DATA: MARTXOA 2013

LEGE-GORDAILUA:

EGILEAK: INMACULADA MUJIKA FLORES,ANA URETA BASAÑEZ, AMPARO VILLAR SAENZ

CONCEPTO Y COORDINACIÓN: ALDARTE

ERAKUSKETAREN GIDA

LAGUNTZAILEAK:

Homofobiairaganekokontua da

SEXU ESKUBIDEAK = GIZA ESKUBIDEAK

Izenburua eta sarrera

Erakusketa nori zuzentzen zaion Gomendio orokorra

Erakusketaren helburu orokorra

“Homofobia iraganeko kontua da. Sexu eskubideak = Giza eskubideak” erakusketaren edukiak

Aurkibidea

“HOMOFOBIA IRAGANEKO KONTUA DA”: erakusketa honen izenburuak esanahi bikoitza du.

•Aldebatetik,gaur egun homofobiak badu nolabaiteko ibilbide historikoa, hauda,homofobiarenkontrakoadierazpenaklanduetaaldibereanhamaikahausnarketaplazaratudira;homofobiarenkontrakoekintzaxumeakeginegitendiraetahomofobiarenkontrakoegunaerebada(maiatzaren17a)…Beraz,homofobia,guregizarteetandesagerrarazibeharrekoekintzagisaagertzenaridahistorian.

•Bestalde,legeetanetagizarteanemandirenaurrerapenakkontuanhartutaetalege-berdintasunabehinlortuta,homofobia iraganeko kontua delapentsatudezakegu,alegia,ur-joanadelaetadagoenekoezdagoelahomofobiarik.Erakusketahonekingogoraekarrinahiduguguregizarteetanhomofobiaoraindikbadelaetamodubortitzeanezagertuarren,denboragehieneaniraunbadirauelaetamodusotileangurebizitzetanegonbadagoela.

Erakusketahonekinhomofobiarenkontraegitenaridenlanaaditzeraemanetaikustarazinahidugu,etaLGTTBIkolektiboarenkontrakoekintzaankerraksalatualdiberean.

Erakusketahonekinnorbanakoenganamoduapaletaerrazeanhurbildunahidugu,homofobiarenegoeraezagutzeraematekoetagizaetasexueskubideakazaltzeko,gureegitenlagundudezagun.

Honakogidahau“Homofobia iraganeko kontua da. Sexu eskubideak = Giza eskubideak”erakusketahobetoulertzekoeuskarriada,etaberauosatzenduten13paneleiburuzkoazalpenzehatzakjasotzenditu.

Sarrera

Gazteetaheldueizuzendutakosentsibilizazio-ekintzakplazaratzekotresnada“HOMOFOBIA IRAGANEKO KONTUA DA. SEXU ESKUBIDEAK = GIZA ESKUBIDEAK” erakusketa,etaeztabaidabidezkohausnarketaketabestelakojarduerakbultzatzekoeuskarriaerebada.

Nor(tzuk)d(ir)amaterialarenerabiltzaileaproposa(k):

•Hezkuntza-komunitatea,berezikiikasleekinhonelakogaiakjorratunahidituztenirakasleak:sexuetagizaeskubidak,sexuaniztasunarekikofobiaetaLGTTBI(Lesbiana,Gay,Transexual,Transgenero,Bisexual,Intersexual)pertsonenganahurbiltzea.

•Auzo-etaKultur-etxe,liburutegi,nagusienzentro,GKEetaadministrazioetakoprofesionalak,errealitateaherritarrenganahurbilduetasentsibilizaziolanaegitekohonakomaterialaeskainietaerabilinahidutenak.

•Gizarte-ekintzetakoprofesionalak,LGTTBIbiztanleengizaetasexueskubideenegoerariburuzkohausnarketabultzatzekolan-metodologiabehardutenak.

Erakusketa nori zuzentzen zaion

Gomendio orokorra

Ikasleekinbateraerakusketabisitatzendutenirakasleekaldezaurretikgidairakurribeharkolukete,horrela,erakusketarengainagusiak,argudioenhariaetaerakusketanerabilitakoterminologiaezagutukodute.

Aldiberean,bisitaegitekointeresadutentaldeaklagundukodituztenprofesionaleieregomendioberaluzatzendiegu.

“HOMOFOBIA IRAGANEKO KONTUA DA. SEXU ESKUBIDEAK = GIZA ESKUBIDEAK” erakusketarenedukienazalpenaetagidoiirekiaeskaininahidugu.

Erakusketaren helburu orokorra

Homofobia iraganeko kontua da. Sexu eskubideak = Giza eskubideak, erakusketa hainbat gaigakouztartzenditu,hausnarketa-prozesuabultzatunahian.

Erakusketaetagidarenedukiekinbateradiagnosi-etaanalisi-lanabiltzenda.Edukiok honako hausnarketa gakoetan oinarritzen dira:

•Sexueskubideakgizaeskubidedira.•GizaetaSexueskubideakunibertsalakdira,alegia,batakzeinbesteakgarrantzi

beradutela,etaezdaudelakulturtradizioenedosinesmenenmende.•SexuaniztasunarekikoetaLGTTBIenganakofobiamunduanzeharzabalduen

dagoengorrotoetakobatda.•Zenbaitherrialdetan,oraindikere,LGTTBIakjazarrietahilegitendituzte.•LGTTBIeigizaeskubidefuntsezkoenak-bizitzekoetaaskeizatekoeskubideak,

ukatuzjarraitzendutenestatuakzeindirenesanetasalatueginbeharditugu.•Geroetaherrialdegehiagokegitendituztebereizkeriarenaurkakolegeak

partaideenadostasunosozburutzendirensexujarduerenjazarpenororikontraegiteko,nahizetabadenoraindikzeraurreratua.

•LGTTBIakjazartzeanetahaieierasoegiteangizatasunagaltzendugu.

Gaigakohauenbidezerrealitateaaztertzenda,gaihauengaineanarituetaproposamenargiaetazehatzagaratzendugidakberak,etahorrenbidez,erakusketaosatzendutenzatibakoitzaegituratzenda.

Hausnarketa gakoak

1

www.aldarte.org

www.aldarte.org

Bigarrenpanelhonetan,Valentzian 1997an egin zen Sexologiari buruzko Munduko 13. Kongresuanaipatutakoesaldiajasotzendugu:

“1948ko Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala bezalaxe, sexu eskubideak ere munduan lortu ditugun aurrerapenen artean dira. Gizarte guztiek onartu, sustatu, aintzakotzat hartu eta zabaldu behar dituzte sexu eskubideak, eskura dituzten bitarteko guztiak baliatuz.”

Erabakiakhartzekoaskatasunaetabizitzanzerizannahidugunetazereginnahidugunaukeratzekoeskubideagurekulturademokratikoarenalderdigarrantzitsubatda,pertsonaororeneskuraegonbeharduenalderdia.

Adierazpen garrantzitsua

2

www.aldarte.org

11 sexu eskubideak

3

Sexualitateagurenortasunarenataloinarrizkoada.Sexualitatearengarapenosoa,oinarrizkogizabeharrenasebetetzearenaraberakoada(ukituakizanetaukitzekobeharra,intimitatea,plazera,gozotasunaetamaitasuna).

Sexueskubideakgizaeskubideunibertsalakdiraetagizakiguztionberezkoaskatasunean,duintasuneanetaberdintasuneanoinarritzendira.Etaosasunaoinarrizkogizaeskubideadenez,sexuosasunaerefuntsezkogizaeskubideaizanbada,norbanakoonetagizarteosoarenongizaterakobehar-beharrezkoabaita.

Gizakienetagizarteensexualitateamoduosasuntsuangaratuahalizateko,gizarteorokbaliabideguztienbitartez,honako sexu eskubideak aitortu,errespetatu,gauzatu,bultzatuetababestubehardituzte.

1. Sexu askatasunerako eskubidea: norbanakoensexualitateabete-beteanadieraztekoaukeraezartzendu,etabizitzakoedozeingaraietaegoeratanemandaitezkeenindarkeria,esplotazioaetasexuabusumotaguztiakbazteruztenditu.

2. Gorputzaren sexu autonomia, osotasun eta segurtasunerako eskubidea: Norberaren bizitza sexualariburuzkoerabakiberegainakhartzekogaitasunabarnehartzendu,etikapertsonaletasozialarentestuinguruan;-torturatugabeko,mutilaziorikgabekoedotainolakoindarkeriarikgabeko-guregorputzengainekokontrolaizanetagorputzezgozatzekogaitasunaerekontuanhartzendira.

3. Sexu pribatutasunerako eskubidea: alorintimoanhartutakoerabakiaketaportaerakzilegitzathartzenditu,besteensexueskubideakeragoztenezbadituzte.

4. Sexu berdintasunerako eskubidea: sexu,genero,sexu-gustu,adin,gizarte-klase,taldeetniko,erlijioedotamugafisiko/mentalarekinlotutakoedozeinbereizkeriarikontrajartzenzaie.

5. Sexu plazererako eskubidea:sexuazgozatzekoetaatseginahartzekoeskumenada(baitaautoerotismoaere),ongizatefisiko,intelektualetaespiritualareniturridenplazera.

6. Sexu emozioak adierazteko eskubidea: plazererotikoedotasexu-ekintzasoiletatikharatagodoa,etasexualitateaemozioenetaafektuenbidezereadierazidaitekeelaaitortzendu,kariño,gozotasunetamaitasunarenbidez,kasu.

7. Sexu identitatearen zioz elkartzeko eskubidea:ezkontzekoalaezezkontzeko,banatzekoetaedozeinsexu-elkartzearduratsuaosatzekoaukeraeskaintzendu.

8. Ugalketari buruzko erabakiak askatasunez eta arduraz hartzeko eskubidea: seme-alabakizanalaez,seme-alabenkopuruaetabakoitzarenartekodenbora-tarteakerabakitzekoeskubideada,baitaugaltze-metodoakbaliatzekoeskubideaere.

9. Ezagutza zientifikoan oinarritutako informaziorako eskubidea:sexuinformazioaprozedurazientifikoetaetikoenbidezsortubeharda,etamoduegokianzabaldugizarteosoarenganaheldudadin.

10. Sexu heziketa integralerako eskubidea: sexuheziketabizitzaosoanzeharirakatsibeharda,jaiotzetikberetikzahartzaroraarte,etagizarteerakundeguztiekpartehartubeharkolukete.

11. Sexu osasunerako arreta jasotzeko eskubidea: sexuarazo,kezka,gaixotasunetadesorekaguztienprebentzioaetatratamenduakontuanhartubeharda.

SEXU ESKUBIDEAK OINARRIZKO GIZA ESKUBIDEAK DIRA.

Valentzian1997aneginzenSexologiariburuzkoMundukoXIII.Kongresuanegindakoadierazpena.SexologiarenMunduElkartearen(WAS)BatzarNagusiakgainbegiratuaetaonartua1999koabuztuaren26anHongKong-en(TxinakoHerri-Errepublikan)eginzenSexologiariburuzkoMundukoXV.Kongresuan.

www.aldarte.org

Sexuaskatasunaknorbanakoensexualitateabete-beteanadieraztekoaukeraezartzendu.Bainabizitzakoedozeingaraietaegoeratanemandaitezkeenindarkeria,esplotazioaetasexuabusumotaguztiakbazteruztenditu.

LGTTBIen ESKUBIDEEN EGOERA MUNDUAN, 1998tik 2011ra (ikuspanelekografikoa):

Grafikoari buruzko hausnarketak:

1. UrtehauetanLGTTBIeskubideekbilakaeraizandute.

2. Geroetaherrialdegehiagotanhomosexualitateaetalesbianismoalegezkoakdira.

3. Homosexualeiheriotza-zigorraezartzendietenherrialdeakgeroetagutxiagodira.

Sexu askatasunerako eskubidea

4

www.aldarte.org

Sexu emozioak adierazteko eskubidea

5

Sexuadierazpenaplazererotikoedotasexu-ekintzasoiletatikharatagodoa.Norbanakoguztieksexualitateakomunikazioaren,ukipenaren,adierazpenemozionalarenetamaitasunarenbidezadieraztekoeskubideadauka.

INJUVEk2011komaiatzeanegindako“Jóvenesydiversidad”inkestanjasotakoHAINBAT DATU KONTUAN HARTUKO DITUGU. Gazteak eta aniztasun afektibo-sexualariburuzkoazterlankualitatiboada.Nerabeespainiarrekaniztasunafektibo-sexualarekikoetaLGTBpertsonekiko(Lesbiana,Gay,TransexualetaBisexualekiko)dituztenirudi,iritzietajarreretarahurbiltzeadaikerketarenhelburua.

• Gazteen%53renustez,LGTBbatekezindulantokiannaturaltasunezhitzeginberesexu-orientazioaz,eta%50ekgauzaberausteduikastetxearidagokionez.

• Ia%80kentzundituLGTBenkontrakoiritziak,isekakedoirainak,baietahaienimitazioakikusiere.

www.aldarte.org

Sexu identitatearen zioz elkartzeko eskubidea

6

LGTB ASOZIAZIONISMOA EUSKADIN. ZENBAIT DATA: 1977: EHGAM(EuskalHerrikoGayAskapenMugimendua)sortuzen.1979: ESAM(EmakumearenSexuaskapenerakoMugimendua)sortuzen.1980: GipuzkoakoEmakumeenAsanbladan,lesbianafeministentaldeasortuzen.1982: NafarroakoLesbianaFeministenKolektiboasortuzen.1983: BizkaikoLesbianaFeministenKolektiboasortuzen.1985: LesbianenlehenengojardunaldiakeginzirenZamalbiden(Gipuzkoa).1990: LUMATZA(NafarroakoLesbianenKolektiboa)sortuzen.1994: ALDARTE(Gay,lesbianaetatransexualenarretarakozentroa)sortuzen.1997: GEHITU(EuskalHerrikolesbiana,gay,transexualetabisexualenelkartea)sortuzen

Donostian.1998-2012: Zenbaitelkartesortuziren,besteakbeste:Transexualia,Bizigay,Hegoak,

BorrokarakoGay,Medeak,MasMedeak,Euskalhartzak,Errespetuz...

NAZIOARTEKO ERAKUNDEEN HAINBAT ADIERAZPEN:

1995ekoBeijingekoEmakumeenIV.MundukoBiltzarreanlortuzen,lehenengoaldiz,NBEksexuorientazioariburuzeztabaidatzea.

1997koabuztuan,ValentzianeginzenSexologiariburuzko13.MundukoKongresuan,sexueskubideengutunaaldarrikatuzen,baietasexualitateaaskeadieraztekoeskubideaaitortu ere.

1997kourrian,EuroparBatasunekoestatukideeksexuorientazioanoinarritutakodiskriminazioororenaurkaborrokatzekogomendioaeginzutenAmsterdamekoItunean.

2006an,IndonesiakoYogyakartakoPrintzipioetan,gizaeskubideetanaditudirenekestatueksexueskubideakezarribehardituztelaadierazizuten.Dokumentuhonetanhainbatlege-oinarrijasotzendira,sexuorientazioetagenero-identitateariburuzgizaeskubideetanoinarritutakonazioartekozuzenbideaezartzekoxedearekin.TestuakfuntsezkojarraibideakezarridituNazioBatueketaEstatuekaurreraegindezatenLGBTpertsonenGizaEskubideakbermatzekobidean.

www.aldarte.org

Sexu berdintasunerako eskubidea

7

2005eko apirilaren 22an homosexualen arteko ezkontzak Kongresuaren babesa lortu du: Legeak adoptatzeko eskubidea onartu die sexu bereko bikoteei.

Bertaratutakodiputatuen%57renbabesalortuzuenlegeak(aurkakobozkaemanzutenPPkoekbaietaUDCkohirudiputatuekere).

2012koekainaren28anTransexualitateariburuzkoeuskallegeaonetsizenEuskoLegebiltzarrean.

www.aldarte.org

Sexu heziketa integralerako eskubidea

8

ZenbaiteskolaikerketetakoemaitzekadieraztenduteKanadaetaAEBkogazteheterosexualen%1,1ahalegintzendelabereburuazbesteegiten20urtebetetzendituztenean.LGTBenartean,portzentajehori%22koada.ZeelandaBerrianetaIrlandan,%32raigotzenda,etaNorvegian,%35era.AzterlanguztieknabarmentzenduteLGTBgazteensuizidiosaiakerakopuruarenhandia.

Eskoletan,joerahomosexual,lesbikonahiztransexualadutenekedoitxurazhaladireladiruditenekjasatendituzteabusuetaerasogehien.IrakasleekprestatutaegonbeharkoluketeLGTBnerabeetagazteeieskola-arloanlaguntzaemateko.

Esperientziakerakutsidigueskolagiroanulermena,laguntzaetaerrespetuajasotzendutenLGTBnerabeetagazteakorekaemozionaladutenhelduakizaterairistendirela,etasuizidioarenmamuauxatzendutela.

www.aldarte.org

Sexu osasunerako arreta jasotzeko eskubidea

9

1990eanOMEkhomosexualitateaadimen-gaixotasunenzerrendatikkenduzuenetik,apalduegindagayetalesbianakadimen-gaixoakdirelakogizartearenustea.

Hala ere, transexualitateak adimen-patologien psikiatria-zerrendetan jarraitzen du,etahorrekberebizikoeraginadutransexualengan,berenbizi-esperientziaguztiaketengabepsikiatrizatuegitenbaitituzte.

GIB-HIES DELA-ETA, GIB-AK KUTSATUTAKO 2.700 ATZERRITAR 2012KO ABENDUAN BOTIKARIK GABE GERATUKO DELA OHARTARAZI DU GESIDAK

Ezdagosexu-osasunalortzerik,pertsonakezbadaudesexuagatikoabusu,estigma,bereizkeriaetabortizkerietatiklibre.Sexu-plazeraosasunarenetaongizatearenosagaibatgehiagodelaonartubehardugizarteak.

www.aldarte.org

LGTTBIen eskubideen bilakaera

10

1978Konstituzioberriakberdintasunformaladakar,izanere,14.artikuluanezdelasexua,arraza,erlijioaedobeste“edozeinegoerasozialengatiko”diskriminaziorikonartukoaipatzendu.

1979 ArriskugarritasunSozialarenLegeaaldatzenda,“homosexualitateekintzen”aipamenakentzeko.Oraindikere“eskandalupublikoa”badago,etagay,lesbianaetatranspertsonakjazartzekoerabiltzenda.

1983 Sexu-berresleipenarenoperazioadespenalizatzenda.

1985 HomosexualitateadelitubezalaZigorKodeMilitarretikkentzenda.

1988 “EskandaluPublikoa”ZigorKodetikkentzenda.

1994 Gasteizenizatezkobikoteenlehenengoerregistroasortzenda.

1994 HiriErrentamenduenLegeariesker,HEL,sexujoerakontuanhartugabe,izatezkobikoteaklehenengoaldizonartzen dira.

1995 ZigorKodeberriasortzenda,homofobiabehin-betikozigortzendu,etapolitikapublikoetatikedozeinelementudiskriminatzailekentzendu.

1995 IndarkeriazkoetaaskatasunsexualarenaurkakodelituenbiktimentzakoLaguntzaetaDiru-laguntzenLegeakizatezkobikoteakberriroereonartuegitenditu,berensexu-joerakontuanhartugabe.

1998 ParlamentuandaluziarrakOsasun-zerbitzuandaluziarrakeskaintzenduenzerbitzuengutuneantratamendutransexualabarnehartzeaonestendu.

1999 GeneroIdentitatearenArazoenUnitateadeitutakolehenengozerbitzuespezializatuaetadiziplinaanitzekoasortzendaMalagakoCarlosHayaospitalean.

2000 Nafarroanizatezkobikoteenlegeautonomikoaonestenda.Legehonenbarneanadopzioadago.

2003 Euskadinizatezkobikoteenlegeautonomikoaonestenda.Legehonenbarneanadopzioadago.

2005 DiputatuenKongresuakhomosexualenezkontzarenlegeaonestendu.Bestegauzabatzuenarteanbikotekidearenseme-alabakadoptatzekoeskubideabarnehartzendu.

2007 DiputatuenKongresuakGeneroIdentitatearenLegeaonestendu.Legehoniesker,pertsonatransexualekizenaaldatudezaketeerregistrozibilean,sexuorganoakoperatubeharrikgabe.

2009 GeneroarenUnitateasortuzenGurutzetakoospitalean,transexualeiarretaemateko.

2010 Legebiltzarkidetaldeguztiekonartuzuten2010ekoirailaren30ean“TransexualitateaadimengaixotasungisadespatologizatzekoLegezkoEzdenProposamena”,etahan,EuskoJaurlaritzarieskatzenzaiobehardirenzuzemenakbideraditzalaOMEktransexualitateaadimen-gaixotasunenzerrendatikkendezan.

2012 EuskoLegebiltzarrakGeneroidentitateagatikezbaztertzekolegeaonartuzuen.

www.aldarte.org

homofobia iraganeko kontua al da?

11

Iraganeko kontua al da LGTTBIen kolektiboarenganako fobia?

GURE HERRIALDEAN, LEGE eta GIZARTE ALORREANhorrenaldaketahandiakgertatudiraezenzailbaitahomofobia,lesbofobiaetatransfobiaantzematea,etajadanikhorrelakorikezdelaerepentsarazdiezagukete,osogutxitanegotenbaitirahorrengatikoerasoedoerailketak.

GUREGIZARTEAN“denalortuadugula”ustedugunez,garrantziakentzendieguoraindikereindarradutensexuaniztasunarekikoaurreiritzieneraginei:askotan,osomodusotileanagertzenzaizkigulakoeta,batzuetan,ezinantzematekomoduan,baitabiktimadirenenbegietanere.

HORI DUGU EUSKADIKO EGOERA, BAINA...MUNDUKOLEKUASKOTANOSODADESBERDINA

Hainbat adibide:•DanielZamudio,martxoaren2012anTxileneraildakogaygaztea.•NoxoloNogwaza,24urtekolesbiana,2011nHegoafrikaneraila.•RosaPazos,transexuala,2008anGalizianeraila.•DavidKato,2011nUgandaneraildakoLGTBaktibista.

www.aldarte.org

Errespetua 12

TOLERANTZIATIK ERRESPETURA, bainarik gabe

Oraindik ere entzuten ditugu honelakoak:

Nikaintzakoditutgay,lesbianaetatransexualak,baina...

Gayetalesbianenseme-alabeklastimaematendidate:isekaegingodiete,etaseinalatuegingodituzte;betiizangodutezeredozerenfalta.

Ezzaitondoiruditzentransexualeiebakuntzakosasunpublikoakegitea.

Ezdutgogokozuekhorrenpromiskuoizatea.

EzdutgogokoGAYetaLESBIANAKetengabejarduteatelebistan“EMAZTEAKhauetahauegitendu”,“SENARRAKdio...”etagisakoakesaten.

Ezdutgogokozuekkaleanelkarrimusukaaritzea.

Ustedutgayetalesbianekezluketelaadoptatubeharko.

HORRELA PENTSATZEN DUEN JENDEAK EZ DU ERRESPETURIK. Errespetua baldintzarik gabea da, eta denok berdinak garelako uste osoan oinarriturik behar du.

www.aldarte.org

Ekiozu eta mugi sexu aniztasunaren alde

13

Ahalegin handiagoa egin behar da sexu eskubideak babesteko.

Gorrotoak eragindako krimenak salatueginbehardira,etahoriekpairatzen dituztenen alde jardun, asko baitira oraindik ere nahi duten sexualitateaetasentitzendutengeneroidentitateabete-beteanbizitzerikezdutenak.

Gizaetasexueskubideendefentsarenalde jardutea eta horretan sakontzea beti da INBERTSIO egokia.