La Jornada Ecologica
description
Transcript of La Jornada Ecologica
-
12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA
http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 1/6
DIRECTORAGENERAL:CARMENLIRASAADEDIRECTORFUNDADOR:CARLOSPAYANVELVERSUPLEMENTOMENSUALDIRECTOR:IVANRESTREPOEDICIN:LAURAANGULOLUNES25DESEPTIEMBRE2006NUMEROESPECIAL
Portada
Presentacin
Aguas!enMovimiento:unacaravanaalcorrerdelosrosMagaliIrisTirel
Aguaparabeber:lacontaminacinylapresadeArcedianoCindyMcCullig
RespirarvenenoenJuanacatlnyElSalto,JaliscoCindyMcCulligh
Mazahuasyguerrerenses,unidosendefensadelosrosMagaliIrisTirel
Historiasdeunacuencagenerosa:dosproyectosinviablesenelroSantiagoCindyMcCulligh
LapresaElCajn:unproblemasocial,econmico,poltico,geolgicoyvolcnicoapuntodeestallarGustavoCastroSoto
Correoelectrnico:
Aguaparabeber:lacontaminacinylapresadeArcedianoCindyMcCulligh
InvestigadoradelInstitutoMexicanoparaelDesarrolloComunitario(Imdec),AC
Correoelectrnico:[email protected]
Corraelmesdejuniode2004,cuandoelentoncestitulardelaSecretaradeMedioAmbienteyRecursosNaturales(Semarnat),AlbertoCrdenasJimnez,acusde"piojezmentalyactitudmndiga"alosqueseoponanalaconstruccindelapresadeArcedianosobreelroSantiago.Coneltiempotranscurridodesdeentonces,unosepreguntasihabrcambiadoenalgoelniveldeldebateentornoaestapresa.Y,viendopasarelaguapordebajodelhistricopuentedeArcediano,elprimerpuentecolgantedeMxico,unosetienequepreguntarsiesposibleundebateseriosobreunaobradeabastecimientodeaguaqueafectarlasaluddemsdetresmillonesdehabitantesenlazonaconurbadadeGuadalajara(ZCG).
Yaelpuenteseest"reubicando"800metrosmsabajoyestnampliandoelcaminoparabajarencochehastaelpuntodeArcedianoenlabarrancaHuentitnOblatos,unempedradoquehadeserdelapocadelaconstruccindelasyaobsoletaspresashidroelctricasdeestetramodelro:laspresasdeColimilla,IntermediayLasJuntas.
Enmayo,conlaCaravanaAguas!enMovimientoserecorrieseestrechocamino,rodeadodeunpaisajeresecodondeprevalecauntonopardoconformesebajabaenestemajestuosocan.Repentinamente,entonces,fuequeaparecieronenesepanoramarido,caudalosascascadasdeaguaquebajanporarroyosempinadosypasanestruendosaspordebajodepequeospuentes.Eneseentonces,cuandolaslluviassehabanvueltounamemoriaalgolejana,dedndeesquevenanestosafluentes?Larespuestaseencontraba,curiosamente,enelaireporqueeselolor,aunantesdepercibirelcolorolatexturadelagua,elqueteconfirmasinquererquesonlasaguasnegrasdelaperlatapatalasquevanbajandoparaalimentaraestero,unodelosmscontaminadosdelpas.
Coneseolorhediondo,penetranteenlanariz,unosepreguntaporqu?Porqusequiereconstruirunapresaaquparaproveerdeaguapotablealasegundaurbedelpas?
EldebatesobrelaconstruccindelapresadeArcedianoesfundamentalmentedesaludpblica,undebatesobreelderechodelapoblacinalasaludyadisponerdeagualimpia.Es,adems,uncasoquedejaverlosgravesimpactosocasionadosporelmalmanejodeunadelossistemashdricosmsimportantesdelpas,eldelareginLermaChapalaSantiago.
-
12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA
http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 2/6
Deestapresa,impulsadaporlaComisinEstataldeAguaySaneamiento(CEAS)Jaliscoyelgobiernodelestado,proyectanbombear10.4metroscbicosporsegundoaunaalturade580metrosaunaplantadepotabilizacin.Lapresatendraunacortinade125metrosdealturayunacapacidaddealmacenamientode404millonesdemetroscbicosdeagua.Implicara,asuvez,ladeforestacindemil300hectreasdeestazonaricaenendemismosylaposteriorinundacinde800hectreas,todoestoconuncostode3mil900millonesdepesos.
Unproyectoinviable
MientraslasempresasConstructoraSangangeyCorporativoSAdeCV,ServiciosConstructivoseIngeniera,AlfraIngenierosyTdconcrefocc,trabajanencaminosylareubicacindelpuente,losestudiosdelacalidaddelaguasiguenponiendoendudalaviabilidaddelaobra.Yesque,desdesunacimientoenellagodeChapala,elroSantiagorecibemltiplesdescargasdeaguasresidualestantoindustrialescomomunicipales,principalmentedelcorredorindustrialOcotlnElSaltoydelaZCG.
Aunquelasautoridadesaseguranqueelaguatendrlacalidadnecesaria,otrosestudiosponenendudaestaaseveracin.Eselcasodelreporteelaboradoenfebrerode2006porlaQFMercedesLu,asesoratcnicadelaAlianzaMundialdeDerechoAmbiental(ELAW)deEstadosUnidos,conbaseenunestudiorealizadoporelCentroUniversitariodeCienciasExactaseIngenieras(CUCEI)delaUniversidaddeGuadalajara.
Ennoviembrede2005,EnriqueDauFlores,directordelaCEAS,enfatizquelapresenciademetalespesadosenellechodelroSantiagoydesuafluente,elroVerde,norepresentabaningnproblemarealyaquelosmetalespesadosnosediluyenenelagua.Dehecho,DauFloresdeclarenestesentidoque:"Nohayningunaposibilidaddequesereincorporenalagua"(Pblico,10denoviembrede2005).
Sinembargo,elreportemencionadocontradiceestasdeclaraciones.All,sehacenfasisenlapresenciaenlosrosdealtasconcentracionesdemanganeso,unelementocuyapresenciaenaguasysedimentos"puedecausarreaccionesdeoxidacinyreduccinsobreotrosmetalescomoarsnicoyplomo".As,estosmetalescontaminantes"sedesprendenalacorrienteacuosa",reincorporndosealagua.
Elreporteindica,adems,queelroSantiagoestcontaminadoporcompuestosdealtatoxicidad,talescomohidrocarburospolicclicosaromticos,benceno,tolueno,fenolytetracloroetano.Variasdeestassustanciassonreconocidascomocarcinognicas,mientrasqueotrastienenefectosadversosparaelsistemanervioso.
Esdebidoalosaltosnivelesdecontaminacinqueelcitadoreporteconcluya
-
12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA
http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 3/6
que"noesposibleconocer...laviabilidaddelusodeestaaguaparaconsumohumano".Sehacenotar,enestesentido,quesecarecedelainformacin"quegaranticetcnicayobjetivamentequelacalidaddelaguaquesepretendedistribuiralaciudadanaprovenientedelosrosVerdeySantiagoseaseguraparalapoblacin".
Estudiosalamedida
ElestudiodelCUCEI/UdeG,cuyosresultadosanalizlaQFLu,fuerealizadoenconvenioparalaCEAS.Sinembargo,lasconclusionesdeesteEstudioparalacaracterizacindeloslodosdelosrosVerdeySantiagoresultaronincmodas.Seala,porejemplo,lapresenciademetalespesadosenellechodelroSantiagoentodoslossitiosmuestreadoseindicaquealgunosdeloscompuestosorgnicosencontrados"sonmuypeligrososparalasaludhumana".
Demaneraimportante,recomiendaasimismounmonitoreoconstantedeambosrosporelvariadotipodecontaminantes,losque"unaplantadepotabilizacinconvencionalcomoconlaqueseestnhaciendopruebaspilotoenelsitioArcediano,noescapazdeeliminar".
Aparentemente,elestudiodisgustalaCEAS,apesardequeestemismoorganismofueelqueloencarg.Posteriormente,elaborundictamentcnicoparadescalificarlo.Enelprimertomodeesteestudio,unoencuentraelextensodictamenquebuscainvalidarlosresultadosdelmismo,cuestionandosu"confiabilidad"y"credibilidad".
Suspreocupacionesporelestudiosehabrnexternadodehabersetenidoconclusionesmsfavorables?Culeselpapeldelacienciacuandolosestudioslosmandahacerelorganismoquepromueveelproyecto?LaCEASjuegaaserjuezyparte.
Panycirco
ElmismodaenquelacaravanabajalacasadeGuadalupeLara,lanicaresidentedeArcedianoquesiguedefendiendosusderechosconamparosencontradelaconstruccindelapresa,aparecieronnotasconencabezadosenlosperidicoslocalesenqueselea:HarnanlisisdelimpactoalasaludenArcedianoEstudiarnlasanidaddepresaEstudiosdeimpactoalasaludpodranalterarelproyectodeArcediano:OPS.Esque,eldaanterior,DauFloresyelrepresentantedelaOrganizacinPanamericanadelaSalud(OPS)enMxico,elDr.JacoboFinkelman,indicaronqueestaOficinaRegionaldelaOrganizacinMundialdelaSaludemprenderaunestudiosobrelosimpactosalasaluddelapresadeArcediano.Precisaroninclusoqueelestudioestaraterminadoafinalesdeesteaooprincipiosdel2007yquetendrauncostoaproximadode180mildlares.
Encuantoasusmotivospararealizaresteestudio,DauFloressealque:"estamosatendiendounapeticindelaopininpblica"(LaJornadaJalisco,26demayode2006).Dejenclaro,adems,quelaopininpblicanoibaaestorbarelcamino,aldeclararquelasobrasparalapresainiciaranenjuniotalycomoestabanprogramadas,sinimportarcualesconclusionespodraarrojarlainvestigacindelaOPS.
Yapasadalacaravana,yconlaasignacindelasprimeraslicitacionesparalaconstruccindelapresa,nohayseguridaddequeelestudionoseamsqueunejercicioderelacionespblicas."Noesunacondicinpreviaparapoderiniciar"decaDauFloresdelestudio,"Siempreestablecimoscontodaclaridadquesteesunestudio
-
12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA
http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 4/6
complementario...peronoesdeningunamaneraunacondicinpreviaparalasobras.Tampocohayriesgodemodificarelproyecto",(Pblico,2dejuliode2006).Encontrasteconestaactitud,laOrganizacinMundialdelaSaludseala,conrespectoaestudiosdeimpactoalasalud(EIS),que:"parainfluenciarelprocesodetomadedecisiones,lasrecomendacionesdelEISdebenllegaralaspersonasquetomanlasdecisionesmuchoantesdequetomecualquierdecisinacercadelapropuesta".
Lasaluddemsdetresmillonesdepersonassevuelveunacuestindedeclaracionesyrelacionespblicas,entantoqueelprometidoestudioannoiniciayavanzalaadjudicacindecontratos.
RecordamosqueensuprimeraaudienciapblicaenlaCiudaddeMxico,del13al21demarzopasado,elTribunalLatinoamericanodelAguaparaelcasodelaCuencaLermaChapalaSantiagoPacficoresolvi:"exhortaralasautoridadescompetentesparaqueordenenlasuspensindelasobrasdeconstruccindelapresadelArcediano,hastaentantoserealiceunestudiointegralsobrelasimplicacionesalasaludhumana".
Enestemismosentido,el22deagostopasadosepresentunacartafirmadapormsde60investigadores,artistasydefensoresdederechoshumanosde11pasesdeAmrica,EuropayAsiaincluyendoEduardoGaleano,CarlosMonsivis,TonyClarke,MaudeBarloweydonSamuelRuiz,entreotrosdondeseexigealasautoridadesfederalesyestatalesdetenerlasobrasparalapresayrealizar"unestudiointegraldeimpactoalasaluddelapresadeArcediano,queincluyaunanlisisepidemiolgicodelosimpactosdelacontaminacinenlasaluddelapoblacin".
Crticas,revsyotravez:elproyectosigueinviable
El14deenerode2004,seconformelComitTcnicodeAnlisisdelProyectoArcediano,integradoporcientficosdelaUniversidaddeGuadalajaraincluyendogelogos,hidrlogos,ambientalistas,gegrafos,abogados,politlogos,expertosensaludpblica,etc.Estecomitpresentenmayodeeseao,suestudiollamadoEvaluacinsobrelaviabilidaddelproyectoArcediano.Losresultadoscuestionarondesdediversosnguloslaviabilidaddelproyectosuprimeraconclusindeterminaque:"EnestemomentonohaycertezadequeelProyectoArcedianoseaviableentrminoseconmicos,desaludpblica,ambientalesydebeneficiosocialenelabastecimientodelaguarequeridaporlazonaconurbadadeGuadalajara(ZCG)".
Posteriormente,yenloquefueconsideradounrevsenlaposturadelaUdeG,seconformaronequiposdetrabajoconjuntoconinvestigadoresdelauniversidadyfuncionariosdelaCEAS.Susconclusionesdistanmuchodesercontundentes,dondeinclusosealanque:"Nofuepresentadainformacinalgunaenmateriadeimpactoalasaludyanlisisderiesgo,porloquequedacomounatareapendienteparaelProyectoArcediano",sinembargo,alconcluiresteprocesosedifundila"aprobacin"delaUdeGdelproyecto.
ResultainteresanteentoncesellibroquesinmayorecopubliclamismaUdeGenenerodel2006,presentandotantoelprimerestudio,comolasconclusionesdeltrabajoconlaCEAS,conunaseriedeensayosdelosexpertosuniversitariosprofundizandoenelanlisisdelapresadeArcediano.All,encontramosqueenmateriadesaludpblicasesigueconsiderandoque:"lascondicionessanitariastandeficientesenqueseencuentranlosrosVerdeySantiagoconviertealsitioArcedianoenunfactorderiesgoquepuedepropiciarlaocurrenciadediversospadecimientosentrelapoblacin".LaintroduccinaestelibrosealaparaelProyectoArcedianoque:"conbaseen
-
12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA
http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 5/6
losanlisisyestudioefectuadosporloscientficosparticipantesnosetienelaplenacertezadequeseaviableentrminossustentables".
Mientrastanto,laobrasigue.
Y,nohayotrasopciones?
Dndosecuentadelosaltosnivelesdecontaminantes(yelriesgoqueestoimplicaparalasaludpblica),surgelapreguntadesiestaseralanicaopcinparaabastecerdeaguaalaZCG.Enestesentido,JuanManuelDurnyAliciaTorres,investigadoresdelaUdeG,manifiestanquecualquierproyectodeabastecimientodeaguapotabledebe:"tenerdosvertientesdeanlisislademandaylaofertadeterminadaspordosrestricciones:lacalidaddelaguaysuusoeficiente".
Delladodelaoferta,entonces,llamalaatencinlafaltatotaldepreocupacinporconservarelaguaconqueyasecuenta.Actualmente,enlaZCGsepierdedel40al45porcientodelaguaenlareddedistribucin.Porotraparte,delladodelademanda,laCEAScontempla,aljustificarquelehacefaltaaguaalaciudadyqueporendeexisteunanecesidaddeconstruirlapresa,unadotacinpromediode280litrosporhabitanteporda.EstocuandoenlugarescomoAlemania,elconsumopromediodiarioesde130litrosporpersona.
Actualmente,lafuenteprincipaldeaguapotableparalaZCGesellagodeChapala.ConsideramosquesihubieraunmanejosustentabledelacuencaLermaChapalaysisecumplieranlosacuerdosparaladistribucindeaguaenlamisma,Chapalapodraseguirsiendounadelasfuentesdeaguaparalaciudadsinponerenriesgoallago.Enesecaso,nohabraningunanecesidaddeinvertirengrandesobrasdeinfraestructura,sinodebuscarunaverdaderarestauracindeestacuencacaracterizadaporlasobreexplotacinycontaminacindellquido.
Existenopcionessinexplorarse.Porejemplo,unespecialistadelaUdeG,Ing.JosArturoGleason,ensupublicacinsobreelaprovechamientodeaguaspluvialesindicaqueenGuadalajara:"seprecipitanaproximadamente300millonesdem3ynoseaprovechan".Loquehacefalta,planteaGleason,es"mayorinvestigacinytrabajo"eneltemadel"aprovechamientodeaguaspluvialesenGuadalajara".
Encrucijada
Laspromesasdelgobiernosonelsaneamientodelosrosylapotabilizacindelaguaprovenientedelapresa.Alanalizaradetallesusplanes,sinembargo,loquesobresalesonlosvacos.Nosehanpresentadoestudiostcnicoeconmicosdepotabilizacindeaguadondesedemuestrecmoloscompuestostxicosencontradossernremovidoseficazyeficientemente.
Enlosproyectosquesehanpresentadotambinhayvacos.PartedelasaguasnegrasdelaZCGpretendencanalizarseporuntnelcolectoralmargendelroSantiagoparaenviarlasaunaplantadetratamiento.Sinembargo,elcolector,adecuadoparamover3millitrosporsegundonotienelacapacidadparacontenerlosexcedentesenpocadelluviascuandolosdrenajesllevan5millitrosporsegundooms.Deestamanera,enlatemporadadelluvias,sedesbordaranalembalseaguasnegrassintratamiento,unhechoreconocidopblicamenteporfuncionariosdelaCEAS.
"Queselatomen!Queselatomen!"fuelaconsignadelosintegrantesdelacaravanael26demayopasado,mientrasentregabanaalgunosmiembrosdelcongresojalisciensebotellasdeaguallenadosinsituenArcedianoesemismoda.Obviamente,nadieesperabaquealguienprobaraniunsorbodeesaaguamalolienteyopacainclusosetomlaprecaucindeponerseguantesantesdemanipularsemejantesbotellas.
LlegareldaenquelamayoradeloshabitantesdeGuadalajarareciban
-
12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA
http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 6/6
estaagua?Culessernlasconsecuenciasparaquienlatomeoquienconellasebae,lavesustrastes,cocinesusalimentos,etc.?Habrunestudiointegraldeimpactoalasaludparaestaobrayseacatarnlosresultados?
Abajo,enArcediano,loqueunoencuentranosonrespuestassinoelmismorodeaguashediondasconsusmanchasdeespuma,pasajerasgratuitasensurecorridohaciaelmar.Enestabarranca,sepercibenlasconsecuenciasdeconvertirrosencloacas,deabrirnuestrosarroyos,canales,lagosycorrientesaladescargadecadafbricaquequierainstalarse,adejarquenuestrasciudadesenvenenensupropioentorno.
Elpasado27deabril,vinoelpresidenteFoxparahacerentregaderecursosfederalesparalapresa.Delladoestatal,seanunciafinanciamientoatravsdelBancoInteramericanodeDesarrollo.Eldinerofluye,ascomolaslicitacionesylaasignacindeobras,perolapreguntaclavepermanecesinrespuesta:Serposiblepotabilizarestaagua?
Mientrastanto,laobrasigue
Iralinicio