AS BALEAS Cara a Extinción

sOCl[om CAmA O¡ HISTORIA NATUR Al Sección de Bioloxia Mariña Apartado 330

Santiag o de Compostela

VOCEIRC DE DIVULGACION. XUN I O . 1980

AS BALEAS Cara a Extinción

CARLOS DURAN NEIRA

XOSE r-t . PENAS PAT I~O

ANTON I O PI flEI RO SEAGE

Coa colabo r ación de Ma rí a Xos é López Ba rra l (dibuxos). Charo Bar r al (mecanografiado) e de J . M. Vidal e Carlos R . Sílvar (carteís)

Os que redactamos este Voceiro fixe ­

molo p r a facerv'O'S coñecer. cotnprender

e defender ás baleas

Os autores agradecen a repro ­dución total ou parcial do e~ presado neste Voceiro noutras publicacións . citando a proce ­dencia.

A Sociedade Galega de Historia Natural investiga encol dos mamíferos mariños. Interesa información sob r e aqueles que aparezan mortos nas praias. co ­muni can do a: SGHN apt o 330 Santiago. telf. (981) 594377 (DURAr{)

ALGUNHAS XERALIDADES

Os mamí f eros ma r iños veñen a ser a nimais verte ­brados evolucionados que lago de ma í cos séculas de vida terrestre regresar o n 6 sen o das augas fai cen mílI on s de anos . Na actualídade e stán p e rfectament e adaptados a este me d i o , p o l o q ue teñen f orma de pei xe, perdeud o os memb r o s po steriores men tras que os a nt e r io r e s es tán tr ansfo r mados en aletas ; o pel o e~ ti s u stit u ido po r unha capa d e g r a x 3 que 05 ai 11a do f rí o e q ue l l es per mite ma nt e r unh a t e mperatur a inter n a duns 35° . Co n s i guen un g r an r en¿ im en to n os seu s desplazamentos . gardan do secret os d e h id rod i n! mica q ue o s in x e nie i r o s s e es Íorzan a in ia po r d esc~ br i r . Ad e máí s pre sen tan Qutras adap ta c i ó ns 6 medi o c omo o desplazament o da s fosas nasais ó t eito do cráneo .

Tod as e s tas adapta c ións li b erar on 05 seus car­pos d o s lím ite s de peso e tamaño a qu e se ven some­t i d o s os ser e s de terra fi r me, poden do al canzar ta­maños x igan te s co s , a sí co mo unha am plia c apacidade d e dis t ri b u ción p o r ma r e s e a índa po r río s .

Os c etá ceo s tu ve r on o se u máxim o e :-: p1 endor en é po c as pas adas , c o ñ ec en dos e 1 97 xen e r o s, d o s que soi o s ob r e v iven 35 c on 80 esp ec ies a pr o x i mad amente, d as qu e som en tes s on baleas unhas doce .

OS CET AC EOS ( n o me que ag r u p a a este tipo de an i mais) . d iferéncians e externam e nte dun peixe por pos ee ­la s úa aleta ca'udal en pos i ción horiz o ntal e non po-­s~er b r a nq uias sen ó n un o u dous espirá c ulos na parte s u pe r io r da t esta, p o los que inspiran o ar ós seus pu1móns .

O conx u nto dos Cetáceos agrúpans e e n tres mode ­l o s : os Ar que o cetos, ou ce tá ceos primi ti vos , ho xe t o dos fósiles; os Odontocetos, ou cetáceo s con de ntes, e os Mystocetos , ou auténticas baleas .

-4-

- Os cetáceos con dentes (Odontacetos) comprenden anim a is cunha lonxitude que vai dos 2 m. dalgúns go~ fiaos a 20 m .• nos Cachalotes . Usan os seus den t es soio p ra apresa - lo a l ime n to , e según de ql l~ na tureza s exa e que axilidade teaa, corresponderá unha denti ción diferente; así , algúns go1fi ñ 05 poden ter 200 e en a mbas mandíbulas ; no Cachalote . cazador de cefaló pOdos , soio existen na mand í bula inferior. A Orca, -que é un predado r, posee unha poderosa dentadura.

O aparat o dixestivo componse dun estómago compo~ to e un langa intestino que chega ÓS 150 m.

O espira c ulo n os Odonto ce t os está formado por un único orificio, a diferencia aas baleas, que o te ñen doble.

- As Baleas ou Mystocetos , non poseen dentes. Pode selles atribui - Io papel de " vacas dos ocianos" pa cen= d o o plancton mediante un sistema de Jilt ros que po ­seen nas mandíbulas, chamados "barbas". Contan entr e as sGas espe c ies co mator animal nunca visto sobor d a terra, superand o ós xigantescos dinosau r os : o Rorcua l azul , que pode pesa r tanto como 25 elefantes, e medir 30 m. O seu corazón ten o tama ño dun boi e a súa li n­gua pesa como un elef ante .

As baleas sin dentes agrúpanse en : - baleas lentas , sen aleta dorsal, comedora s

de planct o n , como a Balea Vasca . - baleas mais veloces , co n aleta dorsal , qu e

compl~mentan a súa dieta de plancton co n pequenos peixes : Rorcual azul

-5-

ESQUEMA DA CADEA ALI~ENTICIA

HOME

/,'" cachalote candorca

~ baleas

aves arroases

pinnípedos peixes

calamares r1ll

_ i !1toplancton

i sales mariñas

-6-

ENeOL DA BI OLOXIA

A d iferencia d os pei x es , os cet a ceos , lago dun p eríod o de x es t aci ó n que vai de 8 a 1 3 meses , paren as suas c rí as, e as amamantan nas augas du r ante un ano, apro x imadamen t e . Os pequenos non poden zugar e é a n ai quen, po r me d io dunha contracción, envía un cho rr o de leite cara á boca do baleato . A composi ­ción do leite, con mais do 50 % de materia graxa, per mite un extraordinario desenrolo das crías, así, un recén de Rorcual azul, mide 7 metros e pesa 2000 kg. aumentando en peso uns 90 kg. cada día; 5s 7 meses xa mide 16 m. e ós 2 anos, ca~do alcanza a madurez se xual, mide 24 m. e pesa 79.000 kg .• podend o chegar a í nda as 120 toneladas. •

Os mialas des tes animaís teñen un peso relativo elevado e presentan numerosos pliegues . Os ce ntros al fatorios e visuais son moi reducidos, namentras que os acústicos están ben desenrolados, así como a cap~ cidade de emitir sonidos (incluíndo os ultrasonidos), o que lles permite unha comunicación por medio dunha "linguaxe" especial, que unida ás sGas capacidades de xog o e aprendizaKe, comprobadas en multitude de ocaS10ns, nos dan a cofiece-lo se~ alto grado evoluti va, estando presumiblemente situados nun dos escaló;s mais elevados da pirámide dos seres intelixentes.

O seu comportamento é complexo e varía según as especies.

Durmen a rentes da superficie, cos ollas cerra ­dos , ocasión na que poden ser golpeados por embarca­cións.

Tan soi o un 10% do seu tempo se utiliza en canse guir a mantenza, e o rest o empléase entre o xogo, a -reprodución e os desplazamentos, que se fan usualmeg te en manadas , a veces moi numerosas. Nos Cachalotes non son raros os "harenes" guiados por un macho domi nante. Determinadas especies de baleas son monógamas, durando a unión das parellas toda a vida . Estes fac­tores son de interés palas consecuencias biolóxicas de eliminar do grupo certo número de animais ou o in dividuo dominante.

- 7-

Unha das adaptacións mais prodixiosas dos ceca ceas ó medio mariño é a súa enorme capacidade de io ­mers~on (mediante mecanismos corporais aínda non ben coñecidos), padendo alcanzar f enduras astra de 1 . 00 0 m., sin ser aplastados polas enormes presións a que se ven somet ido s, e sin ter que facer descompresi óns ó subir, existindo mecanismos de liberación do Nitró xen o qu e empezan a ser co mprendido s nos últimos anos~ Poden p erman ece r ame rgu ll ados astra 40 minuto s , aín ­da que lago deban sa ír a resp i rar, como mamíferos que son, país senón afogarí an .

A distribución dos cetáceo s é univeral no caso dalguns golfiños ou do Cachalote. Oueros, como a Ba ­lea pequena . frecuen tan os mare s do sur. A Balea cin c en ea extinguida no Atlántico, é típica do Pacífico . Algúns teñen unha di stribución reducida, como sucede con algúns golfiños de aug a doce .

Realizan migracións, aínda que sobor destas r u­tas migratorias hai moito que estudiar. As baleas p~ rece que siguen unha pauta de engorde nas augas frías ri cas en plancton, e posteriormente e mig ran cara ós trópicos onde ten lugar o parto, cunha c rí a por fe­mia, que engorda rápidamente , aume n tando a s ú a capa de graxa, o que 1le permitirá reg res ar n o vran polar as zonas de procedencia, xunto cos pais .

Estas migracións anuais, pode n chega r a sob repa sar as 13 . 000 millas no caso dalgunha especie; nou - ­tras, como a Xibarte , ou a Balea c incenta, as migra ­ción s fansc perto da costa, polo que foron as primei ras en sofri - lo acoso dos ba1eeiros.

~índa que se pensaba que baleas e rorcuales non se alimentabsnapenas durante a súa permanencia nos mares tropica i s , act ualm e nte é ev ident e a existencia de zonas de alimentación nesta s augas , pro é realmen te nas augas pró x imas ós pol os onde os Mystocetos r~ poñen as súas reservas despois das travesías r eprod~ toras.

-8-

Un dos principais constituintes da dieta das ha leas é un pequeno camarón denominado KRILL (Euphor­bia superba ) . abundantísim o nas augas do Antártico, que é de gran importancia ecolóxica por se - lo sopo-r­ta b ási co na dieta de aves, peixes e mamíferos marí ­ños. Alí precisamente ó disminuí-lo número de baleas, a cantidade de krill aumentou, o que levou a determi nadas países a atrapar este alimento con barcos es-­pecialmente destinados a este fin que callen cantida des inmensas en peso por día (acercándose as 12 ton~ ladas á hora). e que monopolizan a industria. As b~ leas ven así, apart e de perigo derivado da captura directa, out ro novo debido l· competencia dos pesquei ros que, de non facerse de modo organizado, pode le var ós cetáceos a carencias nutritivas.

CLASIFICACION DOS CETACEOS

-10-

OJ)Cn-'TOCBTOO

Del~fnidos: -Golfiño gallada -Golfiño riscado -Golfiño apencado ~lfi¡o eOtl:On -Arro~ real -Arro4s pinto -Arro~ care t o -Arro~ bote -candarea -Negr6n -Caldeir6n

J"oeaeDid.os: -Tbniña.

KOnod6nti4os:-Narval -;-Bla.nc6n

Piset 'ridos :-Cachalote cOl'l11in -Cachalote ptlqueno

Zffides: -Zífio de Ouvier -Z!fio d.e.: .• Sover1.iy -Z!fio de Gervais -Z!:fio de Clra.y -Z!fio de True -Zífio de Blainville -Z!fio caldeir6n

Relación non exhaustiva

Steno bredanensis 5tenella auph~syne Stenella d.ubia Delphinus delphis Tursiops t runcatus Lagenarhynehus &6.utus Lagenorhynohus albirostris Grampus griseus orcinus orea Pseuderca crass idens G~obicephala melaena

A:locoena phoeoena

Monodon monoeeros Delph:inapterus lcucas

Physeter catodon Kogia brevieeps

Ziphius eavirost ris Mesoplodon bidens Mesoploda.n europaeus Mesoploci.on grayi Mesoplodon mirus Mesoplodon densirostris EYPeroodon aopullatus

-11-

MYSTOCEI'OS

Ba.l~nidos: - Balea vasoa Eubalaena glacialis - Balea de Groenlandia Balaena mysticetu. -Balea pequena eaperea marginata

Fsehrichtius : - Bal.ea cinoenta Eschricht ius gibbosus

Bale!lopt6ridos: -Rorcual azul -Roroual colfrdo.

Sibbaldus museulus Balaenoptera edeni Balaenopte~a physalus Balaenoptera acutorostrata Balaenoptera borealis Megaptera J;l.ovaengliae

-Rore-,¡al a.. Br-.rd.e -Rorcual .libranco - Rorcual boreal - Rorcual ribirte

ARQUEXlCEl'OS

Todos fósiles

-12-

- 13-

HISTORIA DA CAZA DAS BALEAS

"Debido aparente mente ¡ nec e ­sidade dun comp r omiso políti ­co as medidas de co nser v a ción e manexo dos re c ursos vivos son xeralmente amb iguas , pou con consistentes e a veces científicamente inseguras"

UIeN

Sen seguro é que xa en tempos prehistóricos o ha me aprovei tou dalgun modo esa fonte proteínica que su poñen os diversos animais mariños de gran tamaño, x a sacando provei to dos animais que por accidentes viñan mar rer as praias, xa intentando a captura directa, e non so io dos cetáceos senón doutras mamíferos intim~ mente vi ncula do s ó ma r, como por exemplo as focas. de todo o cal ternos testemuñas dadas por grabados de es ceas de caza en grutas do norte de Noruega, e é de -supoñer que este pobo practicou esta caza tal como fai hoxe desd e te mpos re mo tos. Con post erioridade h ai in fo rmac ión de que os fenicios practic aron este tipo de caza no Mediterráneo, aínda que no mesmo mar g r egos e roman os manifesta r on a súa amistade con es­tes serES como se expresa na mitolo xi a , na numismat~ c a ou na deco~ación de vasos, i n te ri ore s de viviendas, etc., tendoos ij ar se res moi ev oc ionados intelectual ­mente . Plinio relata casos de salvamentos humans. O famoso santuario de Delfos re cebe o seu nome de "Del phis " (Delf ín ) . Por todó o indicado , na Grec ia anti ­ga , casiderabase un crime matar un arróas .

Diversos pobos manifestan nas súas culturas an ­tergas, ter relación cos mamífer os mariños , como os islandeses , os vi et namitas e outros , e coñ e cida é de todos a historia de Jonas , contada na Biblia. Ce cais conveña decir agora que unha relación des te tipo sub siste nos nasos días nas costas de Mauritania, onde­os arroases empuxan ós bancos de peixe ca r a as redes dos pescadores, saindo os arroases beneficiados t a mén pois ven facilitad o o seu traballo de captura - las suas presas .

- 14- -De t o d os modos, .hist6 r icamente da caza d e ba -leas co ñecemos que os vascos , antes d o século IX xa de sped aza ban ós cet á ceos que embarr a n cab an nas pr a ias, ac t ividade que fai continuada pola persecu ció n d irecta con embarcacións a remos ; co paso dos anos vai aumentando esta actividade ma i s e mais e n o século XII é xa de considerable importancia. Ca~ tu ran se as auténticas baleas (baleas sin ale ta dor ­sal, como a Balea vasca que dunha banda son lentas, e doutra. flotan unha vez mortas). A caza int ensifí case e fai disminui - Io número des tes ma míferos no Cantábrico obligando a per segu ilo s c ada vez mais lo~ xe chegándose astra Tér ranov3 t

En Galieia esta caza tuvo asimesmo moita i mpo r­tancia como se cita no capitulo corresponden~e.

E a partir do século XVI cando se cazan baleas a nivel inte r nacional , pois, iniciados por xentes de Ibe r ia, toman interés po r esta actividade ho landeses e inglese s primeiro , e no r uegos e finla n deses lago, cazán dose in t ensamente baleas en Groen l andia. No XVI I e XVIII as capturas van en aumento, de i id o ó aumento das f l otas adicadas a estes menesteres, e xurden as pr i meiras manifestaci óns de competenc i a entre dist i~ tos p aíses , especialmente no Artico, ande se captu r a prin cipalmente a Balea de Groenlandia . Como mostra d o exp r es a do baste decir que somente s I nglate r ra . en 1 78 8 t iña 250 barcos no mar do Norte; dada a abu n dan c i a de ca pt uras , 25 a n os despois a flo t a era de 586 b a rco s, q ue chega r on a caza r 5 . 000 ba le as en t r es a n o j¡.

A fi n ais do XVIII comenzan as capturas na costa atlánt ic a d os EEUU, q u e se centran no Ca c halote , ex­t e nde ndos e lago á costa do Pacifico, a n de se captura a Balea cincenta . As capturas do cachalote en EEUU alcan zan o seu ap oxeo de 1835 a 1846 .

A c ompetencia entre as dist intas n acións agud i­zase no XIX e se f an auten ticas masacres como xa qu~ dou indicad o , as especies capturadas astr a este mo ­mento eran de modo principal as catro es peci e s de b~ leas aute nti cas (cincenta, austral, vasca e de Groen landia) deb ido á sua lentitude, polo qu e podían ser-

-15 -

pe rseguidas por barcos a vela, así como á particula ­ridade de que unha vez martas, flotaban . Chega un mQ mento no que a intensidade das captu ra s merma as po ­boacions destas catro especies, que comenza a deixar de ser rentable. A Balea Vasca considerase práctica­mente exterminada (en 18 . 000 capturas realizad as en ­tre 1910 e 1920, aparecen 35 exemplares) . As flotas ba leeira s van a menos, qu edand o en todo o norte so ­me ntes 10 barcos; exemplo do indicado e o dato de que en 1911 entre 8 buques soio son capaces de cap ­tu r ar 7 baleas. Prodúcese asimesmo outro fenomeno que agrava a situación das industrias baleeiras, co ­mo e a competencia da incipiente industria pe troli­fera. capaz de suministrar aceites que sustituen as gra xas extraídas das baleas E SEGURAMENTE UNICA CAQ SA DE QUE NON DESAPARECERAN DEFINITIVAMENTE AS BA LEAS CITADAS.

Non embargantes nestas décadas de finais do XVIII e comenzos do XIX, fan a súa aparición diver­sas invencións que van cambiar ese declive das explQ taci6ns baleeiras, potenciandoas novamente . As i , en 1860, o norueg o Sven Foy d inventa o cañón lanzaa r póns con cabeza explosiva, que re duce o perigo das captu ­ras , aumentando asímesmo a distancia de tiro (antes a brazo) considerablemente . Fan a súa aparic ión logo os primeiros barcos a vapo r e con eles come nza a persecución doutras baleas (os rorcuales) que por ser mais veloces anteriormente podían escapar impunemente das persecucións dos veleros . Co comenzo do século XX comenzan asímesmo as grandes matanzas pot enciadas polos adiantos técnicos, matanzas que indic an ben as claras que a industria baleeira non apre ndeu a lección que se podía sacar da supere x plo tación a que forou sometidas as baleas sin aleta . Comen za a perse cución e captura dos Rorcuales azul, común, bo re al,­de Bryde, de Mink, pequeno , alibranco, xiba rte e de Rudolph, que nun per íodo breve comenzan a mostrar baixa nas capturas. As capturas do Cachalo te manté ­ñanse debido a súa amplia distribución mundial.

-16-

Núme r os Núme ros Porcentaxe Es pec i es antes da estimados que queda

pesca co hoxe hoxe me r cial

R. Azul 210.000 13.000 6 Xibarte 100 . 000 7.000 7 B. Vasca 50 . 000 4.000 ? B. Gr oenlandia 10.00 0 2.000 ? R. Común 450.00 0 100.000 22 R. Boreal 200.000 75 . 00 0 38 R. de Bryde 100.00 0 40 .00 0 ? Cachalote M. 530 . eQO 230.000 43 Cachalote E. 570 . 000 390.000 68 B. Ci noenta 15.000 1l . 000 73 R. Me nor 360.000 300.000 83

1973/4 1974/5 1975/6

Eseec i es e uota Caza Cuota Caza Cuota Caza

R. Co mun 2 . 000 I734 1300 1408 583 206 R. B r yde/ 7 . 500 6941 6000 609 6 3593 1820 IBo rea l R. Men or 5 . 000 7713 7000 8 1 49 9360 6034 Cachal ote 23 . 000 19460 2300b 1 9730 19040 7046

To tal 37500 35848 37300 35 38 3 32576 29221

'n

" "o.~ • " ó! •

" '"' 10.-~ " ;¡ l60DO .. ~.

~ "

10.000 .. '" • · ~ ,

O , .' .. 1'15 30 ' 5 40 Y5 So ~S ,o 65 10 15

- CAl'TU.tt.L::i Jo. U Ah TAtt1' I CU

(;.U>TU.K.~ 1\u &.:)TO DOj uCc;:",\u;,

- 17-

A nova te c noloxia permite asímesmo exte n rle - la area de capturas 6 Antártico, a nd e chegan os grandes cetáceos en vran a mante r se do krill. Al í comenzan a i n s t ala r se factorías coste r as, primeiramen t e de No ru ega, lago seguida por rusos, ~ap ones es . in gleses, e es t ado u nidenses.

En 1904 Noruega abandona a pesca cos tei r a nas súas augas pola escasez de capturas e é o prime iro país en establecerse no An tár tico . Al í. as capturas son tan ab und antes que solo se aproveitaba o espe r m~ ceri , abandonando á de ri va o resto dos ani mais .

En 1923 aparece o primeiro barco- fac to rí a, auté n rica industria flotan te a nde os cetáceos son i z ados, desped azarlos e almacenados, afarrando dest e xeito o tempo que antes se perdía remolcand o os a nima is as­tr a a factoría situada en terra firme, au ment a ndo as posibilidades de captu r a pois se emplea todo o tempo en cazar . O ba rc o - factoría vai a compañado de dez o u doce pequenos barcos cazadores , e pront o inco r pora un novo invento : o slip - wa y ou rampa inclinada , situada a popa, que facilita enormemente o subir a bo r do os enormes co r pos dos ce táceos captu rad os . O novo siste ­ma de caza r esulta se r enormemente eficaz e poucos anos despois, en 1930 , existen ca nd o menos 38 b uques ­factoría, con 184 barcos ca z adores .

TOGOS estes avances técnicos incr eme nta n o núme ­r o das ca pturas enormemente : bas te indicar qu e o fi­cialmente entr e 1869 e 1939 a cifra de grand es c etá­ceos capturados foi de 825 . 000 . As nacios b aleeiras co men zan a preocpparse polo futu r o das b alea s . ( vé ­xas e o cap ítu lo destinado a Reglamenta ci on) , aínda que as medidas que se sux i r en so n sempre t e ó ricas, nunca , astra hoxe . efectiva s . P r o un suceso ven dar uns a n os de respiro á s cas t igadas pob o acions de c et¡ ceos : r efe rímo n os á gue r ra mundial do 39, aínda que­a rec uperación foi debil ; como exe mpl o da d i s minu ­cion dos efectivos das dive r sas especie s de mamíferos mariños , citaremos o Rorcual azul . qu e tiña un h a po ­blación teóri ca de 100 . 000 individuos en 193 5 , pas a n ­do en 40 anos a menos de mil .

-18-

Novas tecnoloxías veñen en apoio dos baleeiros , que inco r poran o radar , sonar. helicópteros e avións, pr a desc ubrir as man ad as de cetáceos, ampliando con ­s ide r abl e men t e o seu radio de acción. Asímesmo soli ­citan i n f o r mac i ón por r adio a out ros barcos que na ­v eguen pala mes ma zon a (como se fai en Galicia hoxe end i a) . A eficacia do s modernos buques - factoría qu;­d a e x p r esado con deci r que poden traba l lar en 24 ho ­ra s, 49 Ro r cuales traíd os polos barcos cazadores au xiliares . A consecuencia é unha disminución progesi­va das capturas, polo que as flotas c~ntran a súa atención no cachalote (especie que contrariamente as out ras baleas non tiña asignado límite de captura), cheg a ndo a capturarse desde 1962 mais cachalotes que baleas de toda las es p ecies xuntas.

Posteriormeo c e dase a sustitución dos grandes buques - factorías por out r os de tonelaxe medio, que se int egran como barcos cazadores, pois van armados ca cañon l a nza arpoons , e a de t r atar direct a mente as c a ptu r as , qu e son subidas a bordo ande se p r epar a n x a p r a s ua ven ta .

RES UMEN

Na a ct ua li da de a acti v idade balee i ra c éntr ase en tre s modalidades : pe l áx ica , costeira e abo r i x en .

- A c az a peláxica r eal íz ase con nd epe n den c i a das e stac ion s costeir a s , po r medio de buque s - facto ­r ías q ue p r ocesan as b a leas suminist r a das por unha f l o tiña d e ba r cos caz a do re s , a r mados coas mais mo ­d ernas té c n icas de cap t u r a como o arpón eléct r ico . Est e ti po de caza como xa se veu , permitiu a pe r se ­cuc i ón sen pausa por t ódolos mares do mundo , e pode s e r consid e rada como unha das principais causas da si tu a ción actual das poboacións das baleas .

- A caza costeira realízase por medio dunha flo tiña de ba r cos cazadores que levan as pez as a unha factoría situada na costa, limitando así o seu radio de acción a unbas poucas millas. EStA E A MODALIDADE EMPLEADA POJ.A INDUSTRIA GALEGA.

_ 19-

- A caza aborixen representa os restos dunha conducta an cestral na caza dos cetáceos , como se fai en Azores e Madei ra na caza do cachalote, e en Alaska coa Balea cincenta . Utilizanse pequenas embaE cacións a rem o e arpóns lanzados a mao. Tal vez de ­bera persistir este tipo de caza deb id o á escasa in cidencia que ten souar das poboacións dos ce táceos~ pala dependencia desees pobos da prote ina daqueles seres, e pol o acerbo cultural que representa pra es tas comunidades .

TIPO DE CAPTURA

Hembras da IWC Ahorixen Costeira Pelaxica Antártica

BRASIL * CHILE * DINAMARCA * ISLANDIA • XAPON • • * NORUEGA • PERU • ES PARA • ALASKA • RUSIA * • • Membras non pertenecentes a IWC

CHINA * PORTUGAL * COREA DO SUR •

- 20-

OS eErACEOS MAIS PEQUENOS

E ant iquísima a caza deste mamíferos polo home. A sua practica consistía en forzar a manadas entei r as d e golfiños, arroases e toniñas a embarrancar na s plaias po r medio de pequenas embar c adóns que os aco ­rr alaban e asustaban batend o os r e mos contra a auga . Esta attividade aínda pe rsi ste na ~ gúns pobos .

Hoxendía as moderna s tecnicas de pesca do atún no Pacífico present an un alarmante balance des tes s~ res apr esados n a s red es, debido a que se asocian co atún pois cando o peixe nada e n superficie os g01fi ­ños fano afon da r, o nd e os espera o atún; a pes ar de que o goberno dos EEUU posee leis que pratexen toda ­los tipos mamíferos mariños, persis te o p ro b lema po­la dificultade da posta a punto de t€cni cas axeit a ­das. As cifras da mortalidade son estas:

ANO 1961 1965 1969 1971

ND DE MORTES 530.000 475 . 000 529.0 00 319 . 000

Os cazadores tu r cos matan a tiros , con ri fles mi ­litares e de sde embarcacións espe cialmente descinadas a estas faenas, miles des t es animais, causa da drás ­tica disminu ción n o mar Neg r o :

ANO POBOACION ESTIMADA 1930 2. 000 . 000 19 73 275 . 000

Chegárons e a capturar nun ano (1976) un s 130.000 sospeitándos e intereses eco nó micos xapo neses nestas matanzas, pois o Xa pón compensa a disminución nos cu pos de captur as dos g randes cetáceos coa captura de­medianos e pequenos,sendo sed e dunha industria que aumenta an o tras an o .

-21-

No naso país non se da unha matanza sist emática des te s seres, e aínda que a vece s os pescadores os culpen de romperlle a redes . A modo de triste anec ­dota pense o ]~ctor do golfi50 chamada "Nina" que se fixo celebre pala sua confianza cos que perta del se bañaban en Lorbe ( pert a da Cruña) ra i alguns anos.

rámen resaltaremos que está por estudiar os efe~ tos dos derrames petrolíf eros nas nasas costas sobar des tes animais.

UTILIZACION MILI TAR DOS CETACEOS

A utilización des tes intelixentes animais con fines militares e ¡lo x e hab itual nas ma ri 5as de guerra das grandes potencias . Golfiños, arroases, focas e as tra pequenas baleas son adiestradas pra c umplir fins mili tares , tales como rastreo de obxetos perdido s , mi­sións de re coñocedento, transporte de mensaxes, colo­cación de mi nas fora da acción do radar e astra pra at acar e dar mo r te a buceadores .

Estas a c tividades son condenables desde tódolos puntos de vis t a. Bruce Wallace, da Universidade de Cornell denunciou as consecuencias que poder ía ter esta utiliza c ión : ELIMI NA R A TOTALIDADE DAS POBOACIONS DOS ANIMAIS MARIÑOS DUNHA AREA DETERMINADA , por razóns de defensa.

A realida de ve se, pois, mo i distinta da visión futurista da utilización pacifica des tes seres en gra~ xas subma r iña~ ou en tare fas como salvamento de náu ­fragos, e por suposto; nnn por causa dos ce ~eos se ­nón polos programas dos gobernoso

- 22-

•

- 23-

REGLAMEN TACIO~

"o home non e quen pra pro ­texer as baleas; elas se p r otexerin soias sin o home"

(Y. H. 1978)

Como xa quedou indicado, nas prime i ras dicadas do s e culo XX, a situación das pohoacións das b~leas sin aleta, chegou a ser tan crítica que as industr i as baleeiras coñoceron momentos de baixa rentabilidade . Comenza a aparecer un interés polo estudio das captu ­ras e así, -en 1920, créase en Noruega a Oficina de Estadísticas Baleeiras Internacionais. Cos datos re ­eollidos vese a imperiosa necesidade de p r oceder da l ­gún modo a reglamentar esta caza, país ant e s da seg u n ­~a Guerra Mundial, a captura das baleas er a t o talmen ­te libre , sin restr1cC1ons de n i ng ú n t i po e o nde t od o ~staba permitido .

O p r imeiro inten t o de i mpoñer limit a c ión s oo u rre no lQ2l' ano no que Inglaterra impón limi ta c ións e res ­tr ioci6 n s no Antirtico . Lago, no 1932 , I n gl at e r r a e Noruega acordan bmita - lo número de captu r as a n u ai s . Limitase as i mesmo a produción de ace i te e tamén s e fixa un periodo de caza. Non embargantes co mo s e ve , diversos paises baleeiros qu e dan t~ ra do aco r do . En 1 936 EEUU abando n a a caza d e ba lea g r is . P ro é e n 193 7 cando se firma ~n Londres a P r imei r a co nven c ión ba lee i ­ra inter n ac i onal por nove pa í ses (I ng la terra . Irlan da , Africa do Sur , Ar xengina, Al ema n ia, Aust r a lia , EE UU, Nova Zelanda e Noruega) . Tra tase de limita - las tallas , fixa - las datas de apertura e cierre da t e mpo ra da d e caza, e prohibese totalmente a captura das Bale a s franca e gris . En 1938 ratificase este aco r do fi x a ndo ademais a primeira reserva, comprendida ent r e 70 0 e 160 0 W, no que queda prohibida calquer actividade ba ­leeira.

Logo da guerra, en 1944, a fin de ter u n ha medi ­da pra limita - La capturas de cetaceos, créase a B . W.U ou Unidade Balea Azul. Así po r comparaci6n, unha balea azul equival ~ captura de 2 Rorcual común, 2 1/ 2 Xiba r ­te , ou 6 Rorc ual de Ru dolph . P ro An ta r tico f í xase o

- 24

tope de capturas en 16 . 000 BWU pro ESTA CIFRA TOMASE DE MODO ARBITRARIO, empezando a aparecer xa as pri ­me iras contradicións entre o aparente interes prot~ ci onista e os autenticas interes económicos. Por ou­t ra parte, a BWU non limita as capturas POR ESPECIE de modo que as especies de Rorcllales amenazadas, po ­den ser capturadas sin outra limitación que a cuota das 16.000 BWU . E a epoca da postguer ra e no mundo enteiro hai carencia de materias grasas polo que se decide amplia-la caza de cetáceos.

O ano 1946 marca unha etapa importantp de cara as limitacións desta caza , pois 17 nacións firm~en Washington a Convención Internacional pra Reglamenta­ción de Caza da Balea, (Australia, Brasil, Dinamarca , EEUU, Francia, Canad a, Islandia, Inglaterra, Noruega, Mexico, Xapón, Nova Zelanda, Sudafrica, URSS , Holanda, Suecia e Francia) DESTA CONVENCIO~ NACE A C . B.!. ou I.W.C. (Comisión Baleeira Internacional)

COMPOSICION DA I . W.C.

Pertenecen a I.W . C. en 1978 17 países . Dado que a maioría deles non son cazadores, debería predominar un interes conservacionista, pr~ na r ealidade non e asi, por dúas razó n s principais: p rime ira, pra c ambios de cupo ou out ras de termi nacións, prec í sase A. MATORlA DOS TRE S CUARTOS . As í , en 1973, a votación de morato ­ri a por dez anos, foi de 8 si, frente a 5 non . A pe ­sar desta maior ia, por n on cumplir o requisito dos tres cuartos, a moción non foi aprob ada. En se g und o lu ga r, a lgúns dos paises non cazado r es sí son comp r a ­dores de productos de balea, senda por tanto "cazado­re s camuf lados".

Paises cazadores: Brasil, Dinamarca, Islandia, Xapón, ü RSS, Noruega, España.

Paises non cazado res: Nova Zelanda, Pa na má, Sudáfrica, Inglaterra, EEUU, Arxentina , Canad á, Francia, México, Hola nd a .

-25-

Pa í ses c azadores independentes da I . W. C.: Ch il e, China , Perú , Portugal, Corea do Su r . (Como se sinala ncutras páxinas, a composicjón desta Comisión varíou lixeiramente, nos últimos anos).

Esta comisión está encargada da aplicación das clausulas establecidas, nas que se protexe os inmatu ­ros, prohibindo a captu ra de femías con cr í a. fíxan ­se tallas mínimas, limítase o número de capturas en base a BWU. protéxense ce rtas especies como a Rorcual rranca, créanse reservas totales, etc.

Pro a I.W . C. nace con deficiencias país por exem­pIa, o artO 5 permite a calquer país rechaza-los acor­dos tomados en votación sin incurrir en sanci6n; así ­mesmo son inspectores de cada país os que controlan a aplicación das normas nos seus propios barcos e fac ­torías , o que, como é fácil su poñe r, tradúcese n unha total trampa as limitacións acordadas, polo c al No ­ruega en 1955 prop6n que pra que as medidas sexan efectivas, deb e procede rse a un inte r cambio de ins ­pec t o r es de diferentes · pa is es, aínda que tal proposi­c ~ on vais e demorando ano tras ano e non se fai efec­t iva as t ra o ano 1972.

Dehese indicar asimesmo que mentras q ue na 1 . W. C . fig ura n pa íse s cazadores e non cazadores , out ro s ca ­zado res como Chile, Pe rú e Ecuador os que se unen Es ­paña , Portugal e Gabón, formaron unha Co mis i6n pr a exploraci6n d~s baleas no Pacífico Sur , a marxen to ­talmente da 1 . W.C.

Mentras, a BWU, base da d eterminación dos cupos anuais de c apt uras, revelase totalment e inef icaz pra p rotexer, como xa indicamos , as especies mais perse ­guidas co mo a Rorcual azu l . O comit e ci entífico da I .W.C. reclama durRn te anos a abolici6n da BWU si n resultados astra 1970, ano no que se pasa a o tor gar cupos específicos pra cada especie e pra cada zona de ca z a . Outras medidas adoptadas, como a p rohibi c i6n de capturar femias con cr í a , son asimesmo ineficaces , e out r o tanto sucede cos límites de tallas . En poucas palab ra s , a Comisi6n Baleeira Internacioal é incapaz

-26-

de evita - la en o rme disminuci6n das diver sas espe c ies cazadas adicandose a pr0cexer mai s o s int e reses das compañías caz a d o ras que a su perv i venc ia das b al eas . En moít o s caso s n o n se chegan a cap t u ra- ]a c a n ti dade de exemplares p ~rmi t id os polos cupos , d ebido a esca ­sez dos cetá ceos . mentr as q ue p or out ra pa r te , can d o s e pode, e s t es c u pos s o n sobrepasados , non respetán ­d o se a s lim ítacións . E moí coñecida a fr ase do dele ­gad o d e Mix ico na I .W. C . "Esta Comis i6n apa r e ce rá d i ante d a his to ria, como u n fa t o de horne s que evad i­r o n a súa re spo n s abilidade prot ex endo o s inte re ~es dalgún s ba l ee r ios en vez de a~egu r a - lo fut u ro de mi­les de c etá c e os" .

Xa en 19 72 na conferen c ia da ONU en co l do Me d i o Natural se pid e a ~toria d a caz a por dez anos , tem­po ~ue permitirla is poboacions re~ ~perar s e (alnda ~ue algunhas especies necesitarían astra 5 0 anos ) . permitindo nese perlado efectuar diversos e studios relativos i ecoloxía, distribución , migra c ións e ou­tras aspectos non ben coñecidos des tes seres. Conven resaltar que dentro da propia I WC existe un h a maio­ria de países partidarios de tal mo ratoria, p r o. dado que dita maioria debe ser de 3 / 4. a moción non resul­ta aprobada, favorecendo os intereses do Xapón e URSS, gmndes cazadores.

En campañas anteriores a 1937 a proporción entre o Ro r cual a z ul e o Rorcual común era 80 frente a 20, pro e sta proporción vai cambiando astra chegar a ser de 5 da primeira especie frente a 95 da segunda. Con ­s í gu e se a sua declaración como espec ie protexida en 1965 , pro os seus efectivos s o n in f eriores a 2.000 individuos, cand o a cantida de ó p ti ma seri a de 100 . 000 Tal prote~ón é i ne f icaz poi s di v e rs o s pa í se s, e ntre eles España, como ~ ogo se dir ~ siguen c azand o est a s especie s .

De nt ro da Comisión , existe un grave enfrentamen­t o entr e os baleeiros e o Comite de científicos ase ­sore s que temen que os efectivos da me i ra nde parte das e spec i es de baleas rondan o mínimo necesario pra

- 27-

unha reprodución normal, por debaixo da que calquer espec ie está condenada . Desde fai tempo nótase tamén qu e a talla das pezas capturadas é con tinuamente in­fe rior á normal doutras épocas, outra mostra da su­pe rexplotación a que os cetáceos se ven sometidos .

No ano 1973 a I.W.C. proclama a década pra in ­vestigación dos cetáceos; 5 anos despois aínda esta ­bo por elaborar un programa específico de actuacións .

Debido a disminución das capturas de grandes ce ­táceos, alguns paises como o Xapón camenzan a caza-los pequenos (arraases.hlanrón~, orcas, etc.) chegando a capturar anualmente mais de 200.000, situac10n que provoca diversas críticas por aqueles que comprenden que os pequenos mamíferos mariños parece que seguir án o camiño dos grandes . Unha vez mais a Comisión 8aleei ­ra Internacional mostra a súa inoperancia o declarar ­se non competente, e polo tanto non impoñendo ning ú n tipo de limitacións a estas capturas .

En 1978 novamente se presenta ante a I . W. C . a petición de moratoria na caza de cetáceos po r dez anos . Tal petición ven respaldada por 700 . 000 fi r ma s recollidas en diversos paises que son p r esen t adas en Su iza nas embaixadas de Rusia e Xapón, pro a pe t ic10n de discusión e votación da proposta é retirada , pois o Xapón coaoiona a Panamá país que presentaba a mo ­ción, amenazando con boicotear unha impo r t a nte tr a n ­sac~ón comercial por valor de moitos miles d e dóla re s .

Por ~as e outras razóns é polo que se p id e a abolicion de Comision Baleeira Internacional q ue se ­ria sustituida por un organismo imparcial (os r ep r e ­sentantes dependientes da ONU) de varios pa ís es no IWC son grandes a ctionistas ou propietarios das com ­pañías balceiras .

-28-

Durante estes anos , o sistema de vixiancia das capturas a base de intercambio de inspectores de di ­fe r entes países, revélase inefi caz : sov~eticos e xa ­poneses intercambian inspe cto res entre eles , permi ­t i ndo , polo mesmo, excesos de capturas . No 1978 os EEUU p iden a apertura dunha investigación, pro non se leva a c abo . Tamén solicitan un intercambio ver­dadei r amente internacional de i nspectores,pro enco n ­tra somentes o apoio do Brasil .

Desde o ano 1972 a U. l.e . N. ven facendo un cham~ ­

mento p ra conquerir unha mor ato ri a por dez anos pra toda a pesca comercial da balea. En 1978 o seu Dire c ­tor Xeral enviau unha ca r ta ós países membro$ dese e organismo, na que ent r e oucras causas decía:

• "Pedir unha mo ra t oria n o n co ntr adice o punto de

vista de que as poboacións de baleas son re cu rsos na­turais ren ovables que se poden utilizar baixo condi­cións control a das, e que dentro duns l i mites moi es ­t r ictos , poden proveer á humanidade de alimentos e productos necesarios .. . A Decada Inte rn acional de In ­vestigación Ce tácea p r og ramada en 1973. é unha far­sa . . . Débe se p oñer en prácti c a sen mais demora a c i ­tada Decada Interna c ional . . .. Déhes e re fo rz a r g ran de ­mente as medidas de conservación . Cando se votan os cupos. deberíanse estudiar a fondo as propostas do Comi té Científico .

DARIAME UNHA GRANDE SA TISF ACION CaRECER QUE AaIONS PRETENDE VD . TOMAR NESTE SENSO E CALES SON . EVENTUALMENTE os RE SULTADOS DESTAS MEDIDAS ".

Támen o an o 1979 e importante pra nós, pois Es ­paña entra a formar parte da r.w .c. Astra este momen­to o nos o país, xunto con Chile e Corea do Sur, eran pa í ses baleeiros que mantiñan estreitas rel acións c o ­merc i ais . A p r ime ira ación unha vez dentro da Comisión foi vet a - lo cupo qu e se l le ma r cou .

-29-

o coñecemento popular do perigo de desa par ic ió n de varias especies de cetáceos trae como cons e cuen ­cia a impopula~idade do Xapén . Este país reacci o na editando unha publicación" A po!imica da pesca da balea: a postura de Xapón e propostas " . Na mesma bi ­rraselle ó Comité científico por ser precisamente científico país alguns científicos que sin ter en con ta a situación das industrias baleeiras chegan a conclusións que implicar ían fortes reducióos nos cu ­pos de capturas". Asimesmo indican: "Na d¡carla dos nos setenta, as restricións sobor da caza das baleas medraron mais alá do necesario". Frente a esta opi ­n~o~, cabe sinalar que un gran número de biólogos ma­riños afirman que as restricións dos anos setenta qu edár onse constante e perigosamente por bai x o do nivel necesario. A postura do Xapón é defe n der u n o~ de de prioridades inve s tida. despois de todo s i n ba­leas , non hai industria b a leeira.

Precisamente polo mencionado , este paí s . Xa p on. inte r ésase cada vez mais por incremen t a r as súas re la ­cións comerciais con outras países, en part i c ul a r c o noso, que desta meneira ve potenciada- las s úas ac t i­vidades .

Convéri sinalar finalm e nte que si as l imitacións que s e t r ataron de impofier desde comenzos d o siculo XX foran a x eitadas. e cumpl i das rigurosamente. as ba­leas pode rí an estar sumi n i s t r ando actual mente DOUS MILLONS DE TONELADAS DE PR OT ErNAS POR ANO .

-30-

FALCATRUADAS

(Algún exemplos da política baleeira)

"non hai ningunha dGbida de que as baleas están conder.adas á extinción"

Andrew Behr, axente "BUQUE SIERRA "

Desde 1949 decideuse a protecdón da Xibarte, pro non sería efectiva asfra 1955 no Atlántico Norte e en 1964 no Antártico.

O "Oly:mpic challager" de Onassis, cazou a Xibar­te fo ra de temporada. A pesares das ' denuncias, non paaou nada.

Despois de 15 anos en que o propuxera Noruega, en 1972 intercambeanse observadores entre as flotas baleeiras. Naturalmente, observadores xaponeses en barcos rusas.e viceversa. Así quedan a salvo os int~ reses dos dous.

" Non se pode saber se unha femia ten cría mais que mirándolle as gl ándulas mamarias". Como esto non se pode facer mais que despois de morta , non se casti ­gará os responsables de matar femias por error".

Na conferencia da ONU sabor o Medio Ambiente, en Estocolmo no 72, propúxose unha moratoria total na caza dos cetáceos. Aínda esp eramos a moratoria, xa que a rexeitou a IWC.

Pala sua rareza no 1976 non se permiteu caza-lo Rorcual de Bryde no hemisferio Sur. Non embargantes, Xapén douse asimesmo un permiso especial pra captura~ 240 exemplares por motivos "cientificos " . No ano se­guinte, o "pr08rama de investigación" permitialles

- 31-

c aza r 120 . Ademais d a s inv e sclgació n s , as baleas non se desapr o vei t aron da n do 11 . 281 Tm. d e produ c ­tos ba l eei r os. Es o chamase i nvest ig a r con mo it o p ro ­v e ito.

o b uque SI ERRA é u n e x emp l o de pi r ate rí a b a l eei r a que provocou a re puls a a nive l de Bahama s . e xa había fo rt es rel a ción s ec onóm ic as c on Xa p ó n. Despois xa co n n ame de Sier r a , t u v o b and eira d e Angola e de So malía. ca z ando en a ugas afr icanas, e mi le s e miles de Tm. de baleas pasaban das ~ú a s b o degas a out r os b ar cos ou e n treg a banse e n por to . Pase u o tempo, e ao t e a s d enun c i as camb e ou novamen t e de bandei r a , po ­ñ endo a gora a d e Ch ipre . En 19 7 5 c az ou u nh a s S OO b a ­l eas, d as q u e 50 i o se a p rov ei taba o 20%, o res to er a t i r ado ó mar. A p r oducían emb ar aase e n bu ques xapon~ s es como pro duc to de Es paña. En ce rt as ép o cas cazou arededo r das illas Cana r i as pois o gobe rn o español pe r mi tia lle atra car nos p o rt as canarios a pesar de ser un pirata astr a 1979 . Es te barco bale eir o non re s petaba especies. e dades . sexo. época de a n o , nin lu ­gar a n de caz a r. q u itándol le 4 mi l ló n s de dólares na súa ac t ividade d urante un an o . Fai pouco t empo unha e x plos ió n b ot ouno o fo n do d o mar nun po r to portugués, p ra tr anqui1idade d e mout os cetáceos .

Ad e mái s dest ~ ba r co pira ta e s t aba o "TONNA" rexis ­t ra do como pesque1r o q ue se a fu n d eu en 1978 por exce­so de c ar ga .

-32-

-33-

A CAZA EN GALlerA

A caza de baleas tuvo importancia en GAlicia xa desde o século XIII, nos portos de Camari ña s , Mal ­pica , Cee e Camelle . Er a unha labor arrisc a da . t ase en fráxil e s lanchas de remos e tirábaselles o a r pón coa mano

Luis Tobio Fernánde:. cita "un gran plei t o que houbo entre a vila de Viveir o e o s baleeiros que vi­ñan a matar as baleas a Estaca de Bares" . A causa fa i a chegada, no ano 1527. Ó porto de S . Cib r ao (N. de Lugo ) , da nave baleeira "5. Nicolás" mandad a p olo capitán Xan de Chaves.

En vellos documentos pódese ve-la existencia de caza de baleas dende fai séculas . O c 0 engo e li ­cenciado Molina, autor de "Descripción del Reino de Galicia y las cosas notables del" , que seg~n Ed uar­do Lence - Santar, cronista de M6ndoñedo, foi pubrica ­do alí no 1549, da como po r tas mais important e s os de Malpica , Cai6ri . $. Cib r ao e Bur ela, e d í " .. . Mais que noutros do Reino, morren moitas b aleas; . . . en ce r tos tempos do ano , de Nadal a Febrei r o , que é a millar epoca, hai g r an matanza delas ¡ ... é pesca de gran proveito. xa eu du n baleato , anqu e s e x a pe­q uena , sicanse 200 a rr obas de acei t e . . . " Os mariñ~i ­ros estaban a cot í o v ix iand o o mar den d e o al to dun monte astra velas , e n tón d aban o a viso p r a pe rs eg ú i­las e tentar lan z~r lle - los arpóns " . . .. a s tra q u e x a moi desang r adas e perdida a furia, tra e an s t irande delas a te rr a, ande, facendo g rand es l aradas, fan delas moito aceite."

O cardenal Jerón i mo d e l Hoyo na s suas " Memo ri as del Ar zobispado " d í q ue er an Ca i ón e Malpic a os p or ­tas de Gal i cia a n de se c ollian ma is bale a s , dend e San tos a Car navales . As i mes mo. Pabl o Pe r ez Co nstanti en "N o tas viejas Galic i a nas " , fala dun co ntrato fei ­to en Laxe , o 22 de Setemb r o do 16 1 5, pra ad i c ars e á caza de baleas. Ademais dos portas citados t amén

-34-

teñen importancia os de Corme e Cedeira, seg ú n Jose Co r nide en "Ensayo de los peces " .

Non somentes hab í a baleas a unhas millas das no sa s cost a s , senón que t a mé n entraban nas rías , che ­g a ndo a s tra a i1la de Ta mbo, na ría de Ponteved r a, semp r e en datas fixas . como certifica o P . Martín Sa r mi en to . Tamen o nat ura lista Cabrera , no seu coñe ­c i do lib r o "Fauna ibé ri ca" cita daus exemplares vis­tos na ría de Ponteved r a (1854) e en Vigo ( Abril do 1 878) .

De n de 192 4 funcio n a r on en Galieia dúas compañías dedicadas ¡ caza de baleas " " Corona S.A . " e "Campañís Balle n e r a Española" . A sociedade Co r ona dispoñía dun b u q u e - factoría de 8 . 000 Tm . o " Rey Alfonso " . con ca tr o vapores baleeiros que operaban nas nosas costas. e no inverno en Huelva e A1geciras . No 1924 capturo u • 300 baleas. e mais de 400 entre 1925 e 1926 . Varias v eces o "Rey Alfonso" tifia arrededor 2S animais mar ­t as p r a convertir en aceite e ": esterco Gnicamente . A p r odución desta factor í a e x portábase totalmente o es t r a nxei r o deixando de da - lo rendemento debido pra Es p a fia .

600

-35-

A "Compaaia Ballenera Espaaola" t1na unha fac ­toría en Caneliñas, onde se fixeron as seguíntes capturas: - 1924: 50io Santos e Nadal: 6 bal~as e 6 ' cachalotes que deren 438 barriles de aceite. - 1925: menos Nadal: 453 baleas e 30 cachalotes. con 11 .170 bar riles de aceite e 17 .78 1 sacos de estereo. - 1926: dende Acril a Dutano: 622 baleas e 3 cachalo ­tes, con 18338 barriles de aceite ~ 26 .589 sacos de estereo . - 1927: dende Marzo a S . Xoán: 172 baleas e 3 cacha ­lotes, que dereo 4.593 barriles de aceite e 6.532 sa­cos de estereo.

Nos 24 meses de capturas desde 1924 a 1927 co ­llerense en total : 1 . 253 baleas e 42 cachalotes que deren 40.539 barriles de aceite e 50.902 sacas de es­terco (de 1 00 kg . ) Entre as especies captu radas ha­bía algún Rorcual azul. xa moi raras, e que os pes ­cadores noruegos que traballaban alí decían que había mais de 10 a-¿os que non viran ningunha. Tam en se apro ­veitaba o ambar gris dos cachalotes, e nunha ocasien foi levado un be cacho direitamente a Francia en au ­temovil.

Os animais martas eran traidos á factor ía de te rra ou aproveitados no mar, e como o "Rey Alfonso" non tiña rampa inclinada pra subilos, había que de~ pelexalos na auga, e despois subidos a cuberta por grúas acabábanse a~ labores de aproveitamento.

Hoxendía somentes hai en Galicia duas e;presas MASSO Hermanos, e IBSA (Industr ia Baleeira S.A.) as dúas do mesmo empresario, con dúas factorías en te­rra e cinco barcos baleeiros. Astra fai pouco a mes ­ma empresa tiña outra fábrica en Moras (N . de Lugo) pro agora xa pertence e ,complexo de produci6n de alúmina que alí hai.

Unha das factor~as está situada en Cangas de Morrazo, N. da ría de Vigo, a car6n da gra n fábrica

-36-

de conservas de peixes do mesmo propietario. Ultima ­men t e renovouse e amplioese a rampa de subida de ce­táceos e púxoselle tellarlo . A outra, en Caneliñas, per t o de Cee, está solitaria e agachada de miradas a l leas nunha entradiña que fai o mar . O vran pasarlo es t ábanse ampliando e modernizando as estructuras .

Conta a empresa con cinco barcos: Lobeiro , Ca ­r rume1ro , e IBSA l. 11 e 111 . Os tres últimos foron comp ra dos fai poueas anos a Noruega , como material de desguace, e están funcionando de xeito ilegal , xa que na cor r espondente lista de buques , en Madrid, vese que non cumpliron os requisitos necesarios. Os IBSA 1 e 11 sofriron un atent_ad o a finais de abril de 1980 no Porto de Harí.o e fóronse o fondo . Xa ante­riormente, en nadal do 1979, producíronse duas ex­plosións perta de tres barcos baleerios sitos no pOE to de Corcubión sin que foran danados.

A tempada de caz a é fundameptalmente no vran non tendo que alonxarse moito os barcos da costa, entre 40 e 60 millas , pra captura - l os animais que pas an nos seus viaxes migratorios por alío Anque non canta n cos medios sofisticados das flot a s ru sa e xaponesa, pra localizar as baleas axúdanse dos barcos pesquei ­ros que hai pala zona. ademais dos medios propios. Mentras un barco trae as captu ras diarias, os out ros cont i núan a caza en alta mar, estando a zona contr o ­lada permanentemente .

Entre mar e terra habera uns 130 pastos de tra ­baIlo, de carácter eventual, xa que s oio se traba lla na tempada, incluídos varios xaponeses que se adican a seleciona - la carne que comeran os seus compatrio ­tas . Esta envíase conxelada a Xapón en caixas de 16 kg . ca let r ei r o "Masa muscular de ballena. Producto de España".

Na r evista "I ndustrias Pesqueras", dirixida por Valentín Paz Andrade, xa se destacaba que a industria baleei r a española non ten nin gún papel importante económicamente nin pra Galicia nin pra España entei ­ra. E unha actividade industrial totalmente sometida ós ictereses xaponeses, que reciben mais do 60% das captu r as .

-37-

A maiorías das capturas son Rorcual común , ta ­mén cachalotes e incluso o rarísimo e en perígo de extinción Rorcual azul, que está p r ohibido cazar. Non se respetan tallas mín i mas, especies protexi ­das, nio nO de capturas, como nós ternos visto . Unha arde ministerial de 1924 prohibe a caza de baleata s ou de femias seguidas de crías, e a O . M. de Febrei ­ro de 1947 permite somentes a captura dunha balea por barco e día pro aquí, non embargantes, non se cump le e s t o .

Haí que resalt a r que os organismos estatais responsables, non controlan as pezas que se capturan p olo que igno ran si se respeta o lexislado . Parece ser que na Su b secret a ría Xer al de Pesca non hai da ­tos de capturas.

Diante d o descontrol no que se move a caza de cetáceo s en Gal icia, o ano 1978 estuvo aquí un barco d o GREENPEAC E loitando pola súa prote~an . ruveron que fuxir de Ca ng a s polas amenazas do p ersonal, pro c on q ueriron que o " Carrume iro " volve r a a porto sin ningunha captura, feito que foi denunciado ás Aut o­r i dades da Mariña. Por certo, o proceso no n fai ad í an te e arquivouse . Aquí mode rn ízanse as inst a 1 a cian s -e cazase cada ano maíar nO de exemp1ares: a pesar e s de non pod~r ~aza-la ano 1979 máis de 143 animais, co11eranse 402. Pr~ 1980 aínda se reduce mais o cu ­po de capturas perrnítidas pala C . B.r . , e veremos q ue ¡ai o Sr. Massa pra mante - Ia gran rentabilidade dos derradeiros anos.

Engadamos que os EEUU amellazaron co n re duc ir a 50% as lice n cias d~ pesca pra pesqueiros españ ois nas súas augas si se sobrepasa b a o u t r a v e z o cupo de c a pturas , e c omo se vol v era a c a z ar ma i s a ano se ­g uin t e xa non dar í an lic e ncias. Pénsese o paso que tal actitude traería hoxendía cando a flota galega ve reducidos os seus caladeiros

~--------

-38-

CAPTURAS GALEGAS NOS DERRADEIROS ANOS

ANOS CACHALOTE RORC UAL COMUN TOTAL

1971 273 88 361 1972 181 90 271 1973 178 73 251 1974 167 57 224 1975 23 1 220 451 1976 120 290 410 1977 78 164 242 1978 180 402 582

CAPTURAS INTERNACIONAl S

ANOS CACHALOTE RORCUAL CDMUN TODALAS ESPEC.

19 68 - 69 23 . 929 5 . 355 42 .1 26 1969 - 70 25 . 521 5 .737 42 . 481 1970 - 71 22 .6 42 4 . 572 38.771 1971- 72 18.895 4 . 162 32.133 197267 3 22.305 2.620 32.602 1 973 -74 21.222 2.129 31.626 1974-75 22.814 1. 42 7 29.267 1975- 76 16,933 495 21.255 1976- 77 11.977 lsS 15.744

Mentras medra o numero de capturas galegas, ve ­se que internacionalmente polo e xces o de caza prás mesmas especies , disminueu alarmentemente o nO de baleas collidas . As capturas duns e outros aumentan cada ano o perigo de extinción.

-39-

"As baleas non poden loi tar por elas mismas pro nós si podemos lo ita r por elas"

(Whale and Whaling)

Non é naso, o único país en abandona - la caza de baleas. Citaremos. a modo de exemplo , o sucedi ­do noutros:

tnglaterra : En 1963 suspende as suas actividades ca ­zadoras. Sigue importando productos de­rivados das baleas, pro en 1978 o Miní~ tro de Estado anunciou que se comenza a reduci-lo uso do acei t e de cachalo te.

Holanda : En 1964 suspende as actividades cazado ­ras .

Noruega :

Aus tralia:

EE.UU.

Sudáfrica :

En 1968 vende os seus barcos baleeiros aínda que conserva as factorías en terra.

En 1978 re alrzase un xuicio examinando todo-los aspectos da caza da balea. Rea li zas e unha encuesta p opul ar preguntando si o país debía cazar baleas: 66% non, 19%. sí. 15 % non sabian. Pou co despois. independientemente do resultado do xui ­cia . a factoría anunciou que cerraba porque os países clientes europeos es ­ban prescindindo do aceite de cachalote .

Teóricamente ten prohibida toda caza de mamíferos mariños, aínda que, como se indica nuutro lugar, os atunero s maten cada ano miles de pequenos cetáceos.

Abandonan tamen definitivamente a cap ­tura de baleas.

Existen, país . precedentes ás nasas peticións . Non seremo-los primeíros mais non sexamos os últimos.

-40-

COMO SE UTILIZAN AS DIS TI NTAS PARTES DO CORPO DAS BALEAS

Producto baleeiro Producto comercial Substitutos

Carne (10 cate&2. Alimento pras pe.r Carne doutros ría) so as animais

Carne ( 20 cate&.<! alimentos pra aoi restos de matadei -

rí.a) mais domesticos . ros , aIgas,etc.

Aceites prá io.du.! aceite de liño, ri tria de precisión cino , jojoba,etc.

. • Velas cera de abellas, Aceite de cacha- parafina , jojoba -lote ou de balea

Linoleum Aceite de liño, jojoba e outros

Tintas de impren Aceites de jojo-tao ba (***)e colza

Ambar gris (**) Fixadores de per- Fixadores sin té-furnería ticos

Barbas Cepillos,brochas, Productos sinteti-fustas , etc. cos (plásticos)

Glándulas endo- Hormonas ,pomadas . Farmacoloxía sin-tética ou a par-tir de animais do-mésticos e \leXetais

Espermaceti (*) Cosméticos e pr..Q. Como o anterior duetos de farmacia

Pel Coiros Pel doutros ani-mais

-41-

A pesar do que dio os países cazadores de ba ­leas TODOLOS productos derivados dos cetáceos po ­den obte r se de materias vexetais , animais , minerais ou sintéticos menos caros, aspecto resaltado pola UreN xa en 1978.

(*). - Espermaceti: aceite ceroso do craneo do ca ­chalote .

(**) - Ambar gris: concreción s i n t e s tinais do cacha ­lote.

(***) - Jojoba: planta tropical ( Simo nds i a chinensis) Hoxendía non ten ainda o desenrolo que merece p o las súas múltiples aplicación s polo que se­rá no futuro incrementada a sua p rodución co ­mo sucedeu c a caucho.

A LOITA CONTRA O EXTERMINIO DAS BALEAS SIMBOLO DA IRRACIONALIDADE DO INDUS~RIALISMO DESARROLISTA, NON DEBE QUEDAR EN SIMPLE VERBALISMO . E ESENCIAL FA SAR O BOIC OT DAQ UELAS FIRMAS QU E INSISTEN NA DES ­TR UeION PRO SE U EXC LU SIVO BENEFICIO. SE GUIDAMENTE APARECE UNHA RELACION DE NEMIGOS DAS BALEAS E DA VI DA:

... AVON . . . BAYER .. . COLGATE ... PALMOLIVE . .. GULF- OIL . ..

. HELENA RUBIST~~N .. . LETRASET ... MAX FACTOR . . . ... . .

. MOBIL - OIL . . . REVLON .. . SHELL ... SCHAWARZ KOPF .. CHA NE L

. TOTAL .. . lVES ROCHER ... NESTLE . . TOBLER - SUCHA RD .....

.. . MASSO . . .

Non merques produc t os destas marcas . Esc r é be ­lles p r a que o saiba n. Difu n deo entre os teus a mi -gas.

(Da r evista "Encina"no¡ AEPDEN:

-42-

Por todo o anterio r mente expresado e CO NS IDE ~

RANDO: - QUE TODO SER VIVO TEN DEREITO A VIDA E O HO

ME NON E QUEN PRA LEVAR A OUTRA ESPEC I E A EXTIN CION IRREVERSIBLE .

- Que a caza comercial das baleas é caus a nte da súa d isminución astra o punto de que algunhas espe ­cies corren grave pe r igo .

- Que esta diminución causa alteracións nos eco sist e mas como o aumento da poboación de krill, ou no caso dos Cachalot e s, pér dese a explotación dunha fonte proteínica (o calama r das pro fundidade s) hoxe fora da e x plotación do home . '

- Que os produtos extraídos das baleas teñen sustitutos animais , vexetais , ~nerais ou sint é ticos • - Que estes p ~ oductos non son de primeira nece-sirlade .

- Que a explotación r acional desta fonte proteí nica parlería alimentar a 1 1 millcns de persoas nun -mundo hoxe infraalimentado ( soio as baleas do Antár­tico) anualmente .

- QUE OS PROPIOS CIENTIFICOS DA I . W.C . ESTAN EN DE SACO ROO COA POLITICA LEVADA A CABO POLOS PAI SES CA ZADORES .

- QUE DENTRO DA I.W . C. HA.I UNHA MAIORIA DE.PA..!. SES (AINDA QUE NON ALCANCEN OS 3/4) PARTIDARIOS DA MORATORIA .

- Que as poboacións dos cetaceos son un patrim~ nio n a tural mundial, non unha excl u siva de contados países .

- QUE AS PERSOAS QUE TRABALLAN NAS INDUSTRIAS BALEEIRAS DE NON MODIFICARSE TOTALMENTE A SITUACION QUEDARAN PRONTO NO PARO PORQUE REALMENTE "ESTASE HA TAND O A GALINA DOS OVOS DE OURO",

PE DIM OS : 1) UN HA MORATORIA INDEFINIDA PRA CAZA DOS MAMIFEROS

MARINoS NO TERRITORIO ESPA~OL . 2) A non i mportación de produtos procedentes dos ce ­

t a ceos , por haber, como se indicou , sustitutos . 3) Bo i cot as marcas que utilizan produtos derivados

das ba l eas .

-43-

4) Que o goberno español a traversa dos organismos encargados do medio ambiente, se definan públic~ mente sob or desee tema, e que se contemple na r~

da cción da Leí Xeral do Medio Ambiente, coa pro_ tec ció n expresa Ó5 mamífer os mariños.

5) Que o Goberno adopte unha actitude activa prote~ cionista no terreo internacional ante este pr o ­blema.

6) Que a empresa MASSO abandone esta actividade por estar COLABORANDO ACTIVAMENTE na extinción de d~ terminadas especies .

7) Que a citada empresa reabsorba Ó5 traballadores ho x e empleados nesta actividad e , adi~andoos a ou t r os menesteres, con empregas fixos durante to­do ó ano .

(En canto ó punto 3° denunciamos unha v ez mais a si tuació n actual 4e re pa r to de competencias entre distintos organismos oficiais (Obras Públicas , Sani­dade, Mariña. Ag ri cul tura, Etc . , e tc . ) no ambito me ­dioambiental, cunha incidencia negativa, e a veces competitiva , a nivel ecolóxico).

Pr a consegu ir estes ob x e tivo s, PRETENDEMOS: - Le var a cabo unha campaña de reco l lida de fir

mas da quelas persoas que apoien as peticións si n ala~ das.

- REalizar ~n ha campaña de d i vuleación pop u lar, dando a coñece - la rea.lida de actual d os mamífe r os ma ­r1nos , a traverso dos medios de comunicación. De igu al modo realiz ar out r a nos centros docentes de Galicia .

- O día S do mes de San Xoan OlA MUNDIAL DO MEDI O AMBIENTE, adicase no presen te ano ó problema das ba leas, realizándose este día diversos actos . -

- Solicitar o apoi o de grupos relacio nados coa natu r aza internacionais e nacionais, e n particula~ de Galicia, así como de entidades cu lt urais .

- Enviar solicit ude s ás autoridades co rresponde n­tes , a f in de qu e se definan sobar da cue stión .

- 44-

El ma:::- es C:l. m:' no para ¡:o.dos. fuent'e de vicia , ;e cunaaaor de la tiert'a, tesoro de lo s pobr es .

Pescado:::- q~ e e mp lea s exp l osivo s. trab a jas co n tra q ~ ien ~e al imenta .

Suestro res peto y n ues tro a mo: p:a e l mar, con q\: i Sn Dios nos ense~a fo rtale za y lloe. rtao .

(I ns cr ipción mural to mada da entrada das Industrias ~ASSO e n Can gas )

A SOCIEDADEGALEGA DE HISTORIA NATURAL NASCIDA EN XANEIRO DO 1976, A PARTIR DO QUE FOI O GRU PO ORNITOLOXICO GALEGO, ESTA A BERTA A TODOS AQUELES QUE DUN XEITO OU OUTRO, ESTAN INTERESADOS NO MEDIO GALEGO E OS SEUS PROBLEMAS.

TANTO OS ESTUDOSOS OU AFICIONADOS A FLORA, FAUNA, ETNOLOXIA, ARQUEOLOXIA, EDAFOLOXIA, ETC. COMA AQUELES PREOCUPADOS POLOS PROBLEMAS AMBIENTALES, TEí'lEN CABIDA NA SOCIEDADE.

FAITE SOCIO.