hik hasi alea.pdf · askaren eta Frantziako Hezkuntza Mi-nisterioaren arteko negoziaketek. Az-ken...
Transcript of hik hasi alea.pdf · askaren eta Frantziako Hezkuntza Mi-nisterioaren arteko negoziaketek. Az-ken...
hik hasihh
E L K A R R I Z K E T A : L O L I A N A U T •N O L A K O I K A S L E A H A L A K O L A N A• B E R R I A K : J A R D U N A L D I A K . . . •T E O R I A K : O V I D E - J E A N D E C R O L Y
55500 pezeta / 20 libera • 2001eko OTSAILA euskal heziketarako aldizkaria
GGAAIIAA
Talentu apartekohaurrak
a
5 editoriala
6 kronika
8 gaia
TALENTU APARTEKO HAURRAKHauentzat ere heziketa bereziaGaratu Elkartea, Carmen Maganto...
22 elkarrizketaLOLI ANAUT30 esperientziaNolako ikaslea halako lanaPatxi Sanjuán
33 berriakNanai haur aldizkaria, Txirulaz KD, “Takolo, Pirritx etaPorrotx” Nikaraguara, pedagogia jardunaldiak...
38 argitalpenakGustura idatziz, Tigre birtuala, Irakurriko al didazu ipuinbat?, Potoloa naiz, eta zer? Memoria del camino dal des-tierro...
39 teoriakOvide-Jean DecrolyMaria Ines Gabari
Argitaratzailea:XANGORIN Zirkuitu Ibilbidea, 2. Pabilioia. 20160 LASARTE-ORIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 37.15.45 Fax: 943/ 36.10.48. Posta Elek-
tronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Koordinatzailea: Joxe Mari Auzmendi Erredakzio burua: Ainhoa Azpiroz Erre-dakzio batzordea:Itziar Barriola, Mikel Estonba, Arantxa Goiburu, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito Rodriguez, Maite Saenz, XabierSarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak:Imanol Agirre, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Xabier Isasi, Irene Lopez-Go i, Izaskun Madaria-ga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo Ota o eta Pruden Sudupe. Diseinua: TRAM¥Graf!kmaketa-zio, aurreinpresioa:Xangorin Inprimategia:ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Loli Anaut (kor Kotx) .
Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Onetsia 2001/I/24. Kopurua: 3.500 alehik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.
aurkibidea8
gaia
TALENTU APARTEKOHAURRAK
Zer gertatzen da talentu aparteko haurrekin?
HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA
DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3
24elkarrizketa
LOLI ANAUTGaur egun irakaskuntzan oso ezaguna den
Amara Berri proiektuaren sortzailea izan zen.
Haurrak, pailazoak eta pertsonaia ezagunak protagonista.
22 euskal jolas
EEsskkaaiinnttzzaa
bbeerreezziiaa!!NNoorrbbaannaa
kkoo hhaarrppiiddeedduunnee
nnttzzaatt
22..550000 ppttaa.. 11..6600
00 ppttaa..
IIkkaasstteettxxeeeennttzzaatt,,
1100 bbiiddeeoottiikk ggoorr
aa
eesskkaattuuzz ggeerroo,, bbaa
kkooiittzzaa 22..000000 ppttaa
..
editoriala
55. zenbakia. 2001.eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚5
Eta orain ZABALTZEN. Ohiko es-trategia zital bera: joan, sartu, bazte-rrak nahasi eta gainerakoa, berri-a-gentzien esku. Ofizialki 19 fakturenbila joan ziren eta, bide batez, jada e-rregistroan edozeinen esku zeuden158 agiri eraman zituzten.
Errepara diezaiogun gure lana-besei, eskuartean darabilkigunmaterial didaktikoari. Egun, ia nor-maltzat jotzen dugu horiek euska-raz izatea edo euskaraz aurkitu a-hal izatea, bederen. Falta zaizkigu-nean, ZABALTZENera telefonodeia eginez konpontzen dugugehienetan.
Ez da urte asko euskarazko testuliburuak aurkitzea ia ezinezkoa zela.Eta izanda ere auskalo non eskura zi-tezkeen. ELKARrek 28 urte daramaz-ki lanean. Bere lanari esker, irakasle-ek eta ikasleek erdarazko liburuak
euskaratzen eta ahal genuen mate-riala sortzen igarotzen genuen den-bora aurreratu dugu beste zereginbatzuetarako. ELKARrek sortutakoZABALTZEN banaketa sareari eskergero eta arruntagoa eta erosoagoabilakatu da behar duguna euskarazeskuratzea. Telefono deia egitea be-zain erraza.
Baina ZABALTZEN banatzaile e-txea baino gehiago da. Askotan aipa-tzen dugu Euskal Hezkuntzaren au-pada garrantzitsua. Eta aurrerapau-so horien artean dago, inoiz aipatzenez bada ere, ZABALTZENek eginduen lana; euskarazko material di-daktikoa ekoiztea eta banaketa ziur-tatzea da ZABALTZENek euskal ira-kaskuntzari egindako ekarpen na-gusiena.
Gainera, Euskal Herrian sortuta-ko proiektu anitzek, tartean hik hasi
Zabaltzen: euskalgintzarenzutabeari eraso
Euskaldunok etaeuskara ikerketape-an jarraitzen dugu.Baita euskara hitze-tik eratortzen denguztia, esaterako:euskal irakaskuntza
berak, ZABALTZENen eta ELKAR-LANEANen magalean aurkitu dutehasierako une gogorretan babesle-kua, eta hein handi batean itzal horriesker atera dira aurrera.
Ondorioz, eraso hori, EuskalHezkuntzaren azpiegituraren oina-rri garrantzitsuenetako bati eginda-ko erasoa da. Euskal Hezkuntza Er-kidegoa osatzen dugun guztioi erasoegin digute!
Bakoitzak jorra ditzala bere bi-deak, horixe da guk guretzat nahiduguna, eta delitu susmorik badu-te jardun dezatela sortu dituzten le-geak agintzen dieten gisa: instruk-zioak arauzko bideetatik eginez e-ta errugabetasun-presuntzioa e-rrespetatuz. Epaiketaren ebazpe-naren aurretik jasotzen ari gara zi-gorrak. Non dago euskaldunon de-fendatzeko eskubidea?
otsaila
kronikaNafarroako bide seina-
le elebidunak ez dira ken-duko momentuz
Nafarroako Gobernuak abian jarridun euskararen erabilera arautzekoonartu den Foru Dekreturen EkintzaPlana. Bertan hiru eremu zehaztendi-ra: irudi korporatiboa eta instituzio-nala, hiritarrentzako zerbitzuak etalanpostuetarako sarbidea. Lehenen-go aldaketak bide seinaleetan egingoditu. Hasieran seinale elebidun guz-tiak berehala kenduko zituela aditze-ra eman bazuen ere, azken adierazpe-nen arabera, aldaketak pixkanaka e-gingo dira. Dagoeneko jarrita daudenseinaleak bere horretan utziko dira, e-ta hemendik aurrera jartzen direnei a-plikatuko zaie dekretu berria. Hau da,eremu mistoan, orain ez bezala, gaz-telania hutsezko bide seinaleak eza-rriko dira.
Foru Dekretuak eta neurri horrek
erabateko gaitsezpena jaso dute Nafa-rroako gizarteko sektore sozial, politi-ko eta kulturaletatik. Eremu Euskal-duneko 18 herritako alkateek eta Ma-lerrekako Mankomunitateak “eraba-teko desadostasuna” erakutsi dute, e-ta euskararen normalizaziorako atze-rapauso nabarmena dela azaldu dute.Oinarriak taldeak “euskararen kon-trako gurutzadan azken urratsalarria”izan dela adierazi du, eta “Gobernua-ren konfrontaziorako estrategia honigizartearen ahotsa zentzuzkoa kon-trajarri behar zaiola”. Oinarriak plan-taformak iaz aurkezturiko proposa-mena baliagarria dela aldarrikatu dueta euskararen ofizialtasuna dela kon-ponbidea. Kontseiluak, bere aldetik,egoera honen aurrean neurriak hartu-ko dituela jakitera eman du. Horrela,txosten bat idatzi eta bidaliko du Euro-pako Parlamentura eta UNESCOraSanz Nafarroan egiten ari denaren be-rri izan dezaten.
EAren ustez UPNren jarrera eta jo-kaera euskararen aurkako “eritasunobsesiboan” oinarritzen da. IUren e-sanetan “UPNk euskararen normal-kuntzaren aurrean duen fustrazioa-ren seinale da”. ELA, LAB, EILAS, CGT,ESK eta EHNEk Gobernuak hartutakoneurriak jurdikikoki aztertuko dituz-te. Ez da ahaztu behar dekretu honeneragina ez dena administraziora mu-gatzen, gizarte osoara baizik.
E u s k a l i r a k a s k u n t z a n e m a n d a k o a u r r e r a
Udalbiltzak euskal hezkuntzasistema propioaren aldekoekimenak jarri ditu abian.
Espainiako Gobernuakabenduan onartutako
hezkuntza erreformaren haritik,Madrildik eta Paristik egitendiren erasoak salatu dituzte.
Horren aurrean eta horrierantzun asmoz, batetik EuskalHerriko udaletxeetan mozio bat
aurkeztuko dute, eta bestetikeuskal curriculuma lantzen
hasiko dira. Mozioan hezkuntzasistema propio bat edukitzekodugun eskubidea aldarrikatzen
da, eta ezin direla Madrildikedo Paristik datozen dekretuakonartu. Beraz, mozioa onartzenduten udalek euskal hezkuntza
propioaren aldeko urratsakemateko konpromisoa hartuko
dute.Euskal curriculuma lantzearidagokionez, Euskal Herrikoikastetxeetan ematen dencurriculuma eta erabiltzen
diren materialak aztertuko dituUdalbiltzaren Aldeko
Hautetsien Irakaskuntzataldeak. Ondoren azterketa bat
egingo dute eta hezkuntzakohainbat eragilerekin bateratu.
6 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
p a u s o a k t i n k o d e f e n d a t z e n j a r r a i t z e n d u g u
Seaska eta HezkuntzaMinisteritzarenarteko negoziazioakez dira bukatu
Oraindik ere luze iraungo dute Se-askaren eta Frantziako Hezkuntza Mi-nisterioaren arteko negoziaketek. Az-ken bileren ostean, gauzak gehiago az-tertzea hitzartu zuten.
Negoziazio hauetan Seaskaren etaeuskal irakaskuntzaren geroa eztabai-datzen ari dira, betiere ikastolak publi-ko bihurtze aldera. Besteak beste pun-tu hauek dira eztabaidagai: ikastegienkudeaketa, Seaskaren lekua, irakasle e-lebidunen trebakuntza, frantsesarenlekua, metodo pedagogikoa eta erai-kuntzak. Estatuaren proposamenarenarabera, ikastolak Hezkuntza Ministeri-
Ikastolen Elkartearen EleanitzProiektua Europako hamarherrialdeetan erabiltzen dute,eta bertako 17 aditu hona etorridira atzerriko hizkuntzendidaktikari buruzko mintegianparte hartzera.Eleanitz programa duela hamarurte sortu zuen IkastolenElkarteak. Gaur egun EuskalHerriko 58 ikastoletako 15.000ikasle daude proiektu horrenbarruan. Horrez gain, Alemania,Austria, Danimarka, Eslovakia,Espainia, Finlandia, Holanda,Hungaria, Irlanda eta Italiako 36ikastetxetan erabiltzen dute.Herrialde horietan ingelesa,gaztelania, nederlandera,italiera eta irlandera irakastekoerabiltzen dute EleanitzProiektua.Bertako adituak trebatzekoantolatu du aipatu mintegiaIkastolen Elkarteak. Materialakezagutzeaz gain, hizkuntzaezberdinetan nola erabildezaketen ikusteko aukera izandute eta kultur testuinguruezberdinetarako era baliagarriadela frogatu dute. Horrelakobilerak oso garrantzitsuak direlaadierazi dute mintegira hurbildudiren aditu eta irakasleek,bakoitzaren esperientziakulturala trukatzeko aukeraematen baitu. Horrez gain,programa honetako materialaberritzailea, irekia eta malguadela azpimarratu dute, etahorrek aukera didaktiko handiaematen duela. Izan ere, edozeinmomentutan zerbait aldadakiokeen CD-ROMekirekitasuna ematen dute, etagela barruan egin ahal direnekimen didaktikoen aukerazabalago ere bai.
Eskoletan erlijio sinismenak erakustearen alde-koa naiz, baina aldi berean gogo biziz defenda-tzen dut irakaskuntzaren laikotasunaAlain Touraine
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚7
tzaren ardurapean geldituko lirateke,eta Seaska "zenbait pedagogia eta es-kolaz kanpoko aktibitateetako lagun-tzaile" gisa geldituko litzateke. Bestal-de, eraikuntzen premia ere gogorarazizien Seaskak Hezkuntza Ministeritzakoarduradunei azken bileran.
Nahiz eta gauzak oraindik argitzekeeta erabakitzeke egon, giro lasaia etalanerako modukoa somatu zuten Seas-kako arduradunek azken bileran.
Bestalde Bai Euskarari hitzarmene-ko konpromisoak hartzen ari dira La-purdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa-ko 213 sinatzaileak. Euskararen pre-sentzia eta erabilera handitzeko helbu-ru estrategikoak finkatu ondoren, orainhoriek erdiesteko urratsak definitukodituzte. Bai Euskarari hitzarmenarenJarraipen Batzordeko kideak sinatzaileguztiekin bilduko dira apirila bitartean.Sinatzaile bakoitzak betetzeko mo-duan izango den konpromisoak hartu-ko ditu. 213 sinatzaileak 10 sektoretanbanatu dituzte eta horietako bakoitza-ren beharren araberako proposame-nak egin ditu aipatu batzordeak. Ondo-ren, sinatzaile bakoitzaren egoerari e-gokitutako proposamenak ere egin di-tzute .Jarraipen Batzordetik proposa-menen %35 betetzea eskatuko zaiebost urteko epean. Apirilaren hasieranegingo den batzar nagusian emangodute sinatzaile guztiek hartutako en-gaiamenduen berri.
Hauentzat ere heziketa berezia
8 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
GAIATalentu aparteko haurrak
Behar bereziak dituzten haurrenartean talentu apartekoak dira gu-txien aintzat hartu direnak orain arte,eta ondorioz, beraiei egokitutakoprograma bereziak eta laguntzak osobakanak dira. Hainbat gabezia dituz-ten haurren beharrei gaur egun eran-tzuten zaiela esan daiteke, hau da, i-tsuei, gorrei, mutuei, hitz-motelei,autistei edota adimen urriko neska-mutilei zuzendutako programa bere-ziak eta laguntza gelak antolatutadaude. Haur horiek ezagutzen ditu-gu. Haatik, talentu aparteko haurrakez ditugu ezagutzen, ez dakigu zeindiren besteak baino adimentsuagoakdiren haurrak.
Errezelo eta beldur handia dagohaur horiei buruz hitz egiterakoan.Talentu aparteko etiketa jarriz geromin egingo zaien beldurra dago. Ezdago beldurrik ezintasunak dituztenhaurrak etiketatzeko eta gela bere-ziak prestatzeko, baina haur bat ta-lentu apartekoa dela esaten bada,min egingo zaiola uste da. Iritzi horidu Carmen Maganto EHUko Psikolo-gia irakasleak. Berak dioenez "ez daminik egiten egia ezagutuz gero. Minegin diezaiekegu haur horiek beti ta-lentu aparteko errendimendua iza-tea nahi badugu eta beti eredu beza-la jokatzea nahi badugu. Izan ere,besteek baino adimen altuagoa edogoiztiarragoa eduki arren, eskubideosoa dute nahi duten errendimen-dua izateko". Carmen Magantok argiuzten du "haur horiek arazo bezala i-kusiko ez bagenitu eta gauza normalbezala hartuko bagenu, beldur horikendu egingo litzaiguke".
Talentu aparteko haurraketa haur adimentsuak
Talentu aparteko haurrak, haur a-dimentsuak, azkarra, argia… kon-tzeptu ugari erabiltzen dira, eta sarri-tan gauza bera esan nahi dutela irudi-
Gaur egungo hezkun-tza behar bereziak dituz-ten haurrei laguntza ema-teko prestatua dagoela e-san daiteke. Haur itsuek,gorrek, hitz-motelek, adi-men urrikoek, autisteketa abarrek laguntza ge-lak eta programa bere-ziak dituzte euren gara-penean aurrera egiteko.Baina zer gertatzen da ta-lentu aparteko haurre-kin? Beren kideak bainoazkarragoak diren hau-rrek ere behar bereziakdituzte. Horiei erantzu-ten al zaie?
G
tzen zaigu. Baina ez da horrela; aldebatetik talentu aparteko haurrak dau-de, eta bestetik haur adimentsuak e-do azkarrak.
Talentu aparteko haurra abileziakognitibo ia guztietan gutxienez130eko puntuaziotik gora duena da.Horietan guztietan desbiazio tipiko-tik bi puntu baino gehiago igotzenbada, hots, bere adineko haurren ba-tez bestekotik gora baldin badago, ta-lentu aparteko haurra dela esan daite-ke. Talentu aparteko hori oso altuabada, hau da, adimen gaitasunak160ko puntuazioa gainditzen badu,jeineun maila duela esaten da. Popu-lazioaren %0,01 baino gehiago ez dirajeinuak. Beraz, talentu aparteko hau-rren artean mailak daude, eta osomaila altua dutenak jeinuak direla e-saten da.
Bigarrenik adimentsuak edo az-karrak daudela aipatu dugu. Hauekzenbait arlotan talentu bereziak di-tuztenak dira, baina ez arlo guztietan.Esaterako, ahozko komunikazioan,matematiketan, musikan, kiroletan,arlo artistikoan… Arlo horietako ba-tean edo batzuetan nabarmentzen di-ra haur adimentsuak, baina ez guztie-tan. Badaude matematiketan oso az-karrak diren haurrak, baina idaztekozailtasunak dituztenak.
Zaila da haur bat talentu aparte-koa den edo ez jakitea, ez dago ados-tasunik ez teknikarik hori definitze-ko. Gaur egun ez dago talentu aparte-ko haurrak antzemateko testik, etaohiko adimen probez baliatu beharradago. Horrek zailtasun handiak ekar-tzen ditu ebaluatzeko garaian.
Bestalde, ez da ahaztu behar adi-menaren garapenak gora-beherahandiak izaten dituela. Litekeena dahaur batek 3 urterekin ongi irakurtzeainork irakatsi gabe, oso zuzen hitz e-gitea, hiztegi benetan aberatsa izatea,kalkulu matematikoak egitea eta a-bar. Baina oso txikitan duen garapen
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚9
TTaalleennttuu aappaarrtteekkoo hhaauurrrraakk
goiztiar hori gerora galtzea eta beste-en mailan gelditzea suerta liteke.
Gauzak horrela, ia zientifiko guz-tiak ados daude haur bat talentu apar-tekoa dela esateko 12 urtera arte itxa-rotearekin. Adin inguru horretan be-re ikaskideekin konparatuz abilitatekognitiboen eta adimenaren batezbestekoa nabarmen gainditzen badu,ikasle hori zalantzarik gabe talentu a-partekoa dela baiezta daiteke. 12 urtebaino lehenago ezin da hori ziurtatu,adimenaren garapena oso malguadelako. Altuerarekin gertatzen denapasa litekeela dio Magantok. "7-8 ur-terekin oso altua datorrela iruditzenzaigu askotan, eta gero gelditu egitenda. Edo alderantzizkoa ere gertatzenda; ez dela asko hazten iruditzenzaigu, eta gero, bat-batean izugarrihazten da. Normalean pubertaroabukatzen denean finkatzen da al-tuera, eta adimenarekin ere gauzabera gertatzen da. 12 urte ingurure-kin bukatzen da adimenaren sor-tzea eta egituraketa".
Dena dela, ez da 12 urtera arte i-txaron behar neurriak hartzeko edolaguntza emateko. Garrantzitsua dadiagnostiko goiztiarra egitea haur ho-riek programa bereziak izan ditzatenazkarrak diren arlo horietan.
Diagnostikoarekin bi arlo ezagu-tzen dira: bata haurraren adimen mai-la apartekoa den ala ez jakiteko, etabestea haurraren nortasuna eta beremoldaketa familian eta gizartean. Biarloek dute eragina eta biak oso kon-tuan hartzekoak dira.
Ez dago talentu aparteko haurrenprofilik, oso ezberdinak izan daitez-ke, faktore askoren baitan baitaude.
Adimena eta nortasunadesorekan
"Talentu aparteko haurrez hitz e-giten dugunean adimena irudika-tzen dugu" dio Magantok "eta hori ezda guztiz zuzena. Talentu aparteko-ez hitz egiten dugunean desorekabatez ari gara, beren garapen krono-logikoaren (emozionala, soziala…)eta adimenaren garapenaren arteko
desorekaz. Hain desorekatuta dauz-katen alderdi bi horiek harmoniza-tzen lagundu behar zaie haur horiei.Horretarako da ona, hain zuzen ere,diagnostiko goiztiarra egitea, ez adi-mena garatzeko, baizik eta bere nor-tasuna ez mintzeko eta hobeto inte-gratzeko".
Izan ere, bi alderdi horien artekodesorekak arazo emozional asko so-rrarazten dizkie haur horiei, emozio-nalki jasan ezin dituzten gauzak inte-lektualki ulertzen baitituzte. Justizia,morala, etika, etorkizuna, mundua e-ta beste hainbat gauzari buruzko gal-derak egiten dituzte, ulermen globa-lagoa egiten dute eta ondorioz beldureta antsietate handia pasatzen dute.Arrazonamenduak egiteko gaitasunabadute, baina gero emozionalki ezdute heldutasunik buruarekin uler-tzen duten hori jasateko.
Zer dakar horrek? Batzuetan de-presioak, helduenganako konfiantzaeza, sufrimendu psikiko asko… "I-majinatu etorkizunean gertatukodena ikusten dugula eta horrek larri-tasuna sortzen digula. Ez ginatekehori jasateko gai izango, zer gertatu-ko litzatekeen jakingo genuelako etaezingo genuelako ekidin. Bada,haur horiei gauza bera gertatzenzaie" azaltzen digu Magantok. "Adi-bidez, adimen urriko lagun bat ikus-ten dutenean "ezingo du inoiz beste-ak bezalako izan" pentsatzen dute.Helduok ere esaten dugu hori, bainabeste perspektiba batetik. Baina haurbatentzat oso gogorra da lagun bat i-noiz ez dela bera bezalakoa izangoonartzea. Horregatik, emozionalkiasko sufritzen dute".
Hori ekiditeko bide bat badago:diren bezala onartzea eta entzutea.Horrez gain, zenbaitzuek tratamenduedo terapia bat beharko dute. Orohar, guztiek urritasunak dituzten hau-rrek dauzkaten baliabideak eduki be-harko lituzkete horrelako arazoei au-rre egiteko: laguntza gelak interesa-tzen zaizkien eta kezkak sorraraztendizkieten gaiak lantzeko eta horieiburuz hitz egiteko.
Laguntzak oso urriak diraZaila da talentu aparteko haurren-
tzako laguntza aurkitzea. Ikastetxee-tan ez dago horretara bideratutakoprograma berezirik, ez eta materialikere. Eskola bakoitzean moldaketakurrikular indibiduala egiten dutehaur bakoitzak behar duela uste du-tenaren arabera. "Talentu apartekohaurra besteen erritmoan ongi ibili-ko dela pentsatzen da askotan, etaondorioz, besteak bezala tratatzenda, ezer berezirik egin gabe. Nire us-tez ez dugu pentsatu behar bereziaden haur bat berezia ez denik. Kasuhonetan, ez du esan nahi zerbait li-luragarria espero behar dugunikhaur horrengandik, baizik eta bereadimenak behar duen elikadura e-man behar diogula".
Irakasle Eskoletan ez da gai haulantzeko prestakuntzarik eskainigaurdaino. Badaude Heziketa Bere-ziko espezialitatea duten Irakasle Es-kolak, baina Heziketa Berezi horre-tan gehienetan haur itsuak, gorrak,burmuin elbarriak eta adimen urriaduten haurrei buruz aritzen dira. Be-raz, irakasleen prestakuntzatik hasitanabaritzen da gai honen ingurukohutsunea eta material eskasia.
Psiko-pedagogia AholkularitzaZentroetatik talentu aparteko hau-rren beharrei kasu egiten hasten aridira. Heziketa Behar Bereziak (EBB)dituzten haurrentzako programakprestatzen dituzte zentro horietan.Magantok dioenez, "hitz-motel, itsueta gorrekin nahikoa lan izaten dutenormalean. Zenbait kasutan diag-nostikoak eta bizkortze programak e-gin izan dituzte, eta lan horiek gero-an hobetzea espero da. Psiko-peda-gogia zentroetan pertsona bat edo bijarri beharko lirateke gai hau lantze-ko. Horrela, diagnostiko goiztiarra e-giteko aukera egongo litzateke etabaita horri jarraipena emateko ere".
10 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚11
Garatu talentu apartekohaurrak dituzten gurasoeksortutako elkartea da. Aita e-ta ama horiek inork baino ho-beto dakite zein den haur su-pergaituen egoera eta lego-kien hezkuntza egokia izate-ko dituzten arazoak. Beraien-gana jo dugu beren ekimenaketa errebindikazioak ezagu-tzeko.
Zeratarako sortu zen GaratuElkartea?
Garai hartan Arabako, Bizkaiko etaGipuzkoako guraso talde bat biltzen gi-nen gure seme-alabekin haurrei eurenjakinmina asetuko lizkiekeen ekintzakantolatzeko asmoarekin; gure haurrek,garai hartan 4 eta 6 urte bitarteko haurtxikak, unibertsoari buruz, edo gorpu-tzari, energiari edo bizitzaren zentzuariburuz egiten zizkiguten galderei eran-tzun nahian, hain zuzen. Beranduago,talde hura egituratu egin behar genuelaerabaki genuen, eta handik sortu zengaur egungo Garatu elkartea. Gure se-me-alabek ez zieten galdera horiei ikas-geletan erantzunik aurkitzen, eta gugeuk ere ezin genien haien zergatiei es-katzen zuten sakontasunarekin iharde-tsi. Haurrak, beraien artean, bere inte-res berdina zutenekin elkartzen zirene-an hobeto sentitzen zirela konturatzenginen gurasoak. Ikasgeletan oso beste-lako rola hartzen zutela ere ohartzen gi-nen : pasiboagoak ziren, lotsatiagoak,antsietate handiagokoak, itxurak egitenzituzten bere gaitasuna ezkutatzeko, e-do gelako ekintzak beste haurren an-tzera edo okerrago egiten saiatzen zirenoharkabe pasatzeko. Gure taldean bu-rutzen genituen ekimenak sarriago an-
tolatzen hasi ginen, eta legearen ingu-ruan zegoen hutsuneaz konturatu gi-nen, nahiz eta ordurako hezkuntza mi-nisterioak hezkuntza bereziko lege batonartua izan haur supergaituek zituztenbeharrei ere erantzuteko egina, hain zu-zen. Elkartearen estatutuetan jaso geni-tuen gure helburuak eta handik aurreragure indarrik handiena administrazioa-rekin edukiko genuen harremanean e-rabili genuen. Gaia zabaltzea nahi ge-nuen, dagoeneko gertatzen ziren egoe-rak legeztatu, familiei eta profesionaleibiltzen genuen informazioarekin la-gundu, gure seme-alabentzako ekin-tzak egin ahal izateko dirulaguntzaklortu, bai unibertsitateetan, irakasle es-koletan, hezkuntza profesionaleenganeta gizarte osoan gaia hedatu eta, azke-nik, beste elkarte batzuekin ere harre-manak bilatu.
Agintariak eta institutzioak berazez dira haur horiek hezkuntza beharbereziez jabetzen. Zergatik?
Denbora luzean jokatu izan da hain-bat mito, eredu eta aurreiritziekin eta ur-te askotan zabaldu beharko da gai honiburuzko informazioa eta irakasleriakformakuntza berezian trebatu beharkodu hau guztia aldatzeko; haur eta nera-be horiek hezkuntza bereziko ikasleakdirela eta beren beharrei egokitutakohezkuntza izateko eskubidea dutelagogoan hartzeko. Hezkuntza sailetatikondo gaitutako profesionalak badituz-tela esaten digute. Gure iritziz, forma-kuntza horren emaitzak ez ditugu o-raindik ikusi. Horretarako beharrezkoada haur supergaituen arlo emozionala,ikasbideak eta, beren prozesu kogniti-boak besteenetatik desberdinak direlajakitea. Guk ikusten dugu nola mugi-tzen diren gure haurrak gai batetik bes-tera, helduok ere ohartuko ez ginateke-en gauzez nolako sentiberatasuna etanolako perzepzio gaitasuna duten.
GARATU ElkarteaTalentu aparteko haurrak dituzten gurasoak
G
Nola ikusten ditu gizarteak talen-tu aparteko haurrak?
Gizarteak, jeneralean, haur super-gaituak pertsona argitsu eta apartekoakdireneko irudia du. Bada pertsona arra-roak, konfliktiboak, eta horrelako se-me-alaba bat edukitzea arazo izan dai-tekeela uste duenik ere. Berez, super-gaitua izatea ez luke zertan arazo izanbehar. Arazoa, ordea, beraien egoerazuzen jasoa ez egotea da. Ez dira berenikasteko erritmoak onartzen, ez beresormena, ez galderei erantzuteko dutenera berezia, ezta arau sozialetara etakonbentzionalismoetara moldatzekoduten zailtasuna; hitz batean esateko,ez munduan egoteko eta mundu hori i-kusteko duten era berezia. Gizarteakkontuan eduki beharko luke hainbat e-ta hainbat norbanako bide bazterreangeratzeak dakarren kostu sozialaz, de-soreka hori hezkuntza egokiago batenbidez ekiditu ahalko zitekeenean. Gu-rasoek nahiz eta maiatasun eta pazien-tzia handiz tratatu gure seme-alabok i-kusten dugu funtsezkoa dela dibertsita-tean oinarrituko den hezkuntza. Ikas-geletan igarotzen dituzten orduetanhaur hauek adimen inhibizioa lantzendute. Beste edozein haurren gurasoekbezalaxe, guk ere onena nahi dugu gu-re seme-alebentzat. Guraso guztien an-tzekoak gara, denok nahi dugu gurehaurrek barruan daramaten onena ate-ra dezaten, harmonian bizi daitezen, etazoriontsuak izan daitezen. Baina hauerdiesteko baldintza batzuk jarri behardira eta malguagoak izan baldintza ho-riek eman daitezen. Familientzako ho-nek guztiak duen kostua areagotu egi-ten da ulertzen ez gaituenean eta edo-zeini gure kezka naturaltasunez azalduezin diogunean. Guk nahi dugu gizarte-ak gai honi normaltasunez heltzea, pro-fesionalek gaia benetan lantzea, eta ho-rrela bakarrik desagertuko dira aurreiri-tziak.
Zer eskatzen diezue irakasleei etaPat-ei?
Lehendabizi euren lana profesio-naltasunez betetzea. Beraiengana jo-tzen duten familiak eta haurrak profe-sionaltasunez tratatzea. Bigarrenez, bu-rokrazia hori guztia arinago betetzea,luzeegiak izaten dira orokorrean eba-luazio psikopedagogikoak, egoerarenlegeztatzea, eskolako urteak malgua-
goakbihurtzea, ACIak, eskola orduak mu-rriztea hala behar izanez gero, urrutikohezkuntza sistema, tutoreak, eta abar.Hirugarrenez, hasiera-hasieratik era-ginkortasunez jardutea. Hau, berez, i-kasle hauentzako egokia eta beharrez-koa izango litzatekeena eskatzea beste-rik ez da. Hezitzaileei, berriz, eskatzendiegu hezkuntza berezia behar dutenhaur hauek aintzat hartzea, ezin dutegurasoek erruduntzen eta gaia beste e-goera batzuetara desbideratzen jarrai-tu, D. Golemanen adimen emozionala-ren aitzikiarekin gurasoak urruntzen:"uztazu, haurra zoriontsua izatea da ga-rrantzitsua, ez ezazu ezer egin, ez deza-la hainbeste irakurri, beste seme-alababatzuk dituzu, zer esango dute biharkoegunean honi besteei baino kasu gehia-go egiten badiozue, elkarteak oso arris-kutsuak dira, ez zaitezte bertara joan, i-txoin egin behar da, behatu, jarraipenbat egin , eta abar.
Elkarrizketa horietatik gurasoak de-sorientatuak, desengainatuak eta han-dik onik ezer gutxi aterako dutela pen-
tsatuz ateratzen dira. Orain arteko ha-rremanetan ezer ez egiteko estrategiakgero eta sarriago ikusten ditugu. Ez du-gu sikiera haurrak ebaluatzeko ahale-gin txikienik ere ikusi; horretarako hila-beteak , batzuetan urteak ere pasatzendira, ebaluazio bat burutu, haurra iden-tifikatu eta komeni zaion hezkuntza o-rientazioa eman arte. Aurretik eginda-koaren jarraipena askotan eta askotaneten egiten da. Ematen diren aitzikienartean: "begira, zure seme-alaba etiketabatekin egongo da eta gaizki pasatukodu". Haur horren beste berezitasunaknabarmentzen dituzte eta jartzen dietenetiketa ezaugarri negatiboez jositakoa i-zaten da. Adimenez supergaitua den i-kasleak ere ikasteko arazoak izan ditza-ke, dislexia, Aspergerren sindromea, e-do beste edozer. Talentu apartekoak di-ra hala ere, eta hau hartu beharko dakontuan ikasle horri behar duen arretaeskaintzeko. Laburrean esateko guk u-lertuak izatea nahi dugu, gai honi jara-mon egitea. Haurrengatik zerbait egite-ko gogoa besterik ez da behar hemen,zeren formakuntza, bibliografia etahezkuntza material eta programak e-gon badaude beste herrialde batzuetanegindakoak diren arren. Haiek molda-tzea besterik ez da behar, eta ziur gaudedenen onerako izango litzatekeela. Ezdugu haur jeniorik sortu nahi, ezta gura-soek seme-alakeekiko sentitzen dutennartzisismoa handitzea, eta gutxiago i-rakasleriarekin eta hezkuntza zentroe-kin ditugun harremanak hondatzea,
12 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
G
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚13
gaur egun, tamalez, gertatzen ari denbezala. Gure haurrak zoriontsuak izandaitezen euren burua garatzeko posibi-litatea eduki behar dute, kriterio eta bal-dintza batzuen pean. Nahi dugu berenautoestima osoa izatea; egiten dutena-rekin zoriontsu sentitzeko haur horiekerronkak, babesa eta ulertuak izatea be-har dute beste edozein gizakiren antze-ra. Kontraesan bat da , haur hauetakobat ACI bat egitera doanean horrelako-rik esatea : "Lehenengo, beste guztienabezalakoa egin behar du, eta gero e-mango zaio bestea". Hor akats handi batdago. Beste haurrak bezala jarduteanahi badugu motibazio falta izugarria i-zango du. Berriro ere diogu haur super-gaituen interesguneak ikasgeletakoeta-tik oso urruti egoten direla, baita gaieiheltzeko eta soluziobideak emateko e-rak ere. Baliteke gurasoren batek hez-kuntza interbentziorik nahi ez izatea,horretarako eskubidea du. Baina lege-ak ezartzen dituen hezkuntza baldin-tzak eman daitezen nahi dugunok (le-geak dioena aski ez den arren) ere ho-rretarako eskubidea dugu. Gure hau-rrak zoriontsuak ikustea nahi baduguberaientzako izan daitezkeen baldintzaonenak eskuratu behar ditugu, eta ho-rren barruan kokatzen da guraso eta i-rakasleriaren arteko kolaborazioa, be-rriz ere, komunikazio ahalik eta positi-boenean oinarritu behar den elkarlana,alegia.
Zein erantzun jaso duzue orainarte?
Kasu gutxi batzuetan erantzuna osoegokia izan da, eta emaitzak hobere-nak. Hainbat zentrotan ildo honetatikhasi dira lan egiten eta honetan aitzin-dariak izatea eskertu nahi diegu, bestebatzuek ere beldurra galdu eta hortanhas daitezen. Haurrak aguro asko ira-bazten dute bere autoestiman balora-tuak eta aintzat hartuak sentitzen badi-ra. Kasu gehienetan, ordea, zenbait ira-
kaslek kontrako eragina dute haurren-gan. Ulergarria da, badakigu, egoeraberri eta ezezagun baten aurrean segur-tasunik eza eta beldurra azaltzea, bainaazkenerako haurra jasanezineko egoe-ran jartzea haren jarrera negatiboenaksortaraziz, are gehiago nerabe garaianbaldin badago berau, hankasartze izu-garria da. Eskolara eramaten ditugu gu-re haurrak, beraien arlorik onenak gara-tzeko bidea eskainiko dietelakoan es-koletan, beraiekin koherentziaz jokatu-ko dutelakoan; guk, gurasoek, gure bo-rondate onenez egiten ari garenarekinere koherente izango delakoan. Bainazenbait kasutan zeharo aurkakoa gerta-tzen da. PATetatik gurasorik gehienakdesanimatuta eta nahastuta irtetzen di-ra, eta gainera elkarteen aurkako aurrei-ritziarekin. Honek ekartzen du guraso-ak ez antolatzea, ez informatzea, eztaberen seme-alab en eskubidea dena ereez eskatzea, nahiz eskubide hori hau-rren eskubideen artean jasota egon etahorixe babesten eta defendatzen duenaizan, hain zuzen ere. Ba, halere, ezjaki-narena egiten dute sarri askotan. Haurhauen hezkuntza prozesuan, besteene-tan bezalaxe, jarraipena ere egin beharda, irakasle baten bi urteko lana ezin daetenda geratu bigarren hezkuntzara i-risterakoan adibidez. Denbora pasatzenda, eta hamasei urtetara iristen direneanirakasleek jada ez dutela ikasle hauei arr-tea berezia zertan jarri behar esaten digu-te eta beste eskola batera joateko aholka-tzen digute. Holakoak eta bestelakoak a-gerian jartzen dute gaiaren inguruan da-goen ezjakintasun handia.
Zer pauso eman beharko luketeinstituzioek eta eskolek haur hauei la-guntzeko?
Lehendabizi adimen aparteko gaita-suna identifikatzeko ahaleginak egiteaeskatuko genieke, adin txikietatik hasi-ta, diagnostiko eta ebaluazio egoki ba-tzuk eginez, gaur egun baitago hori egi-
teko nahiko material. Argi asko ikus dai-teke haur bat goiztiarra edo talentu apa-tekoa den. Horrek irakasleak kualifika-tuak izatea eskatzen du, eta burokrazialanak, arinak. Atzerriko herrialde ba-tzuetan horrelako haurren hezkuntzaprozesua unibertsitateko urteetarainodago jadanik ikasia eta landua, beraien-tzako ikasprograma egokiak diseina-tuz. Hemen, gure eskoletan, badirudiintegrazioarekin eta sozializazioarekinnahiko dugula. Hori ondo dago bainaez da nahikoa. Zorionez, teknologi be-rriak medio informazioa areagotu egin-go da eta irakasle askok laguntza aurki-tuko dute bertan, teknologia hauei etaerakusteko era berrietara moldatu be-harko direlarik. Ezinbestekoa da infor-matuak egotea kongresuetara, jardu-naldietara edo antolatzen diren ikasta-roetara joanez. Ditugun aurreiritziakbaztertu egin behar dira malguagoak e-ta ulergarriagoak izateko, hauxe baitamilurteko berriaren joera, eta lehenikhaur supergaituek hezkuntza behar be-reziak dituzten ikasleak direneko kon-tzientzia hartu behar dugu.
Baina ezingo da dena irakasleenesku utzi, gurasoek ere lagun dezake-te, ez al da hala?
Noski, guaza da elkarrekin hazi be-har ditugula gure haurrak. Ordu asko i-garotzen dute eskoletan eta gurasoen-tzako ezinezkoa da ikasgeletan lehenaipatu adimen inhibizioa, aspergarrita-suna, eta interes falta horiek konpensa-tzea, ezin dugu. Maitasunez eta pazien-
GAIATalentu aparteko haurrakHauentzat ere hezkuntza berezia
tziaz bere buruekiko balorazioa egitenlaguntzen diegu giza abileziak gara di-tzaten. Horren ildotik, orain urte ba-tzuk, gizarteak parte handiago hartzenzuen hezkuntzan; bizilagunak zirela,senitartekoak, lagunak, ezagunak eta e-zezagunak, haurren hezkuntzan eraginzuzenagoa zuten. Ondo-gaizkia, hain-beste aldiz aipatutako giza abilezeak,haurraren jakinmina, ezagutzaren etamaiatasunaren zergatiak erreferentziazuten haien guztiengan. Egun, berriz, a-penas dagoen hezitzeko astirik, ezta e-txean ere, gizarteak hartu duen erritmoberria eta gertatzen ari diren aldaketakbitarteko. Horrexegatik egiten da beha-rrezkoagoa irakasleen eta gurasoen ar-teko kolaborazioa. Guraso askok atze-rrira bidaltzen dituzte beraien seme-ala-bak, egoera ekonomikoak ahalbide-tzen badie, noski. Dakigunez, EstatuBatuetan eta Inglaterran adibidez, geroeta zabalduago dago gurasoek haurraetxean hezitzearen aldeko joera. Inter-netek ere lagun dezake horretan. Ga-rrantsitzuena entzuna izatea da, denbo-ra eskaintzea, euren gaitasunak ematendien kemena mantentzen laguntza, bel-durrak eta segurtasun ezak uxatzen la-guntzea; besteekiko behar den pazien-tzia eta maitasuna diziplina rekin konbi-natu behar da.
Zergatik aspertzen dira haur su-pergaituak ikasgelan?
Haur horien interesguneak gelako-etatik oso urruti daudelako. Beren adi-men adinaren eta adin kronologikoa-ren artean ikaragarrizko tartea egotenda, eta horrek badu eragina beste hau-rrekin erlazionatzeko garaian ere.
Zer eskaintzen die Garatuk gu-rasoei?
Informazio mota asko eskaintzenzaie gurasoei; esaterako, zein hezkun-tza instituzioetara jo dezaketen, zeinzentro pribatuetara joan, zein metodo-logiak erabiltzen diren eta abar. Egitendiren esperientziak ezagutzeaz gain eu-ren esperientzak elkartrukatzeko gu-nea ere eskaintzen zaie eta hori, hasie-ran batik bat, oso baliagarria eta aberas-garria izaten da. Elkartean biltzeak gu-rasoak sentitzen dituzten emozioakkanporatzeko aukera ematen die, gura-so askok asko sufritzen baitute. Elkarte-an babestuak eta ulertuak sentitzen dira
eta laguntzahandikoa gerta daiteke. Beste hainbes-te gertatzen da haurrekin onartuak ezdirelako, diagnostiko okerrak egin zaiz-kielako; egoera latza jasan behar izandute eta hori beste batzuei komunikatuahal izatea esanahi handikoa da be-raientzat. Elkartean antolatzen ditugunekimenak haur askori barruan darama-ten korapiloa kanporatzeko balio izandio, eta horrek bere garapen prozesuanaurrera egitea ahalbidetu dio.
Jeneralean nola erreakzionatzendute gurasoek haur supergaitua dute-la antzematen dutenean?
Gurasoak euren pertsonalitatearenarabera erantzuten dute, beraz, moduaskotan. Batzuek etxean jada antzema-ten zuten zer edo zer, eta gero kanpotik,susmoa baieztatu besterik ez zaie egi-ten. Beste batzuentzat, berriz, schockbat izaten da, gainezka egiten dien ego-era batean aurkitzen dira, ez dakite zeregin, haur horrek zer behar duen, zergertatuko zaien eta zer egin ez jakineanaurkitzen dira, batik bat, haur horrek es-kolan porrot egiten badu. Horrek gai-nera, erraztasunik ez eta hainbat irakas-lerekin haserreak izatea dakar berekin.Honi gehitzen badiogu hezkuntza insti-tuzioetako kideekin sentitutako frustra-zioa, egoera asko zailtzen da. Gerta dai-teke haurra zentroz aldatzea erabaki-tzea bere haurra ahalik eta normaltasunhandienean egongo deneko ustean, e-maitzak direnak direlarik. Beste ba-tzuek, berriz, atzerrira bidaltzen dituz-te. Ingurua eta bitartekoak funtsezkoakdira haur hauen gaitasunaren garape-nerako, eta haurra bera ados badago o-nena izan liteke, nahiz gurasoek horre-gatik min hartu. Talentu aparteko hau-rrak dira baina jolas egiten dute, bihurri-keriak egiten dituzte, gogaikarriak iza-ten dira batzuetan; gurasook gehiago
14 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
pozten gara gure haurrak egiten ari di-renarekin gustura eta kontent daudene-an eta ez nagitsu, triste eta bizipozik ga-be.
Zein dira gurasoengandik jaso-tzen diren kexurik arruntenak?
Errespetu falta, eta lelokeria askoentzun beharra izaten dutela; esaterako"ez dietela haurrei hainbeste erakutsibehar, gurasoek gehiegi estimulatzendituztela, ez diezaietela hainbeste ira-kurtzen utzi…". Irakasleek eta PATeta-ko teknikariek ez dute ulertzen gaitasu-na gauza bat dela eta beste bat errendi-mendua, eta azken hauxe bakarrik har-tzen dute kontuan. Ez dute behar adinabitarteko jartzen ahalik eta emaitza one-nak gauza daitezen. Badaude lorpengutxiko haur supergaituentzako hez-kuntza programak ere, hauek porrot e-giten dute eta ezin izaten dute goragokoikasketeetara heldu.
Ba al dago Garatu bezalako besteelkarterik. Zein harreman duzue haie-kin?
Harremanetan gaude beste hainbatelkarterekin, beste komunitateetandauden esperientzien, zalantzen etaaurrerapenen berri izateko eta gure es-perientziekin aldendu eta trukatzeko;nazioarteko kongresuetara ere joatengara eta, bide batez aipatu datorren a-buztuan Bartzelonan izango dela hu-rrengoa, hain zuzen.
Kongresu hauek talentu apartekohaurren gaia dinamizatzeko oso balia-garriak izaten dira. Profesionalei etaprofesionalgaiei hobeto sakontzen etaaztertzen laguntzen die eta apartekogaitasunaren arlo ezberdinak ezagu-tzen ere.
Zein egoeratan daude beste he-rrialde batzuetan?
Zenbait herrialdetan haur txikien-gandik hasita unibertsitateraino irautenduten programa bereziak daude, eta,dibidez, ikastetxeetan haurrak ez dira a-dinez taldekatzen, interesguneez bai-zik. Atzerrian, besozabalik hartzen di-tuzte; hemen, berriz, oztopo, dirula-guntzen murrizketa eta zentzugabeke-ria ugarirekin egiten dugu topo. Esperodugu noiz edo noiz hezkuntza aldatukodela talentu aparteko haur horien one-rako.
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚15
raz, bere isatsa jaten duen arrainarenmoduan, adimenaren definizioa eta a-dimen motak historian zehar burutu-tako ikerketen eta heziketa praktikoeta profesionalen harian garatutakoteoria eta eredu kontzeptualen baitandaude.
Gaur egun zenbait teoriek aska-tzen zaila den arazo bat planteatzendute. Adibidez, teoria klasikoek, e-gungo teorien aurrean, garapen teori-ko eta esperimental desberdina dau-kate. Garapen esperimentalerakotresnak falta diren bitartean, garapenteorikorako izugarrizko tresna piladaude. Zenbait kasutan formulazioteorikoak osatu gabeak dira, eta espe-rimentalki frogatutakoak gutxi.
Artikulu labur honetan zera haus-nartzea interesatzen zaigu:
1) Gehien erabiltzen diren adime-naren zenbait sailkapen.
2) Talentu aparteko pertsonen e-zaugarri komunenetako batzuk.
3) Gaiak sortzen dituen eztabaidaohikoenak.
4) Guraso eta hezitzaileen jarreraktalentu aparteko haurren heziketa be-rezia dela-eta.
1. Adimenaren sailkapenak
Adimen orokorra (G faktorea)(Spearman, Vernon, Jensen)Adimen gaitasunak(Thurstone, Guilford, Gardner)
G faktoreak edo Adimen Oroko-rraren faktoreak adimen adierazpenguztiek faktore komun bat dutela dio,eta hori dela adimenaren benetakofaktorea. Beste autore batzuek, aldiz,adimen hori osatzen duten faktoreakneurtzen saiatzen dira subjektu ba-
Carmen MagantoEHU. Psikologia Fakultatea.
Talentu apartekotasu-naren ebaluazioa gaita-sun kognitiboen ebalua-zioa baino gehiago da, etaeboluzio ikuspuntutik az-tertu behar da, adimenakzalantzan jarri behar ezden eboluzioa baitauka.
Talentu aparteko haurrez hitz egi-ten dugunean batez bestekoa baino a-dimen handiago duten haurrei egitendiegu erreferentzia. Baina ezinbetes-tean hainbat galdera sortzen dira: zerda adimena? Nola neurtzen da adime-na? Berezkoa ala eskuratua da? Adi-men bakarra dago ala adimen mota u-gari daude?
Ez dira gai honi buruzko liburu ba-tean aurki daitezkeen moduko eran-tzunak, autoreen arabera adimenariburuzko teoria desberdinak baitaude,eta teorien arabera adimenari berariburuzko definizio desberdinak. Be-
Zenbait argibide talentu apartekohaurrei hobeto ulertzeko G
16 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
agatik baino.
Produktuaren adimena(Psikometria klasikoa. Terman)Prozesuaren adimena(Kognitibismoa)
Tradizionalki, adimenaz pentsa-tzen dugunean produktu bat imajina-tzen dugu, hau da, talentu apartekota-sunaz hitz egiteko Adimen kozientebat irudikatzen dugu, adibidez 130,140 eta abar. Haatik, koziente horiekez digute esaten haur bat nola iristenden adimenaren probetan puntuake-ta horiek lortzera. Produktua ondoriobat da, baina bi haurrek antzeko emai-tzak eduki ditzakete adimen mota osodesberdina eduki arren. Teoria kogni-tiboari interesatzen zaiona da pertso-na bat nola iristen den arazo bati irten-bidea aurkitzera, egoera berri batenaurrean moldatzera edo galdera berribati zehatz, orijinal eta zuzen erantzu-tera. Kognitibismoari produktua edoprobaren emaitza baino gehiago inte-resatzen zaizkio ezagutza eratzeko e-rabiltzen diren pertzepziozko fakto-reak, oroimenezko faktoreak, infor-mazioaren prozesatzea eta datuen in-tegrazioa.
Talentu aparteko haurren berezi-tasuna hori da, hain justu, informazioaprozesatzeko duten modua, arazoakkonpontzeko erabiltzen duten bidea,eta euren ezagutzaren genesia, zeinaazkartasunean eta lortzeko moduandesberdintzen den talentu aparteko-ak ez diren haurrekin alderatuz.
Berezko adimena(Eysenk, Vernon)Adimen eskuratua/kultura(Vigotski)
Azken kontua izan arren, ez da ga-rrantzi gutxiena duena. Gurasoak, he-zitzaileak eta profesionalak kezka-tzen dituen gaia da adimena berezkoaedo eskuratua ote den. Gaur egun,galdera hau eztabaidagarria izatetikgizarteratua izatera pasa da. Zalantza-rik ez dago adimentsuak jaiotzen ga-rela, batzuk gutxiago eta beste batzuk
tzitik, adimen emozionaleko ebalua-zioetan ez dituzte hain emaitza onaklortzen. Horren arrazoia zera da: zen-bait subjektuk, eta bereziki adin ze-hatz batzuetakoek, garapen kogniti-boaren eta emozionalaren artean e-boluzio desberdina dutela.
Adimen jariakorraHorn and NollAdimen kristalizatua/gauzatua
Bi kontzeptu hauek kontrajartze-ak ikasketa moduari eta adimenarenfuntzionamenduari egiten die errefe-rentzia. Eskola tradizionalak adimen"kristalizatua" garatu izan du, hau da,zehaztasunez irakatsitakoa ikastekogai den adimena, ezagutzen adimenerrepikakorra eta memoristikoa, zen-bait unibertsitate ikasketetan eta lan-bidetan oinarrizkoa dena. Baina, adi-men "jariakorrak" ezagutza beste mo-du batera osatzeko gaitasuna adieraz-ten du; adimen sortzaileagoa eta oriji-nalagoa, eta pentsamenduaren pro-zesuetan autoelikatzen dena.
Talentu aparteko haurrak sortzai-leak dira, erantzun orijinalak ematendituzte, ezagutzak eratzeko gai dira,eta aldi berean, oroimen bikaina dute,hori delarik txikitatik bereizten dituenfaktoreetako bat eta helduei arretagehien sortzen diena.
Arazoen moldaketa/konponketa(Guilford)Adimen sortzailea(Renzulli, Torrance)
Adimenaren inguruan garatu denbeste kontzeptuetako bat adimen a-moldatzailearena da, hots, sortzen denegoerari irtenbide onena bilatzeko gaidena. Aurrez ikasitako soluzioak iza-ten dira, eta beraz, aurretik ikasitakoaegoera baten aurrean funtzionamen-duan jartzeko gaitasuna da. Adimensortzaileak, ostera, irtenbide berria,desberdina eta orijinala bultzatzen duegoera bat konpontzekorakoan.
Orokorrean, talentu apartekohaurrak adimen sortzaileagatik gehia-go bereizten dira adimen moldatzaile-
koitzaren berezitasuna osatzen dutenpuzzle bateko piezak balira bezala. A-dimen gaitasunak defendatzen dituz-tenak oso konbentzituta daude sub-jektu bakoitzak gaitasun oso desber-dinak eduki ditzakeela diotenean; e-saterako, oroimena, kalkulu matema-tikoa, arrazonamendu logikoa edosormena.
Talentu aparteko haurrak puntua-keta altuak jasotzen dituzte G faktore-aren probetan, eta aldi berean, ohikoproba klasikoetan ebaluatutako gai-nontzeko adimen gaitasunetan erepuntuaketa altua lortzen dute.
Adimen kognitiboa(Stenberg, Gardner)Adimen emozionala(Colleman)
Orain dela gutxi funtzionamendukognitiboan edo sozialean oinarritu-tako adimenaren bi sailkapen kontra-jarri dira. Lehenengoarentzat adimenkognitiboa adimenaren adierazpen e-zagunagoa eta klasikoagoa da. Batezere pentsamenduaren prozesuetanoinarritzen da, egitura kognitiboak e-zagutzearen, pentsatzearen, jasotzea-ren, memorizatzearen eta sortzearenantolaketan. Collemanentzat, ostera,adimenak pisu emozional-sozial han-dia dauka. Hau da, eguneroko bizi-tzan arrakasta lortzeko eta egoerakkonpontzeko gaitasunean ez dagoprozesu kognitiboa soilik, baita emo-zionalak, harremanezkoak eta tes-tuingurukoak ere. Batzuetan nork be-re buruarekin duen segurtasuna erra-zago lortzen da baldin eta norekin etanon hitz egiten ari den konturatzenbagara eta zein eratara jokatu behardugun konturatzen bagara. Osteran-tzean, arazo konplexuak gainditzekogai bagara, baina egoera konpontze-rakoan inguruan dauden aldagaiengarrantziaz ohartzen ez bagara, segur-tasun horren arrakasta ez da hainbes-tekoa izango.
Talentu aparteko haurrek zailtasu-nik gabe gainditzen dituzte gaitasunkognitiboak ebaluatzen dituzten tres-nekin aurkezten zaizkien arazoak. Ai-
G
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚17
gehiago. Baina dudarik ez dago kultu-rak, ingurumenak eta estimulazio e-gokiak ere lehen uste zena bainogehiago garatzen dutela adimen hori.
Kontu honek haurrak nola heztendigun hausnartzera garamatza. EtaGaussen kurbaren muturretan dau-den haurrekin heziketa neurriak har-tzera bultzatzen gaitu, hots, adimen e-zintasuna duten haurrekin eta talentuaparteko haurrekin. Biak dira hezike-ta behar bereziak dituzten subjek-tuak. Adimena gara daiteke, eta horre-gatik bultzatzen dira heziketa berezi-ko gelak, laguntza gelak, curriculumegokitzapen indibidualak eta abar. A-dimen ezintasunak eta mugak dituz-ten haurrek heziketa alternatiba ho-riek eskura dituzte. Baina adimenagelditu eta blokeatu ere egin daiteke,eta hasierako gaitasunen arabera ga-ratu gabe gera daiteke behar dituenestimuluak ez edukitzeagatik edoaurkako giroa edo giro zorrotzegia to-patzeagatik. Talentu aparteko hau-rrek beharrezkoa duten adimen "eli-kagaia" behar dute beren gaitasunakgaratzen jarraitu ahal izateko. Oste-rantzean, frogatua dago adimenak ga-rapen goiztiarra ez jarraitzeko arris-kua dagoela. Hortan datza, beste arra-zoien artean, identifikazio goiztiarra-ren eta progresiboaren garrantzia ba-tez bestekoa baino garapen handiagosomatzen bada.
Aitzitik, adimenak eboluzionatuegiten duenez, beharrezkoa da adi-men goiztiarrak ebaluazio etapa des-berdinak edukitzea eta momentu ba-koitzean garapen horren baitan nora-bidetzea ebaluazio hori. Hizkuntza-ren garapenean, irakurketa-idazketa-ren ikasketan, zenbakien kalkuluan
edo sormenean goiztiartasuna eduki-tzeak ez du bermatzen haur baten ta-lentu apartekotasuna. Hala ere, beregarapena behatzera eta ebaluatzerabultzatzen gaitu garapen goiztiarrabultzatzeko zeregin espezifikoak e-manez. Dena den, haurra bere adime-na baino gehiago da, eta edozein eba-luazio egiterakoan, eta are gehiago ta-lentu apartekoa dela uste dugun hau-rraren kasuan, bere nortasuneko al-derdi guztien ebaluazio integrala eginbehar da: familiarteko eta beste per-tsonekiko harremanak, egokitzeko a-halmena, bere buruarekiko duen ase-betetzea, motibazioak, lanerako i-raunkortasuna, sormena, autoestimaeta abar. Haurraren heziketa curricu-luma egiteko beharrezkoa da berenortasunaren eta eskolako eta fami-liako egoeraren ebaluazio integrala e-gitea. Batzuetan adimena inolako ara-zorik gabe garatzen da, baina nortasu-
na asaldatu egiten da lagunek, fami-liakoek edo hezitzaileek errefusatukoduenaren beldur delako. Haur askoknahiago dute "normal" bezala pasa-tzea "desberdinak" izatea baino. Horijakin beharreko gauza da haur horieipertsonalki eta sozialki ongi egoki-tzen lagundu nahi badiegu. Biak banaezinak dira eboluzio garapen ona lor-tzeko.
2. Talentu aparteko hau-rren ezaugarriak
Talentu aparteko haur guztienprofilik ez dago, haur bakoitza, talen-tu apartekoa izan edo ez izan, desber-dina baita. Hala ere, beste haurrenganbaino ohikoagoak diren zenbait ezau-garri aurkitu dira. Horien arteanhauek dira azpimarragarrienak:
a) Bere adineko batez bestekoabaino askoz adimen altuagoa. Hau datalentu apartekotasuna oinarritu denpuntu tradizionaletako bat. Adimenprobetan bere adinekoen batez beste-koa eta eskolako maila bi desbiazio ti-pikoetan gainditzen duten subjek-tuak dira. Hala eta guztiz ere, adime-naren eta talentu apartekotasunarenkontzeptuak zenbait aldaketa jasanditu mende honetan; kontzeptu uni-dimentsionala izatetik pertsona, ego-era eta momentuaren arabera modu
GAIATalentu aparteko haurrakHauentzat ere hezkuntza berezia
18 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001ko otsaila
eta maila anitzetan agertzen den kon-tzeptu multidimentsionala izatera pa-sa da (Reyero eta Touron, 2000). Gauregun talentu apartekotasuna hainbatgaitasunen multzoa bezala ulertzekojoera dago. Horrek talentu apartekoa-ren eta adimentsuaren arteko bereiz-keta klasikoa konplikatu egiten du.Beraz, bere adinekoek baino adimenaltuagoa duen haurraz hitz egiten du-gunean, ez gara puntuaketa kuantita-tibo batez soilik ari, baizik eta puntua-keta horren alde kualitatiboaz. Alder-di horrek bideratuko du identifika-zioa eta interbentzioa.
b) Garapen goiztiarra. Zenbait tre-betasun eta ikasketa nolako azkarta-sunez hartzen dituzten ikusita harri-tzen dira gurasoak batik bat. Adibi-dez, margotu, batuketak egin, iraku-rri, zuzen eta egoki hitz egin eta abar.Garapen horrek adin bereko bere la-gunei modu eraginkorrean laguntzendie.
c) Arazoak konpontzeko garaiandesberdinak dira kualitatiboki. Egoe-ra berrien eta ikasteko egoeren aurre-an ez dute helduek erakutsi dieten al-ternatiba edo trebetasunekin erantzu-ten. Beraien metodo propioak, des-berdinak eta berritzaileak garatzen di-tuzte eguneroko bizitzako arazo bati,arazo matematiko bati edo erlaziozkoarazo bati irtenbidea bilatzeko.
d)Erronkarekiko eta gauza zail etaberriekiko interesa. Gauza zailek era-kartzen dituzte, beraien adimenerakoeta gaitasunerako erronka diren gau-zek. Zeren gehinetan, eta batez ere es-kolan, beraien mailarako errazegiak,arruntak eta ondorioz aspergarriak di-ren egoeren aurrean aurkitzen baitira.
e) Gaitasun akademikoak. Talen-tu aparteko haur asko trebetasun ba-tean oso azkarrak izan ohi dira; esate-rako, musikan, arlo artistikoan, mate-matiketan edo kirolean. Eskolan bes-teak baino azkarragoak izan daitezketrebetasun horiek eskolak bultzatzenduen norabidean baldin badoaz, tre-betasun matematikoen eta linguisti-koen kasuan bezala. Aitzitik, bestetrebetasun batzuetan azkarrak edo ta-lentu apartekoak izan arren, baliteke
aparteko gaitasun akademikorik ez i-zatea.
f) Lanak egiteko azkartasuna. La-nak ongi bukatzeko duten azkartasu-naz berehala ohartzen dira gurasoaketa hezitzaileak. Gaitasun handiagoadutela erakusten duen adierazleetakobat da. Normalean beste haurrek egi-ten dutenaren denbora erdian egitendute lan bera. Edo azalpen xume bate-kin uler dezakete, hezitzaileak hau-rren gehiengoak ulertzeko eskain-tzen duen gainontzeko azalpena so-beran dutelarik.
g) Orijinaltasuna/sormena. Sarri-tan talentu aparteko haurrak berensormenagatik, beren orijinaltasunplastikoagatik, beren marrazkienga-tik edo beste gaitasun sortzaileenga-tik bereizten dira. Normalean sortzea,diseinatzea eta gauza berriak asma-tzea gustatzen zaie. Beraien ideiak a-dierazteko askatasunarekin gozatzendute, eta modu batera edo bestera au-rrera eramateko moldatzen dira.
h)Lorpenaren motibazioa. Lan batzaila denean edo heziketa helburu batlortzeko oztopoak daudenean, haurgehienek laguntza positibo bat edohezitzailearen motibazioa behar dutelan horretan jarraitzeko. Alabaina, ta-lentu aparteko haurrek nahi duten xe-dea lortu arte jarraitzen dute, jomugakonplexuak lortzeko motibazioa du-te, beren helburuak lortzeko irmota-suna. Beharbada hau izango da arra-kastara segurtasun gehienez erama-ten dituen ezaugarria.
i) Moralaren eta justizia sozialarengaiei buruzko interesa. Beren adimengarapenak beraien adineko haurrekplanteatu ere egiten ez dituzten galde-rak egitera bultzatzen ditu: zergatikhiltzen gara? Nora joaten gara hiltzengarenean? Zergatik daude gerrak?Zergatik ez dira zuzenagoak aginta-riak? Nor da zoritxarren erantzulea?Galdera hauen erantzunak oso zailakdira, beraien jakin-mina izugarria de-lako eta helduok ez dakigula zer etanola erantzun. Agian hau izango dahaur horiengan sufrimendua sorra-razten duen puntuetako bat. Zeren,alde batetik, dauden arazoak ikusten
baitituzte, eta beste aldetik, beraiennortasunak eta emozioek ez baitute i-kusten duten errealitatea jasateko adi-nako heldutasunik. Gauza bera gerta-tzen da gurasoen arteko harremana-rekin, eskolako injustiziekin, edo bes-te edozein egoera sozialekin. Ez datozbat egoera sozialak ezagutzeko eta u-lertzeko duten gaitasun intelektualaeta beren bizitzan bereganatzeko,gainditzeko eta barneratzeko dutengaitasun emozionala. Horrek sufri-mendu psikikoa eta barkardade senti-mendua sorrarazten dizkie. Batzue-tan nahiago dute horrelako galderakez egitea besteak kezkatu egiten dire-lako beraiek dituzten galderekin eta i-deiekin.
j) Datu konplexuen sintesia moduerrazean. Sintesi gaitasuna adinarekinlortzen da. Normalean haur hauekohikoa baino datu gehiago maneia-tzeko gai dira eta datu horiek zentzuz-ko sintesi batean barneratzeko gai di-ra, modu erraz eta argian egiten dute-larik. Matematika arazoak edo ahoz-ko logika ez dira zailak eurentzat, etahainbat kontzeptu erraz ulertzea es-katzen duen pentsamendu edo ideiaabstraktuak ahoz adieraztea ere ez.
k) Subjektu bakoitzaren beste be-rezitasun batzuk. Haur hauek bere fa-miliaren, kulturaren, ingurumenarenaraberako eta beren idiosinkrasia per-tsonalaren araberako berezitasunpropioak dituzte. Hau da, aldagai ho-rien guztien interakzioak subjektu ba-koitza pertsona bakarra bihurtzen du.Horregatik, haur lotsatiak eta irekiak
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚19
Gaurki ditzakegu, ziurrak eta ziurtasu-nik gabeak, isolatuak eta lagunkoiaketa abar. Subjektu bakoitzak bere eba-luazio pertsonala behar du heziketapautak bere ezaugarri pertsonalei e-gokitu ahal izateko.
3. Eztabaida ohikoenak3.1. Identifikazioa eta ebaluazio
goiztiarraBeharrezkoa al da identifikazioa
eta ebaluazio goiztiarra ala hobe daberanduagorako uztea?
Hori da sortzen den kezketakobat: noiz identifikatu, ebaluatu edodiagnostikatu behar dira talentu apar-teko haurrak? Printzipioz ez dago adinidealik, identifikazioak eta ebaluazio-ak eboluziozkoa izan behar du; hauda, eduki kognitiboak hartzerakoaneboluzio aldaketa nabarmenak egi-ten dituen adin tarteetan edo eskola-ko heziketa ziklo desberdinetan iden-tifikatu eta ebaluatu behar da.
Nork egin behar du identifikazioaedo diagnostikoa? Horretan ere ez da-go adostasunik, baina dudarik gabe,gurasoak dira garapena goiztiarra de-la ohartzen diren lehenak. Ondoren,eskolan ere ikusten da gaitasun han-diagoa dutela, hausturarik gabe ikas-ten dutela edo beste haurrek baino az-karrago ikasten dutela. Komenigarriada haur horien portaera eta ikasketaprozesua sistematikoki erregistra-tzea, hala nola gaitasun kognitiboen,eta harreman sozialen eta pertsonalengaitasunen ebaluazio espezifikoak e-gitea. Azterketa horien helburua hau-rren integrazioa lortzea izango da, etaez adimenari soilik begiratzea. Horre-gatik, ebaluazio horiek egiten ohituadagoen eta talentu apartekotasunari
buruzko ezagutza duen profesionalabehar da. Dena dela, adimenak pen-tsakera formalaren garapena lortu ar-te, hau da, gutxi gorabehera 11-12 ur-tera arte, ez da komeni talentu aparte-ko etiketa jartzea haurrari. Hortaz, a-din hori da haur bat talentu apartekobezala identifikatzeko egokiena.
3.2. Ebaluazioaren helburuakEbaluazioaren helburuak, or-
duan, hauek dira: garapen goiztiarraedota gaitasun handiagoak goiz iden-tifikatzea, eta haurraren ezagutza in-tegrala aztertzea adimenaren garape-na subjektuaren nortasun globaleankokatzeko. Ebaluazioaren zeregingarrantzitsuena haurrari bere bizitza-ko alderdi guztietan behar dituen esti-muluak ematea da, batez ere defizita-rioak diren alderdietan. Era berean,zeregin garrantzitsua da laguntza etaeuskarriak eskaintzea bere burua bel-durrik gabe onar dezan, bere kezka e-ta interesen inguruko galderak egiteraausart dadin eta besteekin erlaziona-tzen ikas dezan, batez ere desberdina-goak direnekin.
3.3. Adimena eta errendimenduaNahiz eta ez hala uste izan, talentu
aparteko haurrek ez dituzte beti emai-tza akademiko bikainak lortzen, eztaonak ere. Batzuk azterketak edo pro-bak ez dituzte gainditzen edo emaitzakaskarrak lortzen dituzte. Portaerahoriek esplikatzen dituzten arrazoienartean zera dago: besteen gainetik jar-tzeko eta desberdina izateko beldu-rra. Ondorioz, ez dute beren gaitasunmailaren arabera erantzuten. Batzueknahiago izaten duten zailtasunak di-tuen haur bat bezala pasatzea "talentu
aparteko" deitzea baino, "talentu a-parteko" izateak bere lagunen arteansortzen duen errezeloa, konfidantzaeza eta mesprezua ikusten baitituzte.Errefusatua izateko beldurrak eragin-da, ez dute nahi izaten beren errendi-mendua besteena baino handiagoa i-zaterik. Bestalde, lehenengo ikastur-teetan aspertu egin badira, eskola zer-bait monotonoa, interesik gabea etapizgarririk gabea bihurtzen da. Egoe-ra horretan enbarazu egiten dute etajarrera arazoak sortzen dituzte, eta ho-rrek beren errendimenduan eta ikas-ketetan eragin negatiboa du.
Beste zenbait kasutan besteek be-raiengandik asko espero dutela kon-turatzen dira, eta gehiegizko eskaki-zun horri ez diote erantzun nahi iza-ten. Horregatik errefusatzen dute i-kastea eta emaitza akademiko onaklortzea, batzuetan emaitza txarrak a-teratzera iristen direlarik. Besteen an-tzekoa sentitzeko modu hoberenahori dela uste dute, eta gurasoenganbeste interes bat sortzeko modua de-la ere bai, hau da, lehengo erantzun o-rijinal eta helduek sortzen zuten inte-resetatik desberdina den beste inte-res bat.
Talentu aparteko haur batek ez i-kasteko izan ditzakeen arrazoiak as-ko dira, baina ohikoenak zerikusi zu-
GAIATalentu aparteko haurrakHauentzat ere hezkuntza berezia
20 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001ko otsaila
zena dute besteek talentu apartekota-sunari buruz duten irudiarekin, etaondorioz, horrek duen onarpen so-zialarekin.
Arrazoi horien eta beste batzuenondorioz, hasieran altua zen ikastekomotibazioa galdu egiten da, eta esko-la leku desatsegina bihur daiteke i-kasketa eta errendimendu arazoakdirela-eta.
3.4. Adimena eta nortasuna, so-ziabilitatea eta autokontzeptua
Lehen esan dugunez, ez dago ta-lentu aparteko haurren profil bakarriketa homogeneorik. Are gehiago, haurhorien artean desberdintasun han-diak daudela esan genezake, eta be-raien artean alde handiak daudela,batez ere nortasunaren, soziabilitate-aren eta autokontzeptuaren garape-nari dagokionez.
Familiako eta eskolako testuingu-ruaren eragina klabea da bere balioeneta puntu indartsu eta ahulen integra-zio hobea edo okerragoa lortzeko. Ta-lentu apartekotasunaren mesedetanberen seme-alaben haurtzaroa sakri-fikatzeko prest dauden familiak ba-daude. Hori dela eta, seme-alabak a-din bereko beste haurrengandik be-reiztea erabakitzen dute, edo zentroberezietara eramatea, eta uneoro etabeste ezeren gainetik ikasketetan e-rrendimendu altua eskatzen diete.Guraso horietako batzuentzat bereseme edo alaba erakusgai den garai-kurra da, eta familiakoei zein laguneibere errendimenduaren edo ezagu-tzen gaineko anekdota ikusgarriakkontatzen aritzen da beti. Horrek as-kotan haurra gogaitu eta atsekabetu e-giten du. "Altzariz ongi hornitutako"buru edo gizaki pentsalari bezala ba-karrik kontsideratzen dira, ez beste e-zer gehiago. Beste guraso batzuek ezdute entzun ere egin nahi beren se-mea edo alaba talentu apartekoa de-nik. Hala izango ez balira bezala joka-ten dute beraiekin; ez diete beren kez-kei, ardurei eta interesei erantzunik e-maten, ez eta beren garapen orekatu-rako beharrezkoak dituzten estimulu-
rik ere. Eskolan ere desberdinak senti-tzen dira, behatuak. Batzuetan gai-nontzekoek iseka egiten diete, etabeste batzuetan miretsiak izaten dira,hori ere desio ez dutelarik.
Zenbaitetan hezitzaileek ez dakitenola jokatu; beren gaitasunak direla-eta tratamendu desberdina eman, e-dota "normalak" izan daitezen saiatuerreferentzia taldetik ez diskrimina-tzeko. Haur horien galderak gogaika-rriak eta nekagarriak izaten dira ira-kaslearentzat, bai galdera zehatz batespero ez dutelako, eta bai erantzunikez dakitelako. Hezitzaileak adimenzailtasunak, adimen urria eta ikastekozailtasunak dituzten haurrei arreta be-rezia jartzeko prestatzen dira. Bizki-tartean, talentu aparteko haurren au-rrean ezagutza nahikorik gabe, joka-tzeko estrategiarik gabe eta gelan sor-tzen diren egoerei erantzun egokirikeman ezinean gelditzen dira.
Adimenaren garapena eta gara-pen emozionala eta nortasunarena ezdoaz beti batera. Horrek, lehen esanbezala, sufrimendu psikikoa sortzendu bere heldutasun emozionala gain-ditzen duten arazoei aurre egiterako-an. Horregatik sentitzen dira desber-dinak eta ez-ulertuak, horregatik iza-ten dute galdetzeko, bereizteko etaberaiengandik espero denaren mailaez emateko beldurra.
Arrazoi horiek, beste batzuekinbatera, haur horien nortasuna ahuldueta mindu egiten dute. Ez da zaila haurhorietako batzuengan arazo psikopa-tologikoak aurkitzea eta momenturenbatean tratamendu terapeutikoa be-har izatea. Nahiz eta beraiengandikasko espero, ez daukate autokon-
tzeptu altua eta eta soziabilitate arazo-ak sarritan izaten dituzte. Bakarrikdaudenean besteekin daudeneanbaino arazo gutxiago dutela ohartzendira, eta ondorioz, isolatzeko joera sa-rritan antzematen zaie.
4. Heziketa berezia behardute
Gaur egun inork ez du zalantzanjartzen haur horiek heziketa bereziabehar dutela. Hau da, moldaketa ku-rrikular espezifikoak dituen arreta be-rezia behar dute eskolan. Hala ere, ira-kasleek eta gurasoek hainbat jarreralandu eta aldatu behar dituzte anizta-sunari eta integrazioari ez diotelakomesederik egiten. Jarraian aipatzendiren jarrerak dira landu eta aldatu be-harreko horiek:
4.1. Irakasleen jarrera- Haur hauei dieten errezeloa eta
beldurra. Ez dakite nola erantzungoduten.
- Haur horien inguruan daudenaurreiritziak eta estereotipoak, bai be-ren portaerei buruz eta bai beren e-rrendimenduari buruz.
- Haur desberdinak, azkarrak, adi-mentsuak edo talentu apartekoak be-zala identifikatzeko beldurra. Etiketa-ren errefusatzea. Alabaina, diagnosti-koak ez du errealitatea sortzen, errea-litate horren izen bat edo ezagutza batbaino ez du ematen.
- Gai honetarako formakuntzarikez dago, eta ezezagunak beldurra etaerrefusatzea dakar.
- Gaia lantzeko programa espezifi-korik ezak heziketa ezintasuna sor-tzen du, baldin eta identifikazio goiz-tiarra badago.
- Laguntza instituzionalik ez dago-enaren sentimendua. Gelan oso azka-rra den haurra antzematen bada, insti-tuzioek diagonostiko eta interbentziolana atzeratu egiten dute.
- Haurraren errendimenduarenaurrean gurasoek egiten duten pre-sioa dela-eta, irakaslea egoera zaileanaurkitzen da; alde batetik haurrarenintegrazioa bideratu behar du maila
G
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚21
guztietan, eta bestetik gurasoen pre-sioa jasotzen du gelako eta gelaz kan-poko programak azkartu daitezen es-katuz.
- Normalean errealitatea onartze-ko jarrera izaten dute, informazioa es-katzen dute eta haur horientzako es-trategiak ezartzeko aldez aurretiko ja-rrera ona izaten dute. Hori izaten dajarrera ohikoena, nahiz eta hasierannahasmena sortu. Hezitzaileek inte-res berezia dute adimenaren garape-naren eta nortasunaren garapenarenarteko oreka bultzatzeko maila guz-tietan.
4.2. Gurasoen jarrerak- Talentu aparteko haurren gura-
soen jarrera eredurik ere ez dago, ja-rrerak familia bakoitzaren araberako-ak izan ohi dira. Hala ere, ohikoenakhauek dira:
- Talentu apartekoak direla ahaz-ten dute eta ez diote garrantzirik e-maten.
- Semearen edo alabaren gaitasu-nez hitz egiten diete denei eta "erakus-gai" bezala erabiltzen dute.
- Arlo guztietan batez bestekoarengainetik dagoen errendimendu aka-demikoa eskatzen diete.
- Irakasleei eta instituzioei arretaberezia eskatzen diete, adituek beha-rrezkoa eta egokia dela uste dutenabaino gehiago.
- Adimenaren eta nortasunarengarapenaren arteko desoreka bultza-tzen dute.
- Arazoaren aurrean bakarrik sen-titzen dira eta ulertzen ez dieten senti-mendu mingarria sortzen zaie. Horihaurrari transmititzen diete.
- Fustrazio sentimendua sortzenzaie talentu aparteko seme edo alabakerrendimendu baxuak edo nortasunarazoak baldin baditu. Kasu horietan,arazoa kanpoko eraginei egotzi ohidiete.
- Beste seme-alabenganako arre-tan gutxitu egiten dute positiboki edonegatiboki konparatzen dituztelarik.
- Bikoteak ikuspuntu desberdinaeduki dezake, eta egoerari aurre egi-terakoan beraien arteko harremane-
an zailtasunak sortzen dira.Talentu aparteko haurrei buruzko
puntu gatazkatsuenak aipatu ditugu,eta seguraski ohartuko ginen uste bai-no gutxiago dakigula gai honi buruz,eskatzen duen errespetuari buruz, etahaur horiek behar duten laguntzariburuz. Zalantzarik gabe, gurasoak etairakasleak batzuetan bakarrik senti-
BIBLIOGRAFIA- Araceda, A. y Sastre, S. (1998)
La superdotación. Madrid. Síntesis.- Benito, Y. (1992) Desarrollo y
educación del superdotado. Sala-manca. Amarú.
- Berché, J. (1999) La superdota-ción infantil: del mito a la realidad.Barcelona. ISEP.
- Ellis, J. Y Willinsky, J. (1999) Ni-ñas, mujeres y superdotación: undesafío a la discriminación educati-va de las mujeres. Madrid. Narcea.
- Freedman, J. (1988) Los niñossuperdotados: aspectos psicológi-cos y pedagógicos. Madrid. Santilla-na.
- Geenovart, C y Castelló, A.(1993) El límite superior. Aspecto p-sicopedagógicos de la excepciona-lidad intelectual. Madrid. Pirámide.
- Genovart, C. (1982) Consejo yOrientación psicológica. Madrid. U-NED.
- Mayor, J. (1988) Manual de E-ducación Especial. Madrid. Anaya.
- Monereo, C. (1987) Áreas de in-tervención del psicólogo de la edu-cación en la integración escolar delalumno con necesidades especia-les. Barcelona. ECOM.
- Pérez, L. (1993) 10 palabras cla-
ve en Superdotados. Estella. (Nava-rra). Verbo Divino.
- Reyero, M. y Tourón, J. (2000)En torno al concepto de superdota-ción: evolución de un paradigna.Revista española de pedagogía.212, 7-38.
- Secadas, F. (1998) Escolares su-perdotados. Revista de psicología 2,117-132.
- Torrance, E.P. (1977) Educa-ción y capacidad creativa. Madrid.Marova.
- Tourón, J., Peralta, F. y Repáraz,Ch. (1998) La aceleración como es-trategia educativa para alumnos dealta capacidad académica: concep-to, modalidades y evaluación de re-sultados. Revista española de peda-gogía, 203, 5-39.
- Tourón, J., Repáraz, Ch. y Peral-ta, F. (1998) La superdotación inte-lectual: modelos, identificación yestrategias educativas. Pamplona.Ciencias de Educación. EUNSA.
- Vallace, W. (1988) La educaciónde los niños más capaces. Madrid.Visor.
- Verhararen, P.R. (1991) Educa-ción de alumnos superdotados. Ma-drid. MEC.
GAIATalentu aparteko haurrakHauentzat ere hezkuntza berezia
tzen dira euren heziketa eginkizune-an. Baina benetan bakarrik sentitzendirenak haurrak beraiek dira. Haus-narketa hauek beraiengana errespetugehiagorekin, beldur gutxiagorekineta ulermen gehiagorekin hurbil gai-tezen laguntzea espero dut. Hori dabenetan behar dutena.
lolianaut
E L K A R R I Z K E T A
Amara Berri Sistemarensortzailea
EHezkuntza Elkarte osorako
eta norberaren eta taldearenhazkunde pertsonalerakoproiektua da
Gaur egun Amara Berriko Siste-ma bezala ezagutzen den hezkuntzaereduaren hastapenak Durangon e-man ziren, eta zeu izan zinen sortzai-lea. Nolakoak izan ziren zure hasta-penak hezkuntza esparruan?
Donostiako Mariaren Lagundian,bertako kide nintzela, hasi nintzen ira-kaskuntzan. 1970ean Estatuko hain-bat lekutako irakaslez osatutako pe-dagogia ikertze talde batean sartu nin-tzen. Madrilen biltzen ginen eta elka-rrekin ikasi, kontrastatu eta formazioikastaroak ematen genituen. Urte a-beratsak izan ziren, maila pertsonale-an eta kulturalean irekitasun handi-koak. Han nintzela, 1972an Durango-ko Jesuiten ikastetxean OHOko zu-zendaritza pedagogikoa eskaini zida-ten. Niretzat aldaketa eta pedagogiaberrikuntza suposatzen zuen erronkaonartu nuen, eta gaur egun Amara Be-rri denaren oinarria jarri zen han.
Zer aldatu nahi zenuen?Hasteko, irakasle talde bat osatu e-
ta lan taldea egin. Irakaskuntzan hasiberriak ziren irakasle gazteak sartu zi-ren. Ilusioz eta jakin-minez beteta, gi-zarte kontzientzia eta gizatasun han-diko irakasleak. Ez zuten gogoko or-duko eskola. Orokorrean klase ma-gistralak eta testuliburuak ziren esko-letako elementu nagusiak. Irakasleakagindu eta ikasleek obeditu egiten zu-ten, baina ikaslea ez zen benetako egi-lea, eta ez zen bere prozesuaren kon-tzientzia bilatzen zuena. Ikasleari be-rari buruz hausnartu behar genuelapentsatzen genuen, bera baitzen guklantzen genuen lehengai bizia.
Nolakoa zen ikaslea zure-tzat, nola definitzen zenuten?
Izaki globatzat jotzen genuen etaegun ere horrela jotzen dugu, hau da,bere garapenaren esparru guztiakkontuan hartzen ditugu: bere nortasu-naren garapena, bere harreman sozia-lak eta arloei lotutako ikasketak.
Ikasleak bere interesak eta moti-bazioak ditu: jolasa eta jolasaren bi-tartez helduen mundua imitatzen du.
Ez genuengogoko orduko
eskola.Orokorrean klasemagistralak etatestuliburuak
ziren eskoletakoelementunagusiak.
Irakasleak agindueta ikasleek
obeditu egitenzuten, baina
ikaslea ez zenbenetako egilea
lolianaut
Gaur egun irakas-kuntzan oso ezagunaden Amara BerriProiektuaren sortzai-lea izan zen Loli Anaut.Durangoko Jesuitenikastetxean hasi zenproiektu berritzaile batgidatzen 1972an. "Izanzitekeen eskola" libu-ruan islaturik geldituzen esperientzia hura.Ondoren, DonostiakoAmara Berri ikastetxe-ra joan zen, eta han es-perientzia hari jarrai-pena eman zion. 20 urtegeroago ikastetxe askodira proiektu bera lan-tzen dutenak.Urteetako lanaren
fruituak ikusita eta lanhorri jarraipena eman-go dion talde sendoadagoela jakinda jubila-tu berri da Loli. AmaraBerriko gelak utzi ditu,baina oraindik ere bereekarpena ez da bukatu.Gauza asko ditu konta-tzeko, eta guztiak libu-ru batean biltzeko as-moa du. Aurrera begiralasai egiteko lana izan-go da berau. Bien bitar-tean, ahoz azaldu dizki-gu bere esperientzia-ren eta Amara Berriproiektuaren ingurukokontuak.
E
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚24
Pe-dagogia
ikuspegitik berebiziko kontzeptuada. Ez diogu beldurrik izan behar jola-sa hitzari, hezkuntza asmotik sortuta-ko jolasa bada. Helduak izanda ere,jostatzen dugu.
Ikasle guztiak desberdinak dira.Bakoitza emozio eta kontzeptu eske-ma zehatz batetik abiatzen da eta ba-du bere ahalmena.
Hiru atal horiek present egon be-har zuten metodologian. Bizitza glo-bala zela esaten genuen eta esaten du-gu. Ikastetxean bizi jarduerak sortubehar dira, non ikaslea izan eta bizi a-hal izango den, eta bizi denez ikasi e-gingo duen. Jarduera horietan norbe-rak bere erritmo eta mailan lan egin a-hal izango du.
Azaldu eta zehaztuko al duzu jar-duera mota hori?
Bai. Adibidez, matematika lantze-ko banku-etxea, biltegizainak, sal-tzaileak eta erosleak dituen “Komer-tziala departamentua” daukagu, geo-metria lantzeko “Diseinu tailerra” , etaabar. Alderdi kurrikularra askozgehiago zehaztu zen geroago AmaraBerri. Durangon, aldiz, gehiago sa-kondu zen ikasleen antolaketa, hots,beren asanbladak eta zerbitzuak. Jar-duera horrek adin desberdinetako i-kasleak elkarrekin erlazionatzen ditu,eta curriculumaren arlo ofizialaz ba-karrik nekez lantzen diren alderdiakgaratzen ditu.
Nolako erantzuna izan zuten i-deia hauek 1972. urtean?
Garai hartako gizarteak ez zuen u-lertu. Beste garai batzuk ziren: fran-
kismoaren urteak ziren, euskaraz i-kasteko departamentu klandestinoaantolatu genuen... Proiektuak ez zuenbat egiten garai hartako egoerarekin.Ulertzeko zaila zen, ez zen momentuegokiena, eta esperientzia moztu eginzen sei urte beranduago, 1978an.
Hala ere, jende asko joan zenproiektua ikustera eta La escuela quepudo ser liburuan bilduta gelditu zenesperientzia hura.
Durangotik Donostiara pasa zi-nen, eta hango ideiak eta proiektuaekarri zenituen Amara Berri eskolapublikora. Nolakoa izan zen hasierahura?
Ikuspegi hartatik abiatuta, HaurHezkuntzan esperimentatzen hasinintzen, Durangon egindako lana O-HOn burutu baitzen. Urte haiek ahaz-tezinak izan ziren. Niretzat paregabe-ko unibertsitatea izan zen; hainbesteikasi nuen, hainbeste jakinduria, as-katasun eta maitasun deskubritunuen izaki ttiki haiengan... ez dakitezenbat zor diedan! Garai hari “aurre i-kerketa etapa” deitu nion.
Pixkanaka taldea osatzen joanzen eta irakasleak inplikatuz joan zi-
ren heinean, esperimentazioa aurre-ratuz joan zen, ziklo eta etapa desber-dinetara zabalduz. Hiru urte pasa ge-nituen maila bakoitza garatzeko; batmartxan jartzen, beste bat sakontzeneta hirugarrena esperientzia orokor-tzen. Eta oraindik ere lan handia dagoegiteko.
Anonimatuan hasi nintzen, bainaezin izan nion egoera hari luzaroaneutsi... Jende asko etortzen zen ikus-tera, ateak irekita edukitzen baini-tuen. Nik betidanik esan izan dut es-kolako ateak irekita eduki behar dire-la, elkarri lagundu behar diogun pro-fesionalak baikara. Garrantzitsuenaez baita lanean gabiltzan zentroa on-do joatea, eskola orokorrean ondo jo-atea baizik.
Zein motatako jendea hurbiltzenzen esperientzia ezagutzera?
Orain hurbiltzen denaren antze-koa, erantzun bila datozen profesio-nalak eta erakundeak, esku arteandaukatena zalantzan jarri eta aurreraegiteko borondatea dutenak. Haiekiniritziak kontrajartzeko eta beraien e-karpenak jasotzeko aukera parega-bea izan dugu. Ziur gaude kritika la-
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚25
26 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
Betidanikesan izan dut
eskolako ateakirekita izanbehar direla,
elkarri lagundubehar diogunprofesionalak
baikara.Garrantzitsuenaez baita lanean
gabiltzanikastetxea ondojoatea, eskola
orokorrean ondojoatea baizik
lolianaut
guntza gisa egiten bada, aurreratzekobide dela, eta guretzat izugarrizko i-kasketa da.
Zer da pertsona horiek AmaraBerrira bisitaldia egiten duteneangehien baloratzen dutena?
Bisita motaren arabera, baina oro-korrean deigarriena ikasleen autono-mia, ardura maila eta irakaslea aurre-an ez egon arren ikasleek lan egitekoadierazten duten gaitasuna da. Baita i-kastetxearen izaera bere globaltasu-nean, hau da, hezkuntza asmoa, gehipraktika bere ezaugarri metodologi-koekin, gehi formazioaren edo anto-laketaren artean dagoen koherentzia.Bestalde, irakasleak ikasleekiko duenegiteko erak edo esku-hartzeak harri-tzen ditu, bakoitzarekiko duen arre-tak, non ezberdintasuna kualitatetzathartzen den eta ez eragingarri bereiz-taile bezala. Konturatzen dira ezinez-koa dela hori guztia aurrera ateratzeaatzean lan talde sendorik eduki gabe.
Esango al diguzu zein den aipatuduzun hezkuntza asmoa?
Hezkuntza asmo hori ikastetxekohelburu orokorretan eta metodologiaprintzipioetan laburbildurik dugu.Harnasten dugun airea bezalakoa
izandadinnahi dugu. Adibidez: uneaz eta orai-naz gozatzen jakitea; pertsonak dire-nagatik baloratzea eta ez dutenagatik;ideiak defendatzeko, argudiatzeko e-ta aldatzeko gai izatea eta abar. Lehe-nago beste batzuk aipatu ditut, ikasle-en antolaketari buruz hitz egiterako-an: asanbladak, zerbitzuak...
Helburu horiek ikasleentzako ezezik, eskola elkarte osorako ere, nor-beraren eta taldearen hazkundetzatjotzen ditugu. Inoiz eskuratu ez ditu-gun ikasketa sakonak dira.
Eta praktika, nola gauzatzen da?Zein ezaugarri ditu metodologia honek?
Ez dugu gai edo ikasgaika progra-matzen, lehen aipatu dudan bezala,
E
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚27
bizi jardueraka baizik, arloak batabestearekin harremanetan jarriz,kontestu sozial, egonkor eta osaga-rriak derizkiogunak.
30 kontestu sozial, bizi jarduera e-do jolas dago ziklo bakoitzean (ko-mertziala, auzoa, bikoizketa eta a-bar), departementu edo gela bakoi-tzeko lau inguru, eta beste batzuk o-rokorragoak (ikasleen asanbladak,zerbitzuak...).
Zein da programazio honen ekar-pena?
Ikasleei buruzko kontzepzioarenkontzientzia. Kontestu sozialak anto-latzen ditugu harreman sozialak so-rrarazten dituztelako. Elkarreraginhorretan bakarrik, kontzeptu eta e-mozio eskemak aurreratzen dira.
Kontestu horiek egonkorrak diraziklo osoan aldatzen ez direlako, etahonela ikasleak eskemak bilatzendoazen heinean, behin eta berriz etasistematikoki kontestu horietatik pa-saz, kontestu bakoitzak ahalbide-tzen duen ezaguera multzoan sakon-duz joan daitezke. Eta bestetik osaga-rriak ere badira, ziklo eta ziklo artekodepartamentu ezberdinetan egitendiren ikasketa eta garapen proze-suen arteko osagarritasuna aztertuadagoelako.
Zenbaitetan irakasleok pentsa-tzen dugu guztiok berdin programatueta ebaluatu behar dugula, eta hori ezda horrela. Garrantzitsuena hezkun-tza proiektuak adierazten duen asmo-arekin koherentziaz programatu etaebaluatzea da.
Ba al ditu metodologia honek be-rezko beste ezaugarri batzuk?
Bai, badira beste ezaugarri batzuk.Zikloko programarekin egiten da lan,bi urtetan garatua eta adin ezberdine-takoak elkarturik.
Ikasle talde bakoitzarekin irakaslebat baino gehiagok lan egiten du.
Ikasleek egunean zehar depar-tamentuan lantzen dituzten jardue-ra guztiek badute beren “zertara-koa”, irrati, prentsa, telebista, era-kusketa eta eskola barruko ikuski-
zunen bidez bidera-tzen dena.
Ezaugarri horieta-ko bakoitzak eta bestekontzeptu batzuk, jo-lasa, askatasun prin-tzipioa, indibidualiza-zioa, eta sormena bes-teak beste, ikastetxe-ko egituretan sortzendiren garapen teoriko-en oinarri dira eta ikas-tetxearen eite kultura-la osaten dute.
Zein dira antola-keta modu horiek?
Antolaketa oina-rrizko estrategia da es-ku-hartzea bultzatze-ko, eta formazio ere-mutzat hartzen dugu.Gure ustez, edozeinantolaketa moduk ezdu gauza bera sortzen.
Badira ikasleei da-gozkien antolaketamoduak: asanbladak, zerbitzuak etagela edo departamentuko kontes-tuak.
Eta noski, proiektuaren antola-keta sistematizazio hori guztia aurre-ra ateratzeko, irakasleen antolake-tak ere garrantzi handia du. Honakoegituretan gauzatzen da: klaustroa,bilera pedagogikoa, sektorea, zikloaeta mintegiak.
Klaustroan irakasle guztiek har-tzen dute parte antolaketa edo kudea-keta gaietan aritzeko. Bilera pedago-gikoetan ere irakasle guztiek parteharten dute gai pedagogikoei heltze-ko. Sektorean ikasle berberekin lan e-giten duten irakasleak elkartzen dirabakoitzaren jarraipena egiteko eta es-ku-hartze estrategiak planifikatzeko.Zikloan bertan aritzen diren irakasle-ek alderdi funtzionalak landu, eraba-ki eta antolatzen dituzte, ikastetxea-ren ikuskeran oinarrituriko irizpideakerabiliz. Mintegietan arlo baten ingu-ruan lanean jarduten duten irakasleakcurriculumaren faseak jorratzeko el-kartzen dira.
Zer zehazten da curriculumarenfase horietan?
Lehenengoan espazioak, denbo-rak, baliabidea, lan metodoa, “zerta-rakoa” edo jardueraren irteerak anto-latzen dira. Bigarrenean edukiak, hel-buruak eta testuinguruen edo jardue-ren zehaztapena eta mailakatzea egi-ten da. Sistematizazio lan sakona egi-ten da ikasleei joko modura azaldu a-rren. Hirugarrenean ikasleen jarraipe-na, esku-hartzea, ikasketen ebalua-zioa eta ikasketa horien aurreiritziaklantzen dira.
Dena dela, proiektuaren oina-rrian dagoen sistematizazio horrekez al du malgutasuna murrizten? De-na hain zehaztuta egonik, aldaketakegiteko aukerarik uzten al du?
Sistema honen oinarrian ikasleapertsona bezala hartzen da. Bere be-harrei erantzunez garapena ahalbide-tzen zaio. Horrek irakasleoi konpe-tentzia eta profesionaltasuna eska-tzen dizkigu ea sistematizatzeko taldelana ezinbestekoa da. Sistematizatzea
28 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
irakasleak bere zereginean hausnar-tzea eta egitura guztietan parte hartu-rik konpetentziaz janztea besterik ezda. Sistema irekia denez, sekula ez daamaitutzat ematen eta beti berrinter-preta daiteke.
Baina egia esan, badago gurea ezden beste pentsamolde eta egiteko e-era, non norberak bere gelan nahiduena egin dezakeen, 60. hamarka-dan gertatu ohi zen bezala.
Amara Berrin bere haurra matriku-latzen duten gurasoek argi duteproiektu batean hezi nahi dutela, etaondorioz, irakasleei konpetentzia etaerantzukizuna eska diezaieketela.
Zer esan nahi duzu antolaketaformazio eremuak direla diozunean?
Egitura ezberdinetan parte hartuz,etengabeko kontrastaketan, gurekontzeptu eta jarrerazko eskemak bi-lakaera izaten dute, eta hori da forma-tzea.
Formazioari buruz zera uste dugu:norberak bere interes edo beharren a-rabera autore edo ildoren bat azter de-
zakeela, hori norbanako aukera baita.Baina ikastetxeko eta taldean eginda-ko formazioa, ekarpenak egitea, jaso-tzea, kontrastatzea, berrinterpreta-tzea eta praktika zehaztea izango li-tzateke. Hots, formatzea, aurreratzeaeta eskolaren eite kulturala osatzea,betiere berrinterpretazio berrietara i-rekia.
Urte hauean ikusi duzunaren ara-bera, erraza suertatzen al zaie ira-kasle berriei sistemara egokitzea e-ta bertan inplikatzea?
Bai, poliki-poliki joaten dira ego-kitzen, bakoitza dagoen lekutik abia-tuta eta bere erritmoan. Eta hori da nikberandu ikasi dudan gauzetako bat.Nik, lehen, gauzak denek aldi bereanegitea nahi nuen, eta hori ezin dela i-kusi dut. Norberak deskubritu behardu egin behar duena, norberak iritsibehar du horretara dagoen lekutik a-biatuta. Bakoitza dagoen lekuan da-go, eta ez guk nahi dugun lekuan. Niere ahal dudan lekuan nago, eta ezbesteek nahi duten lekuan. Orduan,
Guresisteman
bizkarrezurraeta
koherentziaikusten dute
Amara Berriraetortzen
direnek, etahori da baloratu
eta eskatzendutena
lolianaut
E
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚29
hori aintzat hartu behar dugu aurrerajotzeko.
Horregatik, batzuei gehiago kos-tatzen zaie sisteman integratzea etagauzak ulertzea, eta beste batzuei gu-txiago. Ikasleekin gertatzen den gau-za bera pasatzen da: bakoitza ahalduen erritmoan joaten da.
Dena den, oso prestatua dagoenjendea dago eta gehienak edo denakegiten duten lanarekin konbentzitu-ta daude. Jendea inplikatu egiten daeta berehala sartzen da taldean. Iris-ten diren irakasle berriak berehalakonturatzen dira beraiek bakarrik e-zin dutela ezer egin, askoz ere gehia-go ikas dezaketela besteekin batera,taldean.
Zein oztoporekin aurkitu zaretezuen sistema aurrera ateratzekogaraian?
Asko izan dira, bizitza osoan ze-har ilusioekin batera gatazkak izatenditugulako. Niri gainditzea asko kos-ta zitzaidan oztopo bat zera izan zen:LOGSEren erreformaren ondoren, E-AEko eskola publikoetan Lehen etaBigarren Hezkuntza banatu egin zi-ren, zentro independienteak eratuz.Ondorioz, Amara Berri Lehen Hez-kuntzarekin bakarrik gelditu zen.Gure proiektua gaur egun BigarrenHezkuntzako 1. zikloa den mailaraarte garatua zegoen eta Batxilergoanere esperimentatzen hasiak geun-den. Erreformak, ordea, Haur eta Le-hen Hezkuntzarekin soilik utzi gin-tuen. Asko kosta zitzaidan horrelakoaurrerakadaren ondoren atzerapau-soa ematea. Baina gauzak gertatu egi-ten dira eta horrek ere hazten lagun-tzen digu.
1990. urtean Eusko Jaurlaritza-ko Hezkuntza Sailak Hezkuntza Be-rrikuntzarako Ikastetxea izendatuzuen Amara Berri eta 1995ean Iker-keta eta Saiakuntza Ikastetxea. Zerondorio izan ditu horrek?
Ikerketa eta berrikuntzarako egin-kizunak ofizialki eman zitzaizkion, e-ta era berean, sistema eta metodolo-gia honetan prestatu nahi duten ikas-
tetxeei formazioa emateko aukera erebai, besteak beste.
Benetako ondorioa ordura arteburutzen zen guztia egiten jarraitu iza-na da, baina onarpen ofizialarekin.
Beste ikastetxeei eskaintzendiezuen formakuntzak zer berezita-sun dauka beste ikastaroekin kon-paratuz gero?
Formazio plana dugu, ikastetxearibere osotasunean heltzen diona, etahonako esku-hartze eremuetan gara-tzen da: zuzendaritza taldeen forma-zioa, gela edo zikloetako behaketa, i-kastaroak, bisitaldiak Amara Berriraeta behar denean ikastetxeetakoklaustroetako parte-hartzea.
Formazio hori ez dator bat ikaste-txea bere osotasunean hartu gabe al-derdi isolatuak garatzen dituen for-mazioarekin.
Zergatik uste duzu izan duela ho-rrelako arraskata eta jarraipena A-mara Berriko Sistemak?
Ikastetxea beti irekita eduki dugu-lako eta ikusi dutenei gustatu eginzaielako. Jende arduratsu asko etorriizan da, eta aurreratu eta eboluziona-tzeko nahia agertu dute.
Ziur beste batzuk guk baino askoz
e-re langehiago e-gin dutela, baina proiektu partziale-tan, horrela orientatu zaielako. Asko-tan dena lotzen duen bizkarrezurrafalta izan zaie, eta lan handia eginaga-tik, ez dute fruiturik ikusi. Gurean, be-rriz, bizkarrezurra eta koherentzia i-kusten dute, eta hori da baloratu etaeskatzen dutena.
Nola ikusten duzu etorkizuna?Etorkizunari begira lasai nago,
bestela ez nintzen jubilatuko. Irakasletalde sendoa geratu da, profesionala,bere lanean sinesten duena, taldeanlan egiten duena eta ikasleentzako o-nenaren bila dabilena. Lan talde sor-tzailea eta egunero ikasi eta haztekoprest dagoena.
30 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
Nolako ikaslea halako lanaZer behar du? Hori eman nahi diot
Esperientzia
Derrigorrezko BigarrenHezkuntzako irakasleok as-kotan tresna sinple eta e-rrazak behar izaten ditugugure lana antolatzeko. La-guntzaileak baldin badauz-kagu ere (ikasle batentza-ko lehendabiziko errefor-tzuak, curriculum egoki-tzapenak edota beste la-guntzak), egin eta bideratubehar ditugunean,bakarrikgaude.
Ikasle desberdinei aukera berdi-nak emateak ikasleak desberdin trata-tzea dakar. Ikasle desberdinak berdintratatzen baditugu, aurrera egitekoaukerak murriztu egiten dizkiegu.
Hasieratik bertatik laguntza ongiantola ahal izateko, hausnarketa egi-teko tresna sinple bat aurkezten di-zuegu hemen.
Egoera Lidergoa (Hersey eta Blan-chard) delako ereduarekin lan egitensaiatuko gara.
Ikasleengan eragina izateko eta li-deratzeko modu konkreturik ez dago.Lidergo estiloa batzuetan ona izan dai-teke eta beste batzuetan txarra. Kon-tuan hartu behar duguna honako hauda: ikasleak lan konkretu bat egin beharduenean adierazten duen heldutasunmaila. Heldutasun maila horren araberaemanen diogu trataera bat edo bestea.
Patxi SanjuánIruñako Biurdana Institutua
IIkkaasslleeaarreenn hheelldduuttaassuunn mmaaiillaaIkasleak daukan heldutasun maila
ezagutu behar dugu. Beraz, hori diag-nostikatzea izanen da egin beharkodugun lehendabiziko lana. Horri ha-sierako ebaluaketa deitzen ahal diogu.Lan konkretu bat egin behar duenean,ikasleak adierazten duen heldutasunmaila ezagutzen saiatuko gara.
Ikaslearen heldutasun maila diag-nostikatzeko bi aldagai hartzen ditu-gu kontuan:
a) Ahal izan: jakinduria, esperien-tzia, abilezia, badaki, egiteko gauza da.
b) Nahi izan: motibazioa, segurta-suna, konpromisoa, egin nahi du, se-guru ikusten du bere burua.
Ikaslearen heldutasuna (beti lankonkretu bat egin behar duenean) bialdagai hauek elkartuz atera dezake-gu, hala nola:
- Laguntza emozionala. - Laguntza jokaera.- Motibazioa...Bi jokaerak elkartuz lau estilo ikus
ditzakegu. Estilo bakoitza mesedega-rriagoa edo kaltegarriagoa suerta dai-teke heldutasun maila desberdina du-ten ikasleei aplikatzen bazaie. Unebatean ona izan daiteke, eta beste unebatean txarra. Horregatik, egin beha-rreko lana beti kontuan hartuko dugu.
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚31
Heldutasun maila bakoitzari trata-era desberdinak eman behar dizkio i-rakasleak. Lidergo estiloa zehazteko,irakasleak erabil ditzakeen bi jokaeramota gurutzatuko ditugu.
IIrraakkaasslleeaarreenn jjookkaaeerraa mmoottaakka) Lan jokaera: - Helburuak ongi definitzen ditu.- Egin beharreko lana ongi zehaz-
ten du.
- Ongi egiteko arauak, nola egin,noizko... zehazten du.
- Beharrezkoak diren azalpen guz-tiak ematen ditu.
- Norabide bateko komunikazioa:irakasleak ikasleari.
b) Harreman jokaera: - Bi noranzko komunikazioa, atze-
raelikadura: irakasleak ikasleari eta i-kasleak irakasleari.
- Aktiboki aditu.
Posible du?
Nahi du?
Heldutasun maila
Bai Bai Ez Ez
Bai Ez Bai Ez
Egiteko gauza da. Egiteko gauza da. Ez da egiteko gauza. Ezin duNahi du Ez du nahi edo Nahi du. Ez du nahi
ez du ziurtasunik.
Maila 4 Maila 3 Maila 2 Maila 1Heldutasun Heldutasunhandiena txikiena
Lan jokaera
Harreman jokaera
Irakasleak ikaslekonkretuarekin iza-nen duen estiloa
Gutxi Gutxi Asko Asko
Gutxi Asko Asko Gutxi
Delegatu kolaboratu Konbentzitu Gidatu
Gauza hauek guztiak kontuan har-tu ditugu ematen dizuegun koadro-txoa osatzeko. Iritzi guztiak behar-be-harrezkoak direla erran behar dizue-gu. Ongi uler dezagun, zutabe bakoi-tzean ongi ezagutzen dugun ikasleakokatzeak lagun dezake. Ikaslearen
heldutasun maila zehazteko interes-garria da, hasieran behinik behin, ira-kaskide batekin diagnostiko egitea.
TAULA (32. orrialdea)Taula handi horretako edu-
kia beheko honetan laburbil-tzen da.
Ikaslea
Irakasleak erabilibeharreko lidergoestiloa
Irakaslearen jokae-rak
Egiteko gauza da. Egiteko gauza da. Ez da egiteko gauza. Ez da egiteko gauza.Nahi du Ez du nahi Nahi du. Ez du nahi
Delegatu kolaboratu Konbentzitu Gidatu
Lan jokaera txikia Lan jokaera txikia Lan jokaera handia Lan jokaera handiaHarreman jokaera Harreman jokaera Harreman jokaera Harreman jokaeratxikia handia handia txikia
32 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
- E
du
ki g
ehia
go e
mat
ea m
erez
i al d
u?
- G
aia
aurr
erat
zea
mer
ezi a
l du
?-
Zer
em
an d
ezak
e ik
asle
ak k
lase
a et
ab
ere
ikas
kid
eak
aurr
era
joan
dai
teze
n?
- Z
er m
enp
erat
zen
du
?-
Zer
hel
bu
ru e
ta e
du
ki in
dar
tuko
ditu
t?-
Met
od
olo
gia
ald
aket
arik
?
- N
ahi e
z iz
ate
hau
ber
ria
al d
a?-
Ber
e in
tere
sen
bar
ruan
sar
tu a
l nai
z?-
Ber
e Z
DP
del
ako
an s
artu
al n
aiz?
- K
anp
oko
ara
zori
k? F
amili
a? E
rlaz
ioak
?-
Pro
ble
ma
emo
zio
nal
ik?
- B
ehin
-beh
inek
o k
risi
ald
irik
?-
Inte
rfer
entz
iari
k? G
iza
treb
ezia
rik?
Bel
du
rrik
? M
otib
azio
rik?
Po
rro
t p
ilatu
a?-
Zer
dak
i eta
zer
egi
ten
du
? -
Zei
n d
a n
ik d
auka
dan
iritz
ia ik
asle
ho
net
az?
- Z
er h
elb
uru
eta
ed
uki
ind
artu
beh
ar d
itut?
- M
eto
do
logi
a al
dak
etar
ik?
- A
urr
erap
enak
egi
azta
tzek
o z
er a
die
razl
eer
abili
ko d
ut?
- E
lbar
rita
sun
en b
at o
te d
u?
- In
form
azio
rik
ba
al d
ago
ikas
tetx
ean
?-
Ezi
nta
sun
fu
ntz
ion
alik
ba
ote
du
?-
Zer
tre
bez
ia d
aud
e "u
kitu
ta"?
- Z
ein
da
ber
e ab
iap
un
tua?
- P
ron
ost
iko
a?-
Zer
dak
i eta
zer
egi
ten
du
?-
Zei
n d
a n
ik d
auka
dan
iritz
ia ik
asle
ho
net
az?
- Z
er h
elb
uru
eta
ed
uki
ind
artu
beh
ar d
itut?
- M
eto
do
logi
a a
ldak
etar
ik?
- A
urr
erap
enak
egi
azta
tzek
o z
er a
die
razl
eer
abili
ko d
ut?
- D
iagn
ost
iko
sak
on
ago
a eg
in b
ehar
rik
ba
ald
ago
?
- E
lbar
rita
sun
aren
bat
ote
du
?-
Info
rmaz
iori
k b
a al
dag
o ik
aste
txea
n?
- E
zin
tasu
n f
un
tzio
nal
ik b
a o
te d
u?
- Z
er t
reb
ezia
dau
de
"uki
tuta
"?-
Zei
n d
a b
ere
abia
pu
ntu
a?-
Nah
i ez
izat
ea e
zin
tasu
nea
n o
inar
ritz
en a
l da?
- Z
er d
aki e
ta z
er e
gite
n d
u?
- Z
ein
da
nik
dau
kad
an ir
itzia
ikas
le h
on
etaz
?-
Pro
no
stik
oa?
- Z
er h
elb
uru
eta
ed
uki
ind
artz
en d
itut?
- M
eto
do
logi
a al
dak
etar
ik?
- A
urr
erap
enak
egi
azta
tzek
o z
er a
die
razl
e er
abi-
liko
ditu
t?-
Dia
gno
stik
o s
ako
nag
oa
egin
beh
arri
k b
a al
dag
o?
Lan
joka
era
txik
ia.
Har
rem
an jo
kaer
a tx
i-ki
a. D
eleg
atu.
, be
hatu
., f
idat
u, la
nak
eman
eta
utz
i.
- M
ater
iala
k er
razt
u. O
rien
tazi
o m
inim
oak
.-
Lan
au
ton
om
oa.
Gu
txie
nek
o ja
rrai
pen
a.
- B
akea
n u
tzi.
- Z
enb
ait
kasu
tan
urt
e b
at a
urr
erat
u.
- E
goki
tzap
en e
san
gura
tsu
rik
beh
arko
al
du
?
Lan
joka
era
txik
ia,
Har
rem
an jo
kaer
aha
ndia
.Pa
rte
hart
u, k
olab
orat
u, e
rref
or-
tzua
em
an.
- B
erar
ekin
hitz
egi
nen
du
t.-
Mo
tibat
u e
gin
go d
ut.
- H
asie
ran
lan
egi
nga
rria
k em
anen
diz
kio
tet
a in
dar
tu e
gin
go d
ut.
- Ja
rrai
pen
per
tso
nal
izat
ua.
- La
gun
tza
emo
zio
nal
a.
- E
mai
tzen
bal
ora
zio
a.-
Ego
kitz
apen
esa
ngu
rats
uri
k b
ehar
ko a
ld
u?
Lan
joka
era
hand
ia.
Har
rem
an jo
kaer
a ha
n-di
a.K
onbe
ntzi
tu,
kont
sulta
tu,
adie
razi
,sa
ldu.
- M
otib
atu
egi
ten
du
t.-
Lan
ko
nkr
etu
a em
aten
dio
t, ar
gia
eta
on
giad
iera
zia.
-
Lan
err
azak
, ego
kitu
ak.
- B
ere
aurr
erap
enar
en b
erri
em
aten
dio
tik
asle
ari
- E
goki
tzap
en e
san
gura
tsu
rik
beh
arko
al d
u?
Lan
joka
era
hand
ia e
ta h
arre
man
joka
era
txik
ia.
Zuze
ndu,
gid
atu,
adi
eraz
i.
- A
gin
te k
on
kret
uak
em
aten
diz
kio
t. -
Ad
iera
zpen
gar
bia
k et
a er
raza
k.-
Lan
ak e
skat
u.
- La
n m
otz
ak.
- E
skak
izu
n k
on
kret
uak
.-
Em
aitz
a n
eurg
arri
ak.
- E
goki
tzap
en e
san
gura
tsu
rik
beh
arko
al d
u?
- Ik
asp
roze
suak
bu
rutz
en d
itu.
- A
urr
era
do
a.-
Sort
zaile
a d
a.
- A
razo
ak e
baz
tera
koan
bid
e b
at
bai
no
geh
iago
au
rkitz
en d
u.
- La
nak
no
rmal
ki o
ngi
egi
nak
ditu
.-
Bu
ru m
algu
tasu
na
du
- B
ere
ikas
kid
eek
ber
arek
in la
n
egin
nah
i du
te.
- In
ber
tsio
aren
eta
err
enta
garr
itasu
nar
en
arte
ko o
reka
- E
gite
n d
uen
ean
on
gi e
gite
n d
u.
Sort
zaile
a. d
a -
Alo
rren
bat
ean
em
aitz
a o
nak
ditu
.-
Azt
erke
teta
n (
den
etan
ed
ota
bat
zuet
an)
emai
tza
on
ak.
- Le
hen
ago
(Le
hen
Hez
kun
tzan
, ad
ibid
ez)
emai
tza
on
ak.
- A
urr
erap
enik
ez.
Au
rrer
apen
txi
kiak
.-
Ez
da
sort
zaile
a. G
utx
i so
rtze
n d
u.
- M
algu
tasu
n e
za..
- L
anak
on
gi e
gin
gab
eak.
- B
este
en a
rike
tak
kop
iatz
en d
itu (
on
gied
o g
aizk
i).
- E
z d
u u
lert
zen
su
spen
ditz
en d
ugu
nea
n,
"ber
ak e
gin
bai
tu".
- In
ber
tsio
aren
eta
err
enta
garr
itasu
nar
enar
teko
des
ore
ka.
- E
z d
u a
urr
erap
en h
and
irik
.-
Ez
da
sort
zaile
a. M
algu
tasu
n e
za.
- La
n g
utx
i en
treg
atze
n d
u, e
ta h
ori
ek o
ngi
egin
gab
e.
- In
ber
tsio
txi
kia.
-
Lan
ik e
z.
- A
rret
a ja
rtze
n d
u.
- P
arte
har
tzen
du
.-
Lan
ak g
arai
z em
aten
ditu
.-
Pu
ntu
ala
da.
- Ik
asle
ad
eits
ua
da.
- La
ngi
lea
da.
- M
ole
stat
zen
du
. Bat
zuet
an a
nitz
.-
Axo
laga
bek
eria
ber
e la
net
an.
- P
un
tual
itate
ara
zoak
.-
Err
esp
etu
gu
txi e
do
eze
r ez
- A
lfer
ra. I
nh
ibitu
a.-
Pip
er e
gite
n d
itu.
- H
iper
aktib
oa
edo
hip
oak
tibo
a.-
Ikas
sai
oen
art
ean
den
bo
ra g
altz
en d
u.
- D
isto
rtsi
o k
ogn
itib
oak
.
- E
z d
u m
ole
stat
zen
.-
Kas
u e
gite
n d
u. E
z d
u u
lert
zen
.-
Par
te h
artz
en d
u, b
ain
a em
aitz
arik
ez.
-
Pu
ntu
ala,
esa
nek
oa.
.
- M
ole
stat
u e
gite
n d
u.
- E
z d
u k
asu
rik
egite
n.
- E
z d
u u
lert
zen
.-
Bor
roka
k. B
alite
ke e
nfre
ntam
endu
ak iz
atea
.-
Bal
iteke
"al
tzar
i b
ezal
a eg
ote
a".
- E
z d
u p
arte
har
tzen
.-
Lan
ak e
gite
ko
baz
tert
ua
dag
o.
Ani
ztas
unar
ekin
lan
egin
. Ir
akas
lea
ikas
le d
esbe
rdin
en a
urre
anMMaaiillaa
11..-- EEggiitteekkoo ggaauuzzaa ddaa.. NNaahhii dduu
22..-- EEggiitteekkoo ggaauuzzaa ddaa.. EEzz dduu nnaahhii..
33..-- EEzz ddaa eeggiitteekkoo ggaauuzzaa.. NNaahhii dduu..
44..-- EEzz ddaa eeggiitteekkoo ggaauuzzaa.. EEzz dduu nnaahhii
Egit
eko
gauz
a da
Egit
eko
gauz
a da
Ezin
du
Ezin
du
Nah
i du
Ez d
u na
hiN
ahi d
uEz
du
nahi
Nire
gald
erak
Nire
gald
erak
Nire
gald
erak
Nire
gald
erak
Lagu
ntza
mot
a. I
raka
slea
ren
Lagu
ntza
mot
aLa
gunt
za m
ota
Lagu
ntza
mot
ajo
kaer
a
ADIERAZLEAK ADIERAZLEAK
Zernbait jardunaldi
pedagogiko antolatu
dira
Ikastolen Elkarteak,
Mondragon unibertsi-
tateak eta Bilboko CEI-
IDCk zenbait jardunaldu
pedagogiko antolatu
dituzte.
Berriakotsaila
34 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
Berriak
Euskal Herriko haurreizuzenduriko bigarren hilabete-karia kaleratu da. Orain delagutxi Pika aldizkariaren argital-penari buruzko berria jasogenuen, eta hura bezala, Nanaiere somatzen zen hutsuneabetetzera dator.
Ikas Bi elkartearen ardurape-an hilero kaleratuko da 5-8 urtebitarteko haurrei zuzendurikoaldizkari hau. Komikiak, jokoak,sukaldeko errezetak, pegatinak,eskulanak, erreportaia eta ipui-nak izango ditu bere 42 orritan.
Nanai Toboggan aldizkarianoinarritzen da, hau da, harenjatorrizko edizioaren itzulpenaizanen da. Arduradunek azaldu-takoaren arabera, jatorrizkoaldizkariaren kalitate bera etaprezio apalagoa ditu Nanaik.
Nanai aldizkaria, Euskal Herrikohaurrentzako bigarren aldizkaria
Arduradunek 6.000 alesaltzeko asmoa dute, etahorietatik 5.000 Hego EuskalHerrian. Harpidetza bidezeta kioskoetan salmenta osoaltua izaten ez denez, HegoEuskal Herriko GurasoElkarteen laguntza izangodute hilabetekaria ikastetxe-en bidez banatzeko.
Aldizkariaren kostuari dago-kionez, bi herenak diru publi-koz ordainduko dira. Horietatik%90 Eusko Jaurlaritzak ordain-duko du, hots, 650.000 libera(16,4 milioi pezeta). Akitaniakoeskualdeak 75.000 libera (1,9milioi pezeta) emanen ditu. Bilaguntzak urte baterako izangodira. Eta gainerako dirua sal-menten bidez ateratzeko asmoadute.
Au amendi Entzi-klopedia Internete-tik erretiratu da
Eusko Ikaskuntzak AuñamendiHiztegi Entziklopegia Internetetik e-rretiratzeko erabakia hartu du.
Urtarrilaren 3az geroztik ezarrizen Interneten Eusko IkaskuntzakEusko Jaurlaritzarekin, Kutxarekin,BBKrekin eta Vital Kutxarekin sina-tutako hitzarmenaren ondotik.
Eusko Ikaskuntzak zabaldutakoprentsa oharrak dio “oraingoz, Hiz-tegia Internet sarean kontsultatzekoaukera bertan behera uztea erabakidu Eusko Ikaskuntzak, orrialde za-harrenak edo zaharkituak daudenakzuzendu arte behintzat”. Bertan ezda ezer esaten Nafarroako Gober-nuak EIri diru laguntza kentzeko etahitzarmenik ez sinatzeko hartutakoerabakiari buruz, nahiz eta horrenberri jakin ondoren erretiratua izanHiztegia saretik.
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚35
Paristik natorren artista bat naiz ni.Ondo jotzen dut.Baita guk ere.Txirula nik jotzen dut.Firiri-firiri, firiri-firiri
Paristik natorren artista bat naiz ni.Ondo jotzen dut.Baita guk ere.Gitarra nik jotzen dut.Grin-grin-grin, grin-grin-grinFiriri-firiri, firiri-firiri
Paristik natorren artista bat naiz ni.Ondo jotzen dut.Baita guk ere.Danborra nik jotzen dut.Dram-dram-dram, dram-dram-dramGrin-grin-grin, grin-grin-grinFiriri-firiri, firiri-firiri
Zenbat aldiz abestu ote dugu kan-ta hau? Instrumentu batekin hasi etaorkestra handi bat osatzeraino iritsikoginen behin baino gehiagotan. Bainagauza bat abestea da, eta beste bat ins-trumentuak jotzea. Bigarren kasu ho-netan zailagoa izan ohi da musika-tresna ezberdinak jotzen dituen jen-dea biltzea. Bistan da askoz ere abera-tsagoa, politagoa eta osatuagoa delataldean jotzea bakarka jotzea baino,eta talde hori instrumentu ezberdinakjotzen dituen jendeak osatzen badu,askoz ere hobe.
Zer egin dezakegu, ordea, horre-
lako talde batean jotzeko aukerarik ezbaldin badaukagu edo taldeko guz-tiok instrumentu berdina jotzen bal-din badugu? Txirulaz CDa galdera ho-rri erantzuna eta irtenbidea emateradator. Abestien doinuak entzun etatxirulaz jotzeko aukera ematen du,baina beste hainbat instrumenturenlaguntzarekin.
CD honetan 16 abesti topatuko ditu-zu, bakoitza bi aldiz errepikatuta. Ez da i-nor abesten entzuten, instrumentuakentzuten dira, musika hutsa, alegia.Le-henengo aldian abesti bakoitzean txiru-la, pianoa, perkusioa, gitarra, klarinetea,tronpeta eta beste hainbat instrumentu-ren doinuak entzuten dira. Bigarren al-dian, aldiz, abesti doinu bakoitza txirula-rik gabe agertzen da, hau da, beste ins-trumentu guztiak entzuten diren bitarte-an txirularik ez da aditzen. Orduan, biga-rren kasuan txirula hartu eta zuk zeuk jodezakezu, zu zeu izan zaitezke falta dentxirularia. Beste instrumentu guztien la-guntza hor izango duzu CDan. Horrela,ez zara zu bakarrik izango abestiak jo-tzen dituena.
Txirulaz CDak txirula beste instrumentuen laguntzaz jotzeko aukera ematen du
Dena dela, gelan eta taldean lan-tzeko aukera ere eskaintzen du. De-nak txirula jotzearekin batera, atze-an beste instrumentuen babesa etalaguntza edukitzeak emaitza aberas-tu eta giroa bete egiten du, dudarikgabe.
Kaleko musikari asko entzun etaikusi besterik ez dago. Instrumentubakarra jo arren, atzean horrelakolaguntzarekin doinu atseginak, bi-ziak eta erakargarriak entzuten dira.Kale osoa pizten eta bizitzen dutemusikariok. Eta guk gauza bera eginbehar dugu Txirulaz CDarekin.
CDan biltzen diren 16 abestiakTxirulaz I eta Txirulaz II liburue-tan agertzen dira, eta beraz, parti-turak eskura daude. Guztiak he-rrikoiak edo ezagunak dira: Kata-gorria, Binbili bonbolo, Uso zu-ria, Pintto, Ama begira zazu, Astoaikusi nuen, Ardoa edanda, Maite,Bat, bi, hiru, lau, Nere herrikoneskatxa maite, Aldapeko, Olen-tzero, Hator, hator, Titanic, NegroJose eta Yellow submarine.
Irakurriko al didazu ipuin bat,mesedez?
Penny Dann- Manuel ArregiTtarttallo
Liburu honetan 17 ipuin kon-tatzen dituzte Igel, Xagu eta Aha-tek. Igelek 2 minutuko ipuinakkontatzen ditu, Xaguk 5 minutu-koak eta Ahatek 10 minutukoak.Iraupen desberdineko istorioenbilduma da liburu berri hau, eta i-lustrazioa bizi eta koloretsuz alai-turik dago.•
Argitalpenak
Potoloa naiz, eta zer?Seve CallejaElkarlanean
28 orr.
“Eta zer?” bilduma berri honetanhaurrek dituzten hainbat arazo etakonplexu agertzen dira, eta horiei ir-tenbidea ematen saiatzen dira. Kasuhonetan, gizentasunaren alde positi-boak agertzen dituzte. Haur potoloaizan arren, ez duela axola eta horrekere bere abantailak badituela adie-razten saiatzen da liburu hau.•
“Memoria del camino deldestierro” hezkuntza proiektua
Burgoseko Comuneros deCastillaeta Andoaingo Leitzaran
institutuak207 orr.
1998-99 ikasturtean Burgoseko e-ta Andoaingo bi institutuk proiektudidaktiko interdiziplinar batean har-tu zuten parte. Aitzakia Cid-en herio-tzaren 900. urteurrena izan zen. Lanharekin bi kulturen arteko ezagutzabultzatu nahi izan zuten. Esperien-tzia hura biltzen da liburuan gaztela-niaz (gehiena) eta euskaraz.•
Gustura idatzizIrune Ibarra
Ibaizabal125. orr.
Irune Ibarra psikologo eta grafo-logoak idazketaren ergonomia etagenetikaren inguruko hainbat galdeierantzuten die. Idazkera harmoni-koa ahalbidetzeko idazlearen eta i-dazteko behar dituen tresnen artekoegokitasuna bilatzeko aholkuak e-maten ditu. Ezkertien berezitasunakere kontuan hartzen dira.•
Tigre birtualaJosu Lartategi
Aizkorri60 orr.
“Hegan” bildumako liburu hone-tan protagonista Arroba (@) da. Berebizitza erreala eta birtuala dira kon-takizun honetako ardatz. Bildumahonetako gainontzeko liburuak be-zala, euskara ikasten ari direnentzategokitua dago: orrialdeen behealde-an hiztegitxo bat agertzen da, eta li-buruaren amaieran irakurgaia lan-tzeko ariketak.•
Berriak
Takolo, Pirritx eta Porrotx pailazo taldea, Honek eta Hik Hasiko kideak bidaiareninguruko prentsaurrekoa eskaini zutenean.
Takolo, Pirritx eta Porrotx Nikaraguako ikasleenartean dabiltza
Takolo, Pirritx eta Po-rrotx pailazo taldeak Ni-karaguako haurrei Pa-rrandan ikuskizuna es-kaintzen dabiltza egunhauetan. Euskal jaiarenalaitasuna zabaltzen aridira, hango haurren abes-tiak eta jolasak ezagu-tzearekin batera. Honekerakundeko eta Hik Hasi-ko kideak ere beraiekinbatera dabiltza bidaia ho-netan.
Urtarrilaren 23an joan ziren Eus-kal Herritik Nikaraguara, eta bidaiahonekin aspaldian buruan zebilkitenproiektu bat gauzatzen ari dira. Ho-nek erakundea (Herri OinperatuekinNazioarteko Elkartasunerako Kide-ak) 80. hamarkadaz geroztik dabil El-kartasunaren alorra lantzen Ertame-riketan, eta batez ere Nikaraguan.Bere ekimenaren ondorioz hainbatproiektu bideratu eta jarri dituzten a-bian: eskolak, nekazal eta abeltzan-tza kooperatiba txikiak, eraikuntza,aroztegi, latorritegi eta abarretakokooperatibak… Eskolei, haurrentza-ko harrera zentroei, haurrentzakojangelei, osasun zentroei, herri insti-tuzioei eta abarri laguntza eman izandie. Horrekin batera, Honek erakun-dea sentsibilizazioarekin kezkatutadago, eta horren aldeko kanpainak,hitzaldiak, erakusketak eta abar egindituzte Euskal Herrian. Ildo horri ja-rraiki, iaz Takolo, Pirritx eta Porrotxpailazo taldearekin batera bi jaialdiegin zituzten "Los Quinchos" haur es-koletarako laguntza lortzeko.
Jaialdiaren ostean, Honekek etapailazo taldeak ikuskizuna Nikara-guara bertara eraman zezaketelapentsatu zuten, hau da, hango hau-rrei zuzenean eskain ziezaiekeelaberen ikuskizuna.
Horretan dabiltza egun hauetanNikaraguan, hain zuzen ere. Parran-dan ikuskizunarekin euskal jaiarenalaitasuna zabaldu dute dagoenekoTelpanecan, Somoton, Estelín, Oco-talen eta Cusmapan. Herri hauetakohaurrei euskarazko dantzak eta kan-tak abestu dizkiete. Hitz egiteko ga-raian gaztelaniaz mintzatu dira, bai-na ez hemengo gaztelaniaz, nikara-guarren hizkera berezian baizik, hauda, bertakoen hitz eta esamoldeak e-rabiliz. Umorez eta alaitasunez busti-tako abesti, jolas eta dantzen bitarte-ko sortu den komunikazioan haur ni-karaguarrek ere beren alaitasuna, i-rudimena eta bizitasuna transmititudizkiete beren olerki, abesti eta jola-sekin. Pailazo taldea haur horiekingauza asko ikusten eta ikasten ari da,eta Euskal Herrira itzultzen direneanhori guztia erakutsiko dute. Batetik15 minutu inguruko bideo bat egingodute haur nikaraguar baten egun batnolakoa den azalduz. Eta bestetik,
hurrengo diskoa eta ikuskizuna Ni-karaguako jolas eta abestietan oina-rrituko da.
Hurrengo egunetan Managuarajoango dira. Hango Guachipilin an-tzerki taldearekin batera euren taile-rretan parte hartuko dute. Managua-ko zabortegira ere joango dira, hanbertan bizi diren 800 familiei eta han-dik ateratzen dutena komertzializa-tuz bizi diren beste 1.600 pertsoneimusika eta alaitasuna eraman asmoz.
Hik Hasi hango hezkuntza erreali-tatea ezagutzen
Hik Hasi bidaia honen eta paila-zoen ikuskizunen lekuko zuzena iza-ten ari da. Baina horretara mugatugabe, Nikaraguako irakaskuntzarenerrealitatea ezagutzen ari da, gero al-dizkarian horren berri emateko. So-motoko “Los Quinchos” haur eskole-tan egon da eta baita hango irakasle-en sindikatuko (ANDEN) zenbait or-dezkariekin ere. Managuan aurrei-kusita dauden bisiten artean Fernan-do Robleto Hezkuntza ministroare-na, haur ezinduekin lan egiten duenLos Pipitos taldearena eta Asenta-miento Nueva Vidako komunitatea-rena daude.
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚37
38 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
Berriak
Eskoriatzan kokatuta dagoen Mondra-gon Unibertsitateko Irakasle Eskolak aurtenbere 25.urteurrena ospatuko du. Horretara-ko, urtean zehar hainbat ekimen antolatu di-tu. Horien artean, martxoaren 29 eta 30eanburutuko diren Jardunaldi Pedagogikoak.Mundu eleanitza eta Hezkuntzaren fun-tzio soziala gaiak landuko dira, bakoitza e-gun banatan izango delarik. Oraindik egitaruosoa zehaztu gabe baldin badago ere, honahemen aurrerapena:
Martxoak 29- Jarduanaldien sarrera orokorra- Mundu eleanitza. Hizlariak:- Meritxell Massoni (Andorrako Haur eta
Lehen Hezkuntzako ikastetxe bateko zuzen-daria)
- Esther Vilarrubla (Andorrako BigarrenHezkuntzako ikastetxe bateko zuzendaria)
- Rosa Mª Palau eta Teresa Serra (Bartze-lonako CEIP-Villa Olímpica ikastetxeko ira-kasleak).
- Rosa Mª Arano eta Elena Berazadi.(Txingudiko ikastolako irakasleak-Irun).
- Monika Vazquez. Bilboko Unesco Eus-
kal Etxea.- Piluca Labayen. Nafarroko Euskara A-
holkularia.- Piero Floris. Valle D’Aosta- Felix Martí. Kataluniako Unesco Etxea-
ko lehendakaria. Munduko Hizkuntzei bu-ruzko Unesco Txostenaren zuzendaria.
- Mahai ingurua:Partaideak: Felix Martí,Mikel Zalbide eta Jasone Cenoz
Martxoak 30Hezkuntzaren funtzio soziala. Hizlariak: - José María MARDONES (Centro Supe-
rior de Investigaciones Científicas)- Ramón FLECHA (CREA – Universitat de
Barcelona)- Cristina GARRE (Bilboko Artatse Eskola)- Berta MARCO (IEPS – Madrid)
Informazio gehiagorako:Humanitateak eta Hezkuntza Zientzien
FakultateaDorleta auzoa z/g - 20540 EskoriatzaTel.: 943 71 41 57 - Faxa: 943 71 40 32e-maila:
Mondragon Unibertsitateko Irakasle EskolakoJardunaldi Pedagogikoak
Aurtengo jardunaldiak IRAKURKE-TA eta IDAZKETAri buruz izango dira.Jardunaldiok otsailaren 14, 15 eta16an Gasteizko Europa Jauregian bu-rutuko dira.
Beteen artean hizlari hauek hartu-ko dute parte: Itziar Elorza, Maite Sa-enz, Eduard Vallés, Mikel Prieto, AnaTeberosky, Lourdes Taboada, Nerea Al-zola, Jacques Fijalkow eta SantiagoMolina.
Bestalde, Lazkaoko San Benito i-kastolako eta Urretxu-Zumarraga i-kastolako irakasleak euren esperien-tziak aurkeztuko dituzte.
Desberdintasunak gainditzeko hezkuntzari buruzko jardunaldiak
CEI-IDCk eta Bilboko Irakasle Eskolakotalde batek antolatuta, “Desberdintasunakgainditzeko hezkuntzari buruzko jardunal-diak” burutuko dira otsailaren 19 eta 20an Bil-boko Bidebarrietako liburutegian.
Otsailak 199:00-9:30 Material banaketa eta kredita-
zioa.9:30-10:00 Jardunaldien aurkezpen ofi-
ziala.10:00-11:30 Berdintasunaren heziketa in-
formazioaren gizartean. Ramón Flecha (Bar-tzelonako Unibertsitatea).
12:00-13:30 EEBBtako esperientziak:Hezkuntza garapenerako egitamua, Guz-tiontzako arrakasta eta Eskola bizkortzaileak.Jesus Gómez (Bartzelonako Unibertsitatea).
15:30-16:45 Ikaskuntza Komunitateak.Proiektuaren aurkezpena. Mª Luisa Jaussi(CEI).
17:00-18:30 Ikaskuntza Komunitateenesperientziak. Mahai ingurua: Ruperto Medi-na LHI, Karmengo Ama LHI, Artatse LHI, Ra-món Bajo LHI eta Lekeitio LHI.
Otsailak 209:00-10:30 Elkarrekin bizitzen ikasten. Ig-
nasi Vila (Gironako Unibertsitatea).10:30- 11:00 Arabiarrak komunitatean
sartzeko proposamen berriak. Lena Botton(CREA).
12:00-13:00 Hezkuntza aldaketa eta ijito-en herria. Manuel Bizarraga (Kale dor kalikó).
13:00-13:30 Esperientzia: gizarte eta hez-kuntza ikasketaren laguntza (Gugaz Aurre-ra).
15:30-16:45 Ikaskuntza dialogikoa. Jose-be Alonso (EHU) eta MIguel Loza (GasteizkoPAT).
17:00-18:00 Irakurketa. Bernardo Atxaga18:00-18:30 Jardunaldien amaiera.
Informazio gehiagorako:- Bilboko Irakasle Eskola:Tel.: 94 601 45 69/70/79 (11:00- 13:30, as-
telehenetan izan ezik)CEI-IDC:Tel.: 94 476 06 04 (14:30-17:00 ostiraletan
izan ezik)
Ikastolen Elkartekojardunaldiak
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚39
teoriak
Decroly "Eskola Berri"ko mugimenduaren abiarazle eta ordezkaririkgarrantzitsuenetariko bat dugu.
Haren ekarpenik nagusiena gaur egungo eskoletan indarrean dauden oinarriteorikoak eta praktika pedagogikoak sartzean datza.
Decroly-ren oinarrizko ideia "Bizitzarako eta Bizitzaren bidezko Hezkuntza"da, haurraren beharrak kontuan hartzen dituen hezkuntza aktibo eta funtzio-
nal baten aldarrikapena, hain zuzen.
Ovide-Jean Decroly
BBiiooggrraaffiiaarreenn hhaaiinnbbaatt oohhaarrOvide-Jean Decroly, 1871n Renai-
xen (Belgika) jaio eta 1932. urtean Bru-selan hil zen sendagile, psikologo etahezitzaile belgikarra, hezkuntza mun-duan klasiko bihurtu da.
Ganteko Unibertsitatean Medikun-tza ikasketak egin zituen, 1896. urteandoktoregoko ezohiko saria eskuratuzuelarik. Geroago, Berlinen eta Pari-sen garuneko patologiari buruzko i-kasketak eta ikerketak burutu zituen.
Bruselara itzulirik Glorieux Dokto-rearen poliklinika laguntzaile izendatuzuten. Lanpostu honetan bizi izandakoesperientziek haur anormal eta atzera-tuentzako hezkuntza erakunde batsortzeko ondorioratara eraman zuten.
Hori dela eta, 1901ean "HezkuntzaBereziko Institutua" sortu zuen. Bruse-lan kokaturiko eraikuntza honetan De-crolyk haur "irregularra" hezi eta azter-tzen zuen, iraultza pedagogikoa haste-ko asmoa zuelarik.
Haur mota horrekin izandako hez-kuntza arrakasta dela-eta, eskarmentuhorretan oinarritu zen ikasle arrunteizuzenduriko "L’Ermitage Eskola" sor-tzeko. Ikastetxe hori, "bizitzarako etabizitzaren bidezko eskola" lemapean,Lehen Hezkuntza eskainiz 6 eta 12 ur-te bitarteko ikasleen heziketaz ardura-tu zen.
Nahiz eta I. Munduko Gerratearenondorioz hezkuntza zerbitzu hori e-tenda gelditu, gudak sorturiko ume-zurtzei babesa eskaintzen jarraitu zuenDecrolyk. Horrela, 1905. urtean Bruse-lan bertan Umezurtzen Etxea irekizuen, bertako lehendakari izan zelarik.
Urtebete beranduago BrabantekoHaur Elbarrientzako Institutuko zu-zendari izendatu zuten, eta BritainiaHandiko Justizia Ministerioaren esku-tik Haurtzaro Delitugilerako aztertzai-le bihurtu zen 1919an.
Nazioarteko gatazka bukatuta, De-crolyk sortutako metodo pedagogikoabere estatu osoan zehar hedatu zen, e-ta Belgikako eskola publikoetan ofi-zialtasunez ezartzera iritsi zen.
Zeregin praktikoetan ez ezik uni-bertsitatean ere ikerketa eta irakas la-netan aritu zen. Hezkuntza Bereziari,Haurraren Psikologiari eta Hezkuntzaeta Osasun Mediku-Psikologikoari bu-ruzko gaiak irakatsi zituen.
Maria Lourdes AparicioNUP. Psikologia eta Pedagogia departamentua.
Didaktika eta Eskola Antolakuntzako irakaslea
40 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
1922. urtean EEBBetara joan eta A-meriketako mugimendu berriztatzai-learen aitzindariekin harremanetan ja-rri zen, besteak beste, Deweyrekin etaKilpatrickekin.
Garai hartan test psikologikoen e-raikuntza arloan lan egiten zuten psi-kologoekin ere elkarlanean aritu zen,batez ere, Yerkesekin, Termanekin, O-tisekin eta Kelleyrekin eta beste ba-tzuekin.
Hego Ameriketan eta Espainian ze-har bere ikusmolde berriak ezaguta-razten ibili zen, bere metodoak zabal-kunde handia eta jarraitzaile asko lortuzituelarik.
Berak idatzitako lana esklusibokiartikulu barreiatuetan datzanez gero,bere ideien eta metodoaren zabalkun-dea bere laguntzaileei sor diegu: H.Hamaiderri, G. Boomi, L. Dalhemi,Deschampsi eta E. Monchampi, hainzuzen; haiek izan baitira Decrolyk ida-tzitako testu eta artikuluen bilduma o-satu eta liburu bihurturik argitaratzeaposible egin dutenak.
HHeezzkkuunnttzzaa eettaa eesskkoollaarrii bbuu--rruuzzkkoo kkoonnttzzeeppttuuaalliizzaazziiooaa
Decrolyren ustez, irakaskuntzarenjasotzailea den ikaslea hezkuntza-ren ardatza da eta ideia horrek bi al-dagai ikastera eramaten du. Alde bate-tik, eskola eta bizitzaren arteko harre-manak, eta beste aldetik, ikaslea hez-kuntza behar anitz, berezi, indibidualeta bakarrak dituena dela.
Decrolyren eskoletako hezkun-tza xedea haurra bizitzarako pres-tatzea da, bere bizitza indibiduale-rako nahiz bere gizarte bizitzara-ko.
Decrolyren pedagogiaren ekarpe-nik garrantzitsuenak "ideia elkar-tuak"eta "interesguneak"dira. Lehe-nengoei programa eta bigarreneimetodoadeitzen die.
Eskola tradizionalaren programakarbuiatzen ditu, haurraren interesak e-ta pentsamenduaren prozesua kon-tuan hartzen ez dituztelako eta irakas-kuntzaren baliabide bakarra irakaslea-ren ahozko adierazpena delako.
Haurraren interes psikobiologikoada arreta mantendu eta zuzendu eta a-dimenaren bereganatzea erregulatzenduena. Bere ustez, estatu guztietakohaur guztien berezko interesak eskola-tik kanpo daude, natura gizakien be-netako hezitzailea delarik. Gizaki orokbehar duena da gizartean bere aldake-tei egokitu eta aurre egiteko modua e-mango dion ezagutza mota eskura-tzea.
Horregatik, bere "ideia elkartu"enprogramak bi helburu nagusi ditu:
- Norbere burua edo berezkopertsonalitatea ezagutzea, eta on-dorioz, bere beharrak, igurikape-nak, xedeak eta idealak.
- Natura, hots, bizi eta menpe-koa den ingurunea ezagutzea, ber-tan parte hartu behar baitu bere i-gurikapenak, beharra, xedeak etaidealak errealitate bihur daitezen.
Edukiei dagokienez, ezagutzarenpilaketa ez du puntu garrantzitsuene-tzat jotzen, haiekiko interesa eta bere-ganatzeko trebeziak baizik. Gutxie-neko ezagutza intelektuala mo-mentuko eta etorkizuneko haurrarenbeharrak asetzeko beharrezkotzat jo-tzen diren edukiek osatzen dute. On-dorioz, haurraren oinarrizko beharre-tan funtsatutako programa -ideia el-kartuak, eta gaur egungo terminolo-
gian edukien aukeraketa bezala eza-gutzen duguna- diseinatzen du:
- Elikatze premia- Naturaren ustegabeen aurkako
borrokaren beharra- Arriskuei eta etsaiei aurre egiteko
beharra- Lan egiteko beharra -hori sorrara-
zi egin behar da, aurreko premiak ase-tzeko nahitaezkoa baita-.
Haurraren behar horiek asetu ahalizateko ingurunearen aldagaiak lan-tzea proposatzen du:
- Ingurune naturala: 1) bizirik dago-ena: abereak eta landareak
2) hila dagoena: mineralak, eguz-kia eta astroak
- Giza ingurunea: 3) familia, eskolaeta gizartea
Bereizten ditu: a) Inguruneak giza-kiarengan duen eragin positiboa etanegatiboa
b) Gizakiak ingurunean duen era-gina bere beharrak asetzeko.
Kulturaren programarekin bateratekniken lorpena -gaur egun proze-durazko edukiak deritzana- proposa-tzen du:
- Kalkulua- Idazketa- Irakurketa- Eskulanak- Marrazkia
55. zenbakia. 2001eko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚41
tzaren metodoak etapa hauei jarrai-tzen die.
- Irakurketa interesgunearen pro-graman oinarrituta dago eta irakaskun-tza orohartzaileren bidez ikasitakoariaplikatzen zaio.
- Begi oroimenaren lanketa. Idaz-keta ikaskuntzari dagokionez, lehe-nengo urratsa haurraren berezko ma-rrazkia eta modelaketa dira -hasieranhizkia itxuragabekoa izaten den arren,pixkanaka egoki bihurtzen joaten da-.Ondoren, arbelean idatzitako esaldiakbegi-bistan gero eta epe laburragoetanutziz, ikasleak buruz kopiatu behar du,jarduera mota honetako helburua begioroimena lantzea delarik.
Printzipio orohartzailearekin bate-ra, Decrolyk hezkuntza jolasari ga-rrantzi handia ematen dio. Jolasak i-kaslearen berezko ekintzaren eta lana-ren arteko zubia izateaz gain, lan jar-duerarako ere prestatzen du. Horrega-tik, eta material egokia erabiltzen bada,balio handiko baliabide hezgarriabihur daiteke.
Decrolyk "hezkuntza jolasak" deri-tzanak eraiki zituen, zeinen hasierakohelburua Hezkuntza Bereziko arloan
do hau haurraren somaketaren etapentsamenduaren prozesuen kon-tzeptualizazio gestaltikoan oinarritzenda, zeinak gizakia bere osotasuneanhartzen duen.
Hala ere, irakurketaren irakaskun-tzaren kasuan baino ez zuen printzipiohonen aplikazio koherente eta zehaz-tua adierazi: esaldia hitza baino kon-kretuagoa da eta azken hau silaba bai-no abstraktuagoa. Beraz, ikaskuntzaordena esaldia-hitza-silaba-hizkia iza-nen da.
Decrolyk defendaturiko irakur-keta-idazketa metodoaren aurre-kiak Itardek eta Bournevillek haur "a-normal"entzako asmaturiko eta geroa-go ikasle guztiekin aplikatutako meto-doan aurki ditzakegu.
Metodo ideo-bisual, ideogra-fiko edo begi naturala haurrarenezagutza psikologikoan oinarritzenda, hurrengo ezaugarri nagusiak di-tuelarik:
- Irakurketaren begi metodoa da. I-kusmena haurraren bizitzaren hasiera-tik gehien garatu den zentzumena daeta entzumenaren aurrekoa. Irakur-menak begi izaera du. Entzumena, be-rriz, zeharkako zentzumena da, landu-tako balioa izateko ahozko hizkuntza-tik igaro behar baitu. Ikusmenak baliosintetiko edo orohartzailea duenez,hizkiz hiki joan gabe irakurketa arrun-ta baimendu du.
- Esaldi eta hitz osoaren erabilera. I-kaskuntzak sinpletik konposatura etakonkretutik abstrakturako printzipioeijarraitzen die. Sinpletzat hartuko duguesaldi konkretua, haurrari esanahi e-rreal eta ezaguna adierazten diona -e-saldia eta hitza-. Silaba eta hizkia, be-rriz, abstraktuak dira, analisi prozesubaten emaitza baitira. Horregatik, hau-rraren komunikazioa esaldi eta ideienbitartez gauzatzen da, eta ez silaba e-dota hizkien bidez.
- Interesak eta jolasak lagundutakoerrepikapena. Decrolyren irakurketametodoa begi oroimenaren trebakun-tzan oinarritzen da, ikaslearen begi iru-dien gordetze ordena hurrengoa dela-rik: irudiak-esaldiak-hitzak-hizkiak.Ondorioz, irakurketaren irakaskun-
Edukien denboralizazio eta se-kuentziaketaridagokienez, "Ideia el-kartu"en programa hau 3-4 urteko i-kasleekin lantzen has daiteke.
Eduki horien irakaskuntza-ikas-kuntza ikasturtero errepikatzen da,gero eta modu zabalagoan eta zailta-sun maila gero eta altuagoa izanik ira-kasgai ezberdinetan. Hau da, ardatznagusiak mantenduz, espiral an-tzera garatzen joaten dira.
Edukiak lantzeko moduari da-gokionez, Decrolyk "ideia elkartu"enprogramaren interpretazioa baimen-tzen duen ariketa sail bat aurkeztendu. Ariketa hauek ordena psikologikobatean kokatzen dira eta adimenarenprozesuaren ekintza ziklo bat osatzendute, hurrengo hiru ariketa mota ez-berdintzen direlarik:
- Behaketa ariketak: haurrak objek-tuekin, izakiekin, gertaerekin eta ekin-tzekin harreman zuzenean jartzekohelburua duten ariketak barneratzenditu. Ukimenezko materialak eta zen-tzumenentzat eskuragarriak direnak e-rabiltzen dira.
- Elkarketa ariketak: errealitateare-kin harreman zuzena ezinezkoa edobeharrezkoa ez den kasuetan lantzendira. Material abstraktuagoak erabil-tzen dira, hala nola, oroimenak, iru-diak, testuak, e.a. ideia orokorretara i-risteko asmoz.
- Adierazpen ariketak: norberarenpentsamendua beste gizakiekin kon-partitzea baimentzen duten ariketakdira. Adierazpen zehatzetan marraz-kia, modelaketa, eskulanak eta mate-rial ezberdinez egindako eraikuntzakbarneratzen dira. Adierazpen abstrak-tuei dagokienez, irakurketa, elkarriz-keta, idazmena eta kalkulua ditugu.
Eskolako lana "interesgune"enmetodoaren bitartez garatzea propo-satzen du, hau baita behaketa, elkarke-ta eta adierazpena estimulatzen ditue-na, kontuan izanik ikuspuntu psikolo-gikotik edozein gertaera hiru ikuspegiezberdinen bidez azter daitekeela.
Aurreko guztia printzipio oro-hartzaileak blaitzea planteatzen du.Izan ere, Decrolyk estrategia orohar-tzaileei egiten die erreferentzia. Meto-
BibliografiaDecrolyren lanak:- DECROLY, O. (1903). "Paralysie
pseudobulbaire chez l’enfant", in Poli-clinique, octobre.
- DECROLY, O. (1922). Hacia la es-cuela renovada. Una primera etapa.L.g.: La Lectura.
- DECROLY, O. (1929). Problemasde psicología y pedagogía. Madril:Beltrán.
- DECROLY, O. (1934). El niño a-normal. Madril: Beltrán.
- DECROLY, O. (1934). Psicología a-plicada a la educación. Madril: Beltrán.
- DECROLY, O. (1935). Estudios depsicogénesis. Madril: Beltrán.
- DECROLY, O. (1961). Introduc-ción al método Decroly. Buenos Aires:Losada.
- DECROLY, O. (1968). "La funciónde globalización y su importancia", inLUZURIAGA. Ideas pedagógicas delSiglo XX. Buenos Aires: Losada.
- DECROLY, O. (1977). "La funciónde globalización y la enseñanza", inMadrisas (Haur Hezkuntzari buruzkoaldizkaria), 35. zenbakia.
- DECROLY, O. eta BOON, G.(1965). Iniciación general al métodoDecroly. Buenos Aires: Losada.
- DECROLY, O. eta BOON, G.(1921). Vers l`école renové. Bruxelles:Office de publicité.
42 ❘ hik hasi ❘ 55. zenbakia. 2001eko otsaila
- DECROLY eta HENROTIN (1912)."Un cas d`insuffisance motrice", in Jour-nal de Neurologie.
- DECROLY, O. eta MONCHAMP, E.(1928). Iniciación a la actividad intelec-tual y motriz por los juegos educativos.Madril: Beltrán.
- DECROLY, O. eta MONCHAMP, E.(1986). El juego educativo. Iniciación ala actividad intelectual y motriz. Madril:Morata.
- DECROLY eta VERMEYLEN (1921)."Semeiologie de l`affectivitié", in Bulletinde la Societé de Médicine Mentale.
Decrolyri buruzko lanak:- BOON, G. (1926). Aplicación del mé-
todo Decroly a la enseñanza primaria y a lainstrucción obligatoria. Madril: Beltrán.
- GASTON, H. (zuzendaria) (1978).Educación nueva y mundo moderno.Bartzelona: Planeta.
- HAMIDE, H. (1930). El método De-croly. Madril: Beltrán.
- HAMIDE, H. (1922). Méthode De-croly. Paris: Delachaux et Nestle.
- RODRÍGUEZ, F. (1925). El métodoDecroly. Madril: Ikasketa Zabalkuntzara-ko eta Ikerketa Zientifikoetako Batzarra.
- VIOTTO, P. (1972). "Ovidio De-croly y los Centros de Interés" in Educa-ción, (Hezkuntzari buruzko aldizkari la-tinoamerikarra), 91 zenbakia.
aplikatzea izanik, Haur Hezkuntzan a-rrakasta handiz erabiltzen hasi ziren.Jolasak hiru multzotan sailkatu zituen:
- Zentzumenezko sumaketa etagaitasun motorea garatzera bideratuta-koak
- Ideia orokorren edo elkarte in-duktibo eta deduktiboen jolasak
- Propioki didaktikoak: aritmetikaeta irakurketaren hasierakoak, hiz-kuntza eta gramatikaren ulermenez-koak eta denbora kontzeptuari dagoz-kionak.
Eskolaren antolaketari dagokio-nez, hurrengoak dira haren postula-tuak:
- Eskolak naturarekin harre-man zuzena izango duen ingurunebatean kokaturik egon behar du.
- Aretoek tailerren eta laborate-gien antza izango dute.
- Eskolak adin eta sexu ezberdi-netako ikasle kopuru txikia izangodu.
- Ikastaldea ahal den homoge-neoena izango da eta gehienez 20-25ikaslek osatuko dute
- Ikasle atzeratuen kasuan ikastal-dea 10-15 lagunek osatuko dute.
- Diziplina haurraren aktibitateeta lanaren ondorioda, eta ez geldo-tasunaren, pasibitatearen eta obedien-tziaren emaitza.
- Sariak eta zigorrak ekidin egin be-har dira
- Irakaslea aktiboa, adimen-tsua, sormen handikoa, eta anima-lia, landare eta haurraren behake-tarako prestua izango da. Haurramaite behar du.
Ebaluaketa dokumentuei dago-kienez, Decrolyren eskoletan buleti-nak eta notak txostenek ordezkatzendituzte, zeinetan ikaslearen egoera p-sikologikoari buruzko azterketa indi-bidual, zehatz eta osoa agertzen den.
GGaauurr eegguunnggoo eesskkoolleettaann iissllaaDecrolyren ikusmolde pedagogi-
koa eta berak proposaturiko neurriak,erabat berriak eta iraultzaileak izan zi-renak bere garaian, Haur Hezkuntzanaritzen diren profesional eta adituek o-
so arruntzat hartzen dituzte. Horrek e-san nahi du gaur egun Decrolyren pen-tsamenduak Haur Hezkuntza osoablaitzen duela eta oso zaila gertatzenzaigula haren ekarpenik gabeko etapahonen hezkuntza irudikatzea. Aregehiago, haren metodoaren printzi-pio nagusiak Lehen eta BigarrenHezkuntzan ere aplikatzen dira.
Hala ere, badago hark onartutako i-deia bat eta gaur egun baztertuta dugu-na –teorikoki behintzat-: haur "hezga-rri" eta "hezigaitz"en arteko bereizketaegitea erakunde ezberdinetan banan-duz, hain zuzen. Ez zen gizartearen a-
paratuen izaera hautakorraz ezta es-kolak ikasle talde homogeneoetan ba-natzeak sortzen dituen ondorio sozia-lez ohartu.
Bestalde, Decrolyrentzat hezkun-tza orokorra eta berezia bereiztezi-nak dira. Arrazoia da ez duela peda-gogia orokorra eta bereziaren arte-ko ezberdintasunik azaltzen, hauda, haren postulatuak ez du inplika-tzen haur batzuen eta besteen hezkun-tzak printzipio ezberdinetan oinarri-tzen direnik; aitzitik, arrunta nahiz "pa-tologikotzat" hartutako prozesu biolo-gikoek lege berberei jarraitzen diete.