SOCIOLINGÜÍSTICASOCIOLINGÜÍSTICA

TEMA I: A LINGUA GALEGA NA ACTUALIDADETEMA I: A LINGUA GALEGA NA ACTUALIDADE

Desde á Idade Media ata á actualidade a única tentativa de emprego oficial do Desde á Idade Media ata á actualidade a única tentativa de emprego oficial do galego produciuse no Estatuto de 1936. O franquismo foi unha época de galego produciuse no Estatuto de 1936. O franquismo foi unha época de persecución do noso idioma. Ata finais dos anos setenta non se consegue o persecución do noso idioma. Ata finais dos anos setenta non se consegue o recoñecemento do galego nos textos legais.recoñecemento do galego nos textos legais.

A cooficialidade conságrase coa Constitución de 1978, onde o galego pasa a ser A cooficialidade conságrase coa Constitución de 1978, onde o galego pasa a ser unha lingua oficial na súa comunidade autónoma.unha lingua oficial na súa comunidade autónoma.Son importantes dous textos legais: O Son importantes dous textos legais: O Estatuto de Autonomía de GaliciaEstatuto de Autonomía de Galicia (1981) e a (1981) e a Lei de Normalización lingüísticaLei de Normalización lingüística (1983). O primeiro declara o Galego como lingua (1983). O primeiro declara o Galego como lingua propia de Galicia e compromete ós poderes públicos co principio de non propia de Galicia e compromete ós poderes públicos co principio de non discriminación; o segundo ten o obxectivo de equiparar o galego co castelán,para discriminación; o segundo ten o obxectivo de equiparar o galego co castelán,para isto senta o principio de plena oficialidade do galego, establece que os organismos isto senta o principio de plena oficialidade do galego, establece que os organismos oficiais falarán galego e obriga ós poderes públicos á promoción. Tamén establece aoficiais falarán galego e obriga ós poderes públicos á promoción. Tamén establece a galeguización no ensino.galeguización no ensino.

Segundo datos oficiais, a maioría da poboación ten como primeira lingua o galego, Segundo datos oficiais, a maioría da poboación ten como primeira lingua o galego, aínda que o bilingüismo é unha práctica habitual, pero un tercio dos galegos son aínda que o bilingüismo é unha práctica habitual, pero un tercio dos galegos son monolingües. Así mesmo hai un proceso de desgaleguización na xuventude e nas monolingües. Así mesmo hai un proceso de desgaleguización na xuventude e nas clases medio-altas urbanas.clases medio-altas urbanas.

No ensino pasamos da permisividade á obrigatoriedade(1983). O emprego do No ensino pasamos da permisividade á obrigatoriedade(1983). O emprego do galego é obrigatorio polo menos en dúas materias. O obxectivo de ampliar o galegogalego é obrigatorio polo menos en dúas materias. O obxectivo de ampliar o galego no ensino non se deu acadado pola falta de previsión, apoio e control da no ensino non se deu acadado pola falta de previsión, apoio e control da administración.administración.

O galego, ausente na época franquista, hoxe conta cun xornal diario :O galego, ausente na época franquista, hoxe conta cun xornal diario :OO Correo Correo GalegoGalego, un seminario: , un seminario: A Nosa TerraA Nosa Terra e outras publicacións periódicas. Desde os anos e outras publicacións periódicas. Desde os anos 70, TVE emitiu 1 hora en galego que foi aumentando, pero o momento máis 70, TVE emitiu 1 hora en galego que foi aumentando, pero o momento máis importante foi en 1986 cando aparecen a Radio e Televisión Galegas, conseguindo importante foi en 1986 cando aparecen a Radio e Televisión Galegas, conseguindo logros na Normalización lingüística.logros na Normalización lingüística.

No futuro a nosa lingua terá que loitar contra a tendencia de globalización, contra No futuro a nosa lingua terá que loitar contra a tendencia de globalización, contra os procesos de substitución, escasa promoción, bilingüismo e rexeitamento dos os procesos de substitución, escasa promoción, bilingüismo e rexeitamento dos grupos sociais cateslanistas.grupos sociais cateslanistas.

TEMA II : AS LINGUAS MINORIZADASTEMA II : AS LINGUAS MINORIZADAS

As linguas minorizadas son aquelas que sendo propias dun pobo, ten as súas As linguas minorizadas son aquelas que sendo propias dun pobo, ten as súas funcións de uso restrinxidas. A causa está na competencia de varias linguas, onde funcións de uso restrinxidas. A causa está na competencia de varias linguas, onde unha ten maior prestixio, Algúns exemplos son o Bretón, o Asturiano, o Aragonés,...unha ten maior prestixio, Algúns exemplos son o Bretón, o Asturiano, o Aragonés,...

Para falar das linguas minorizadas hai que ter en conta dous factores: A non Para falar das linguas minorizadas hai que ter en conta dous factores: A non existencia dun estado que recolla a lingua e a non coincidencia de fronteiras existencia dun estado que recolla a lingua e a non coincidencia de fronteiras políticas e lingüísticas.políticas e lingüísticas.

A siuación destas linguas é preocupante. Algunhas apenas teñen falantes e o A siuación destas linguas é preocupante. Algunhas apenas teñen falantes e o estado négalles o estatus de lingua ou ignóraas. No estado español hai casos coma estado négalles o estatus de lingua ou ignóraas. No estado español hai casos coma o do catalán, galego e vasco que están recoñecidas na Constitución coma linguas o do catalán, galego e vasco que están recoñecidas na Constitución coma linguas cooficiais nas súas comunidades. Sen embargo o aranés, asturiano e o aragonés cooficiais nas súas comunidades. Sen embargo o aranés, asturiano e o aragonés non están recoñecidas como tal.non están recoñecidas como tal.

O galego tivo grande prestixio na Idade Media, pero tivo que competir co castelán O galego tivo grande prestixio na Idade Media, pero tivo que competir co castelán durante tres séculos, recuperándose a finais do XIX, e finalmente sendo recoñecidodurante tres séculos, recuperándose a finais do XIX, e finalmente sendo recoñecido na Constitución de 1978. na Constitución de 1978. O Estatuto de AutonomíaO Estatuto de Autonomía declara que a lingua propia de declara que a lingua propia de

11

Galicia é o galego, que o galego e o castelán son linguas propias de Galicia e teñen Galicia é o galego, que o galego e o castelán son linguas propias de Galicia e teñen dereito a ser usadas e coñecidas e que os poderes públicos garantirán o uso oficial dereito a ser usadas e coñecidas e que os poderes públicos garantirán o uso oficial dos dous idiomas e potenciará o seu emprego en todos os ámbitos da vida pública, dos dous idiomas e potenciará o seu emprego en todos os ámbitos da vida pública, cultural e informativa. Coa cultural e informativa. Coa Lei de Normalización lingüísticaLei de Normalización lingüística asegúrase o proceso asegúrase o proceso normalizador do galego.normalizador do galego.

TEMA III: O CONFLITO LINGÜÍSTICOTEMA III: O CONFLITO LINGÜÍSTICO

A coexistencia de dúas linguas leva a un certo grao de conflitividade. O contacto A coexistencia de dúas linguas leva a un certo grao de conflitividade. O contacto entre o galego e o castelán produce unha situación de conflito lingüístico. Os entre o galego e o castelán produce unha situación de conflito lingüístico. Os falantes da lingua oprimida atópanse nunha situación discriminativa.falantes da lingua oprimida atópanse nunha situación discriminativa.

O bilingüismo é a capacidade que ten un falante, pero exprésase en dous planos: noO bilingüismo é a capacidade que ten un falante, pero exprésase en dous planos: no plano individual e no plano colectivo indistintamente. É difícil falar de pobos plano individual e no plano colectivo indistintamente. É difícil falar de pobos bilingües, xa que é difícil que dúas linguas se atopen nunha situación de igualdade. bilingües, xa que é difícil que dúas linguas se atopen nunha situación de igualdade. O individuo non empregará a lingua co mesmo propósito, senón que usará a lingua O individuo non empregará a lingua co mesmo propósito, senón que usará a lingua A para rexistros cultos e a lingua B para rexistros informais. Isto recibe o nome de A para rexistros cultos e a lingua B para rexistros informais. Isto recibe o nome de diglosia.diglosia. A diglosia dase en Galicia desde que conviven as dúas linguas en A diglosia dase en Galicia desde que conviven as dúas linguas en situación desequilibrio, caracterizada polo emprego duna ou doutra lingua segundo situación desequilibrio, caracterizada polo emprego duna ou doutra lingua segundo o ámbito social, o espacio xeográfico e os interlocutores.o ámbito social, o espacio xeográfico e os interlocutores.

Entendemos por normalización lingüística o proceso que ten como obxectivo facer Entendemos por normalización lingüística o proceso que ten como obxectivo facer da lingua o vehículo normal de comunicación duna comunidade. Normalizar o da lingua o vehículo normal de comunicación duna comunidade. Normalizar o galego require a impalantación déste en tódolos ámbitos da vida.galego require a impalantación déste en tódolos ámbitos da vida.

Para levar isto á práctica cómpre a intervención dos sectores sociais. Para levar isto á práctica cómpre a intervención dos sectores sociais.

En xeral, podemos dicir que nos últimos tempos houbo avances que beneficiaron o En xeral, podemos dicir que nos últimos tempos houbo avances que beneficiaron o proceso de normalización: o galego goza dun recoñecemento oficial, lexislación proceso de normalización: o galego goza dun recoñecemento oficial, lexislación propia, uso nos medios de comunicación,...propia, uso nos medios de comunicación,...

TEMA IV: INTERFERENCIAS LINGÜÍSTICASTEMA IV: INTERFERENCIAS LINGÜÍSTICAS

O contacto entre o galego e o castelán leva a un conflicto lingüístico que provoca O contacto entre o galego e o castelán leva a un conflicto lingüístico que provoca cambios de código e interferencias lingüísticas.cambios de código e interferencias lingüísticas.

A alternancia de código é o uso do galego e do castelán segundo as circunstancias.A alternancia de código é o uso do galego e do castelán segundo as circunstancias.

As interferencias lingüísticas son cambios que se producen nunha lingua debido á As interferencias lingüísticas son cambios que se producen nunha lingua debido á influencia duna sobre a outra. O castelán é a lingua productora do maior número deinfluencia duna sobre a outra. O castelán é a lingua productora do maior número de interferencias lingüísticas e o Galego é a receptora. As interferencias aparecen en interferencias lingüísticas e o Galego é a receptora. As interferencias aparecen en varios niveis da lingua:varios niveis da lingua:

Nivel fónico:Nivel fónico:

22

-- Substitución do J castelán polo X galego(cerrajero- cerraxeiro).Substitución do J castelán polo X galego(cerrajero- cerraxeiro).-- Perda da última sílaba en voces rematadas en – ada / - uda.Perda da última sílaba en voces rematadas en – ada / - uda.

Nivel morfolóxico:Nivel morfolóxico:-- Cambio de xénero.Cambio de xénero.-- Uso do pronome TE en lugar do pronome CHE.Uso do pronome TE en lugar do pronome CHE.-- Uso de verbos compostos.Uso de verbos compostos.-- Uso dos demostrativos.Uso dos demostrativos.

Nivel sintáctico:Nivel sintáctico:-- Incorrecta colocación dos pronomes átonos.Incorrecta colocación dos pronomes átonos.-- Ausencia do artigo diante dos posesivos.Ausencia do artigo diante dos posesivos.

Nivel léxico:Nivel léxico:-- Substitución da forma galega pola castelá.Substitución da forma galega pola castelá.-- Restricción do significado (vasoira – escoba).Restricción do significado (vasoira – escoba).-- Simulación de voces autóctonas.Simulación de voces autóctonas.

Hai que dicir que tamén se producen interferencias do galego no castelán, pero en Hai que dicir que tamén se producen interferencias do galego no castelán, pero en menor medida.menor medida.

TEMA V: AS VARIEDADES DIALECTAISTEMA V: AS VARIEDADES DIALECTAIS

En Galicia o feito duna lingua non normalizada leva á crenza de que no idioma hai En Galicia o feito duna lingua non normalizada leva á crenza de que no idioma hai un estado de fragmentación que non é tal. As variedades dialectais están baseadasun estado de fragmentación que non é tal. As variedades dialectais están baseadas nas diferencias morfolóxicas e fonéticas. Para facer unha delimitación dialectal nas diferencias morfolóxicas e fonéticas. Para facer unha delimitación dialectal úsanse as isoglosas, liñas imaxinarias que permiten distinguir os tres bloques úsanse as isoglosas, liñas imaxinarias que permiten distinguir os tres bloques dialectais: o bloque occidental, central e oriental.dialectais: o bloque occidental, central e oriental.

VER FOTOCOPIAS.VER FOTOCOPIAS.

TEMA VI: O GALEGO ESTÁNDARTEMA VI: O GALEGO ESTÁNDAR

Por encima das variedades sociais, dialectais, ..., existe unha variedade lingüística Por encima das variedades sociais, dialectais, ..., existe unha variedade lingüística estandarizada, unha forma de lingua común para tódolos falantes, que se empregaestandarizada, unha forma de lingua común para tódolos falantes, que se emprega fundamentalmente na comunicación escrita e nos usos formais.fundamentalmente na comunicación escrita e nos usos formais.

A variedade estándar diferénciase fundamentalmente porque constitúe o idioma A variedade estándar diferénciase fundamentalmente porque constitúe o idioma literario común e porque se considera un modelo lingüístico.literario común e porque se considera un modelo lingüístico.

O galego no século XVI e maiormente oral, no século XIX gaña espacio na escrita O galego no século XVI e maiormente oral, no século XIX gaña espacio na escrita pasando por diferentes etapas coma o dialectalismo, interdialectalismo e pasando por diferentes etapas coma o dialectalismo, interdialectalismo e supradialectalismo. Nos 70 xorden organismos coma a Real Academia Galega e o supradialectalismo. Nos 70 xorden organismos coma a Real Academia Galega e o Instituto da Ligua Galega que recollen normas ortográficas e morfolóxicas en 1982.Instituto da Ligua Galega que recollen normas ortográficas e morfolóxicas en 1982.

A normativización supón a elaboración dun código formalizado, común e válido A normativización supón a elaboración dun código formalizado, común e válido para tódolos falantes. para tódolos falantes.

A proposta oficial dun galego estándar é a recollida nas Normas Ortográficas e A proposta oficial dun galego estándar é a recollida nas Normas Ortográficas e Morfolóxicas do idioma Galego, conforme ós seguintes criterios:Morfolóxicas do idioma Galego, conforme ós seguintes criterios:-- Fidelidade á lingua falada.Fidelidade á lingua falada.-- Procura dun galego supradialectal.Procura dun galego supradialectal.-- Continuación da tradición antiga e moderna.Continuación da tradición antiga e moderna.

33

-- Coherencia internaCoherencia interna-- Harmonía coas linguas do noso entorno.Harmonía coas linguas do noso entorno.

Esta normativa, chamada rexeneracionista, busca a posibilidade de rexeneración; Esta normativa, chamada rexeneracionista, busca a posibilidade de rexeneración; aínda que existe unha tendencia reintegracionista.aínda que existe unha tendencia reintegracionista.

LITERATURALITERATURA

TEMA I : AS IRMANDADES DA FALATEMA I : AS IRMANDADES DA FALA

No século XIX a situación galega caracterízase polo atraso económico,No século XIX a situación galega caracterízase polo atraso económico, a emigración e pola hexemonía do clero e da fidalguía sobre unha a emigración e pola hexemonía do clero e da fidalguía sobre unha burguesía casi inexistente. En 1840 coa aparición do provincialismo, burguesía casi inexistente. En 1840 coa aparición do provincialismo, hai un descubrimento de Galicia como pobo diferenciado.hai un descubrimento de Galicia como pobo diferenciado.

O 18 de Maio de 1916 fúndase na Coruña a Irmandade dos amigos daO 18 de Maio de 1916 fúndase na Coruña a Irmandade dos amigos da Fala Gallega, liderada polos irmáns Vilar Ponte, Cabanillas, Risco,... . Fala Gallega, liderada polos irmáns Vilar Ponte, Cabanillas, Risco,... . O seu xornal O seu xornal A Nosa TerraA Nosa Terra contribuíu a expallar o ideario do grupo. Os contribuíu a expallar o ideario do grupo. Os autores máis importantes das Irmandades da Fala son:autores máis importantes das Irmandades da Fala son:

-- Na lírica:Na lírica: Ramón Cabanillas vai ser o que rompa coa tradición literaria. Ramón Cabanillas vai ser o que rompa coa tradición literaria. Emigrante en América, volta en 1915 e empeza a colaborar coas Emigrante en América, volta en 1915 e empeza a colaborar coas Irmandades. En 1920 ingresa na Real Academia Galega e en 1929 na Irmandades. En 1920 ingresa na Real Academia Galega e en 1929 na Española.Española.

Na súa poesía hai varias influencias: Os poetas do Rexurdimento, os Na súa poesía hai varias influencias: Os poetas do Rexurdimento, os modernistas iberoaméricanos e os románticos europeos.modernistas iberoaméricanos e os románticos europeos.

A súa poesía divídese en:A súa poesía divídese en:

1)1) Poesía líricaPoesía lírica ( pódese dividir en catro orientacións): ( pódese dividir en catro orientacións):

44

-- A reivindicación cívica:A reivindicación cívica: os seus primeiros poemas identifícanse os seus primeiros poemas identifícanse coa ideoloxía do agrarismo (loita anticaciquil e antifloral, denunciacoa ideoloxía do agrarismo (loita anticaciquil e antifloral, denuncia do sufrimento do labrego,...)do sufrimento do labrego,...)

-- O intimismo:O intimismo: Segue a liña dos poetas románticos e de Rosalía de Segue a liña dos poetas románticos e de Rosalía de Castro. Os temas son o amor, a conmoción ante a natureza ou a Castro. Os temas son o amor, a conmoción ante a natureza ou a dor de vivir.dor de vivir.

-- O costumismo:O costumismo: Para Cabanillas o costumismo ten que ver coa Para Cabanillas o costumismo ten que ver coa reivindicación das raíces da cultura.reivindicación das raíces da cultura.

-- O modernismo:O modernismo: Hai unha búsqueda de evasión nos mundos Hai unha búsqueda de evasión nos mundos exóticos e medievais, nos sentidos e na música.exóticos e medievais, nos sentidos e na música.

2)2) A poesía narrativaA poesía narrativa : En : En O Bendito San AmaroO Bendito San Amaro fai referencia á fai referencia á lenda deste santo. En lenda deste santo. En Samos Samos retrata a vida neste mosteiro.retrata a vida neste mosteiro.

Pero a súa obra máis importante é Pero a súa obra máis importante é Na noite estrelecidaNa noite estrelecida, que , que trata da búsqueda do Santo Grial, pero o espacio físico é trata da búsqueda do Santo Grial, pero o espacio físico é Galicia. Este poema pódese dividir en tres partes:Galicia. Este poema pódese dividir en tres partes:

-- A espada Escalibor:A espada Escalibor: Conta cómo Artur é o único que consegue Conta cómo Artur é o único que consegue sacar a espada e é coroado rei. Presenta a Merlín e ós Cabaleiros sacar a espada e é coroado rei. Presenta a Merlín e ós Cabaleiros da Mesa Redonda.da Mesa Redonda.

-- O cabaleiro do Sant Grial:O cabaleiro do Sant Grial: O rei manda ós cabaleiros a buscar o O rei manda ós cabaleiros a buscar o Santo Grial. Galaaz atópao en Galicia.Santo Grial. Galaaz atópao en Galicia.

-- O soño do rei Artur:O soño do rei Artur: Galaaz volta onde o rei Artur para decirlle Galaaz volta onde o rei Artur para decirlle que atopou o cáliz. O rei Artur vaise de viaxe pero di que voltará que atopou o cáliz. O rei Artur vaise de viaxe pero di que voltará para os tempos de gloria profetizados por Merlín. para os tempos de gloria profetizados por Merlín.

Este poema ten unha carga nacionalista clara: pretende a Este poema ten unha carga nacionalista clara: pretende a dignificación do noso pasado e dos nosos valores culturais.dignificación do noso pasado e dos nosos valores culturais.

No estilo destacan o uso de símbolos e abundante adxectivación. A No estilo destacan o uso de símbolos e abundante adxectivación. A métrica dominante é o romance e os pareados alexandrinos.métrica dominante é o romance e os pareados alexandrinos.

-- Na prosaNa prosa ::Este xénero ten avances nesta época. Aparecen o ensaio e a prensa Este xénero ten avances nesta época. Aparecen o ensaio e a prensa en galego (en galego (A Nosa TerraA Nosa Terra). Tamén se publican coleccións de narrativa ). Tamén se publican coleccións de narrativa coma coma CéltigaCéltiga e e LarLar..

Os ensaístas máis importantes son:Os ensaístas máis importantes son:-- Xoan Vicente Viqueira:Xoan Vicente Viqueira:Estivo moi unido á ideoloxía Estivo moi unido á ideoloxía

nacionalista. Foi autor de moitos artigos en nacionalista. Foi autor de moitos artigos en A Nosa TerraA Nosa Terra..-- Antón Vilar Ponte:Antón Vilar Ponte: Foi importante na renovación ideolóxica das Foi importante na renovación ideolóxica das

Irmandades. Ademáis de prosista foi un importante Irmandades. Ademáis de prosista foi un importante político.Escribiu varios artigos, discursos, ensaios,... Éstes foron político.Escribiu varios artigos, discursos, ensaios,... Éstes foron recollidos no volume recollidos no volume Pensamento e SementeiraPensamento e Sementeira..

55

-- Ramón Vilar Ponte:Ramón Vilar Ponte: Foi un dos mellores ensaístas das Foi un dos mellores ensaístas das Irmandades. O seu libro Irmandades. O seu libro Doctrina NaziDoctrina Nazi, é o primeiro tratado teórico, é o primeiro tratado teórico do nacionalismo galego.do nacionalismo galego.

Algúns dos prosistas de ficción máis importantes foron: Algúns dos prosistas de ficción máis importantes foron: Leandro Leandro CarréCarré con novelas como con novelas como NaiciñaNaiciña e e Xosé LestaXosé Lesta con novelas realistas con novelas realistas que combinan o espacio de Cuba e Galicia como en que combinan o espacio de Cuba e Galicia como en Manecho o da Manecho o da rúarúa..

-- No teatroNo teatro ::Coa estrea de Coa estrea de A man de SantiñaA man de Santiña de Cabanillas empeza unha nova de Cabanillas empeza unha nova etapa para o teatro en galego. Aparecen novos temas e novas etapa para o teatro en galego. Aparecen novos temas e novas formas gracias ós escritores das Irmandades.formas gracias ós escritores das Irmandades.

A situación política e cultural ten moito que ver coa aparición dunha A situación política e cultural ten moito que ver coa aparición dunha nova temática: Aparecen recreacións de episodios históricos, nova temática: Aparecen recreacións de episodios históricos, reivindicacións sociais e culturais.reivindicacións sociais e culturais.

Aparecen novas formas coma o drama simbolista, o teatro cómico e Aparecen novas formas coma o drama simbolista, o teatro cómico e infantil, a comedia burguesa e a ópera.infantil, a comedia burguesa e a ópera.

Esta renovación tivo moito éxito. Hai tres dramaturgos a destacar: Esta renovación tivo moito éxito. Hai tres dramaturgos a destacar: -- Ramón Cabanillas: Ramón Cabanillas: Compuxo dúas pezas, Compuxo dúas pezas, A man de Santiña,A man de Santiña, que que

é un intento de comedia burguesa, e é un intento de comedia burguesa, e O Mariscal,O Mariscal, que é unha que é unha traxedia histórica. O seu teatro é poético e tende a mitificar ás traxedia histórica. O seu teatro é poético e tende a mitificar ás persoaxes.persoaxes.

-- Antón Vilar Ponte:Antón Vilar Ponte: Publicou varias obras propagandísticas e Publicou varias obras propagandísticas e didácticas para espallar a ideoloxía das Irmandades. Un exemplo didácticas para espallar a ideoloxía das Irmandades. Un exemplo disto é disto é A Patria do Galego.A Patria do Galego.

-- Armando Cotarelo Valedor: Armando Cotarelo Valedor: Catedrático da universidade de Catedrático da universidade de Santiago, onde forma un grupo de teatro. Da súa obra destacan Santiago, onde forma un grupo de teatro. Da súa obra destacan HostiaHostia e e Ultreya.Ultreya.

66

TEMA II: ÉPOCA NÓS TEMA II: ÉPOCA NÓS

Esta xeración está formada por un grupo de autores que axudan ó Esta xeración está formada por un grupo de autores que axudan ó desenrolo da nosa literatura. Esta xeración ten tres etapas:desenrolo da nosa literatura. Esta xeración ten tres etapas:

1)1) PregaleguismoPregaleguismo: Xurde en Ourense en 1914. Chámase o : Xurde en Ourense en 1914. Chámase o “cenáculo ourensán” e está formado por autores como Risco, “cenáculo ourensán” e está formado por autores como Risco, Pedrayo e Arturo Noguerol. Nesta época aínda non estaban Pedrayo e Arturo Noguerol. Nesta época aínda non estaban vinculados ó nacionalismo. Defendían o individualismo e vinculados ó nacionalismo. Defendían o individualismo e buscaban o exótico.buscaban o exótico.

2)2) O galeguismoO galeguismo: En 1917 teñen contactos con autores das : En 1917 teñen contactos con autores das Irmandades da Fala (Antón Losada, Castelao). O galeguismo xa Irmandades da Fala (Antón Losada, Castelao). O galeguismo xa está dentro da Xeración Nós. Nesta etapa asumen que teñen está dentro da Xeración Nós. Nesta etapa asumen que teñen que coñecer a súa cultura para darlle universalidade. Participan que coñecer a súa cultura para darlle universalidade. Participan na fundación do partido galeguista. A creación da revista na fundación do partido galeguista. A creación da revista NósNós e e do do Seminario de EstudosSeminario de Estudos GalegosGalegos foron importantes no ámbito foron importantes no ámbito literario e científico.literario e científico.

3)3) A postguerraA postguerra: A guerra civil rompe o grupo. Risco abandona as: A guerra civil rompe o grupo. Risco abandona as súas creencias galeguistas. Autores como Pedrayo son súas creencias galeguistas. Autores como Pedrayo son censurados, outros como Castelao foxen e outros coma censurados, outros como Castelao foxen e outros coma Nogueral foron executados.Nogueral foron executados.

Hai unha renovación literaria dentro do grupo. Este grupo ten un Hai unha renovación literaria dentro do grupo. Este grupo ten un papel moi importante na literatura galega, sobre todo na prosa e no papel moi importante na literatura galega, sobre todo na prosa e no teatro. A renovación prodúcese en:teatro. A renovación prodúcese en:

Na Na prosa de ficciónprosa de ficción, na , na novelanovela aparecen novos temas. Aparece a aparecen novos temas. Aparece a novela urbana, realista, histórica, psicolóxica,... Tamén aparecen novela urbana, realista, histórica, psicolóxica,... Tamén aparecen novas técnicas que copian de autores modernistas europeos coma o novas técnicas que copian de autores modernistas europeos coma o monólogo interior, a ruptura do tempo lineal,... As novelas máis monólogo interior, a ruptura do tempo lineal,... As novelas máis importantes son: importantes son: Os dous de sempreOs dous de sempre (Castelao, realista), (Castelao, realista), O porco de O porco de pépé (Risco, realista) e (Risco, realista) e Arredor de síArredor de sí (Pedrayo, psicolóxica). (Pedrayo, psicolóxica).No No conto conto tamén aparecen novos temas que pretenden ser orixinais. tamén aparecen novos temas que pretenden ser orixinais. Caracterízanse pola brevidade e a síntese. As obras máis importantes Caracterízanse pola brevidade e a síntese. As obras máis importantes son: son: O caso que lle aconteceu ó Doutor AlveO caso que lle aconteceu ó Doutor Alveiros (Risco), iros (Risco), Retrincos Retrincos (Castelao) e (Castelao) e Os contos do camiño e da vidaOs contos do camiño e da vida (Pedrayo). (Pedrayo).

Dentro da Dentro da prosa científicaprosa científica, no , no ensaioensaio, o galego adecúase para a , o galego adecúase para a expresión científica moderna. Tócanse todas as áreas do saber : expresión científica moderna. Tócanse todas as áreas do saber : política, historia, literatura,... As obras máis representativas son: política, historia, literatura,... As obras máis representativas son: Teoría do nacionalismoTeoría do nacionalismo (Risco), (Risco), Ensaio histórico sobre a cultura Ensaio histórico sobre a cultura galegagalega (Pedrayo) e (Pedrayo) e As cruces deAs cruces de pedra na Galiziapedra na Galizia (Castelao). (Castelao).

No No teatroteatro aparecen influencias do teatro europeo. Pasa a ser un aparecen influencias do teatro europeo. Pasa a ser un espectáculo e deixa de ter unha función propagandística. As obras espectáculo e deixa de ter unha función propagandística. As obras

77

máis importantes son: máis importantes son: O bufón de El-ReiO bufón de El-Rei (Risco), (Risco), A lagaradaA lagarada (Pedrayo) (Pedrayo) e e Os vellos non debenOs vellos non deben namorarsenamorarse (Castelao). (Castelao).

OS AUTORES DA XERACIÓN NÓSOS AUTORES DA XERACIÓN NÓS

1)1) Vicente RiscoVicente Risco : Amigo desde neno de Otero Pedrayo. En 1917 : Amigo desde neno de Otero Pedrayo. En 1917 funda a revista La Centuria. Un ano máis tarde influído polas funda a revista La Centuria. Un ano máis tarde influído polas Irmandades da Fala únese ó nacionalismo. Participou na Irmandades da Fala únese ó nacionalismo. Participou na creación da revista Nós (1920) e publicou Teoría do creación da revista Nós (1920) e publicou Teoría do Nacionalismo galego. Cando empeza a guerra Civil renega do Nacionalismo galego. Cando empeza a guerra Civil renega do nacionalismo por medo.nacionalismo por medo.

A súa obra divídese en:A súa obra divídese en:-- Prosa de ficciónProsa de ficción : : Do caso que lle aconteceu ó Doutor AlveirosDo caso que lle aconteceu ó Doutor Alveiros, , OO

lobo da xentelobo da xente, , Atrabe de ouroAtrabe de ouro, , A contadaA contada, , O porco de péO porco de pé e e os os europeos en Abranteseuropeos en Abrantes..En En Do caso que lle aconteceu ó Doutor AlveirosDo caso que lle aconteceu ó Doutor Alveiros crea un mundo de crea un mundo de ultratumba cun humor macabro. Risco rompe cos temas ultratumba cun humor macabro. Risco rompe cos temas tradicionais do XIX tratando un mundo máxico e marabilloso, que tradicionais do XIX tratando un mundo máxico e marabilloso, que logo influirá noutros autores coma Castelao ou Pedrayo.logo influirá noutros autores coma Castelao ou Pedrayo.En En A contadaA contada constrúe unha historia en forma de diálogo, na que o constrúe unha historia en forma de diálogo, na que o seu protagonista non se adapta ó mundo urbano.seu protagonista non se adapta ó mundo urbano.O porco de péO porco de pé é a súa única novela. Nela conta a historia de Don é a súa única novela. Nela conta a historia de Don Celidonio, un comerciante que vai ascendendo ata chegar a ser Celidonio, un comerciante que vai ascendendo ata chegar a ser alcalde. Éste está caracterizado coma un porco para criticar á alcalde. Éste está caracterizado coma un porco para criticar á nova burguesía galega. Destacan dous recursos que usa: longas nova burguesía galega. Destacan dous recursos que usa: longas enumeracións e imaxes caricaturescas.enumeracións e imaxes caricaturescas.

-- EnsaioEnsaio : En : En Teoría do nacionalismo galegoTeoría do nacionalismo galego traza diferencias traza diferencias históricas, xeográficas e culturais, definindo a Galicia como históricas, xeográficas e culturais, definindo a Galicia como Nación. Noutros ensaios como Nación. Noutros ensaios como Nós os inadaptadosNós os inadaptados Risco fala da Risco fala da evolucion da ideoloxía do seu grupo. evolucion da ideoloxía do seu grupo. MitteleuropaMitteleuropa é unha crónica é unha crónica de viaxes na que da a súa visión das transformacións sociais na de viaxes na que da a súa visión das transformacións sociais na Europa do momento.Europa do momento.

-- TeatroTeatro : : O bufón do reiO bufón do rei é a única obra. Nela Risco cuestiona a é a única obra. Nela Risco cuestiona a relación ebtre a deformidade física e a moral, isto tamén se pode relación ebtre a deformidade física e a moral, isto tamén se pode ver en ver en O porcoO porco de péde pé..

2)2) Otero PedrayoOtero Pedrayo: Tamén estivo influído polas Irmandades da : Tamén estivo influído polas Irmandades da Fala. Colaborou na revista Nós, chegou a ser diputado nas Cortes Fala. Colaborou na revista Nós, chegou a ser diputado nas Cortes de Madrid. Durante a guerra foi expulsado da súa cátedra de de Madrid. Durante a guerra foi expulsado da súa cátedra de instituto. Despois duns anos retirado voltou a loitar polo instituto. Despois duns anos retirado voltou a loitar polo nacionalismo. Foi profesor na Universidade de Santiago.nacionalismo. Foi profesor na Universidade de Santiago.

88

-- Prosa de ficciónProsa de ficción : Destaca : Destaca O purgatorio de RamiroO purgatorio de Ramiro, que trata con , que trata con humor a temática da ultratumba. Fala das peripecias dun humor a temática da ultratumba. Fala das peripecias dun esquelete dun fidalgo.esquelete dun fidalgo.

Contos do camiño e da rúaContos do camiño e da rúa son 7 contos que dan a visión son 7 contos que dan a visión melancólica e cómica de personaxes que teñen que ver coa melancólica e cómica de personaxes que teñen que ver coa fidalguía. A primeira das súas novelas é fidalguía. A primeira das súas novelas é Os camiños da vidaOs camiños da vida, , novela realista que conta a historia de varias xeracións de 2 casas novela realista que conta a historia de varias xeracións de 2 casas fidalgas : Os Doncos e os Puga. Estas dúas casas representan a fidalgas : Os Doncos e os Puga. Estas dúas casas representan a tradición e a modernidade. O que pretende é reconstruír o tradición e a modernidade. O que pretende é reconstruír o momento de tránsito despois da caída do Antigo Réxime.momento de tránsito despois da caída do Antigo Réxime.

Arredor de síArredor de sí é unha novela psicolóxica. Através do protagonista é unha novela psicolóxica. Através do protagonista Pedrayo presenta a súa biografía. Pedrayo presenta a súa biografía.

A romería de XelmírezA romería de Xelmírez é unha novela histórica. O máis importante é unha novela histórica. O máis importante deste texto é a reconstrucción de Santiago no século XII e dunha deste texto é a reconstrucción de Santiago no século XII e dunha Galicia en contacto con Europa.Galicia en contacto con Europa.

-- EnsaioEnsaio : Ten estudios de moitos temas: científicos, guías,... Pero : Ten estudios de moitos temas: científicos, guías,... Pero case todos tratan da súa especialidade: xeografía e historia. Os case todos tratan da súa especialidade: xeografía e historia. Os máis importantes son: máis importantes son: Pelegrinaxes Pelegrinaxes que é a crónica dunha marchaque é a crónica dunha marcha a pé de Risco e uns amigos reflexionando sobre a vida galega. a pé de Risco e uns amigos reflexionando sobre a vida galega. Tamén fai descripcións de paisaxes.Tamén fai descripcións de paisaxes.Ensaio histórico sobre a cultura galegaEnsaio histórico sobre a cultura galega presenta o presenta o desenvolvemento histórico e cultural de Galicia desde a desenvolvemento histórico e cultural de Galicia desde a Prehistoria ata o século XX.Prehistoria ata o século XX.

-- TeatroTeatro : O seu teatro recrea espacios, ambientes, personaxes,... : O seu teatro recrea espacios, ambientes, personaxes,... As obras máis importantes son: As obras máis importantes son: A lagaradaA lagarada e e Teatro de máscarasTeatro de máscaras..

3) 3) CastelaoCastelao: De familia humilde. Durante os seus estudios en : De familia humilde. Durante os seus estudios en Santiago xa empeza a facer cousas como caricaturista, no teatro,...Santiago xa empeza a facer cousas como caricaturista, no teatro,... Foi profesor de debuxo en Pontevedra, e é aquí onde entra en Foi profesor de debuxo en Pontevedra, e é aquí onde entra en contacto coas Irmandades. En 1920 chámano para ser o director contacto coas Irmandades. En 1920 chámano para ser o director artístico da revista Nós. Igual que Otero Pedrayo foi deputado artístico da revista Nós. Igual que Otero Pedrayo foi deputado galeguista. Cando empeza a guerra foxe ó exilio.galeguista. Cando empeza a guerra foxe ó exilio.

-- Prosa de ficciónProsa de ficción : : Un ollo de vidro. Memorias dun esqueleteUn ollo de vidro. Memorias dun esquelete trata trata trata dun esquelete e dos seus compañeiros de camposanto. trata dun esquelete e dos seus compañeiros de camposanto. Dsetacan o compromiso social e o humor.Dsetacan o compromiso social e o humor.En En cousascousas, cada “cousa” ten un debuxo acompañado por unha , cada “cousa” ten un debuxo acompañado por unha breve anécdota. breve anécdota. Son personaxes populares. Son personaxes populares. As características As características

99

desta obra sondesta obra son  : unidade entre debuxo e texto, carácter sintético : unidade entre debuxo e texto, carácter sintético e sen adornos, mestura de realismo, lirismo e humor, e o pobo é oe sen adornos, mestura de realismo, lirismo e humor, e o pobo é o protagonista.protagonista.En En RetrincosRetrincos conta as vivenias autobiográficas da infancia á conta as vivenias autobiográficas da infancia á madurez.madurez.Os dous de SempreOs dous de Sempre conta a vida de Pedriño e Rañolas. Pedriño é conta a vida de Pedriño e Rañolas. Pedriño é pasivo, sen ambición pero Rañolas é todo o contrario.pasivo, sen ambición pero Rañolas é todo o contrario.

-- EnsaioEnsaio : : As cruces de pedra na BretañaAs cruces de pedra na Bretaña é o estudio máis completo é o estudio máis completo sobre os cruceiros de pedra. sobre os cruceiros de pedra. Sempre en GalizaSempre en Galiza reflexiona sobre reflexiona sobre temas políticos coma o autogoberno, a lingua, o exilio,...temas políticos coma o autogoberno, a lingua, o exilio,...

-- TeatroTeatro : Non só foi escritor, tamén foi decorador, deseñador, : Non só foi escritor, tamén foi decorador, deseñador, director artístico,... director artístico,... O vellos non deben de namorarseO vellos non deben de namorarse presenta o presenta o tópico do vello namorado dunha rapaza nova, e nos tres casos tópico do vello namorado dunha rapaza nova, e nos tres casos remata coa morte do protagonista.remata coa morte do protagonista.

1010