Post on 26-Jan-2015
description
TEMAII: TEMAII:
ARTE PREHISTÓRICA ARTE PREHISTÓRICA
1. A arte prehistórica
•a) a arte paleolítica
•b) a arte do epipaleolítico
•c) a arte neolítica e da Idade dos Metais
a) A arte paleolítica
• 25000- 10000 a.C. • Sociedades primitivas cazadoras• Casi exclusivamente europea• Abrangue desde obxectos de
adorno ata os grandes frisos parietais
• Destaca dous tipos de arte: – arte moble: Caracterízase por:
• son pequenas pezas que se podían levar de un lugar a outro.
• Vinculada a utensilios cotidianos
– arte rupestre: Caracterízase por:• arte realizada sobre paredes, teitos e
chan das covas e abrigos.• Represéntanse animais, signos e
figuras humanas.• As técnicas usadas son:
– Pinturas : a base de colorantes minerais aplicados directamente ou mezclados con algún aglutinante
– Gravados: directamente sobre rocha case sempre.
– Escultura:relevos sobre rochas duras e modelados sobre arxila.
CARACTERÍSTICAS
CARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS
a) A arte paleolítica
• Teorías sobre a interpretación da arte paleolítica– Arte como motivación estética:
• anterior ao descubrimento das representacións rupestres
• Moitos utensilios para actividades rutinarias otorga tempo libre que usan para a arte
– Arte como elemento utilitario de ritos e ceremonias• Presencia masiva de especies de
alimentación e supervivencia• Covas e abrigos son un contexto único
que actúa como santuario
•Estilos da arte paleolítica según Leroi– Leroi– GourhanGourhan::
–Estilo I: 30000- 25000 a.C. Baixorrelevos e gravados de animais –incompletos-. Exemplos: Ferrassie e Isturitz
–Estilo II: 25000-20000 a.C.
Os animais presentan curvas nas cervicias en forma de S e as extremidades son desproporcinadas. Exemplos: Manas da cova de Gargas (Pirineos franceses)
–Estilo III: 20000-15000 a.C.
Deste estilo son as máis importantes representacións: animais de pescozos longos e grandes corpos. Exemplos: Lascaux (Dordoña) Pasiega (Santander)Temos restos tamén de arte moble desta periodo. Destacan as “Venus” como deusas da fertilidade. Destacan: Willwndorff (Austria) e Lespugne ( Francia)
–Estilo IV: Divídese en dúas etapas:
•Antiga: 15000-12000 a.C.
Realismo e naturalismoUso de liñas de despece para marcar cambios de pelaxe, forma, etcExemplos: Altamira (Cantabria) Combarelles (Francia)
•Recente: 12000-8000 a.C.
Aparecen figuras con movemento
CARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS
CARACTERÍSTICAS
a) A arte paleolítica
Pinturapaleolítica
SoporteParietal
(sobre paredes)
Capa de arcilla superficial(por descomposición de caliza)
Sobre roca orixinal
Materiais
Pigmentos cromáticos
Carbón vexetalNegro manganeso
Arcillas Óxidos de ferro
AglutinantesGrasa animal
Resinas
Técnicas
Tamponado :Anacos de pel mollados en pintura Aerografía : pintura diluida na boca e escupida na pedra
Dedos : untar dedos e pintar con eles na paredeCarbón fragmentos de madeira carbonizada
Contexto histórico
Paleolítico Superior (3O000 – 8000)
Grupos de cazadores-recolectores
Glaciacións
Sólo poden manterse grupos pequenosDeben emigrar siguindo ás manadas
Vida en covas
PINTURAPINTURACARACTERÍSTICAS PINTURA PALEOLÍTICA
a) A arte paleolítica
Características formais
Ausencia de composición
Individuais sin formar escenas
Figuras ailladas
Xuxtaposición amplia(separadas por lonxitude superior ás figuras)
Xuxtaposición estreita(separadas por lonxitude inferior ás figuras)
Superposición(uns animais cubren parte de outros)
Ausencia de chan
Indefinido Ausencia da parte inferior dos animais
Lineal Final de patas suxiren o chan
Posiciónsvariadas
HorizontaisVerticaisOblicuas
Trazo groso
Silueta pintada
SeguidaDifuminadaPuntillada
ReforzoRaspadosestrías
Fuciño, ollos, cornosespecialmente
Pinturapaleolítica
PINTURAPINTURACARACTERÍSTICAS PINTURA
PALEOLÍTICA
a) A arte paleolítica
Pinturapaleolítica
Características formais
naturalismo
Realismo visual(parecido coa realidade)
Saíntes da rocha crean tridimensionalidadeReproducción da pelaxe (pequenos trazos)
Realismo intelectual(representa o que existe
aínda que non se poida ver ó mesmo tempo)
Perspectiva torcida
Figura de perfilCatro patasPezuñas e cornos de fronte
Intentos de representar movemento
Según Leroi-Courham
Animación nula (estatismo)Animación simétrica (moi movidas)Animación segmentada (parte corpo movida)Animación coordinada (catro extremidades movidas)
PolicromíaNegro manganeso ou carbónÓxido de ferrosArcillas
Ao combinar distintas cantidadesde pigmentos e colocar diferentes espesores xurde a policromía (en realidade moitas veces eran pinturas planas xuxtapostas e noutras zonas mezcladas)
Convencionalismos M ventral de animaisCabezas desproporcionadamente pequenas
PINTURAPINTURACARACTERÍSTICAS PINTURA
PALEOLÍTICA
a) A arte paleolítica
Altamira (Cantabria, España). Teito de sala policromada
Ata ano 1925o chan estaba
moi cerca do teito polo que era imposible
unha contemplación unitaria de todas as figuras
PINTURAPINTURA
Ausencia de composición
Grandes figuras
policromía Trazo groso e incisións
Naturalismo(visual e intelectual)
SoporteMateriaisTécnicas
TemáticasInterpretación
Contexto históricoEtc.
convencionalismos
Según Leroi-Gourham:Grupo de bisontes delimitadospor dous cabalos, un xabalí e
dúas cervas ( casi trinta figuras)
Descubierta en 1879 por Marcelino de Sautuola
Datada de hace unos 14.000 a 15.000 anos
COVA ALTAMIRA
a) A arte paleolítica
Cova de Altamira, Cantabria, España
Altamira. Bisontes Protuberancias que dan sensación
de tridimensionalidade
PINTURAPINTURA COVA ALTAMIRA
a) A arte paleolítica
Altamira. Figuras aisladas.Ausencia de composiciòn
Altamira. Contorno groso.Policromía
Naturalismo. Pelo sinalado. Catro patas
PINTURAPINTURA COVA ALTAMIRA
a) A arte paleolítica
Lascaux (Dordoña, Francia). Galería axial.
Descuberta en 1940 por Radivat y Marsal
Diversas zonas cova Lascaux (Francia)
Sala dos touros
Muros de cinco metrose un monstruo ( la Licorne)
Galería axial
Vinte metros
Passage e Nef
Galería principal
Manifestacións pictóricas pertenecentes ao estilo
magdaleniense III
Más de cuatrocentas cincuenta figuras
reconocibles en toda a cova
Cabinet des Felins
Ábside Pozo
PINTURAPINTURA COVA LASCAUX
b) A arte do epipaleolítico
• 9000- 6000 a.C.• Arte levantina • Rica e evolucionada• Arte lineal e de debuxo• Con valores novos• Función relixiosa, máxica e de
encantamento• Localización: nas partes máis
profundas das covas • Técnica:uso de policromía• Predominio maior da figuración
humana aínda que esquematizada• Maior movemento nas figuras• O home domina as escenas• Destacan: Danza de Cogull (Lleida)
e Cova da Vella (Albacete)
CARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS CARACTERÍSTICAS
b) A arte do epipaleolítico
Pinturaepipaleolítica
SoporteParietal
(sobre paredes)
Capa de arcilla superficial(por descomposición de caliza)
Sobre rocha orixinal
Materiais
Pigmentos cromáticos
Óxidos de ferro predominantemente
AglutinantesGrasa animal
Resinas
Técnicas Dedos“Pincel”
Contexto histórico
Mesolítico (9.000 – 6.000)
Grupos de cazadores-recolectores
Interglaciar
Sólo poden manterse grupos pequenosDeben emigrar siguindo ás manadas
Vida en abrigos rocosos
PINTURAPINTURA
CARACTERÍSTICAS PINTURA EPIPALEOLÍTICA
b) A arte do epipaleolítico
Características formais
ComposiciónForman escenas
Trazo fino
Silueta continua
Sin incisións
Pinturaepipaleolítica
Composición en diagonal(punto de fuga oblicuo)
Escenas moi movidas
Antinaturalismo
Xeometrización e esquematización
Figuras planas
Contornos simplificadosEliminación dos detalles(non sinalan ollos o pelo)
Non reproducen volumen
Representación do movemento
Posicións diagonais
Figuras con extremidades moi abertas
Monocromía Figuras recheas dunha sóa corPredominio de tonos ocres
PINTURAPINTURA
CARACTERÍSTICAS PINTURA EPIPALEÓLÍTICA
b) A arte do epipaleolítico
Pinturaepipaleolítica
Temática ( Impónse
o narrativo)
Predominio de animais de pequeno tamaño (en torno a vinte centímetros)
Abundancia de figuras humanas
Exemplos
Muy estilizadas
Convencionalismos Partes de frentePartes de perfil
Escenas de vida cotidiana (recolección, caza, etc.)
Valltorta (Castellón) Mesolítico
Cogull (Lérida) Neolítico
interpretacións Perden función máxica
PINTURAPINTURA
CARACTERÍSTICAS PINTURA EPIPALEOLÍTICA
b) A arte do epipaleolítico
Valltorta (Castellón, España). Cacería
esquematización estilización Contornos finos
monocromía Composicións dinámicas
Carácter narrativo
convencionalismos
Extremidades moi abertas
planitude
Composición en diagonal
PINTURAPINTURA
COVA VALLTORTA
c) A arte neolítica e da idade dos metais
•Etapa menos fecunda
•Aparece a cerámica, amuletos e novos ídolos
•Non desaparecen os gravados rupestres
•Características do panorama desta arte:
– Inicios do urbanismo
– Sedentarización
– Aparición primeiras civilizacións (IV milenio en Mesopotamia e Exipto)
– Desenvólvese a cultura castrexa na zona galaica
– Desenvólvese o megalitismo: V milenio a.C. con novas arquitecturas como os crómlech, menhir, dolmen, taulas, etc
– Xeneralízase un estilo esquemático en pinturas rupestres
•Destacan novas tipoloxías arquitectónicas:
–Dolmen: estructura de carácter funerario formado por pedras verticais (ostortatos) que sosteñen unha gran lasca horizontal (cobixa)
–Menhir: pedra alongada cravada no chan
–Crómlech: círculo de pedras asociado ao culto a o sol
–Aliñacións: filas de menhires xunto a unha tumba
CARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS
CARACTERÍSTICAS
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Menhir
Grandes bloques de pedra
(varias toneladas)
Colocados en vertical
Trasladados Grandes distancias
Dolmen
Pedras verticais
(Ortostatos)
LascaHorizontal(cobixa)
Completamente cubertos de terra
A veces desbastan frotando con areniscas
Arrancan de xacimientos con madeiras e odres de
auga (ensanchan) e mediante contrastes frío-calor
Recortan dándolle formas máis ou menos xeométricas
Sentido máxico de conexión de forzas
telúricas (terra) co ceo (proxección)
Posible función funeraria
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
DOLMEN E MENHIR
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Evolución dolmen: dolmen simple, sepulcro de corredor e galería cuberta
Pasillo adinteladoCámara sepulcral
circular con falsa cúpula(por acercamento progresivo
de lascas)
Ortostatos poden ser progresivamente reemplazados por muros ciclópeos
Dolmen cuberto
ARQUITECTURA MEGÁLITAARQUITECTURA MEGÁLITA
EVOLUCIÓN DOLMÉN
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Dolmen de galería cubierta: Menga
Pasillo adintelado25 metros de largo por 6 metros
de ancho
ortostatos
cobixas
Montículo de arena que o cubre.
Orientación hacia o leste(iluminación en solsticio)
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
DOLMEN CUBERTO
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Sepulcro de Corredor: cova do Romeral
Doble cámara
Falsa cúpula con gran cobixa
final
Montículo de cubrición
Cova do Romeral (Málaga)
Muros ciclópeos
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
COVA DO ROMERAL
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Aliñación de Carnac (Francia) . Aérea
Once filas
Un kilómetro de lonxitude
Pobos sedentarios(agricultura, gandería, etc.)
Numerosa poboación para poder extraer, transportar e
colocar pedras
Suficientes excedentes alimenticios para poder dedicar moito tempo e
enerxía a estas construcciones
Cien grandes menhires en
cada fila
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
CARNAC
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Ubicada no único lugar onde alúa chea se coloca perpendicular á saída do sol no solsticio de verán
no hemisferio norte (sobre 21 de xuño)
Diversas remodelaciónsDesde finais do cuarto milenio
antes de Cristo ata mediados do segundo
Círculo de trilitos (dúas pedras verticais de 25 Tn.
e unha horizontal de 5 Tn. De arenisca local) traballados entre
sí con xuntas de espiga e mortalla
Cinco trilitos en forma de ferradura
Gran avenida
Círculo formado por vinte monolitos de pedra azulada traída
de Gales (a más de 150 Km) duns catro a cinco metros de alto
Foso circular de máis de cen metros de diámetro
e anes de pedras
Grande pedra central
Cromlech Stonehenge ( Reino Unido) . Aérea
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
STONEHENGE
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Cromlech Stonehenge (Reino Unido). Reproducción
Cromlech Stonehenge
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
STONEHENGE
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Modelos cultura megalítica baleárica
Taula
NavetaTalayot
Naveta
Taula
Tres lados con muros e frente aberto
Losa vertical e encima horizontal
Terceira lousa inclinada
Función ritual: sacrificios de animais
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
TAULA, TALAYOT E NAVETA
c) A arte neolítica e da idade dos metais
Talaiot: Torreón troncocónico - vivenda
Torreòntroncocónico
Cuberto con falsa cúpulaVanos en
zona superior
Pilar central como reforzo
Adosados a muros ou exentos
Función defensiva e de vivenda
Muros ciclópeos
Naveta: construcción rectangular de carácter
funerario
Construcción lonxitudinal(rectangular)
Pedras talladas en aparello regular.
Máis grosas as da zona inferior
Falsa bóvedaApertura moi estreita
División en tres naves separadas
por pilares
Función funeraria: enterramento colectivo
ARQUITECTURA MEGALÍTICAARQUITECTURA MEGALÍTICA
NAVETA E TALAYOT
2. Vocabulario•Adobe: ladrillo de arcila e palla secado ao sol •Alintelada: arquitectura cuberta por un elemento horizontal ou lintel•Aliñamento: conxunto de menhires colocados en liñas paralelas•Antropomorfo: de forma humana•Arquitrabada: arquitectura cuberta por un elemento horizontal chamado lintel ou arquitrabe.•Baixorrelevo: escultura realizada sobre unha superficie da que sobresae menos da metade do seu volume.•Cachotería: aparello irregular formado por unha serie de pedras sen labrar ou pouco labradas unidas con xeso ou cal, sen orde de tamaño nin de fiada•Ciclópea: construcción feita con grandes pedras sen argamasa como elemento de unión.• Crómlech: conxunto de menhires colocados en forma circular. A palabra procede do céltico crum e lech, que significan respectivamente, curvado e pedra• Dolmen: monumento megalítico propio da Prehistoria, formado por pedras verticais cravadas no chan sobre as que descansan unha ou máis pedras postas en forma horizontal• Estatua: escultura exenta de arxila, madeira, pedra, mármore ou metal, de forma animal ou humana, tallada a imitación do natural.
2. Vocabulario•Exenta (escultura): escultura que non está pegada a un muro e que se pode contemplar desde tódolos seus ángulos.•Gravado: Procedemento polo que se consegue unha estampa mediante a obtención previa dunha matriz ou prancha.•Kalathos/kalathoi: vasixa en forma de sombreiro e copa propia da arte íbera•Lauda: Cuberta ou tapa dun sarcófago normalmente gravada.•Lintel: Pedra ou viga horizontal que se coloca sobre unha porta ou ventá•Medio relevo: escultura realizada sobre unha superficie de xeito que a metade do seu volume sobresae dela.•Menhir: monumento megalítico consistente nunha pedra cravada no chan e disposta en forma vertical•Monocromo: dunha única cor.•Naveta: monumento megalítico propio da Prehistoria das Illas Baleares, que ten forma de nave invertida, de onde procede o seu nome.•Ourivería: arte de traballar metais preciosos, particularmente o ouro e a prata•Perpiaño: pedra cortada de cantos vivos en forma de prisma rectangular de seis caras utilizada na construcción de piares, muros,etc.•Piar: elemento sustentante exento, como a columna pero de sección rectangular ou cadrada con capital segundo as ordes clásicas.•Pilastra: piar pegado ao muro.
2. Vocabulario• Policromía: aplicación de cores en xeral.•Polícromo: de varias cores•Sillaría: conxunto de perpiaños•Taula: monumento megalítico propio da Prehistoria das Illas Baleares, consistente nunha pedra disposta en forma vertical cravada no chan e con outra plana que a cobre orizontalmente na súa parte superior.•Teitume alintelada: tipo de cuberta plana que serve de elemento constructivo para pechar de forma horizontal a parte superior dunha apertura ou espazo.•Terracota: arxila cocida utilizada en escultura e cerámica.•Tholos:edificio de forma circular de orixe prehistórica. Aparecen tamén na antiga Grecia destinado ao culto relixioso ou funerario.•Vulto redondo: escultura exenta, é dicir, que nos está pegada a un muro e que se pode contemplar desde tódolos seus ángulos.
3. Actividades 1. Defina os seguintes conceptos:
Polícromo, Dolmen, Menhir, Ortostato, Cobixa, Taula, Speo, Mastaba, Pirámide, Canon 2. Siñala as características básicas da pintura rupestre do Paleolítico Superior. 3. Sitúa cronolóxicamente e clasifica a seguinte imaxe
3. Actividades 4. Sinala as analoxías e diferencias entre as seguintes imaxes. 5. Explica as diferntes tipoloxías de edificacións megalíticas.
4. Comentario de texto Lee os seguintes textos e contesta:Lee os seguintes textos e contesta:
1. ¿De que cova cres que se fala no primeiro texto? Xustifica a túa resposta.2. ¿Cómo cres que se facían as pinturas desa cova? Explica o proceso e razona a túa
reposta.3. ¿De que construccións se fala no texto segundo? ¿De que zona eran típicas? Explica por
qué. “Paso ahora a ocuparme doutra cova moito máis notable...recentemente denominárona de Altamira, tomando este nome dun prado inmediato que se chama así....onde conclúe o depósito de ósos e cáscaras, encóntrase o observador sorprendido ao contemplar na bóveda da cova un gran número de animais pintados...dende logo coñécese que o seu autor estaba moi práctico en facelas, pois obsérvase que debeu ter a súa man firme e que non andaba titubeando....Non sendo dignas de tomarse en conta as infinitas posturas que o autor houbo de tomar, pois en algunhas partes apenas podía porse de rodillas, a outras non alcanzaba nin estirando o brazo; aumentándose a extrañeza de considerar que todo houbo de facerse con luz artificial”
Sanz de Sautuola, M.: Breves apuntes sobre algunos objetos prehistóricos de la provincia de Santander. Santander. 1880.
“Os campesiños sepultaban a os seus mortos nos silos das cabañas, que cerraban cunha pedra; pero os cidadáns erixían edificios imperecedeiros...Eran cámaras encerradas baixo un majano de cantos, con un corredor de acceso, que se cerraba con pedras; e houbo unha evolución curiosa da arquitectura, que arrancaba do uso de mampostería con barros e cañas, usual en casas e cercas, ata emplearse monolitos enormes, xigantescos, que a costa de paciencia e tempo eran arrancados da canteira, arrastábanos sobre rodillos grosos, mediante o esforzo de bois por docenas, e o seu asento constituía un problema de habilidade para facer que cada pedra caise nun sitio exacto”
Gómez Moreno, M.: La novela de España. Madrid, 1928, página 80
5. A arte e o cine
Película: EL PACIENTE INGLÉSEL PACIENTE INGLÉS , ANTHONY MINGHELLA , 2004
* Observa as imaxes da película e contesta:– ¿Que tipo de arte está copiando a persoaxe da película?
– ¿Ten algo que ver co explicado neste tema?
– ¿Con que está relacionado?
– Busca similitudes e diferenzas entre o dado no tema e esta forma de expresión
6. Modelo de examenNOME: Nº:
APELLIDOS: CURSO:
EXAMEN TEMA 2. A ARTE PREHISTÓRICA
1. Elixe unha das seguintes imaxes e fai o comentario da mesma: (4 ptos)
2. Elixe unha das seguintes imaxes e fai o comentario da mesma: (4 ptos)
3.Elixe catro dos seguintes conceptos e defíneos: (2 ptos) Aerográfía, naveta, dolmen, aliñamento, menhir, taula, policromía, composición
a) Identificar obra
b) Contexto histórico e artístico
c) Contexto estilístico e formal
a) Identificar obra
b) Contexto histórico e artístico
c) Contexto estilístico e formal
10. Para ampliar e consultarBIBLIOGRAFÍA:
- BERMEJO TIRADO, J.: Breve historia de los íbero: la apasionante historia de los pueblos más florecientes de la Iberia pre-romana. Mnowtilus, Madrid, 2008
- BELTRÁN, A.: El arte rupestre del levante español. Ediciones Encuentro. Madrid, 1982.
- CALZADA, C.: Arte prehistórico en la vanguardia artística de España. Cátedra, Madrid,2006
- CHAPA BRUNET. T. e MENÉNDEZ FERNÁNDEZ, M.: Arte paleolítico. Madrid,1994
- DE CLOTTES,J.: La prehistoria explicada a los jóvenes. Paidós Ibérica. Barcelona, 2008
- FERNÁNDEZ CASTRO, Mª C.: La edad de los metales. Historia 16. Madrid, 1989
- FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, V., JIMENO MARTÍNEZ, A. E MENÉNDEZ FERNÁNDEZ ,M.: Diccionario de prehistoria.Alianza editorial. Madrid.1997
- GIEDION,S.: El eterno presente. El nacimiento del arte. Alianza, Madrid, 1981
- GIEDION, S.: El presente eterno: los comienzos de la arquitectura. Alianza, Madrid, 1986
- RIPOLL PERELLÓ, E.: El arte paleolítico. Historia 16, Madrid, 1989
10. Para ampliar e consultar
CONXUNTOS PARA VISITAR:a)STONEHENGE (Amesbury, Gran Bretaña, Reino Unido)
b)CARNAC ( Montignac, sur de Francia)
c)COVA DE LASCOUX (Francia)
d)COVA DE EL COGUL ( Lleida, Cataluña, España)
e)COVA DE ALTAMIRA ( Santillana del Mar, Cantabria, España)
INTERNET:-Museo Arqueológino Nacional de Madrid:
http://man.mcu.es
FILMOGRAFÍA:a) ANNAUD, JEAN-JACQUES ( dir.): EN BUSCA DEL FUEGO ,1981