Giza espeziea eta horren identitatea
-
Upload
susana-bilbao -
Category
Documents
-
view
932 -
download
13
Transcript of Giza espeziea eta horren identitatea
![Page 1: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/2.jpg)
* Primateak ugaztunaren ordena bat dira eta gorilak eta txinpantzeak
ditu barruan.Gizakiok beste izaki batzuengandik bereizten gaituzten
ezaugarri batzuk ditugu:
![Page 3: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/3.jpg)
-Ile gutxi daukagu beste ugaztunekin konparatuz gero.
-Guruinak ditugu gorputzean eta horientatik izerdia ateratzen da.
-Bipedoak,hankabikoak gara,antzeko bi goputz-adarren gainean
ibiltzen gara.Aurreko gorputz-adar luzeak aske geratzen dira,eta
hatz oratzileak eta erpuru oposagarria ditugu,gauzei heltzeko.
-Koloreak berizi eta gauzak erliebean ikusi ahal ditugu.
-Gure belarriak mugiezinak dira beste ugaztun batzuetatik
konparatutaeta usaimena ez daukagu oso garatuta.
-Beste animali batzuek soinuak egiten dituzte komunikatzeko
baina guk hizkuntzaren bidez komunikatzen gara.
-Gure garuna beste ugaztunekin konparatuta oso handia
da.Horri esker,jokabide konplexuak egin ditzakegu.
![Page 4: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/4.jpg)
*
*Gizakiak historian zehar gizartegero eta komplexuagoak sortuditugu garapen zientifico eta teknologikohandikoak.Garrapen horri esker gure bizi-kalitatea haskohobetu da.
*Arazo batzuen ondorioakorokorrak dira hau da gureplaneta osoa jotzen duteadividez: klima aldatzea;basoak botatzea ; baliabidenaturalak gaortzea etab…
*Bizi-kalitatearenhobekuntzaren oinarriaondasunak modumasiboan sortzen izan da energiaren eta bestebaliabide batzuenkantitate handiakerabiliz.Horren ondoriozingurumen-arazo handiakeragin dira.
![Page 5: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/16.jpg)
*
![Page 17: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/17.jpg)
Kantitate moderatuak hartuGozokiak,okela gorriak,hestebeteak…
Arrainak,harrautzak,egazkiak… Astean zenbait aldiz hartu
Esnekiak,egozkariak,
zerealak,frutak,
Barazkiak,fruitu-
lehorrak,oliba-olioa…
Egunero hartu
JAKIEN PIRAMIDEA
![Page 18: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/18.jpg)
Dieta eta jakiak gaixotasun batzuen eragilerak izan daitezke.Horietako
gehienak malnutrizioarekin lotuta egoten dira,bai elikadura urria delako,bai
jaki gehiegi hartzen direlako:
1.Gabezia-gaixotasunak:bitamina-gabeziak eragindakoak.
2.Obesitatea:gorputzean koipe gehiegi izatea da.
3.Anorexia:desnutrizioa eta gehiegizko argaltasuna dira.
4.Bulimia:argaltzeko dieta oso zorrotzak dituzte.
2. 3. 4. 1.
![Page 19: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/19.jpg)
*
![Page 20: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/20.jpg)
Egunero gure ingurutik kinada ugari jasotzen ditugu:argiak,soinuak,ehundurak…
Gure gorputzaren barrutik ere kinadak jasotzen ditugu:egarria,beroa,hotza…
![Page 21: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/22.jpg)
-URRUNDU INGURU OSO ZARATASTUETATIK entzumen-nahasteak izateko
arriskua handiagotu egiten da.
-URRUNDU ARGI INDARTSUETATIK begietako lesioakeragin ditzake eta
gogan izan behar dugu oso arrikutsua dela Eguzkira begiratzea,are gehiago
tresna optikoak erabiliz.
-EZ ERABILI LUZARO PANTAILAK Kontu hartu ezik ikusmena-nahasteak ageri
daitezke.
-A BITAMINA DUTEN JAKIAK HARTU A bitamina gutxiko dietak arazoak
eragin ditzake,jaki hori ezinbestekoa baita erretinako zelula hartzaileek
ondo funtzionatzeko.
![Page 23: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/23.jpg)
Lokomozio-aparatua hezurrez,artikulazioez eta muskuluek osatzen
dute,haiei esker jasotzen ditugun kinadei erantzuteko mugimenduak egin
ditzakegu.
Lokomozio aparatua zaintzeak ,inguruen-faktore edo bizi-ohitura batzuen
eraginez gaixotasun batzuk ager ditzakelako,adibidez
traumatismoak,eskoliosisa,mota askotako lesioak,kontuzioak eta
distentzioak.
![Page 24: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/24.jpg)
-Dietan kaltzio ugariko jakiak hartu behar ditugu.
-Tabako eta alkoholik ez dira kontsumitu behar.
-Gorputz ariketak-egin behar dira.
-Pisu osasungarria izan behar dugu.
-Zure familiakoren batek gaixotaun horretakoren bat izan duen galdetu
behar duzu.
-Bizkarrezurrerako kaltegarriak diren jarrerak saihestu.
![Page 25: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/25.jpg)
Giza ugalketa sexu bidezkoa da.Bi sexu daude,arra eta eme,eta ugaltze-zelula
edo gametoak sortzen dituzte:epermatozoideaketa obuluak.
-Giza ugalketa emakumezkoen ugaltze-aparatuan gertatzen da.Ugalketa
gertatzeko,gizonezkoak emakumeskoaren baginan akatzen dituen millioika
espermtozoideek umetokian zehar igeri egin behar dute obulura iristeko.Leku
horretan,epermatozoid bakar batek zeharkatuko du obuluaren mintza,eta
ernalketa gertatuko da.
-Ugaltze-zelulak elkartu ondoren,zigotua gertatzen da,eta azkenen embrioia
sortzen da.
-Enbrioiaren ernaldia 40 astekoa izaten da,eta,denbora horretan enbroia
umetokian ezarrita,zatitu eta garatu egiten da ,indibiduo osoa eratu arte.
![Page 26: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/26.jpg)
Pertsonek ugaltzeko gaitasuna dute,hau da,nerabesaroan.Etapa horretan
ugaltze aparatuak heldu egiten dira eta bigarren mailako sexu karaktereak
agertzen dira.Horrez gain aldaketa psikologiko eta sozialak gertatzen dira.
BIGARREN MAILAKO SEXU-KARAKTEREAK:
-NESKEN kasuan,karaktere horiek 9 eta16 urte bitartean gertatzen
dira:obuluak askatzen asten dira eta lehenengo hilekoa ateratzen da.
Gorputzak aldaketa fisikoak egiten ditu ere bai.
-MUTILEN kasuan,10 eta 18 urte bitartean gertatzen da.Zakilak handiago
egiten da,barrabilak espermatozoideak sortzen hazten dira ahotsa baxuago
egiten da,sorbaldak zabaldu egiten dira,biloa agertzen da pubisean
aurpegian,bularrean…
![Page 27: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/27.jpg)
![Page 28: Giza espeziea eta horren identitatea](https://reader031.fdocuments.co/reader031/viewer/2022013105/5595dccd1a28ab04728b468d/html5/thumbnails/28.jpg)
Ugaltze-aparatuarekin zer ikusia duten azaldurak,gaixotasunak eta nahasteak
daude,eta horiek eragin desberdina dute mutikoengan eta neskatoengan.
-Hoiko azaldurak hilekoaren nahasteak dira.
-Ugaltze-aparatuarekin lotutako gaixotasun larrienak gaixotasun beneroan dira.
-Nahasteen beste iturri garrantsitsu bat ugalkortasunik eza edo ugaltzeko
gaitasunik eza eta nahi gabeko hardunaldiak dira.
LOKOMOZIO-APARATUA ZAINTZEKO OHITURA OSASUNGARRIAK:
-Egunero genitalak garbituz gero infekzioei aurrea hartzen zaie.
-Sexu-transmiziozko gaixotasun bat sumatzen ba dugu osasun-etxera jo behar
dugu hanbait arinena.