3

maizpide

Riau riau: herri bat jaietan

Ordiziako azoka: aurten 500 urte

Maider Urretabizkaia

Nafarroaren konkista: 500 urte

Lazkaoko ezkutalekuak

Anonymous

Errauskailu arriskutsua

Katu beltza loteria administrazioa

Horoskopo egutegia

Raquel Garcia Mendoza

Euskara Frankoren garaian

Herri kirolak edo indar jokoak

Mai Gorostiaga: clown eta antzezlea

Parajez paraje Euskal Herria ezagutu

Supergaldera

Cava

2012aldizkaria AURKIBIDEA

MAIZPIDE ALDIZKARIA. LEGE GORDAILUA: SS-0292/04

Par e har za eak MAIZPIDE euskaltegiko ikasle eta irakasleak

agun za eak GIPUZKOAKO KUTXA, GERRIKO liburu-denda, MAIZPIDE euskaltegia

Aza a CARME MARTINEZ

Aza barrukoak MARTA ZUFIRIA, ITXARO DELGADO, ARANTXA ESKUJURI eta PAKO SANCHEZ

npr ma eg a EGUZKI (Beasain)

D se nua ACV multimedia (Ordizia)

4.

6.

9.

10.

12.

13.

14.

17.

18.

20.

23.

26.

28.

30.

32.

34.

2012

maizpideELKARRIZKETA

NORENTZAT IDATZI DUZU? NORI ZUZENDUTA DAGO?

Batez ere, Iruñeko jendearentzat. Lehen esan d zuedan beza a

ek ntza oso konkretua zen Iruñean eta batez ere San Ferm ne-

tan, orduan, oso za a da Iruñet k kanpo u ertzea; beraz, batez

ere Iruñeko jendearentzat edo ag an Nafarroakoarentzat.

ZEIN IZAN DIRA ZURE INFORMAZIO ITURRIAK?

Batez ere, gara ko egunkar ak; eta ba ta, Nafarroako zenba t

eg eren buruak. Idaz eenak nformaz oa eg aztatzeko so k

erab d tut, ba na nformaz o turr nagus a egunkar ak zan

d ra.

“RIAU-RIAUA: HERRI BATEN JAI-ADIERAZPENA” ITZUL GE-

NEZAKE EUSKARARA GUTXI GORABEHERA ZURE LIBURUA.

LEHENENGO, ZER DA RIAU RIAU-A ETA ZERGATIK SORTZEN

DU HAINBESTEKO POLEMIKA?

R au r au-a sanferm netako ek ntza bat zen eta XX. mendearen

has eran sortu zen, 1914an, ha n zuzen ere. Bere he burua Iruñeko

Uda batzar h r ko uda etxet k San Lorenzo e zara aguntzea zen.

Ba na urte horretan txantxa moduan edo trufa moduan Iruñeko

koadr a bat has zen dantzatzen eta abesten uda batzaren aurrean

eta horre a has zen r au r au-a. Ba na gero 80 eta 90eko hamarka-

detan po t ka eta ja a otuta zeuden ka ean eta nah ko za a zen

e zara a egatzea.

RIAU-RIAUA

Jesús Pérez Artuch, “Txus”, Maizpiden ikasten duen 31 urteko iruindarra da. Betidanik izan du historiarekiko jakin mina. Hala ere, Magisteritza ikasketak egin zituen Nafarroako Unibertsitate Publikoan.Iazko maiatzean argitaratu zuen bere lehendabiziko lana: “La expresión de un pueblo en fiestas. ¡Riau-riau!”. Iruñeko festen hasiera nolakoa zen erakusten digun liburu bakarra da.Aurten berriro puri purian dago gaia. Izan ere, Nafarroako hiriburuko alkateak esan du aurtengo jaietako programan izango dela Riau riaua. Jaietako ospakizunari eta haren gorabeherei buruz hitz egin dugu liburuaren egilearekin.

aldizkaria

4

5

ZER ESKAINTZEN DIGU LIBURUAK?

Beno, ba, buruak eska ntzen du, batez

ere, ek ntzaren h stor a, datu asko eta

zen asko. Horrek n batera, buruan aurk

dezakegu DVD bat eta DVDan agertzen

d renak azken b desf eetako rud ak d ra,

eta gero, a kate oh arena eta z negotz

oh en r tz ak; ea no a kusten duten ek n-

tza, no a b z zuten eta no a pentsatzen

duten zango de a etork zuna.

ZER IKASI DUZU PROZESUAN ZEHAR?

Iruñeko h stor a asko eta no a a datu zen

h r a hoge garren mendean zehar.

ZER GUSTATUKO LITZAIZUKE GERTA-

TZEA AURTEN?

N r , za antzar k gabe, ateratzea nah

nuke; ba na, batez ere, a egatzea. Hoge

urte pasatu ondoren, ordea, ez da erraza.

ORDUAN, PENTSATZEN DUZU AURTEN

EZ DELA EZER LORTUKO?

N re ustez ez. Aterako da, eta ab atuko

da, ba na, b b dearen erd an, n re ustez,

moztuko da, jendearen edo ndarker aren

poder oz.

NON EROS DEZAKEGU ZURE LIBURUA?

Batez ere, Iruñeko denda, edo buru-denda nagus etan, edo

E karren webgunearen b dez aurk dezakezue.

ZERBAIT GEHIAGO IDAZTEA PENTSATU DUZU EDO IDEIA-

REN BAT BADAUKAZU?

Ba , buru hau bukatutakoan pentsatu nuen beste pro ektu

batean sartzea, ba na, ora ngoan, haurrentzat. Ha aber, nah

nuke daztea zerba t antz nako og b dee buruz. Ad b dez,

trantsumantz ar buruz edo no a eg ten zuten gazta mend e-

tako artza nek; hor , ba na, haurrentzat.

ETA AZKENENGO GALDERA; PENTSATU DUZU ZERBAIT

EUSKARAZ EGITEA, EDO ZURE LIBURUA EUSKARAZ PA-

SATZEA?

Ba , aguntzarek n sa atuko n ntzateke, zeren eta aukera po ta

da, eta horretaz ga n, euskaraz kasten ar garenez gustura

datz ko nuke euskaraz.

ELKARRIZKETAmaizpide

2012aldizkaria

ERREPORTAJEA2012

MERKATUA

Merkatu h tzaren esanah ar erreparatzen bad ogu, merkatua

da sa tzeko eta erosteko jendeak eg ten d tuen harremaneta-

rako ekua eta modua. Merkatua g zak a bera beza n zaharra

da: horn ga -prem etarako ez ez k

Ja nkoen eta er j oen nguruko ospa-

k zunetarako ere erab tzen zen, gara

batean. G zak ak bet zan du prem a ez

zuena eskuratu eta zuena eska ntzeko:

askotan truke moduan, ga nera.

D ruaren sorrera eta merkatar tza, besta de, eskut k estu-estu

he duta doaz.

H r etako ehenengo merkatuetako bat, Atenaseko agora zan

zen. Han jendea e kartzen zen, erosteko ez ez k ba ta jateko

ere; horretarako, eku jak n batzuk zeuden jak ak prestatuta

zeuzkatenak.

Erd aroan naz oarteko merkatar -

tzaren ardatz b hurtu z ren Cham-

pagne, Lagny eta Provenzeko

azokak, b de erd an ba tzeuden

Ita a eta F andesen artean. Azoka

hauetan, batet k, Med terraneoan

zehar ek a det k ekarr tako produktu

exot koak (kane a, p perrautsa…)

z ren; bestet k, F andeseko ehuna

eta Espa n ako art ea.

XII. mendet k aurrera, Sant ago

B dearen ospeak ndartu eg n z tuen Iber ako Pen ntsu aren

Iparra dean Santo Dom ngo de a Ca zada, Iruñea eta Ponfe-

rradan eg ten z ren azokak.

Fer ak eta azokak sa ga en eta d ruaren b gunea zateaz ga n,

b z agunen eta b da ar en topa eku zan d ra, harremanetarako

eku ez n hobeak. Jak ntza eta a b steak

trukatu, ze n zurrumurruak eta esamesak

ab an jarr , bertan eg ten zen ondoen.

Produktu trad z ona en eta berr en

erakus e ho, modern taterako motorra

zan d ra.

ORDIZIAKO AZOKAREN HISTORIA

Ord z ak mende askoz euts d o azoka eg tear . D rud enez,

Ord z ako azoka XI-XII. mendeetan San Barto ome erm taren

Asteazkena zen, eta, noski, Ordiziara abiatu ginen Maizpidetik, azokari buruzko tailer batera: Pili eta Gemaren azalpenak entzun ondoren, perian murgildu ginen, agindutako erosketak egitera. Aurten milurteko erdia betetzen dutela eta, zirrara berezia sentitu genuen, tipi tapa, hainbeste oinetako ibili diren Ordiziako kale/plaza zaharretan. Otsaileko eguzki berriak ere eskaini zizkigun oparo bere produktuak: argitasuna, berotasuna eta gozotasuna. Garaiotarako ez da gutxi

ORDIZIAKO AZOKA: AURTEN 500 URTE

aldizkaria

Juana eroari zor diogu Ordiziako azoka egiteko bai-

mena

6

maizpide

7

nguruan eg ten has zen,

nguruko eko z eak eta

jendea bertan e kartzen

z ren eta. Lehenengo

merkatar tza topaketa

ha ek beh n-bet ko arau-

tu eta f nkatu z ren herr a

h r b du b hurtu zenean,

1268. urtean Gaste zko

Forua hartu ondoren.

H r b duaren bu tzada

ekonom ko hand ena,

paradox kok , 1512an

herr guzt a sunts tu zuen

sutearen ondor oz zan

zen. Sunts pen horren

aurrean, Gazte ako

juana Eroa erreg nak

Ord z ako herr tarre ba -

mena eman z en, urteko

asteazken guzt etan azoka eg teko: azoka bre eta zergar k

gabekoa zen. Hort k, Ord z aren gazte an azko zena: V afran-

ca de Or a. Eta horrek guzt ak aurten, 2012an, 500 urte beteko

d tu.

Denboran aurrera goaze ar k, gorabeherak gorabehera,

xVIII. mendean erabat f nkatu zen azoka. Trenaren etorrerak,

1870eko hamarkadan, bu tzada hand a eman z on azokar eta

herr ar .

Azokaren erd gunea, P aza Nagus an dago, Ord z ako a de za-

harrean, has eran zan zen

beza axe. Gero ngurueta-

ra zaba du zen. P xkanaka

p aza tx k geratu zen

postua eskatzen zuten

merkatar guzt entzat, eta

hand tu beharra zan zen

gaur egungo neurr eta-

ra no. 1925ean, eg tura

berez batek esta zuen

p aza asteroko per a ba-

besteko, eta zutabe sen-

doak d ra bertan atentz oa

ematen dutenak. Astero-

astero, urteak joan, urteak

etorr , azokak b z r k raun

du gaur arte. Urtean 52

bat azoka eg ten bad ra,

atera kontuak 500 x 52 ! Ia

71 urtez egunero-egunero

azoka eg tea beza a!

gAuRKo EgoERA

Gaur egun, Ord z ako azoka ja sten ar da. B z modua eta oh -

turak a datzen ar d renez, baserr tarren funtz oa desagertzeko

zor an dago.Gaurko jendeak anean ematen d tu astegunak,

eta asteazkeneroko azokak jende gutx du, ez daukagu eta

denborar k azokara joateko. Hor gutx ba tz beza a, gure

S. Bartolome ermitaren ondoan hasi zen egiten azoka XI-XII. mendeetan

Ordiziako azoka

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

8

baserr tarrak gero eta he duagoak

d ra, eta ez da kusten erre ebor k.

Eros e geh enak ere, sa tza een

antzera, zaharrak eta emakumezkoak

d ra. Beraz, esan dezakegu azokaren

raupena ko okan dagoe a.

Horregat k, beste era bateko p antea-

mendua eg n nah dute:

Eko z e berr ak ekarr nah d tuzte; a or

honetan garrantz hand a eman nah

d ote nekazar tza eko og koar . Ha a-

ber, ost ra arratsa deetan ere aukera dago azokara etortzeko,

astean zehar b egunetan eg ten ba ta egun azoka.

Besta de, ora n arte beza a, azoka berez ak bu tzatu nah

d tuzte (Ira eko azoka, Erd Aroko azoka, Artza n eguna, Ardo

eta Gazta azoka eta Gabonetako azoka). Id azaba go gazta

bu tzatzear eta zaba tzear ere ndar hand a ar za o ematen

Ord z at k. Denok ezagutzen dugu gazta-enkantea: urtero

eku guzt etako jendeak gaztaren eh aketan parte hartzeko

aukera du. Leh aketa honetan, suka dar ak, kazetar ak, eta

beste pertsona ospetsu batzuk epa eak zaten d ra, eta ha ek

erabak tzen dute nor den rabaz ea. Ondoren, Euska Herr ko

jatetxe ospetsuenetar ko batek d ru mordoa orda ntzen du

gazta onena bereganatzeko. Ad b dez, az Porrue jatetxea

7.300 euro orda ntzera he du zen.

Ez dezagun ahaztu, ora nd k ere, bertan f nkatzen d re a

G puzkoako barazk en

prez oak, horrek duen

esanah s nbo koarek n.

Saso an saso ko pro-

duktuek n topo eg teko

eku paregabea dugu

azoka. Eta gure pa sa a

zoragarr arek n jarra tu

nah badugu, no a eg ngo

dugu baserr eta base-

rr tarr k gabe? Ord z ak

e kadura-ka tatearen

erakusgarr zan nah du,

eta ba o erants horren

b dez zan ezaguna.

Baserr -ku tura mantendu,

g zarte-harremanak es-

tutu eta e kadura osasuntsua bu tzatu:

h ru zutabe hauen ga nean euts nah

d o zut k Ord z ako azokak, gutx enez

beste 500 urtetan. Lortuko aha du!

D’ELIKAtuZ IntERPREtAZIo-

ZEntRoA

Ord z ako herr an D e katuz zene-

ko e kaduraren eta gastronom aren

zentroa rek zen 2005eko martxoaren

17an. Dastamenar eta osasunar eska n tako txokoa dugu.

Dastamenaren ar oan, gure urrak ematen d tuen e kaga en

zaporeak eta testurak d tugu azterga . Osasunaren ar oan,

berr z, e kaga ez, d eta orekatsuez, e kadura-arazoez... d har-

dute.

D e katuz antz nako jaureg batean dago kokatuta; ondoan

a de zaharra dago. Hurb -hurb Ord z ako azoka anto atzen

da.

D e katuz nterpretaz o-zentroaren he burua da hemengo

produktuak erakustea, eta d eta egok en berr ematea. Ek ntza

batzuk d tuzte anto atuta, modu graf koan eta nterakt boan

gure ku tura gastronom koa aza tzeko.

Haurrek nah z he duek b s tatu dezakete. Z ur gaude

d sfrutatu eg ngo duzue a bertako produktuak dastatuz. Merez

du b s tatzea, ea gustatzen za zuen!

Astelehenian, Tolosan,asteartian, Azpeitin,

asteazkenez, Villafrancan, ostegunian, Hernanin,ostiralian, Legazpin,

larunbatez, Zumarragan,igandian pasiatzen naiz, andregaiakin, Donostin.

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

Hara zer erosi dugun azokan!

9

MAIDERURRETABIZKAIA

41 urte bete zituen egun hartan bertan egin genion bisita margolari lazkaotarrari. Kla-seak ematea eta enkarguak egitea du bizibide.

A te ede etan zentz atu zen B bon. Esku tu a gustuko

bazuen e e, p ntu a a oa otu z tza on eta gau egun

p ntu a eta esku tu a kusten d tugu Ma de U etab z-

ka a en entzoetan.

A ta Agust n tx k tat k kus du Ma de ek egu a an-

tzen eta ho ek be ak e e za etu du. Ondo umetan has

omen zen ma azten, kop atzen eta ma gotzen.

Zumeta, Tap es eta K mt d tu gogoko beste asko en

a tean.

Sexuen a teko be e zketa k eg tea gustatzen ez za on

a en, mut ek ba omen dute bozetoeta ako sena eta

emakumeek ko o eeta akoa.

Ba ez-ba ez ha tu g ntuen Ma de ek. Ta e a ume eta

gaztez beteta zuen, ta entuz jos ta. So kuntzaz ga -

nezka d en gazteek ha tu dute ekua ta e ean.

Ba ne sent mentuez h tz eg n z gun, ba u-ba ut k

ate atzen za on anaz. Ga a a, bo ada, denbo a d a ze n

den, ha axe ma gotzen omen du.

U teen b an, x pua mug tzeko e a eta koad oen

ze tze adak sa a datu omen d tu gau ko a ts a te.

as e a ha tan a te f gu at boa eg ten omen zuen, abs-

t aktoa ondo en eta egun eto k nen ga a du gustuko.

Be e ob etan e az kusten omen du ma goa no z eg n-

dakoa den eta ze n egoe atan zegoen une ha tan.

e an bue tatxo bat eman, be tako kafeteg , ba ne-

teg eta e ka teetan sa tu eta gu e a t sta en a te anak

kus ko d tuzue.

Pena da, Eu opako he a de askotan dagoen a te-ku -

tu a gu e g za tean ez egotea eta a tet k b z tze k ez n

zatea. Pena!

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

10

NOLAKOA IZAN ZEN ERRESISTENTZIA?

as e a-has e at k zan z en e es stentz a guneak,

Osk an, esate bate ako. A fe k, o dea, nbad tza -

een nagus tasun m ta a en ondo oz. A txamenduak

etengabe ge tatu z en 1512 eta 1524 b ta tean. ona

hemen ga antz tsuenak: 1512ko udazkenean, 1516an

eta 1521ean.

ZEIN IZAN ZEN GUDA ODOLTSUENA?

1521eko eka nean, Noa ngo bata a. Nafa oak h abe-

tean ndependentz a be esku atu ondo en, Nafa-

oako a madak (10.000 so dadu) eta Espa n akoak

(30.000) ta ka eg n zuten. Nafa oak ga du eg n zuen

eta 5.000 agun h .

ZEIN PAPER IZAN ZUEN EMAKUMEAK KONKIS-

TAN?

Ge a guzt etan beza a, g zonak ge an z en b -

ta tean, emakumeak zan z en etxeko sustatza e

nagus ak. Ge a e e zuzenean pa atu beha zan zu-

ten: bo txaketak eta okupaz o m ta ek e ag ndako

beste ako bo t zke ak. Be az, suf mendu b ko tza,

nafa a eta emakumea zateagat k. o en ad b de

ga b a da Isabe Be zunzekoa. Be e sena a, Ma t n

Leatxe, e a ondo en, apu eta eg n z oten eta Ama u-

en bo okatzen a zen semea en au ka d ua b tzeko

ag ndu z oten.

NOLAKOA IZAN ZEN ALDAKETA?

B h tzetan esanda, Nafa oak sub anotasuna ga du

zuen egun Nafa oa Ga a a dagozk on u a deetan.

Ipa a deko u a deetan 1620an ge tatu zen, Nafa oako

E esuma en ama e a e ag n zuena, ha n zuzen e e.

Patxi Abasolo “Nafarroa Bizirik” ekimeneko koordinatzaileari egindako elkarrizketa.1512an gertatu zen Nafarroaren Konkista. Urte honetan gertatutakoak gure herriaren historia errotik aldarazi zuen. Aragoiko Errege eta Gaztelako tronua bere eskutan zuen Fernando Katolikoaren agindupean, 10.000 soldaduk Nafar Erreinuaren azken hondarrei eraso egin zieten.Bertsio ofizialak (espainiar monarkiarena eta herri honetako haren laguntzaileena), konkistatzaileen bortizkeria leuntzen du eta Nafarroak estatu independente gisa zuen bideragarritasuna kolokan jartzen. Baina, egia esan, konkista militar hutsa izan zen eta ez zen ekintza baketsua izan.

NAFARROARENKONKISTA

aldizkaria2012

maizpideELKARRIZKETA

11

NORBAITEK ESKATU DU BARKAMENA?

Ez, ho egat k d ogu tx gabeko zau a de a. Ez Espa -

n ak, ez F antz ak, ezta E za Kato koak e e, azken ba-

tean E zak, b bu da en b dez, nbas oa eta okupaz oa

aha b detu eta eg t matu z tuen.

ZER DA 1512-2012 NAFARROA BIZIRIK?

e Ek mena da, Nafa oa en Konk sta en V. mendeu-

enak me ez duen beza a gogo a azteko. Memo a,

h sto a, hausna keta eta nda ez kendutako sub ano-

tasuna en a da kapena. Gogo atu eta e efusatu nah

dugu 1512ko uzta ean, Gazte a-A ago ko A madak

ab atutako nbas o m ta ak eza z tuen konk sta eta

aku tu az o p ozesu uzea.

ZER ASMO DAUKAZUE? ZER LORTU NA I DUZUE?

e akt baz oa dugu he bu u nagus a. o beg a,

au kezpenak, bu uxka, gazte uen e emuak be esku a-

tzeko eg tasmoa, b a d ak, ja a d ak eta beste ako he

d nam ka asko ab an ja tzen a ga a. o e eske , gu e

h sto a be esku atu, he konk statua ga e a age an

utz eta due a mende asko ga dutako sub anotasuna

be esku atzeko eskub dea dugu a a da katzea.

ZENBAT ATXIKIMENDU LORTUDUZUE?

Batet k, atx k mendu pe tsona ak, m aka eta m aka.

o en s a d a Facebook-en d tugun 5.000 agunak.

Bestet k, ehunka ta de eta e akunde soz a , s nd ka ,

ku tu a eta po t ko ena. Egun 80 uda ek e e atx k men-

dua eman dute. Laguntze dagok enez, he eka pene

ze n gu e p oduktuen sa mente eske eg ten dugu

au e a. onetan e e, he mug mendua ehuneko ehun.

ZER EGINGO DUZUE EKAINAREN AMASEIAN?

Euska e ko/Nafa oako Ib a d Naz ona a. V. men-

deu ena en ek ta d nagus a zango da. Egun osoan

ja due a an tz zan a en, a atsa deko b a d a ze n

ek ta d zent a a eman nah d ogu zent a tatea. Azken

batean, mundu osoa kusta az nah d ogu masa

age a d baten b dez Nafa oa, Euska e a, bade a.

Eta, 500 u te hauek atzak zan a en, o a nd k e

hau, Nafa oa, b z k dagoe a, eta bo txaz apu tutako

sub anotasuna a da katzen ja a tuko due a.

IRAKURLEA PARTE ARTZERA NOLA ANIMATUKO

ZENUKE?

Lehen k eta beh n, gu e web o a dean k katuz:

www. 1512-2012.com o topatuko d tu tok an tok ko

au kezpenak eta he -d nam kak, atx k mendua no a

ad e az , facebook-en zena eman... sto a en u etan

mu g du nah zanez ge o, auke a pa egabea da gu e

bu uxka, “Konk stak 500 u te: Deuseztatu ez n zan

duten o o mena”. Eta zuzenean pa te ha tu nah zanez

ge o, gu ek n ha emanetan ja , eta jak na az ko d ogu

ngu uan ta de k dagoen edo an matuko dugu ehenen-

go u atsak emate a.

maizpide

2012aldizkariaELKARRIZKETA

12

2012

Aita juan joserekin geratu ginen Lazkaoko Artxibategia ikusteko. Zuekin zer sentitu genuen partekatu nahi dugu.

jak ntsu zan nah nuke, esper entz a geh agoz d sfrutatzeko,

zan ere,Lazkaoko artx bateg an kus genuen guzt a ez za t

buruan sartzen, hau pena! Ba na arg geratu z tza dan juan

jose Ag rrek b tzea ortu duena a txor zugarr a de a, mundu

guzt arentzako a txorra eta Euska Herr an b z garenontzat

berez k . Eta A ta Ag rrek opar tu z zk gun orduak eta gogo

b z a benetan eskertzekoak d ra. M a esker!

L buruteg an zatea oso sentsaz o berez a zan zen, gure b z -

tzan zehar zango d tugun bakan hor etako bat,ba beste gara

bateko g zonen zugarr zko anaren ema tza d ren buruenga-

t k, ba A ta Ag rrerengat k beragat k, berak duen zugarr zko

energ agat k, ha n zuzen.

Ikus dugu pertsona batek no a u ertzen duen b z tza. Oso

ondo u ertu du ba b z b de ba an h tzen esanah a. Bere ana

b z tza da eta bere b z tza ana da. Bere anak eta bere b z -

tzak bat eg ten dute.

Atera n ntzenean, denboraren kontz entz ar k gabe b z gare a

konturatu n ntzen. Ez bakarr k artx boan zegoenagat k, ba ta

juan jose Ag rrerengat k ere. Bere ezaguerak eta oro menak

Euska kontz entz a p zten dute, eta berak esaten duenez,

gertatu d re ako d ra eta hor ez n da a datu. Ha a ere, guk

b z zan d tugun au ordu hor ek ez n d ra atzendu.

Artx boar buruz pentsatzean, burutaz o desberd nak datoz-

k t burura, esate baterako, ze n an gogorra eg ten duten,

ba na ba ta gure oro men h stor korako ze n garrantz tsua

den ere. Eg n duten eta eg ten ar d ren anagat k eskerrak

ematea bester k ez za gu geratzen.

Esper entz a karagarr a zan zen, batez ere artx boan

agertzen d ren datuek n Euska Herr ko H stor a beste

kuspuntu batet k konta da tekee ako, eta juan josek esaten

duen beza a, nah z eta batzuentzat gogorra zan, datu des-

berd n hor ek zan baz ren, eta zanbad ra.

Sentsaz o berez a sent tu nuen buruen aurrean, ba na ba-

tez ere buru batek n. Nah z eta Ink s z oak bere z g ua, bere

marka jarr , barruan hama ka sendab de dauzka ga xotasunen

aurka.Gure sustra ak, gure h stor a, buruen b dez no z ez d ra

ahaztuko.Han h stor a osoaren parte hand a gordeta dago,

ba na era k nean ez ez k, A ta juan jose Ag rreren buruan ere

aurk dezakegu. Bere oro tzapen eta us oaren ondor oz eg -

tasmo karagarr a sortu da. Euskararen ehenengo gramat ka

kus ta Euska tza nd arena, ba poto oa rud tu za gu a!

Artx bateg aren parad suan, jak ntzaren Arbo aren fru tu

debekatuak uk tuta eta kus ta, berr ro tzu arte baker k zango

dudan ar na z pentsatzen; zan ere, A txorteg aren neurtu ez -

nezko espaz oan eg n nah dut hega paperezko hegazk ntxo

batean.

Antz nako jak ndur a arnastuz, pergam noaren arrua uk tuz eta

gure jatorr a den H stor ara barruratuz, horre a sent tuko gara

korr doretan b tzen bagara, horre a sent tuko gara bostehun

urteko buruak rek tzen bad tugu, eta horre a sent tuko gara

Lazkaoko Artx bateg ak ezkutatzen d tuen a txorrak esta ga-

betzen bad tugu.

maizpide

LAZKAOKO EZKUTALEKUAK

ERREPORTAjEAaldizkaria

13

ZER DA ANONyMOUS?

Hackers ta de nternaz ona a daAnonymous. Ta de honetako

parta deek ez dute derr k eta ez d raa derd po t ko jak n

baten jarra tza eak.

Edoze n gobernuren aurka zuzendu dezakete erasoa. Ta dea

2003. urtean sortu zen, ba na 2010ean ortu zuen benetako

ospea gobernuek p rater aren aurkako egeak gogortu z tuzte-

nean. Anonymousen arma ordenaga ua da eta guda eremua

Internet (chatak, foroak, sare soz a ak…). Bere ek ntzar k

ospetsuena “Assamge Mendekatu” operaz oa da eta operaz o

honetako b kt makAmazon etaMastercard zan z ren W k -

eaksen aurka joateagat k. Erag ndako ka tea hand a zan zen.

Anonymousek ez dauka mugar k, norma ean bere erasoak he-

rr a de desberd netan zaten d ra. Ad erazpen askatasunaren

aurkako ege berr ak ateratzen d renean hasten d ra mug tzen.

ZEINTZUK DIRA EKINTZARIK AIPAGARRIENAK?

Anonymousen2012. urteko ehenengo operaz oa SINDE e-

gearen f mak eta mus ka Internetet k ja stea debekatzen duen

egearen aurkakoa zan zen. Akt b sta batzuek zenba t a derd

po t koren webguneak b okeatu z tuzten, horretarako a patu-

tako webguneetarabeh n eta berr z sartu z ren. Ta deko beste

k de batzuk Europako Par amentukowebgunea b okeatu zuten

mezu ugar b da z.

Anonymousek SINDE egearen aurkako erasoaren barruan,

pertsona ezagunen datu pertsona ak eta fam arrak arg taratu

d tu. Ad b dez, Kar os Bardenenak (jab er Bardenen ana a),

Dav d B sba edo V cente Mo na Fo xenak, hauek garb ad e-

raz zute ako egearen a de zeude a.

Megaup oadeko arduradunak FBIk atx otu

ondoren,Anonymousek beste ek ntza bat jarr zuen martxan.

AEBetan se webgune b okeatu z tuen, hor en artean just z a

Sa arena. Gero Sony Mus k abest ak eta f mak (Madonnaren,

BruceSpr ngsteen eta abarrenak) guzt on esku jarr z tuen In-

terneten. Espa n an SGAE e kartearen webguneak ere erasotu

z tuen.

Azkeneko erasoa ACTAren kontrakoa zan da.

ACTA fa tsutzearen aurkako egea da, eta bere he buru nagu-

s a jabetza nte ektua a babestea da. Ko ekt bo batzuek ege

honek askatasun murr zketa dakarre a d ote, ordenaga uko

datu pertsona en m aketa aha b detzen due ako.

Anonymous ta dearen e oak honako hauek d ra:

EZAgutZA ASKEA DA.

AnonIMoAK gARA.

gu LEgIoA gARA.

EZ Dugu bARKAtZEn.

EZ Dugu AhAZtEn.

Egon guRE ZAIn!

Gogoratu, edoze n zan da teke Anonymous!

ANONYMOUS

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

2012

maizpide

eg teko abeak errausteko ere erab nah ko tuzkete.

ERRAUSKETA NAFARROAN

Nafarroan sortzen d ren hondak nen kudeaketa da arazoaren

jatorr a. End kak aza du d gunez, hondak -

nen errausketa azken aukera zan beharko

tzateke,Europako Batzordearen r zp deen

arabera, bet ere. Ha a ere, Nafarroako Gober-

nuak errausketa hautatu zuen, beharbada b rz k atzeko beha-

rrezkoak z ren nberts oak ba no merkeagoa ze akoan. Ikerketa

bat eg n zuten jak teko non kokatu, hau da, non eg ngo zuen

ka te gutx en. Zenba t faktore aztertu behar zan z ren (sortu-

tako hondak n kopurua, erasango zuen b ztan er a, ekuaren

Arazo honen ga nean geh ago jak teko asmoz etorr za gu

End ka Z nkuneg , H ru Mugak Batera p ataformaren k dea.

End ka usurb darra da, ba na due a zortz bat urte Ametzagara

(Araba) joan zen b z tzera. Bere herr az eta bere nguruaz b z k

kezkatzen da; beraz, Cementos Port and

Va derr vasek (CPV) hondak nen errausketa-

ren pro ektua aurkeztu zuenean, bereha a jarr

zen harremanetan Sakana B z r k ta dearek n

eta jende geh agorek n. H ru Mugak Batera p ataforma osatu

zuten, eta joan den abenduan A tsasun eg n zuten aurkezpe-

na. P ataforma honetan Sakanako, Ameskoako, Arabako Lau-

tadako eta G puzkoako Go err ko ta deek hartzen dute parte.

Izan ere, nah ko kezkagarr a da CPVren pro ektua: por ana

Hiru Mugak Batera plataformaren arabera, Olazagutian jarri nahi duten errauskailua oso kaltegarria izan liteke. Olazagutiako errauskailua ez da oraingo proiektua, baina, azken egun hauetan bereziki, izan dugu egitasmo honen berri: askotxo ari da prentsan azaltzen. Eztabaida ugari sortu dira; alde batetik, Cementos Portland Valderrivaseko proiektuaren abantailen aldekoak; bestetik, Sakanako eta inguruko biztanleen kezka.

ERRAUSKAILU ARRISKUTSUA

ERREPORTAJEAaldizkaria

Errausketa azken aukera izan beharko litzateke

14

15

ZER ERAgIn oSASunEAn?

Beste eku batzuetan eg ndako kerketen arabera, erraustea-

ren ondor oak ka tegarr ak d ra osasunerako. Zaborrak errez

gero d ox nak, furanoa eta meta astunak gorr ko rateke

a rera. D ox nak, benzenoaren der batuak d ra, eta k m kok oso

egonkorrak d ra. D ox na guzt ek antzeko eg tura k m koa dute,

poso ugarr ak d ra eta an ma en gantz-ehunetan p atzen d ra.

G zak a, an ma a hor en harag a janez gero, kutsatu eg ten da.

Furanoa suko , urrunkor, tox ko eta m nb z -erag ea zan da te-

ke. Meta astunen artean, esate baterako, merkur oa, beruna,

kadm oa eta artsen koa d tugu.

Ikerketa batzuen arabera, utero ga xotasunak, feto-ga erak eta

ka teak, sexu uga ketan a daketak eta m nb z a d ra sustantz a

hauen ondor o nagus ak. Ga nera, epe uzera agertzen d ra,

hoge edo hoge ta hamar urtera, am antoarek n beza a. Beraz,

ondor oakgure seme-a abek jasango tuzkete, batez ere.

Beste a de batet k, ez dak gu zer eg ngo duten

errautsek n. Sortuko ratekeen hondak nek n,

ematen duenez, b gauza hauek eg n tzakete:

horm go tox koa (etxeak, esko ak, osp ta eak eg -

teko ba a dezaketen por ana) eta gune tox koak

Sakanan bertan.

Arest an a patutako kerketa hor en arabera, errauska ua

dagoen ekut k hoge ta hamar k ometrora dagoen nguruan

noz tu da tezke erag nak. Gure kasuan, zona de horretan, ba

parke natura ak, ba urteg ak, ba soro ugar daude. End kak

orograf a eta nguruaren aberastasuna). Aukeratutako ekua

Tafa a zan zen, ez Sakana, ba no pres o soz a agat k atzera

botabeharra zan zuten eg tasmoa. Errauska uaren

pro ektuaren aurrean nekez bereganada te-

ke b ztan een on r tz a, beraz, O azagut ako

CPVren eska ntza ez n hobea gertatu za o

Nafarroako Gobernuar .

CPV EnPRESAREn ASMoAK

O azagut ako CPV enpresak por ana eko zten du. Ora n arteko

era kuntzaren booma ze a eta, etek n ugar po ts koratudu,

ba na ha ek bazek ten ge d a d a zango ze a; horrexegat k

ora n de a zazp urte nguru hondak nak kudeatzeko ba mena

eskatu zuten. CPVren asmoa da por ana eko zteko errega a

den kokearen ordez, b omasa erab tzea. Ba mena ortu zuten

pro ektuaren ehenengo faserako; horren arabera, b oma-

sa bakarr k erab ko dute errega moduan euren abeetan.

Kontuan hartu behar da, egurra ba na ba ta egurrarek n doaz

ha nbat ga tox ko ere (barn za eta p ntura esate baterako)

erreko tuzkete a. Eta pro ektu osoa onartzen bada 140000

tona hondak n erreko d tuzte. Horretarako derr gorrez beharko

d ra herr etan sortzen d tugun zabor guzt ak (p ast koak, kar-

to ak, oh ak, auto hondak nak...). CPVren esanetan, b omasa

erretzean CO2 gutx ago surtzen da. Ha a ere, H ru Mugak

Baterakoek ez dute ha n arg kusten; zan ere, CO2-arek n

batera neurtzen ez d ren zenba t ga ka tegarr botatzen omen

d ra ngurura errauste prozesuan.

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

140000 tona hondakin erre nahi dituzte

azaldu digu barazkiak merkaturatzen

dituen Bonduelle enpresaren kasua: por-

lan enpresa baten 5 kilometroko ratioan

dauden elikagaiak erosteari uko egin dio.

Eta porlana egiten duten enpresez ari da

Bonduelle, ez da errausteaz ari.

Horrexegatik, ulertzekoa da Sakanako eta inguruko nekazarien,

abeltzainen eta landako turismo arloan lan egiten dutenen

ezinegona eta urduritasuna.

ERREAKZIO SOZIALA ETA PRESIOAK

Gauzak horrela, Cementos Portlanden egitasmo hau gorpuzten

joan den neurrian, kontrako erreakzioak sortu ditu Sakanan eta

inguruan: Sakanako udal guztiek proiektu honen kontrako mo-

zioa sinatu dute; Arabako

Lautadako udal guztiek

ere bai, eta Lizarra aldean

makina batek. Goierrin,

oraingoz, Idiazabal, Zega-

ma eta Seguran horretan

dabiltza.

Hiru Mugak Batera plata-

formak 2011n izugarrizko

lana egin zuen Sakanan

arazoa sozializatzen.

Aurten alderdi politikoekin

harremanetan ari dira eta

denek ulertu omen dute

proiektuaren arriskua.

Cementos Portland enpre-

sa Nafarroako Gobernuari

izugarrizko presioa egiten

ari zaio. Enpresak garbi

dauka presio soziala handia bada, ez

diotela baimenik emango.Enpresak pu-

blikoki ez du esan lantegia itxiko duenik.

Hala ere, maila pribatuan eta batez ere

Olazagutian, esaten ari dira errausteko

baimena ez badute lortzen, lantegia itxi egin-

go dutela.

Baina hor dugu Lemoako kasua: Han FCC

enpresa dagoeneko errausten ari da eta, hala

ere, langileen lanpostuak arriskuan daude,

ERE batean sartu baitira. Azken finean, garbi

dago enpresarentzat negozio berri bat besterik ez litzatekeela

izango.

ALTERNATIBAK

Hiru Mugak Baterak errausketaren kontrako eta hondakinak

gutxitu, berrerabil eta birziklatzearen aldeko politikak sustatu

nahi ditu. Sakanako Mankomunitateak, esaterako, jakinarazi du

hondakinak atez ate biltzen hasteko asmoa duela.

Dena den, denok gure etxean hasi behar dugu lana, bai zabo-

rra gutxitzen, bai birzikla-

tzen.

Aipatzekoa da, 2002an,

CPV zaborrak kudeatzen

dituen FCC (enpresak

Koplowich-tarrak dira

nagusi) erosi zuela.

Beraz, FCC taldearentzat

negozioa biribila izango

litzateke Olazagutian

zaborrak erraustea: alde

batetik, subentzioa jasoko

lukete mankomunitate eta

enpresen aldetik zaborra

biltzeagatik; eta, bestetik,

zabor hori bera erragai

izango litzateke CPVren

errauste egitasmorako.

CPVk bere aldetik, subentzioa jasoko

luke,gainera, errausteagatik; izan ere, ho-

rrela sortutako energia, energia berrizta-

garri gisa dago onartuta. Dirua irabazte-

ko zirkuitu bikaina batzuentzat.

Baimenik lortzen ez ba-dute, lantegia ixtearekin

mehatxu egin dute

2012

maizpideERREPORTAJEAaldizkaria

Ondorioak gure seme-alabek jasango lituzkete

16

17

ELKARRIZKETA

josean Garcia, gure loteria-saltzailea, Donostiakoa da eta igandeetan izan ezik, egunero Carrefourreko ad-ministraziora etortzen da. Bere administrazioan bada bitxikeria bat eta joseanek zein den kontatu digu egin diogun elkarrizketan.

ZENBAT URTE DARAMATZAZU

LOTERIA SALTZEN?

Carrefourreko adm n straz oa 1999t k daukat. Beraz, aurten 13

urte beteko d tut, zenbak berez a, ezta?

ZEIN LOTERI MOTA DAUDE?

B joko mota daude: bata pas boa eta bestea akt boa.

Pas boa Loter a Naz ona a da eta akt boa, berr z, Pr m t va,

Bono otoa, Eurom o a, K n e a, za d - asterketako jokoak…

Beraz, esan dezakegu pas boan zenbak bat erosten de a eta

akt boan, a d z, norberak aukeratzen due a ze n zenbak jarr

nah duen edo d tuen.

KRISIAK ERAGINIK IZAN DU?

Bada, ba . Ora n jende geh agok jokatzen du, ba na kopurua

tx k agoa da; beraz jokatzen den d ru kopurua berd ntsua da.

NOIZBAIT EMAN AL DUZU SARIREN BAT?

Ba , az se m o euro eman n tuen Loter a Naz ona eko sar

berez batean, 12942 zenbak an ha n zuzen ere. Tokatu z ren

se m o etat k bost m o dez mo bakar bat tokatu z tza zk on,

n k ora nd k ez dak t tokatu z tza ona nor den.

ZEIN DA GARAIRIK ONENA LOTERIA SALTZEKO?

Azaroa eta abendua d ra h k onenak, oro har; eta Carrefou-

rren abuztua ere oso h ona da. Ag an, adm n straz o asko eta

asko tx ta daude ako.

jAKIN DUGU ZURE ADMINISTRA-

ZIOAK BEREZITASUN BAT ZEUKA-

LA. ZEIN ZEN? ZERGATIK?

Katu be tz bat b z zen adm n straz oan eta hort k dator adm -

n straz oaren zena. Katuaren zena Lua da, arg a ga egoz,

Ga z at k ekarr ba tz daten. Lua ora n etxean, goxo-goxo, b z

da.

jENDEAK GAUZA BEREZIRIK ESKATZEN AL DIZU?

Loter a bukaera eskatuena 13 zenbak a da. Badak zue,

zenbak hau suertearek n otzen da; eta jendeak, badaezpada,

Gabonetako oter an eskatu eg ten du.

Beraz badakizue, gure loteria-saltzaile jatorra ezagutu nahi

baduzue, segi Carrefourrera.

KATU BELTZA

maizpide

2012aldizkaria

gEMInIS: (Ma atza en 22t k eka na en 21e a)

MAITASUNA: B aurpeg eduk agat k, ez n d tuzu b b kote eduk : b konpan a d ra, h ru jende mordoa.LANA: Zure nagus ak eskertuko d zu, b aurpeg erab tzen bad tuzu, ALFERRONTZI! jende askok du an eg teko gogoa. OSASUNA: Zure ps k atrak zure b aurpeg ek n h tz eg n nah du, ados, (bueno “atres”) jarr behar duzue.AHOLKUA: Arazoen aurrean “aurpeg ak” eman.

CAnCER: (Eka na en 22t k uzta a en 22 a)

MAITASUNA: Oso asa a zarenez, ez zan ha n e oa, ausarta ba z k. Beste a zure b z tza osoa kanpa a jotzen pasatuko duzu.LANA: Gara honetan kr s agat k ez dago ha nbeste an, horrexegat k gomendatzen d zugu zure jabea ausengatzea, zure ana za ntzeko.OSASUNA: Nah z eta egura d ona eg n, ez b b uz k, ga xotasun bat harrapa dezakezu.AHOLKUA: Esna za tez!!

VIRgo: (Abuztua en 23t k a a en 22 a)

MAITASUNA: Oso atseg na zarenez, zure atzet k jende p o bat dab . Horregat k, estu eta arr zab tza.LANA: Ez kezkatu zure anagat k, dena ondo datork zu, nah z eta kr s an egon.OSASUNA: Emakumea bazara, zure bu arrak za ndu behar d tuzu. G zona bazara, ordea, kon-tuz zure arrautzek n.AHOLKUA: Seg aurrera, nah duzuna aurk tuko duzu.

LEo: (Uzta a en 23t k abuztua en 22 a)

MAITASUNA: Zure b kote harremana arr skuan dago, berak ore nak ba no adar geh ago eduk aha zango d tu. Ez zan ha n b z otsua.LANA: Ez zan astuna, eta utz bakean zure rakas ea, geh eg k katzen ar zara.OSASUNA: Saso an zaude, ez daukazu arazor k ar o honetan.AHOLKUA: Ez zan harroputza!! Gezurra esan nuen Getar an, n ba no ehen zen atar an.

2012

maizpideOROSKOPOAaldizkaria

ARIES: (Ma txoa en 21et k ap a en 21e a)

MAITASUNA: Utz bakean zure b z agunak, ha ek ez za tuzte ma te, mementoz zure amak baka-rr k ma te za tu. LANA: Utz bakean zure nagus a, ez n duzu berarek n gatu eta, horre a jarra tzen baduzu, ka e gorr ra botako za tuzte, eta zure amarek n b z beharko duzu. OSASUNA: Utz p ntxoak jatear , ez da d eta onena eta mesedez zoaz k ro deg ra, ba na ez gatzera.

AHOLKUA: Za ndu zure ama!

tAuRo: (Ap a en 22t k ma atza en 21e a) MAITASUNA: Za ndu zure harremana, an asko eg ten duzunez, zure b kotek deak beste eku batean p azera b atuko du eta z ur ask beste b adar aterako za zk zu. LANA: Za ndu zure harremana, h abete batzuk barru angabez an geratuko zara eta zure b kote-k dea aguntza hand a zan aha ko tzateke.OSASUNA: Za ndu zure b hotza, denbora aburrean b berr txar hartuko d tuzu anar eta ma ta-sunar buruz. AHOLKUA: Ez joan San Ferm netara, adar geh eg dauzkazu eta.

18

19

LIbRA: (I a a en 23t k u a en 22 a)

MAITASUNA: Aurten a daketa agertuko da. Kartek d otenez, zure b kotek deak utz eg ngo za tu. Ez ets ! Ma zp den aurk tuko duzu zure b hotzeko azukre koxkorra. LANA: Ora n b kotek der k gabe, denbora bre geh ago eduk ko duzu. Kontuz b , gara txarrak d tugu eta nagus ak ka e gorr ra b da ko za tu eta.OSASUNA: Zor onak! Haurdun geratu nah zenuen, azkenean aurten zure ametsa beteko da.AHOLKUA: Ez depr m tu! Zure rr barrea ez duzu ga du behar. ja sten den guzt a gotzen da.

SAgItARIo: (Aza oa en 23t k abendua en 22 a)

MAITASUNA: Aurten a daketako gara a da. Ikas ea bazara, rakas e batek n gatzeko %80ko aukera daukazu. Zer zorte ona! Memento goxoenetan euskara prakt katzen jarra tuko duzu eta ag an rr ntz a botako duzu. Auska o!LANA: Euskararek n dena errazagoa da. Euskara ortzen baduzu, anpostu hobea ortuko duzu. Gerund oek n ez ets , zure anpostua aurk tzen agunduko d zute.OSASUNA: B haramunar aurre eg teko Mart n tabernara joan behar duzu. Berak omen dauka erremed o onena. Ha a ere, ez ahaztu bakarr k o eg tea de a onena ondo deskantsatzeko.AHOLKUA: Arrakasta eduk nah baduzu dantza eg n zuk dak zun beza a, horre a ortuko duzu.

ESKoRPIo: (U a en 23t k aza oa en 22 a)

MAITASUNA: B kotek dea badaukazu dena berd n-berd n geratuko da; a daketa nah baduzu pos b e da ba na ez da gomendagarr a. Eta b kotek der k ez badaukazu, arg beteko gauetan atera behar duzu. Ba na kontuz! Ez duzu g zon-otsoa harrapatu behar.LANA: H zkuntzak kas , euskara bat k bat. NASAn anpostu bat bre geratuko da eta. Euska dun berr baten b a ar omen d ra.OSASUNA: Ma zp deko dutxetan txank etek n b behar duzu, beste a, onddoak harrapatuko d tuzu eta gauean arropa gabe eta bakarr k o eg ten baduzu hotz hand a hartuko duzu.AHOLKUA: Ostegunetan a koho arek n kontuz b behar duzu, hurrengo egunean k aseak dauzkazu eta.

CAPRICoRnIo: (Abendua en 23t k u ta a en 20 a)

MAITASUNA: Azken egun hauetan oso ga zk egon zara. Ba na ez kezkatu, aster zure aranja erd a aurk tuko duzu.LANA: Kontuz zure nagus arek n! Fabore berez bat eskatuko d zu. Ag an, ez da zango ega a. OSASUNA: Har tzazu b tam nak, udaberr a ong pasatzeko Ma zp den.AHOLKUA: Kontuz fam arek n, eztaba daren bat edo beste zan dezakezu.

PISCIS: (Otsa a en 20t k ma txoa en 20 a)

MAITASUNA: Nah z eta ez duzun b kotek der k, zure ma tea Ma zp den za n dago. LANA: Langabez an bazaude, agun batek aurkeztuko d zu zure hurrengo nagus a.OSASUNA: Tabakoa erretzear utz behar d ozu, arazor k ez uka teko.AHOLKUA: Energ az beteta sent tzen zarenez gero, aprobetxatu b da a bat eg teko.

ACuARIo: (U ta a en 21et k otsa a en 19 a)

MAITASUNA: Kontuz zure b kotek dearek n, bera ez da garb jokatzen ar . Z ur ask z r a sartzen ar za zu.LANA: Langabez an bazaude, denbora aprobetxatzeko Ma zp dera joan aha zara.OSASUNA: Udaberr a has da. Oso sent bera zara, kontuz a erg arek n. AHOLKUA: Zorte txarra eduk arren, asa , paz entz a hartu, dena konponduko da eta.

OROSKOPOAmaizpide

2012aldizkaria

20

ZER IKASI DUZU ETA NON IKASI DUZU?

K ro masajea, terapeut koa eta osteopat ako tekn kak kas

d tut. Osteopat an h ru ma ak eg nda dauzkat: garezurrekoa,

eg turakoa eta erra etakoa. Horretaz aparte, hurrengo kasta-

roak eg n d tut: otura neuromusku arra, tarteka osteopat ar

buruzko ar o zehatzak antzeko eta berr tzeko tekn kak, besteak

beste.

Ikastaro hauek eg teko Donost an, batez ere, zan n ntzen bost

urtez, gero Nafarroan; eta B bon ere zer edo zer eg n nuen.

ZERGATIK ERABAKI ZENUEN GAI HORIEK IKASTEA? KASUA-

LITATEZ EDO BOKAZIOARENGATIK?

Has eran kasua tatez zan zen. Izan ere, so nketa f s koa eg n

nah nuen, IBEFA edo k ro arek n otutako gauzaren bat eta

oso kas e ona ez n ntzenez, denborar k ez ga tzeko, masaje

terapeut koa kasten has n ntzen. Ha nbeste gustatu z tza dan

mundu hau ezen hand k aurrera bost urte seg dan kas nuen.

Ora ntxe bertan n re bokaz oa hand a da.

NON EGIN DUZU LAN AZKEN URTEOTAN?

Urretxun, Zuma an, Beasa nen egon na z eta Donost an h ru

eku desberd netan.

ETA KANPOAN?

Atzerr an ez dut an eg n ba na Londresera kustera joan n n-

tzen eta han zerba t eg teko gogoarek n geratu n ntzen. Han

osteopat a faku tate bat kus nuen eta uratuta geratu n ntzen,

Espa n an ora nd k ez ba tago horr buruzko un berts tater k.

Europan, Londresen eta Frantz an homo ogatuta dago eta

un berts tate karrera moduan kasten da.

ZEIN ALDE DAGO MASAjISTA ETA OSTEOPATAREN

ARTEAN?

Osteopat ak gauza geh ago hartzen d tu bere ba tan. Azken

f nean, masaje bat ematen da ehunak eta g harrak er axatzeko

eta kusteko gorputza no a dagoen. Besta de, osteopat aren

he burua gorputzaren oreka berp ztea da; horrek, azkenean,

gauza asko b tzen d tu.

BI ESPEZIALITATE HORIEK BATERAGARRIAK DIRA?

Raquel Garcia Mendoza Urretxun, 1978an jaio zen. Urte asko daramatza masajista eta osteopatiarekin lotutako gaiei buruz ikasten, eta leku askotan lan egin du. Esate baterako, Zumaian eta Donostian. Beste pertsona batzuentzat lan egiten nekatuta, bere negozioa irekitzea erabaki zuen. Asko pentsatu eta gero eta beste leku batzuetan begiratu ondoren, bere negozioa Lazkaon ireki zuen orain dela lau urte eta erdi. Bertan kirol masaje terapeutiko eta osteopatia zentroa dauka. Han masaje mota pila bat ematen diote jendeari, adibidez, kirol masajea (zaintiratuak, tendinitiak), masaje terapeutikoa (lunbalgiak,ziatikak) eskuzko masaje linfatikoa, erlaxazio masajea, osteopatia, funtzio bendajeak eta abar. Berari ondoko elkarrizketa egin genion:

RAQUEL GARCIA MENDOZA

2012

maizpideELKARRIZKETAaldizkaria

Ba , bet osagarr ak d ra eta ko men garr a da b ak batera

ematea. Izan ere, kasu batzuetan masaje bat ematea bakarr k,

ag an, urr samarra gera da teke.

ZEINTZUK DIRA jASOTAKO LESIORIK ARRUNTENAK ETA

ZEINTZUK BEZERORIK ARRUNTENAK?

Bezeroe dagok enez, denet k daukat 0 urtet k aurrera. Ora n-

txe, zaharrenak 92 urte eta gazteenak 4 h abete.

Les oe dagok enez, arruntenak unbagok, z at kak, posturaga-

t k sortutako es oak, zerb ka ak d ra, eta k ro ar buruz, hauek

denet k eg ten dute, b hurr tuak, tend d t ak, zuntz-etendura…

ETA LESIORIK ARRAROENAK?

Arraror k ez daukat, berez ak ba z k. Ba, beg ra, mut ko bat

daukat o na okertuta daukana, besteak ba no tx k agoa da

bere art ku az oa ez de ako uzatzen. Les o honek “Ek nobaro”

du zena. Berarek n osteopat a bakarr k eg ten dut gorputza

asa tzeko , mut koak espez a sta batengana joan behar ba tu

es oa tratatzeko.

ZENBAT DENBORA IRAUTEN DU NORMALEAN MASAjE

BATEK?

Ba, norma ean ordubete, hoge m nututan ez ba t t denbora

ematen edoze n gauza eg teko, ad b dez, gorputza beg ratzeko

eta ba oratzeko. Dena den, es oa ze n den, denbora a da da -

teke, ad b dez, b hurr tu tx k a bada, denbora gutx ago behar

dut.

ZENBAT MASAjE EMATEN DUZU EGUNEAN?

Egunean auzpabost masaje ematen d tut eta n re muga egu-

nean se d ra.

ZER ARAZO DAKARKIZU MASAjE EMATEAK, ESATERAKO,

ZURE BIZKARREAN?

Ba, denon b zkarra beza a, batzuetan ga zk daukat, esate-

rako, nah koa postura txarrak hartzen d tuda ako eta azkenean

nekatzen na ze ako.

ELKARRIZKETA

21

maizpide

2012aldizkaria

22

ETA ESKUETAN?

Ba eskuetan, norma ean ez daukat m n k, jada, ma-

sajeak eg teko oh tura daukat. Ba na has n ntzenean

m n hand agoa neukan.

ETA ZER EGITEN DUZU HORRI AURRE EGITEKO?

Ba, geh enbat uzamenduak, P ates eta egunean

bost m nutu hartzen dut er axatzeko, ba na ga zk na-

goenean beste profes ona batzuengana joaten na z,

ba osteopatarengana, ba f s oterapeutarengana, ba

masaj starengana.

ZER DA ZURE LANPOSTUAN GEHIEN GUSTATZEN

ZAIZUNA ETA ZER GUTxIEN?

Ba, geh en gustatzen za dana da jendearek n harre-

manetan nagoe a eta gutx ena, gauza bera. Izan ere,

kasu batzuetan jendearek n an eg tea gogorra da.

AHOLKUAKRaque ek hu engo aho kuak eman d zk gu go -

putza za ntzeko eta es oak sa hesteko:

jANARIARI DAGOKIONEZ

a ag gutx jatea, ze ea ak, ba azk ak eta f uta

kopu ua gotzea eta u a e e ba , nosk .

KIROLARI DAGOKIONEZ

Sedenta smoa da go putze ako eta bu u ako

oke ena, eze eg n gabe at of atu eg ten ga a. Be-

az, guzt z aho kaga a da k o a eg tea. Egune o

o dubete b tzea e e komen ga a da.

ESTRESARI DAGOKIONEZ

yoga, P ates eta ho e ako a ketak oso ondo

daude. o etaz apa te, go putza eta bu ua no a

dagoen kusteko egunean bost m nutu ha tzea

komen ga a da.

ELKARRIZKETA2012

maizpidealdizkaria

Azken k, n k hurrengo pausoak aho katzen d tut es oren bat da-

goenean, behet k gora o narr t k has ta:

LEhEnEngo MEDIKu bAtEn-

gAnA joAn bEhAR DA; DIAg-

noStIKoA ZEIn DEn, ESPEZIA-

LIStA bAtEngAnA joAn bEhAR

DA EtA gERo bEhARREZKoA

bADA fISIotERAPEutA bAtEn-

gAnA; onDoREn, MASAjIStAK

EtA oStEoPAtAK gAuDE.

23

Frankismoak, 1936ko uztailaren 18tik 1978ko abenduaren 6ra arte iraun zuen. Haren helburuak hauek ziren: Espainia osoa elkarturik egotea, katolizismoa indartzea eta komunismoaren ezabatzea. Ez zuen demokrazia aintzat hartzen; beraz, diktadura zen.

D ktadura guzt etan beza a, pertsonen eskub deak eta as-

katasunak desagertu eg n z ren; dena debekatuta zegoen:

man festaz o-eskub dea, ad erazpen-askatasuna, b tzeko

eskub dea... Erreg menaren ek ta d ak zan ez k, beste guzt ak

ga araz ak z ren.

Euska Herr an, egoera arr agoa zen; eskub deak eta askata-

sunak erab tzea ez ez k, euska dunen h zkuntza h tz eg tea

ere ga tzets ta zegoen. G zartearen eku pub ko guzt etan, ba

esko etan, ba e zetan…euska dunek ez n zaten zuten eus-

karaz h tz eg n eta egoera haren erruz euska dunen a txorra

desagertzeko zor an egon zen.

Frankor euskara ez z tza on gustatzen, ba na ba Donost ara

etortzea oporrak pasatzera A eteko jaureg an. Donost arrek

bazek ten Franko no z etorr ko zen, b gauzarengat k: he du

ba no ehen susmagarr ak kartze atzen z tuzte ako eta G -

puzkoako P azako ahateak hartzen z tuzte ako A eteko orate-

g etara eramateko.

Euskarar dagok onez, esko etan rakasga guzt ak gazte an az

z ren. Euskara debekatuta zegoen, ba ge an, ba jo astok an;

EUSKARA FRANKOREN GARAIAN

Pilar Uranga, Begoña Urrujulegi, Rosa Agirre eta Iñaxi Urdanpilleta

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

24

horregat k, rakas eek euskaraz h tz eg teagat k z gorrak p n-

tzen z zk eten kas ee . Esaterako, errege a batek n behatzetan

eta b zkarrean jotzen z tuzten; ha aber, ge a batean g tzapera-

tuta uzten z tuzten. Beste z gor bat a anbrezko eraztuna zera:

rakas eak kas e bat h tz bat euskaraz entzuten z onean,

eraztuna ematen z on. Ost ra ean eraztuna zeukan kas eak

txanpon bat eraman behar zuen esko ara. Hor sa hesteko

kas eek e karr euskaraz h tz eg narazten z oten, eraztuna ba-

tek bestear pasatzeko. Ga nera, esko an ez ez k, etxean ere

beste z gor bat jasotzen zuten: bazka du gabe geratu gaua

arte, zap aztekoren bat…

Herr tx k etan, oso arrunta zen semea Sem nar ora b da -

tzea. Hemen ere, euskara debekatuta zegoen. Lazkaotar bat

1946an Sem nar ora joan omen zen. Lehen egunean, apa zek

etxera gutun bat b da tzeko eskatu omen z oten; bukatu ondo-

ren gutuna zaba k utz behar zuten apa zek ga nbeg ratzeko;

apa za konturatu zenean berea euskaraz datz ta zegoe a

err eta eg n z on, eta gazte an az datz behar zan zuen. Ga -

nera, mut euska dunek aza penak erdaraz zategat k za tasun

asko aurk tzen z tuzten kasteko. Orduan, ga ak ez u ertzea-

gat k askotan ehen kurtsoa errep katzen zuten. No a ez! Ez

zek ten gazte an a-h tz k eta horregat k urte bat gazte an a

kasteko behar zuten, eta h zkuntza menperatu eta gero beste

ga batzuek n jarra tzen zuten.

Ha aber, baserr etan fam ek, oro har, euskaraz eta gazte an az

h tz eg ten jarra tzen zuten, ba na no z ez zen h tz eg ten ga

batzue buruz, Ad b dez, d ktaduraren nguruan, eskub dee

buruz… Ga hauek, he duen ustez po t kakoak z ren eta be du-

rragat k nah ago zuten ez h tz eg n.

D ktaduraren bukaeran, jendearen mob zaz oak gero eta n-

dar hand agoa zeukan. Ad b dez, man festaz oak egez kanpo

egon arren, eg n eg ten z ren. Euskararek n gauza bera gertatu

zen: euska dunek euskara m ntzatu eta rakats nah zuten,

eta erda dunek euskara kas . Ha en eskub dea zen eta bazen

gara a eskub de hor erab tzeko. Horre a, gurasoe esker sortu

z ren ehen kasto ak; gurasoek seme-a abek euskara jak tea

eta euskaraz kastea nah zuten. Esate baterako, Lazkaon,

kasto a egezkoa zan zed n apa ze aguntza eskatu z eten.

E zak apa ze ba mena eman z en eta “escue a parroqu a ”

zenarek n has zen gaur egun San Ben to kasto a dena. Beste

a det k, Go err ko gazter a konturatu zen euskara rakastea

beharrezkoa ze a eta Arabako eta Nafarroako herr batzuetara

ERREPORTAjEA2012

maizpidealdizkaria

Pako Tejados, Iñaki Ormazabal eta Jose Mari Allur.

25

SAN BENITO IKASTOLA

Lazkaoko Ikasto a 1963an sortu zen. Go err osoan

erda esko ak bester k ez zeuden gara hartan, jax nto

Set en eta A tor Muruamend arazen ek menez, gura-

soak, andereñoak eta aguntza eak b du eta ab an

p n zuten kasto a. Hamabost kas e z tuen esko a

hura San M ge Ikasto a zenarek n has zen Bordatxur

etxean..

Lehen kasto a hura b andereñorek n jarr zen ab an.

Mar Ixabe A dasoro eta Mar Karmen E zag rre ha n

zuzen ere. Za tasunak ez z ren fa ta Go err ko ehen

kasto a hartan. Espaz o fa ta nabarmena zen eta, horr

aurre eg teko, fra deek, eka meek eta ha nbat herr -

tarrek utz tako oka ak erab z ren. Irakas een a det k,

euska dun t tu udunak aurk tzea oso za a zen.. Hor

ze a eta, bederatz h abeteko prakt kak eg n behar

zateaz ga n, kastaroak anto atzen z ren rakas een-

tzat. Bestet k, orduko egoera po t koan kasto a ez zen

guzt en gustukoa. Ba na arazoak arazo, aurrera jo

zuen.

Gaur egun, kasto a Eusko jaur ar tzarek n h tzartutako

kastetxe bat da eta 850 kas e d tu, ba na Ikasto aren

he burua 15 kas erek n has zen gara hartan zuen

bera da: haurrak euskaraz heztea.

( Legut ora, Lakuntzara…) ma su joaten z ren. Debekatuta

zegoenez, euskara- buruaren aza a ez zen buruarena, beste

buru batena ba z k, po z arek n topo eg ten bazuten z gor-

tua ez zateko. Beste herr batzuetan, ma suak k aseak eman

ba no ehen, po z ar bere NAN eman behar z on eta bukatu-

takoan tzu tzen z oten.

Nah z eta euskara mantentzeko oztopoak zan, euska dunek

ez ga tzea ortu zuten. Edoze n une euska ku tura b z tzeko

ona zen eta horre a, euskarar ndarra ematen z oten. Ad b -

dez, b azkaotar Madr kustera joan z ren, besteak beste, “e

Va e de os Ca dos” zeneko tok ra. Han, e zan b azpe t ar

organo bat konpontzen ar z ren, batzuek bestee h zketan

entzunda, guzt ak euska dunak z re a konturatu z ren. Horre a,

azkaotar bat organoarek n euska abest ak jotzen has zen

(Sab no Aranaren abest ren bat eta guzt ). Hor eg tea arr sku-

tsua zan arren, ha ek bere aberr a gora patu zuten.

Era berean, hemengo jendea Ipar Euska Herr ra joatea nah ko

arrunta zen. Muga pasatzeko 24 orduko ba mena eskatu be-

har zuten. Hemen debekatuta zeuden ek ta d ak han onartuta

zeuden. Ad b dez, Don bane Garaz n dantzar ta deak aterat-

zen z ren kurr na eta guzt ; Pantxoak eta Pe ok ja a d etan he-

men debekatuta zeuden abest ak kantatzen z tuzten; kurr nak

eta eguteg ak erosten z tuzten, ba na tzu tzean, badaezpada

ere, mugan ga tzerd en eta ga tzontz oen artean ezkutatzen

z tuzten; hes ar ak b s tatzera ere joaten z ren.

G zarte hor gazte an arek n ha n zorrotza zen, non gazte an a

ez jak teagat k batzuk gutx ago sent tzen ba tz ren. Horregat k,

hemengo baserr tarrak Pa entz ara eta Arabara gazte an a

kastera joaten z ren. He duek bere gazte an a erakuts nah zu-

ten eta gazte an a h tz eg ten sa atzen z ren aguntzar k gabe.

Ondoko egoera hau, esaterako, B zka ko Renfen gertatu zen:

a ta bat bere semearek n, gazte an a zek enarek n, betebeha-

rrak eg tera joan zen. Semeak a tar esan z on euskaraz nah

zuena esateko, berak gazte erara tzu ko zue a, ba na a tak

berak bakarr k aza penak eman nah z tuen, oso ga zk ar tu

arren, gazte an a zek e a erakusteko.

Aurreko informazioa gure mintzalagunen bizipenak izan dira.

Eskerrak eman nahi dizkiegu parte hartzeagatik eta garai har-

tara gu eramateagatik.

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

26

2012

maizpide

EMAKuMEAK hERRI KIRoLEtAn

Honetan ere, beste k ro guzt etan beza a, g zonak d ra nagus . Dena de a, ehen zan z ren horre akoetan b z ren zenba t emakume eta, zor onez, gaur egun ere, bad ra herr k ro e-tan ar tzen d ren emakumeak, nah z eta ora nd k b de uzea dagoen eg teko. Ha a ere, gauza jak na da parta deak emaku-meak d renean ez de a berd ntasuna sustatzen duen edoze n egek betearaz beharko ukeen parekotasun k jasotzen.Perurenak esaten du due a 40 urte ez ze a herr k ro k, apustua ba z k; eta apustuar k ro a ekua jaten has z tza on gara an agertu z re a ehenengo emakumeak. Eta ez emakumeak

Eusko jaur ar tzak 2006an aurrera eramandako P an Estrate-g koaren arabera, 18 d ra Herr K ro kategor a duten k ro ak. Herr K ro en Marka H18K da, 18 d re ako k ro ak. Hurrengo hauek, ha n zuzen:

1. AIZKoRA PRobA2. SEgA joKoA3. hARRI jASotZEA4. SoKAtIRA5-8. gIZA-AbERE PRobAK: 5. gIZA PRobAK 6. ZALDI PRobAK. 7. IDI PRobAK. 8. ASto PRobAK9. LASto ALtxAtZEA10. LASto botAtZEA11. LoKotx bILtZEA12. tRontZA13. ZAKu ERAMAtEA14. oRgA joKoA15. InguDE ALtxAtZEA16-17. txIngA-ontZI ERAMAtEA: 16. txIngA ERAMAtEA. 17. ontZI ERAMAtEA18. hARRI ZuLAKEtA

Ha a ere, bad ra beste k ro edo joko batzuk aurrekoez ga n, batzuetan herr k ro tzat hartzen d renak:• Ahar jokoa• Antzara jokoa• Artza n-txakur eh aketak• Bo a jokoa• Estropadak• Pa anka jaurt keta• Toka

Herri kirolak baserriko lanari lotutako kirolei deitzen zaie, baserriko bizimodua eta lana dira herri kirolen oinarria, oro har. Gure arbasoek era guztietako lanak burutu behar izaten zituzten euren familiak aurrera ateratzeko, hala nola, ikatza sortu, lurra landu, belarra moztu, uztak garraiatu eta batere erosoa ez zen inguru batean.Baserriko lanek, gainera, indar fisikoa eta iraupenarekin zerikusi handia zuten. Hortik sortu ziren norgehiagokak.

HERRI KIROLAK

ERREPORTAjEAaldizkaria

27

baserr an an k eg ten ez zue ako! Ba na eguneroko b z mo-dut k p azara sa to eg tea urrats hand a zen gara hartarako. Apustuak g zonen ghetto omen z ren. Emakumeek, eg teko-tan, gauean edota go za dean eg ten omen z tuzten. 2005. urteko abenduaren 26an M ren Urk o ak zortz arroako z ndroa jaso zuen, ba na jasoa dago 70 bat urte ehenago Itz arko emakume batek, Damasa zeneko batek, 22 urterek n 100 k oko harr a jaso zue a Lasturko ja etan. Beste kasu bat sega-apustuan ezagutzen da, 1967ko eka na-ren 29an, Hernan n, Mar a Ascens on Azeo o artzuarrak, 37 urte z tue a eta 5 seme-a aben ama zan k, Hernan n g zon bat rabaz z onekoa. 1908ko beste erronka bat ere jasoa dago, b emakumek Deba eta Zuma a arteko b dea o nez nork ehenago eg n zen apus-tua. Ez dago esan beharr k gara hartan emakumeek apustuak eg tea g zartean ga zk kus a zegoe a.Egun, zor onez, geh xeago d ra herr k ro etan ar tzen d ren emakumeak.

EStRoPADAK

Esan dugu herr k ro ek baserr ko anek n dute a otura, ba na ez dugu ahaztu behar gure herr a arrantza e herr a ere zan de a eta ag an kosta a deko k ro etan ezagunena de ako, estro-padak a patuko d tugu.Estropadek ere anarek n, arrantza e anarek n, dute otura estua. Ka ra ehenengo no z r ts ko eg ten zuten norgeh a-

gokan dute estropadek jatorr a; zan ere, ehenengo he tzen zenak arra na sa neurr hobean sa du aha zaten ba tzuen. Eta ehenengo skarrak ere hone a sortu omen z ren. Bazen beste an bat ere, ato - ana. Hau ere estropaden jatorr beza a a pa da tekeen ana. Sarrera za samarra zuten ka e-tan, B bon eta Pasa an esaterako, be aontz hand ak ato - anak tra neruek n eg ten z tuzten. Ta a at k be aontz ak kus orduko ateratzen omen z ren tra neruak. Lan honek n orda netan so -data ona zaten omen zuten eta pentsa tra neruen arteko nor-geh agokak no akoak zango z ren, be aontz ra nor ehenago r ts , hark eramango ba tzuen atoan be aontz a ka ra eta hark rabaz ko so data. Geh enetan an hau emakumeek burutzen omen zuten, zan ere, g zonak Groen and an zaten ba tz ren arrantzara joanda.

Lehen skarra ez zen apustu so a zan, mundakarrak eta ber-meotarrak Izaro r a norena zango eh atu ba tz ren. Bermeo-tarren esku geratu zen r a azkenean, ba na pentsa b herr en arteko p kea no akoa zango zen! Edo den?xx. mende erd a dera, Pasa an ato - ana eg ten zuten b tra neru ba no ez omen z ren, b Don banen eta bakarra San Pedron. 1854. urtean Don baneko festak ospatzeko estropa-dak eg n omen z tuzten eta San Pedro zan omen zen gara e. Estropada geh ago ere eg ten z ren, nosk , ba na guzt en artean bat nagus tu zen denborarek n hartu zuen sonagat k: Kontxako Bandera. 1871koa a patu oh da ehenengo beza a eta ora nd k ere eg ten da.

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

28

MAIGOROSTIAGA

Maizpideko bi ikaslek asteartero, afaldu bezain pronto, barnetegitik alde egiten dute Clown ikastaro batera joaten direla esanez. Baina zer demontre da CLOWNA?Kasualitatez, euren irakaslea hemengo ikasle ohia da: Mai Gorostiaga.Clownari buruzko zalantzak berari galdetu dizkiogu. Bere erantzunak eta irizpideak ondoren eskaintzen dizkizuegu:

ZENBAT URTE DARAMAZU CLOWN EGITEN? NOLA HASI

ZINEN?

Tx k a n ntzenean n re a tarek n urtero ateratzen n ntzen karro-

zatan To osako Inauter etan. ja o n ntzenean a tak txotxong o

emana d bat eg n zuen auzoan n r ong etorr a emateko. Amak

pu nen eta stor oen b dez fantas aren mundua erakuts z dan

eta errea tatearen beste a deak ere ba .

Bet ar n ntzen mozorrotzen, m tatzen, antzezten… Gurasoek

zera esaten z daten:

-Zuk zer uste duzu, Inauter a urte osoan de a edo zer?

-Ba, ba !!! –Erantzuten nuen n k.

Ora n antzerk a n re pas oa, n re anb dea eta n re b z modua

da; beraz, arg eta garb daukat nauter a urte osoan de a.

Antzerk a kasten has n ntzenean, C own eg ten genuen

konp ementu g sa. Hor has n ntzen sudur gorr en abenturak

ezagutzen.

ZURE IRITZIZ CLOWN IZATEA… ZER DA?

B z r k egotea.

EDONOR IZAN DAITEKE CLOWN?

Guzt ok gara C own. Asko ez d ra konturatzen, ba na gure

c owna barruan daukagu. Zera gertatzen da: A txor hor

b z tzan p xkanaka-p xkanaka ezkutatzen dugu da a txor hor

g zarte kontam natu batean onartuak sent tzeko.

ZER AUKERA DAGO EUSKAL HERRIAN CLOWN ARLOAN

SARTZEKO?

Ora n aukera geh ago dago. Zor onez Oh u ar K own eta beste

a tz ndar batzuek eg ndako ana bere fru tuak ematen ar da.

Gaur egun, ku tur agenda bat beg ratzen badugu ez da arra-

roa C own kusk zun batek n aurk tzea.

Guk, ad b dez, PAILAZTANA C own Ta dea sortu dugu eta

astero e kartzen gara pa azoen munduan sakontzeko.

CLOWN IZATEA ZALETASUNA BAKARRIK AL DA EDO BA-

DAGO HORTIK BIZITZERIK?

N k “hort k b z tzer k” esan beharrean “horretarako b z tzea”

edota “horregat k b z r k egotea” esango nuke. Zer edo zer

gr naz eg ten baduzu ez duzu zure b z tza hor gabe u ertzen.

ZEIN ALDE DAGO EZAGUTZEN DITUGUN PAILAZOEN ETA

CLOWNEN ARTEAN?

Nah z eta askotan anagat k f s kok ez garen ha nbeste e kart-

zen, n re ustez, gure b hotzak bet konektatuta daude no a edo

ha a. Eta gure sudur gorr ak konex oaren antenak d ra, nosk .

CLOWNEK, ZERGATIK DARAMATE SUDUR GORRIA? ZER

2012

maizpideELKARRIZKETAaldizkaria

29

ESAN NAHI DU HORREK?

Sudur gorr a maskara tx k ena da. Ez da derr gorrez gorr a

zan behar ba na C ownak bet erab tzen du maskara bat. N re

ustez nterruptore batek beza a funtz onatzen du gure bet ko

oh turetat k ateratzeko eta emoz oen munduetan sartzeko.

Sudur gorr a jarr takoan… K k! jada ez dago ezer ez nezkoa.

jESUS jARAREN ARABERA, CLOWN IZATEA EMOZIOEN

NABIGATZAILEA IZATEA DA, ZER ESAN NAHI DU HORREK?

ZU BAT ZATOZ BAIEZTAPENAREKIN?

Erabat ados. Gure emoz oek n b da atzen kasten badugu

gure b z tza etengabeko oporra d b hurtzen da. Ba na oporrak

b z tzarek n konektatzeko eta ez deskonektatzeko, norma ean

esaten dugun beza a.

MAIZPIDEN, ANTZERKI IRAKASLEA IZAN ZINENEAN, ZER

GERATU ZAIZU GOGOAN? NOLAKO ESKARMENTUA IZAN

ZENUEN?

N k esan dezaket euskara kas duda a antzerk ar esker. Beraz

Ma zp den kastaro bat ematea oso berez a zan da n retzat,

ehen pertsonan kus duda ako ze n hand a den antzerk aren

mag a edoze n gauza kasteko, eta batez ere h zkuntza bat

kasteko.

Ma zp den antzezten ere ar tu na z, eta San Ben to Ikasto ako

antzerk kas eek n kurtso bukaerako ana eska ntzen ere ba .

B s ta guzt ak berez ak zan d ra eta n re gogoan sentsaz o po t

batek n gordetzen d tut.

ZER GUSTATUKO LITZAIZUKE EGITEA ETORKIZUNEAN?

Zer da etork zuna? C ownak ORAIN b z gara!!! Eta ora n n re

ndar guzt ak INTUjAI TEATRO pro ektuan daude sartuta.

BEATRIZ LARRAÑAGAK eta b ok pro ektu hau sortu genuen

antzerk a ere teko, po n zatzeko eta oratzeko.

BESTERIK ESAN NAHI DUZU?

Eskerr k asko zuen ga dere erantzuten uzteagat k. Ohore bat

zan da.

bESARKADA bAt EtA CLoWn EgIn!!!

DEKALOGOA1- Suf tu, ez. Gozatu, ba .

2- jo asten dut; be az, b z k nago.

3- Eg ten dudan guzt an 100% ematen dut, g naz

eg ten ba tut.

4- Sent tzea eta ad e aztea d a n e a auak.

5- Bat-batekotasuna ma te dut, entzutea eta

ona tzea be ek n daka eta, ga ne a, pe tsona

so tza eagoa eg ten nau.

6- Emoz oak eta za tasunak gustatzen za zk t,

ha ek gabe ez na z-eta.

7- Ze ba t ondo ate atzen ez za danean, o tzeko

zo an egon na ze a pentsatzen dut.

8- Neu e ba tako hobe ena na z, ez pe fekz oa

o tzeagat k, ba z k eta neu e bu ua dena eg teko

ba mena ematen d oda ako.

9- Nah z eta pe tsona akasduna zan, jendeak

ma te nau.

10- N gan dena da ede tasuna, xa ma eta eg a.

ELKARRIZKETAmaizpide

2012aldizkaria

“Publikoari aurre egiteko, pailazoak urteak eta urteak lanean aritzen dira. Hala ere, kutxa berritik ateratako pailazoen sudur

gorriak bere botere osoa dauka” Enrique Enríquez.

30

ZubERoA: KAKuEtAKo ARRoILA

Kakuetako arro a eku kusgarr a da ezagutzeko. Zuberoan dago, Be agoa ondoan, P r neoren parra dean dago. Ingurua zugarr basat a da.Zenbat denbora behar da horra joateko?Gazte zet k, Larrautara 2,5 orduB bot k, Larrautara 3 orduIruñat k Larrautara 1,5 orduDonost at k Larrautara 2,20 orduBa onat k Larrautara 1,5 orduKakuetako arro a kusteko gutx gorabehera h ru ordu behar da, ba na joateko gomend oa eg ten d zuegu.

ARAbA: ZuhAtZA IRLA

U barr -Ganboaren urteg aren erd an dago. Gaste zt k Zuha-tza r ara 15 k ometro dago. Izugarr po ta da fam arek n edo agunek n egun bat pasatzera hara joatea, edo 2 edo 3 egun pasatzera, ba na beharrezkoa da bertako aterpean ostatu hartzea egun batzuetarako joaten bazara.Ur-k ro ak eg teko aukera hand a dago; ek ntza desberd nak eta nteresgarr ak eg n aha d ra. An matu!!

LAPuRDI: YASoLA

Ezagutuko d tuzue Ezpe etako p perrak, M arr tzeko Ama B rj naren arroka, Don bane Loh tzuneko Lou s xIV.aren etxea eta p aza edo Larrun mend a eta bere tren tt p a. Ba na Larrun ondoan, ezagutzen a duzue ekutxo bat mend artean yaso a de tzen dena?Leku hau oso ospetsua da nagus entzat eta kuspeg zugarr po ta du. Ehun urte ba no geh ago d tu eta gara batean kon-traband sten topa eku zan zen. Gaur b tar entzako topagu-nea bertan dagoen jatetxea da. Horregat k, o nez joan behar duzue O etat k (Urruñat k Azka nera b dean) ordu eta erd ko b dean, asa - asa .Ib a d on!!

Denok dakigu Euskal Herrian paraje ederrak ditugula; ziurasko, makina bat toki bikain ezagutuko dituzue. Hala ere, guk zenbait ideia eman nahi dizkizuegu hurbil eta merke asteburu onak izateko eta argazki politak ateratzeko. Gozatu gure herriaz, Euskal Herriaz

PARAJEZ PARAJEEUSKAL HERRIA EZAGUTU

2012ERREPORTAjEA

maizpidealdizkaria

31

bEhE nAfARRoA: bAIgoRRI Ba gorr Nafarroa Behereko herr a da, herr a de horretan urra der k zaba ena duena ha n zuzen (69 km²). 1.600 b ztan e nguru d tu egun (22 b zt./km²). Ba gorr ko kantonamenduko h r burua da. Herr ko ja ak abuztuaren ehen asteburuan ospatzen d tuzte eta bertakoak d tugu Erramun Mart korena abes ar a eta Aure a Arkotxa daz e eta euska tza na.

gIPuZKoA: oÑAtI EtA ARAntZAZu

Oñat G puzkoako hego-mendeba dean dagoen uda err a da, Debago ena eskua dekoa eta urra de osoko hand ena hedadurar da-gok onez.Oñat ra b s ta eg ten badugu, ez n gara ahaztu Arantzazuko b s taz. Ikusgarr a da frantz skotarrek bertan eg n duten ana eta jorge Ote zak Bas kako aurrea dea apa ntzeko eg n zuen esku tura. Arantzazuko frantz skotar fra eak, Lazkaoko bened ktarre-k n batera, euskararen bu tzatza e garrantz tsuak zan da.

Oñatiko Unibertsitatea Arantzazuko santutegiaren irudia

bIZKAIA: gAZtELugAtxEKo DonIbAnE EDo SAn juAn gAZtELugAtxEKo

Bermeon dago, tsasoan dagoen mend bat da harr zko eska era batzuen b tartez urrar otua.Merez du 231 eska era-ma a gotzea b sta zugarr ez gozatzeko.Go an base za bat dago eta kanpa a jotzen baduzu des o bat eskatu dezakezu.

nAfARRoA: EuSKAL hERRIKo ERDIgunEA

2004an aurk tu zuen Fe x Isasak, San Donato mend aren goeraren ezkerrean dago.2005ean era k zen saro bat da, jendeak non dagoen kus-teko.Ez da eku kusgarr bat ba na ba berez a eta desberd na, horregat k merez du eza

ERREPORTAjEAmaizpide

2012aldizkaria

32

2012SUPERGALDERA

maizpide

1- Meta ak, batez ere burd na, antzen d tuen pertsona.

- Lanb de hau duen pertsonaren etxean… zotza burduntz zaten omen da (hor d o, beh ntzat, esaera zahar batek).

7 - Euska a fabetoko 19. etra!

- “H r eterna a edo bet erekoa” de tu-r koaren b ga-rren etra (euskaraz)!

- “H r eterna a edo bet erekoa” de tur koaren h rugarren etra (euskaraz)!

8 - H honetako egunak arg tu orduko unak zaten omen d ra…

- I be tzaren aurret k bet !

2 Orda nketa b dez noren zerb tzutan eta baserr

edo etxe batean (norma ean nagus aren etxean b z

zan k) an eg ten duen g zonezkoa.

a) Zortzi hitzak.b) Pertsonaia ezkutua.c) Behean agertzen diren bost galderatxoak.

Ondorengo hitzak asmatuz gero, berauen lehen letrarekin gure pertsonaia ezkutuaren izenaren lehen letra(k) eta 1.abizena osatzen dituzten hizkiak eskuratuko dituzu. (OHARRA: EZ DAUDE ORDENATURIK )Hitz guztiek dute zerikusia gure pertsonaia ezkutuarekin.Guztira asmatu beharrekoa honako hau da:

3 - Bertan ja o da Euska Herr ko k ro ar (harr -jasotza eak eta p otar ak berez k ) ezagun ugar .

- 2011ko eka nean Nafarroako herr honetara eg n zuten txangoa Lazkaoko Ma zp de euska teg ko kas e eta rakas-eek.

4 - Or oko Parrok aren zena!

- Or oko tra neruaren zena urte askotan!

- Leke t on ere bada zen hor duen r a!

aldizkaria

5 - G puzkoako uda err a, Ern o mend aren eta B zka ko go koaren artean.

- Bertan daude A txerr ha tzu o ospetsua eta Laurga n parkea.

- Erromes- eku ezaguna

6 “Kab da” hand ko g zona, sagardoteg en ma ta e.

- Beh n b a kandora jantz ta agertu ze a bota z on

g zon arga batek!

SUPERGALDERA

33

Asmatza een artean 60 EuRoKo txarte a zozketatuko da, Gerr ko buru dendan euska buruak edo d skoak erosteko erab aha zango dena!

Letra Hitz

Pertsonaia ezkutua

1. galdera

2. galdera

3. galdera

4. galdera

5. galdera

ja o: :

B z tzako u te k geh enak NON?

Se ana a-a eben zenak:

B be tso a hand ak:

Base a en zena:

1

2

3

4

5

6

7

8

maizpide

2012aldizkariaSUPERGALDERA

NOR DA?Gure pertsonaia nor den asmatu baduzu... ondorengo datu hauek eman beharko dizkiguzu:

1) Zein urtetan jaio eta hil zen (hilik balego, jakina!)?2) Non eman ditu / zituen bere bizitzako urterik gehienak?3) Bere sei anaia arreben izenak eman behar dizkiguzu!4) Zein bi bertsolari handiren omenez idatzi zituen bi liburu 90eko hamarkadan?5) jaio zen baserriaren izena?

34

2012

maizpide

ZEINTZUK DIRA XANPAINAREN ETA CAVAREN ARTEKO DES-

BERDINTASUNAK?

B ek prozesu bera jarra tzen dute, mahats mota ezberd nean

dago kakoa. Xanpa nak, batez ere, Chardonnay eta P not No r-

mahats motak erab tzen d tu; cavak, ordea, Xare · o, Pere ada

eta Macabeu motak erab tzen d tu. Cavak xanpa nak ba no

zapore eunagoa du, n re ustez.

ZEIN DA CAVAREN JATORRIA?

Kata un an XIX. mendean has zen eko zten Sant Sadurn de

No an, gaur egun ere, bertan eko zten da geh en, nah z eta

mahast ak Kata un ako beste eku askotan dauden. Egun,

pen ntsu ako beste tok askotan ere eg ten dute cava, ad b dez,

Nafarroan, Arago n edo Gazte an.

ZER ESAN DEZAKEZU CAVAREN DESBERDINTASUNEI BURUZ?

Gaur egun, cava trad z ona ak eta eko og koak d tugu, hauen ar-

teko desberd ntasun nagus a burbu en kopurua da. Cava moten

artekoa, berr z, ontze-denboran eta azukre-ma an dago. Hona

hemen cava mota ezberd nen arteko bere zgarr ak:

Gure euskaltegian Kataluniatik euskara ikastera etorritako ikasleak daudenez, horietako bat, Cristina, elkarrizketatuko dugu cavari buruzko ezaugarriak argitzeko.

CAVA

ELKARRIZKETAaldizkaria

ONTZE-DENBORA

CAVA GAZTEA: 9 h abete gutx enez.

CAVA RESERVA: 15 h abete gutx enez.

CAVA GRAN RESERVA: 30 h abetegutx enez.

AZUKRE-MAILA

Brut Nature: L troko 3 g.arte, batere

erants gabe.

ExtraBrut: L troko 6 g.arte.

Brut: L troko 12 g.arte.

Extra Seco: L troko 12-17 g.arte.

Seco: L troko 17-32g. arte.

Semiseco: L troko 32-50g. arte.

Dulce: L troko 50 g.ba no geh ago.

Datu hauek of z a ak d ra. Cava motak azukre-ma aren

eta ontze-denboraren edo bot aratuta daramaten urteen

araberakoak d ra. Eta, nosk , cava bako tzak bere sekre-

tuan dauka. Badak zue, cava ona nah baduzue, Cr st na

b atu.

36