3-PORTADA ANEXO EMF eu - Sondika...Lutita asko dagoen barrutia ale meheko material detritikoz...
Transcript of 3-PORTADA ANEXO EMF eu - Sondika...Lutita asko dagoen barrutia ale meheko material detritikoz...
SONDIKA Hiri-Antolaketako Plan Orokorra
SONDIKAKO UDALA
3. ERANSKINA: INGURUNE FISIKOAREN AZTERKETA. INGURUMENAREN GAINEKO ERAGINAREN BATERAKO EBALUAZIO-PROZEDURA
2006 ko uztaila
AURKIBIDEA 1. LANAREN HELBURUA ................................................................................ 1 2. IKERKETA EREMUA ................................................................................... 1 3. INGURUNE FISIKOARI BURUZKO AZTERLANAREN EDUKIAK ............................ 2 3.1. KLIMA ............................................................................................. 3 3.2. GEOLOGIA. ....................................................................................... 5 3.3. HIDROGEOLOGIA ............................................................................ 11 3.4. GEOMORFOLOGIA............................................................................. 12 3.5. GEOTEKNIA. ................................................................................... 13 3.6. INTERES GEOLOGIKOKO ZONAK........................................................... 13 3.7. LITOLOGIA… ................................................................................... 13 3.8. HIDROLOGIA. .................................................................................. 14 3.9. EDAFOLOGIA................................................................................... 26 3.10. LANDAREDI-UNITATEAK ETA LURZORUAREN ERABILERAK................... 28 3.10.1. Egungo landaredia.............................................................. 29 3.11. KOMUNITATE FAUNISTIKOA ETA BIOTOPOAK.......................................... 37 3.11.1. Komunitate faunistikoa. ....................................................... 37 3.11.2. Biotopoak........................................................................... 48 3.12. PAISAIA-UNITATEAK......................................................................... 49 4. HISTORIA- ETA KULTURA- ONDAREA......................................................... 53 5. ALDERDI SOZIOEKONOMIKOAK ETA DEMOGRAFIKOAK ................................ 55 6.INGURUMENA.......................................................................................... 67 6.1. AIREAREN KALITATEA.......................................................................... 67 6.2. HOTS-KUTSADURA. ............................................................................ 77 6.3. HONDAKIN SOLIDOAK. ........................................................................ 79 6.4. KUTSATUTA EGON DAITEZKEEN LURZORUAK............................................. 81 6.5. INGURUMEN-INPAKTUAK...................................................................... 86 7.INGURUMEN- DIAGNOSTIKOA ETA -BALORAZIOA......................................... 92 ERANSKINA Dokumentazio grafikoa
1
1. LANAREN HELBURUA
Dokumentu honek Sondikako udalerriko ingurune fisikoa aztertzea eta haren
diagnostikoa egitea du helburu –indarreko Arau Subsidiarioen berrikuspena osatzen
duen informazioaren zati baita hori–, Arau Subsidiarioak, otsailaren 27ko 3/1998
Legearen eta uztailaren 22ko 183/2003 Dekretuaren arabera, ingurumenaren
gaineko eraginaren baterako ebaluazio-prozeduraren mendean baitaude.
2. IKERKETA-EREMUA
Sondikako udalerriak 6,3 km2-ko azalera du, eta 3.718 biztanle. Txorierriko
azpieskualdean dago. Iparraldean, Loiu dago, hegoaldean Bilbo, ekialdean Derio eta
Zamudio eta mendebaldean Erandio. Biztanleria-gunea udalerriko bi industrialdeen
artean dago; hots, Berreteagakoaren eta Zangroizkoaren artean.
2
3. INGURUNE FISIKOARI BURUZKO AZTERLANAREN EDUKIAK
Ondorengo faseetan Arau Subsidiarioen Berrikuspenaren ingurumen-eragina
baloratu ahal izateko, ingurune ekonomikoaz eta kultura-ondareaz gain, ingurumen
biotikoko eta abiotikoko zenbait elementu aztertu dira, lanaren helburuen
testuinguruan duten garrantziaren arabera bakoitzari dagokion sakontasun-
mailarekin. Hona hemen elementu horiek:
- Klima
- Geologia
- Hidrologia
- Geomorfologia
- Geoteknia
- Interes geologikoko zonak
- Litologia
- Hidrologia
- Edafologia
- Landaredia
- Fauna
- Paisaia
Halaber, udalerrian hautemandako ingurumen-eraginik garrantzitsuenak ere hartu
dira aintzat (lurzoru kutsatuak, airearen kalitatea, hondakindegiak, etab.).
3
3.1. KLIMA
Udalerriko klimatologia-datuak Sondikako Meteorologia Estazioak hartutakoak dira.
Honako hauek dira:
HILA T TM Tm R H DR DN DT DF DH DD I
URT 9,0 13,2 4,7 126 72 13 1 1 2 4 3 86
OTS 9,8 14,5 5,1 97 70 11 1 1 2 2 2 97
MAR 10,8 15,9 5,7 94 70 11 0 1 2 2 2 128
API 11,9 16,8 7,1 124 71 13 0 2 2 0 2 128
MAI 15,1 20,1 10,1 90 71 12 0 3 2 0 2 160
EKA 17,6 22,6 12,6 64 72 8 0 2 2 0 3 173
UZT 20,0 25,2 14,8 62 73 7 0 3 2 0 5 188
ABU 20,3 25,5 15,2 82 74 8 0 3 3 0 4 179
IRA 18,8 24,4 13,2 74 73 9 0 2 4 0 4 157
URR 15,8 20,8 10,8 121 73 11 0 2 3 0 3 123
AZA 12,0 16,4 7,6 141 74 12 0 1 2 1 3 93
ABE 10,0 14,0 6,0 116 73 12 0 1 2 3 3 78
URTEKOA 14,3 19,1 9,4 1195 72 128 2 24 29 11 35 1584
1971-2000 denbora-aldiko klimatologia-datuak. (Iturria: Meteorologiako Institutu Nazionala).
T: Batez besteko tenperatura ( ºC) TM: Eguneko tenperatura maximoen batez bestekoa (ºC) Tm: Eguneko tenperatura minimoen batez bestekoa (ºC) R: Batez besteko prezipitazioak (mm) H: Batez besteko hezetasun erlatiboa (%) DR: 1 mm edo gehiagoko prezipitazioko egun-kopurua DN: Elurra egin duen egun-kopurua DT: Ekaitza izan den egun-kopurua DF: Egun lainotsuen kopurua DH: Izotza egin duen egun-kopurua DD: Zeru oskarbia egon den egun-kopurua I: Eguzki-orduen kopurua
4
Urteko batez besteko tenperatura (14,3 ºC) suabetzat hartzen da. Abuztua da hilerik
beroena, 20,3 ºC-ko batez besteko tenperatura maximoarekin. Urtarrila da hilerik
hotzena, 9 ºC-ko batez besteko tenperatura minimoarekin.
Urteko guztizko prezipitazioa 1.195 mm-koa da. Urria da prezipitazio gehien egiten
duen hila (141 mm), eta uztaila, berriz, hilerik lehorrena da (62 mm). Datu horien
arabera, prezipitazioak ugari samarrak dira, nahiz eta udako hiletan nabarmen
gutxitzen diren. Hezetasun erlatiboa ez da asko aldatzen urtean zehar, eta %70ekoa
da, gutxi gorabehera.
Prezipitazio gehienak euri gisakoak dira eta ugariagoak dira urriko, abenduko eta
urtarrileko hiletan.
Euri-egunen kopurua
Elur-egunen kopurua
Txingor-egunen kopurua
Urtean guztira193 2 7
URT 20 1 2
OTS 19 1 -
MAR 8 - -
API 17 - -
MAI 12 - 1
EKA 15 - 1
UZT 12 - 1
ABU 10 - -
IRA 15 - -
URR 28 - -
AZA 17 - -
ABE 20 - 2
Hileko prezipitazioak, motak eta maiztasunak. 2003 (Iturria: EUSTAT).
Meteorologia Estazioko datuak kontuan hartuta, udalerrian nagusi diren haizeak
ipar-mendebaldekoak dira.
5
Udaberrian, Azoreetako antizikloiaren eragina dela-eta, mendebaldeko eta ipar-
mendebaldeko haize hezeak nagusi dira. Udazkena iristean, Azoreetako antizikloia
hegoaldera joaten da, eta horrek iparraldeko eta ipar-mendebaldeko euri-haizeak
eragiten ditu.
3.2. GEOLOGIA
Euskadiko Mapa Geologikoan (1/25.000) jasotako informazioaren arabera, Sondikako
udal-barrutia, geologikoki, Bizkaiko Sinklinorioaren hegoaldean dago, Bilboko
Antiklinorioaren barruan; hain zuzen, Oizko unitatearen barruko Durangoko sektorean
dago.
MATHEYren (1982) definizioa kontuan hartuta, Durango eraketa Deba eraketaren
antzekoa da, litologiari eta adinari dagokienez; baina materialen antolamenduan
dira desberdinak. Ezpondako metaketa-sistematzat hartzen da Durango eraketa;
I IE E HE H HM M IM
%8 %4 %10 %8 %8 %4 %10 %23
1. Pagoetako zamalkadura 2. Regil-Leitzako faila 3. Aulestia-Leitzako faila 4. Durangoko faila 5. Angiozarko faila 6. Bilbo-Altsasuko faila 7. Areatzako faila 8. Kantabriako
mendilerroko zamalkadura
6
izan ere, birjalkiera-fenomeno ugari daude, grabitazio-fluxuek jalkitako hareharri-
kantitate handia dago, eta ez dago olatu-lasterrek eta mareek eragindako
egiturarik.
Eraketa hori Bilboko failako iparraldean azaleratzen da, Bilbotik Arrasateko jalkitze-
failaraino –hain zuzen, Elorrioren ekialdera– doan zerrenda batean; tarte bolkanikoak
dituen serie detritikoa da eraketa hura. Leku askotan, oso zaila da Durango eraketaren
benetako potentzia kalkulatzen; alabaina, potentziarik txikiena 2.000 m-tik gorakoa
dela kalkulatzen da.
Sondikako adin geologikorik bereizgarrienak eta materialik adierazgarrienak honako
hauek dira (ikus Mapa Geologikoa):
Konplexu Supraurgondiarra edo Albiar-zenomaniarra
Konplexu Urgondiarreko materialen gainean, potentzia handiko multzo terrigenoa
dago; oro har Konplexu Albiar-zenomaniarra edo Konplexu Supraurgondiarra deitzen
zaio (RAT, 1959). Konplexu hori potentzia handiko multzoa da, ia osorik terrigenoa.
Erdi Kretazeoan dago (Erdi Albiarraren eta Behe Zenomaniarraren artean); Erdi
Kretazeoa Behe Kretazeoko (Konplexu Urgondiarra) arrezife-tartearen amaieran dago,
eta Bete Kretazeoa Goi Kretazeoko plataformarik sanon eta zabaletatik bereizten du.
7
Lutita beltzak. Hareharrizko pasabideak (186)
Lutita asko dagoen barrutia ale meheko material detritikoz osatuta dago –batik bat,
lohiz eta buztinez–, eta hareharrizko tarte gutxi batzuk ditu.
Ebakidura freskoan, lutitak beltzak dira, materia organiko eta horretatik deribatutako
material asko dituztelako; horrez gain, osagai lohitsu eta hareatsuak dituzte (batez
ere, kuartzoa, feldespatoa eta moskovita).
Materia organikoa sakabanatuta egon daiteke harrian, edo maila milimetrikoak eta
zentimetrikoak sortu, bai eta, batzuetan, dezimetrikoak ere. Materia organiko gehiena
eraldaketa-egoera aurreratuan dago; izan ere, karbonozko zatiak ikusi egin daitezke.
Halaber, sulfuroak ere badaude, sakabanatuta edo nodulu txikitan bilduta; nodulu
horiek, meteorizatzen direnean, oso tonu gorrixka bereziak ematen dizkiote harriari.
Lutita-mailarik lodienek itxura masiboa eta disjuntzio esferoidala izaten dute; dena
den, oso geruza mehetan antolatuta egon daitezke, tarteka, oso ale meheko eta
potentzia txikiko harearri-mailak eta zenbait burdin horizonte dituztela.
Lutitetan, litologia meheak nagusi dira, segidako mailarik altuenetan. Horrez gain,
segidako mailetan gora, gero eta handiagoa da karbonato-kantitatea, Goi Kretazeoko
tuparriak pixkanaka-pixkanaka agertu arte. Eraketako mailarik altuenetan, harri
piroklastikoen tartekapenak ere ugariak dira.
Hareharri silizeoak, lutita-maila gutxirekin (187)
Horrela deitzen zaio hareharriz batik bat osatutako diferentziazio kartografikoari; hain
zuzen, diferentziazioaren %60k hareharria izan behar du. Barruti horretan,
hareharrizko gorputzek morfologia tabularra eta lentikularra dute; potentzia
dezimetrikoak eta metrikoak dituzte, eta gorputz lutitikoen potentzia, berriz,
milimetrikoak eta dezimetrikoak dira.
Begiratu batean ikus daitekeenez, hareharriak kuartzozko ale txikiz (harea fineko eta
ertaineko tamainakoak), feldespatoz (zurixkagoa), mika zuriz (ugari dago) eta materia
organikoz (bi milimetro arteko potentziako lignito-mailak, albo-jarraitutasun gutxikoak)
osatuta daude. Geruzen oinarrian, granulometria lodiagoak (mikrokonglomeratuak)
ikusten dira, baina, geruzetan gora egin ahala, aldeen tamaina txikitu egiten da. aleak
8
borobilak edo erdiborobilak dira eta silizez eta, zenbaitetan, karbonatoz zimendatuta
daude. Aldatu gabeko laginketan, koloreak grisetik zurira pasatzen dira, nahiz eta
sakabanatuta dauden meek tonu gorrixka eta horixkan ematen dizkion harriari.
Hareharri silizeoen eta lutiten txandaketa (192)
Horrela deitzen zaie antzeko lutita- eta hareharri-kantitatea duten tarteei; material
horiek (186) eta (187) barrutietarako deskribatutako ezaugarri berak dituzte. Barruti
kartografiko hori mendebaldeen dauden koadranteetako barruti nagusia da (koadrante
horietan azaleratzen da Durango eraketa).
Hareharri- eta lutita-mailak txandakatutako bankuetan antolatzen dira, eta banku
horiek zentimetrikoak eta dezimetrikoak dira.
Bilboko orriko konplexu bolkanikoa (207, 236, 237)
Horrela deitu zaio genetikoki lotutako harri bolkanikoen multzo bati; multzo hori 500
metroko potentzia du, eta harri aletsuz eta mikroaletsuz osatuta daude (236) –kolada,
masibo edo “pillow-laba” gisa agertzen dira harri horiek–, eta harri piroklastikoz (237)
–esaterako, bretxa bulkanoklastikoak, tobak eta zineritak–; horiek guztiek jatorri
bolkanikoa ez duten elementuak dituzte –batik bat, harea eta lohi terrigenoa–, baina
oso kantitate desberdinean daude elementu horiek.
Harri piroklastikoetan, ohikoak dira segida positiboak; izan ere, denboran zehar, gero
eta txikiagoak ziren granulometriak jalki ziren ondoz ondo, urpeko prozesu bolkaniko
bakoitzak sortutako piroklastoen multzoaren ondorioz. Koladen potentzia aldatu egiten
da, eta, oro har, Bilboko orriko hego-ekialderantz joan ahala, txikitu egiten da.
Zenbait lekutan, ezinezkoa izan da koladak eta harri piroklastikoak bereiztea;
kartografian, bereizi gabeko harri bolkanikoen barrutitzat definitu dira leku horiek
(207). Sondikan, ipar-mendebaldetik hego-ekialdera zeharkatzen dute udalerria,
Zangroiztik Olara.
9
Goi Kretazeoa
Goi Kretazeo gisa, RATek (1959) Konplexu Supraurgondiarreko eraketa terrigenoen
goiko mugaren eta Paleozenoko hareharrizko tarteen oinarriaren artean dauden
materialen multzoa definitzen du.
Material horiek ondo bereizitako ezaugarriak dituzte, Bilboko Antiklinorioko bi alpetan.
Egitura horretako hegoaldean –hots, Gorbeiako unitatean–, plataforma karbonatatuko
material-multzo batez osatuta dago Goi Kretazeoa. Egiturako iparraldean –hau da,
Oizko eta Donostiako unitateetan–, berriz, material “flyschoideen” segida bat dago,
potentzia handikoa, karbonatatuak edo detritiko-karbonatatuak; material-multzo
“flyschoide” horretan, Leitzako failarekin lotutako metamorfismoko harri bolkaniko eta
bulkanoklastikoak tartekatzen dira.
Margak, lutitak, margo-kareharrizkoak (254)
Bilboko (61-II) eta Lezamako (62-I) koadranteetan, 200 metroko potentziako tarte bat
kartografiatu da, Durango eraketaren goialdean; tarte hori eraketa terrigeno horretako
azken lutiten eta litologia karbonatatuen arteko trantsizio-barrutitzat har daiteke.
Seriea ale txikiko material terrigenoz osatuta dago; goialdera igo ahala, zementu
karbonatatuaren ehunekoa handitu egiten da, pixkanaka-pixkanaka, marga beltz
bihurtu arte. Hainbat lekutan, margo-kareharrizko geruza erresultanteak daude,
isolatuta eta etenak.
Marga, margo-kareharri, kareharri, kareharri mikritiko eta kalkarenitoen
txandaketa (257)
Bizkaiko Sinklinorioko bi alpetan azaleratzen den oso multzo heterogeneoa da, nahiz
eta iparraldeko alpean gehiago hauteman daitekeen.
Tarte horretako hormak eta sabaiak desberdin samarrak diren ezaugarriak dituzte.
Horrenbestez, esan daiteke, horma margen, margo-kareharrien eta kareharri
mikritikoen mailen txandaketa zentimetriko eta dezimetriko batez osatuta dago, 10 eta
20 zentimetro bitarteko bankuetan. Tarte basan horren gainean, hareazko kalkareniten
10
eta/edo hareharri karedunen (zenbait bankuk kanal-itxurako oso morfologia laxoak
dituzte) maila meheak (zentimetrikoak eta dezimetrikoak) tartekatzen hasten dira
egitura turbiditikoekin. Altuera horretan, zenbait tartetan, litologia horiek eta margak
eta margo-kareharriak irregulartasunez tartekatzen dira.
Zenbait lekutan, tarte horietan tartekatutako margek karbonato-proportzio txikia dute,
eta, zenbait kasutan, zuzenagoa da marga horiek lutitatzat hartzea, edo kare
gutxiagoko margatzat.
Kuaternarioa
Kuaternarioko metaketak bi multzo nagusitan banatzen dira: multzo zaharra eta
multzo berri samarrak. Multzorik zaharrenaren zati bat, agian, Pleistozenokoa da, eta,
besteak beste, zimendutako mendi-oinak eta ibai-terrazak ditu; elementu horiek
desegiten ari den sistema alubial eta ibaiko batekoak dira. Multzo berrietan, kolubialak,
alubialak eta antropogenikoak daude, besteak beste.
Euskadiko kartografia geologikoan, honako geruza hauek erregistratu dira Sondikako
udalerrian.
Metaketa alubialak eta alubial-kolubialak (519)
Barruti horretan, ibai nagusien uholde-ordokiak osatzen dituzten metaketa alubialak
hartzen ditu barne, bai eta ibaien eta mendi-hegalen dinamika mistoaren ondorioz
sortutako metaketak ere. oro har, azken metaketa horiek metaketa alubialen inguruan
daude, baina ez dago bi metaketa-moten arteko muga garbirik.
Metaketa horiek haran-hondoen betegarria dira, eta honako hau dute ezaugarri
nagusi: legar biribilduak dituzte, zenbait motatakoak eta zenbait proportzio eta
antolamendutan.
Aldian behin, purutasun handiko buztin-metaketa txikiak agertzen dira (gainezkatze-
aldiak). Bokaletik gertuko zonetan, metaketaren goialdean tamaina txiki gehiago
daudela ikus daiteke. Hainbat lodieratakoak dira, eta zaila da zenbat lodi diren
kalkulatzea, metatutako materialetan sekzio bertikalik ez baitago.
11
Metaketa antropogenikoak (532)
Jatorri antropogenikoko metaketak oso material-metaketa heterogeneoak dira,
jatorriari eta alearen tamainari dagokienez.
Horietatik guztietatik, adierazgarrienak soilik irudikatzen dira kartografia geologikoan;
besteak beste, zabortegiak, hondakindegiak, meatze-putzuak eta betegarriak.
Landa-eremuetan, metaketa gehienak lurrak garbitzean eta egokitzean sortutako
hondakindegiak dira.
Biztanleria-guneetatik hurbil, batik bat, obra zibilak –hala nola, errepideak,
aireportuak, trenbideak eta industrialdeak egiteko zelaiguneak– egitean erabilitako
betegarriei dagozkien metaketa antropogenikoak kartografiatu dira.
Metaketa antropogenikoak bereziki ugariak dira Sondikako udalerriak, aireportuaren
betegarriak azalera handia hartzen baitu.
3.3. HIDROGEOLOGÍA
Akuiferoak egotea lurraren geologiarekin hertsiki lotuta dago; beraz, Sondikako
udalerrian ez da akuifero garrantzitsurik garatu. Dena den, esan behar da Sondikako
geologiak, litologiak eta landarediak ura sartzeko eta sakonera txikiko akuiferoak
sortzeko aukera ematen dutela.
Oro har, Sondikako udalerrian, iragazkortasuna oso txikia da, bai porositate bidezkoa,
bai pitzadura bidezkoa. Udalerriko hegoaldean, porositate bidezko iragazkortasun txikia
dago, eta iparraldean, berriz, pitzadura bidezko iragazkortasun txikia. Hortaz,
Sondikako akuiferoek kutsadurarekiko duten urrakortasuna oso txikia da.
Porositate bidezko iragazkortasun ertaineko zona bat dago, eta, horretan,
Kuaternarioko metaketa alubialak, metaketa antropogenikoak eta geologikoki
hareharriak diren zonak daude. Kasu horretan, urrakortasuna oso txikia izango da
(Iragazkortasunaren eta akuiferoen kutsadurarekiko urrakortasunaren mapa).
12
Sistemako lurpeko urak kaltzio-bikarbonato ugari du, eta eskualde-mailan handi
samarra den mineralizazioa. Karbonatoak 240 eta 350 mg/l bitartean daude, kloruroen
edukia 50 mg/l baino txikiagoa da, eta sulfatoena, 20 mg/l baino txikiagoa.
Eroankortasuna, berriz, 400 eta 530 microomnio/cm bitartekoa da.
Uren kalitatea oso eskasa da, giza jardueren eraginez, bai nekazaritza- eta
abeltzaintza-jardueren ondorioz, bai industria-jardueren ondorioz.
Oro har, biztanle gutxiago dauden lekuetan, uraren kalitatea hobea izaten da;
alabaina, tokian-tokian, aziendari egotz dakiokeen kutsadura bakteriologikoa dago.
3.4. GEOMORFOLOGIA
Geomorfologiaren ikuspuntutik, Sondika ez dago sistema garrantzitsu baten barruan.
Hala ere, honako hauek azpimarratu behar dugu: Alubiala, Asua ibaiak sortutako
terrazak (ibaiak erditik mozten du udalerria, horizontalki), udalerrian sakabanatutako
muino txikiak eta udalerria Nerbioiko Haranetik bereizten duen mendilerro txikia.
Gaikako kartografian, harrobitzat sailkatutako zenbait azalera –gaur egun erabili
gabeak– eta hondakindegi- eta betegarri-eremuak daude kartografiatuta. Betegarriei
dagokienez, aireportuaren zona hartzen duena da handiena.
Sondikako erliebearen ezaugarri nagusia lautasuna da. Udalerriko malda gehienak
%5ekoak baino txikiagoak dira, Artxanda mendia alde batera utzita (hegoaldean,
Bilboko udalerriarekin egiten du muga). Bertan, iparralderantz jaisten diren zenbait
muino daude, %10 eta %20 bitarteko malda txikikoak, baina, zenbait mugapenetan,
malda handiagoak daude, %30 eta %50 bitartekoak. Muino-sistemaren eta eremu
lauaren artean, muga artifiziala dago; hots, Txorierriko Korridoreko autobia.
Haizeen eraginaren aldagaiak haize-arrosaren norabideen arabera islatzen du muinoen
orientazioa. Horrez gain, haize jakin baten eraginik jasotzen ez duten lekuak daude;
haize guztien eraginpean daude horiek. Sondikako ipar-mendebaldeko zona laua haize
guztien eraginpean dago eta hiri-eremu zabal bati dagokio. Altuerarik eta maldarik
handieneko zonek (Artxanda) zenbait lekutatik jasotzen dute haizeen eragina; batik
bat, ipar-mendebaldetik eta mendebalde ipar-mendebaldetik.
13
3.5. GEOTEKNIA
Ikuspegi geoteknikoa aintzat hartuta, udalerriko zona gehienetan ez dago arazo
geoteknikorik, eta eraikuntza-baldintzak aldekoak edo onargarriak dira, Asua ibaitik
hurbil izan ezik; izan ere, bertan, uholdeak gertatzeko, putzuak agertzeko eta
sostengu-ahalmena txikitzeko arriskua dago. Leku horretan, eraikuntza-baldintzak oso
txarrak dira.
Aireportuaren zonan eta mendebalderago, sostengu-ahalmeneko eta asentuko arazoak
daude, baina eraikuntza-baldintzak onargarriak dira. Udalerriaren hegoaldeko mendi-
hegaletan, Artxandatik hurbil, malda handiak dira arazoa (>%30ekoak), baina planoan
mugatutako zenbait lekutan soilik, eta eraikuntza-baldintzak onargarriak dira.
3.6. INTERES GEOLOGIKOKO ZONAK
Sondikan, ez dago interes geologikoko lekurik, baina estuario batetik, meandro batetik
eta Bilboko itsasadarretik hurbil dago. Beraz, interes geologikoko zenbait ibilbide
daude.
3.7. LITOLOGIA
Udalerriko iparraldean, azaleko metaketak ugari dira, bai eta margo-kareharrien,
kareharrien eta kalkareniten txandaketa ere. Horrez gain, harri bolkanikoak ere
badaude.
Bestalde, hegoaldean, txandakatzen diren material detritikoak daude, baina harri
bolkanikoz, alde lodiko harri detritikoz eta azaleko metaketez osatutako lurzorua ere
aurki dezakegu.
14
3.8. HIDROLOGIA
Deskribapen orokorra
Sondikako udal-barrutia Asua ibaiak eta horren adarrek bustita dago; ibai horiek
Artxanda mendiaren hegaleko urak hartzen dituzte, batik bat.
Asua ibaiaren arroak 74,29 Km2-ko azalera hartzen du. Sedimentu-kantitate handiak
metatzen dituen eta mendi txikiek mugatzen duten haran zabal batetik igarotzen da
ibaia. Iparraldetik, Butroi ibaiaren arroa dago, hegoaldean Nerbioi-Ibaizabal ibaiarena,
eta ipar-mendebaldean Gobelas ibaiarena.
Asua ibaiaren ibilgua 20,64 km luze da. Gangurengo mendilerroan sortzen da, 100 m-
ko kotan, gutxi gorabehera. Hego-ekialdetik ipar-mendebalderako norabidea du eta
Lezama, Zamudio, Sondika, Loiu, Erandio eta Lutxanako udalerriak zeharkatzen ditu.
Bizkaiko Abran isurtzen ditu urak, Rontegiko zubiaren ondoan.
Asua ibaia Loiuko udal-barrutitik irten eta Txorierriko Korridorearekiko paralelo
igarotzen da. Behin Sondikan sartzen denean, udalerriaren mugatik igarotzen da,
Txankeleren urak hartu arte. Ondoren, ibaiak jarraitu egiten du, bideratuta, Urkiaga
aldera iritsi arte. Ibaiaren bideari jarraituz gero, argi eta garbi ikusiko dugu Olatik
Aresti auzora iristen den meandroa. Arestitik Zangroizko industrialdean sartu arte,
ibaiak ingurumen-itxura on samarra du. Zangroizen sartu eta Zubiaurko errekaren
urak hartzen dituenean, industrialdeen artean igarotzen da; orduan, ura eta ibaiertzak
hondatuz doazela ikusten da, argi eta garbi; horrez gain, marealaren eragina ere ikus
daiteke, presatik aurrera, batez ere.
15
0
4039
12
6.502468
1012
ALTUERA(metrotan)
DISTANTZIA(metrotan)
Asua ibaiaren profila, Sondikan sartzen denetik irteten den arte.
Honako hauek dira Asua ibaiaren adar eta azpiadar nagusiak: Basobaltza,
Kantarazarra, Untza eta Preguntegi errekak dira. Gehienak Sondikako udalerritik kanpo
daude, baina aipatutako azkenaren zati bat udalerriaren barruan dago.
Sondikako udalerrian, Zubiaurko, Txankele eta Urtxu errekak azpimarratu behar dira.
Txankele izan ezik, beste guztiak bideratuta daude, aireportuaren zonatik edo hiri-
eremuetatik igarotzen baitira.
Zubiaurko errekak Artxanda mendiaren mendebaldeko hegaleko urak hartzen ditu, eta
Zangroizko industrialdearen barruan elkartzen zaio Asua ibaiari.
0 255 492 666 1331
130
75
5239
6,50
20406080
100120140
ALT
UER
A(m
etro
tan)
DISTANTZIA(metrotan)
Zubiaurko errekaren profila, Sondikako udalerrian sartzen denetik Asuarekin elkartzen den arte.
Txankele erreka Sondikatik kanpo sortzen da, baina Sondikan bihurtzen da 4. mailako
ibai. Erreka horrek haltzadi handi bati eusten dio, oraindik ere.
16
0562
1568
37
22
12
05
10152025303540
ALT
UER
A(m
etro
tan)
DISTANTZIA(metrotan)
Txankele errekaren profila, Sondikako udalerrian sartzen denetik Asuarekin elkartzen den arte.
“EAEko Ibaien Egoera Ekologikoaren Diagnostikoa” erreferentziatzat hartuta, Asua
ibaia bost tartetan banatzen da, urak Ibaizabalen isurtzen dituen lekutik Gangurengo
mendilerroan sortzen den lekuraino.
Bost tarte horietatik, hiru Sondikatik igarotzen da; hau da, Asua-1, Asua-3 eta Asua-2.
lehen tartea zona marealetik Sondikako industrialdera (Zangroiz) doan tarteari
dagokio. Tarte horretan, malda txikiak dituen ordoki alubial zabal batetik igarotzen da
ibaia; eragin mareala ikus daiteke. Zona horretan, hirigintza-garapen handia egon da,
baina, batik bat, industriala. Tarte horretan, Asuak industria- eta hiri-isuri asko
jasotzen ditu; hori dela-eta, ibaia eta ibaiertzak oso andeatuta daude.
Bigarren tartea (Asua-2) Sondikako industrialdearen amaieratik Olaraino igarotzen da.
Gutxi gorabehera, 2 km-ko luzerako tartea da eta ibaiaren erdiko ibilguan dago. Tarte
horretan, Asua ibaia malda txikiak dituen ordoki alubial estu batetik igarotzen da.
Landa-eremu batean dago tarte hori; bertan, nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduerak
egiten dira, eta hortz- eta uzta-larreak dira nagusi.
Asua-3 tartea Olatik (zuzendutako tartea) Derioko industrialdearen amaieraraino doa.
6,5 km baino zertxobait gehiagoko luzera du, eta hura ere ibaiaren erdiko ibilguan
dago. Tarte horretan, ez dago ur-bazterreko landaredirik; izan ere, ibaitik hurbil,
bizitegi-eremuak, industria-eremuak eta bide-azpiegiturak daude.
Uren eta ibaiaren ibilguaren kutsadura ibaiaren azken tartean (Asua-1) pilatzen da,
batik bat. Tarte horretan gertatzen dira metalen isuri gehienak; besteak beste, Cd, Pb,
Cr eta Zn isurtzen dira uretara.
17
Egindako zuzenketa-lanen, ibaiaren bideratzearen eta industria-jardueraren (ibaiaren
ertzetan bertan egiten da) ondorioz, ur-bazterreko landaredi gehiena andeatuta dago.
Landare-estaldura ertaina da, itsasertzeko basoaren eta ibaiaren ondoko baso-
ekosistemaren arteko lotura %50ekoa baino txikiagoa baita. Hona hemen tarte
horretako espezie autoktono batzuk: Alnus glutinosa, Fraxinus excelsior, Cornus
Sanguinea, Quercus sp eta Salix sp. Gizakiak sartutako espezieen artean, honako
hauek daude, besteak beste: Populus deltoides eta Fallopia japónica. Ibaiaren
ertzetako haltzadi kantauriar potentziala andeatuta dagoela kontuan hartuta, esan
daiteke ertzen kalitate orokorra eskasa dela.
Asua ibaiak bere ingurumen-kalitatea txikitzen duten zenbait eragin ditu. Hona hemen
batzuk:
Presa txikia:
Asua-2 tartean, Zangroizen parean, presa txiki bat dago. 2 m inguruko altuera du eta
ez du arrain-eskailerarik. Presa txiki hori bertako enpresa kimiko bat urez hornitzeko
erabiltzen zen.
Zangroiz ondoko presa txikia
18
Defentsak:
Zenbait tartetan, Asua ibaiaren ertzak oso eraldatuta daude. Zangroiz aldean (presatik
aurrera), hormigoizko defentsak daude, eta, Urkitza parean, ibaiaren jatorrizko
ibilbidearen zuzenketa egin da.
Asua ibaiko hormigoizko defentsak, Zangroiz parean
Jabari Hidrauliko Publikoaren okupazioak:
Asua-1 tartean (Zangroizko presara iristen dena) Jabari Hidrauliko Publikoaren %40
baino gehiago industriarako erabiltzen da. Argi eta garbi ikus daiteke inpaktu hori
Zangroizko industrialdean.
19
Isuriak eta hondakinak:
Asua ibaiaren tarte guztietan egin da isuri eta hondakinen inbentarioa, Asua-1 tartean
egiten dira isurketa gehien, izan ere, hamahiru isurketa hauteman dira (guztiak
industrialak), eta horien %85ean 1 eta 10 l/s bitarteko isuriak botatzen dituzte.
Horrez gain, tarte horretan, industria- eta hiri-jatorriko hondakinak ere inbentariatu
dira.
Landaredi inbaditzailea:
Espezie inbaditzaileak daudela hauteman da; adibidez, Cortaderia selloana eta Falopia
japonica. Bestalde, Robinia pseudoacacia espezie ugaritu egin dela ikusi da.
Asua ibaiaren ingurumen-egoera
1993an, Ingurumen Sailburuordetzak “EAEko Uren Kalitatea eta Ibaien Ingurumen
Egoera Zaintzeko Sarea” izeneko proiektua jarri zuen martxan, 2002. urtean, “EAEko
Gainazaleko Ur Masen Kalitatea Zaintzeko Sarea” proiektuari ekin zion. Proiektu
horretan, uren kalitatearen kontzeptua zehaztu zen, 2000/60/CE Arteztaraua aintzat
hartuta.
Zaintza-sareak bi laginketa-estazio ditu Asua ibaian: AS-045 Zamudion (UTMX:
512095, UTMY: 4792105) eta AS-160 Zangroizen (UTMX: 505175, UTMY: 4793460).
Proiektu horren barruan, Ingurumen Sailburuordetzak ikerketak egiten ditu aldian
behin, EAEko hidrologia-unitateen ingurumen-egoera zein den jakiteko.
Asua ibaiaren deskribapena jarraian xehatzen da, eta “EAEko Gainazaleko Ur Masen
Karakterizazioa, 2002ko uztaila” txostenaren emaitzetan oinarrituta dago, bai eta
“Ibaizabal Unitate Hidrologikoaren Emaitza Txostena, 2003ko kanpaina” txostenean
ere.
Ondoren, zenbait adierazletarako lortutako emaitzak deskribatuko dira. Hona hemen
adierazleak:
20
Adierazle biologikoak, fauna bentonikoari (makroornogabeak), fauna iktiologikoari,
makrofitei, mikroalgei eta fitoplanktonari buruzkoak.
Adierazle fisiko eta kimikoa, uretan, sedimentuetan eta biotan (bioadierazleak).
Osagai hidromorfologikoari buruzko adierazleak.
ADIERAZLE BIOLOGIKOAK
MAKROORNOGABE BENTONIKOAK
Konposizioa eta ugaritasuna:
AS-160 estazioak ugaritasun- eta aniztasun-balio ertainak eta altuak erakusten
ditu: 24 taxon, 3,24 biteko aniztasun-indizea eta nagusitasun-indize txikia,
%25ekoa. Kopuruari dagokionez, anelidoak, krustazeoak, nematodoak eta
dipteroak dira ugarienak. Biltzaileak komunitatearen %36 dira, fitofagoak eta
parasitoak %21-29, eta harrapariak, berriz, komunitatearen %14 dira. Horren
ondorioz, tarte horretan (Asua-1), laster txikiko ibai lohitsuen behe-tarteetako
ohiko konposizioa dago, baina kutsadurak zertxobait gutxitua. Adierazle horri
dagokionez, Asua ibaiaren kalitatea onargarritzat hartzen da.
Aniztasuna:
Asua ibaian, aniztasun-diagnostikoa onargarria AS-045 tarterako (ona, udaberrian),
eta kalitate onekoa, AS-160 tarterako, 24 taxonekin.
Taxon toleranteen eta intoleranteen arteko erlazioa AS-160 estazioan, makroornogabe bentonikoen komunitatearen analisiak erakusten du
uren kalitatea kritikoa dela (BMWP indizea, III. mota). Ur horietan, argi eta garbi
hautematen dira kutsaduraren eta ingurumen-estresaren zenbait eragin, eta urak
eutrofizatuta daude.
Hona hemen BMWP eta ASPT indizeen bilakaeraren irudikapenak.
21
BMWP eta ASPT indizeen bilakaera, Asua ibaiko estazioetan
AS-045 estazioa ingurumen-egoera guzti-guztietatik igaro da, joera argirik gabe. Hala
ere, eutrofizazioak nolabaiteko nagusitasuna du.
AS-160 estazioari dagokionez, esan behar da lehen eta azken ikerketa-urteetan
eutrofizazio-diagnostikoa duela, eta, 1999tik 2001era bitartean, kutsadura, hipertrofia-
egoerarekin.
Makroornogabeen arabera, Asua ibaia, Sondikatik –AS-160 estaziotik– igarotzen
denean, onargarritzat hartzen da.
ARRAIN-FAUNA
AS-160 estazioan, 2003ko kanpainan egindako laginketetan, 8 arrain-espezie aurkitu
dira, 2002an aurkitutakoak baino bi gehiago:
22
Anguilla anguilla aingira
Carassius auratus urre-koloreko zamo txikia
Cyprinus carpio zamoa
Chelon labrosus hondoetako korrokoia
Chondostroma miegii loina
Gasterosteus gymnurus arrain hiruarantza
Platichthys flesus platuxa latza
Salmo trutta fario amuarrain arrunta
Azpimarratu behar da tarte horretan arrain hiruarantza dagoela; izan ere, espezie hori
Espezie Mehatxatuen Euskal Katalogoan dago, kaltebera kategorian, eta, ibaiaren tarte
horretan, presentzia egonkor samarra du. Beste espezie kaltebera bat amuarrain
arrunta da. Bestalde, urre-koloreko zamo txikia eta zamoa sartutako espezieak dira.
Zangroizko presatik aurrera –hain zuzen, marealaren eragina hautematen den
eremuan–, arrain ugari daude.
Arrain-populazioa Asua-1 tartean, Zangroizen parean
Arrain Komunitatearen Kontserbazio Egoeraren diagnostikoa eskasa da AS-160
estazioan. Hala ere, estazio horretan hobekuntza orokorra gertatu dela ikusi da; izan
ere, arrain hiruarantza hauteman da, 1994tik lehenengo aldiz.
23
UR-INGURUNEAREKIN ELKARTUTAKO LANDAREDIA
Perifitonari (klorofila eta fitoplanktona) dagokionez, Asua ibaiko AS-160 Zangroizko
estazioan, kalitate onargarriko egoera fitofisiologikoa dago.
AS-160 estazioko sakonera txiko eta ur gardeneko putzuan, ez zegoen anoxia-arazorik
2003ko udan. Hondoan oxigeno disolbatuko kontzentrazioa txikiagoa zegoen, baina ez
zuen eutrofia-arazorik. Oro har, talde fitoplanktoniko gutxi zeuden, eta horietako
gehienak euglenofitoak ziren.
AS-160 estazioko putzuari buruzko datuak.
Makrofitoei dagokienez, esan behar da Zangroizko estazioak estaldura ugaria
erakusten du, bai ibilguan, bai ertzetan. Asua ibaiko estazioetako kontserbazio-egoera,
landare-sistemari dagokionez, urria edo eskasa da AS-045 estazioan, eta ertaina
edo onargarria, AS-160 estazioan. Ibaiertzak egoera txarrean daude, eta, bi
estazioetan, kutsadura-maila ertaina da.
24
ADIERAZLE FISIKO ETA KIMIKOAK
Asua ibaiaren arroa oso antropizatuta dago. Horrez gain, industria asko daude Asua
ibaiaren ertzetan, eta horrek eragin handia du ibaiko uren kalitate kimikoan.
Kalitate Orokorraren Indizea (KOI)
Indize horrek toxikotasuna, bizitza izateko ahalmena, eutrofizazio-fenomenoak eta
industria-jatorriko zenbait konposaturen presentzia ebaluatzen ditu. KOIk 0tik 100era
bitarteko eskala du; 0 balioa maila onartezinari dagokio, eta 100, bikainari.
Itxuraz, AS-160 estazioko kalitatea AS-045 estaziokoa baino zertxobait handiagoa da;
izan ere, AS-160 estazioan, KOIren balioa 60tik gora egoten da, eta, AS-045 estazioan,
berriz, indizeak 60tik beherako balioak ditu. Dena den, bi estazioetarako kalifikazio
orokorra onargarria da.
Pratiren indizea
Pratiren indizeak uren kutsadura-maila adierazten du, zenbait kutsatzailetan
oinarrituta. Asua ibaiaren kasuan, 2003an zehar, Bikaina eta Kutsadura kategorien
arteko gorabeherak gertatu dira; 2003. urteko batez bestekoa onargarritzat jo zen,
nahiz eta 2002 bikaina izan zen.
AS-160 estazioa dagoen tartean, nitrito-kontzentrazio toxikoek eragiten dute
kutsadura; horrez gain, esekidurazko solidoak, zianuroa eta metal astunak (Mn)
daude.
Adierazle biokimikoak
Ondorengo taularen arabera, amonio-kantitate handia dago Asua ibaian, eta horrek
kutsadura organiko handia adierazten du. Bestalde, ibaiak uhertasun handia du. Asua-
1 tartean oso kutsadura handia dagoela hauteman da; alabaina, amonio-
kontzentrazioa eta uhertasuna nabarmen txikitzen dira Asua-2 tartean; izan ere, tarte
horretan, ibaiaren ibilbide osoko uhertasun-mailarik txikiena dago. Hala ere, Asua-3
tartean, uhertasunak oso balio handiak ditu, berriro.
25
Tartea Tº (ºC) Eroankort.
(µS/cm)
Oxigeno
dis.(mg/l)
Oxigeno
asea. (%)
Uhertasuna
(NTU)
Amonioa
(mg/l)
Asua 1 8 458 10,45 88,5 40 2,3
Asua 2 7,4 430 11,6 96,8 18,8 0,31
Asua 3 7,3 238 11,3 94 78
Asua 4 7,5 401 11,33 94,8 87
Asua 5 7,8 364 11,2 94,5 68 0,27
2002ko kanpainako adierazle biokimikoak
Berariazko kutsatzaileak
Metal-kantitateari dagokionez, 2002an egindako laginketen arabera, AS-045 estazioak
ez zuen 83/513/CEE Arteztaraua betetzen, kadmioari dagokionez. Sondikako
estazioak, berriz, ez zuen 995/2000 ED betetzen, kromoari dagokionez. 2003an
egindako laginketetan detektatutako kontzentrazioei erreparatuta, metal horien
kantitatea ez zegoen legeak adierazitakoetatik kanpo. Zinka, kobrea, burdina eta
manganesoa hauteman dira, baina detektatutako kontzentrazioak arroaren
mineralizazio-egoeraren ondorio izan daitezke.
Sedimentuen kalitate fisiko eta kimikoari dagokionez, esan behar da AS-160 estazioko
sedimentuetan hainbat kutsatzaile daudela; esaterako, kromoa, nikela, zinka, kobrea,
eztainua eta PCBak (bifenilo polikloratuak). Beraz, sedimentuen kalitatea txarra da.
OSAGAI HIDROMORFOLOGIKOA
Asua ibaiaren behe-ibilgurako osagai hidromorfologikoaren kalitatea txarra da, ibaiak
Sondikako udalerria zeharkatzen duen tartean; izan ere, ibaia industrialde batetik
igarotzen da, ibaiertzetan hormigoizko hormak daude, eta AS-160 laginketa-gunean
presa txiki bat dago.
Meandrotik Olarainoko eremuan, naturaltasun-maila handia dago. Gainerakoa
bideratuta dago, eta ibaiertzak berreskuratu beharra dago.
Aldez aurreko kontsulta eranskinean, udalerriko ur hornikuntza eta saneamendu
planoak atxekitzen dira.
26
3.9. EDAFOLOGÍA
Lurzoruak jatorrizko ingurune harritsuan gertatzen diren prozesu fisiko, kimiko eta
biologikoen ondorioz sortzen dira; prozesu horien multzoari meteorizazioa deitzen zaio,
oro har. Hauek dira meteorizazioaren ezaugarriak baldintzatzen dituzten faktoreak:
klima, topografia, organismo bizidunak, ama-harria eta igarotako denbora. Horren
guztiaren emaitza lurzoru-profil baten eraketa da; profil hori geruza horizontalen ohiko
segida da, eta bere eraketan parte hartutako faktoreak adierazten ditu.
Sondikako udalerriko lurzorua askotarikoa da. Kanbisolen sorta nabarmentzen da,
nagusi baitira; hala nola, muinoen eremuan, kanbisol eutrikoa, kanbisol gleikoa eta
kanbisol distrikoa, eta, ibaiertzean, flubisolak (ikus plano edafologikoa).
Lurraldearen okupazio-maila oso handia denez, zenbait eremu zabaletan, ez dago
lurzorurik; esate baterako, aireportuan, hiri-eremuetan eta harrobi zaharretan.
Sistema Flubialeko / Flubisoletako lurzoruak
Azaleko metaketen litologiaren eremuan –alegia, ibaien eta erreken arroetan– agertzen
diren lurzoru gehienak flubisol eutrikoaren motakoak dira, erabilera-ahalmen
handikoak.
Ordoki alubialetako eraketak dira, eta hau da haien ezaugarri nagusia: azaleko
horizonte lodia dute, eta materia organikoz betea. Material iragazkorren gainean
daude, eta, hori dela-eta, lurzoru horietan, kutsatzaileak isuriz gero, lurpeko urak
kutsatzeko arriskua dago. Topografia lauaren edo oso malda txikikoaren (%5ekoa
baino txikiagoa) gainean daudenez, laboreetarako erabiltzeko ahalmen handia dute.
Flubisoltzat sailkatutako lurzoruen ezaugarri morfologikoak ekarpen-mekanismoekin
bat datoz, eta propietate fisiko eta kimikoak, berriz, arraste-materialen mendean
daude. Horrenbestez, flubisolak metaketa alubial berrietatik garatutako lurzoru gazteak
dira, eta, tarteka-marteka, irregulartasunez, material txikiagoen edo handiagoen
ekarpenak jaso dituzte.
27
Muino-sistemetako lurzoruak
Horrelako lurzoruek kanbisol eutrikoak, kanbisol gleikoak eta kanbisol distrikoak dira.
Oro har, lodiera ertaina dute, 50 cm ingurukoa. Kanbisol eutrikoak ezaugarri kimiko
hobeak ditu (pH neutroa eta baseen saturazio-maila handia). Hala ere, kasu horretan,
arazo bat du: oso harritsua da. Kanbisol gleikoak eta distrikoak lurzoru elkorragoak
dira (pH azidoa eta baseen saturazio-maila, %50ekoa baino txikiagoa), eta, horrez
gain, propietate fisiko eskasak dituzte.
Lursail horietako malda %5 eta %10 bitartekoa da. Faktore horien guztien
konbinazioaren ondorioz, erabilera-ahalmen ertaineko lurzoruak sortzen dira.
Lutiten gaineko lurzoruak
Osagai litologiko horretan, osagai silikatatu ugari dituzten eta egitura mehea duten
zenbait material lutitiko daude.
Material horiek guztiek lur horietan lohi eta buztin asko egotea eragiten dute, eta
horiek eragina dute lurzoruen bilakaeran. Oso malda handietan, hareharriak
txandakatzen direnean eta garbiketa zeiharraren ondorioz, kanbisol gleikoak eta
kanbisol distrikoak agertze dira. Maldaren eragina desagertu eta, beraz, grabitazio-
drainatzea txandakatzen denean, kanbisol gleikoak dira nagusi.
Lurzoru horien erabilera-ahalmena ertaina da; horrenbestez, belardiak eta ustiatzeko
baso-berritzeak egiteko erabiltzea gomendatzen da.
Harri bolkanikoen gaineko lurzoruak
Sondikan, kanbisol eutrikoko zonak ere badaude: harri bolkanikoen gainean kaltzio-
horizonteko lurzoruak dira. Alabaina, ohikoagoa da marga karbonatatuen gainean
egotea, udalerriko iparraldean bezala.
Lurzoru horien erabilera-ahalmena ertaina eta txikia da, eta belardietarako erabiltzea
gomendatzen da.
28
3.10 LANDAREDI-UNITATEAK ETA LURZORUAREN ERABILERAK
Jarraian xehatutako informazioa EAEko Ingurumen Informazioko Sistemako landaredi-
mapan eta dagokion landa-lanean oinarrituta dago, batik bat. Bestalde, Ingurumen
Sailburuordetzaren Zuhaitz Berezien Katalogoa ere kontsultatu da, eta, aipatutako
eragin-eremuan, ez da aurkitu katalogo horretako alerik.
Biogeografikoki, ikertutako zona lurzoru bioklimatiko muinotarra da, eta Sektore
Kantabriar Euskaldunean dago, Azpisektore Santandertar Bizkaitarrean, hain zuzen.
Zona fitogeografiko horri dagokion landaredi potentziala honako hau izango litzateke:
haritz azidofiloz osatutako basoa, baso mito atlantikoa eta, ibaien ondoan, haltzadi
kantauriarra. Udalerriko landaredian, haritz kankuduna (Quercus robur) eta haltzadi
kantauriarra dira nagusi. Haritz kankuduna azalera gehiena hartzen du, eta haltzadi
kantauriarra Asua ibaiaren eta beste erreka batzuen ibilbidetik hurbil dago.
Euskadiko Bizkaiko Golkoko isurialdean ohiko denez, egungo landaredia landaredi
potentzialaren nabarmen bestelakoa da. Haritzak eta haltzak zeuden eremuen zati bat
industria-zonek, hiri-guneek eta azpiegiturek hartu dute, eta gainerakoa, giza
jarduerekin lotutako beste landaredi-mota batek.
elkorrak
belardiak
larreak
sasiak
zuhaizti trinkoa
zuhaizti meatsa
laboreintentsiboak
Sondikako udalerriko lurzoruaren erabilerak
29
Sondikako udalerriaren azaleraren ia %40 lurzoru elkorrak dira (industria-eremu, hiri-
eremu, azpiegitura eta hondakindegiak), eta belardiek azaleraren %22 hartzen dute.
Zuhaizti trinkoak berriz, askoz azalera txikiagoa hartzen du.
Harizti azidofiloen eta harizti/baso misto atlantikoaren eremuak ia osori desagertu dira,
eta, horien ordez, larre mesofiloak, txilardi, otadi eta irasail atlantikoen unitate
zabalak, baso-sailak eta zuhaizti-guneak daude; zuhaizti-gune horietan, Robinia
Pseudoacacia nagusitzen zaie haritzei eta baso mistoko beste zuhaitz batzuei.
Bestalde, udalerriaren azalera handia hartzen zuen haltzadi kantauriarra izugarri txikitu
da, ia Asua ibaiaren erribera osoan. Garai batean haltzadiak eta baso hezeak zeuden
lekuetan, larre ihitzak, laboreak eta industria-eremuak daude gaur egun.
Dena den, oraindik ere, zuhaizti-gune handiak eta intereseko landaredia daude
udalerrian.
3.10.1. EGUNGO LANDAREDIA
BELARDI ETA LABORE ATLANTIKOAK
Landaredi-unitate horretan, abeltzaintza- eta nekazaritza-xedez erabilitako larre eta
belardiak daude, baita erabili gabe egonda ere erabiltzen ari direnen fisonomiari eusten
diotenak ere. Belardi eta laboreek geruza belarkara bakarra dute, baina, hala ere eta
aldian behin, zenbait zuhaixka-ale egon daitezke; oro har, zuhaixka-ale horiek belardi
eta laboreen ondoko unitateetakoak edo lursailen arteko zonetakoak dira. Belardi
horien erabilera-motaren arabera, bertan dauden lore-espezieak aldatu egiten dira.
Landare-eraketa horietako espezie-aniztasuna oso handia. Besteak beste, honako
espezie hauek daude: Linum bienne (lihoa), Plantago media (plantain ertaina), Stachys
officinalis (otondo-belarra), Polygala vulgaris, Briza media (din-dila), Brachypodium
pinnatum, Leucanthemum vulgare (margarita), Lotus corniculatus (uso-belarra),
Trifolium pratense (hirusta), T. repens, Rhinanthus mediterraneus (kurkubia), Dactylis
glomerata (daktiloa), Lolium perenne (llollobelarra), Holcus lanatus (beluzea), Poa
annua, Asphodelus albus (anbulua), Daucus carota (mandaperrexila), Anthylis
30
vulneraria (zauri-belarra), Cynosurus cristatus, Agrostis capillaris, Ranunculus sp.,
etab.
Etxebarri eta Barrueta aldeetako belardi eta labore atlantikoetan, beste landare-
eraketa batzuk daude, Brachypodium pinnatumaren albitz-belardia, esaterako. Asua
ibaitik hurbil, sarri urez betetzen diren lekuetan, larre ihitzekin nahasten dira belardi
eta labore atlantikoak.
Ventorrillo aldean eta Zangroizko belardietan, belardi eta labore atlantikoak
hezeguneetako espezieekin nahasita daude; hala nola, ihiekin eta kanaberekin. Horiez
gain, lahardi asko daude (Rubus sp.), eta zenbait iratze eta espezie inbaditzaile
batzuk; esate baterako, Buddleja davidii eta Cortaderia selloana.
Asua ibaiaren ordoki alubialeko belardi eta laboreek nekazaritza-balio handia dute eta,
beren heskai, zuhaitz eta zuhaixka sakabanatuekin, kultura-paisaia interesgarria
osatzen dute.
Ventorrillo eta Zangroiz arteko belardi, labore eta kanaberadiak.
31
BRACHIPODIUM PINNATUMAREN ALBITZ-BELARRA ETA BESTE LARRE
MESOFILO BATZUK
Brachipodium pinnatumaren larre mesofiloak Artxanda mendiaren hegalean eta San
Roken daude. Belar-espezie hori hosto ugari, zabal eta latzeko gramineoa da. Oro har,
ia lurzoru osoa hartu eta, besteak beste, baso-soilguneak, gutxi zaindutako larre eta
belardiak eta lursail marjinalak inbaditzen ditu.
Gehienetan, larre mesofilo hori txilardi, otadi eta irasail atlantikoekin nahasita dago.
Sasi-mota hori oso ugaria da Bizkaiko Golkoko isurialdean, eta zenbait baso azidofilo
ordezkatzen ditu. Horrez gain, bertan behera utzitako belardiak eta baso-mozketen
eremuak kolonizatzen dituzte. besteak beste, honako landare hauek aurki daitezke:
iratzea (Pteridium aquilinum) –baserri-jardueretarako belarra moztean ugaldu egin da–
, laharra (Rubus sp.) eta ote zuria (Ulex gallii) –landaredi iraunkorrerako etapa
aurreratuen bereizgarria–, zenbait lekutan, txilarrak (Erica spp, Daboecia cantabrica,
Calluna vulgaris) ere badaude, lurzoru elkorrago eta azidoagoen bereizgarriak.
LARRE IHITZAK
Asua ibaitik hurbil eta, gehienbat, Urkitza auzoan, ibaiaren ibilbide zaharrari jarraituta,
larre ihitzak daude. Zangroizen ere larre ihitzak hartutako zenbait tarte badaude. Larre
ihitzak urez betetzen diren lursailetan dauden komunitate belarkarak dira; oro har,
lursail horiek abandonatuta daude, baina abeltzaintza-jardueretarako eta belarra
mozteko erabiltzen ziren. Eraketa horietako gehienek haltzadiak eta baso hezeak
ordezkatu dituzte. hauek dira landarerik bereizgarrienak: Juncus inflexus, J.
conglomeratus, J. effusus, Trifolium repens, Holcus lanatus, Carex flaca, Poa trivialis,
Ranunculus repens, R. acris, etab.
32
Zangroiz aldeko larre ihitzak
Zangroiz aldeko larre ihitzetan, berezko landarediarekin batera, zumeak eta intsusak
daude, baita landare aloktono ugari ere (Cortaderia, Buddleja, Arundo, etab).
Halaber, zuhaizti-gune handi eta interesgarriak daude; horietan, haltzadien eta baso
hezeen berezko espezieak daude (haltzak eta zenbait zume-mota).
BASO-SAILAK Baso-sail monoespezifikoak ikusten dira Sondikako udalerrian: espezierik ugarienetako
bi intsinis pinua (Pinus radiata) eta eukaliptoa (Eucaliptus globulus) dira. Artxanda
mendiaren ekialdeko hegalean eta Mane auzoan Pinus radiataren sailak badaude ere,
udalerriko baso-sail gehienak Eucaliptus globulusenak dira eta fase degradatuan edo
gazte-fasean dauden baso misto atlantikoekin nahasita daude.
Baso-sailek –batik bat, eukalipto-sailek– Artxanda mendiaren hegal gehiena hartzen
dute. Eukalipto-sail horietako askotan –batez ere, San Roke auzoan–, Robinia
pseudoacia dago.
33
HOSTOZABALEN BASOA Sondikako udal-barrutian, bi baso-mota autoktono dagoela esan daiteke, nahiz eta
horietatik aztarna gutxi batzuk geratu ez. Hauek dira: hostozabalen baso mistoa eta
haltzadia.
Hostozabalen baso mistoa
Zalantzarik gabe, hariztia/baso misto atlantikoa ikertutako zonako landaredia nagusi
potentziala izango litzateke baina, gaur egun, beste espezie batzuek ordezkatuta dago,
eta oso azalera txikia hartzen du. Horrez gain, egungo harizti gehiena degradatuta
dago, edo gazte-fasean; hariztiaren beste zati handi bat baso-sailekin eta txilardi, otadi
eta irasail atlantikoekin nahasita dago. Zenbait leku jakinetan izan ezik (bertan, harizti
interesgarriek bere horretan jarraitzen dute), Artxanda mendiaren hegala hostozabalen
baso mistoak hartuta dago; hona hemen baso misto horren espezie nagusiak:Robinia
pseudoacacia, Castanea sativa, Alnus glutinosa, Betula alba, Quercus robur, Salix
caprea, Acacia dealbata, etab. Halaber, eukalipto ugari daude, bai bakarrik, bai Robinia
pseudoacaciarekin eta baso mistoko espezieekin batera.
Artxanda mendiaren mendebaldeko hegalean, ahuntz-sahatsek (Salix caprea)
osatutako zuhaizti-gune handia dago.
Lizarra (Fraxinus Excelsior) udalerriko baso eta zuhaiztietan askotan ikus daitekeen
espeziea da. Oro har, serie hori haritzaren seriearen aurrean dago, gazte-fasean.
Azpimarratu behar da sasiakaziek (Robinia pseudoacacia) osatutako zuhaizti-gune asko
osatzen dituztela; izan ere, espezie hori udalerriko zuhaitz-azalera gehiena
kolonizatzen ari da. Bereza bidea aldean, Ola alderaino iristen den sasiakazia-gune bat
dago (urbanizazioaren azpitik).
Hariztiaren degradazioaren ondorioz, alde batera utzitako belardietan, lahardiak
sortzen dira. Lahardietan nagusi den espeziea laharra (Rubus ulmifolius) da; hala ere,
horrekin batera, haritz gazteak (Quercus robur), Lonicera peryclimenum (atxaparra),
Rosa sp., Clematis vitalba (aihen zuria), Primula vulgaris (San Jose lore goiztiarra),
Pulmonaria longifolia, etab. Eraketa horiek, inolako aldaketarik gertatzen ez bada,
harizti bihurtu arte haz daitezke.
34
Haltzadia
Sondikatik igarotzen diren ibaien eta erreken ertzetan, erribera-basoetako ohiko
espezieak hazten dira.
Ibaien ertzetan eta luze edo etengabe urak hartutako eremuetan, hostozabalen baso
mistoa desagertu eta zuhaiztiak agertzen dira. Espezie nagusia haltza (Alnus glutinosa)
da. Haltzadi horiek haltzaren serie honetakoak dira: ibaiertzeko muinotar-menditar
kantabriar-atlantikokoa / Hyperico androsaemi-Alneto glutinosae sigmetum.
Sondikako udalerriari dagokionez, haltzadia, garai batean, Asua ibaiaren erribera osoa
hartzen zuen, baina, egun, askoz haltz gutxiago daude; izan ere, lehen, ibaiaren
ibilbide osoan zehar zeunden eta, gaur, isolatuta eta zenbait tokitan soilik ikusten dira
haltz batzuk (Alnus glutinosa).
Udalerriko haltzadietan, haltzez (Alnus glutinosa) eta zumeez (Salix alba eta Salix
atrocinerea) gain, ugariak dira beste zurezko espezie batzuk; esate baterako, lizarrak
(Fraxinus excelsior), haritzak (Quercus robur), hurritzak (Corylus avellana), makalak
(Populus sp.), intsusak (Sambucus nigra) eta laharrak (Rubus sp.).
35
Asua ibaiaren bideratzea eta erribera, berreskuratze-fasean
Baso horiek natura-interes handikoak dira, jasan duten degradazioagatik, korridore
ekologikotzat duten interesagatik eta uren kalitateari eusteko duten garrantziagatik.
Asua ibaiaren zati handi bat berreskuratze-fasean dago, ibaiarekin elkartutako
haltzadia ez baitago oso egoera onean. Hala ere, natura-interes handiko haltzadi handi
bat dago udalerrian: Urkiaga Iturriatik udalerriaren ekialdeko mugarainoko azalera
hartzen du, Txankele errekaren ibilbidean zehar.
Baso hauek jasandako hondaketei, korridore-ekologikotzat daukan interesa eta ur
kalitete mantenimentuan daukan garrantzia gehituz gero, natura-interes handiko
guneak bilakatzen ditu.
36
ONDO KONTSERBATUTAKO LANDAREDIA DUTEN EREMUAK
Interesik handieneko landaredi-eremuak honako leku hauetan daude:
- Artxanda mendiaren mendebaldeko hegalean, Salix caprea eta Betula alba
espezieek osatutako zuhaizti-guneak daude.
- Artxanda mendiaren mendebaldeko hegalaren hegoaldean, “Posada” iturritik
hurbil, harizti oligotrofiko bat dago, eta, horretan, haritzekin batera, urkiak
daude.
- Zangroiztik Berezarainoko eremuan, Asua ibaiaren meandroaren parean, harizti-
gune bat dago; horretan, Quercus robur espezieko haritzak dira nagusi, eta,
horiekin batera, urkiak daude.
- Txankele errekaren ibilbidearen ondoan, ia autobiaraino iristen den harizti
oligotrofiko bat dago.
- Zona berean, Txankele errekaren ondoan ere, ondo kontserbatutako haltzadi bat
dago.
- Asua ibaiaren meandroaren eta Urkitzako meandro zaharraren ertzetan, haltzadi
bat dago, eta, horrekin elkartuta, landaredia; adibidez, larre ihintzak.
- Aireportuak hartutako eremuaren iparraldean, harizti-gune bat dago.
- Kiroldegiaren inguruan, harizti txiki bat dago; horretan, haritzekin batera, urkiak
eta hurritzak daude.
- Halaber, interesekoak dira Zangroiz aldeko larre ihintzak eta baso hezea.
37
3.11 KOMUNITATE FAUNISTIKOA ETA BIOTOPOAK
3.11.1 KOMUNITATE FAUNISTIKOA
Ondoren xehatzen den informazioa honako argitalpen hauetatik lortu da, batez ere:
“Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ornodun kontinentalen atlasa” eta “Euskal
Autonomia Erkidegoko ornodunak” argitalpenetatik (Eusko Jaurlaritza, 1985 y 1989).
Informazio horiek landa-lanen bidez osatu dira.
Jarraian, udalerrian egon daitezkeen ornodunen espezieen zerrenda dago, haien
babes-maila adierazita. Babes-maila horiek zehazteko, araudi hauek hartu dira aintzat:
Autonomiako legeak
Espezie Mehatxatuen Euskal Katalogoa (167/1996 Dekretua eta ondorengo
handitze- eta aldatze-aginduak). Oraingoz, ornodunak soilik daude katalogo horretan.
Kategoria hauek hartzen ditu barne:
1. Galzorian
2. Kaltebera
3. Urria
4. Interes berezikoa
38
Estatuko legeak
Espezie Mehatxatuen Katalogo Nazionala (439/90 Errege Dekretua eta ondorengo
aldaketak). Kategoria hauek hartzen ditu aintzat:
1. Galzorian
2. Kaltebera
3. Habitataren aldaketarekiko sentibera
4. Interes berezikoa
Europako legeak
Hegaztien arteztaraua: 79/409/CE arteztaraua, Basa Hegaztien Kontserbazioari
buruzkoa. I. eranskinean, zer espezieren habitatak kontserbatzeko neurriak agertzen
dira. II. eranskinean, ehizatu daitezkeen espezieak daude, eta III. Eranskinean, berriz,
merkatura daitezkeenak.
Habitaten arteztaraua: Kontseiluaren 92/43/CEE arteztaraua, habitat naturalen eta
flora eta fauna basatien kontserbazioari buruzkoa. II. eranskinean, kontserbatzeko
kontserbazio-eremu bereziak ezartzea eskatzen duten interes komunitarioko animalia-
eta landare-espezieak daude. IV. eranskinean, babes zorrotza behar duten interes
komunitarioko espezieak daude, eta V. eranskinean, berriz, naturan biltzeko eta
ustiatzeko kudeaketa-neurriak ezartzea behar duten animalia- eta landare-espezieak.
Nazioarteko hitzarmenak
Bonneko hitzarmena: Animalia Basatien Migrazio Espezieen Kontserbazioari buruzko
Hitzarmena (1979). Estatu kideek I. eranskineko espezieak eta horien habitatak
kontserbatzeko eta II. eranskinean sartutako espezieen onerako akordioak egiteko
ahalegina egingo dute.
Bernako hitzarmena: Europako Bizitza Basatiaren eta Ingurune Naturalaren
Kontserbazioari buruzko Hitzarmena (1979). I. eranskinean, zorrotz babestutako
fauna-espezieak daude. II. eranskinean, zorrotz babestutako fauna-espezieak daude,
39
eta III. Eranskinean, berriz, ustiatzen diren espezie babestuak (ustiapen hori
erregulatu egingo da, populazioak arriskutik kanpo egoteko moduan).
Zenbaki erromatarrez (I, II, III, IV eta V), araudi bakoitzean espezieak zer
eranskinetan dauden adierazten da. Mehatxu-kategoriak honako hauek dira:
G = Galzorian
K = Kaltebera
U = Urria
IB = Interes berezikoa
ESPEZIEA IZEN ARRUNTA EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HABITAT
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
Alytes obstetricans Txantxikua - IB IV II
Bufo bufo Apo arrunta - - - III
Rana perezi Igel arrunta - - V III
Rana temporaria Baso-igel gorria - IB V III
Triturus helveticus Uhandre palmatua - IB - III
Triturus
marmoratus
Uhandre
marmolairea - IB IV III
AN
FIB
IOA
K
Salamandra
salamandra Arrabioa - - - III
40
HEGAZTIAK
ESPEZIEA IZEN
ARRUNTA
EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HEGAZTIEN
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
BONNEKO
HITZARMENA
Accipiter
gentiles
Aztore
arrunta U IB - II II
Accipiter
nisus
Gabirai
arrunta IB IB - II II
Acrocephalus
arundinaceus
Lezkari
karratxina U IB - II II
Actitis
hypoleucos
Kuliska
txikia U IB - II II
Aegithalos
caudatus Buztanluzea - IB - III -
Alauda
arvensis
Hegatxabal
arrunta - - - III -
Alcedo tais Martin
arrantzalea IB IB I II
Apus apus Sorbeltz
arrunta - IB - II -
41
HEGAZTIAK
ESPEZIEA IZEN ARRUNTA EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HEGAZTIEN
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
BONNEKO
HITZARMENA
Anas
platyrhychos Basahate II, III III II
Anthus trivialel Uda-txirta II
Ardea cinerea Lertxun hauskara - IB - III -
Asio otus Hontz ertaina - IB - II -
Athene noctua Mozolo arrunta - IB - II -
Buteo buteo Zapelatza - IB - II II
Caprimulgus
europaeus Zata arrunta IB IB I II -
Carduelis
cannabina Txoka arrunta - - - III -
Carduelis
carduelis Karnaba - - - III -
Carduelis chloris Txorrua - - - III -
Certhia
brachydactyla Gerri-txori arrunta - IB - II -
Cettia cetti Errekatxindorra - IB - II II
Circaetus
gallicus Arrano sugezalea U IB I II II
Circus cyaneus Mirotz zuria IB IB I II II
Cisticola juncidis Ihi-txoria - IB - II II
Columba
palumbus Pagausoa - - II, III - -
Corvus corax Erroia IB - - III -
Corvus corone Belabeltza - - II - -
Cuculus canorus Kukua - IB - III -
Delichon urbica Enara azpizuria - IB - II -
Dendrocopos
major Okil handia - IB - II -
Dendrocopos
minor Okil txikia IB IB - II -
42
HEGAZTIAK
ESPEZIEA IZEN ARRUNTA EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HEGAZTIEN
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
BONNEKO
HITZARMENA
Emberiza cirlus Hesi-berdantza
Emberiza
citrinella Berdantza horia - IB - II -
Erithacus
rubecula Txantxangorria - IB - II II
Falco
peregrinus Belatz handia U IB I II II
Falco
tinnunculus Belatz gorria - IB - II II
Fringilla coelebs Txonta arrunta - - - III -
Gallinula
chloropus Uroiloa - - - III -
Garrullus
glandarius Eskinosoa
Hippolais
polyglota Sasi-txori arrunta IB II II
Hirundo rustica Enara arrunta - IB - II -
Jynx torquilla Lepitzulia IB IB - II -
Lanius collurio Antzandobi arrunta - IB I II -
Larus
cachinnans Kaio hankahoria - - II III -
Locustella
naevia Benarriz nabarra - IB - II I-I
Miliaria calandra Gari-berdantza - - - III -
Milvus migrans Miru beltza - IB I II II
Milvus milvus Miru gorria K IB I II II
Motacilla alba Buztanikara zuria - IB - II -
Motacilla
cinerea Buztanikara horia - IB - II -
Motacilla flava Larre-buztanikara - IB - II -
Muscicapa
striata Euli-txori grisa - IB - II II
Otus scops Apo-hontza - IB - II -
Parus ater Pinu-kaskabeltza - IB - II -
Parus caeruleus Amilotx urdina - IB - II -
43
HEGAZTIAK
ESPEZIEA IZEN ARRUNTA EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HEGAZTIEN
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
BONNEKO
HITZARMENA
Parus cristatus Amilotx mottoduna - IB - II -
Parus major Kaskabeltz handia - IB - II -
Parus palustres Kaskabeltz txikia - IB - II -
Passer
domesticus Etxe-txolarrea - - - - -
Passer
montanus Landa-txolarrea - - - III -
Pernis apivorus Zapelatz liztorjalea U IB I II II
Phoenicurus
ochruros Buztangorri ilun - IB - II II
Phylloscopus
bonelli Txio lepazuria - IB - II II
Phylloscopus
collybita Txio arrunta - IB - - -
Phylloscopus
ibericus Txio iberikoa - - - - -
Pica pica Mika - - II - -
Picus viridis Okil berdea - IB - II -
Prunella
modularis Tuntun arrunta - IB - II -
Pyrrhula
pyrrhula Gailupa - IB - III -
Rallus
aquaticus Uroilanda handia U - - III -
Regulus
ignicapillus Erregetxo bekainzuria - IB - II I
Saxicola
torquata Pitxartxar burubeltza - IB - II -
Scolopax
rusticola Oilagorra - - II,III III II
Serinus serinus Txirriskila arrunta - - - III -
Streptopelia
decaocto Usapal turkiarra - - - III -
Streptopelia
turtur Usapal arrunta - - II III -
Strix aluco Urubia - IB - II -
Sturnus
vulgaris Araba-zozo pikarta - - II - -
Sylvia
atricapilla Txinbo kaskabeltza - IB - II II
44
HEGAZTIAK
ESPEZIEA IZEN ARRUNTA EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HEGAZTIEN
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
BONNEKO
HITZARMENA
Sylvia borin Baso-txinboa - IB - II II
Sylvia
communis Sasi-txinboa - IB - II
Sylvia undata Etze-txinboa - IB I II II
Troglodytes
troglodytes Txepetxa - IB - II -
Turdus merula Zozo arrunta - - - III II
Turdus
philomelos Birigarro arrunta - - II III II
Tyto alba Hontz zuria - IB - II -
ESPEZIEA IZEN
ARRUNTA
EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HABITATARE
N
ARTEZTARAU
A
BERNAKO
HITZARMEN
A
BONNEKO
HITZARMEN
A
Apodemus sylvaticus Basasagua - - - - -
Arvicula sapidus Ur-arratoia
Clethrionomys
glareolus
Lursagu
gorria - - - - -
Crocidura russula Satitsu
arrunta - - - III -
Crosidura suaveolens Baratze-
satitsua - - - III -
Erinaceus europaeus Triku arrunta III
Genetta genetta Lepazuria V III
Eptesicus serotinus Baratze-
aguzarra IB IB IV II II
Martes foina Lepazuria - - - III -
Meles meles Azkonarra - - - III -
Micromys minutus Uzta-sagua - - - - -
UG
AZ
TU
NA
K
Microtus agrestis Larre-
lursagua - - - - -
45
Microtus gerbei Lursagu
piriniarra - - - - -
Microtus lusitanicus Lursagu
lusitaniarra - - - - -
Mus domesticus Etxe-sagua - - - - -
Mustela nivalis Erbinudea - - - III -
Mustela vison Bisoi
amerikarra - - - - -
Neomys fodiens Ur-satitsua - - - III -
Nyctalus leisleri Gau-saguzar
txikia U IB IV II II
Oryctolagus cuniculus Untxia - - - - -
Pipistrellus kuhlii Kuhl
pipistreloa - IB IV II II
Pipistrellus pipistrellus Saguzar
arrunta - IB IV III II
Pitymys pyrenaicus Lursagu
pirinirarra
Plecotus austriacus Hego-
belarrihandia k IB IV II II
Rattus norvegicus Arratoi
handia - - - - -
Rhinolophus
ferrumequinum
Ferra-saguzar
handia k IB II, IV II II
Sciurus vulgaris Katagorri
arrunta - - - III -
Sorex coronatus Satitsu txikia - - - III -
Sorex minutus Satitsu
hirukolorea - - - III -
Sus scrofa Basurdea - - - - -
Talpa europaea Sator
europarra - - - - -
Vulpes vulpes Azeri arrunta - - - - -
46
ESPEZIEA IZEN ARRUNTA EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HABITATAREN
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
Anguis fragilis Zirauna - IB - III
Chalcides
chalcides Eskinko hiruhatza IB III
Lacerta viridis Musker berdea - IB IV II
Lacerta vivipara Sugandila bizierrulea - IB - III
Natrix maura Ur-sugea IB III
Natrix natrix Suge gorbataduna - IB - III
Podarcis muralis Horma-sugandila - IB IV II
NA
RR
AS
TIA
K
Vipera seoanei Seoane sugegorria - - - III
ESPEZIEA IZEN ARRUNTA EUSKAL
KATALOGOA
KATALOGO
NAZIONALA
HABITATAREN
ARTEZTARAUA
BERNAKO
HITZARMENA
Anguilla anguilla Aingira K
Carassius
auratus
Urre-koloreko zamo
txikia
Chelon labrosus Hondoetako korrokoia
Chondostroma
miegii Loina II III
Cyprinus carpio Zamo arrunta
Gasterosteus
gymnurus Arrain hiruarantza K
Platichthys
flesus Platuxa latza
AR
RA
IN
Salmo trutta Amuarraina K
47
Aipatutako espezieen artean, beren egoera larriagatik Espezie Mehatxatuen Euskal
Katalogoan dauden batzuk azpimarratu behar ditugu:
IZEN ARRUNTA MEHATXU-MAILA
Miru gorria K
Hego-belarrihandia K
Ferra-saguzar handia K
Arrain hiruarantza K
Aztore arrunta U
Lezkari karratxina U
Kuliska txikia U
Arrano sugezalea U
Belatza handia U
Zapelatz liztorjalea U
Uroilanda handi europarra U
Gau-saguzar txikia U
Gabirai arrunta IB
Martin arrantzalea IB
Zata arrunta IB
Mirotz zuria IB
Erroia IB
Baratze-saguzarra IB
Lepitzulia IB
Euskadiko Naturaren Kontserbazioari buruzko Legearen 54. artikuluaren arabera,
katalogatutako espezieen habitatak babestu, mantendu edo berreskuratu beharra
dago, eta habitaten bat mugatu beharra badago, justifikatu egin behar da.
Arrain hiruarantza (Gasterosteus gymnurus), Espezie Mehatxatuen Euskal Katalogoan
espezie kalteberatzat katalogatuta egoteaz gain, Espainiako Ornodunen Liburu Gorrian
azaltzen da, Kaltebera kategorian ere.
Bestalde, beste lege batzuetan –hain zuzen, Habitaten arteztarauan–, espezie batzuen
populazioak mehatxatutzat azaltzen dira, baina espezie horiek ez dute Euskadin
gainbehera-seinalerik adierazten, eta, beraz, ez dira Euskal Katalogoan azaltzen:
Txantxikua, Uhandre marmolairea, Khul pipistreloa, Saguzar arrunta, Musker berdea,
Horma-sugandila.
48
3.11.2 BIOTOPOAK
Ur-habitatetako fauna:
Ibai eta erreketan.
Hauek dira ubideetatik sarri aurki daitezkeen ornodun-espezieak: Urre-koloreko zamo
txikia, Zamo arrunta, Hondoetako korrokoia, Loina, Arrain hiruarantza, Platuxa latza,
Aingira eta Amuarraina; Uhandre palmatua, Apo arrunta eta Igel arrunta; Ur-sugea eta
Suge gorbataduna.
Ibaien eta erreken ertzetan:
Arrabioa, Uhandre palmatua, Uhandre marmolairea, Apo arrunta, Txantxikua eta Igel
arrunta; Suge gorbataduna eta Ur-sugea; Buztanikara zuria, Buztanikara horia,
Urretxindorra, Sasi-txori arrunta, Lertxun hauskara, Lezkari karratxina eta Martin
arrantzalea; Ur-arratoia, Lursagu piriniarra, Larre-lursagua eta Ur-satitsua.
Baso misto atlantikoko fauna:
Udalerriko baso misto atlantikoetan bizi den fauna antzina Bizkaiko Golkoko isurialde
gehienean bizi zenaren adierazgarria da. hona hemen habitat horretako espezieak:
Uhandre marmolairea, Uhandre helvetiarra eta Apo arrunta; Horma-sugandila, Seoane
sugegorria eta Zirauna; Gabirai arrunta, Txepetxa, Kaskabeltz handia, Amilotx urdina,
Aztorea, Belatz gorria, Okil handia, Kukua, Usapal arrunta, Hontz zuria, Eskinosoa,
Gerri-txori arrunta, Belabeltza, Mika, Hesi-berdantza, Txorrua, Karnaba, Txonta
arrunta, Txio arrunta, Gailupa, Erregetxo bekainzuria, Sasi-txinboa, Txinbo
kaskabeltza, Birigarro arrunta, Zozo arrunta eta Araba-zozo pikarta; Katajineta
arrunta, Basasagua, Katagorria, Lursagu gorria, Azeria eta Basurdea.
49
Landazabaleko fauna:
Uhandre palmatua, Uhandre marmolairea, Txantxikua, Apo arrunta eta Arrabioa;
Zirauna, Musker berdea, Horma-sugandila, Suge gorbataduna, Seoane sugegorria eta
Eskinko hiruhatza; Zapelatz arrunta, Pagausoa, Hontz zuria, Usapal arrunta, Gerri-txori
arrunta, Gari-berdantza, Hesi-berdantza, Kukua, Lepitzulia, Okil berdea, Zozo arrunta,
Antzandobi arrunta, Uda-txirta, Ihi-txoria, Benarriz nabarra, Euli-txori grisa, Txio
arrunta, Kaskabeltz handia, Txolarrea, Araba-zozo pikarta, Karnaba, Txorrua eta Enara
azpizuria; Sator arrunta, Satitsu arrunta, Lursagu gorria, Lursagu lusitaniarra, Lursagu
piriniarra, Uzta-sagua, Basasagua, Etxe-sagua, Triku arrunta, Azeria eta Saguzarra.
3.12 PAISAIA-UNITATEAK
Mendi-hegaletako eta muinoen gaineko ibaiarteetako baso- eta
sasi-mosaikoa. Ibai-eremua. (26F10A)
Zuhaizti- eta sasi-unitate hori Artxanda mendiaren hegaletako paisaia da. Paisaia-mota
asko izan ditzake, baso-espezie nagusien arabera; izan ere, mendi-hegalen altueraren
eta orientazioaren arabera, espezie desberdinak daude.
Paisaia-unitate hori basoetan soilguneak daudenean sortzen da. Soilguneak hainbat
arrazoirengatik sortzen dira; adibidez, zuhaitzak mozteagatik, sua egiteagatik,
artzaintza intentsiboagatik eta gerora bertan behera uzten diren laborantza-eremuak
sortzeagatik.
Sasia mendi-hegaletako harrizko irtenguneetan sortzen da, edo maldagatik, lurraren
ezegonkortasunagatik edo lurraren beste ezaugarri batzuengatik zuhaitzak hazi ezin
diren lekuetan.
50
Mendi-hegaletako eta muinoen gaineko ibaiarteetako nekazaritza-
eta baso-mosaikoa. Ibai-eremua. (24F10A)
Paisaia hori Artxanda mendiaren hegalaren ekialdean dago. Bertan, belardiak eta
nekazaritza-laboreak tamaina txikiko edo ertaineko basoekin tartekatzen dira; oro har,
baso horietan, kernizeo, gaztainondo, haltz, akazia eta zumeak daude, baina,
zenbaitetan, Eucaliptus sp. eta Pinus radiata dira espezie nagusiak. Horiez gain,
Robinia pseudoacacia espeziea gero eta ugaria da. Kolore berde biziagatik bereizten
da, eta lur-eremuak oso azkar kolonizatzen dituelako; izan ere bertako baso-landaredia
berreskuratzea eragozten du.
Mendi-hegalen fisiografietan edo Bizkaiko Golkoko isurialdeko ibar eta sakanetan,
harizti azidofiloak daude, eta, horietan tarteka, belardiak eta labore atlantikoak, baso-
sailak eta etapa serialetako sasiak.
Trantsizioko haran zabaletako hegaletan, konbinazio ugari daude. Horietatik
guztietatik, nekazaritza-laboreen eta erkameztiaren artekoa nagusi da; askotan,
erkameztia etapa erregresiboetan dago, edo, egoera ekologikoaren arabera, arte eta
pinu gorriekin batera.
Belardiak eta labore atlantikoak nagusi diren nekazaritza-paisaia,
lurzoru konkordunaren gainekoa. (08F03A).
Udalerriko paisaia nagusia da eta landa-guneetan dago. Paisaia horren alderdirik
bereizgarriena labore lurrek eta uzta-larreek osatutako mosaiko zaindua da, haraneko
hegalek inguratua.
51
Sondikako nekazaritza-paisaia, belardi eta labore atlantikoekin eta Olako hiri-eremuaren ondoko sasiakazien zuhaiztiarekin.
Udan, ibarrak bere itxurarik erakargarriena hartzen du, baratzeetako laboreak ondo
hazita daudenean. Lursailek egitura eta kolore desberdinak dituzte, eta horrek lursail
bakoitzean zer landatu den islatzen du.
Pasa den mendean zehar, industria-jarduera eta hiri-gune asko kokatu dira ibarreko
zona askotan; horren adibide garbia Sondikako udalerria da, bertako hiri- eta
industria-jarduera gehienak ibarrean garatu baitira.
Paisaia-unitate horretan, Olako bizitegi-guneek hartutako mendi-hegalak
nabarmentzen dira, bai eta hiri-eremu tradizionalak eta udaletxearen eta hilerriaren
inguruan sortu diren hiri-eremu berriak (ekipamenduak, etxe atxikiak, etab.) ere.
52
Lurzoru lauaren gaineko hiri- eta industria-paisaia (05A02O).
Hiriko paisaia-unitateen barruan, biztanleria-guneak, industria-eremuak eta
azpiegiturek hartutako eremuak sartzen dira. Horrenbestez, etxebizitzez, kaleez,
plazez eta abarrez gain, honako hauek ere sartzen dira paisaia horretan: urbanizatu
beharreko eremuak, hiri-parkeak eta biztanleria-guneekin lotutako ekipamenduak.
Hiri paisaiaren barruan, bi zona nabarmentzen dira, argi eta garbi. Bata, ohiko landa-
eremua da, eta udalerriaren azalera osoan sakabanatutako baserri tradizionalek
osatzen dute. Bestea, hiri-garapenen ohiko eremua, eta familia bakarreko etxebizitzek
(nahiz eta bi familiako etxebizitzak gero eta ugariagoak diren) eta hiriguneak osatzen
dute; hirigunea trinkoagoa da eta BI-737 errepideak zeharkatuta dago.
Hirigunea, BI-737 errepideak zeharkatua
Hiri-paisaiak bezala, industria-paisaiak ere asko aldatzen dira. Izan ere, Sondikako
udalerrian eta, batez ere, Zangroizko industrialdean, aspaldi eraikitako eraikinen eta
duela gutxi modu ordenatu batean egindako industrialde modernoen arteko
desberdintasunak ikus ditzakegu. Industria-paisaia egituratzen duen beste eremua
Berreteagako industrialdea da; leku batzuetan, hiriko bizitegi-paisaiaren eta horren
ondoko paisaien mugakidea da, eta, beste batzuetan, horiekin nahasten da.
53
Berreteagako industrialdea
4. HISTORIA- ETA KULTURA-ONDAREA
Sondikako udalerriko kultura-intereseko ondasun higiezinak ondorengo taulan azaltzen
dira.
Lehenengo eta behin, Kultura Ondarearen balorazio sektoriala aztertu ondoren Euskal
Kultura Ondareari buruzko 7/1990 Legeak aurreikusitako mekanismoen bidez babestea
proposatu diren elementuak biltzen dira (Monumentu Sailkatuak eta Inbentariatuak):
IZENA IDENTIFIKAZIO-ZK.
PROPOSATUTAKO BABESA
X koordenatua
Y koordenatua
Etxepinto baserria (*)
10 INBENTARIAGARRIA 504906 4794459.62
Artxandako haize-errota
7 INBENTARIAGARRIA 505555.06 4791961.01
(*) Oso kontserbazio-egoera txarrean
Dagozkien txostenak hasten diren bitartean, gomendatzen da elementu haietan egiten
54
diren esku-hartzeak Zaharberritze Zientifikoa eta Zaharberritze Kontserbatzailea
izatea, I. Eranskinean ("Zaharberritzeko Esku-hartzeak") definitzen diren moduan.
Esku-hartze horiek, Ondare urbanizatuak eta eraikitakoak zaharberritzeko esku-hartze
babestuei buruzko 317/2002 dekretuan daude.
Ondoren, eskualde- eta/edo udal-esparruan interes nabarmeneko kultura-balioak
dituzten elementuak biltzen dira; hala ere, ez dituzten monumentu-maila izateko
beharrezkoak diren balioak, eta hortaz, udal- edo toki-intereseko ondaretzat hartzen
dira eta hirigintza-dokumentuaren katalogoaren bidez soilik babestu behar dira.
IZENA IDENTIFIKAZIO-ZK.
PROPOSATUTAKO BABESA
X koordenatua
Y koordenatua
Goirierdikoa jauregia 1 TOKIKOA 505856.32 4794318.93
Santa Cruz ermita 2 TOKIKOA 506090 4793963
Ugalde baserria 13 TOKIKOA 505756.65 4793222.86
Urkiaga jauregi-etxea 3 TOKIKOA 506088.70 4793561.70
San Martin ermita 14 TOKIKOA 505981.19 4792645.21
Renteria baserria (**) 11 TOKIKOA 506068 4793382
Urkiaga burdinola eta ur-errota
6 TOKIKOA 506043.23 4793529.33
Bombeadora de agua de Asua, S.A
4 TOKIKOA 504932.43 4794324.23
S.I.G.A 5 TOKIKOA 504988 4794228
Ponpa Etxea TOKIKOA
Ur-biltegiaren etxea TOKIKOA
Presa txikia eta kanala TOKIKOA
Antepara TOKIKOA
Ur-biltegia TOKIKOA
Sondikako geltokia TOKIKOA
Zangroizko zubia 9 TOKIKOA 505184.97 4793475.04
Egun, ondareko elementu hauek ez dute babesik. (**) Gaur egun, desagertua.
Gomendatzen da elementu haietan egiten diren obrek haien bolumetria, kanpo-itxura
eta oinarrizko banaketa tipologikoa eta estrukturala errespetatzea; izan ere, aipatutako
317/2002 Dekretuaren arabera Zaharberritze kategoria izango dute.
55
Arkeologia-ondarea
Kultura, Gazteria eta Kirol Sailburuordearen erabakiaren (1997ko ekainaren 5eko 106.
EHAA) bidez egindako Balizko Arkeologia Guneen deklarazioan, Sondikako ondasun
hauek azaltzen dira:
IZENA FITXA Kodea BABESA X
koordinatua Y
koordinatua
Gurutze/Jesus gurutziltzatuaren ermita
2 a BAG 506113.91 4793964.73
Urkiagako errota-burdinola 3 d BAG 506049.05 4793530.80
Zangroizko errota 5 e BAG 505259.46 4793273.56
Berazako dorretxea 7 a BAG 505946.15 4793056.60
Susunagako dorretxea 8 e BAG 506884.85 4793133.17
San Roke ermita 9 a BAG 506935.86 4792197.34
BALIZKO ARKEOLOGIA-GUNEAK (BAG). A kodea: Eraikinaren harresi-barruko eremua b kodea: Eraikinaren harresi-barruko eremua + 15 metro c kodea: Elementuak hartzen duen eremua + 5 metro d kodea: Eraikinak eta horri itsatsitako instalazioek hartzen duten eremua. e kodea: Ondareko planoetan zehazten den eremua.Eusko Jaurlaritzaren Kultura Ondarea.
Deklarazioan ezarritakoaren arabera, azterketa bat egin behar da, balizko arkeologia-
guneetan eragina izan dezakeen edozein obra-proiekturi ekin baino lehen. Azterketa
horretan oinarrituta, Bizkaiko Foru Aldundiaren Ondare Zerbitzuak erabakiko du
arkeologia-proiekturik egin behar den lanak hasi aurretik.
Bestalde, Tokiko Agenda 21en Diagnosi-dokumentuak honako elementu hauek ere
jasotzen ditu, aurreago aipatutakoez gain, interes berezia dutelako:
Zangroizko putzua.
Oinetxe ( Asua)
5. ALDERDI SOZIO-EKONOMIKOAK ETA DEMOGRAFIKOAK
Txorierriko azpieskualdean dago. Iparraldean, Loiu dago, hegoaldean Bilbo,
ekialdean Derio eta Zamudio eta mendebaldean Erandio. Biztanleria-gunea
udalerriko bi industrialdeen artean dago; hots, Berreteagakoaren eta
Zangroizkoaren artean.
56
Ondoren, Sondikako udalerriko ezaugarri sozio-ekonomiko eta demografiko
nagusiak deskribatzen dira:
Demografia
Sondikak 6,3 Km2-ko azaleradu, eta 673,3 biztanle/km2-ko biztanleria-dentsitatea.
Beraz, Txorierriko azkieskualdeko dentsitaterik handieneko udalerria da; izan ere,
azalerarik txikiena izanda, biztanleriarik handienetakoa du.
Azken urteetan, Sondikako biztanleriak hazkunde iraunkorra izan du. Izan ere, EINren datuen arabera, %2,01 inguru handitzen da urtero
1999 2000 2001 2002 2003 2004
Guztira 3.854 3.929 3.978 4.023 4.142 4.242
Gizonak 1.861 1.903 1.921 1.940 2.013 2.061
Emakumeak 1.993 2.026 2.057 2.083 2.129 2.181
Sondikako biztanleriaren bilakaera, 1999-2001 (Iturria: Estatistikako Institutu Nazionala
(EIN).
0
500
1.000
1.500
2.0002.500
3.000
3.500
4.000
4.500
1999 2000 2001 2002 2003 2004
guztiragizonezkoakemakumezkoak
Sondikako biztanleriaren bilakaera, 1999–2004 (Iturria: EUSTAT).
57
Duela zenbait hamarkada, Sondika landa-udalerria zen, baina hirurogeiko
hamarkadan, industria-hedapeneko eremu bihurtu zen, eta aireportua kokatu zenez
geroztik, biztanleria handituz joan zen. 2004ko urtarrilean, Sondikako biztanleria
4.242 lagunekoa zen, eta emakumeen kopurua gizonena baino zertxobait
handiagoa zen.
Sondikan bizi diren pertsona gehien-gehienak –hain zuzen, %86– argi eta garbi hirikoak
diren zonetan bizi dira; hala nola, Basozabalen eta Olan. Gainerako %14 kokapenagatik eta
egituragatik landatarragoak diren zonetan bizi dira; adibidez, Izartza, Landa eta Zangroiz
auzoetan.
1991n, Sondikako migrazio-saldoa negatiboa zen; alegia, emigrazioa immigrazioa
baino handiagoa zen. ordutik hona, eta joerari erreparatuz gero, ikusiko dugu
Sondikako migrazio-saldoa pixkanaka handitzen ari dela. Izan ere, 2000-2003
aldian, atzerriko 74 pertsona sartu ziren udalerriko erroldan.
-50
0
50
100
150
200
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Sondikako migrazio-saldoa, 1991-2002 (Iturria: EUSTAT).
Euskara
Azken hogei urteetan, Sondikako euskalduntze-maila handituz joan da; izan ere, ia
euskaldunen kopurua asko handitu da azken bi hamarkadetan. Horrez gain, gaur
egun, lehen baino euskaldun gehiago daude udalerrian. Horren ondorioz, euskaraz
ez dakiten gero eta biztanle gutxiago daude Sondikan.
58
0
500
1000
1500
2000
2500
1981 1986 1991 1996 2001
euskaldunakia euskaldunakerdaldunak
Euskararen ezagutza Sondikako udalerrian (Iturria: EUSTAT).
Lan eta Ekonomia Egoera
Sondikako biztanleriaren %93k zerbitzu-sektorean eta industrian egiten du lan, eta
eraikuntzan eta nekazaritzan, berriz gero eta pertsona gutxiago aritzen dira. Esan
daiteke Sondikako udalerrian langabezia-tasa txikia dela; izan ere, INEMen datuen
arabera, 79 langabe soilik daude Sondikan.
LANA SEKTOREKA (%)
0.69
67.086.13
26.07 NekazaritzaIndustriaEraikuntzaZerbitzuak
N
16 urtetik gorako biztanle landunak, jarduera-adarren arabera, 2001 (Iturria: EUSTAT)
59
Lanik ez duten biztanleen %50 inguruk bigarren hezkuntzako ikasketak ditu, %11
lanbide-heziketako ikasketak eta %16k erdi- edo goi-mailako ikasketak ditu.
INEMen erregistratutako langabezia, sexuaren, adinaren eta ekonomiako jarduera-sektorearen arabera, lurralde-eremutan, 2005eko apirila (Iturria: EUSTAT)
Sondikan, langabezia-tasa handiagoa da gizonen artean, EAEn, Bizkaian eta Bilbo
Handian ez bezala. Zerbitzu-sektorean da handiena langabezia. Horren ondoren,
aurretik lanik ez zuten biztanleen kopurua da bigarren handiena. Espero
daitekeenez, nekazaritzan da txikiena langabezia.
Establezimenduak, lurralde-eremuen eta jarduera-adarraren arabera, 2004 (Iturria: EUSTAT).
guztira gizonak emakume.
Nekaza
ritz
a
Ind
ust
ria
Era
iku
ntz
a
Zerb
itzu
ak
Au
rreti
k l
an
g
ab
e
EAE71445
30724%43
40721%57
524%0.73
14383%20
6320%9
42417%59
7801%11
Bizkaia 41460
18710%45
22750%55
294%0,7
7210%17
4229%10
24098%58
5629%14
Bilbo Handia34377
15643%46
18734%54
182%0,5
5386%16
3725%11
20246%59
4838%14
Sondika 7943
%5436
%461
%114
%1810
%1339
%4915
%19
sectores
Gu
ztir
a
Ind
ust
ria e
ta
en
erg
ia
Era
iku
ntz
a
Merk
ata
ritz
a,
ost
ala
ritz
a e
ta
garr
aio
ak
Ban
ku
ak,
ase
gu
ruak e
ta
en
pre
seta
rako
ze
rbit
zuak
Best
e z
erb
itzu
-ja
rdu
era
batz
uk
EAE 175412 15120 23990 75757 34470 26075
Bizkaia 89589 6694 11268 40428 18318 12881
Bilbo Handia 70546 4460 8602 32003 15459 10022Sondika 643 111 68 306 114 44
60
Sondikan, 643 establezimendu daude, eta horietan, 413 pertsonak egiten dute lan;
oso kopuru handia, kontuan hartuta EAEn dauden 175.412 establezimenduetan
820.000 pertsonak lan egiten dutela. Horrenbestez, Sondikan, establezimenduko
langile-kopurua EAEkoa baino askoz handiagoa da (%17 eta %8,6%, hurrenez
hurren).
Batez besteko errenta pertsonala (eurotan) lurralde-esparruetan, 1997-2001
(Iturria: EUSTAT).
Udalerriko batez besteko errenta pertsonala EAEkoa baino apur bat handiagoa da;
izan ere, 1997tik 2001era bitartean, Sondikako batez besteko errenta pertsonala
%29,6 handitu zen, eta autonomia-erkidegokoa, berriz, %28.
Lurzoruaren erabilerak
Elkorrak Belardiak
Bazkalekuak Sasiak
Basoa, zuhaizti trinkoa
Basoa, zuhaizti barbana
Jarduera estentsiboak
Guztira
EAE 45.259 111.078 25.378 53.971 359.547 30.458 97.790 723.481Bizkaia 19.129 50.867 4.114 17.533 121.259 6.985 1.836 221.723Bilbo Handia 9.688 8.561 726 5.114 11.064 993 829 36.975Sondika 262 164 115 142 11 40 734
Lurzoruaren erabileren banaketa (hektareatan), lurralde-esparrutan, 1996 (Iturria: EUSTAT).
Sondikako udalerriaren azaleraren ia %40 lurzoru elkorra da, eta belardiek
azaleraren %22 hartzen dute. EAEn, azaleraren ia %50 zuhaizti trinkoak hartzen
du, eta Sondikan, berriz, zuhaizti trinkoak askoz ehuneko txikiagoa hartzen du.
EAE Bizkaia Bilbo Handia Sondika
1997 9,888 9,795 9,875 9,861
2001 12,676 12,321 12,383 12,777Erre
nta
pert
sona
la
61
Nekazaritza- eta abelntzaintza-ustiategiak
Euskal Estatistika Erakundearen erregistroaren arabera, 100 nekazaritza- eta
abeltzaintza-ustiategi zeuden Sondikan 1999an. Horietatik, 34tan zegoen azienda.
Udalerrian, ez dago lurrik gabeko ustiategirik.
Aziendarekin Aziendarik gabe
Lurrik gabeko
ustiategiak
Kop. Ha Kop. Ha Kop.
EAE 19.066 245.930 20.568 360.257 322
Bizkaia 9.398 78.604 10.787 93.109 148
Bilbo
Handia 1.821 15.611 2.373 12.723 28
Sondika 34 141 66 94 0
Erroldatutako nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiategiak eta guztizko azalera, 1999 (Iturria: EUSTAT).
Autonomia-erkidegoko gainerako eremuekin alderatuta, eta EUSTATen estatistika-
datu horien arabera, Sondikako azalera gehiena (%60) aziendarako erabiltzen da,
eta aziendarik gabeko azalera, beraz, txikiagoa da (%40). EAEn, aldiz, honako
hauek dira ehunekoak: %41 aziendarekin eta %59 aziendarik gabe.
Datu horiek ez datoz zehatz-mehatz Gizarte Segurantzako Nekazaritzako Erregimen
Berezian dauden datuekin bat. 2005eko maiatzeko datuak dira, eta horien arabera,
Sondikako lau biztanlek soilik dihardu sektore horretan.
Landa-ingurunea
1997an egindako Plangintzako Arau Subsidiarioen Berrikuspenaren memoriaren
arabera, Sondikako lurzoru urbanizaezinak 5.240.112 m2-ko azalera hartzen zuen,
eta horretatik, 2.805.621 m2 landa-lurzoru orokortzat sailkatuta dago. Landa-
lurzoru orokorrean, landa-guneek 131.086 m2-ko azalera dute.
62
Landa-gunen mugen barruan, nekazaritzako eta abeltzaintzako ustiategiari lotutako
landa-etxebizitzaren erabilera duten eraikin-multzoak sartzen dira. Lurraren
Araubide eta Hiri Antolaketaren arloko Presako Neurriak zehazteari buruzko
martxoaren 6ko 5/1998 Legearen arabera, Landa Guneko Lurzoru Urbanizaezina
"espazio publiko baten inguruan biltzen diren sei baserri edo gehiagoko multzoak
dituen lurzorua da, bildu eta bere izaera ematen dien espazioan, hain zuzen".
1999an, Estatistikako Euskal Institutuak 100 nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiategi
zenbatu zituen; horietako 34tan, abelburuak daude, eta 66tan, ez. Estatistika-datu
horien arabera, azalera osoen %60an, lehen mailako sektorearekin lotutako jarduerak
egiten dira.
Datu horiek ez datoz bat Gizarte Segurantzako Nekazaritzako Erregimen Berezian
jasotako datuekin; izan ere, azken horien arabera, 2005eko maiatzean, Sondikako 4
pertsona soilik daude erregimen horretan erregistratuta.
Jarraian, Sondikako Arau Subsidiarioetan egun dauden Landa Gune Habitatuak
deskribatzen dira:
Landa (NRH 1) Landa-gunea Sondikako udal-barrutiko ipar-mendebaldean dago, eta, hego-ekialdean,
aireportuaren azpiegitura du.
3 baserriz eta beste 3 familia bakarreko etxebizitzez osatuta dago. Lursailak
lorategitzat erabiltzen dira, baina baratze txikiak eta ardi-azienda bazkatzen den
larreak ere badaude.
Urikarreta (NRH 2)
Landa-gune hori Ventorrillo eta Zangroiz artean dago, trenbide-linearen hegoaldean.
Hamabi etxebizitza daude; horietako bi hutsik daude, eta ez daude oso egoera onean,
lurrak ere ez du oso itxura ona
63
Berreteaga (NRH 3)
Berreteagako landa-gunea Sondikako udal-barrutiko ipar-ekialdean dago,
Berregeagako industrialdeak inguratua. Landa-eremu hori lau baserriz eta duela gutxi
eraikitako familia bakarreko etxebizitza batez osatuta dago. Auzoaren erdian,
trokelgintzan diharduen lonja bat dago.
Berreteagako landa-guneak, berez, ez da oso landatarra; izan ere, industrialdetik oso
hurbil dago, eta landa-gunera eta industrialdera joateko errepide bera erabiltzen da;
horrenbestez, zirkulazio astun samarra dago, industrialdera sartzen eta bertatik irteten
diren kamioen ondorioz.
Hondakinak Berreteaga auzoan, hauen atzean pabilillo-estalkiak ageri dira.
Beste azterlan batzuetatik lortutako datu demografikoen arabera, Berreteaga
auzoak 15 biztanle ditu, hauetako hamar, 65 urtetik gorakoak direlarik.
64
Goronda Goikoa (NRH 4)
San Juan Landaren hego-mendebaldean aurkitzen da, eta lau bizitegi-eraikineko landa-
gune hau Zangroizko industrialdearaino luzatzen da. Lur gehiena lorategitzat edo
baratze familiartzat erabiltzen dira.
Enekone (NRH 5)
Zangroizko industrialdearen hego-mendebaldean, familia bakarreko etxebizitzez eta
bi solairuko etxebizitza batez osatutako landa-gune bat dago, guztira, 8 bizitegi-
eraikin dira. Landa-gune horrek ez du itxura landatarrik; izan ere, Zangroizko
industrialdearen aldamenean egoteaz gain, ez dago baserririk bertan, eta lurrak ez
dira nekazaritza- edo abeltzaintza-xedez erabiltzen.
Enekone landa cunea, aurreko planoan Zangroizko pabilillo-estalkiak ikus daitezke.
Goronda (NRH 6)
Goronda landa-gunea hilerriaren eta Zangroizko industrialdearen artean dago
Hogeita zazpi etxebizitza daude. Etxebizitza gehienak familia bakarrekoak dira, eta
baserri bat edo beste dago. Lurrak familia bakarreko nekazaritza-ustiategietarako
eta lorategietarako erabiltzen dira, oso-osorik.
65
Ola (NRH 7) Olako landa-gunea Julio Artetxe urbanizazioaren iparraldean dago eta, oro har, familia
bakarreko etxebizitzez eta baserriz osatuta dago; guztira, sei etxebizitza dira. Lur
gehienak lorategi gisa erabiltzen dira, baina ardi-azienda bazkatzen den lurrak ere
badaude.Beste azterlan batzuetatik lortutako datu demografikoen arabera, Olako landa
guneak 32 biztanle ditu.
Aresti (NRH 8) Landa-gune horretan, bi area daude, Manda eta Aresti, alegia. Etxebizitzak zenbait
motatakoak dira, eta lursail gehienak lorategi gisa erabiltzen dira. Alabaina, zenbait
baratze txiki eta abeltzaintza-ustiategi familiar daude (batik bat, ardi- eta zaldi-
aziendekin).
Hala ere, gune horiek ez dira Sondikako udalerriko landa-eremu bakarrak; izan ere,
hainbat baserri daude, heskaiz, zuhaiztiz eta belardi eta labore atlantikoz
inguratuta, eta kultura-balio handiko landa-paisaia osatzen dute.
Nekazaritza- eta paisaia-balio handiagatik, Asua ibaiaren ibarreko landa-guneak
azpimarratu behar dira. Izan ere, altitude handiagoko kotetan dauden hiri-
kokalekuen (esaterako, La Ola auzoa) eta landa-guneen inguruan dauden bizitegi-
garapen berrien bestelakoak dira.
Industria-guneetatik eta bide-azpiegituretatik hurbileko eremuak ere nekazaritza-
interes handiko landa-guneak dira, nahiz eta paisaiaren aldetik zertxobait andeatuta
dauden, adibidetzat Urikarreta eta Zangroiz arteko eremua daukagu
66
Eguzkitza aldeko nekazaritza-paisaia eta, atzean, bizitegi-garapenak.
Bereza eta Ugalde auzoetan, baserri tipikoak daude, eta haien lurrak laborerako eta
aziendarako erabiltzen dira. Bi auzo horietako landa-paisaia interes handikoa da.
67
Bereza auzoko baserria eta, atzean, Aresti auzoa
Pike Bidean, Artxandara bidean, Ormaetxe auzoaren parean baina eskuinaldean,
landa-gunetzat har daitekeen etxe-multzo bat dago; hala ere, Arau Subsidiarioek
hiri-lurzorutzat sailkatzen du.
Landa-itxura garbiko beste auzoren bat dago, baina ez du landa-gune
jendeztatuaren kalifikazioa. Hona hemen: Uzena auzoa, Goietxa Bidean, Sondikako
udal-barrutiko ekialdean, eta Aretxabaleta eta San Roke auzoak, Artxanda
mendiaren ekialdeko hegalean.
6. INGURUMENA
6.1 AIREAREN KALITATEA
Ingurumen Atmosferikoaren Babesari buruzko 38/1972 Legea 1972ko abenduan eta
hura garatzen duen 833/1975 Dekretua 1975eko otsailean onestean, arlo horretan
zegoen hutsunea bete zuten. Horri esker, topografia konplexuko eta kostaldeak
inguratutako zona bateko airearen kalitatea kontrolatzeko prozesua garatzen hasi zen.
1977an, Bilbo Handia Atmosfera Kutsatuko Zona deklaratu zuten, eta, hortik aurrera,
kontrol-neurriak eta ekintza zuzentzaileak areagotu egin ziren. Horri dagokionez,
azpimarratu behar da Bilbo Handiko Saneamendu Atmosferikoko Plana, 1978koa.
68
Hartutako neurrietako bat Airearen Kalitatea Kontrolatzeko eta Zaintzeko Sare
Automatikoa sortzea izan zen, eta horretan dago Sondikakoa.
Airearen kalitate-indizeari buruzko informazioa
Urriaren 18ko 1073/2002 Errege Dekretuak xede hauek ditu: batetik, aire-
ingurumeneko sufre dioxido (SO2), nitrogeno dioxido (NO2), partikula (PM10), berun
(Pb), bentzeno eta karbono monoxidoko (CO) kontzentrazioen “muga-balioak” eta
“alerta-atalaseak” definitu eta ezarri eta, bestetik, substantzia horien inguruko aire-
kalitatearen ebaluazioa, mantentze-lana eta hobekuntza arautu, baita herritarrei eta
Europako Batzordeari horren berri eman ere, araututako substantziek giza osasunari
eta ingurumenari, oro har, ondorio kaltegarriak ez eragiteko, horiek prebenitzeko eta
gutxitzeko.
EAEko airearen kalitate-indizea lortzeko, kontrol- eta zaintza-sare bat dago, eta horrek
zenbait parametro neurtzen ditu denbora errealean; adibidez, kutsatzaileak: sufre
dioxidoa (SO2), oxido nitrosoa eta oxido nitrikoa (Nox), karbono monoxidoa, PM10
(partikula-materia) eta ozonoa (O3). EAEko zenbait lekutan dauden estazioetan
neurtzen dira, eta estazio horietako bat Sondikan dago. Airearen kalitate-indizeak izan
ditzakeen balioak sei tartetan banatzen dira, eta balio-tarte bakoitzari bilbe edo kolore
bat dagokio, zona jakin bateko airearen kalitatea adierazteko
69
Airearen kalitate-indizearen kalkuluan lortutako emaitza zona bakoitzeko estazioek
hartutako eragin-eremuaren adierazgarri izango da. Eguneroko airearen kalitate-
indizea da. Egunero, indizearen balioa aldatu egiten da, bai eta, beraz, dagokion
zonako airearen kalitateari buruzko informazioa ere. Horrenbestez, airearen kalitate-
indize desberdineko zonak aurki daitezke.
Egunera arte, airearen kalitate-indizea kalkulatzeko, EAEko lurraldeko zortzi zona
hartu dira kontuan, betiere, geografia- zein administrazio-muga, biztanleria eta azalera
irizpideen arabera. Egindako ikerketen emaitzen arabera, komenigarritzat hartu dugu
EAE hamaika zonatan banatzea, airearen kalitatearen ezaugarriak adierazte aldera.
Airearen kalitate-indizea dimentsiorik gabeko balioa da, eta zona bakoitzeko estazio
bakoitzak jasotako SO2, NO2, PM10, O3 eta CO kutsatzaileak aintzat hartuta kalkulatzen
da. Estazio bakoitzean, kutsatzaile bakoitzari buruzko banakako indize bat kalkulatzen
da; horri indize partziala deitzen zaio. Estazio bakoitzeko indize orokorra joerarik
txarreneko kutsatzailearen indize partzialarekin bat dator. Horrenbestez, estazio
bakoitzean, indize orokor bat dago. Halaber, zona bateko estazioen indize orokorretako
baliorik txarrenak definitzen du zona horretako airearen kalitate-indizea.
KOLOREA
Airearen
kalitatearen
deskribapena
NO2 PM10 SO2 CO O3
Ona 0-125 0-25 0.62.5 0-5000 0-90
Onargarria 125-250 25.1-50 62.6-125 5001-10000 90.1-
160
Ertaina 250.1-300 50.1-65 125.5-146 10001-
14000
160.1-
180
Txarra 300.1-390 65.1-82.5 146.1-
187.5
14001-
18000
180.1-
270
Oso txarra 391-699 82.6-138 187.6-250 18001-
24000
270.1-
360
Arriskutsua >700 >138 >250 >24000 >360
70
Kutsatzailearen kontzentrazioa nulua denean, indizearen balioa 0 da, eta
kontzentrazioa aipatutako Errege Dekretuan ezarritako muga-balioarekin bat
datorrenean, 100 da indizearen balioa. Beste edozein kontzentrazio-baliotarako,
interpolazio linealaren bidez lortzen da indizearen balioa.
Airearen kalitate-indizeari balio bat esleituko zaio, eta, horren arabera, zenbat eta
handiagoa izan balio hori, orduan eta txarragoa izango da zona horretako airearen
kalitatea.
Kutsatzaile bakoitzerako indize partziala kalkulatzeko, aintzat hartutako kutsatzaile
bakoitzaren batez besteko kontzentrazioari eskala bateko balioa ematen zaio,
interpolazio linealaren bidez. Eskalako 0 (zero) balioa kontzentrazioko 0 (zero) balioari
dagokio, eta eskalako 100 balioa, berriz, indarreko legediak kutsatzaile horretarako
ezarritako muga-balioaren berdina den kontzentrazio-balioari. Legedi berak dioenez,
ozonoaren kasuan bereziki, eskalako 100 balioa, biztanleriari informazio gisa ematen
zaion ozono mugari dagokio.
71
KUTSATZAILEA ARAUDIA MUGA-BALIOA OHARRAK
SO2 1073/2002 ED 125 ug/m3(ez da aldatzen denboraren poderioz)
24 orduko batez besteko balioa; urtean ezin da 3 aldiz baino gehiagotan gainditu
NO2 1073/2002 ED
270 µg/m3, 2003/1/1ean 260 µg/m3, 2004/1/1ean 250 µg/m3, 2005/1/1ean 240 µg/m3, 2006/1/1ean 230 µg/m3, 2007/1/1ean 220 µg/m3, 2008/1/1ean 210 µg/m3, 2009/1/1ean 200 µg/m3, 2010/1/1ean
Ordubeteko batez besteko balioa; urte zibil bakoitzean ezin da 18 aldiz baino gehiagotan gainditu
PM10 1073/2002 ED
60 µg/m3, 2003/1/1ean 55 µg/m3, 2004/1/1ean 50 µg/m3, 2005/1/1ean
24 orduko batez besteko balioa; urte zibil bakoitzean ezin da 35 aldiz baino gehiagotan gainditu
CO 1073/2002 ED
14 mg/m3, 2003/1/1ean 12 mg/m3, 2004/1/1ean 10 mg/m3, 2005/1/1ean
Eguneko zortzi ordukako batez besteko mugikorren gehienezko balioa
O3 1494/1995 ED
180 µg/m3 (ez da aldatzen denboraren poderioz)
Ordubeteko batez besteko balioa (ez da muga-balioa, “herritarrei jakinarazi beharreko atalasea” baizik)
Airearen kalitate-indizea kalkulatzeko erabilitako muga-balioak
72
Sondikako airearen kalitatea
Ondorengo taulan eta grafikoetan, egunero eta ordu oro Sondikako estazioan
astebetean eta ekainean hartuta datuak biltzen dira. Esan behar da datuak
meteorologiaren eta urtaroaren arabera alda daitezkeela.
ORDUAK
Maila (Min-Max)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
SO2 Zangroiz
6 6 6 5 5 6 5 5 5 5 5
NO Zangroiz
3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4
O3 Zangroiz
52 44 41 36 46 44 49 62 63 69 75
PM10 Zangroiz
7 4 7 4 4 3 9 0 4 0 12 1
CO Zangroiz
331 297 344 403 388 366 131 164 349 658 844 875
NO2 Zangroiz
11 9 8 9 10 9 10 10 9 10 11 11
Maila (Min-Max)
13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
SO2 Zangroiz
5 5 6 5 6 5 5 5 6 5 5 6
NO Zangroiz
4 3 3 4 3 3 3 3 3 3 3 3
O3 Zangroiz
72 68 70 69 64 67 63 58 59 70 70 61
PM10 Zangroiz
13 20 27 26 27 16 16 17 13 19 17 16
CO Zangroiz
889 910 1171
1197
1089
493 231 206 126 106 109 110
NO2 Zangroiz
11 9 9 11 11 8 12 13 13 10 7 7
Kutsatzaileen ordukako bilakaera, egunean zehar (*) datu guztiak µg/m3-tan adierazita daude (mikrogramoak/metro kuboko)
73
Karbono monoxidoaren (CO) bidezko kutsaduraren ordukako bilakaera
Ozonoaren (O2) bidezko kutsaduraren ordukako bilakaera
331297
344403 388 366
131164
349
658
844875 889 910
11711197
1089
493
231 206
126 106 109 110
0100200300400500600700800900
1000110012001300
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
ORDUAK
MIK
RO
GR
AM
OA
K/M
ETR
O K
UB
OK
O ..
.
CO
52
4441
36
46 4449
62 6369
7572
68 70 6964
6763
58 59
70 70
61
0
10
20
30
40
50
60
70
80
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
ORDUAK
MIK
RO
GR
AM
OA
K/M
ETR
O K
UB
OK
O ..
.
O3
74
Ikus daitekeenez, zirkulazioaren ondorioz, COren hazkundea aldatu egiten da, egunak
aurrera egin ahala; izan ere, 17:00etan da handiena kutsadura, lanetik autoz itzultzen
direnen ondorioz.
Ozonoaren ehunekorik handiena eguerdian jasotzen da, eguzki-erradiaziorik
handieneko ordua baita; izan ere, horrek ozono gehiago eratzea eragiten du.
Gainerako kutsatzaileek bilakaera konstante samarra dute.
Oxido nitrosoaren eta nitrikoaren (NO eta NO2), sufre dioxidoaren (SO2) eta PM10 partikula-materiaren bidezko kutsaduraren ordukako bilakaera
6 6 65 5
65 5 5 5 5 5 5
65
65 5 5
65 5
6
3 3 3 3 3 3 3 3 34 4 4 4
3 34
3 3 3 3 3 3 3 3
11
98
910
910 10
910
11 11 11
9 9
11 11
8
1213 13
10
7 77
4
7
4 43
9
0
4
0
12
1
13
20
2726
27
16 1617
13
19
1716
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
OR D U A K
SO2NONO2PM10
75
Larunbata Ostirala Osteguna Asteazkena Asteartea Astelehena igandea
Maila (Min-Max) Eka-25 Eka-24 Eka-23 Eka-22 Eka-21 Eka-20 Eka-19
SO2 Zangroiz 5 5 6 5 5 5 5
NO Zangroiz 3 4 10 8 5 5 3 O3 Zangroiz 61 65 43 46 45 45 61 PM10 Zangroiz
14 25 39 20 11 18 25
CO Zangroiz 371 479 464 247 270 297 379 NO2 Zangroiz
13 18 43 27 19 21 12
Kutsatzaileen bilakaeraren eguneroko datuak, Sondikan, 2005eko ekainean
Oxido nitrosoaren, oxido nitrikoaren, partikula-materiaren eta sufre dioxidoaren bidezko kutsaduraren eguneroko bilakaera.
5 56
5 5 5 53
4
108
5 53
14
25
39
20
11
18
25
13
18
43
27
1921
12
02468
10121416182022242628303234363840424446
Sábado Viernes Jueves Miércoles Martes Lunes Domingo
EGUNAK
MIK
RO
GR
AM
OA
K/M
ETR
O K
UB
OK
O ..
.
SO2NOPM 10NO2
Larunbata Ostirala Osteguna Asteazkena Asteartea Astelehena Igandea
76
Karbono monoxidoaren (CO) bidezko kutsaduraren eguneroko bilakaera.
Ozonoaren (O3) bidezko kutsaduraren eguneroko bilakaera.
6165
4346 45 45
61
05
10152025303540455055606570
Sábado Viernes Jueves Miércoles Martes Lunes Domingo
EGUNAK
MIK
RO
GR
AM
OA
K/M
ETR
O K
UB
OK
O ..
O3
Larunbata Ostirala Osteguna Asteazkena Asteartea Astelehena Igandea
Larunbata Ostirala Osteguna Asteazkena Asteartea Astelehena Igandea Larunbata Ostirala Osteguna Asteazkena Asteartea Astelehena Igandea
371
479 464
247270
297
379
0255075
100125150175200225250275300325350375400425450475500525
Sábado Viernes Jueves Miércoles Martes Lunes Domingo
EGUNAK
MIK
RO
GR
AM
OA
K/M
ETR
O K
UB
OK
CO
77
6.2 HOTS-KUTSADURA
Egunero, hots-kutsadurako iturri askok eragiten dute ingurunean, eta beraz, giro-
zarata hots-kutsadurako mailak sortzen dituzten isurien ondorio direla esan
dezakegu, eta hots-kutsadurako maila horiek ez dira batere gomendagarriak
osasunaren, ongizatearen eta produktibitatearen ikuspuntutik.
Zarataren 37/2003 Legearen (azaroaren 17koa) arabera, trenbide-, bide- eta
aireportu-azpiegiturek, besteak beste, sortzen dute hots-kutsadura. Sondikako
udalerrian, azpiegitura-mota horiek guztiak daude. Hori dela-eta, sektore-
administrazioek zehaztutako hots-zorrak aplikatu behar dira.
2000. urtean, Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen Sailak Zaraten Mapa argitaratu zuen.
Dokumentu horren helburua EAEko zarataren arazoaren lehen azterketa egitea da.
Dokumentuan, industriak, ibilgailuek eta trenbide-zirkulazioak sortutako hots-
eragina aztertzen da.
Aztertutako zirkulazio-bideen artean, udalerriko bi errepide nagusiak daude; alegia,
N-637 errepidea eta Txorierriko korridorea. N-637 errepideak, Sondika zeharkatzen
duenean (Erandio eta Erletxeta arteko tartean) eta Txorierriko korridoreak 70 dBA-
tik gorako hots-mailak dituzte, errepidetik 10 metrora.
Trenbideen hots-mailen mapari dagokionez, bi tartek dute eragina Sondikan; hau
da, Bilbo eta Lezama artekoak eta Lutxana eta Sondika artekoak. Bi tarte horiek
55-60 Leq sortzen dituzte egunean, trenbidetik 10 metrora.
Halaber, udalerriko industrialdeen hots-inpaktua ere aztertu da, baina ez da
ondorioztatu Sondikako industrialdeek sortutako zarata oso handia denik.
Jarraian Bizkaiko Foru Aldundiak egunerako gomendatzen dituen hots-mailak
azaltzen dira (dBA-tan), igorle-iturrien arabera:
78
Egunean gomendatutako hots-mailak (dB)
Industria Bide-azpiegiturak Trenbide-
azpiegiturak
Sentikortasun
handiko eremua
55 60 65
Bizitegi-eremuak 60 65 70
Bide-azpiegiturei dagokienez Bizkaiko Foru Aldundiaren Herri Lan eta Garraio Sailak
honako hauek hartzen ditu fatxadan hots-balio maximotzat, lurzoru-erabileraren
arabera:
Kanpoko Leq
dB(A)
Erabilerak Eguna Gaua
Osasunekoa 60 50
Bizitegikoa 65 55
Irakaskuntzakoa 60
Merkataritzakoa 70 60
Industriala 80 70
Aireportuari dagokionez, Plan Zuzentzailean adierazitako hots-aztarnek eragindako
lurzoruetan, alde batera utzi behar da Leqeguna 60 dBA-ko eta Leqgaua 50 dBA-ko
kurben hots-ingurakarien barruan bizitegi-, hezkuntza- eta osasun-erabilera berriak
ezartzea; izan ere, zortasuntzat hartzen dira, aire-nabigazioa dela-eta.
79
Urdinez, egungo hots-aztarna, eta gorriz, aurreikus daitekeen garapena.
Sondikako udalerrian, gaur egun, ez dago zarataren maparik. Hala ere,
Iraunkortasunerako Ekintza Plana 2005ek (Tokiko Agenda 21), aurtengo martxoan
onetsitakoak, zenbait neurri ezartzen ditu, udalerriko hots-kutsadura txikitzeko.
Besteak beste, Zarataren Azterketa bat egitea aurreikusita dago.
6.3 HONDAKIN SOLIDOAK
Jarraian emango ditugun datuak Txorierriko Mankomunitatearenak dira. Sondikan
azken bi urteetan jasotako hondakin-bolumena deskribatzen da.
Hiri-hondakin solidoen (HOS) eta papera eta kartoiaren datuak gutxi
gorabeherakoak dira, ez baitira biltzen eta pisatzen udalerri bakoitzean; izan ere,
kamioia beteta dagoela pisatzen da. Beraz, Sondikari dagokion bolumena
kalkulatzeko, Mankomunitatean guztira bildutakoari aholkularitza-enpresak
hondakinen kudeaketaren gastua finantzatzeko ezarritako ehunekoa aplikatu zaio.
80
Hondakin-mota 2003 (kg) 2004 (kg)
HOS 2.623.440,07 2.723.872,26
Papera eta kartoia 273.642,64 269.640,94
Ontziak 42.766 54.550
Beira 134.617 128.655
Sondikako udalerrian jasotako hondakin-bolumena
Taulan adierazitako datuen arabera, Sondikan gaika jasotako hondakin-ehunekoa
%14,7koa izan zen 2003an, eta %14,3koa, 2004an.
Urazcak biltzen du papera eta kartoia, 18 m3-ko kamioi batean, eta Papeles Nervión
enpresari saltzen dio, 0,005 €/kg inguruko prezioan. Bestalde, 1999tik, Txorierriko
Mankomunitateak Ecoembesen diru-laguntza bat jasotzen du, papera eta kartoia
birziklatzeagatik.
Ontziak eta ontzien hondakinak Garbikerrek egiten du. Hondakin horiek metal eta
plastikozko ontziak eta brikak dira. Behin jasota, Amorebieta-Etxanoko Bizkaiko Zabor
Berziklategia SAra eramaten dira, bertan banatu eta sailkatzeko.
Bestalde, beira Ecovidriok kudeatzen du. Edukiontziak eman eta hondakin hori biltzen
du.
Masako hondakinak udalerrian sortutako hondakinen %85 dira. Lehen, hondakin horiek
guztiak Jatako hondakindegira eramaten ziren, baina, 2004tik aurrera, Zabalgarbi
errauskailuan ezabatzen dira.
81
6.4 KUTSATUTA EGON DAITEZKEEN LURZORUAK
Jarraian xehatzen den informazioa IHOBEk egindako “EAEko lurzorua kutsa dezaketen
jardueren kokalekuen inbentarioa” ikerketatik lortu da, bai eta kokaleku horietara
inbentariatua eta egungo egoera egiaztatzeko egindako bisitetatik ere.
Sondikako uda-barrutian, 58 kokaleku inbentariatu dira, eta horiek 21,88 Ha-ko
azalera hartzen dute. Lursail horien batez besteko azalera 0,38 Ha-koa da. Nahiz eta
kokaleku gehienetan kutsagarria izan daitekeen jarduera bakar bat egon den, zenbait
kokalekutan jarduera gehiago garatu dira; adibidez, 8 jarduera.
Inbentariatutako lursail gehienak udalerriaren kanpoaldean daude. Batik bat, honako
zona hauetan daude:
- Zangroizko industrialdean
- Berreteagako industrialdean
- Hirigune zaharraren zonan
Jarraian, inbentariatutako lursailen banaketa deskribatzen da, kokaleku-motaren
arabera:
Kokaleku-mota Lursail-kop. Azalera
(Ha) etxabeak 1 0,01
aktiboak industria-erabilera, soilik 43 17,6 orubeak hondarrak 1 1,1
ez-aktiboak
industria ez-aktiboak 5 1,08
hondakindegiak 3 1,66 hondakindegiak
aldatuak jarduerak 4 0,22 guztira 58 21,88
Inbentariatutako lursailen banaketa, kokaleku-motaren arabera
Jarduerarik egiten ez den kokalekuen azalera eta hondakindegiek hartutako azalera
udalerrian inbentariatutako azalera osoaren %17,5 dira.
82
Kokaleku ez-aktiboak, orubeak, hondarrak eta industria ez-aktiboak
6 kokaleku ez-aktibo identifikatu dira. Horietako bat hondar bati dagokio, eta 5,
industria ez-aktiboei.
Jarraian, talde horretan sartutako lursailen ezaugarririk garrantzitsuenak deskribatzen
dira:
83
Kokalekuaren
kodea Mota
Azalera
(m2) Oharrak
48904-00011 Hondarra 11041
Kautxuzko produktuen fabrikazioa. Jardueraren hasiera eta amaiera, 1930ean eta 1935ean, hurrenez hurren Tarte horretan, hiru enpresa gehiago instalatu ziren. Lurzoruaren kalifikazioa hiri-lurzoru industriala da. Bi biltegi erregistratu dira.
48904-00003
Industria
ez-
aktiboa
6599
Forjaketa-jarduera. Lehen erreferentzia, 1963koa, eta azkena, 1984koa. Lurzoruaren kalifikazioa hiri-lurzoru industriala da. Bertan industrialdea egitea aurreikusten da.
48904-00007
Industria
ez-
aktiboa
1296
Xafla mozteko eta lautzeko jarduera. Lehen eta azken erreferentziak, 1986koa eta 1989koa, hurrenez hurren. Metalak galdatzeko jarduera. Lehen eta azken erreferentziak, 1989koa eta 1994koa, hurrenez hurren. Lurzoruaren kalifikazioa hiri-lurzoru industriala da. Abandonatutako metalak, bidoiak, ikatzak…
48904-00018
Industria
ez-
aktiboa
762
Trokelgintza- eta forjaketa-jarduera. Lehen eta azken erreferentzia, 1985ekoa. Metalezko egiturak eta galdaragintza, 1985ean eta 1988an. Lurzoruaren kalifikazioa hiri-lurzoru industriala da.
48904-00067
Industria
ez-
aktiboa
2175
Txatartegi zaharra. Lehen erreferentzia, 1987koa, eta amaiera-data, 1993koa. Bisitan zehar, inbentariatu gabeko hondakindegi bat aurkitu da. Lurzoruaren kalifikazioa urbanizaezina da.
48904-00069
Industria
ez-
aktiboa
188
Kobrea galdatzeko jarduera. Lehen eta azken erreferentziak, 1986koa eta 1991koa. Lurzoruaren kalifikazioa, landa-lurzoru urbanizaezin orokorra.
Sondikako udalerriko kokaleku ez-aktiboen ezaugarri nagusiak.
Egindako landa-bisitetan, hondartzat kalifikatutako kokalekuan (48904-00011), egin
berri den pabilioi bat dagoela egiaztatu da.
84
Hondakindegiak
Sondikan hiru hondakindegi inbentariatu dira, eta, horietan, zenbait motatako
hondakinak daude: industria-hondakinak, lurrak eta zaborrak.
Hiru hondakindegi horietatik, bat soilik dago baimenduta, eta hirurak daude erabili
gabe.
Jarraian, inbentariatutako hondakindegi horien ezaugarririk garrantzitsuenak
laburbiltzen dira:
48904-00012 hondakindegia
Aser hondakinak ez du baimenik. Egun, erabili gabe dago, baina ez berreskuratuta.
6.191 m2-ko azalera du, eta Asua Products enpresaren atzean eta Asua ibaitik hurbil
dago. Hondakindegi horretan botatako hondakinak industriakoak dira, baina, duela
gutxi, zaborrak bota dira. Asua ibaitik hurbil dago, eta horren inguruko erabilerak
anitzak dira: ibai-erabilera, naturala eta industria-erabilera. Hondakindegiaren
lurzoruaren kalifikazioa hiri-lurzoru industriala da.
48904-00028 hondakindegia
Abrasivos Mendiola enpresaren hondakindegia baimena duen bakarra da eta, gaur
egun, erabili gabe eta berreskuratuta dago. 4.967 m2-ko azalera hartzen du.
Hondakindegi horretan botatako hondakin gehienak kobrearen galdaketaren zepak
dira. Bertan, kamioiak erregaiaz hornitzeko andel bat dago. Hondakindegiaren lurzorua
hiri-lurzoru industriala da.
Landa-bisitan zehar egiaztatu denez, gaur egun, industria-pabiloiak daude leku
horretan.
85
48904-00066 hondakindegia
Zangroizko Putzua hondakindegiak ez du baimenik; egun, ez da erabiltzen, eta
berreskuratuta dago. 5.394 m2-ko azalera hartzen du urbanizaezintzat kalifikatutako
lurzoruan. Zangroizko bidean dago, agregakinen meatze-ustiategi zaharrean; hain
zuzen, Txorierriko Korridorearen azpian dago. Putzua betetzeko lanak 1983an hasi
ziren. Bertan botatako hondakinak industriakoak eta bizigabeak dira. Gaur egun, eta
1997tik, Trade enpresa dago bertan; enpresa horrek plastikozko eta polietilenozko
produktuak komertzializatzen ditu. Hondakindegi zaharraren inguruko zonak natura-
eta bide-erabilera du.
Aurreago aipatu denez, hiru hondakindegietako bat soilik dago berreskuratu gabe; hain
zuzen, 48904-00012 hondakindegia. Hondakindegi
Aldatutako kokalekuak
Lau kokaleku aldatu inbentariatu dira Sondikako udalerrian, eta horiek guztiak
dagozkie bertan egiten ziren industria-jarduerei.
Industria-orube izandakoak ez dira kartografiatu, erabilera berriak garatzeko egindako
lur-mugimenduei buruz dauden zalantzak direla-eta. Hala ere, horrek ez du partzela
horien inbentarioa egiteko arduratik salbuesten; izan ere, leku horietan, inoiz egin dira
lurzorua kutsa dezaketen jarduerak. Sondikako udalerriak lau kokaleku aldatu
inbentariatu dira.
Kasu berezia dira bizitegi-erabilera garatu den partzelak. Sondikan, batean izan ezik,
inbentariatutako kokaleku aldatu guztietan garatu da erabilera hori. Kontuan hartu
behar da zenbait etxebizitzatako etxabeetan kutsagarriak izan daitezkeen jarduerak
egin izan direla; egun, bertan, inbentariatu ezin diren jarduerak egiten dira.
Kokaleku horietako batean, inbentarioaren xede ez den industria-erabilera garatzen da,
egun.
86
Karburo-isuria Artxandan
Bagatxa Bidearen eta Artxanda Enekuri Bidearen arteko bidegurutzera iritsi eta 200
metro lehenago, material zuri bat isuri dela identifikatu da. Material hori karburoa dela
uste da, baina analisia egin behar da hura egiaztatzeko.
Karburo-isuria Artxandan; itxura zurixkaz ikus daiteke
6.5 INGURUMEN-INPAKTUAK
Sondikako udalerrian ikus daitezkeen ingurumen-inpaktuak antzeko ezaugarriak
dituzten udalerri guztietako ohikoak dira. Hona hemen ezaugarri horiek: errepide
nagusiaren inguruko hirigunea, udalerria zeharkatzen duen autobia, Zangroizko eta
Berreteagako industrialdeetan bildutako industria-jarduera, eta Zangroizko
industrialdea zeharkatu eta hiri- eta industria-hondakinak hartzen dituen Asua ibaia.
Horri guztiari aireportuaren eragina gehitu behar zaio; udalerriko leku garaiagoetatik,
paisaian nagusitzen da.
87
Jarraian, Sondikako udalerriko ingurumen-inpaktu nagusiak daude:
1. Hondakindegiak, zabortegiak eta isuriak
2. Kutsatuta egon daitezkeen lurzoruak
3. Aireportuaren azpiegitura
4. Txorierriko autobiaren azpiegitura
5. BI-737 errepidea
6. Asua ibaiaren gaineko eraginak:
• Industria eta hiri-isuriak
• Hormigoizko hormak
• Presa txikia
Hondakindegiak, zabortegiak eta isuriak
IHOBE SAk inbentariatutako hiru hondakindegiak ez-aktibo daude. Horietako bi
(Zangroizko putzua eta Abrasivos Mendiolaren hondakindegia) berreskuratuta daude,
eta, horietan, beste jarduera batzuk garatzen dira gaur egun. Abrasivos Mendiolaren
hondakindegia zegoen lekuan, industria-pabiloi bat dago, eta, Zangroizko Putzuan,
berriz, 1997tik, Trade enpresa dago (plastikoak merkaturatzen ditu).
Zangroizko Putzuko hondakindegia meatze-ustiategi batek utzitako hutsunean zegoen.
1983an hasi zen isuriz betetzen, eta, harrezkero, luzaroan, obra zibiletako lurrez,
hondakinez, pneumatikoz, bidoiz, zepaz eta industria-hondakinez bete zen. Bertan
botatako hondakin-motak zirela-eta, eta HCH (lindanoa) egon zitekeenez, IHOBE SAk
zona ikertu zuen 1996an, baina ez zuen lindanoaren (HCH) aztarnarik aurkitu. Dena
den, lurpeko uraren zenbait laginetan, kontzentrazio adierazgarri samarrak hauteman
zituen. Gaur egun, bertako lurpeko eta azaleko urak kontrolatzen jarraitzen du, leku
horretan pilatutako hondakinen ondoriozko kutsatzaileak dauden kontrolatzeko.
88
Zangroizko Putzuko hondakindegi zaharra
Aser hondakindegia berreskuratu gabe dagoen bakarra da. Asua Products enpresaren
atzean dago, eta zaborrak eta hainbat motatako industria-hondakinak daude. Egunean
egun, itxuraz, ez-aktibo dago, baina irekita jarraitzen du. Asua ibaitik hurbil dagoenez,
hondakindegi hori ibairako mehatxua da, kutsatzaileak isurketaz irits baitaitezke
uretara.
Aser hondakindegia, Zangroizko industrialdean
89
IHOBE SAk inbentariatutako hondakindegiez gain, ohikoak dira udalerrian aldian
behingo isurketak, jende gutxi ibiltzen den lekuetan eta Zangroizko eta Berreteagako
industrialdearen inguruko leku askotan.
Artxandan Bagatxa Bidearen eta Artxanda Enekuri Bidearen arteko bidegurutzera iritsi
eta 200 metro lehenago, material zuri baten isurketa hauteman da. Zenbait ikerketak
karburoa dela adierazi dute, baina, hori egiaztatzeko, analisia egin beharko litzateke.
Karburoa izango balitz, kaltzio karburoa (itxuraz, hondarraren eta azukrearen
antzekoa) arnas sistemari kalte egin diezaiokeen konposatua da, begietarako eta
larruazalerako narritagarria da, eta, horrekin kontaktuan luzaro egonez gero, arazo
larriak eragin ditzake biriketan. Isuri hori arriskutsua izan daiteke inguruan bazkatzen
diren animalientzat; izan ere, isuria dagoen lekua ez dago itxita, eta animaliak erraz
irits daitezke bertara.
Kutsatuta egon daitezkeen lurzoruak
Hondakindegiez gain, IHOBE SAk, 1998ko urrian, Sondikako udalerrian kutsagarriak
izan zitezkeen jarduerak garatzen ziren lurzoruak inbentariatu zituen. Kokaleku
aktiboak, ez-aktiboak eta aldatuak dira, eta, batik bat, udalerriko kanpoaldean daude
(Zangroizko eta Berreteagako industrialdeetan), baita hirigune historiko zaharraren
lekuan ere.
Kokaleku horietatik guztietatik, kokaleku ez-aktiboak aztertu dira sakontasunik
handienez, hondakindegiekin batera. IHOBE SAren inbentarioaren arabera, sei
kokaleku ez-aktibo daude; horietako bat hondartzat sailkatuta dago, eta, bertan, egun,
pabiloi berri bat dago. Gainerako kokalekuetan, hainbat industria-jarduera egiten ziren,
baina, gaur egun, industria horiek geldirik daude. Honako hauek ziren:
- Forjaketa- eta trokelgintza-jarduera
- Txapa mozteko eta lautzeko jarduera
- Metalak galdatzeko jarduera
- Txatartegia
90
Aireportuaren azpiegitura
Sondikako aireportuak udalerriko azalera handia hartzen du. Ez du begi-eragin
handiegirik udalerriko zonarik jendeztatuenetan, baina bai kotarik garaienetako
biztanleria-guneetan. Aireportuak sortzen duen eragina zarata-mailakoa da, batik bat;
izan ere, hegazkinak lurreratzen eta aireratzen direnean, zarata burrunbatsua
ateratzen dute, eta horrek hirigune osoan du eragina, eta, batez ere, Inarratza auzoan.
Txorierriko autobiaren azpiegitura
Txorierriko Korridoreak ez begi-eragin handirik Sondikako udalerrirako, bertatik ez
baita apenas ikusten, bertan dagoen landaredi ugariak haren ibilbidea estali egiten
duelako. Alabaina, autobiatik igarotzen diren ibilgailuek sortutako zarata hots-eragin
handia du autobiatik hurbilen dauden biztanleria-guneetan.
Autobiak beste eragin-mota bat izan dezake; hots, nolabaiteko oztopoa da bertako
lehorreko faunarentzat. Alde batetik, ibilgailuak etengabe igarotzen direnez, autobia
zeharkatu nahi duten animalia –esaterako, anfibio eta ugaztun txiki– gehienak
harrapatuta hiltzen dira; beste batetik, oztopo-efektua eragiten du, eta horrek bertako
lehorreko faunaren mugimendu normalak eragozten ditu, azpiegituraren bi aldeetan.
Beharrezkoa izanez gero, drainatze-lanak edo lurpeko igarobideak egin beharko
lirateke, ornodunek autobiaren beste aldera igaro ahal izateko erabiltzeko modukoak.
Horrez gain, behar denean, faunak erabiltzeko berariazko igarobideak egin daitezke,
populazioen arteko loturak eta harremanak errazteko.
Udalerriaren barruko habitatetarako autobiak eragin dezakeen oztopo-efektua hutsala
da; izan ere, udalerriaren eta Artxanda mendiaren eta horren hegaletako baserrien
arteko komunikazio-bide guztiak berriro jarri baitira.
91
BI 737 errepidea
BI 737 errepideak udalerriko hirigunea zeharkatu eta biztanleen bizitza-kalitatea
txikitzea eragiten du; alde batetik, zarata-mailagatik eta, bestetik, istripuak
gertatzeko arriskua handitzeagatik. Nahiz eta, Txorierriko autobiaren ondorioz,
lehen Sondika erditik igarotzen zen zirkulazio-bolumen handia desbideratu izan
den, errepide hartako zirkulazioa trinko samarra a da, oraindik ere.
Asua ibaiaren gaineko eraginak
Industria- eta hiri-isuriak
Asua ibaiaren arroa oso antropizatuta dago, eta, Sondikako udalerritik igarotzen
denean, isuri eta hondakin asko gertatzen dira.
Hainbat motatako isuriak hauteman dira Asua ibaiaren tarte guztietan. Alabaina, Asua-
1 tarteak –presatik aurrera dagoenak, alegia– jasotzen ditu industria- eta hiri-isuri
gehien. Ibaiaren hondoa kutsatzaile-kontzentrazio handiak dituzten lohiz beteta daude;
kutsatzaile horiek kromoa, zinka, nikela, eztainua, kobrea eta PCBak dira. Isuri horien
ondorioz, Asua ibaiko arrain-komunitatearen kalitatea eskasa dela uste da, nahiz eta
ibaiarekin elkartutako landarediarena onargarritzat jo.
Ibaiertzetako landaredia inpregnatzen duten lohiak
92
Hormigoizko hormak
Zangroiz aldean (presatik aurrera), hormigoizko hormez egindako defentsak ditu
ibaiak. Defentsa horiek erabat apurtzen dute ibaiaren erriberen eta ertzen garapen
naturala, eta, horrez gain, oso eragin handia dute ibai-ekosisteman, bai eta paisaian
ere.
Zangroizko presa txikia
Asua-2 tartean Zangroiz parean dagoen presa txikiak 2 m inguruko altuera du eta ez
du arrain-eskailerarik. Horrek eragin handia du ibaiko arrain-faunan; izan ere, presa
txiki horrek arrainen fluxu naturala eragozten du.
7. INGURUMEN-DIAGNOSTIKOA ETA -BALORAZIOA
Ondorio gisa, Sondikako udal-barrutiko lurzoru urbanizaezinaren eta egun hutsik
dagoen lurzoruaren ingurumen-balorazioa egin da. Balorazio hori zenbait faktoretan
oinarritu da: ekosistemen kalitatean eta kontserbazio-egoeran, paisaia-unitateetan
eta horien nekazaritza-balioan. Azken horretarako, Nekazaritza eta Basoko LAPren
zonifikazioa hartu da aintzat (Ikus Ingurumen Kalitatearen mapa). Ingurumen-
kalitateko lau maila hartu dira kontuan:
• Oso handia
• Handia
• Ertaina
• Txikia
Laburpen Mapan, intereseko ekosistemak, inbentaria daitezkeen kultur ondareko
elementuak eta Ibaien eta Erreken Ertzak Antolatzeko LAPren eta Nekazaritza eta
Basoko LAPren zehazpenak azpimarratu dira.
93
Oso ingurumen-kalitate handia
Kategoria horretan, bertako hariztiak eta hostozabalen baso mistoa sartu dira; batik
bat, hariztia eta Salix caprea eta Betula celtiberica espezieek osatutako zuhaiztiak
nagusi diren baso-guneak. Kategoria horretatik kanpo, ostera, hostozabalen basoak
daude, Robinia pseudoacacia espeziea nagusi bada; izan ere, inbaditzailea eta
aloktonoa da. Kategoria horretan, haltzadiak eta baso hezeak sartu dira, interes
ekologiko handikoak baitira, bai eta nekazaritza-interes handiko zonak ere.
Oso ingurumen-kalitate handia kategorian, zona hauek sartu dira:
• Artxanda mendiko hariztiak, Salix caprea eta Betula celtiberica espezieek
osatutako zuhaiztiak eta mendebaldeko hegaleko errekaren ibilbideari jarraitzen
dion haltzadia, kontserbazio-egoera onean dauden baso-gune autoktonoak
baitira.
• Ola eta Eguzkitza arteko ibarra, autobiara sartzeko errotondaraino, oso kalitate
handikotzat hartu da. Nekazaritza- eta pasaia-balio handiagatik eman zaio
balorazio hori, eta Asua ibaiaren meandro zaharrean haltzadiko eta baso hezeko
tartak egoteagatik eta ekialderago dagoen hariztiagatik.
• Txankele errekaren inguruko azalera handi bat; bertan, kontserbazio-egoera
oneko haltzadia eta hariztia eta hostozabalen baso mistoa dago.
• Autobiaren iparraldean dauden baso misto atlantikoa eta hariztia eta Asua
ibaiaren meandroaren erriberak, bertan hainbat haltz baitaude.
• Berezako ibarra, nekazaritza-balio handiagatik eta euskal landazabalaren
paisaia tipiko interesgarriagatik.
• Kiroldegiaren ondoko hariztia eta urkiak.
• Aireportuaren iparraldeko hariztia.
Ingurumen-kalitate handia
Ingurumen-kalitate handikotzat hartzen dira Artxanda mendiaren hegaleko baso-
eremuak, albitz-belardiak (Brachypodium pinnatum), zenbait larre ihitza eta landa-
guneekin elkartutako paisaiak:
94
• Artxanda mendiaren hegaleko baso-azalera guztia, oso kalitate handikotzat
sailkatuta dagoena izan ezik, baso-interesagatik eta paisaiari egindako
ekarpenagatik (ia udalerriko leku guztietatik ikus daiteke).
• Inarratza aldeko belardi eta labore atlantikoak; izan ere, aireportutik eta
Erandioko hiri-eremutik hurbil badago ere, interes handiko paisaia du, euskal
landazabalaren ohikoa, eta, horrez gain, nekazaritza-balio handiko lurzoruak.
• Zangroiz aldeko baso hezea eta larre ihitzak, horrelako habitataren aztarna
gutxi baitaude.
• Aresti auzoa, Gorondaraino, ondo kontserbatutako landa-paisaiagatik: baserri,
familia bakarreko etxebizitza eta baratzeekin batera, belardi eta labore
atlantikoak daude.
Ingurumen-kalitate ertaina
Ingurumen-kalitate ertaintzat, honako zona hauek sailkatu dira:
• Zangroizko industrialdearen hego-mendebaldeko trantsiziozko landa-paisaia,
Enekone Bidearen ingurukoa, eta Zangroizko larre ihitzen zati bat, horien
egoera hondatu samar baitago eta landare-espezie aloktonoak egoteagatik
(kanaberadiak eta kortaderia, besteak beste).
• Goronda Goikoako, Goronda Bekoako eta Sagarretako belardi eta labore
atlantikoak, hondamen-egoera handian baitaude, azken horiek, batez ere.
• Borbutxe eta Uzena aldea, uda-barrutiko ekialdeko mugaraino. Eremu hori
Txorierriko autobiaren ondoan dagoenez, bertako belardi eta laboreek ez dute
ingurumen-kalitate handirik.
• Olako bizitegi-eremuaren azpiko zuhaizti mistoa, Urkiagaraino; izan ere,
Izartzan hasten den hostozabalen basoan, Robinia pseudoacacia espezieko ale
asko daude, eta hori oso inbaditzailea da. Bestalde, Ugalde Bidearen eta Bereza
Bidearen arteko bidegurutzetik Urkiagaraino, Asua ibaiaren ezkerraldeak ez du
ingurumen-baliorik.
95
Ingurumen-kalitate txikia
Honako eremu hauek, ingurumen-kalitate txikia kategorian sartu dira:
• Autobiaren ertzak eta horren eragin-eremua.
• Artxandako zabortegia eta Artxandako tunel berria egiteko obrek eragindako
zonak.
• Berreteagaren hegoaldeko txilardi, otadi eta irasailak, errepide-obren ondorioz
oso egoera larrian baitaude.
Laburbilduz, esan daiteke Sondikako udal-barrutia alde handiko lurraldea dela. Horrez
gain, bide-azpiegitura handiek (Korridoreak eta tokiko errepideak) zeharkatutako eta
aireportuaren azpiegitura handiak baldintzatuta industria-ingurune batean, paisaia-,
nekazaritza- eta natura-interes handiko zona zabalei eusten jakin izan du.
Eta hori guztia udalerrian duela gutxi hiri- eta bizitegi-garapena izan bada ere. Garapen
horrek egungo ingurumen- eta paisaia-baliorik handieneko zonak babestu ditu, nahiz
eta horietako batzuen ondoan egon:
• Ibaiaren meandroak sortzen dituen nekazaritza-lurzoruak.
• Euskal landazabalaren paisaiaren zati bat, landa-guneekin elkartua.
• Haltzadi handiko ibai-ekosistemak.
• Baso autoktonoko gune zabalak.
• Eta, amaitzeko, Artxanda mendiaren hegaleko baso- eta paisaia-intereseko
eremu zabala.
Hala ere, kontuan hartu beharreko zenbait inpaktu daude, udalerriko ingurumenean
duten eragin negatiboa txikitzeko. Hona hemen inpaktu nagusien laburpen txiki bat:
• Zangroizko Aser hondakindegia ixtea eta berreskuratzea, bertan egon
daitezkeen kutsatzaileek Asua ibaiaren kalitate fisikoa, kimikoa eta biologikoa
okerragotzen jarrai ez dezaten.
• Artxandan isuritako material zuria (zenbait ikerketak karburotzat hartua) leku
seguru batera eramatea, lixibiazio gehiago ez gertatzeko eta animaliak
horretatik babesteko.
96
• Ingurumenaren aldetik, Asua ibaiaren tarte hondatuak eta ertzak
berreskuratzea, udal-barrutiaren barruan.
• Hiri- eta industria-isuriak kontrolatzea.
Amaitzeko, eta aipatutako inpaktu horiek badaude ere, esan behar da udal-barrutiaren
azalera gehiena (bizitegi-lurzorua, industria-lurzorua eta ekipamendu eta azpiegiturak
alde batera utzita) oso ingurumen-kalitate handitzat eta ingurumen-kalitate handitzat
sailkatu da.