzaile dira.
Eragile bat ere ez dago konektatuta aldi berean igorle eta hartzaile deneko komunika-zio-sistema batera (nora-bide bikoa, norabide anitzekoa).
Partaidetzak inklusio eta partaide-tza txikia sortzen du ingurumen kudeaketako prozesuan.
Partaidetzak inklusio eta partaidetza ertaina sortzen du ingurumen kudeaketako prozesuan.
Partaidetzak inklusio eta partaidetza handia sortzen du ingurumen kudeaketako prozesuan.
Iturria: (TORRES I GRAU, 2006) eta geuk egina.
1. ERANSKINA: Gobernantza iraunkorraren alderdien irizpideak 93
1e6. TAULA
ADMINISTRAZIO-KULTURA ETA BUROKRAZIAREN KALITATEA
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1. Ardura printzipioa. Ardura printzipioa barnean hartzen duten ekintza prebentibo eta proaktiboak erabiltzen dira; horrek esan nahi du arriskurik handiene-ko jardueretan murrizketak edo debekuak aplikatzen direla.
Gobernuko eragile guztiek ardura printzi-pioa erabiltzen dute.
Gobernuko eragileen % 50ek ardura printzipioa erabiltzen du.
Gobernuko eragile batek ere ez du ardu-ra printzipioa erabiltzen.
Printzipioaren erabilerak ez du identifika-tzen negatiboa izan daitekeen ondoriorik, eta ez du halakorik ebaluatzen.
Printzipioaren erabilerak ne-gatiboak izan daitezkeen ondorioak identifikatzen eta ebaluatzen ditu hala-hola.
Printzipioaren erabilerak ne-gatiboak izan daitezkeen ondorioak identifikatzen eta ebaluatzen ditu.
2. Zerbitzu-estandarrak. Burokraziaren egitura eta prozedurak hobetu dira, zer-bitzuaren estandarrak xede direla; halakoak dira era-ginkortasuna, eragingarrita-suna, ekonomia, kudeaketa berriko teknikak –adibidez kalitate osoaren kudeaketa–, teknologia berriak, sistema-tizazioa, etab.
Gobernuko eragile guztiek zerbitzu-estan-darrak erabil-tzen dituzte.
Gobernuko eragileen % 50ek zerbi tzu-estandarrak erabiltzen ditu.
Gobernuko eragile batek ere ez du zer-bitzu-estanda-rrik erabiltzen.
Zerbitzu-es-tandarrek ez dute koherentziarik ingurumen kudeaketako prozesuekin.
Zerbitzu-es-tandarrek hala-holako koherentzia dute inguru-men kudeake-tako prozesue-kin.
Zerbitzu-es-tandarrek koherentzia handia dute ingurumen kudeaketako prozesuekin.
3. Ebaluazio-mekanis-moak. Barruko eta kanpoko ebaluazio-mekanismoak erabiltzen dira. (adib.: ex-ante ebaluazioa, ex-post ebaluazioa, eraginaren ondorioen ebaluazioa, etab.
Gobernuko eragile guztiek ebaluazio-me-kanismoak erabiltzen dituzte.
Gobernuko eragileen % 50ek ebaluazio-me-kanismoak erabiltzen ditu.
Gobernuko eragile batek ere ez du ebaluazio-me-kanismorik erabiltzen.
Mekanismoek ez dute auke-rarik ematen erabilitako eta inplementatu-tako inguru-men politiken ondorioen ziurgabetasun maila bereiz-teko.
Mekanis-moek aukera ematen dute erabilitako eta inplementatu-tako inguru-men politiken ondorioen ziurgabetasun maila hala-ho-la bereizteko.
Mekanis-moek aukera ematen dute erabilitako eta inplementatu-tako inguru-men politiken ondorioen ziurgabetasun maila bereiz-teko.
Iturria: (TORRES I GRAU, 2006) eta geuk egina.
Gobernantza iraunkor bidezko ingurumen kudeaketako ereduaren garapena94
7. TAULAIRAUNKORTASUNAREN KULTURA
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1. Kontzientzia kolektiboa. Alderdi sozialean iraunkorta-sun eredua hautematen da edo eredu horren kontzientzia hartzen da, modu kolektiboan edo, behintzat, banako edo talde jakin batzuen artean.
Eragile guztiek dute halako kontzientzia.
Eragileen % 50ek du halako kon-tzientzia.
Eragile batek ere ez du ha-lako kontzien-tziarik.
Kontzientzia kolektiboak ez du identifika-tzen gizakiaren eta naturaren artean dagoen konexioa.
Kontzientziak hala-hola identifikatzen du gizakiaren eta naturaren artean dagoen konexioa.
Kontzientziak gizakiaren eta naturaren artean dagoen konexioa iden-tifikatzen du.
2. Balio-irizpideak. Pertsonen eta taldeen nahi eta lehentasunetan balio-irizpide moralak biltzen dira.
Eragile guztiek dute halako balioa.
Eragileen % 50ek du halako balioa.
Eragile batek ere ez du ha-lako baliorik.
Irizpide horiek ez dira oinarritzen humanismoan, ezta gizakiaren eta bere in-gurunearen ar-teko harreman harmoniatsuari buruzko ba-lioetan ere.
Irizpide horiek hala-hola oinarritzen dira humanismoan eta gizakiaren eta bere in-gurunearen ar-teko harreman harmoniatsuari buruzko ba-lioetan.
Irizpide horiek humanismoan eta gizakiaren eta bere in-gurunearen ar-teko harreman harmonia tsuari buruzko balioetan oina-rritzen dira.
Iturria: (VARGAS, 2006), (Tàbara, 2002) eta geuk egina.
8. TAULAKAPITAL SOZIALAREN INDARRA
MAGNITUDEA EMAITZA
ADIERAZLEAHandia
3Ertaina
2Txikia
1Txikia
1Ertaina
2Handia
3
1. Eragileen arteko elkarreragina. Elkarreraginen sarea zenbat eta jasoago eta aberatsago izan, hainbat eta handiagoa da kapital soziala.
Eragile guztiek asmo komu-nak identifi-katu dituzte banaketa-ka-nalen barruan.
Eragileen % 50ek asmo komunak identifikatu ditu banaketa-ka-nalen barruan.
Eragile batek ere ez du asmo komunik identifikatu banaketa-ka-nalen barruan.
Ez da baterako ekintza-modu-rik sortzen.
Baterako ekintza-mo-duak hala-hola sortzen dira.
Baterako ekintza-mo-duak sortzen dira.
2. Konexio-modua. Komunikazio eta elkar-truke pertsonaleko sareak horizontalak dira (harreman hierarkikorik gabe, antzeko estatus eta boterearekin)
Eragile guztiak modu horizon-talean daude konektatuta beren artean.
Eragileen % 50 modu horizontalean dago konekta-tuta.
Eragile bat ere ez dago bes-teekin modu horizontalean konektatuta.
Harremanak hierarkikoak dira.
Harremanak antzeko sama-rrak dira.
Harrema-nak ez dira hierarkikoak, estatusa eta boterea antze-koak dira.
Iturria: Geuk egina.
2. ERANSKINA: Bizkaiko Foru Aldundia zeintzu organoen bidez antolatzen den eta parte hartzen duen 95
2. ERANSKINA: Bizkaiko Foru Aldundia zeintzu organoen
bidez antolatzen den eta parte hartzen duen2e
BARNEKO ORGANOAK
� Bizkaia 21 Egitasmoko iraunkortasun eragileen foroa � Hizkuntza normalizaziorako batzorde nagusia � Gizonen eta emakumeen berdintasunerako batzordea
� Berdintasun taldea (genero berdintasuna) � Sail arteko genero berdintasunerako batzordeak � Gaztedi foru batzordea (gazteria) � Gaztedi talde teknikoa (gazteria) � Mendi batzordea � Hirigintza batzordea
KANPOKO ORGANOAK
AHALDUN NAGUSIAREN KABINETEA � Eusko Ikaskuntza Kontseilu Errektorea � Bake eta Bizikidetza Planaren Aholku Batzordea � Euskal Giza Taldeekiko Harremanetarako Aholku Batzordea
� Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuaren Zuzendaritza Kontseilua
� Europako Mugimenduaren Euskal Kontseilua
IRAUNKORTASUN ETA INGURUNE NATURALA � Bizkaiko Lurralde Historikoaren Iraunkortasunerako Kontseilua
� Armañongo Parke Naturaleko Patronatua � Urkiolako Parke Naturaleko Patronatua � Gorbeiako Parke Naturaleko Patronatua � Europarc-España federazioa � Zabalgarbi S.A. � Euskal Autonomia Erkidegoko Bertako Aberearrazen Kontseilua
� Euskal Autonomia Erkidegoko Txakurrak edukitzeari buruzko Jarraipen Batzordea
� Nekazaritza eta Elikagaigintzako Berrikuntza Foroa � Euskadiko Baso Osasuneko Mahaia � Euskadiko Nekazaritza eta Elikagaigintzako Kontseilua
� Nekazaritza eta Elikadura Politikako Batzordea � Euskal Autonomia Erkidegoko Sasoiko Lanari buruzko Erakunde arteko Mahaia
� Bizkaiko Txakolina Jatorri Izendapenaren Kontseilu Arautzailea
� Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseilua
� Nekazaritza Funtsen Batzorde Parekidea (COPAFA) � HAZI Fundazioa � Urdaibai Biosfera Erreserbako Patronatua � Udal Sareak S.A. � Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumenerako Aholku Kontseilua
� Naturzaintza-Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babesteko Aholku Kontseilua
� Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumen Batzordea � Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoa � Busturialdeko Ur Partzuergoko Kontseilu Orokorra � Busturialdeko Ur-Patzuergoko Batzorde Betearazlea � URA Uraren Euskal Agentziaren Administrazio Kontseilua
� URA Uraren Euskal Agentziaren Erabiltzaileen Batzarrea
� Euskal Autonomia Erkidegoko Uraren Kontseilua � Bilboko Aireportuaren Ingurumen Jarraipen Batzordea � AIC Automotive Intelligence Centre Fundazioaren Patronatua
� Euskadiko Errepideen Plan Orokorraren Batzordea
GIZARTE EKINTZA � Boluntariotzaren Euskal Kontseilua � Bilboko Udaleko Gizarte Zerbitzuen Udal Kontzeilua � Nazioarteko Adopziorako Aholkularitza Kontseilua � Gizarte Zerbitzuen Erakunde Arteko Organoa � Gizarte Zerbitzuen Euskal Kontseilua � Euskadiko Sanitate Batzordea � Arreta Sozio-sanitarioko Euskal Kontseilua � Nagusien Arloko Batzorde Iraunkorra � Eragintza Fundazioko Zuzendaritza Batzordea � Lavanindu S.L.ren Administrazio Kontseilua � Antonio Menchaca de la Bodega Fundazioaren Patronatua
� Eragintza Fundazioaren Patronatua � Conde de Aresti Karitate Egoitzaren Bizkaiko Fundazioaren Kontseilua
� Miserikordiaren Errege Etxe Santuaren Batzordea � Irisgarritasuna Sustatzeko Euskal Kontseilua � Bizkaiako Lurralde Historikoko Konpentsazio Hezkuntzarako Partzuergoko Gobernu Batzordea
EUSKARA ETA KULTURA � Ziortza-Bolibarko Simon Bolibar Museoaren Patronatua
� Bilboko Eliz Museoaren Aholku Batzordea � Medikuntza eta Zientzia Historiaren Euskal Museoa Fundazioa (UPV-EHU)
� Monasterio de Santa María La Real de Nájera monasterioaren Patronatua
� Gernikako Bakearen Museoa Fundazioa � Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa Fundazioa � Bilboko Arte Ederren Museoa Fundazioa � Bilbao Bizkaia Museoak � Unibertsitateen Euskadiko Kontseilua � Helduen Alfabetatze Berreuskalduntzerako Erakundea (HABE)
� Juan Crisóstomo de Arriaga-Bilbao Orkesta Sinfonikoa fundazioaren Patronatua
� Museo Guggenheim Bilbao Fundazioa � Inmobiliaria museo de arte moderno y contemporáneo de Bilbao S.L.
� Tenedora Museo de arte moderno y contemporáneo de Bilbao S.L.
� Jose Miguel de Barandiaran fundazioa � Euskadiko Orkestra, S.A. � Euskararen Aholku Batzordeko Erakunde Arteko Koordinazio Batzorde Berezia (Hakoba)
� Fundación Bilbao 700-III Millenium Fundazioa � Bizkaia-Bizkaialde Fundazioa � Eskola Kirolaren Euskal Batzordea � Kirolaren Euskal Kontseilua � AZKUE Fundazioa � Eusko Ikaskuntza-Sociedad de Estudios Vascos (EI-SEV) Batzorde Iraunkorra
� Etxepare Euskal Institutua � Eusko Ikaskuntza-Sociedad de Estudios Vascos (EI-SEV) erakundearen Zuzendaritza Batzordea
OGASUNA ETA FINANTZAK � Estatuko Loteria eta Apustuen Bizkaiko Administrazio Batzordea
� Estatuko Loteria eta Apustuen Bizkaiako Ordezkaritza Batzordea
� Estatuarekiko Ekonomia eta Finantza Gaietarako Lan eta Jarraipen Batzordea
� Jokoaren Euskal Kontseilua
GARRAIOAK, MUGIKORTASUNA ETA LURRALDE KOHESIOA � Euskadiko Garraio Agintaritza � Bizkaiko Garraio Partzuergoa � Bilboko Consorcio del Depósito Franco-ren Osoko Bilkura
HERRI ADMINISTRAZIOA ETA ERAKUNDE HARREMANAK � Kanpo Harremanetarako Erakunde Arteko Batzordea � Arbitraje Batzordea � Larrialdietarako SOS-DEIAK � Polizia eta Larrialdietako Euskal Akademiako Zuzendaritza Kontseilua
� Bilbo Hiriko Kontseilua � Bizkaiko Finantzen Lurralde Kontseilua � Euskal Lurralde Antolamenduko Batzordea � Elkarkidetza- EPSV � HAEEren Patronatuaren Kontseilua � Funtzio Publikoaren Euskal Kontseilua � Euskadiko Segurtasun Publikoko Batzordea � Consorcio del Deposito Franco � Euskadiko Babes Zibileko Batzordea � Gizarte Aurreikuspenaren Euskal Kontseilua
EKONOMI ETA LURRALDE GARAPENEKO SUSTAPENA � Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamenduko Batzordean
� Bilboko Gordailu Zabalaren Partzuergoaren Batzorde Betearazlea
� Bilboko Portua Agintzaritzako Administrazio Kontseilua
� Bilbao Ría 2000 sozietatearen Administrazio Kontseilua
� Bilboko Consorcio del Depósito Franco-ren Osoko Bilkura
� Interbiak Bizkaiko Hegoaldeko Akzesibilitatea S.A. Sozietate Publikoaren Administrazio Kontseilua
� Euskadiko Turismo Kontseilua
ENPLEGUA, GIZARTE INKLUSIOA ETA BERDINTASUN SUSTAPENA � Emakumeen eta Gizonen Berditasunerako erakunde arteko Batzordea
� Emakunderen Zuzendaritza Kontseilua � Gizarteratzeko erakunde Arteko Batzordea � Garapenerako Lankidetzaren Euskal Kontseilua � Gizarteratzeko Euskal Kontseilua � Familiaren Euskal Kontseilua