7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

1/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

1. Literatura biblikoa

Biblia kristautasunaren eta judaismoaren idazki sakratu eta nagusiak biltzen dituenliburua da. Erlijio hauen esanetan, Biblian Jainkoaren hitza jakinarazten zaigu.

Bi atal nagusik, Itun Zaharrak eta Itun Berriak, osatzen dute. Itun Zaharra Jesukristo jaio

aurreko Israelen historia kontatzen duten liburuek osatzen dute (juduek atal hau soilik

onartzen dute sakratutzat). Itun Berriak Jesukristoren jaiotza, irakatsiak, heriotza, biztueraeta Elizaren sorrera kontatzen dizkigu.

Historian zehar, beste edozein liburu baino aldi gehiagotan eta hizkuntza gehiagotara(2.000 baino gehiagotara) itzuli dute. Esaten dutenez, !"etik " biloi ko#ia baino gehiago

merkaturatu dituzte, inoizko libururik salduena izanda.

1.1. Historia

Biblia .000 urtetan zehar ($.a. %00&$.o. 00) idatzitako liburu bilduma da. Itun Zaharrahebreeraz idatzitako ' liburuk osatzen dute, lau sail handitan banatuta *entateukoa, liburuhistorikoak, #ro+eten idatziak eta olerki eta jakituriazko liburuak.

Itun Berriak 2 liburu ditu, hauek ere lau sailetan banatuta Ebanjelioak (Jesus

-azaretekoaren bizitza eta irakatsiak, ateo, arkos, /ukas eta Joanek azalduak),#ostoluen Eginak (Elizaren hasiera kontatzen da bertan), *auloren eta a#ostoluen gutunak

eta, azkenik, #okali#sia. /iburu hauetatik gehienak jatorriz grekoz idatzi ziren, $.o. "0&00urte bitartean.

Vulgatalatin arrunteko itzul#ena da, 1an Jeronimok egina . mende hasieran 3amaso I.a

aita santuak 4!2an eskatu ondoren. Bertsioak, bere izena, 56ulgata editio7 esalditik hartzendu (herriarentzako edizioa) eta latin arruntean idatzi zen, Zizeronen latin klasikoaren

o#osizioz. ulgataren 8edea bere aurrekoak baino zehatzagoa eta ulerterrazagoa izatea zen.

1.2. Bibliako liburuak

1.2.1. Itun Zaharra

*entateukoa

/iburu historikoak

*ro+eten idazkiak

9lerki eta Jakituriazko liburuak

1

http://edlbargentina.files.wordpress.com/2008/01/moises1.jpg

7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

2/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

1.2.2 Itun Berria

Ebanjelioak

o ateo

o arkoso /ukas

o Joan

#ostoluen Eginak

*auloren eta a#ostoluen gutunak

#okali#sia

1.3. Euskarazko bertsio batzuk

" & Joannes /eizarragak Iesus Christ gure iaunaren Testamentu Berriaargitaratu zuen,

Bibliaren (:estamentu Berriaren) lehendabiziko bertsioa edo itzul#ena euskaraz.!" & Jean *ierres 3u6oisin&ek argitaratu zuen Biblia osoaren itzulpena (la#urteraz),

Bona#arte #rintzeak eskatuta.%"! & ;aimundo 9labide&k bigarren itzul#en osoa kaleratu zuen Itun zar eta berria,

gi#uzkeraz.% & Jaime $ere8etak argitaratu zuen mendebaleko euskarazko bere bertsioa Euskal

Biblia, Bilboko Elizbarrutiko

7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

3/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

2.2. Poesia epikoa

).

*oema haietako gai nagusiak lotuta zeuden :roiako gerraren gaineko elezaharrekingreziarrek setiatuta zuten hiria, *arisek, troiatarren #rintzeak, Helena enelaoren ilobabahitua baitzuen. ?rte askotako gerratearen ondoren, greziarrek beren atzera&egitearen#lantak egin zituzten eta hiria konkistatu zuten, zurezko zaldi baten barruan sartuta.

Heroiek et8era itzultzeko #asatu beharreko zailtasunak ohiko beste gai bat izaten zen. 9rohar, haue8ek dira e#ikaren baliabideak

/iteratur +ormulen eta adjektiboen erre#ika#ena.

$on#arazioen erabilera etengabea.

3eskri#zio zehatz&zehatzak.

Poema homeriko haniak

7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

4/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

arteko (sirenak, ziklo#eak...) abentura asko gainditzea lortzen du. Et8era itzultzeannoble talde batekin borrokatuko da, bere emaztearekin ezkondu eta erresuma

la#urtu nahi baitzioten.

2.3. Poesia lirikoa

*oesia e#ikoak iraganeko gertaera gogoangarriak kontatzen dituen moduan, #oesialirikoak orainaldiko sentimenduetan eta arduretan erre#aratzen du. *oemak lira edo t8irula

baten doinuaz lagundurik kantatzen ziren, eta hortik lirikaizena.

7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

5/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

narratibitatea murrizten joango da, eta antzerki izaera areagotzen. *ertsonaiei dagokienezere, eboluzio bat gertatzen da hasiera batean #ertsonaiek zuten karga erlijiosoa baretu

ahala, beren jitea ere humanizatu egiten da. 1o+oklesen Antigona-ren sentimenduakgertuagokoak sentituko ditu ikusleak Eskiloren #rotagonistenak baino. Euri#idesekin

areagotu egingo da joera hori.

Eskilo ($.a. "2"&'"") lehena izan zen hiru tragedia&idazleen artean. $oruarengarrantzia gut8itu eta bi #ertsonaia gehiago erantsi zituen, solasaren mesedetan. Ezzuen argumentu kora#ilatsurik erabiltzen, eta bere obrak trilogietan bilduta daude.Prometeo kateatuaeta Orestiadatrilogia dira ai#agarrienak.

:ragediak, baliabide +ormalei bagagozkie, bultzada handia jaso zuen Eskilori esker.Esan daiteke berak +inkatu zituela tragediaren +untsezko arauak. Handik aurrera,baliabide gisa +inkatu ziren solasak, kontrasteak eta e+ektu teatralak. 1akontasunerlijioso eta moraletan elikatzen dira haren lanak, batez ere #atuaren guztizkogarai#enean, heroi eta erregeak bere mendera errenditzen dituen indar misteriotsu etasakratuan.

7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

6/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

"*ME+I!( !risto'anes

Ekintza bizi eta arinekoa, komedia sarritan baliatzen da t8iste, sesio eta t8ant8az bere

asmo satirikoa eta egoera barregarriak nabarmentzeko. tenaseko kaleetan eta bertakobiztanleen egunerokoan giroturik, gizakien ajeak eta giza akatsak ditu hiz#ide.

Egilerik entzutetsuena !risto'anesizan zen ($.a. ''"&4!)@ bere lanetako batean,&isistrata-n,

7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

7/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

-ito Liio($. a. "%&$. o. 4"). /atindarren iragana, ugusto en#eradorearen garaiera

artekoa, goresteko asmoz, berealdiko kronika bat idatzi zuen Erroma %undatu zenetik"

-azito)k, aldiz ($. o. ""&20), I. mendeko en#eradoreen hilketen eta botere

borroken berri eman zuen bere obretan.

3.3. Poesia latinar hania

*oesia latindarra,

7/26/2019 1.Lit. Bibliko Greko Lat

8/8

Aixerrota BHIMunduko Literatura

:;