XORNAL CULTURAL PARA O LECER

Nº29Maio de 2019Prezo: 2 euros

DonBernardinodoblementepremiada enAmandi

Páxina X

Páxina XI

Páxinas XII

Páxina XIV

Medio Ambientee Os Bolechaslanzan unconcurso dedebuxo sobrereciclaxe

O Coutomobilízase paradefender o seuparque

Medio Ambienteaproba o PlanXeral da Teixeira

Entr

evi

sta Rafael Cuíña, alcalde de Lalín

Páxina IX

Páxina XV

Páxina XVI

Identificadosdous valiososmanuscritos doséculo XIII

“A campaña centraraseen PP ou en Cuíña”

Páxina XVII

O SacraFestivalserá enChantada e OSaviñao

Belesar prepara a XIV Festa doviño e das cereixas

O FARELO | Marzo de 2019II

Opinión

Colaboradores: GALIZA: Rocio Rodríguez – Montserrat Rodríguez – Porto Ucha – Raquel Vázquez – C. Méixome –

M. Xiraldez – M. Rguez. Alonso – X. Maure – Uxío Breogán – Pérez Lema – X. Glez. Mtnez. – M. Bragado – B. Iglesias (Mero) – Nemesio Barxa – Andrea Goro – Anxo Mena – I. Otero Varela – SusiRodríguez – Jesús Témez Fernández – Isidoro Gracia – Roberto Carlos Mirás – Rafael José Adalid –Laura de Cáceres – Kiko Neves – Ramón Mariño – Manuel Estévez – PORTUGAL: Hilaria AlbertinaDantas Antelo - Viale Moutinho – Manso Preto – Isabel Varela – João Martinho – MADRID: Juan Lou-zán – BARCELONA: Fdez. Valdeorra – PAIS BASCO: Nicolás Xamardo – CANARIAS: Fco. Puñal – NOVAIORQUE: Fco. Álvarez (Koki).

Fotografía: Hernández – A. Gutiérrez – M. Preto – Dpto. Propio.Humor: Tokio, Martirena – Pepe Carreiro – X. Marín – Xosé Manuel Fernández Montes (Hermanager

Producións) – Ignacio Hortas – Francisco Puñal –Felix Ronda – Fuco Prado – Sex – Ortifus (España) –Omar Pérez (Galicia) – Mauricio Parra (Colombia) – Cébula (Polonia) – J.Bosco e Fernández (Brasil) –Marlene – Pohle (Arxentina) – Guy Badeaux (Canadá).

Depósito legal: VG-14/2017

Imprime: Publicaciones Tameiga S.L.Publicidade: Departamento propio e axencias publicidade@novasdoeixoatlantico.comFotografía: Hernández e departamento propioDeseño e maquetación: Fran Eiró

Director: Guillermo Rodríguez Fdez. T. 658 58 50 49 guillermo@novasdoeixoatlantico.comEdita: Editorial NOVAS DO EIXO ATLÁNTICO S.L. Avda. Sarmiento Rivera, 4-4ºD

36860 PONTEAREAS - GALIZA - T. 986 64 12 69 redaccion@novasdoeixoatlantico.com

Xornal Cultural para o Lecer

Por Manuel Estévez

Militante de paleta e aprehen-dido ao territorio do Calvariovigués, cita de cada noite en

busca das musas para retirarse, algun-has veces ao alba e recollerse no seucuartel do Areal, creador incansabledurante a longa traxectoria en diferen-tes residencias e estudios, infeliz-mente o último antes do cambio,abrasado polas chamas transformandoas obras en cinza, mais él continúapintando e escribindo, na actualidadenun lugar privilexiado da cidade.

Secundino Diz, di ser fabricado enVigo, naceu no Pais Vasco e rexistra-ronno na Cañiza. Sexa como for, a súacarreira longa e frutífera. Dende quetraballara a carón de Alvaro Cunqueiro,nos talleres de Faro de Vigo ata hoxeo polifacético non deixou de pintar aomesmo tempo de trotar camiños, aquíe além do Paradanta e trinta e oitoCompostelas na mochila.

A última vez que conversei con el,foi no Bar Roucos, R/Santa Marta, lugarde encontro de intelectuais e francisca-nos; neste recuncho dos fugóns fartu-rentos, rexentado polos irmaos do Ribeirode Avia, Sira e Xosé Antonio, non existeá vista dos clientes ningunha obra dasua autoría, pintura ou acuarela.

O cronista métese camiño nunhaandaina polos rueiros da cidade, noutrosdías camiñou a carón do pintor, paraabrir a porta daqueles bares onde estápatente a súa obra. Diz non fai expo-sicións nos Cafés. !Non señor!, trátasede cadros e dibuxos adquiridos polosrestauradores, tal vez algúns en trocode consumicións e xantares.

Desde a Praza de Compostela ataSan Roque, pasando polo Calvario,entre outras capelas culinarias do ex-

trarradio . !Si señor!, comezamos polaCafetería Maracaibo,coas paredes po-bladas de acuarelas, fundamentalmentemariñas, espazo culinario no que du-rante moitas noites compartillara xun-tanzas con outros colegasvigueses ou residentes nasfaldras do Monte Castro ouA Guía, entre eles o ines-quecible madrileño, Xosé Ma-ría Flores.

Catro acuarelas ou embar-cacións varadas en San Adriánde Cobres, Cangas e Baiona,alén doutras, desde o día dainauguración do local, olladaspor milleiros de clientes daquíe dacolá, como diría o ines-quecible escritor mindoniensee incluso noutrora, un inglés que re-calaba tódolos anos en Vigo, quixomercar unha aguada, mais o dono nonaccedeu á venda.

Subindo por Velázquez Moreno, ato-pamos O Sireno de Leiro, na Porta doSol, onde o camiñante poderá ler episar no chan pétreo, poemas de Oroza.Si, señor- "Oh eva/ évame malú/ évamemalu", alén doutros de Mª Xosé Queizán,Silvia Penas ou María Reimóndez, antesde entrar na recóndita Travesía Aurora,detrás da R. do Principe. Nos muros deO Elixio a carón doutros expoñentesda paleta, pendura un debuxo de Diz;ou mesmo dicir "O Cristo da Victoria",un agasallo que lle fixera ao inolvidabletaberneiro de Leiro, durante unha ho-menaxe.

A poucos metros o Mesón El Aguila,onde ademáis de excelentes caldos exantares, os ollos dos comensais podenalimentarse das pinturas de Diz; unhadas maiores representacións do poli-

facético, está na Cafetería Nuevo Derby,onde nos recibe Eusebio Prado, res-taurador, chegado a Vigo no 1975, daaldea chantadina de Mariz, amigo deSecundino, un e outro conversan dodivino e do humán, cada noite na R.Urzaiz, 21, non moi lonxe de onde nosatopamos, despois de pasar por diantedo MARCO.

E non podía ser doutra maneira; cuncubata Ron Bacardi e rodeados de

cadros, "Menina peregrina" na entradado local, así como outro titulado "Domar a mesa" que fora contraportada dolibro de gastronomía "Recetas de nues-tros Restaurantes", escrito polo astu-riano, Pepe Cadavedo; "Os caprichos deNeptuno" . Os demais amosan o enclavenatural do restaurador, na Ribera Sacra,a carón do Miño, antes de entrar enOurense, "Casa con viñedos", "Adega",ou o embarcadoiro onde parten os ca-tamaráns para navegar polo río ata OsPeares.

E subindo a costa de Urzaiz comofai tódolos días entre lusco e fusco opintor, chegaremos ata Couto Piñeirocon parada obrigatoria no nº 1, ondeo amante das artes e das letras poderáler un slogan de Diz "A-MA-DEUS. Amael vino /De buena cepa"; indudable-mente na Tapería do mesmo nome;uns metros mais adiante, xa na ruaColombia, o Imprerial, da mesma familiae unha paisaxe de Cerdeira, un lugar

de As Neves da paleta de SecundinoRegia taberna de barrio/Anclada en el latido del mismo/Cantareira caida del vino/ Inquieta solera y lirismo/ Mimo solemne divino/Obrera tasca taberna obreraAsina o dedo cliptoriano de Diz,

pendurado a carón dun debuxo a lapizou mesmo dicir, unha vendedora deproductos e dun cadro "Enracimados

de San Roque" no Bar Racimo,no número 25 da R/ Couto Pi-ñeiro e mesmo título que outroque se pode ollar no BodegónAgarimo, na rúa A Rola, ondetamen destaca "A Vendima",inspirada no Deus Baco, entrecuias cepas sobresae a cabezade creador e o seu inconfundiblesombreiro, mais non é o únicocadro onde vemos retratado opintor. !!Non señor!!.

Descendendo o camiño sen-tido contrario o amante das

artes placenteiras e pictóricas vai batercoa porta da Taberna 61, situada denúm 143 de Couto San Honorato, re-xentada por Xavier Pérez de Juan,amigo tamén do pintor, amante dasúa arte; tódalas noites lle prepara unpar de cubatas ou manxares saidosdos seus fogóns. Na parede da Taberna,unha acuarela de gran formato, auto-rretrato do mestre, presidindo outrosóleos asinados polo mesmo autor, unbodegón, Mulleres, Paisaxe con meda,dúas barcas e un debuxo. Espazo connome de autor, pintor Diz.

Mais a ruta plástica ainda non remata.Hai que estirar as pernas ata chegarcasi ao final do Barrio do Calvario, nº7da Rúa Xesús Fernández, para entrarnoutra sala de xantar, "El Manjar" ondependuran "Praia das Barcas de Canido"e a "Igrexa de Bouzas, finalizando opercorrido pictórico "dizano" en ORincón dos Artistas na Rúa Bolivia 41para ollar outras obras do maestro.

Pola cidade de Vigo detrás daspegadas artísticas de Secundino Diz

Manuel Estevez, a esquerda, e Secundino Diz.

Amplo aparcadoiro, para que sen-tan cómodos, moi cómodos,luces na entrada parpadeando,

mostrando a sala, onde atoparán, se-ñores, o seu morto ben morto, na de-zaseis da planta baixa está instalado,pasen e vexan o gran espectáculo: amorte disimulada para que non seasusten as guapas visitas.

Hixiénico todo, o chan moi limpo,–que o friame impoluto permanezafresquiño–, aromas de flores, ramosde todas as cores e coroas caras dearco iris brillante, ofrendas traídaspara cumprir co ritual, mostrando noxesto unha dor profunda e un grandeamor, pagando as flores que antes re-cibimos no morto propio.

En filas aliñadas as persoas ordenadassegundo a escala xenealóxica da árborede deudos: os fillos, a nai, irmáns eoutros; abrazos e bicos, choramos unpouco, as máis achegadas quedan unbo intre, as menos, afástanse cun sus-piro, amodo, sen ruído, buscando aporta, deixando libre a platea paraoutros actores secundarios...

Convén atender ao grupo do fondo,sentan moi preto do cristal grande,que separa o arca do público da primeirafila, os mellores asentos; detrás, todoben disposto, o morto, convidado depedra non se queixa nada, almidonadono seu niño de níveas formas.

Nesta a súa última escena perma-

necerá calado, calado e atento decátasemellor de cousas que nunca chegou asupoñer, algúns que cría que o odiaronmoito son agora os que máis sentena marcha fatal. Morrerse ten a súagraza se non fóra pola seriedade quese albisca nas facianas, ben que que-daría unha risa tola ouunha gargallada, por nonfacer escándalo rise á ca-lada, no anonimato dacaixa tapada.

Os velorios de anteseses si que tiñan graza,ademais de teatro, charlasliterarias, loas ao finadoe elexías varias, servíanseos doces con viño tostado,licor café con galletas…para animar o cotarro.

O morto no centro, nomedio do salón, –de todaa casa sempre o mellor–,con velones amarelos ecandelabros de prata ao redor da tarimade cerdeira, de castiñeiro ou de nogueirapara aqueles de nivel maior, a rostrodescuberto, sen tapar a cara, –o únicoque non leva mascara nesta función–, os outros actores, esíxeo o guión,deben enfundarse a cada cal mellor.

O falecido próximo pegado ás ca-deiras, mentres con graza murmuranos vellas rosarios e ladaíñas, escoitacon ansia as charlas de mortos que

contan os homes en tal ocasión. Adi-viñas ao velo a súa nobre intenciónde degustar unha copita daquel ga-rrafón, que esconde nas súas tripasun viño dulzón, que gardara paraesta celebración.

O pano, aguantando todo o maxilar,evita que mostre a súa voracidadeabrindo a boca en xesto procaz, seríade mal gusto tal proceder pois alguénpodería mal interpretar que o pobre

se aburre no seu funeral.Cando a noite alóngase e o frío én-

trase sigiloso polo balcón, a viúvaprepara de leña e carbón un braseiro,inmenso diría eu, que cobre de fumetoda a habitación, néboa de atrezopara dar impresión. Que non decaia afesta, poñamos emoción, que vexanos veciños cal finado é o mellor!

Que limpos, que arregladitos osdefuntos de antes, co traxe da voda

enterrábase aoseñor, porque afame soportadaevitaba o grosore cabía no negrotraxe que a súamuller gardouno armario de cerdeira vermella que asogra lle regalou, milagre de conservarsecoas bólas de alcanfor.

Os zapatos ben limpos e cepilladosmellor, aínda que furadosnas solas, –non se notanon–, escóndeo a seda doabrandado caixón. Levabanmil domingos, mil días deprocesión, pero ben limposaguantan e parecen es-treados para esta función.

Nestas obras de antes,ou máis modernas de hoxe,ser o protagonista non éo lugar mellor; é mellorpasar desapercibido, se-cundario naquel momento,colocarse onde non fagafrío ou poñan calefacción,que o de alimentar a pena

con viño, doces, licor de herbas ouChinchón xa non leva agora, perdeusea tradición.

Pero se vos toca de actuar comigona miña definitiva representación tra-tádeme aos invitados con moita con-sideración, pensade que algún día elestamén se gañaron un lugar no seucaixón e morredevos da risa. Pensadeque, aínda que non me oiades, mortode risa tamen andarei eu.

Élóxico que un pobo queira preser-var o idioma e cultura de seu, quequeira que se estude e se poña en

valor. É a única maneira de termos aautoestima alta como galeg@s e demantermos o noso feito diferencial.Dicía o gran pintor e escritor LuísSeoane (ao que o pasado 1 de Abrildeste ano lle adicaron o Día das ArtesGalegas): “ Cremos que o que unifor-miza diminúe ao ser humano, que asdiferenzas culturais enriquecen a hu-manidade. Nós queremos axudar a en-riquecer ao mundo coa nosa diferenza”.A coexistencia pacífica cos nosos veci-

ños non debe implicar a renuncia aonoso ser diferencial, nin á renuncia adefender os nosos dereitos e intereses.Resistirse á asimilación éun dereito e un deber. Eununca estudei a Maside,Seoane, Colmeiro,... enHistoria da Arte, a pesaresde teren unha calidade in-discutíbel e contrastada.Por que se marxina a Artegalega? Por que é galega?Quen é unha persoa faná-tica: quen se resiste á ex-tinción do seu idioma e da

súa cultura ou quen busca esa extin-ción con todo tipo de presións, mañase mentiras? Eu, como tanta xente, funeducado en español e, empregando ogalego (e aínda máis por bulir tanto)cometo erros que logo me pesan e dosque ás veces só me decado a posteriori.

A presión do español eos efectos da represiónlingüística son tremen-dos. E é moi incómodoquedar como “fanático”en certas situacións,cando realmente sóexerzo o meu dereito.Menos mal que ás vecestamén gosto de levar acontraria e de encontrartesouros onde algunha

xente só vé lixoou refugallos.Quen mellor de-fende o idioma e acultura de noso?Quen mellor de-fende os nososdereitos e intere-ses como galeg@s? Quen o fai sen le-varnos por derroteiros non desexados?Para min, desde logo, o BNG. E nonquero dicir con isto que sempre con-cordase no pasado con todo... Nuncase trata de concordar con todo. Eucoido que do que se trata é de escollero mellor para Galiza e para o pobo ga-lego e que isto, a ser posíbel, non su-poña grandes sacrificios para ninguén.Por certo, o cadro é de Luís Seoane.

OpiniónIIIO FARELO | Marzo de 2019

Coñecermos a cultura de noso

Por Ramón Coira Luaces

Mortos de risa

Por Avelino Jácome

Recibimos das mans do señor Al-calde de Mondariz-Balneario aMedalla de Ouro do Concello

concedida ao Foro E. Peinador polosméritos que recolle a acta do acordoaprobado por unanimidade dos gruposmunicipais da corporación municipal.

Nela explicítase que o Concello foio berce no que se arrolou unha parteimportante da historia do pensamentoeconómico galego, seguindo as liñastracexadas por Alfredo Brañas, unhafigura senlleira do rexurdimento galegode fins do século XIX, que EnriquePeinador Lines soubo recoller e actua-lizar nos tempos que lle tocaron dirixiro Balneario e a marca que comerciali-zaba as augas de Mondariz.

Conquerir o éxito empresarial e aproxección internacional utilizandocomo medio incentivador a diferenzano contexto da globalizaciópn dosmercados que daquela experimentarona súa aparición, e buscarlle á nosalingua e cultura novos aliados e espazospara a súa expansión e prestixio social,foi a contribución máis salientable daestratexia que o empresario galeguistaEnrique Peinador Lines soubo tecer en

tempos nos que a nosa cultura e idiomatiñan na tradición popular o seu acubillonatural. Incorporar criterios de mo-dernidade no discurso regaleguizadorfoi un dos obxectivos que acadou so-branceiros éxitos.

Na miña quenda de intervenciónstocoume responder ás acertadas con-sideracións que a moción aprobada re-collía sobre a obra e biografía de Pei-nador Lines, agochada durantedécada por mor do desleixodos que escribiron o relatodo nacionalismo galego. Em-peñados como estiveron naexcluínte exaltación dos crea-dores literarios dese dilatadoperíodo de tempo, menos-prezaron figuras claves do ga-leguismo do século XX.

Enrique Peinador Lines, Ra-món Obella Vidal, AntonioFernández López, Álvaro XilVarela, e outros empresarios que tiveroncomo denominador común a militanciagaleguista, son descoñecidos por xe-racións que militan no nacionalismogalego desde as últimas décadas. Asúa formación política é sesgada e

coutada unicamente ao ámbito literariode autores mesmo irrelevantes na cons-trución da identidade.

Apenas saben que Enrique PeinadorLines, militante do Partido Galeguistaque apoiou a Frente Popular en 1936,foi un adiantado no seu tempo naaplicación da fórrmula aritmética tanrecorrente no discurso da teoría eco-nómica expresada na suma do I + D+i, á que el lle engadíu o G de gale-guismo, que é o que pregoa a modernadoutriña da Responsabilidade SocialEmpresarial ou Corporativa, obrigando

ás empresas ao respecto pola contornaxeográfica e cultural onde exeercen aactividade empresarial.

Tampouco sabe a meirande partedos nacionalistas de arestora que foiPeinador Lines o que negociou en Ma-

drid, no Congresoe no domicilio dopresidente Azaña,a aprobación doEstatuto de Au-tonomía de Gali-cia.

Unha prestixiosa publicación, a Re-vista de Economía de Galicia, non llededicou en ningún dos seus númerounha soa liña dedicada a PeinadorLines, un dos precursores da chamadaplanificación económica autocentrada,que por volta dos anos corenta e cin-

cuenta tivo tanto predica-mento en Europa. Foi teóricopráctico da área metropoli-tana de Vigo que procurabaa vertebración dese inmensoterritorio coa construcióninacabada por da guerracivil do tranvía Vigo-Mon-dariz.

Sería difícil sintetizar nes-ta colaboración o inmensolegado de Peinador Linesrecollido na obra do histo-

riador Ricardo Gurriarán Rodríguez,“Enrique Peinador Lines, empresa, tu-rismo e pais”, por encargo do Foro E.Peinador; unha obra que reconstrúe orelato real do galeguismo transversalnon superado aínda polo actual.

Hoxe que debera estar eu afalar, como todo o mundo, dosaconteceres destas próximas

eleccións e dos escándalos que dá vercomo se pode chegar a comportar oser humano por un puñado de votos,por un prato de lentellas que ademaisen moitos casos supoñen o abandonode ideais colectivos e de dereitos hu-manos básicos e fundamentais, parapoder falar de irmandade, de igual-dade, de xustiza. Desta volta, que de-bera estar pulsando aquelasteatralidades sempre excitadas e, polovisto, tan humanas, cando se van demadre as persoas, cando se rompe enmil anacos todo aquilo da cordura, dosentido, da honestidade, de ser iso:persoas. E xa non digamos da humil-dade, aquela condición sublime que amin –particularmente- me conmocionae anima a seguir na loita de todos os

días crendo que si, que é verdade unporvir esperanzado. Xusto aquela con-dición que hoxe non vexo en nin-guén, porque todos seguen a subirseao podium que enarbora siglas e nonpobos, nin dereitos, nin tenruras esoños. Eu, hoxe, desde esa condiciónde ir contra a corrente, quérovosfalar da perda dun ser querido, dungaiteiro. Un amigo que levaba a Ma-tria no corazón, e espallaba notasno medio das brisas ventureiras, se-mentando ledicia e esperanza. Eragaiteiro, gaiteiro honrado e cabal,competente e namorado de nós e donoso, da música que flúe polas cordasobstinadas das entrañas e que dá ensoñar futuros cheos de propiedade, depaz, de conciliación. Nos últimos tem-pos, por mor da enfermidade, tocabaunha desas gaitas que se enchufan enon hai que soprar. Mesmo así, pe-

chaba os ollos compracido naquelasnotas que el mesmo producía contanto amor. Si, meus, hoxe quero dei-xar constancia de Xaquín, o gaiteiroque facía sons namorados da nosa his-

toria, gustaba –acompañando aotamén especial amigo e compañeiroPepe Quintas Canella, cantor de augafresca desde a noite dos tempos- re-gresar ao medievo, ir ao noso pasadopara reconfortarnos naquel tempo deesplendor e recrearse nas cantigas de

amor, amigo e deescarnio. XaquínBlanco López,Quino entre nós,vai no eido dasnostalxias nave-gando ceos e, aínda alá nesa señar-dade que evoca sosegos, deixou unoco moi grande, unha tristura, un si-lencio que nos fai mirarnos no espe-llo e preguntarnos, xa que logo, seestes partidos políticos que armantanto lío, merecerán sequera a nosaatención mentres unha gaita deixade soar e mentres mil soños deixande ter a súa propia banda sonora. Si,sei que Xaquín seguirá na lembranza,home tranquilo e loitador, confabu-

lado cos que sofren porque aman aGaliza. A súa gaita aínda ecoará gri-leira anunciando primaveras entre osrecantos da música e na memoria. Evirá tamén o amigo desde a nostalxia.Gloria á gaita e a quen a toca contanto amor.

O FARELO | Marzo de 2019IV

Opinión

Na morte dun gaiteiro

Por Baldomero Iglesias Dobarrio, Mero

Reconstruíndo o relato galeguista

Por Xosé González Martínez. Presidente do Foro E. Peinador

VO FARELO | Marzo de 2019

OpiniónPor Francisco Alvarez Koki

Dende fai algún tempo, andocon unha rabia que non mecabe no peito, por que dende

lonxe ollo na Galiza, como ocurrenfeitos medievais, e a xente dorme ensilencio. Nunha sociedade progresistae común, nun tiñan que pasar estascousas. Os lampantíns o servicio dopoder, pensan como sempre co ban-dullo. Esta visto que ai moito inte-lectual que se sirve de Galiza, nonque sirve a Galiza. Coando chego aNova York, no ano 84, o profesorDino Pacio e mais eu falabamos dalingua e el comentábame que nunhaconferencia do profesor Antón Santa-marina, este comentaba que a linguagalega atravesaría un camiño difícilen cuanto a falantes.

Digo isto en relación a unha mestra

galega que por ensinar matemáticas,en galego, e reprendida pola Conse-lleira de Educación. Sabendo que o99 por cento da educación en Galizae en castelán, inda non miramos queninguén da Conselleira de Educación,reprendese a ningún mestre por facelo.Galiza sufre a involución meirandeda súa historia. Volvemos os temposde .- Hableme en cristiano por favor.O goberno central na figura de Rajoytivo un gran aliado no goberno galego.Cortaron a esperanza de raíz. Porque a esperanza esta na escola. Euson católico, por que sen saber, meuspais bautizáronme nesa relixión. Alingua e o mesmo. O neno terminafalando a lingua da escola. Fai poucotempo Ana Pantón fixo un proxectocara a lingua, proxecto de escola,

que seria o único que pode salvarnos.Agora que se achegan as eleccións edespois delas, os gobernos catalánse vascos, son os que teñen forza epresionan, coando queren conseguiralgo para as súas comunidades. Coandose fala de Galiza e como falar deMadri. ¿Que nos pasa? ¿Por que de-preciamos tanto o noso? O acontecidocoa mestra de Pontenova e grave.Seria importante que o goberno ga-lego, sacase a mascara e prohibira ogalego, que e o que tratan. Pero eque pasa coas institucións que debe-rían de defendernos destes atrancos.Para que serven A Real Academia Ga-lega. O consello de Cultura Galega. AAsociación de Escritores. E un longorexistro de asociacións que dormenno limbo. Aquí non pasa nada, cadaun na sua leira e na súa leria. Apenasfai uns dias A profesora e escritoraMixteca. Yasuaya Aguilar, falou en

México ondeexisten mais de68 linguas. Eladixo textualmen-te. “Nuestras len-guas no mueren,las mata el esta-do, las mata con el pensamentoúnico, la cultura única ” Resulta queo profesor Dino Pacio, conseguiu quena universidade do estado de NovaYork, lle dean créditos os seus alumnospor saber a lingua de Rosalía, e enGaliza nos repriman. Resulta que nosconcellos pasa o mesmo, eu coandovou o meu concello na Guarda, nonsei si estou na Guarda ou en Madri.Sigamos esperando a que ocorra omilagre. Unha vez mais, relembroestes versos de Rosalia. “ ESTE E OCANTAR QUE CANTAMOS, MAIS QUEFACER SE OUTRO MILLOR NUN HAI.

Este é o cantar que cantamos

Saímos dun souto e metémonosnoutro. Podiamos empezar afalar das eleccións que veñen,

utilizando o vello refraneiro popular,tan literario e ás veces tan certo.Nestes días, xa pasados, parece porfin que as cousas van pousando noseu sitio. Ninguén esperaba tal deba-cle da dereita, nin tanto ascenso doPSOE. Parece que esta vez ante o pe-rigo inminente da chegada dunhalonga noite de pedra . Todo mundosaiu a votar. Inda que dicir que oPSOE é unha forza de esquerdas é uncerto atrevemento. Ate agora os seuslíderes no seu conxunto, defraudáron-nos en moitas resolucións sociais.Non esquezamos que moitísimos mi-nistros deste partido, terminaron naempresa privada co seu arranque po-lítico. Na vitoria socialista destesdías, os votantes foron claros e firmesna súa mensaxe, por iso lle gritaron acoro.- CON RIVERA NO! Estes díaspola miña vila, vexo grupiños da de-reita falando de política e arranxandoa vida dos outros. Todos con cara deincredulidade. Era visto. O acontecidonos últimos tempos na dereita nesaloita de sucesión política, daba clara-

mente mostra do que pasou. Como hoxe en día na política vale

todo, pois usaron todos os recursosque pensaron lles podían favorecer.Nun país de pandeireta como é España,onde nos levantamos e nos deitamosollando o pulso sobre dereitos, dogoberno central coa familia do ditadorapoiada pola igrexa, dános a verdadeiradimensión de onde estamos. Moitatransición pero os fascistas mantiverontodos os privilexios que tiñan.

Pero agora veñen as elecciónsmunicipais, onde existe aínda o votodo favor político. Hai concellos nosque era mellor que non tivesen go-bernado certos partidos ou individuos.Hai concellos que ademais de faceras cousas mal, fixeron do concello asúa casa privada. Concellos onde sóreciben os seus amigos. Concellosque se rodean de sicarios políticos,máis que de compañeiros de ideoloxía.Nestes trinta anos que levo fóra daterra, teño asistido ao cambio demoita xente. Algúns eran ateos candomarchei e hoxe mexan auga bendita(alabado sexa Deus ).

A política debía ser algo serio,pois é o instrumento de futuro para

os nosos concellos. Nestas eleccións,e no Baixo Miño, penso que vai haberpoucos cambios. Para moitos partidosé mais fácil de controlar a políticamunicipal. Na política hai dúas espe-cies. Os depredadores, que son osmáis. E os lideiras que son os menose que nunca ou poucas veces cheganao poder, por ser honestos. Os de-predadores, nunca militaron en parti-dos nunca falaban de política, nuncalles interesou a súa vila, nin a súaparroquia, até que chegou o día quese lle deu a oportunidade de vivir aconta da política. Estes entran a todotrapo, pois son xentes sen ética ouescrúpulos. Os lideiras son xentes queloitan polos demais, xentes con amorá terra, pero poucas veces chegan aopoder, porque non serven para faceramaños. Na xeografía dos concellosde Galiza procuramos buscar exemplos,sobre todo para demostrar na nosavida tertuliana, quen fixo as cousasben ou mal. Durante algúns anos,todos falabamos de Allariz e da súatransformación, e todos queriamos edesexabamos ter un concello comoAllariz, e visitabámolo, para desfrutardel inda hoxe. Hoxe podo dicir tran-quilamente que hai outro concelloque dá exemplo do ben facer. Este éo concello de Tomiño. Concello quedespois de corenta anos de soño su-lagado, espertou á vida da man da

súa alcaldesa. Concello cunha trans-formación municipal irrecoñecible. Asúa relación transfronteiriza cos ve-ciños de Portugal que sempre tivemosignorados, o seu achegamento á cidadeolívica por Tebra, o seu movementode flores e plantas, fixo deste concelloun exemplo a seguir. Parecen estasliñas, un texto de peloteo, pero noné o meu estilo. É a miña opinión.Non estou inventando nada, todoesta aí.

Quero resaltar que moita xente dacultura e do deporte doutros concellos,buscaron refuxio aí, por ser atendidose entendidos. A súa alcaldesa SandraGonzalez, repudiada por algúns porser muller, tamén soubo dende moinova, na súa andaina política o queera sufrir expulsións nos plenos, porincordiar, tamén soubo de insultos ecalumnias. Pero coando chegou aopoder e co bastón de mando, nobalcón do concello, prometeu quegobernaría para todos os veciños. Easí o fixo. Por iso o concello de To-miño, tardará moitos anos en ter unalcalde ou alcaldesa como a que ten.Para min, que a cultura e a linguason moi importantes, teño que resaltara súa defensa social por ela. Por isocoando escribo este texto das elecciónsmunicipais, lémbrome dos versos deRosalía de Castro. ¨ NA FRENTE UNHAESTRELA, NO BICO UN CANTAR ¨

Na frente unha estrela, no bico uncantar

O FARELO | Marzo de 2019VI

OpiniónPor Rayma Elena Hernández

www.novasdoeixoatlantico.com

Cando Ramiro Serafín Cal Sueiro-chegou á Habana en 1892 —tres anos antes do estalar a

guerra de Cuba contra España—, en-controu unha moeda. Pero non a co-lleu, porque, «o diñeiro está arrolladoaquí», dicía Plácido, o primoxénito domatrimonio de Plácido Cal e MaríaSueiro, quen acompañaba ao mozo de14 anos.

Outros dous irmáns zarparon do portohabaneiro cara Bos Aires. Mentres que,para labrar a súa propia fortuna, Ramirocolleu rumo terras de Vueltas, cercanasa Camajuaní—hoxe cabeceira do mu-nicipio de igual nome, na provinciacentral de Villa Clara—.

En San Sadurniño (A Coruña), ondetiña nacido o 3 de setembro de 1878,excepto os seus pais, pouco máis llequedaba. Aquí, para gañar unas moedas,debeu facer millóns de cousas, comocalquera inmigrante: comerciante decafé, xornaleiro, logo tivo unha ade-ga…

«O que máis admiro del é que nuncadeixou de ser español», afirma o seuneto José Gabriel Ramírez Calao evocar

a Papito, como chamaban ao mentorda familia.

Baixiño, de ollos azuis, cun pelomoi loiro e duro, que facía bromear aobarbeiro: «Amoláronse as tesoiras».

«Con ese acento formidable dos es-pañois e unha prestancia tremenda,

repetía: “Eu son galego a dobrar, porquesou da Coruña, de Galicia, e porquevostedes os cubanos son capaces decharmar galegos ata aos das Illas Ca-

narias e os cataláns separatistas (asíos denominaba daquela).

Nunca deixou de ser español nin en1925, cando o sernomeado xuíz de Ca-majuaní, debeu adoptar, ademais,a ci-

dadanía cubana.— E como chegou a

notario e xuíz…?—É o que eu digo. El

non tivo estudos univer-sitarios — asegura o seuneto—, e de súpeto xa éo notario de aquí (de Ca-majuaní), de Vueltas, deZulueta…, e logo, xuíz.

«Aínda que era moiculto…o mesmo podíacontar a historia da torreEiffel que a de PanchoVilla ou a da chegada dotren a Cuba, primeiro que

a España —recalcaba en ton de burlasonsacadora—, e respondía: “Iso éverdade”».

E así aparece rexistrado como xuíz apartir de 1925, ano no que —conta-ba—,tabaqueros camajuanenses levaronas parrandas (festas populares do norte

e do centro de Cuba) ata Guayos, hoxena provincia de Sancti Spíritus). Máistarde, na súa condición de locutor eestudoso destas celebracións —incluídasdesde 2018 na Lista representativa doPatrimonio Inmaterial da Humanida-de— José Gabriel soubo que non erasó coincidencia de datas, senón queentre aqueles promotores estivo o seuavó. Porque antes Ramiro Serafín en-

cabezara os Ñañacos, barrioOriente das parrandas en Vuel-tas, en singular porfía cosJutíos, que presidía IndalecioManso, o seu sogro, pai dasúa esposa, Magdalena MansoContreras, con quen tivo catrofillos e tres fillas, unha delasMaría Cal Manso ou Maricusaa Galega, nai do meu entre-vistado.

Os vellos tablóns da casa107 (antes 23) da rúa LeoncioVidal de Camajuaní —que se-gue habitada por membrosda familia— foron testemuñassilenciosas das historias queJosé Gabriel reproduce conhistrionismo de home de radio

e algún que outro «arranque galego».«Que nós non falabamos inglés»,

aclaraban colorados de ira cando lloinsinuaban ao non entender as con-versacións cotío Plácido, o irmán máisvello; señor alto, calvo e con gorranegra que viña de visita da Habana,onde se mudou e onde morreu.

Non pocos mediodías, de pequenochocaba «accidentalmente» cos pés doavó quen, dormía a súa sesta sentadonun butacón, «coas mans sobre a ba-rriguiña». Non por molestalo, senónpara despertara súa lingua galega.«Non entendía o que me dicía, pareceque me ofendía, pero extasiaba escoi-talo».

Sen embargo, aos berros da nai in-tercedía, cunha condición: «Se vostedeme promete que vai ser almendarista».Algo que nunca lle gustou.

O seu favoritismo polo equipo depelota Almendares obedecía a que,como os Ñañacos, tiñan abandeira azul.Por iso cando o provocaba cunha vitoriahabanista espetaba: «Si, pero vostedesson uns jutíos», que era a súa maneirade referirse, non sóa o coincidente

vermello da bandeira, senón a todo oque consideraba de poucos valores.

Orgulloso de ser miembro do maxes-tuoso Centro Galego da Habana, seguidordo béisbol cubano, acérrimo detractordo Barcelona de fútbol e tan partidariodo Real Madrid,que detestaba o califi-cativo de «merengue», porque aíndaaludía á cor branca do traxe; o meren-gue era moi suave e eles eran duros,os mellores.

Ideas do dobre galego cubano.«Non fumaba nin tomaba café, e nuncao via beber ron nin cervexa nin era co-milón. Só se queixaba: “Ah, que calorvai aquí en Cuba”, e botábase agua».

Nada de don Ramiro. «Iso é alá nomeu país, aquí non —explicaba—, eademais, moitos díncho con sorna.Para vostede, Ramiro —corrixía».

Na Coruña non tivo tempo a serdon, porque saiu con só 14 anos. Cosseus país carteouse algunhas veces,pero nunca máis os viu; nin aos seusirmáns que viaxaron a Arxentina. NaHabana deixou unha moeda no chan, emalianon ter vivido mal,non encontrouas tantas coas que soñaban ao desem-barcar. Pero ao falecero 1.o de setembrode 1971, aos 93 anos, quedou enCubao máisvalioso que tivo: a familiaque fundou.

«Queriámolo tanto…, un vello lindo»,lémbrao o seu neto, quen, con 75 anosde idade, aínda sen a oficialización dacidadanía española, é parte da fermosaheranza legada polo«dobre galego»quefoi o seu avó.

Galego a dobrar, ñañaco ealmendarista

VIIO FARELO | Marzo de 2019

Opinión

Foi un escultor galego, nado en Ou-rense en 1907 e finado tamén enOurense en 1979. A súa familia era

de orixe humilde. A súa nai emigrou aAmérica e el ficou na aldea ao coidadodos avós. O seu tataravó foi canteiro eel tamén traballou como canteiro enOurense desde os doce anos. Matricu-louse na Escola de Artes e Oficios e ini-ciouse tamén na talla de madeira. Emontou o seu propio taller. Estudou asesculturas da catedral de Ourense, enespecial do Pórtico do Paraíso e acudíatamén con frecuencia ao Musero Ar-queolóxico... Trabou amizade con inte-lectuais da Xeneración “Nós” comoVicente Risco, Florentino Cuevillas eOtero Pedrayo. Grazas a unha bolsa daDeputación de Ourense puido continuara súa formación na Escola de San Fer-nando de Madrid. Estando alí comezou

a Guerra Civil e el regresou a Ourense,onde gañou unha praza como profesorda Escola de Artes e Oficios, cesandovoluntariamente deste traballo en1956. Expuxo con éxito en Ourense,Vigo, Madrid, Barcelona, Bos Aires, Ca-

racas,... Foi elexido membro correspon-dente da Real Academia de Belas Artesde San Fernando e realizou monumen-tos públicos como a estatua de AlfonsoX “o Sabio” en Pontedeume ou o bustode Bolívar en Vigo.

Amosa interés por plasmar a vidacotidiana. Unhas das súas temáticasmáis frecuentes, tanto en pedra comoen barro son as maternidades, a infancia,

a muller, os grupospopulares,... Ta-mén é típico del oprimitivismo e olirismo nas súasobras, que enlazancoa tradición po-pular galega dos canteiros. Hoxe mesmo,cando escribo estas letras, volvín verunha exposición de obras súas en Ou-rense na sala Valente (exposición querecomendo visitar e na que hai esculturasen granito, barro, madeira, relevos, de-buxos e ata ferramentas de traballo).Recentemente, a súa familia agasallouá cidade de Ourense coa escultura doautor “muller soñando”, que se vía naexposición e que vén sendo un fermosopoema en pedra que agora podemoscontemplar nas Lagoas, á altura da rúaque leva o seu nome. Recentemente,deu a prensa a nova do pasamento doseu fillo, Miguel Angel Faílde, que co-laborou co seu pai e conservou a súa.D.E.P.

Antón Faílde Gago

Por Ramón Coira Luaces

Muller soñando e familia de Faílde

Noite eleitoral, um certo respiropóla baixada, não derrota, dastrês direitas, esperança de que

os partidos ganhadores da esquerdasejam mais respeitosos com nossa lín-gua, nossa cultura, nossos recursos na-turais, as necessidades de este pais...ainda que tenhamos exemplos vários deque a dependência do Centralismo, sejada color que seja, não oferece precisa-mente confiança (vemos o exemplo dePsoe de Vigo com o idioma no Con-celho). Noite nem sequer agridoce,noite triste ao observar como de novoGaliza fica sem voz no Congresso e noSenado. Não se me ocorre nada paraevadirme ou distraerme. Como recursorememorizo sensações da minha longaviagem, de mais de dez dias, com mo-tivo das férias de Páscoa, com pontofinal e início de regresso em Donostia.Rememoro o caminho da primeiraetapa, Vigo-Benavente e já detecto quenão vai ser nem pacífica nem entretidaesta minha alternativa da escrita fronteá preocupação do futuro. Pois as ima-gens que me vinham som as de terrasabandonadas, silveiras, térreos ermos,restos de incêndios, escassas parcelas

de pasteiras e aldeias de casas pobresou derruídas ou ostentosamente horte-ras; baixo o Padornelo anoitecendo.

No seu momento, e agora, não mepodo evadirem do “Pais das Maravilhas”que vivi há poucos dias com motivo deum convite que me propuseram dojornal “La Región” para assistir a umalmoço conferencia de Nuñez Feijoo,sim, o Presidente da Xunta, no Foro LaRegión. O contido da conferencia nãopudo ser mais fantástico nem cínico.Alicia no seu Pais das Maravilhas estoucerto que não pudo contemplar tantabeleza e felicidade como a que nostransmitiu no seu parlamento o presi-dente de governo de esta negada nação(submissa do Reino de Espanha commonarquia (re)instaurada no franquismo).Vem a conto porque uma das cousas deque falou em grandeza foi do nossocampo e agricultura; depois de desgranarportentos da nossa industria, da nossapesca, da nossa economia, do ensino eda sanidade, em política social, comgreves e protestas a cotio que desmen-tiam publica e noticiosamente todo oque ali falava e alardeava. Não souhome do campo mas minha relação

com ele foi constante desde meu nas-cimento (numa aldeia de Viana do Bolo)até hoje em que diariamente me deslocoa uma finca perto de Ourense (a Quintado Limoeiro, mais bem um quintal) pordesfrutar ali de minha soidade, ver secaiu alguma pedra dos muros, confirmarque não há goteiras na casa, revisaruma parte da minha biblioteca ali de-positada, dedicar algum tempo á leiturae ver como florescem os árvores, frutaistodos, na primavera, alem de procurarcortas de rastrojos em todas as fincasque constituíram a importante empresaagrícola-gandeira de meu avo, hoje aermo, para prever incêndios, polo quelevo no fundo de meu sentimento alembrança de aquele povo cheio degente e de miúdos que ali escolavam,os trabalhos agrícolas nas suas épocas,as festas e diversões... todo hoje desa-parecido, só ficam poucas casas abertas,alguns velhos tomando o sol, as terrasa ermo ou, ainda pior, cheias de silveiras,fentos, tojos, gestas e restos florestaisou algum castanheiro antigo; senti nojoe carragem do cinismo, da mentirasobre um povo que esmorece e não sóno seu rural, de que se houvera cortadoo abrente para o rural que anunciavamas medidas tomadas no seu dia poloBNG (Suarez Canal) e daquela nãopudem por menos que manifestar a um

companheiro demesa, militante ecargo do PP, porquenão convidava a seuchefe a um passeiopolo seu concelhode Esgos e polo meu, limítrofe, dePereiro de Aguiar, sumándo-se ao co-mentário outro companheiro de mesapara dizer que também podia ir a seuconcelho, igualmente limítrofe, de Jun-queira de Espadanhedo; o interpeladotinha presa e teve que sair.

De manha, saindo de Benavente, vimcampos cultivados em todo o transcursopor terra de Leão e Castela, dilatadasterras até o horizonte de um verdeamante, como pudem comprovar igual-mente ao chegar a Euskadi com cultivosdiversos e cuidada atenção á tradicionalvivenda de cada lugar e de regressopor Cantabria e Asturias, ainda aquicom vestígios de anteriores incêndiosno monte. Não podo esquecer que jána viagem como agora que escrevoestes recordes senti carrage ao vir-meá memória os últimos dados que haviaconsultado do anunciado “mandato dalegislatura rural” que nos vendeu o Sr.Nuñez Feijoo e que em resumo consis-tiam em que deixou de executar desdeo inicio mais de 305 milhões de partidasque correspondiam a programas para

Continúa na páxina seguinte...

Cinismo

Por Nemésio Barxa

O FARELO | Marzo de 2019VIII

Galicia

desenvolvimento rural e assentode povoação, em que se perde-rem perto de 20.000 pessoasocupadas desde 2.009 e 13.517habitantes alem de 220.000 pes-soas menores de 40 anos queemigrarem. Assentamento po-voacional ou ajudas á vivendatotalmente esquecidos póla Xun-ta que, em concreto, o orçamentopara apoio ao aluguer da vivendasó foi executado no 1’5%.

Há muitos anos, no inicio deesta escassa autonomia, por umimportante persoeiro do PP seme comentava que teríamos quemudar totalmente a nossa eco-nomia em função das novas cir-cunstancias e nossa integraçãoem Europa, passando a ser umaeconomia do sector primário ouagrícola e gandeira a um sectoreconômico terciário ou de ser-viços. Pensei que era uma bou-tade, mas agora comprovo comopaseninhamente vão fundidonossa riqueza agrícola e florestal(a não ser a submetida a inte-resses de empresas de fora, comocom o eucalipto) como fundiramo peixe ou os estaleiros ou anossa própria relação viária como resto de Europa.

Em Donostia chamou-me aatenção como se escuta falarem euskera. Gentes do comum;podo lembrar particularmente

uma parelha nova com quatrofilhos, de aparente crase mediaalta, que falavam entre elestodos euskera, exceto o maispequeno que ainda ia em ca-deirinha e não falava. Tambémum grupo de 30 ou 40 nenos deprimaria, possivelmente excursãode um Colégio infantil, que aten-diam as instruções do monitore falavam entre eles em euskera;alem de outras conversas naprópria rua e nos estabeleci-mentos de pintxos tanto típicosem todo Euskadi, e todo semque o castelhano perde-se pro-tagonismo no falar social. Naradio saem também com fre-quência emissoras na língua emúsica de Euskadi, que con-trastava com a oficial de aquí,“Radio Galega Música”, que re-transmite no seu 75 ou 80%música espanhola Escutei falarmais euskera em Donosti quegalego em Ribadeo, onde chegueidias mais tarde. E incluso eu,que não sou de bandeiras, teveque escachar a rir quando numparque de Donostia, (penso quese chama “de Guipuzkoa”), chan-tado no médio do parque ummastro com a ikurrinha; nemtanto alto o mastro nem tantogrande a bandeira como a rojay gualda da Praza de Colon,mas proclamando a todo visitante

que ali mandava Euskadi, comonos veículos da policia, que ten-hem matrícula própria, ou comona Cámara Municipal de Donostiaque no balcão principal ondeiasó a bandeira de Donostia erente ao chão as bandeiras ofi-ciais de obrigado cumprimento.

Euskadi e Cantabria tenhemrepresentação no Congresso de-pois das últimas eleições e vãocapitalizar seu votos. Já o ad-vertiram. Euskadi arrombou como PP e tenhem representantesde próprio. Cantabria aprendeuque ninguém deve agardar dosdemais, que há de ter força pró-pria para conseguir. Que imosdizer de Catalunya! Incluso Ca-nárias fará escutar sua voz esuas necessidades no Congresso.Só Galiza, nacionalidade históricaou mas bem nação não temquem fale por ela. Pode que ovoto ao Psoe ou Podemos sejavoto útil, mas para Galiza eigual de inútil que o voto aoPP. Resulta ridículo que o BNGnão atingira um escano e queobtenha dous o Cs. Não temosdignidade nem para aportar umavoz própria á política estatal.Seguimos sendo irrelevantes echamados a morrer por suicídioaprazado.

Quinta do Limoeiro, maio do2019

...Ven da páxina anterior.

Alocalidade de Castrode Carballedo cele-brou a edición nú-

mero 19 da festa deexaltación do prato típicodo municipio, a carne aocaldeiro. A asociación deveciños O Bubaíño, queornaniza anualmente a ce-lebración, preparou pretode 1.400 quilos de carne,tanto cocida con pementoe aceite, que é a receitamáis típica da zona; comode carne richada, (con-siste en cortar a tenreiraen pequenos anacos e fri-tila con cebola).

Os cociñeiros acenderono lume temperán e durantetoda a mañá prepararon asviandas para servilas a par-tir de una da tarde. A pesarda xélida temperatura, orecinto feiral encheuse dexente, aínda que, segundoindicou a presidenta do co-lectivo organizador, Asun-ción Gómez Neira, ao redordun 30 por cento dos quese achegaron preferiron le-var as racións ás súas casas.Hita Gómez Neira indicouque o encontro foi un éxitoao esgotarse todas as exis-tencias.

Castro de Carballedoagotou os produtos na

Festa da Carne

Algúns comensais levaron a carne para xantar na casa polo frío.

IXO FARELO | Marzo de 2019

EntrevistaPor Moncho Mariño

Rafael Cuíña, alcalde de Lalín

-Prevé unha campaña moidura en Lalín de cara as mu-nicipais?

Eu creo que si. Son oitocandidaturas, o PP tenta re-cuperar o poder por todos osmedios e nós estamos máisfortes que hai catro anos. Portanto, coñecendo as tácticasdesta xente, preveo unha cam-paña especialmente dura, si.-Como pode materializarseesa belixerancia?

Será unha campaña que secentrará en PP ou en Cuíña.Nese sentido vai estar moi po-larizada. -O resultado das elecciónsxerais poderá influír nas lo-cais?

Eu creo que marxinalmente.Pode influir naqueles partidosque teñan un mal resultadonas xerais. Mais logo está,como todo o mundo sabe, acompoñente persoal dos can-didatos que se presentan encada formación. Por tanto eurelativizo todo isto.-Como veu o debate do luns22 entre os candidatos ásxerais en TVE?

Xa o manifestei nas redessociais, con certo éxito pareceser. Para min o máis solventeera Pablo Iglesias, o gañadorfoi Pedro Sánchez porque erao que máis tiña que perder, enin perdeu nin gañou e iso ébo para el. Pablo Casado per-dedor por ausencia, aínda queno segundo debate, o do día23 pode saír con máis forza.Albert Rivera para min caeuno ridiculismo político.-Volvendo ao ámbito local,cales serían os proxectos quequedaron sen completar?

Sen completar non, porqueeu o que dixen no día de in-vestidura, o meu mandato seríade equilibrio económico parao Concello das pequenas cou-sas, e fixemos moitas. Logocando estivese todo equilibra-do, comezar cos proxectos máisambiciosos como acabar o sa-neamento que queda no nosorural, un rural especialmenteextenso. Por tanto creo quenese sentido cumprimos e es-tamos satisfeitos, aínda queclaro, a un sempre lle gustaríater feito máis. Mais tamén éunha realidade que pasamosde ser un dos concellos danosa posición máis endebeda-dos de Galicia a ser un dosmáis solventes de Galicia eisto é bo.-O que conseguiu materiali-zar, cal é o que máis satis-facción lle dá?

Sobre todo as cuestións eco-nómicas. Eu son empresariona miña vida privada e sei daimportancia desta cuestión.Agora Lalín está preparadopara retos de futuro impor-tantes, non? E antes viñamosarrastrando débedas millonariaspor causa de proxectos faraó-nicos un tanto desproporcio-nados. Entón insisto, cadapista que se arranxe, cada sa-neamento que se poda facer,cada rotonda que dea seguri-dade e as vivendas que fixemose a aposta polo deporte esobre todo, a aposta polas po-líticas sociais incrementandosubstancialmente as partidas,iso tamén me fai sentir moiorgulloso.-De continuar na alcaldía,cal sería a súa primeira de-

cisión?Sobre todo avanzar na exe-

cución de fondos europeos quetemos que desenvolver aínda,dos que aí van saír proxectoscomo os presentados para areforma do casco urbano, por-que é unha iniciativa urbana.E logo comezar cun plano sobreo saneamento do rural que éunha prioridade.-Como poden influir os re-sultados en Lalín na comarcae na provincia?

Se eu fose candidato doPSOE habería máis posibili-dades de sacar o deputado dazona cousa que afectaría bas-tante na Deputación. Creo quecomo non é a circunstanciasería máis complicado e se-guramente sexa do PP, queten moito asentamento nestacomarca desde hai moitosanos. Por tanto, repercusiónnon, mais Compromiso vaisepresentar nos concellos daGolada e Rodeiro. Creo queiso significa que algo de tra-ballo se está vendo en Lalíne que ten repercusión noutrosconcellos.-Como ve a relación Xunta-concellos?

Coñezo bastante ben á xenteque leva a Xunta actualmentee teñen unha certa querenciapor obviar as necesidades deveciños e veciñas daquelesconcellos que non gobernan.Sempre o fixeron, non é deagora. Na época Fraga menos,porque había conselleiros queeran nomeados fillos adoptivosen concellos gobernados poloPSOE, cousa agora mesmo im-pensable. Por tanto, vemoscomo á Xunta só lle preocupa

Lalín se ten o poder, se non oten no seu poder destinan aLalín cero. Iso é o que vimostodos estes anos. -Sería necesaria unha alter-nativa á FEGAMP?

Eu non o vexo moi funcional.Mais teño o meu máximo res-pecto polo alcalde do Barco,presidente da FEGAMP, e ocerto é que me gustaría botarlleun cabo para que sexa máisfuncional, ou polo menos máisvisible o seu traballo. Creoque o municipalismo é impor-tante en Galicia e a federaciónque nos representa debera termaior peso na toma de deter-minadas decisións.-É necesaria unha mesa moiampla dos concellos, sobretodo do rural, para tratar otema do despoboamento?

É un tema que eu escoitabacase moi de mozo falar namiña casa a Fraga. É un temaque se trata desde hai décadase non se dá tocado a tecla.Evidentemente, nun contextode recuperación económicacomo o que parece haber enconcellos como o de Lalín,que somos dos poucos ondeaumenta a poboación, sempreé máis doado por cuestiónsde traballo e facilidades deque as familias se animen ater fillos, cousa que en con-cellos onde a crise continúa émáis difícil. Mais insisto, encuestións de despoboamentohai que sentar moitos sectorespara analizar polo miúdo. In-sisto que non se deu coa so-lución, por tanto non é doadade buscar.

“A campaña centrarase en PP ou en Cuíña”

Rafael Cuíña (Lalín) afronta con opti-mismo as vindeiras eleccións munici-pais. Non obstante, parece consciente

de que a campaña será reñida. Por outrabanda, ve a necesidade de reformar ou darlle

outro pulo a institucións como a FEGAMP econsidera que o despoboamento do rural é untema que precisa de maiores e mellores incia-tivas, porque non é un problema de fácil solu-ción.

O FARELO | Marzo de 2019X

Redacción LUGOGalicia

Un total de 24 adegas daRibeira Sacra participa-ron na 39 edición da

Feira do Viño de Amandi, quese celebrou en Sober, o quesupón dúas adegas máis que oano pasado. A feira de Sober,declarada de interese turístico,reuniu a miles de persoas aolongo dun fin de semana. A fa-dista María do Ceo leu o pregónda festa que incluía concertos,catas de viños e exposicións,entre outros actos. Ademáis deinaugurar este ano a Feira doViño de Amandi, Adegas DonBernardino recolleu o premioen brancos e un dos tintos.

O conselleiro de Economía,Emprego e Idustria, FranciscoConde, asistiu á Feira de Sober,onde destacou o papel do sec-tor vitivinícola na dinamizacióneconómica do rural e na crea-ción de emprego e riqueza.Conde felicitou aos organiza-dores por unha feira que "xa éreferente no sector" e "un re-

clamo" para os miles de visi-tantes que se achegan cadafin de semana de Ramos. Taménsubliñou que os viños que sedegustarán pertencen á colleitade 2018, "cando a denomina-ción de orixe da Ribeira Sacraalcanzou por segundo ano con-secutivo e por terceira vez nasúa historia a cualificación deexcelente". O conselleiro taménencomiou o "bo facer" do sec-tor galego que, con cinco de-nominacións de orixe, máis de13.000 viticultores e preto de500 adegas, "sabe conxugar atradición coa innovación á vezque aposta por abrirse a novosmercados tanto nacionais comointernacionais".

O conselleiro de Economía,Emprego e Industria, FranciscoConde, asistiu á festa ondedestacou o papel do sector vi-tivinícola na dinamización eco-nómica do rural e na creaciónde emprego e riqueza. Condefelicitou aos organizadores por

unha feira que xa é referenteno sector e un reclamo paraos milleiros de visitantes quese achegan cada fin de semanade Ramos. Tamén destacou queos viños que se degustaránpertencen á colleita de 2018,cando a Denominación de Orixeda Ribeira Sacra alcanzou, porsegundo ano consecutivo epor terceira vez na súa historia,a cualificación de excelente.O conselleiro tamén gabou obo facer do sector vitivinícolagalego que, con cinco deno-minacións de orixe, máis de13.000 viticultores e preto de500 adegas, sabe conxugar atradición coa innovación á vezque aposta por abrirse a novosmercados tanto nacionais comointernacionais.

O conselleiro do Medio Rural,José González, acompañadopolo director da Axencia Galegada Calidade Alimentaria (Aga-cal), Manuel Rodríguez, asistiuá apertura da 39 edición onde

sinalou que é importante de-fender a calidade dos viñosgalegos vinculada ao territoriono que se producen e ás va-riedades autóctonas. José Gon-zález puxo en valor o peso dasubzona de Amandi dentro dadenominación de orixe RibeiraSacra, que o pasado ano xerouun valor económico estimadoen máis de 19,2 millóns deeuros ao producir algo máis

de 3,7 millóns de litros deviño cualificado. O titular deMedio Rural aproveitou taménpara felicitar aos organizadoresdesta cita, pois máis alá docarácter festivo, gastronómicoe enolóxico, a Feira do Viñode Amandi xoga un papel comodinamizador e impulsor da pro-dución e a promoción dos viñosdesta denominación de orixeen particular.

Don Bernardino adega doblemente premiada en Amandi

Adega Don Bernardino inaugurou a feira e recibiu dos premios.

Na XXXVII edición daFeira do Viño de Qui-roga participaron

catro colleiteiros e dúas co-lleiteiras ofrecendo os seusmellores caldos. Foi un cer-tame vitivinícola que ten porcostume dar protagonismoaos pequenos colleiteirosprescindindo da presenza deadegas profesionais. Partici-paron: Iria Carballedo Gonzá-lez, de San Vitorio; GasparÁlvarez Nogueira, das Medas;Secundino Rodríguez Sobrino,de Toucedo; Elías GonzálezMourelo, de Carballo de Hos-pital; José Luis RodríguezLago, de San Xulián de Abaixoe María Oliva Cao Expósito, deBendollo.

Trala recepción de autori-dades na Casa do Concello

procedeuse á inauguración dorecinto feiral a cargo da con-selleira de Medio Ambiente,Territorio e Vivenda, ÁngelesVázquez Mejuto. Lugo cele-brouse o Encontro Infantil doCertame Celtibérico de Bandasde Gaitas con desfile pola RúaReal, arteria de comunicaciónprincipal da vila, para unhaposterior actuación conxuntana Praza de España. Este anoo encontro homenaxeou a Ma-nuel Méndez Silvelo, gaiteirode Outeiro.

Pola tarde amenizou o re-cinto feiral o grupo de gaitasAlecrín e posteriormente ce-lebrouse o festival de músicano auditorio municipal coaactuación da Coral Polifónicade Quiroga, o grupo Alecrín eos grupos de danza San Mar-

tiño e Arume da Queiruga.Entregaronse os premios do“Certame de Cartas de AmorVila de Quiroga”. Xa pola noi-tiña, o actor Pablo ChiapellaCámara, dirixiuse aos presentespara exaltar as bondades deQuiroga e dos seus viños noseu pregón. A continuaciónhoubo festa popular coa or-questra Grupo Atenas e entregade premios do IX Concurso deCamisetas Feira do Viño, nopalco. O domingo día 21 houbomáis animación musical, nestecaso centrada no recinto feiral,co grupo de gaitas local ORecanto durante a mañá. Logoentregaronse os trofeos aoscolleiteiros. Pola tarde actuoua charanga Fuego que puxomúsica no recinto feiral ata ofin de festa.

Pequenos colleiteiros na Feira do Viño de Quiroga

Asistentes escoitando o pregón.

XIO FARELO | Marzo de 2019

Redacción OURENSE

Galicia

AConsellería de MedioAmbiente, Territorio eVivenda presentou hoxe

en Ribeira un concurso de de-buxo dirixido a escolares decentros de infantil e primariade toda Galicia para incidir naimportancia de realizar unhacorrecta reciclaxe dos residuosde aparellos eléctricos e elec-trónicos (RAEE) tanto para ga-rantir a saúde do planetacomo pola nosa propia saúde.

O concurso de debuxo RAEE-Bolechas está aberto á parti-cipación de todo o alumnadode infantil e primaria da co-munidade e o seu obxectivofinal é contribuír a concienciaras novas xeracións sobre a im-portancia de realizar unha co-rrecta reciclaxe dos residuosderivados deste tipo de apare-llos, tanto para garantir a boasaúde do planeta como a daspersoas. Neste sentido, a fina-lidade da actividade promovidadesde a Consellería de MedioAmbiente é subliñar o papelque xoga tamén a contorna

escolar á hora de fixar deter-minados hábitos e costumes.Dúas modalidades: desde ocolexio ou desde casa

Para plasmar a súa creativi-dade e poder participar, os ra-paces interesados terán deprazo para facer os seus de-buxos desde o 6 de maio ata odía 31 do mesmo mes. Poderaseparticipar de forma colectivadesde o colexio: o mestre oumestra inscribirá a súa claseno certame a través da weboficial da campaña e sete díasdespois un mensaxeiro pasarápolo centro para recoller osdebuxos.

Pero tamén se poderá par-ticipar de forma individual des-de a casa. Para iso, os escolaresque participaron co colexiorecibirán un código que unhapersoa adulta deberá inserirna web para que o estudanteparticipe indivualmente comesmo debuxo que fixo no co-lexio. Pero as nenas e nenosque non participen na escola,tamén poderán ser inscritos e

descargar na web a folla parafacer o debuxo e participar.

Os gañadores en cada unhadas dúas modalidades seránescollidos a través dun sorteoante notario. Na modalidadecolectiva, a aula que resultegañadora levará un premio de3.000 euros que terá que des-tinar a actividades educativas(viaxes culturais e similares)mentres que entre o resto deaulas inscritas sortearanse 10

portátiles e 20 Bibliotecas Bá-sicas dos Bolechas. E entre osdebuxos que participen namodalidade individual sortea-ranse outras 20 bibliotecasdos Bolechas.

Ademais, o colexio gañadordo gran premio de 3000 eurosrecibirá o agasallo nunha ce-rimonia pública prevista parao vindeiro 7 de xuño. Campaña de sensibilización

O pasado mes de decembro

a Consellería de Medio Am-biente, Territorio e Vivendapuxo en marcha unha campañade sensibilización para fo-mentar a reciclaxe dos RAEEentre os escolares galegos daman de Os Bolechas. Con estefin, os populares personaxesinfantís convertéronse nosElectrecos, superheroes da re-ciclaxe que dunha maneiraamena e didáctica percorrenos colexios galegos trasladán-dolles aos cativos pautas ecoñecementos para o correctotratamento destes residuos erecrutando novos aliados parao seu obxectivo.

Con esta iniciativa perco-rreranse en total 350 centroseducativos de toda Galicia cofin de acadar que as novas xe-racións de galegos sexan cons-cientes da importancia da re-ciclaxe dos residuos e, con-cretamente, daqueles derivadosdos aparellos eléctricos e elec-trónicos que desbotamos por-que non funcionan ou quedanobsoletos.

Medio Ambiente e Os Bolechas lanzan un concurso de debuxo sobrereciclaxe de aparellos electrónicos

Óscar Pérez Carral,candidato á Alcaldíade Ourense por Es-

pazo Común, presentou unhacandidatura, que inclúe aMaría Quintas e ao ex-capi-tán do CD Ourense RamónDacosta, como números 2 e3, e que aspira a “fomentar aparticipación activa e efec-tiva dos cidadáns no exerci-cio de acción política”.

Pérez Carral subliñou quese presentará “un programaaberto que inclúe máis de 245accións concretas elaboradase estudadas a partir de reu-nións con distintos colectivossociais, veciños, asociacións

e sectores profesionais”. Unprograma que “seguirá reco-llendo as achegas de moitasmáis asociacións y colectivos

para defender a implicaciónreal dos cidadáns no exercicioda política e crear un proxectode orgullo pola cidade.”

Candidatos de Espazo Común para Ourense capital.

Espazo Común “defenderá a implicacióndos cidadáns no exercicio da política”

Rafael Villarino, candi-dato do PSdeG-PSOE áAlcaldía de Ourense

ponse como meta sacar a Ou-rense da "resignación" paraconseguir que os veciños sen-tan "orgullosos de ondeviven". Nun acto de inaugura-ción do local de campaña,onde estivo acompañado polosecretario xeral dos socialistasgalegos, Gonzalo Caballero,púxose como meta acabar coproblema do tráfico en Ou-rense coa creación da OU-30,unha circunvalación que rodeetoda a cidade, para permitir"que por fin liberemos o trá-fico". A partir da variante ex-

terior os socialistas propoñenreutilizar os 15 quilómetros devía que quedarán libres desdea cidade ao polígono indus-trial de San Cibrao das Viñascon "un corredor verde nonque haberá un tranvía e unlugar de espazos verdes e edi-ficios públicos, como o da es-tación de San Francisco, quese utilizarán para fins cultu-rais". O outro dos eixos doprograma do PSOE será a crea-ción da "cidade termal", cunconsorcio estatal que o farárealidade o Goberno de PedroSánchez, "como se compro-meteu na súa visita á ci-dade", dixo Villarino.

A Cidade Termal doPSOE

Os veciños do Coutoempezaron a mobili-zarse en contra do

proxecto municipal de situar azona de monopatines que ac-tualmente se sitúa nos exte-riores do Pavillón dosRemedios, no Parque do Coutosituado baixo a Ponte de O Mi-lenio en dirección a Vistaher-mosa. Aínda que o anuncio dodevandito proxecto provén dehai xa tempo, o detonante dasmobilizacións foi a destruciónde zona axardinada e unha po-tente tala que se produciuestes días, segundo denuncianos propios veciños.

Os veciños defende a pervi-vencia do devandito parquefronte á agresión que supónaniquilar esta zona de especiesde caducifolias e poñer enperigo un espazo importantena cidade de árbores de follaperenne, con especies de cedrosdo Atlas e do Himalaya e deciprés de Arizona, ademais

de considerar que o parque seve abocado á súa extinción. Epiden que todos os traballostomen como referencia o pro-xecto orixinal que no seu díaelaboraron os funcionarios doConcello de Ourense Javier Ló-pez Pérez e Jorge Abadín.

O Colectivo ADEGA xa pediuá Consellería de Cultura e Tu-rismoa "un replantexamentodo proxecto e, en concreto,do que se refire ao Parque doCouto". A Asociación para aDefensa Ecolóxica de Galiciana súa argumentación segregao caso do parque do que é oproxecto da segunda fase daPosta en Valor da Ponte Vella,que cre "estar bastante ben".O que non quere dicir que,para liquidar o problema quexera a pista de skate onde ac-tualmente atópase (nas inme-diacións da Ponte Vella), eli-mínese o Parque do Coutoxerando outro problema.

ADEGA considera que o par-

que de skate pode levar aoutro emprazamento da cidade,pois "os usuarios do mono-patín teñen dereito a terunha instalación adecuada emellorada, aínda que nonson moitos". Pero a solucióná súa localización non podeproducirse á conta de sacrificaro Parque do Couto, sinala ADE-GA, antes de concluír lem-brando que "o que non é derecibo e que os contornas ver-des sexan sacrificados destexeito", segundo planea á Xuntaa Asociación ecolóxica no seuescrito.

O Grupo Municipal Socialistaanunciou unha moción ao Ple-no do Concello de Ourense,pola que expón un acordo pararecolocar a pista de skate.Deste xeito, os socialistas fanseeco das protestas veciñais queexpoñen manter a integridadedo recinto en contra do pro-xecto da Xunta de Galicia derecolocar neste punto a pataca

quente da mencionada pista.A moción do Grupo do PSOE

expón que o Goberno municipalcomprométase a " protexer,manter e poñer en valor oParque do Couto como pulmónverde da nosa cidade". Pídeseque se preserven as especiesarbóreas existentes nel e, mes-

mo, que se mellore o mobiliarioexistente. Iso despois de queos socialistas pidan aos deVázquez Abad desistir das pre-tensións da Consellería de EthelVázquez de exonerar o perí-metro da Ponte Vella da de-vandita instalación endosán-dolla aos veciños do Couto.

O FARELO | Marzo de 2019XII

Redacción OURENSEGalicia

O Couto mobilízase para defender o seu parque

O Parque do Couto está en perigro.

XIIIO FARELO | Marzo de 2019

O FARELO | Marzo de 2019XIV

Redacción OURENSEGalicia

OConcello de A Tei-xeira xa ten un novoPlan Xeral de Ordena-

ción Municipal (PXOM) adap-tado e acorde á normativaurbanística vixente. A conse-lleira de Medio Ambiente, Te-rritorio e Vivenda, ÁngelesVázquez, asinou a orde deaprobación definitiva do PlanXeral de Ordenación Munici-pal (PXOM) da Teixeira, untrámite co que se pon fin aotraballo desenvolvido nos úl-timos once anos para dotar aeste pequeno municipio ou-rensán dun marco legal mo-derno que substitúa áordenación básica vixentedesde o ano 2001 e contri-búa ao desenvolvemento sos-tible do seu territorio.

Durante o acto de sinaturado PXOM xunto ao alcalde deA Teixeira, Miguel Cid, a res-ponsable autonómica de Ur-banismo subliñou que con estenovo planeamento fomentarasea ordenación e a mellora dos34 núcleos rurais identificadosno municipio, onde o 97,5%do territorio está cualificadocomo solo rústico. Deste xeito,explicou que o documento sefixa entre os seus principaisobxectivos evitar a degradacióne a perda de construcións tra-dicionais incentivando a súarehabilitación e favorecendo

o uso e o aproveitamento domedio rural.

Na mesma liña e polo querespecta aos obxectivos enmateria de vivenda, ÁngelesVázquez indicou que o novoplaneamento prevé o desen-volvemento de novas edifica-cións, reservando un máximode case 5.000 metros cadradosa uso residencial, pero incideprincipalmente na fixación depoboación pola vía de reha-bilitar o xa construído e con-solidar os núcleos existentes.

Máis alá das previsións re-feridas ao desenvolvementodos núcleos rurais, o docu-mento tamén propón a crea-ción dun ámbito de solo ur-banizable no que concentrarusos industriais e terciarioslocalizado ao sur do concello,entre o núcleo de Valilongo e

o límite do termo municipal.Deste xeito, promóvese o de-senvolvemento dunha áreaindustrial ligada principal-mente ao cultivo da vide e ácomercialización de produtosvinícolas, un sector impor-tante neste concello.

Tamén se pon en valor aexplotación racional dos re-cursos naturais existentes enA Teixeira, apostando poraproveitar e desenvolver novasposibilidades como, por exem-plo, a potenciación do turismorural. Así mesmo, resérvanseun total de 11.508,74 metroscadrados para espazos librese zonas verdes, un 3% máisdo esixido legalmente; e ou-tros 3.805,74 metros cadradospara equipamentos comuni-tarios, un 2,2% por riba daporcentaxe que fixa a lei.

Medio Ambiente aproba o PlanXeral da Teixeira

O alcalde da Teixeira Miguel Cid, recibiu á conselleira de Territorio e Vivenda.Adelegación en Ourenseda Asociación para a De-fensa da Ecolóxica de

Galiza (ADEGA), solicita daConfederación HidrográficaMiño-Sil (CHMS) que investigaa tala de árbores no Concellode Manzaneda. ADEGA ven detomar coñecemento, pormedio de fontes veciñais deManzaneda, na zona do anti-guo poboado de Iberdrola noBao, que pertence a parroquiade San Miguel e na pedaníade Reigada, dunha problemá-tica ambiental. “Consiste-díADEGA- nunha tala de arbores

bastante grande e por certoalgún deles centenarios eachegados o río Bibei, entreos que destacamos chopos(populus alba), salgueiros(salis babylonica), pradairos(acer pseudoplatanus), bi-dueiros (betula) principal-mente e algún piñeiro (pinuspinaster), aciñeiras (quercusilex), cipreses xapones (cha-maecyparis obtusa) e poroutra banda arbustos estripei-ros (crataegus monogyma). Atala comenzou a principios domes de abril producindosedanos no entorno natural.

A tala realizouse no antigo poboado de Iberdrola.

ADEGA denuncia talas dearbores en Manzaneda

Ovicepresidente da De-putación, RosendoFernández, recibiu no

salón de Plenos do Pazo Pro-vincial, a un grupo da Bretañafrancesa que forma parte doirmandamento Quimper-Ou-

rense que existe desde hai ca-torce anos e que promove osintercambios culturais entreos dous territorios. Nesta oca-sión, un grupo de Quimper, in-tegrado por dezaseis persoasde entre 60 e 72 anos, perco-

rreu a provincia.Durante estes días, os veci-

ños da Bretaña francesa coñe-ceron, ademais dos atractivosturísticos naturais e patrimo-niais de Ourense, a gastrono-mía, o termalismo e a modaourensá, visitando lugares em-blemáticos do noso territoriocomo a Ribeira Sacra, elixidacandidata de España para Pa-trimonio Mundial da UNESCO.

No 2018 foi a Deputaciónde Ourense, a través do Centro

de Cultura Popular “Xaquín Lo-renzo”, quen visitou a BretañaFrancesa, participando na Se-mana de Galicia, onde desen-volveu diferentes actividadescentradas na posta en valordo patrimonio etnográfico, cul-tural e turístico da provinciade Ourense, así como en dar acoñecer o traballo que realizaeste centro da Deputación deOurense na recuperación, con-servación e difusión da culturapopular e tradicional do noso

país. O Centro de Cultura Po-pular “Xaquín Lorenzo” expuxoen Quimper catro mostras cen-tradas: na Ribeira Sacra, noEntroido da provincia, no traxetradicional galego e “unha ex-posición con 60 libros sobre anosa cultura que quedou alípara instalar a biblioteca deOurense en Quimper”, explicouLito Prado, do CCP Xaquín Lo-renzo, quen acompañou a estegrupo de Quimper na visita áDeputación de Ourense.

Un grupo da Bretaña francesade visita en Ourense

O grupo de visita no Pazo Provincial.

XVO FARELO | Marzo de 2019

GaliciaRedacción LUGO

Os días 17, 18 e 19de maio celebra-rase en Belesar a

XIV edición da “Feira doviño e das cereixas” organi-zada pola asociación Papei-ros, de Chantada eRabudos, do Saviñao. JoséMaril Sánchez será o pre-

goeiro o sábado día 18 logodo acto de corte da cintainaugural na ponte sobre orío Miño que comunica osconcellos de Chantada e OSaviñao.

Dez produtores de cereixae catro adegueiros teránabertas as casetas con seus

produtos, de venres a do-mingo. Despois do pregónentregaránse as distinciónsde “cofrades maiores do bóviño de Belesar e Líncora”.O domingo ás 17,30 cele-brarase o certame de atu-ruxos a cargo de Papeiros eRabudos. Durante os tresdías haberá festa campestreá beira esquerda do río Miñopara degustar polbo e carneen distintas elaboracións.Orquestras e grupos musicaisanimarán a festa. Os collei-teiros de cereixa porán áventa o produto procedentede Santiago de Arriba, Car-temil, A Sariña, Belesar eSan Pedro de Líncora. Norecinto feiral tamén haberápostos de artesanía, de cha-cinería e de queixos.

Na zona de servizo decomidas os asistentes de-

gustarán as viandas queofrecen os postos de ventae, por outra banda, os gru-pos habituais a esta cele-bración degustarán os xa-móns, paletas, pezuñas,chourizos e salchichón dafirma “Caballero de Viana”(Chantada) que José Moure

González presenta na mesacon pulcritude e profesio-nalidade e que remata convariadas e abundantes so-bremesas. Eusebio Fontaodeleita aos convidados cofruto dos seus viñedos ubi-cados na ladeira chantadinae solleira de Belesar.

Belesar prepara a XIV Festa do viño e das cereixas

Manuela Porto foi pregoeira en 2018.

Caballero de Viana saboreando un “habano”.

O FARELO | Marzo de 2019XVI

Galicia

OArquivo Histórico Pro-vincial de Ourense(AHPOu) garda na súa

colección de pergameos unvalioso manuscrito, recente-mente identificado, da obrahaxiográfica de Bernardo deBrihuega, estreito colaboradordo rei Afonso X (1252-84).Trátase de dous fragmentos –un bifolio e unha folla solta–en castelán das Vidas y pasio-nes de los Apóstoles, datablesa finais do século XIII ou co-mezos do XIV, que constitúeno testemuño máis antigo con-servado desta obra, da queaté agora só se coñecían al-gunhas copias tardías (desdesegunda metade do XIV atécomezos do XVI) en latín, cas-telán e portugués.

Os fragmentos en cuestiónteñen o valor engadido de per-tenceren a un códice haxio-gráfico moi coidado, segura-mente de procedencia rexia,

en que se copiaría a traducióncastelá íntegra do libro II deBernardo de Brihuega sobre avida e as paixóns dos apóstolos.Neste caso, o contido conser-vado nos dous fragmentos co-rrespóndese con varios capí-tulos da vida e paixón deSanto Tomás, San Marcos eSan Andrés.

É moi relevante, ademais,que o bifolio fora reutilizadocomo capa dun libro de apeodos bens do convento femininode Santa Clara de Allariz, únicomosteiro galego de fundaciónreal, pois permite reconstruíro itinerario cultural do códicedesde a corte castelá até oterritorio galego e a súa even-tual difusión ao reino portu-gués nas primeiras décadas doséculo XIV.

A colección haxiográfica deBernardo de Brihuega, compi-lada baixo o mecenado do reiSabio, estaba composta por

cinco libros sobre a historiada Salvación e dos seus pro-tagonistas a partir do NovoTestamento: a vida de Xesús ede Santa María (libro I), as vi-das e paixóns dos apóstolos(libro II), as paixóns dos már-tires (libro III), as vidas dosconfesores (libro IV) e as vidasdas virxes (libro V).

Fonte principal A tradución desta obra ao

castelán, realizada polo propiode Brihuega, ademais de circularcomo unha obra independente,como demostra o fragmento doAHPOu, tería sido empregadacomo fonte principal para acomposición dalgunhas secciónsda compilación universal deAfonso X, a General estoria.Desde finais do século XIII edurante as centurias seguintes,a obra vernácula de Brihuegatería sido difundida e traducidano Occidente peninsular, comodemostra o fragmento do AHPOue as diferentes versións portu-guesas hoxe conservadas.

Os fragmentos do AHPOuforan descritos nun principiopor Antonio Odriozola comoparte da General estoria, maiso recente estudo de RicardoPichel (Universidade de Alcalá),quen prepara actualmente unhaedición e estudo completo do

manuscrito, permitiu identifi-calos coa obra haxiográfica deBernardo de Brihuega e afinara súa datación a cabalo dosséculos XII e XIV.

Pódese ler unha primeiraaproximación ao estudo dosfragmentos nesta web TextoRdo Grupo de Investigación Tex-tos para a Historia do Españolda Universidade de Alcalá.

O Arquivo Histórico Provin-cial de Ourense, dependenteda Consellería e Cultura e Tu-rismo, é un institución culturalde titularidade estatal e xestióntransferida. Nos cinco quiló-metros lineais de andeis dosseus depósitos custodia 221fondos, dos que 153 son deorixe privada. O Arquivo ten asúa sede no antigo palacioepiscopal, onde presta servizoa toda clase de usuarios, queacoden a el por motivos ad-ministrativos, de investigaciónhistórica ou culturais.

Identificados dous valiosos manuscritos do século XIII de Bernardo de Brihuega, colaborador do rei Afonso X

As brigadas de obras doConcello de Castro Cal-delas están a realizar

un importante labor de hu-manización dos pobos me-diante a recuperación defontes, bebedoiros, e lavadoi-ros, así como de augas mi-neiro medicinais de granvalor para tratamentos da pele do aparato dixestivo.

A alcaldesa, Sara Inés VegaNúñez sinala que nos pobos aestes bens "dábaselles poucaimportancia e levamos un mesdándolle unha volta, por todosos pobos, recuperándoos". Defeito xa recuperou unha áreacon augas mineiro medicinais,como a Fonte do Baño queson sulfurosas e boas para a

pel e problemas di-xestivos, ou na Fon-te de Piñeira que xaestá catalogadacomo Ben de Inte-rese Público desdeo século XIX, e "xase actuou nela".

Tamén se está re-cuperando a áreada Fonte da Veigade Sas, na parroquia de Sasde Penelas, que ten unhapoza en pedra natural e "es-tamos á ornamentar con pe-dra". Conta que antigamentea xente bañábase aí e defeito cando había animais consarna, nos anos 60 tamén osbañaban aí e curábanse domesmo xeito que a xente. Ta-

mén tiñan un espazo que erapara beber.

Nesta zona plantáronse 70especies distintas arbóreas,como a aciñeira, e é un es-pazo para merenda e baños.Todas estas augas quedanpara o goce dos veciños, e oinvestimento é pouco, só dematerial.

Castro Caldelas recupera fontes deaugas sulfurosas

Fonte con lavadoiro no barrio das Laguiñas. As librerías de Ourense,con motivo do Día doLibro, concentráronse

na céntrica rúa do Paseo paraofrecer libros co dez porcento de desconto. ExplicaPilar Rodríguez, de libreríaPadre Feijóo e presidenta docolectivo de libreiros galegos,que os títulos máis solicita-dos foron “O último barco”novela policíaca do vigués

Domingo Villar; “Todo esto tedaré”, de Dolores Redondo,ambientada en Ribeira Sacra;“El legado de la villa de lastelas”, de Anne Jacobs; “Lashijas del capitán”, de MaríaDueñas e “La hija del relo-jero”, de Kate Morton. Apesar da choiva, as casetascon libros estiveron abertasao público desde as 10 damañá ata as 9 da noite.

Día do Libro

Nesta ocasión vendéronse menos libros que o ano pasado.

XVIIO FARELO | Marzo de 2019

Galicia

José Ramón FernándezMorgade, presidente doCírculo Poético Ouren-

sán,convocou na sala dexuntas da Academia Postal,unha rolda de prensa parapresentar o libro “Poesía naEscola” que contén as poe-sías dos finalistas do VIIconcurso de poesía paraalumnos de primaria e Esoda provincia de Ourense. Undía despois entregaronse os

premios do concurso nosalón de actos da BibliotecaPública coa actuación darondalla Alecrín. Tamén par-ticiparon na rolda de prensaFrancisco Nóvoa, presidenteda Academia Postal e RosaM. Díaz Naya, directora daBiblioteca. Academia Postalxunto coa Deputación e oConcello patrocinaron a sé-tima edición do libro depoemas.

Poesía na Escola

Presentación do libro de poemas.

nemesio.barxa@barxadvogados.gal www.barxadvogados.gal

Presentouse a III Edicióndo SacraFestival, queterá lugar os días 31 de

maio, 1 e 2 de xuño nos con-cellos de Chantada e O Savi-ñao. Trátase dun festivalmultidisciplinar que une gas-tronomía, enoloxía, música,danza, cine e formación denovos talentos, con residen-cias artísticas e obradoirosformativos.

A deputada García Porto re-marcou que “a cultura non po-den ser só as grandes citasnos grandes centros culturais,con pequenas accións, feitascon cariño e coidado como éeste festival conseguiremospoñer en valor todo o que so-mos e o que podemos ofrecerdesde calquera recuncho danosa provincia”.

O SacraFestival conta cunprograma variado no que seinclúen proxeccións, espec-táculos de danza, rutas, catas

de viños ou concertos comoo de Mercedes Peón ou o mú-sico Electropop Baiuca, su-mando un total de 15 activi-dades divididas en diferentespuntos dos concellos de Chan-tada e O Saviñao, mostrandoademais un compromiso coasustentabilidade, integrandoas actuacións nos espazos xaexistentes.

García Porto tamén destacou

que “a paisaxe é un dos gran-des reclamos turísticos destacomarca, unha potencialidadeque desde o goberno da De-putación sempre vimos e qui-xemos potenciar, co apoio ácandidatura da Ribeira Sacracomo Patrimonio da Humani-dade ou colaborando e impli-cándonos en diferentes ini-ciativas culturais e turísticascomo é o SacraFestival”.

O SacraFestival será en Chantada e O Saviñao

Presentación á prensa do SacraFestival.

O FARELO | Marzo de 2019XVIII

RedacciónNovas da Raia

Entre abril e junho,o Aquamuseu doRio Minho volta a

promover duas exposi-ções que visam propor-cionar à população emgeral um conhecimentomais alargado sobreduas espécies presentesno rio Minho: o sável e atruta-comum.

Pela sua importância a níveleconómico e também social,a mostra intitulada “O Sáveldo rio Minho” revela a distri-buição, as características, osperíodos e artes de pesca, osregistos da pesca, assim comoalguns testemunhos e termosutilizados pelos pescadores.

Não obstante, e igualmentemuito apreciado pelas pessoas

e pelos pescadores de pescadesportiva, a truta-comumtambém estará patente numaexposição distribuída por pai-néis informativos e fotográficosjunto à entrada do Aquamuseu.O objetivo é dar a conheceralgumas das características ge-rais, reprodução, habitat eameaças deste salmonídeo.

Fica o convite para uma visitaao Aquamuseu, complementadapor estas duas sugestões.

Sável e truta-comum emdestaque no Aquamuseu do rio

Minho

No âmbito das comemora-ções do “Dia Mundial da Pou-pança”, a Fundação Dr. AntónioCupertino de Miranda (FACM)e a Associação Portuguesa deSeguradores (APS), lançarama todas as turmas participantesna 9ª. Edição do Projeto deEducação Financeira, “No Pou-par Está o Ganho”, o desafiopara realização de um trabalhointitulado “Cartas Seguras”.

O concurso consistiu na con-ceção e produção, por cadaturma participante, de um ba-ralho de cartas sobre a temáticados seguros. A turma 4ºT1A,da Escola Básica do Vale doMouro, em Tangil, foi uma dasturmas vencedoras do concurso.No dia 8 de maio, os alunos ea professora, Marlene LobatoPires, vão receber o prémio nasede da FACM.

EB do Vale doMouro premiadano concurso

“Cartas Seguras”

OExecutivo Municipalde Monção, reunidono passado dia 29 de

abril, em Abedim, aprovou,por unanimidade, uma to-mada de posição, onde semanifesta contra a atribuiçãode direitos de prospeção epesquisa de lítio e outros mi-nerais numa área, denomi-nada “Fojo”, localizada nosconcelhos de Monção, Mel-gaço e Arcos de Valdevez.

A decisão, objeto de apre-ciação e votação na AssembleiaMunicipal, realizada no audi-tório da Escola Profissional,no dia 30 de abril, sob a formade proposta de oposição, foiigualmente aprovada, por una-nimidade, pelos membros da-quele órgão deliberativo.

Entretanto, está a ser ul-timada uma reclamação con-junta dos três municípios,

devidamente fundamentadae documentada, para apre-sentar à Direção-Geral deEnergia e Geologia, até 6 demaio, conforme Avisonº4722/2019, publicado noDiário da República.

A presente deliberação vemde encontro à opinião de An-tónio Barbosa, cujo comuni-cado público, no dia 18 deabril, referia que o Municípiode Monção está atento e vi-gilante ao desenrolar do pro-cesso, sublinhando que “aidentidade ambiental do nossoterritório é um bem inesti-mável que tudo faremos paraproteger” e “os interesses dapopulação monçanense esta-rão sempre em primeiro lugarem detrimento de qualquerinteresse económico”.

Naquele documento, é men-cionada a Estratégia Nacional

de Conservação da Naturezae Biodiversidade, aprovadapela resolução de Conselhosde Ministros nº152/2001, de11 de outubro, onde são as-sumidos como objetivos ge-rais, entre outros, a promoçãoda utilização sustentável dosrecursos biológicos e a pros-secução dos objetivos de coo-peração internacional em quePortugal está envolvido.

Referência ainda para umconjunto de adversidades queafetarão o ecossistema local,a área de influência de umadas alcateias de lobo ibérico,a produção do vinho Alvarin-ho, importante recurso eco-nómico de muitos monçanen-ses, bem como algumas in-tervenções previstas no âm-bito patrimonial e paisagísticocom efeitos nefastos ao níveldo turismo.

Executivo e Assembleia Municipal deMonção contra a prospeção de litio

No âmbito do programa“Doar para Proteger”,inserido no Plano de

Investimento Social, a EDPDistribuição ofereceu, namanhã de ontem, em Braga,seis viaturas de prevenção ecombate a incêndios a servi-ços florestais de proteção civildas autarquias e a corpora-ções de bombeiros da regiãodo Minho.

Os “soldados da paz” mon-çanenses foram contempladoscom uma viatura (MitsubishiL200) que será entregue, porestes dias, no quartel da cor-poração. Além de Monção,beneficiaram deste apoio daEDP Distribuição, os municí-pios de Murça, Montalegre,Vila Flor, Vieira do Minho eArcos de Valdevez.

Realizada nas instalaçõesda empresa em Braga, a ceri-mónia protocolar, presidida

por João Torres, Presidenteda EDP Distribuição, contoucom a presença do autarcamonçanense, António Barbosa,e do comandante da AHBVM,José Passos.

João Torres referiu que “aempresa compreende as difi-culdades dos bombeiros e anecessidade em disporem de

equipamento para a prevençãoe combate a incêndios”, su-blinhando, de seguida, que“na renovação da nossa frota,destacamos um conjunto deviaturas que se encontramem bom estado para auxiliaras estruturas de bombeiros ea proteção civil”.

António Barbosa destacou

“a dimensão social e a proxi-midade da empresa à popu-lação”, congratulando-se com“esta preciosa ajuda aos bom-beiros monçanenses” que “de-sempenhando uma função im-portantíssima na defesa debens e pessoas, merece todoo apoio que possa ser dis-pensado”.

EDP Distribuição entrega viatura aos bombeiros de Monção

XIXO FARELO | Marzo de 2019

Redacción

Novas da Raia

Confrontado com a pu-blicação do aviso queuma empresa austra-

liana requereu a atribuição dedireitos de prospeção e pes-quisa de depósitos minerais,entre os quais lítio, para aárea de Fojo, localizada noconcelho de Monção, Melgaçoe Arcos de Valdevez, AntónioBarbosa informa a populaçãode Monção que o ExecutivoMunicipal está atento e vigi-lante a todos os passos nestamatéria.

António Barbosa sublinha

que a preservação ambientaldo nosso território é um beminestimável que tudo faremospara proteger. Assegura aindaque os interesses da populaçãomonçanense estarão sempreem primeiro lugar em detri-mento de qualquer interesseeconómico.

Desde o despoletar deste

processo, estamos em perma-nente contacto com as câmarasvizinhas de Melgaço e Arcosde Valdevez, preparando umaposição conjunta para apre-sentar reclamação fundamen-tada à Direção Geral de Energiae Geologia dentro do prazoestabelecido no aviso publicadono Diário da República.

Requerimento para prospeção de Lítio

No total serão apresen-tadas, no Fórum Cul-tural de Cerveira, mais

de 200 obras de arte da cole-ção privada de Jaime Isidoro(1924-2009), ainda poucoconhecidas pelo público. Com-posta maioritariamente por ar-tistas portugueses, estarãotambém representados nomesmarcantes internacionais,como Pablo Picasso (ES), Jo-seph Beuys (DE), Candido Por-tinari (BR), Markus Lüpertz(DE) Rafael Canogar (ES) eEduardo Arroyo (ES).

“Ainda no rescaldo dos 40anos Bienal Internacional deArte de Cerveira, não poderíamosdeixar de prestar tributo àqueleque é considerado o ‘pai’ doevento. Dar a conhecer o legadodeste que foi um grande dina-mizador das artes em Portugalé um dos objetivos desta mos-tra”, afirma o Presidente daFundação Bienal de Arte deCerveira, Fernando Nogueira.

“Esta exposição conta-nosa história da sua intensa ati-vidade como dinamizador eativista cultural, iniciada noarranque da segunda metade

do século XX e que fará dele,porque não, pelo menos umdos pais do mercado da arte(contemporânea) em Portugal”,explica a curadora, HelenaMendes Pereira.

De acrescentar que este é oprimeiro passo dado de umtrabalho de investigação sobrea ação de Jaime Isidoro en-quanto divulgador, colecionadore artista, que procura estudaro seu papel central no mercadode arte em Portugal.

Por altura da inauguraçãoserá apresentado um docu-mentário inédito, gravado em1992, onde na primeira pessoaJaime Isidoro falará sobre asua coleção e a relação queestabeleceu com vários artistas.No final da sessão decorrerá,ainda, o lançamento do livro"A nova Ordem - um caminhopara a esperança" do econo-mista José Vieira.

Do 27 de abril a 22 dejunho de 2019 no Fórum Cul-tural de Cerveira.

Horário: terça a sexta-feira:15h00 às 19h00; sábados e fe-riados: 10h00 às 13h00; 15h00às 19h00. Entrada livre!

Coleção de Jaime Isidoroapresentada em Cerveira

Editorial NOVAS DO EIXO ATLÁNTICO S.L.Avda. Sarmiento Rivera, 4-4ºD (36860 PONTEAREAS - GALIZA)

T. 986 64 12 69redaccion@novasdoeixoatlantico.com

www.novasdoeixoatlantico.com

AXunta de Goberno doConcello de Ourenseacordou a aprobación

provisional do documento derevisión de adaptación do PlanXeral de Ordenación Urbana.Para o alcalde de Ourense,Jesús Vázquez “o futuro deOurense está debuxado noPXOM. De ningún xeito os ou-rensáns e ourensás poden per-mitirse que o futuro da cidadese vexa paralizado por unhateima política”. O concelleirode Urbanismo, José Cudeiro,explicou que o plan “suporáunha inversión de 1.325 mi-llóns de euros para Ourense,así como a construción de21.984 novas vivendas. Coaaprobación provisional, o Planpasará á Dirección Xeral de Or-denación do Territorio e Urba-

nismo da Xunta para que sexainformado. A continuaciónvolverá ao Concello, ben paracorrixir eivas ou para procederá súa aprobación definitivapor parte do Pleno que seconstitua logo das elecciónsdo 26 de maio.

Desde Podemos Ourense“condenamos a aprobación uni-lateral do PXOM. O PXOM debeplasmar o modelo de cidadeque todas e todos queremos,poñendo por riba o ben comúnde Ourense e non só o parecerdun partido que, falto de sensodemocrático, tal e como denotao seu desprezo do voto enPleno, apura as súas últimashoras á fronte da Corporaciónpara salvagardar os interesesdos poderes e grupos aos quese debe”.

O candidato á Alcaldía deOurense polo BNG, Luis Seara,amosou a oposición da can-didatura fronte a aprobacióndo PXOM a través dun subter-fuxio legal amparándose nuninforme do Consello Consulti-vo. O cabeza de lista sinalouque o PP fíxoo “de xeito co-varde sen permitir que a ci-dadanía poida participar naaprobación deste instrumento”.O BNG trasladou o seu rexei-tamento ante a aprobacióndo “pelotazo urbanístico” querealizou o PP no Concello deOurense. “Nós xa advertimoshai anos de que se estaba apreparar un plan coa inclusiónde Cudeiro na lista do PP” si-nalou o candidato naciona-lista.

“O PSdeG-PSOE vai estudar

en profundidade a posibilidadede presentar un recurso paraanalizar quen son as persoasbeneficiarias destas modifica-cións”, anunciou Villarino, can-didato socialista. “O PP furtaesa competencia á democraciapola porta de atrás cun go-

berno noqueado sabedor deque non ten saída logo daseleccións”, dixo.

Democracia Ourensá inter-puxo recurso contencioso-ad-ministrativo no xulgado, paraanular a aprobación provisionaldo PXOM de Ourense.

A oposición critica a aprobación provisional do PXOM

Rafa Villarino con Natalia González, Rosa Martínez e Javier Rey, do PSOE.

OPSdeG-PSOE esixe ainmediata dimisión deManuel Baltar, logo de

confirmar o Tribunal Supremoa existencia dunha trama doPP para colocar a dedo ós seusamiguetes nos mellores postosda Deputación de Ourense, in-cumprindo manifestamente alei e os principios constitucio-nais que deben dirixir os pro-cesos selectivos públicos. Ossocialistas advirten “das res-ponsabilidades penais quepoden derivar destas acciónsilegais confirmadas polo máisalto tribunal do Estado, logode inadmitir de plano o re-

curso presentado polo gobernoprovincial co que pretendíanxustificar unha mandanga máisda familia Baltar, que ten se-cuestrada a institución desdehai case tres décadas”.

Os socialistas esíxenlle aBaltar que “que deixe de facerpiruetas ilegais con cartospúblicos e enchufes masivos”,e que “non escurra o vultodas responsabilidades das súasdecisións ilegais”. “O artigo34 da Lei 7/1985, reguladoradas Bases do Réxime Local,determina que correspondeen todo caso ao presidenteda Deputación desempeñar a

xefatura superior de todo opersoal, así como aprobar aoferta de emprego público deacordo co orzamento e o per-soal aprobados polo pleno, eaprobar as bases das probaspara a selección do persoale para os concursos de provi-sión de postos de traballo”recordan”, polo que “el é omáximo responsable desta ca-cicada”.

Caciquismo“Estamos ante un novo caso

confirmado de caciquismo bal-tarista que busca a comprade vontades e o veto de outrosaspirantes”, insisten os so-

cialistas antes de salientarque “son os propios maxistra-dos os que puxeron por escritoque Baltar vulnerou os princi-pios de igualdade e non dis-criminación ou que creou uncircuíto cerrado para colocara persoas en postos concretos,constrinxindo a convocatoriapública para vetar a posiblesaspirantes”. “O presidente daDeputación debe dar a cara edimitir sen agardar un díamáis”, aseveran logo de re-cordar que a propia sentenciado TSXG fala da asunción deresponsabilidades logo dos fa-llos xudiciais que confirman

ilegalidades.O PSdeG-PSOE recorda que

esta xa é a segunda confirma-ción por parte dos tribunaisdo carrusel de ilegalidades quecaracterizan a política de per-soal de Manuel Baltar, logo detombar o ERE que, no seu mo-mento, o presidente vendeucoma un gran acto personalí-simo de responsabilidade paramellorar a institución e que,sen embargo, resultou ser unincumprimento flagrante máisda lei que os xuíces cualificaroncomo “absolutamente contrarioó deber de boa fe” recollidona lexislación vixente.

O PSDEG-PSOE esixe a dimisión de Manuel Baltar logo de confirmar oTribunal Supremo unha trama de postos de traballo na Deputación