EUSKARA ETA LITERATURA - Ibaizabal · Web viewAhozko testuak garbi, ozen eta egoki ekoizteko gai da...

Proiektua

1. SARRERA

2. ALDERDI METODOLOGIKOAK ETA DIDAKTIKOAK

3. GAITASUNETAN OINARRITUTAKO CURRICULUMA

4. HELBURU OROKORRAK

5. EDUKIAK OROKORRAK

6. EBALUAZIO IRIZPIDE OROKORRAK

7. MATERIALEN DESKRIBAPENA

© Ibaizabal argitaletxea 2010 2

1. SARRERA

Batxilergoko i.bai hi proiektuan biltzen diren materialekin Euskara eta Literatura arloan nagusiki bi helburu lortu nahi ditugu:

• Gazteei proposamen egokiak eta erakargarriak aurkeztea, Euskara eta Literatura arloko edukiak barnera ditzaten eta ikasteko prozesuari etekin onena atera diezaioten. • Irakasleei metodologia eta proposamen praktikoak, erakargarriak eta eraginkorrak eskaintzea, beti ere haien beharrak kontuan hartuta eta Curriculumetik abiatuta.

Bi helburu horiez gain, materialak prestatzeko orduan irizpide hauek izan ditugu gogoan:

—Hizkuntza pertsonak elkarrekin komunikatzeko tresna da. —Hizkuntza mundua irudikatzeko bitartekoa ere bada, eta horregatik, pentsamenduari eta ezagutzari lotuta dago.

Joseba Sarrionandiak zioen moduan, “Komunikazioa hogeitapiku letra konbinatzea baino zerbait gehiago da”1 Komunikazioak geure pentsamendua garatzeko aukera emateaz gain, besteena geureganatzeko eta errealitatea ulertzeko parada eskaintzen digu. Horregatik, Batxilergoan arlo honetan gure helburu nagusia da ikasleek euskaraz egoki komunikatzeko gaitasuna lor dezaten proposamenak eskaintzea. Eta gaitasun hori lortzeko trebetatsun batzuk lantzeko aukerak luzatuko ditugu: ulermen trebetatsunak, adierazpen trebetasunak eta hizkuntzaren hausnarketa.

2. ALDERDI METODOLOGIKOAK ETA DIDAKTIKOAK

—Ikasleen komunikazio gaitasuna garatzeko, hizkuntzaren ikaskuntza prozesuan oinarrizkoak diren lau trebetasunak garatzea beharrezkoa da: irakurri, entzun, mintzatu eta idatzi. Horretarako, nahitaezkoa da ulermen, adierazpen eta hausnarketa estrategiak ezagutzea eta horietan trebatzea. Ulermena Ahozko nahiz idatzizko testuen benetako ulermenerako, ezinbestekoa da testuinguruak duen garrantziaz jabetzea: jasotzen ari garenari buruz norberak zer dakien, testuaren aurrean zein helbururekin jarri garen, igorlea nor den, non eta zertarako idazten edo hitz egiten duen... Horrekin batera, Batxilergoko ikasleek igorleak erabilitako bitartekoak interpretatzeko gaitasuna lortu behar dute: erabili duen tonua (serioa, ironikoa, umoretsua...), lerro artean esan duena (esan duena eta esan nahi izan duena)... Ahozko nahiz idatzizko testuen edukia jasotzeaz gain, jasotako edukiei buruzko hausnarketa egiteko gai ere izan behar dute, horrela garatuko baitute edozein diskurtsoren aurrean izan beharreko jarrera kritikoa.

1 Joseba Sarrionandia, Bost idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan, Alberdania.


Adierazpena Ikasleek komunikazio egoera erreal bakoitzari egokitutako testuak sortzeko gaitasuna garatu behar dute. Horretarako, ahoz nahiz idatziz zerbait adierazterakoan, nahitaezkoa da ikasleekin zuzen eta egoki, modu koherentean eta ondo kohesionatutako testuak sortzearen garrantziaz gogoeta egitea, eta horretarako gaitasuna lortzeko aukerak eskaintzea. Bestalde, ahozko nahiz idatzizko ekoizpenak egiteko prozesua barneratzea ere oso garrantzitsua da, ekoizpen zuzen eta egokiak egin ahal izateko (gidoia egin, zirriborroa idatzi, berrikusi eta zuzendu...). Hori ikusarazi eta horretarako bideak eskaini beharra dagoela uste dugu. Hausnarketa Hizkuntza gaitasuna eta haren erabilera hobetzea nahi baldin badugu, garrantzitsua da ikasleek hizkuntzari buruzko hausnarketa egitea. Hori lortzeko, nahitaezkoa da sistema ezagutzea, eta baita hori aztertzeko prozedurak ere. Horrek norberaren ekoizpenak, ahozkoak zein idatzizkoak eta, horrenbestez, komunikazio gaitasuna, hobetzen lagun diezaiekela konturatu behar dute. Eta, bide batez, zuzentasunak duen balioaz ere jabetu behar dute.—Informazioaren gizartean bizi garenez, geroz eta beharrezkoagoa da hedabideetatik iristen zaigun informazioa aukeratzen eta garrantziaren arabera sailkatzen jakitea, eta horren balioari buruzko gogoeta kritikoa egiteko gaitasuna izatea (jasotakoari buruz norberak zer dakien pentsatu, galderak egin...). Gazteek jakin egin behar dute komunikabideetatik heltzen zaien informazio guztia interpretatzen, eta ez, besterik gabe, jasotakoa onartzen. —Ezagutza beti eraikuntza prozesu baten emaitza denez, ikasleek dakitenetik edota dituzten gabezia edota zailtasunetatik abiatuz egingo dute lan. Egoera komunikatibo errealetatik abiatuta, horri buruz dakitenaz egingo dute gogoeta, eta, hori kontuan hartuta, ikaskuntza prozesuan aurrera egingo dute, informazio berriak bereganatuz. —Prozeduretan oinarritutako proiektua da, oro har, praktikan oinarritutako metodologiari jarraitu diogulako. Hori dela eta, ikasleak ikaskuntza prozesuan protagonista izan behar du, eta irakaslea ikaskuntza prozesuaren gidari izango da. Horrez gain, ikasgelan ikasleen eta irakaslearen arteko komunikazioan oinarritutako lana egingo da, eta irakaslearen eta ikasleen parte-hartze aktiboa nahitaezkoa izango da. Hala ere, zenbait eduki lantzeko, prozedura “tradizionalagoak” erabili ditugu, hausnarketa egiteko eta hizkuntzaren “mekanismoa” ikasleenganatzeko prozedura tradizionalak egokiak izan daitezkeelako. Beraz, esan daiteke proiektua metodologia aldetik malgua dela.—Bakarka nahiz taldeka egiteko jarduerak bildu ditugu. Horrez gain, ikasleei aukera ematen diegu elkarren lanak aztertzeko eta baloratzeko; horretarako, materialetan adierazitako eta irakaslearekin adostutako irizpideetan oinarrituko dira. Horrela, ezagutzak elkarren artean trukatuz, ikasleen jarrera aktiboa, kritikoa... garatu nahi dugu. —Beharrezkoa iruditu zaigu proposamen didaktikoen helburuak ikasleei adieraztea, hala eginda ikasleek hariari errazago jarraituko diotelako eta beren ahalegina helburu horren lorpenera bideratu ahal izango dutelako.


3. GAITASUNETAN OINARRITUTAKO CURRICULUMA

2009. urtean argitaratutako Batxilergoko Curriculum berriaren helburua (09-02-27ko EHAAn argitaratua) Batxilergoko ikasleen komunikatzeko gaitasuna zabaltzea eta sendotzea da. Modu horretan, ikasle horiek hainbat gizarte esparrutan beharrezkoak izango dituzten jarrerak, erabilera prozedurak eta ezagutzak eskuratuko dituzte, eta Europako Erreferentzia Marko Bateratuak deskribatzen duen “erabiltzaile independente” izatetik “erabiltzaile gaitu” izatera pasatu ahal izango dira. Beraz, Curriculum berriaren arabera, Batxilergoan ikasleek geroago egingo dituzten goi mailako ikasketetarako, erreferentziako ardatz nagusi diren gaitasun orokorrak edota bizitza osoko ikaskuntzarako beharrezkoak dituzten trebetasunak, ezagutzak, balio etikoak eta jarrerak landu beharko dituzte. Hauek dira gaitasun orokorrak:

• Erantzukizunez bizitzen ikastea.• Ikasten eta pentsatzen ikastea.• Komunikatzen ikastea.• Elkarrekin bizitzen ikastea.• Pertsona bezala garatzen ikastea.• Egiten eta gauzei ekiten ikastea.

Bestalde, Oinarrizko Hezkuntzan zehaztutako oinarrizko gaitasunak ere Batxilergoan baliodunak dira oraindik. Izan ere, oinarrizko gaitasunek ikasleek lortu beharreko helburuak adierazten dituzte, eta, horrenbestez, ebaluaziorako erreferentzia dira. Batxilergoko Curriculumerako proposatzen diren oinarrizko gaitasunak honako hauek dira:

1. Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna. 2. Ikasten ikasteko gaitasuna.3. Matematikarako gaitasuna4. Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna.5. Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna6. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.7. Giza eta arte kulturarako gaitasuna.8. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna

“Euskara eta Literatura” irakasgaiaren Curriculumak oinarrizko gaitasun guztiak garatzen laguntzen du, hizkuntza delako, hain zuzen ere, komunikatzeko, mundua irudikatzeko, pertsonak gizarteratzeko, sentimenduak adierazteko eta sormena bultzatzeko tresna garrantzitsuena.Oinarrizko gaitasun horiek honela eskura daitezke hizkuntzaren Curriculumaren bidez:

1. Zientzia, teknologia eta osasun kulturarako gaitasuna—Ezagutza alor ugariri buruzko diskurtso konplexu eta abstraktuak erabilita.—Pentsamendu zientifikoa eta teknikoa garatuta.


2. Ikasten ikasteko gaitasuna—Ezagutza sortzeko, eratzeko, metatzeko eta zabaltzeko bitartekoa den hizkuntza

erabilita.—Alor bakoitzeko diskurtsoak ondo erabilita.—Jakintza eta ezagutza hizkuntza bidez lortuta.3. Matematikarako gaitasuna—Informazioa, datuak eta arrazoibideak interpretatuta.—Gertakari anitzen kausa eta ondorioak modu arrazionalean argudiatuta.4. Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna—Hizkuntza gizarteko esparru desberdinetan eraginkortasunez erabilita.—Hizkuntzaren erabilerarako trebetasunak eta estrategiak jaso eta hizkuntza horren

inguruko gogoeta prozesuak eginda.5. Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.—Hainbat komunikazio beharretan erabiltzeko informazioa bilatuz, aukeratuz eta

landuz.—Ahozko testuak eta testu idatziak ekoiztean euskarri elektronikoak erabilita.—Teknologia berriek eskaintzen duten informazioaren aurrean jarrera kritikoa izanda.6. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.—Hainbat helburu dituzten gizarteko jar dueretan parte hartuta.—Giza harremanen oinarri-oinarrian dauden ekimenetan parte hartuta: esanahiak

negoziatzeko, jarrerak hurbiltzeko edota gatazkak konpontzeko ekimenetan.7. Giza eta arte kulturarako gaitasuna.—Literatura lanak irakurri, interpretatu eta balioetsita.—Literaturaren bidez espazioan eta denboran urrun dauden beste errealitate batzuk

ezagutzean eta kultura tradizioan barneratzean, gizakiaz hausnartu eta hizkuntzaren alderdi estetikoa ezagututa.

—XXI. mendean ikus-entzunezkoak eta teknologia berriak erabiliz sortutako arte molde berriak modu kritikoan ulertuta.

8. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna—Ezagutza antolatzeko eta jarduerak planifikatzeko, norberaren eta besteen

esperientziez gogoeta eginda, eta arrazoitzerakoan erabilitako bideak aztertuta.—Arazoak aztertzeko eta konpontzeko, planak prestatzeko eta erabakiak hartzeko,

komunikazio egoera bakoitzerako egokiak diren estrategiak erabilita.—Norberaren ekimenak eta jarduerak gero eta modu autonomoagoan araututa.

4. HELBURU OROKORRAK

1. Hizkuntzaren hainbat erabilera eremutako ahozko eta idatzizko diskurtsoak ulertzea, bereziki hedabideetakoak eta esparru akademikokoak. Bakoitzaren komunikazio berezitasunak aintzat hartzea eta haien edukia kritikoki interpretatzea.


2. Ahoz eta idatziz, diskurtso koherenteak, zuzenak eta egokiak erabiltzea, komunikatzeko eta hainbat egoeratara egokitzeko, komunikazio beharrei modu eraginkorrean erantzun ahal izateko.

3. Erkidegoaren errealitate elebidunaz jabetzea, euskararen erabileraren eta hizkuntza normalkuntzaren aldeko jarrera aktiboa garatzeko.

4. Eleaniztasuna eta kultura aniztasunaz jabetzea, eleaniztasunak eta kultura aniztasunak dakarten aberastasunaren aurrean begirunea eta jarrera positiboa erakusteko.

5. Hizkuntzaren erabilera sozialak aztertzea, gogoeta eta kritika eginez, norberaren ekoizpenetan aurreiritziak adierazten dituzten hizkuntza estereotipoak saihesteko.

6. Hizkuntzen osagai soziolinguistiko, diskurtsibo eta gramatikalei buruz gogoeta egitea, kontzeptu eta prozedura egokiak erabilita, testuen ulermena, azterketa eta iruzkinak hobetzeko, eta testu mintzatu nahiz idatziak planifikatzeko, ekoizteko eta zuzentzeko.

7. Testuak ulertzeko eta ekoizteko prozeduretan, hizkuntzen osagaiei buruz hausnartzea, hizkuntza bakoitzean ikasitakoa beste hizkuntzetara aldatzen laguntzeko.

8. Literatura lanak interpretatzea eta kritikoki balioestea, haien arte izaera osatzen duten elementuak identifikatzea, eta kultura tradizioarekin eta sortzeko eta jasotzeko gizarte baldintzekin erlazionatzea.

9. Euskal literaturaren garai garrantzitsuenen ezaugarri orokorrez gainera, euskal literaturako egile eta lanik inportanteenak ezagutzea.

10. Literatura testuak modu autonomoan irakurriz gozatzea, beste mundu eta kultura batzuk ezagutzeko eta sentsibilitate estetikoa garatzeko.

11. Informazio iturriak eta teknologiak autonomiaz, espiritu kritikoz eta jarrera etikoz erabiltzea, informazioa bilatzeko, aukeratzeko eta lantzeko, hizkuntza mintzatua eta idatzia bizitza sozial eta kulturaleko testuinguruetan eraginkortasunez erabili ahal izateko.

12. Norberaren ikas prozesuari buruz gogoeta egitea, ikasteko autonomia garatzeko.

5. EDUKIAK OROKORRAK

1. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: entzutea, hitz egitea eta solasean aritzea.

Prozedurak—Ahozko diskurtsoen komunikazio egoerako elementuak aztertu.—Hedabideetako testuak entzun, eta informazio garrantzitsuenak jaso.—Entzundako testuetako elementu ez-berbalen erabilera aztertu.—Ahozko testuen gaia eta egitura identifikatu.—Ahozko diskurtsoen formari eta edukiari buruzko hausnarketa egin.—Ahozko testuak ekoitzi (entzungaiko informazio garrantzitsuenen azalpena,

entzungaiko gaiari buruzko iritziak, gai baten inguruko azalpenak, ipuin baten kontaketa, elkarrizketak).

—Ahozko azalpenak baloratu.

Kontzeptuak—Ahozko testuen komunikazio egoera.—Ahozko testu moten ezaugarriak (azalpena, argudioa, narrazioa, elkarrizketa).


—Ahozko diskurtso formalak eta informalak.—Hedabideetako testu generoak: telebista, irratia, Internet, prentsa…—Ahozko testuen ulermena: eduki nagusiak, informazioaren antolaketa.—Ahozko testuen ekoizpena.

Jarrerak—Ahozko hizkuntza norberarentzat aberastasun gisa baloratzea.—Komunikazio egoera bakoitzari era bateko diskurtsoa dagokiola konturatzea.—Hedabideetako informazioa kritikoki interpretatzea.—Ahozko jardunean ahoskera eta intonazio egokiak erabiltzeko interesa izatea.—Ahozko hizkuntza ezagutzarako eta pentsamenduaren garapenerako tresna gisa

baloratzea.—Euskararen erabilerarako sentsibilitatea eta aldeko jarrera garatzea.

2. multzoa. Diskurtsoen ugaritasuna: irakurtzea eta idaztea.

Prozedurak—Diskurtso idatzien komunikazio egoerako elementuak aztertu.—Hedabideetako testuak irakurri eta informazio garrantzitsuenak jaso.—Testu idatzien gaia eta egitura identifikatu.—Testuen informazioaren antolaketa aztertu.—Diskurtsoaren formari eta edukiari buruzko hausnarketa egin.—Testu idatziak planifikatu.—Testu egokiak, koherenteak, kohesionatuak eta zuzenak idatzi (azalpen testuak, blog

baterako iritzi testuak, deskribapen testuak, telesail baterako gidoiak, monografiak…).

—Ekoizpen idatziak baloratu.Kontzeptuak—Testu idatzien komunikazio egoera.—Idatzizko testu moten ezaugarriak (azalpena, argudioa, narrazioa, deskripzioa).—Hedabideetako testu generoak: telebista, irratia, Internet, prentsa…—Testu genero formalen ezaugarriak.—Idatzizko testuen ulermena: eduki nagusiak, informazioaren antolaketa.—Idatzizko testuen ekoizpena (azalpen testuak, iritzi testuak, blogetarako testuak…).Jarrerak—Hizkuntza idatzia menderatzeak norberaren garapenerako duen garrantziaz jabetzea.—Hizkuntza ezagutzarako eta pentsamenduaren garapenerako tresna gisa baloratzea.—Idatzizko testuen ulermenean trebatzeko interesa izatea.—Hedabideetako testu idatzien informazioa kritikoki interpretatzea.—Irakurketa aberastasun iturri gisa baloratzea.—Testu idatziak paperean nahiz euskarri digitalean txukun aurkezteko interesa izatea.—Gramatika, ortografia eta ortotipografiako arauek gizartean duten garrantziaz

jabetzea.


3. multzoa. Literatura diskurtsoa

Prozedurak—Euskal literaturaren garai eta genero nagusietako lanak eta pasarte esanguratsuenak

irakurtzea eta entzutea.—Literatura testuak irakurtzean edo entzutean, literaturan behin eta berriz agertzen

diren gaiak identifikatzea.—Literatura testuen historia eta testuinguru soziokulturala eta linguistikoa zein den

jakitea.—Literatura testuak aztertzea, dagokion generoaren ezaugarriei erreparatuta eta

erabilitako adierazpen baliabideak kontuan hartuta.—Sorkuntza lanak egitea.Kontzeptuak—Euskal literaturaren historiako idazle eta lanik esanguratsuenak (XVI. mendetik hasi

eta azken urteotako prosagintza eta olerkigintzaraino).—Euskal literaturaren testuinguru soziokultural eta linguistikoa.—Literatura testuen ezaugarriak (testu narratiboak, poesia, antzerkia, bertsolaritza…).Jarrerak—Literatura diskurtsoa gertakari komunikatibo eta estetiko gisa baloratzea.—Ahozko literatura eta literatura idatzia kultura ondaretzat hartzea.—Literatura geure burua eta kultura aberasteko iturritzat hartzea.—Literatura errealitatea ulertzeko bitartekotzat hartzea.—Literatur lanetan norberaren irizpideak garatzeko jarrera kritikoa izatea.

4. multzoa. Hizkuntzari buruzko gogoeta.

Prozedurak—Hizkuntza unitateen forma eta funtzioa aztertu landutako testuetan.—Perpausetako elementuak bereizi, eta elementuen arteko erlazioak aztertu.—Testuetan eta norberaren ekoizpenetan deklinabide akatsak identifikatzeko eta

zuzentzeko jarduerak egin.—Testuetan eta norberaren ekoizpenetan aditz forma egokiak erabiltzen trebatzeko

jarduerak egin.—Hizkuntzari buruzko ezagutza erabili, testuak hobeto ulertzeko eta idazteko.—Hizkuntzen arteko kalko eta transferentzia okerrak identifikatu eta zuzendu.—Euskarak hitz berriak sortzeko dituen baliabideak ezagutu (hitz elkartuak, eratorriak,

maileguak).—Hitzen arteko erlazio semantikoak ezagutu (sinonimoak, antonimoak, hitz

polisemikoak…).—Testu idatzietan eta norberaren ekoizpenetan konbentzio ortografikoen arauak

aplikatu.—Testuetako kohesio elementuak identifikatu eta norberaren ekoizpenetan egoki erabili

(lokailuak, testu antolatzaileak, anaforak).Kontzeptuak—Perpausaren egitura sintaktikoa eta semantikoa.—Gramatika, ortografia eta ortotipografia arauak.


—Lexiko sorkuntzarako bideak.—Hitzen arteko erlazio semantikoak.—Hitzen arteko transferentzia okerrak.—Testuen kohesioa.—Modalizazio prozedurak.Jarrerak—Hizkuntzaren inguruko hausnarketak norberaren ekoizpenak egoki eta zuzen egiteko

duen garrantziaz jabetzea.—Hizkuntzak hitz berriak sortzeko dituen bideak balioestea.—Hizkuntza arauek gizartean duten garrantziaz jabetzea, erabiltzaileen arteko

komunikazioa errazten dutelako.—Akatsak ikaskuntza prozesuaren barne daudela ulertzea.

5. multzoa. Hizkuntzaren dimentsio soziala.

Prozedurak—Gaur eguno hizkuntza eta kultura aniztasuna aztertu, eta horri buruz gogoeta egin.—Hizkuntzarekiko jarrerak eta gizarte harremanak identifikatu, eta horri buruz gogoeta

egin.—Hainbat egoera aztertuta, hizkuntzarekiko jarrerak identifikatu.—Hizkuntzen arteko ukipen fenomenoak aztertu.—Euskalki nagusiak identifikatu eta aztertu, ahozko testuak eta testu idatziak erabilita.Kontzeptuak—Hizkuntza eta kultura aniztasuna.—Elebitasuna. Gutxiengoen eta gehiengoek hizkuntzak.—Euskara batua, euskalkiak eta azpieuskalkiak. Ezaugarri nagusiak.—Ukipen fenomenoak.Jarrerak—Gizartearen hizkuntza eta kultura aniztasuna modu bakoirrean balioestea.—Hizkuntzak, pertsonak erlazionatzeko eta komunitateen nortasuna adierazteko

bitartekoak direla balioestea.—Etorkinen hizkuntzak eta hizkuntza horien hiztunak errespetatzea.—Euskara batuaren aldeko jarrera izatea, eta, ahal den neurrian, eskualde bakoitzeko

euskalkiak erabiltzen jarraitzea.—Hizkuntzari buruzko aurreiritzien aurrean, jarrera kritikoa izatea.

6. EBALUAZIO IRIZPIDE OROKORRAK

1. Ahozko eta idatzizko testuen komunikazio egoeraren ezaugarriak identifikatzen ditu (hedabideetako testuak, narrazio testuak, iritzi testuak, elkarrizketa testuak).

2. Ahozko eta idatzizko testuetako informazio garrantzitsuenak identifikatzeko gai da.3. Ahozko testuetan igorleak adierazkortasuna nola lortzen duen aztertzeko gai da,

elementu ez-berbalek ahozko komunikazioan duten garrantziaz jabetuta.4. Ahozko testuak garbi, ozen eta egoki ekoizteko gai da (iragarkiak, irrati elkarrizketak,

azalpen laburrak, iritzi testu laburrak, ipuinak…).


5. Testu idatziak ulertu eta horien edukia kritikoki interpretatzeko gai da (egunkariak, aldizkariak, web orriak, blogak…), testuetako komunikazio elementuak kontuan hartuta (igorlea, hartzailea…).

6. Testu idatziak ekoizteko gai da, ideiak argi, zehatz eta paragrafotan behar bezala egituratuta azaltzeko ahalegina eginda (telesailetako pertsonaien deskribapenak, telesailetako pasarte baten gidoia, iritzi testuak, blogei erantzuteko testuak, narrazio testuak, gai baten inguruko lan monografikoak…).

7. Perpausetako elementuak bereizten ditu, eta testuetan zuzen eta egoki erabiltzen ditu.8. Testuari koherentzia eta kohesioa ematen dioten elementuak ezagutu eta zuzen erabiltzen ditu.

9. Landutako testuetan hizkuntza unitateen forma eta funtzioa aztertzeko gai da.10. Hizkuntza unitateekin zerikusia duten kontzeptu morfosintaktikoak sistematizatu ditu.11. Hizkuntzari buruzko ezagutza erabiltzeko gai da, testuak hobeto ulertzeko eta

idazteko.12. Hizkuntzen arteko kalko eta transferentzia okerrak identifikatu eta zuzentzeko gai da.13. Literatura lanak dagokien testuinguru historiko, sozial eta kulturalaren barruan

interpretatzeko gai da.14. Euskal literaturaren historiako egilerik eta lanik aipagarrienak ezagutzen ditu.15. Literatura genero nagusien ezaugarriak (olerkigintza, saiakera, bertsogintza,

antzerkigintza, narrazioak…) ezagutzen ditu; eta genero horiek historian zehar izan duten bilakaeraz gogoeta egiteko gai da.

16. Literaturan behin eta berriro agertzen diren gaiak identifikatzen ditu.17. Literatura testuen edukia eta forma balioesten ditu.18. Hedabideak modu autonomoan, eraginkortasunez eta espiritu kritikoarekin

erabiltzeko urratsak eman ditu, eta informazioa bilatzeko, aukeratzeko eta lantzeko gai dela erakutsi du.

19. Ikasprozesuaren gaineko gogoeta egin du, eta badaki akatsak prozesu horren zati direla.

7. MATERIALEN DESKRIBAPENA

IKASLEAREN MATERIALA

Hizkuntzan trebatzen I, Hizkuntza trebatzen II

Hizkuntzan trebatzen I liburuak hiru atal ditu. Lehen atalean, gramatitako edukiak lantzeko jarduerak biltzen dira; bigarren atalean, ikasleei jarduera horiek egiten lagunduko dieten azalpenak; hirugarrenean, aditz eta deklinabide taulak eta ortografia arauak. Atal horiek bereizita ageri dira, eta azalpenak kontsulta iturri gisa erabili ahal izango dituzte ikasleek.Hizkuntzan trebatzen II liburuak 5 sekuentzia didaktiko ditu eta, atzeko aldean, eranskinak. Sekuentzia didaktiko bakoitzean lexikoa, ortografia, sintaxia, aditza eta deklinabidea lantzeko jarduerak proposatzen dira, eta, sekuentzia amaitzeko, autoebaluaziorako proba bat eta hautaproba prestatzeko azterketa bat. Eranskinetan,


berriz, deklinabide eta aditz taulak, ortografiako arauak, autoebaluazioen erantzunak eta hautaprobak egiteko zenbait aholku.

Komunikazioa I, Komunikazioa II

Liburu hauek bi atal dauzkate: lehen atala, teorikoa da, eta, bigarrena, praktikoa da. Alde teorikoan, hainbat eduki aztertzen dira: hizkuntza trebetasunak, komunikazio egoera, testuen ezaugarriak, teknikak…; alde praktikoan, berriz, liburu bakoitzean 4 sekuentzia didaktiko proposatzen dira, eta sekuentzia horietan honako ibilbidea proposatzen egiten da: —IRAKURRI. Helburu jakin baten arabera testu bat irakurri, eta, jarraian, hainbat jarduera egin. Helburuak era honetakoak dira: arreta eta oroimena lantzea, zer pentsatzen duten deskubritzea, galderak egiten ikastea…—ENTZUN. Ahozko testu baten ulermenetik abiatuta, ahozko adierazpena lantzeko ekoizpena egin (sekuentzia bakoitzean bina proposamen). Ahozko testuak ikaslearen liburuan bertan datoz, CD batean bilduta.—IDATZI. Idatzizko testu batetik abiatuta, horren inguruko lanketa egin, eta, amaitzeko, testu bat sortu. Sekuentzia bakoitzean bereziki zer balioetsiko den azaltzen zaie ikasleei, arreta batez ere aipaturiko alderdi horretan jar dezaten.

Literatura

Liburu honen bidez euskal literaturaren historiaren berri eman nahi diegu ikasleei, hasi XVI. mendean eta XXI. mendera arte. Ikuspegi historikotik landu dugun arren, teoria hutsean ez gelditzeko, testuak eta adibideak txertatu ditugu; baita autoreen lanak musikatuta entzuteko erreferentziak ere. Era berean, teknologia berrien aroan bizi garenez gero, helbide ugari sartu ditugu materialaren osagarri gisa.Honako ezaugarri hauek nabarmenduko genituzke:—16 unitate dauzka.—Mendez mende antolatu dugu.—Atal guztietan alderdi teorikoa dator lehenik, eta ariketak ondoren.—Euskarazko literatura ekoizpenaren erakusgarri moduan, unitate guztietan daude

autoreen testuak.—Testuak hautatzerakoan, euskal literaturako idazle, genero eta garairik

esanguratsuenak hautatu ditugu, ahal izan den heinean gazteen mundu ikuskerarekin eta testuinguruarekin lotuz.

—Jarduera osagarriak eta testu interesgarri mordoa erantsi dizkiogu materialari, ikasleei gaia dinamikoagoa gerta dakien.

Euskalkiak

Liburu honetan euskalkiak zer diren eta historian zehar zer sailkapen egin diren azalduko zaie ikasleei, eta euskalkien ezaugarri nagusien berri ere emango zaie. Modu horretan, euskalki nahiz azpieuskalki jakin batean sorturiko ahozko nahiz idatzizko testuak ulertzeko gaitasuna garatu ahal izango dute. Bide batez, ikasleek euskara batuaren eta euskalkien funtzioaz eta erabileraz ere hausnarketa egiteko parada izango dute.


Liburuaren lehen atalean, sarrera orokor bat izango dute, eta, ondoren, euskalkiak aztertuko dituzte: nafar-lapurtarra, zuberotarra, nafarra, mendebalekoa eta erdialdekoa.

IRAKASLEAREN MATERIALA Liburu bakoitzak erantzunen liburuxka dauka. Horrez gain, irakasleak liburu bakoitzari dagokion proiektua eta programazioa CD batean izango du, eta baita Ibaizabalen web gunean ere.


Programazioa

OINARRIZKO GAITASUNAK

HELBURUAK

EDUKIAK

EBALUAZIO IRIZPIDEAK


OINARRIZKO GAITASUNAK

2. Ikasten ikasteko gaitasuna—Literatura testuak irakurtzean, literaturan behin eta berriz agertzen diren gaiak

identifikatzea, eta haien bilakaera antzematea denboran zehar.—Literatura testuak aztertzean, testu horien testuinguru historikoaz,

soziokulturalaz eta linguistikoaz gogoeta egitea.—Beste garai batzuetako literatura testuak irakurtzean, testuan agertzen diren

hizkuntza aldaerak aztertzea, eta gaur egungo hizkuntza estandarraren ereduarekin konparatzea.

—Narrazio testuak irakurtzean, testuaren edukia interpretatzea, bere testuinguru historikoaren eta literarioaren barruan.

4. Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna—Olerkiak errezitatzea.—Pastoralak ahots goran irakurtzea.—Olerki baten ahapaldiak idaztea, euskal idazle ezagun batek idatzitako beste

olerki baten neurria eta metrika kontuan hartuta.—Azken mendeotako euskal idazle ezagunen olerkiak irakurtzea.—Narrazio testuen edukia ulertzea.

6. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.—Taldeka egindako jardueretan ikaskideen proposamenak begirunez entzutea eta

kontuan hartzea.7. Giza eta arte kulturarako gaitasuna.

—Literatura testuak interpretatzea eta kritikoki balioestea.—Euskal literatura arte eta kultura adierazpide gisa balioestea.—Euskalgintzan historian zehar izan diren erakunde garrantzitsuenak ezagutzea,

eta erakunde horiek euskal kultura bultzatzeko egin duten ahaleginaz gogoeta egitea.

—Euskal literaturaren garai garrantzitsuenen ezaugarri nagusiak ezagutzea, eta garai bakoitzeko literatura testuen ezaugarriak kritikoki interpretatzea.

8. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna—Literatura testuak modu autonomoan irakurtzea.—Taldeko lanetan autonomiaz eta erantzukizunez jokatzea.

HELBURUAK

—Euskaraz argitaratutako literatura testuen testuinguru historikoa eta soziokulturala ezagutzea.

—Euskalgintzan eta euskal literaturaren historian izan diren erakundeak eta pertsonaiak ezagutzea, eta garai bakoitzeko giroaz hausnarketa egitea.

—Euskal literaturaren historiako egilerik aipagarrienak, eta beraien lan esanguratsuenak ezagutzea.

—Literatura testuak irakurtzea, garaian garaiko euskararen berezitasunez hausnarketa egiteko.


—Beste garai batzuetako literatura testuetan agertzen diren hizkuntza aldaerak aztertzea, eta gaur egungo aldaerekin eta euskara batuarekin konparatzea.

—Euskaraz argitaratutako literatura generoen berri izatea (olerkigintza, saiakera, bertsogintza, antzerkigintza, narratiba…); betiere, genero horiek historian zehar izan duten bilakaera kontuan hartuta.

—Literatura testuak irakurtzea, literaturan behin eta berriro agertzen diren gaiak identifikatzea, haien bilakaera denboran zehar antzemateko.

—Literatura testuak interpretatzea eta kritikoki balioestea, testu horien funtzio soziala, dagokien tradizioa eta helarazten dituzten balioak kontuan hartuta.

—Euskaraz argitaratutako literatura testuak irakurriz gozatzea.

EDUKIAK

Prozedurak—Euskal literaturaren garai eta genero desberdinen erakusle diren lan eta

pasarterik esanguratsuenak irakurri eta aztertu.—Literatura testuekin erlazionatutako testuinguru soziokulturalari buruzko

informazioa irakurri eta aztertu.—Euskal literaturaren hastapenetan argitaratutako poemak irakurri, eta garai

hartatik gaur egunera arte euskararen irudia zenbat aldatu den aztertu.—Euskal literaturaren hastapenetan argitaratutako lanetako euskararen

berezitasunez gogoeta egin.—Poemak errezitatu.—Poemen metrika aztertu.—Narrazio testuen edukia laburtu.—Narrazio testuentzat izenburua aldatu edo berria asmatu.—Gai jakin bat hartuta, Euskal Herrian sortu diren literatura lanen bilduma osatu.—Euskal literaturaren historian erabilitako gaiak aztertu.—Irakurritako bertsoak ahoz eman.—Irakurritako testuen euskalkien berezitasunak antzeman.—Narrazio testuetan erabilitako hizkera aztertu.—Narrazio testuen edukiaren inguruan hausnartu, eta iritziak eman.—Olerki ezagun baten metrika eta neurria kontuan hartuta, gai beraren inguruan

beste ahapaldi bi idatzi.—Pastorala ahots goran irakurri.—Txirritaren bertso baten edukia aztertu ondoren, gurasoen eta seme-alaben

arteko harremanez gogoeta egin.—Eleberri bateko pasartean erabilitako narratzaile mota aztertu.—Azken urteotan idatzitako hainbat olerki irakurri.

Kontzeptuak—Euskal literaturaren hastapenak XVI. mendean.

–Euskaraz argitaratutako lehenengo liburuak: Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae, Leizarragaren Testamentu berria, Lazarragaren eskuizkribua.

–Esaera zaharren bildumak.–Literatura lan horien testuinguru soziokulturala.


—XVII. mendeko Iparraldeko euskal literaturaren loraldia.–Sarako Taldea.–Axularren Gero.–Oihenarten atsotitzen bilduma.–Iparraldeko testuinguru sozio-ekonomiko eta kulturala.–Tartas.

—XVIII. mendeko literatura eta testuinguru politikoa.–Etxeberri Sarakoa eta prosa erlijiosoa.–Iparraldeko gertakari politikoen eragina.–Larramendiren lanen eragina Hegoaldean.–Kardaberaz eta Mendiburu.–Hegoaldeko antzerkigintzaren hastapenak.

—XIX. mendeko literatura.–Iparraldeko prosa erlijiosoa.–Saiakerak eta biografiak.–Iparraldeko narratiba eta bertsogintza.–Hegoaldeko prosa erlijiosoa eta ez erlijiosoa.–Hegoaldeko bertsogintzaren hastapenak (Xenpelar, Iparragirre, Bilintx…).

–Donostia aldeko antzerkigintza.—Azken mendeotako literatura.

–Gerra aurreko erakundeen, lehiaketen eta taldeen eragina (Lore Jokoak, Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia…).

–Prosagintza literarioaren lehen urratsak.–Gerra aurreko poesiaren pizkundea (Lizardi, Lauaxeta, Orixe).–Bertsolaritzaren hastapenak.-Gerraosteko urte latzak.–Nobelagintzaren bilakaera (1955-1969): eleberri historikoa, polizia nobelak, eleberri existentzialista.

–Saiakera eta beste prosa lanak.–Poesiaren bilakaera (1954-1975): Lekuona, G. Aresti, Artze, Gandiaga…

–Gerraosteko antzerkia.—Azken urteotako prosagintza.

Jarrerak—Literatura testuak ulertzen trebatzeko gogoa eta interesa azaltzea, eta

irakurketak norberaren garapenerako duen balioaz ohartzea.—Literatura testuak modu autonomoan irakurriz gozatzea, beste mundu eta

kultura batzuk ezagutzeko, eta sentsibilitate estetikoa garatzeko.—Literatura testuetan, ezkutuan edo agerian, agertzen diren balio edo eduki

ideologikoen aurrean jarrera kritikoa izatea.—Literatura azterketa lanetan, norberaren irizpideak garatzeko jarrera kritikoa izatea.—Irakurtzea ekintza atsegin moduan hartzea, baita aberastasun iturri kultural eta

pertsonal gisa ere.—Taldeko lanetan, ikaskideen iritzien aurrean, begirunea eta jarrera irekia izatea.—Euskal literaturaren historia ezagutzeko jakin-mina eta interesa izatea.—Ahozko eta idatzizko literatura kultura ondaretzat hartzea.—Literatura diskurtsoa fenomeno komunikatibo eta estetiko gisa baloratzea.


EBALUAZIO IRIZPIDEAK

—Literatura lanak dagokien testuinguru historiko, sozial eta kulturalaren barruan interpretatzeko gai da.

—Euskalgintzan eta euskal literaturaren historian izan diren erakundeak eta pertsonaiak aztertu ditu, eta badu garai bakoitzeko giroaren berri.

—Literatura mugimendu eta garaietako egilerik eta lanik aipagarrienak ezagutzen ditu.

—Euskal idazleen lanaren bidez, garaian garaiko euskararen berezitasunez hausnarketa egiteko gai da.

—Gai da literatura testuetako hizkuntza aldaerak identifikatzeko, eta gaur egungo aldaerekin eta euskara batuarekin alderatzeko.

—Literatura testuetako euskalkien berezitasunak antzematen ditu.—Literatura genero nagusiak (olerkigintza, saiakera, bertsogintza, antzerkigintza,

narratiba…) ezagutzen ditu; eta genero horiek historian zehar izan duten bilakaeraz gogoeta egiteko gai da.

—Literaturan behin eta berriro agertzen diren gaiak identifikatzen ditu, eta gai da haien bilakaera denboran zehar aztertzeko.

—Literatura testuak interpretatzeko eta kritikoki aztertzeko gai da, eta haien balioaz jabetzen da.

—Irakurritako literatura lanen inguruko iritzia, ahoz nahiz idatziz, emateko gai da.—Literatura testuen edukia eta forma balioesten ditu.—Literatura gertakari komunikatibo eta estetiko gisa balioesten du.


EUSKARA ETA LITERATURA - Ibaizabal · Web viewAhozko testuak garbi, ozen eta egoki ekoizteko gai da...

Documents

Transcript of EUSKARA ETA LITERATURA - Ibaizabal · Web viewAhozko testuak garbi, ozen eta egoki ekoizteko gai da...