Loreto Vázquez Chas - udc.gal · Nuria Freire González Edita: Oficina de Medio Ambiente...
-
Upload
dangnguyet -
Category
Documents
-
view
223 -
download
0
Transcript of Loreto Vázquez Chas - udc.gal · Nuria Freire González Edita: Oficina de Medio Ambiente...
Redacción: Yasmany Cruz Morales Enrique Fernández Fernández Sheila García Prado Juan José Pernas García Laura Pita Campos Manuel Soto Castiñeira Loreto Vázquez Chas
Coordinación: Enrique Fernández Fernández Juan José Pernas García María R. Lafuente
Dirección: Manuel Soto Castiñeira DirectordaOficinadeMedioAmbientedaUDC
Deseño e maquetación: Nuria Freire González
Edita: OficinadeMedioAmbiente VicerreitoríadePlanificaciónEconómicaeInfraestructuras UniversidadedaCoruña
EdiciónrevisadapoloServizodeNormalizaciónLingüísticadaUDC(www.udc.es/snl)
COMPRA PÚBLICA VERDE DE PAPEL GUÍA PARA OS ÓRGANOS DECONTRATACIÓN E @S USUARI@S DA UDC
OFICINA DE MEDIO AMBIENTE
UNIVERSIDADE DA CORUÑA
AM
5
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
1. QUE É ESTA GUÍA E POR QUE É IMPORTANTE2. POLÍTICAS EUROPEAS E MARCO LEGAL2.1Principaispolíticaseuropeas:Unpequenoapuntamentohistórico2.2Marcolegal2.3Acontrataciónverdecomoindicadorambientalnasuniversidades3. O CONSUMO DE PAPEL NA UDC: CONSIDERACIÓNS AMBIENTAIS3.1Oconsumodepapeleosbosques3.2OconsumodepapelnaUDC4. ASPECTOS AMBIENTAIS QUE HAI QUE CONSIDERAR NA COMPRA DE PAPEL4.1Impactoambientaldoprocesodefabricacióndepapelelaboradoapartirdepastavirxe,fronteaodeelaboracióndepapelreciclado4.2Oprocesodebranqueamentodepapel4.3Éomesmofalardepapelecolóxicoquedepapelreciclado?4.4Acordopapelédeterminanteparadeducirasúanatureza?4.5 Consideracións á hora de mercar papel4.6Ecoetiquetasoficiaisparaprodutosdepapel4.7Etiquetasdexestiónsustentabledebosques4.8Orecicladoéaalternativaviablecaraásustentabilidadenesteeido5. ACTUACIÓN: A CONTRATACIÓN PASO A PASO5.1 Fase preoperatoria5.2Definicióndoobxectodocontrato5.3Criteriosambientaisnasespecificaciónstécnicas5.4Criteriosambientaisnaseleccióndocontratista5.5Criteriosambientaisnaadxudicacióndocontrato5.6Criteriosambientaisnaexecucióndocontrato6. FONTES BIBLIOGRÁFICAS RELATIVAS Á CONTRATACIÓN E Á COMPRA VERDE DE PAPEL
ANEXO I. FichatécnicaparaacompraverdedepapelAnexo II. Boas prácticas no uso do papel: reducirmos o seu consumo!
ÍNDICE
1. QUE É ESTA GUÍA EPOR QUE É IMPORTANTE
9
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
1.QUE É ESTA GUÍA E POR QUE É IMPORTANTE
Anosasociedadenuncaantesestivotaninteresadanostemasambientaiscomoagora.Tantodesdeosmediosdecomunica-cióndemasascomodesdeasinstituciónspúblicaseprivadas,incídeseenquecómpreterencontaosfactoresambientaisáhoraderealizarmoscalqueraactividade,enarasdelograrunhasociedaderespectuosacomedio,eficienteesustentable.Em-pregadoxadendehaianos,otermo“desenvolvementososti-ble”refíreseacomorealizarmosasactividadeshumanasparasatisfacer asnecesidadesactuais e sen sacrificar acapacidadedasxeraciónsfuturasdesatisfacerassúas.
Afortunadamente,diversasenquisaseestudosmóstrannosqueos valores ambientais forman xa parte damentalidade e domodode accióndemoitos emoitas cidadás.A comunidadeuniversitariadaUniversidadedaCoruña(UDC)nonéalleaaesta preocupación (cadro I)eporiso,napresenteguíaanaliza-remostaménasúaopiniónnotocanteaousoeconsumodepapel naUDC, para despois propor a adopción demedidasconcretasquepermitanoptimizaresteeidodanosaactividade.Oraben,antesanalizaremosocontextoxurídico-políticoqueafectaaoobxectivodestaguía.
Si Non NS/NC100%
80%
60%
40%
20%
0%Total Estudantes PDI PAS
Estás preocupado/a polo teu impacto ambiental?
Cadro I.
Declaración de preocupación ambiental dos distintos colectivos da UDC
AtravésdodocumentoMemoriaResponsabilidadeSo-cialUniversitaria2010daUDC1,podemoscomprobarqueanosauniversidadetenmostradointeresenapro-tección da contorna e dos recursos e está comprometida co medio.Ainclusióndevaloresdeéticasocialeambientalnaactividadecotiáécadavezmáisunhaesixenciadasociedadeatodosaquelesentesqueinterveñendeformasignificativanocomplexosocialactual,incluídaapropiaUDC.
Estáspreocupado/apoloteuimpactoambiental?
10
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
NestecontextonaceuaOficinadeMedioAmbiente2,quepresenta a través desta guía sobre a contratación públicaverde dopapel undos seusobxectivos específicos, que éconcienciar acercadouso responsabledopapelnoámbi-touniversitario,xaqueéundoselementosmáisutilizadospolocoxuntodeprofesionaiseestudantesdauniversidade. 1.http://memoriarsu.udc.es/
2.http://www.udc.es/sociedade/medio_ambiente/
Ademaisdaconcienciación,preténdesedaracoñecerosdife-rentes tipos de papel que se poden utilizar e como recoñece-los,proporalternativasaopapeltradicionale,comofinúltimo,contribuír á inclusión de criterios ambientais nos pregos decontratación depapel de toda aUDC, semprenomarcodalexislaciónvixentesobrecontrataciónpública.
AUDCsúmaseconestainiciativaáimplantacióndacompraecontrataciónpúblicaverde,quexainiciouen2010copregorelativoácontratacióndoactualservizodexardinaría.Agarda-mos,entodocaso,queestaguíasexadeutilidadecomofon-tede informaciónemaisparaaconsecucióndosdevanditosobxectivos.
2. POLÍTICAS EUROPEASE MARCO LEGAL
13
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
2. POLÍTICAS EUROPEAS E MARCO LEGAL
2.1 Principais políticas europeas: Un pequeno apuntamento histórico.
Desde os anos 80 do pasado século adoptáronse no seo daUniónEuropeaunhaseriedemedidas tendentesá implanta-ciónepromocióndascompraspúblicasverdesouecolóxicasporpartedosorganismosdosectorpúblicodetodososestadosmembros.Nestesanosdesenvolvéronseasprimeirasiniciativasqueintroducencriteriosambientaisnacontrataciónpúblicaaotempoquesedefinenesquemasdecertificaciónambientaldeprodutos, nacen así ecoetiquetas comoo “AnxoAzul” ou o“CisneNórdico”.
Nos anos 90 elaboráronse os primeiros estudos de investi-gaciónsobreacompraecontrataciónpúblicaverde,casodoproxectodeinvestigaciónRELIEF1,exaen1997incorporou-senoTratadodeÁmsterdamdaUEoconceptode“desenvol-vementosustentable”comounobxectivoxeraldaspolíticaseacciónsdaComunidadeEuropea.Poroutrabanda,foiaComi-siónEuropea,nasúacomunicaciónsobre“PolíticaIntegradadeProdutos”doano2003,aqueincluíuarecomendaciónfor-maldeestablecerplansdeaccióndecontrataciónpúblicaverdeporpartedosestadosmembros,cofindemoverosmercadoscaraaprodutosmáisecoeficientes,xaquecómpreterencon-taqueacontrataciónpúblicanoámbitoeuropeoascendeao19,5%doPIBcopodertractorqueisosupón.
1.InformeRELIEFdaComisiónEuropeasobreaevaluación
científicadosposiblesbeneficiosambientaiscasodeseadoptar
acontrataciónpúblicaecolóxicaentodaaUE.Proxectofinan-
ciadopolaacciónclave“Cidadedomañáeherdanzacultural”
doQuintoProgramaMarcodeIDT.
14
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Calcúlasequeainclusióndecriteriosambientaisentodososcontratosdosectorpúblicoeuropeosuporíaunaforrode60millónsdetoneladasdeCO2,oqueconstitúeun18%docompromisodetodaaUEparaoano2020establecidonoProtocolo de Kioto.
Unexemplocongrandeéxito foi acampañaEnergyStarnosEEUUdeAmérica,quenoano1993decidiucomprarexclusivamente equipos informáticos que foran confor-mesaoprogramaEnergyStar.OGobernodosEEUUéomaiorcompradormundialdeordenadores,poloquesecon-sidera que esta decisión desempeñou un papel moi impor-tantenopasoáadopcióndenormasEnergyStarporpartedamaioríadosoferentesdestatecnoloxía.Máisconcreta-menteestimousequeosbeneficiosambientaisdestamedidacontribuírondesdeoano1995a2005aunaforroeléctricoduns200.000millónskw/h,oequivalentea22millónsdetoneladas de CO2. Esta medida tamén foi adoptada polo ConsellodaUEendecembrode2007.
O ALCANCE DA CONTRATACIÓN PÚBLICA VERDE PAÍS% PIB
CONTRATACIÓN PÚBLICA
ALEMAÑA 17% 70%AUSTRIA 16% 60%
DINAMARCA 19% 50%ESPAÑA 13% 30%FRANCIA 16% 30%
FINLANDIA 16% 50%ITALIA 12% 30%
PAÍSES BAIXOS 21% 50%REINO UNIDO 17% 70%
SUECIA 20% 80%
LICITACIÓNSCON CRITERIOS
AMBIENTAIS
Cadro II.
Situación actual da compra pública verde en Europa. Fonte: Ihobe.
Manual sobre a compra e contratación pública verde (2010, Bilbao)
NocadroIIpódeseobservarcaléasituacióndacontrataciónpúblicaverdedoestadoespañolenrelaciónconoutrospaísesdaUniónEuropea.EnprimeirotermochamaaatenciónqueovolumedacontrataciónpúblicaenEspañaétansódun13%doPIB,sóporribadeItalia,maiséaíndamáispreocupanteofeitodequetansóo30%desevolumeécontrataciónpúblicaecolóxica,ocalnossitúanovamentenunpenúltimopostodaclasificacióneuropea,mostraclaradocamiñoquenosquedapor percorrer.
15
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
Fonte: Estudio encargado pola CE: “THE UPTAKE OF GREEN
PUBLIC PROCUREMENT IN THE EU27”
AlgúnspaísesdaUEtomaronainiciativanoreferenteácom-pra e contratación pública verde, caso dos Países Baixos oudoReinoUnido,queen2006adoptaroncadanseuplannacio-naldecontrataciónpúblicaverde.NocasodoEstadoespañol,oConsello deMinistros do 11 de xaneiro de 2008 aprobouoPlandecontrataciónpúblicaverdedaadministraciónxeraldoEstadoeorganismospúblicos,publicadonoBOEo31dexaneirode20082queestablece,porexemplo,oobxectivodeutilizarpapel recicladonun90%doconsumodepapelantesde2015.
2.2 Marco legal.
Noeido legaldiscutiusedurantemoito tempoaposibilidadeeaidoneidadedeincorporaraspectosambientaisnospregosde contratación e tamén a forma correcta de introducir tales aspectosnasdiferentessecciónsdocontrato:obxecto,especifi-caciónstécnicas,seleccióndocontratista,criteriosdeadxudi-caciónecondiciónsespeciaisdeexecución.Todoiso,ademais,baixoorespectoaosprincipiosdoTratadodaUE.
AsdiscrepanciasaesterespectoderonlugaráinterposicióndecuestiónsprexudiciaisperanteoTribunaldeXustizadasCo-munidades Europeas (TXCE) que se pronunciou mediantesentenzasobreaformaenqueosestadospoderíanincorporarcriteriosambientaisdeacordocodereitocomunitario.Concre-tamentedúassentenzasdoTXCEsondeespecial relevanciaparaacompraeacontrataciónpúblicaverde:
-Sentenzado17desetembrodo2002,noasuntoC-513/99: Concordia Bus FinlandOy AbcontraHelsinginkaupunki,HKL-Bussiliikenne (véxaseocadroseguinte). -Sentenzado4dedecembrodo2003,noasuntoC-448/01: EVNAG,WienstromGmbH,contraRepublikÖsterreich.
2.http://www.magrama.gob.es/gl/ministerio/planes-y-
estrategias/plan-de-contratacion-publica-verde/default.aspx
16
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Estesegundocaso,unconcursodecontratoparaa suminis-tracióndeelectricidade,incluíucomocriteriodeadxudicaciónqueoprovedordebía comprometerse a fornecer,namedidaenquellefortecnicamenteposible,enerxíaxeradaapartirdefontesrenovables.Poisben,anteademandacontraestecriterioporpartedunhaempresaconcursante,oTXCEsentenciouqueaanormativacomunitariaenmateriadecontrataciónpúblicanon lle era contraria sempre e cando se cumpriren os condicio-nantes indicados no caso anterior.
Estacuestiónsuscitousenomarcodunlitixioentreaem-presa de autobuses Concordia Bus FinlandOyAb contraa cidade de Helsinki e a empresa pública de transportesHKL-Bussiliikenne.OseuobxectofoiaadxudicacióndoservizopúblicodetrasporteurbanodacidadedeHelsinquiáempresamunicipalHKLaoseconsiderarasúaofertaamáis favorable economicamente, tendo en conta criteriosambientaisenonsóoprezomáisbaixo.Concordia inter-puxorecursoáestadecisiónporentendeladiscriminatoria,maisoTXCEresolveu:“cando,nomarcoduncontratopú-blicorelativoáprestacióndeservizosdetransporteurbanoenautobús,aentidadeadxudicadoradecideadxudicaruncontrato ao licitador que presentou a oferta economicamen-temáis vantaxosa, pode ter en conta criterios ecolóxicos,comoonivelderuídodosautobuses,semprequetalescri-teriosesteanrelacionadoscoobxectodocontrato,nonlleconfiraná entidadeadxudicadoraunha liberdade incondi-cionaldeelección,esemencionenexpresamentenopregodecondiciónsounoanunciodelicitación,erespectentodososprincipiosfundamentaisdodereitocomunitario,enpar-ticular,oprincipiodenondiscriminación.
O CASO CONCORDIA BUS FINLANDOY AB FRONTE Á CIDADE DE HELSINQUI
17
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
Araízdestescasos,ecofindeevitaroutrossimilares,aCo-misión Europea publicou unha comunicación interpretativasobrealexislacióncomunitariadecontratospúblicosverbodaposibilidadedeintegrarosaspectosambientaisnacontrataciónpública4.7.2001COM274final,atéquenoano2004seapro-baronepublicaronasnovasdirectivaseuropeasdecontrata-ciónpúblicaque,dexeitoclaro,cobrenestebaleirolegalede-finencomopoderintegrarcláusulasambientaisnoscontratospúblicos:
-Directiva2004/17/CEdo31demarzode2004sobrea coordinación dos procedementos de adxudicación decontratosnossectoresdaauga,aenerxía,ostransporteseosservizospostais.- Directiva 2004/18/CE do 31 de marzo de 2004 sobre a coordinación dos procedementos de adxudicación decontratospúblicosdeobras,subministraciónseservizos.
Estasdirectivastrasladáronseaodereitonacionalcoapublica-ción das leis:
- Lei 30/2007, do 30 de outubro, de contratos do sectorpúblico(LCSP),recentementerefundidapoloRealdecretolexislativo03/2011.-Lei31/2007,do30deoutubro,sobreprocedementosdecontrataciónnossectoresdaauga,aenerxía,ostransporteseosservizospostais.
2.3 A contratación verde como indicador ambiental nas universidades.
AComisiónsectorialdaConferenciadeReitoresdasUniver-sidadesEspañolas (CRUE)para aCalidadeAmbiental,Des-envolvementoSustentableePrevencióndeRiscos (CADEP)levouacaboentreosanos2010e2011oestudoAvaliacióndas
18
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
políticasuniversitariasdesostibilidadecomofacilitadorasdoscampusdeexcelenciainternacional(CEI3)3enquedefiniuám-bitoseindicadoresconquemediraachegadasuniversidadesespañolasásustentabilidadecoobxectivodefacerosprogresosmáisvisiblesparaacomunidadeuniversitariaeasociedade.
Undosaspectosdesteestudoéoreferidoáadopcióndeme-didasdecompraverde,paraoqueseincluíronuntotalde17indicadoresespecíficoscoscalesavaliarasiniciativasdauniver-sidade.AcompraverdeenténdesepolaCADEPcomoacom-praoucontratacióndeobras,bensouservizoscoainclusióndeconsideraciónsecriteriosdesustentabilidadenaseleccióndoprodutoedoprovedor,eafecta,candomenos,ásseguintessubministraciónseservizos:
Subministracións:•Mobiliario•Equiposelectrónicos•Equiposeléctricos•Materialdeoficina•Papelparaimpresión•Maquinasexpendedorasdecomidaebebida
Servizos:•Cafetaría•Reprografía•Limpeza•Mantemento•Xardinaría•Publicacións
AcompraecontrataciónverdenaUDCéaíndaunhamateriapendenteque atéode agoraunicamente foi incorporada aocontratodexardinaríaen2011.AsíseexplicaquedentrodoconxuntodeindicadoresambientaisdoestudodaCADEP,aUDC rexistrarano capítulode compraverdeunhadaspun-tuaciónsmáisbaixasentreasuniversidadesespañolaspartici-pantesnoestudo (CRUE,2011),e taménapuntuaciónmáisbaixadosdistintosaspectosavaliadosnaUDC.ÉporisoqueasactuaciónsencontrataciónverdeconstitúenparaaOficinadeMediodaAmbientedaUDCunhaactuaciónprioritaria.
3.CRUE (2011).Evaluación de las políticas universitarias de
sostenibilidadcomofacilitadorasparaeldesarrollodeloscam-
pusdeexcelenciainternacional.Accesibleen:
http://www.crue.org/opencms/opencms/
handle404?exporturi=/export/sites/Crue/Sostenibilidad/
Documentos_CADEP/CADEP2011finalbaja.pdf&
3. O CONSUMO DE PAPEL NA UDC:CONSIDERACIÓNS AMBIENTAIS
21
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
3. O CONSUMO DE PAPEL NA UDC: CONSIDERACIÓNS AMBIENTAIS
3.1 O consumo de papel e os bosques.
O consumo de papel está a sufrir recentemente un aumento moiconsiderablequealcanzaacifrade7.868.000toneladasdepapel(oquesupónunaumentoanualdo6,5%).Quereistodicirquesepasadeconsumirentre1-3kgporpersoaeanonoséculoXIX,aos176quilosdepapelanuaisqueconsomeactualmentecadaundenós,resultadodasumado consumo directo e indirecto.
Asípois, oEstado españolocupaopostonúmero25naclasificaciónmundialcantoaconsumodepapel,lonxedosmaisde300kgpercapitadepapelanuaisqueseconsomenenLuxemburgo,aíndaquemoiporribataméndos6kg/percapitaeanoqueseconsomenactualmenteenÁfrica.
Deses176quilosdepapel,queuncidadánespañolconsomeanualmente,67kgcorrespondenapapeisgráficos(diarios,revistas,folios...),67kgaembalaxesdecartónonduladoeoresto a outros usos.
22
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Máis datos:
a) O papel, xunto co seu derivado, o cartón, é a mate-ria prima básica nas actividades diarias das administra-cións públicas e da maioría das oficinas (papel en res-ma, publicacións, blocs de notas, follas de expedientes,cartafois, cadernos, arquivadores, papelaría corporativa...).
b)Aproducióndepapelrepresentaeconomicamenteo2,5%da produción industrialmundial e un 2%de todoo comer-cio mundial; o mercado do papel é un mercado en cons-tante movemento, con peches temporais de fábricas, fu-sións de empresas ou traslados de centros de produción.
c) A porcentaxe de papel reciclado que se utiliza para a fa-bricación de produtos de papel vai en aumento, grazas aoincrementodacotadereciclaxedepapel,aíndaquea indus-tria papeleira segue a ser un gran consumidor de madeira.Concretamente, para a produción de celulosa consumíronseen España, durante o ano 2005, 6,1millóns dem3 dema-deira, procedente de plantacións de especies de crecemen-to rápido (maioritariamente eucaliptos e en parte piñeiro).
d)Anivelestatal,entreo40-50%dasplantaciónsforestaisdes-tínanseaproducirmadeirapara fabricarpapel.EnGalicia, aproducióndecelulosarealízaseapartirdemadeiradeeucalipto,quetaménsededicaáindustriadetaboleiros.Nosúltimos15anosasuperficieforestalplantadaconeucaliptosduplicouseenGaliza,aopasarde138.500hectáreasen1996a396.000en2011,segundooinventarioforestaldoMinisteriodeMedioAmbiente.
A pesar de que amadeira, xestionada de forma sustentable,podeserunrecursorenovable,deberíase tentardarlleoutrosusosdiferentesáproducióndepapel,xaqueactualmenteéfac-tibleasúafabricaciónapartirdefibrasdepapelrecuperado.
23
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
3.2 O consumo de papel na UDC.
Os datos que se recollen a continuación proceden dun estudo realizado polaUDC en20091. O consumo total de papel no curso2008-2009estimouseen169.263kganuais(1436folios/persoaeanodemedia).Destetotal,sóun11,8%erapapelreci-cladocuxousoestámáisestendidoentreoestudantado(16%)quenasadquisiciónsdoscentrosedepartamentos(pordebaixodo8,1%).Paraosservizosdereprografía,aporcentaxedepa-pelrecicladofoido15%entotal(papel+fotocopias).
Maliaqueo38%doPDIeo30%doPASafirmanfacerusodepapelreciclado(cadroIII),asporcentaxesnetasdeusodepapelrecicladonestesdoussectoressonmoiinferiores,debidoa que a maioría das persoas que usan o reciclado fano só de formaparcial (empregan ambosos tipos).Adistribucióndeusos en cada unha das áreas dos campus resultou moi similar.
Poroutrabanda,unhaparte importantedopersoaldaUDCafirmaquenontenaccesoapapelreciclado(cadroIV),per-cepción que tamén está presente entre o estudantado. Neste sector,ademais,estámoipresenteaideadequeopapelreci-cladoémáiscaro.Porén,ambasasopiniónssoncontrariasárealidadedaUDC,poisdesdehaianostemosdispoñiblenosservizosdereprografíae,porsuposto,nomercadopapelre-cicladoconcertificacióndecalidadeeaomesmoprezoqueopapeldefibravirxe.
1.AnálisedoimpactoambientalnaUDC.Accesibleen:
http://www.udc.es/export/sites/udc/_galeria_down/socieda-
de/medio_ambiente/pegada_ecoloxica/pegadaII.pdf )
USOS DE PAPEL POLA COMUNIDADE UNIVERSITARIA
90 Estudantes80 PAS7060 PDI5040302010
Reciclado Non reciclado Ambos NS/NC0
Cadro III.
Porcentaxes de persoas de cada sector que declaran usar papel reciclado e
non reciclado (Nota: a suma das porcentaxes é superior a 100, xa que as
dúas primeiras inclúen a categoría de “Ambos”)
RAZÓNS POLAS QUE NON USA PAPEL RECICLADO
40
35
30
25
20
15
10
5
0Estudantes PDI+PAS
É máis caro
Non hai
Non necesario*
Non me gusta
Non serve**
Outros
NS/NC
Cadro IV.
Razóns polas que non se emprega papel reciclado (Porcentaxe de persoas
de cada sector)
Notas: *Non o considero necesario
**Non serve para as impresoras ou fotocopiadoras
USOSDEPAPELPOLACOMUNIDADEUNIVERSITARIA
RAZÓNSPOLASQUENONUSAPAPELRECICLADO
4. ASPECTOS AMBIENTAIS QUE HAI QUE CONSIDERAR NA COMPRA DE PAPEL
27
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
4. ASPECTOS AMBIENTAIS QUE HAI QUE CONSIDERAR NA COMPRA DE PAPEL
No momento de mercar papel cómpre atender a unha serie depatrónsquegarantanaescolladaquelprodutomáisrespec-tuosocomedio.Istoé,optarporundeterminadopapelsupónelixirunmodelomáissustentablededesenvolvemento.
4.1 Impacto ambiental do proceso de fabricación de papel elaborado a partir de pasta virxe fronte ao de elaboración de papel reciclado.
Opapelrecicladoéopapelfabricadoapartirdefibrassecun-darias de papeis e cartóns que xa foron utilizados (fibra deposconsumo)ouapartirderecortesdepapelquenonforonusadoseque sexeraronnoprocesode fabricación (fibradepreconsumo). Estas fibras, cando se empregan para fabricarunpapelbrancosofrentaménunprocesodebranqueamento.Dependendodaporcentaxedefibrasdepapelrecuperado,cla-sifícase en:
-Papel100%reciclado:papelfabricadoexclusivamenteconfibrasdepapelrecuperado-Papelparcialmentereciclado:papelfabricadoconmaisdo30%defibrasdepapelrecuperado-Papelnonreciclado:papelfabricadoconmaisdo70%defibrasdemadeira(pastavirxe)
Afabricacióndopapelapartirdepastavirxecausagravespro-blemasambientais,poissupónunelevadoconsumodeaugaeenerxía,exeragrandescantidadesdeaugasresiduais,contami-naciónatmosféricaeresiduossólidos(cadroV).
Tipo de papel Non reciclado Reciclado(kg/t) (kg/t)
Madeira 3 m3/t 0Consumo de auga 59m /t 9 m /tCombustibles fósiles 100 53Enerxía eléctrica 820kwh/t 70 kwh/tProdutos químicos 132,9 6,9Caudal de verteduras residuais 72.5m /t 12,5 m /tSólidos en suspensión 5,7 1,1Demanda biolóxica de osíxeno (DBO )5 12,8 1,1Demanda química de osíxeno (DQO) 52,5 2,5Cloro orgánico absorbible (AOX) 2‐6 0
3 3
3 3
CADRO V.
Balance ambiental comparativo na fabricación de papel reciclado fronte a
papel non reciclado (elaboración propia a partir de diversas fontes; AOX
refírese a papeis que non sexan TCF)
28
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Moitadestacontaminaciónédecarácter tóxico,paraaléndesuporunhaelevadaalteracióndosbosquesautóctonosmedian-teaplantacióndemonocultivosdeespeciesdecrecementorá-pido,coqueisoimplicadedestruciónforestaledeperdadabiodiversidade.
Actualmente,noprocesodeelaboracióndepapelreciclado,encomparacióncodefabricaciónapartirdepastavirxe,conse-guíronsesubstanciaisreduciónsdoimpactoambientalquesetraducen en:
-Reducióndoconsumodemadeiraeauga-Aforrodeenerxíanoprocesodefabricación- Redución da contaminación da auga de da atmosfera emaisdovolumederesiduos
4.2 O proceso de branqueamento de papel.
Existenomercadodopapelunhaamplavariedadedeprodutossegundoassúascaracterísticasambientais.Paradecantarseporprodutosrespectuososcomedioéprecisoterencontaaorixeda súamateria prima (como vimos anteriormente) emais oseuprocesodeprodución(sobretodoastécnicasdebranquea-mento).NocadroVIindícaseanomenclaturaasociadaaesteprocesoordenadodemenoramaiorimpactoambiental.Ocloroelemental(Cl2)empregousedurantemoitotempoparabranquearapastadecelulosa,maiséunprocesomoicontami-nante,xaqueseformancompostosderivadosdocloro(orga-noclorados que inclúen dioxinas)moi tóxicos e persistentes.Apartirdaúltimadécadadoséculopasado,algunhasfábricasmudaronocloroelementalporunderivado,odióxidodeclo-ro,quexeramenosorganocloradosemenostóxicos(celulosaECF).
Reciclado libre de cloro
TCF Totalmente libre de cloro
no procesamento da fibravirxe
ECF Libre de cloro elemental Uso de branqueantes como o osíxeno ou aauga osixenada xunto con dióxido de cloro
Cl Cloro elemental Emprego de cloro elemental no branqueamento
Sigla Significado IndicaciónsPCF Procesado do papel
Elimina o cloro e os seus derivados en todo oproceso de branqueamento. Uso de ozono,auga osixenada e osíxeno
Cadro VI.
Nomenclatura asociada ao proceso de branqueamento de celulosa e papel
29
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
Outrasfábricasbuscaronunhaalternativamáisavanzadaeeli-minaroncompletamenteousodecloroederivados(celulosaTCF).Aesterespectocómpresalientardúascuestiónsquecomple-mentanocadroVI:
-AíndaquenoprocesoPCFoprocesaamentoélibredeclo-ro,podehaberpresenzasúapormordoempregodefibrasrecuperadas do papel.-Conrespectoaobranqueamentoconcloroelemental,haique indicar que xa non se emprega enmoitos países porcausadosriscoslaboraiseambientaisquelevaasociados.
4.3 É o mesmo falar de papel ecolóxico que depapel reciclado?
Arespostaénon.Émoiimportantefacerestadiferenciación,xaqueambosostermostendenaconfundirseouempregarsecomo sinónimos sen máis consideración cando na realidade sonconceptosbendiferentescomoveremosacontinuación.
Chámasepapelecolóxicoaquelpapelbranqueadosencloroesenningúnprodutoderivadodeste.Podeserrecicladooufa-bricadoapartirdemadeiradesbotableparaaproducióndece-lulosa(madeiradelimpezadebosquesesobrantesdeserradoi-ro)comínimoimpactoambiental.Poristo,seríamáiscorrectochamalopapellibredecloro,maisoadxectivo“ecolóxico”xaestá moi estendido neste sentido.
Os criterios que marcan se un papel pode ser considerado eco-lóxicoounondefínensesobreabasedunhavaloracióndoim-pactoambientaldociclodevidadoproduto,queconsidera:unhaanálisedautilizacióndosrecursosnaturaisedaenerxía,dasemisiónsaoaire,áaugaeaosolo;aeliminacióndosresi-duoseaproduciónderuídoseoloresduranteaextraccióndas
30
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
materiasprimas;aproducióndomaterial,adistribución,ousoeodestinofinalcomoresiduo.
Na actualidade para lles indicar aos consumidores as caracterís-ticasambientaisdosdiferentesprodutospapeleirosenEspañautilízase a denominada etiqueta ecolóxica oficial.A súa con-cesiónquedarestrinxidaaunhalistaxedeprodutosquecum-prenunsrequisitosambientaismínimos.Destemodoparaquecalquerapapelpoidaserconsideradoecolóxicoasfibrasnondebenserbranqueadasconcloroninconningúncompostode-rivadoseuetantoasvertedurascomoasemisiónsprocedentesdoseuprocesoprodutivodebenestarsuficientementecontro-ladas.Ademais,opapelrecicladopodeprovocartaménunim-portanteimpactosobreomedioseossistemasdetratamentodatinta,branqueamentoedosoutrosprodutosresiduaisnonsonosaxeitados.Estascaracterísticassonasquehaiquecom-probarnasetiquetasecolóxicas.
Endefinitiva:-Unpapelecolóxicopodenonserrecicladoxaque,maliaoseuprocesodeproduciónformáislimpoqueosconven-cionais,utilizapastavirxecomomateriaprima,poloquetenunmaiorimpactoambiental.-Unpapelrecicladopodenonserecolóxicoseapesarde utilizarfibras recuperadasmanténunprocesoprodutivo contaminante.-Odesexableéqueopapelqueseutilicecumpraambasascondicións:serrecicladoeecolóxicoávez.
31
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
4.4 A cor do papel é determinante para deducir a súa natureza?
Enprincipio,seospapeisestivesenunicamentebranqueados,osvaloresdebrancuraebrillodeberíansituarseentreo0-100.Istoaplícasetantoaopapelrecicladocomoaononreciclado,xaqueacelulosaorixinalmentenonébrancaouaparecetinxi-daconlignina.
Noentanto,moitosfabricantes(principalmentedepapelnonreciclado)levanacabooutrosprocesosdebranqueamentomáisagresivoseengadenademaisabrillantadoresópticos(substan-cias,algunhasdetipofluorescente,amiúdotóxicaseperigosasparaomedioacuático)cofindeobterenniveismaioresde100,édicirpapeis“artificialmente”extrabrancos.
Osfabricantesdepapelreciclado,encambio,preferironman-ter niveis debranqueamentomoderados enon engadir abri-llantadoresópticosparaasíterenunprodutoambientalmentemellor.Ohabitualsonpapeisquevando60-70debrancura,aíndaquepodenchegarao90.Porén,comezanaaparecerpa-peisrecicladosECFaosquesellesengadironabrillantadoresópticosequecheganagraosdebrancuratanelevadoscomoospapeisnonreciclados.Endefinitiva,chamamosaatenciónsobreofeitodequeunhabrancuramáximaseempregacomounreclamocomercial,maisnonconstitúeunhacaracterísticademellorcalidadeparaamaioríadosusosdopapel.Émáis,unhabrancuraebrilloexcesivosmesmopodendificultaralec-turaedanaravista.
32
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
4.5 Consideracións á hora de mercar papel.
Despoisdetodooqueanalizamosatéagora,aprendemosqueaoadquirircalqueraprodutodepapelaríadebemosprimarasseguintescondicións:
-Papeltotalmentereciclado(ouqueconteñaamaiorfrac-
moou,noseudefecto,fibrasprocedentesdepreconsumo.- Carencia de calquera tipo de produto clorado no proceso defabricación.-Ausenciadeventásplásticasninelementosmetálicos(ouencasodequeseusenquesexandemateriaisreciclablesoubiodegradables).- A creditación destes criterios mediante un certificadoexpedidoporunorganismooficial.
cióndefibrasrecicladas)apartirdefibrasdeposconsu-
Recalcamosesteúltimopuntoporque,ásveces,nestetipodemateriaispodemosverlogotiposouindicaciónsquenonsonmáis que autodeclaracións dos fabricantes sen garantía nin-gunhadunvalor ambiental adicional, como tampoucoo sonaespecificaciónxenéricade“papelecolóxico”ouainscrición“reciclable”.
4.6 Ecoetiquetas oficiais para produtos de papel.
Aseguir,resumimosasprincipaisecoetiquetasparaprodutosdepapel expedidaspororganismosoficiais e dispoñiblesnomercado estatal. Indícanse tamén os parámetros que regulacadaunhadelas(cadroVII).
33
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
PROCESO DE PRODUCIÓN
Cumprimento de criterios ambientais enaugas residuais, emisións
de CO2 ,
S
e NOx), consumo
de enerxía
e combustibles
fósiles
Os criterios baséanse no * ciclo de vida do produto einclúen o consumo derecursos
naturais,
a
enerxía
e as
emisións durante
o proceso
de produción
COMENTARIOS No caso de madeira, acreditación de xestión forestal sustentable
Cando un papel con esta etiqueta é TCF, indícao deforma expresa
Cumprimento das normas de durabilidade (máis de 100 anos) e de utilización en máquinas
ETIQUETA
ECOLÓXICAEUROPEA
Unión
Europea
CISNE NÓRDICO
Consello
Nórdico
ANXO
AZUL
Axencia Federal
de Medio
Ambiente
e Instituto
Alemán de Etiquetaxe
LOGO OFICIAL
MATERIA Madeira certificada Madeira certificada Fibras 100% recicladas PRIMA (mínimo dun 10%), (mínimo 20%), fibras
fibras recicladas ou recicladas (mínimo 75%) outras ou unha mestura entre
fibra virxe e reciclada
PROCESO DE Non se admite o uso Non se admite o uso de Prohibidos branqueantes BRANQUEAMENTO de cloro elemental cloro elemental clorados ou (fibras
ECF)
(fibras,
ECF ou TCF)abrillantadores
ópticos
Cadro VII.
Ecoetiquetas oficiais para produtos de papel e parámetros que regulan.
*Aínda que non especifica criterios, o feito de usar fibras 100% recicladas
xunto coa prohibición de cloro e abrillantadores garanten un baixo impacto
ambiental nos procesos de fabricación (nota dos autores).
4.7 Etiquetas de xestión sustentable de bosques.
Nomercadohaidúasetiquetasprincipaisquecertificanaxes-tiónsustentabledaexplotaciónforestal:
-EtiquetaFSC(ForestStewardshipComitee)-EtiquetaPEFC(ProgrammefortheEndorsementofForestCertificationschemes)
Ambasascertificaciónsempréganseparaamadeiraeosseusprodutosderivados.
34
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Nocasodopapel,enfuncióndaporcentaxedemadeiracerti-ficadaoufibrareciclada,odeseñodologoeafraseexplicativaqueoacompañavarían.Entodocaso,esteslogosgarantenqueafibravirxeutilizadaparafabricaropapelseobtivodemadeiraprocedentedebosquesxestionadoslegalmente.
4.8 O reciclado é a alternativa viable cara á susten-tabilidade neste eido.
Orecicladoéunhaalternativafavorableparasolucionarade-mandaqueexistesobreoconsumodepapelporquepermiteunha optimización dos recursos naturais e unha minimización dos residuos.
Outroaspecto importanteéacreacióndeemprego.Apartirdos datos da industria europea da celulosa e do papel podemos calcularquesenecesitanaproximadamente1,3empregosporcada1000tdecelulosaproducida,cifraquesobea10empre-gosporcada1000tdepapelproducidas.Ditodoutroxeito,aproducióndacelulosacreaunicamenteo10%dosempregosdacadeacelulosa-papel,mentresqueaproducióndepapelre-cicladomanténo90%dosempregosnosectorindustrialeauméntaosnotablementenosectorderecollidaselectivaeclasificación(oupreparaciónparaareciclaxe).
Endefinitiva,oprocesoderecicladopodexerarimpactoam-biental,maisencomparacióncoprocesodefabricacióndapas-tavirxeémoitomenor.Ademais,acalidadedopapelrecicladopodeverificarsedoadamenteatravésdacomprobacióndeeti-quetasecolóxicaseoutrascertificaciónsdevalidezinternacio-nalquegarantenocumprimentodunsrequisitosmínimosdefabricaciónrespectuososcomedio.
5. ACTUACIÓN:A CONTRATACIÓN PASO A PASO
37
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
5. ACTUACIÓN: A CONTRATACIÓN PASO A PASO
Todooindicadonospuntosanterioresdestaguíadebetradu-cirsenaincorporacióndecriteriosambientaisencadacontratopúblicoconcreto.Comoveremos,istoéposibleseseteñenencontadousprincipiosbásicos:
A introdución deste tipo de criterios poderá levarse a cabo,comoveremosacontinuación,enmomentosdistintosdacon-tratación,desdeapreparaciónatéaexecucióndocontrato,todoisoconformeaoestablecidonaDirectiva2004/18/CEenaLei30/2007ouLCSP,modificadapoloRD3/2011queaprobouoTextorefundidodaleidecontratosdosectorpúblico.
5.1 Fase preparatoria.
Esta fase inclúe a definición das necesidades de compra oucontratacióneaexplotacióndaofertanomercado.
Asleisdecontrataciónpúblicadefinencomosehandeadqui-rirprodutoseservizosdesdeasadministracións,maisdeixandiscrecionalidadeparaseleccionarquesevaiadquirir,édicir,aAdministraciónélibredeelixiraquiloquequereadquirirse-gundoassúasnecesidades.
-Arelacióncoobxectodocontrato:Todososrequirimentosambientaisdebenestarrelaciona-doscoobxectodocontrato.-Untratoequitativoemutuorecoñecemento:Aadministracióndeberecoñecerexplicitamenteeaceptar produtos que cumpran criterios ambientais mostrandocertificaciónsoudocumentosequivalentes.
38
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Acontratacióndunservizo innovadorpodesuporunaforroeconómicoe/ouderecursosnaturais significativo,nomeada-mentenaquelesprodutoseservizoscunelevadoconsumodeenerxíaasociado.
5.2 Definición do obxecto do contrato.
Oobxectodocontratoéaquiloquesevaiacomprar,édicir,aquilo que primeiro transmite aos potenciais licitadores a ne-cesidadedaAdministracióneaxúdaosadecidirenselicitarounon.
SegundoaComisiónEuropeaospoderesadxudicadoresgo-zande liberdadeparadeterminaroobxectodocontratoqueconsiderarenmáis respectuosocomedio,mesmorecorrendoáutilizacióndevariantesecolóxicas.Xaquelogo,sesequerenterencontaaspectosambientaisnoprocesodecontratación,aformamáisrápida,directaetransparenteémencionándooxanadefinicióndoobxectodocontrato.Decalqueramodo,istoterasequeconcretarposteriormentenasespecificaciónstécni-casounoscriteriosdeadxudicación,peroxamedianteaintro-ducióndadimensiónambientalnoobxectodocontratosellesestáaexpresarclaramenteaosposibleslicitadoresaintencióndaentidadedecomprarprodutosoucontratarservizoseobrasambientalmenterespectuosos.
Nonobstante, sempre sedebe ter encontaqueadefinicióndo obxecto do contrato non resulte discriminatoria, é dicir,noncontraveñacalqueraoutroprincipiolegalmenteperceptivoparaacontrataciónpública.
39
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
A definición do obxecto do contrato non debe ser discriminatoria:
Porexemplo,nuncontratoparaasubministracióndepapelrecicladoparaescrituraeimpresión,nonsepodeutilizaradefinicióndelocal,xaqueestaédiscriminatoriaenonres-pectaoprincipiodeliberdadedemovementodemercado-rías.Asvantaxesambientaisdoprodutolocalsosepoderánfacervaleratravésdeindicadoresxenéricosqueasreflictan,comopoderíaserunmenorcustoambientalporrazóndasmenoresnecesidadesdetransporte.Istoreflectiríasenape-gadadecarbonoentodoociclodevidadoproduto,incluí-dootransporteatéolugardeutilización.
5.3 Criterios ambientais nas especificaciónstécnicas.
Introducir criterios de obrigado cumprimento.
Porexemplo,sesequerecomprarpapelreciclado(criterioindefinido), tensequedefiniraporcentaxedefibras recu-peradasquesedesexaqueopapelconteña(80%,90%ou100%porexemplo).Portanto,terasequedefiniresapor-centaxe(criterioobxectivo)asícomooutroscriteriostécni-coshabituaiscasodagramaxe,ograodebrancuraetc.
40
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Logodedefiniroobxectodocontrato,eparaqueoprocesosexatransparente,téñensequedefinirascaracterísticasobxec-tivasemediblesqueestetenquecumprir.Asespecificaciónstécnicasdasquefalamospódensedefinircomo:
-Requisitosmínimosobrigatoriosqueosprodutos,servizosouobrasdebencumprir.Seunhaofertanoncumprecontalesrequisitosficaautomaticamenteexcluídadoproceso.
Asípois,serealmentesequerecompraroucontratarprodutos,servizoseobrasmáisrespectuososcomedio,oscriterioscóm-pre introducilos como requisitos de obrigado cumprimento.Estasespecificaciónstécnicaspodenestarbaseadasnaseguinteinformaciónquedescribimosconmáisdetalle:
a)Criteriosdefinidosenecoetiquetasb)Estándarestécnicosc)Métodosdeproduciónd)Requirimentosdeprestaciónoufuncionalidadee)Usodevariantes
a) Criterios definidos en ecoetiquetas.
Asecoetiquetassoncertificaciónsoutorgadaspororganismosoficiaisougruposindependentesacertosprodutosouservizosqueduranteoseuciclodevida(produción,usoedeposición)teñenun impacto ambientalmenoroumoitomenorqueunprodutoouservizoconvencional.
Asecoetiquetasoficiaissondesenvolvidasportodososaxen-tesinteresados(especialistas,administraciónspúblicas,sectorprivado,ONGetc.)e,xaquelogo,sonlexítimasecoherentesambientalmente.
41
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
Aposesióndunhaecoetiquetaensinonsepodeesixir,xaqueseconsideraríadiscriminatorio,maisoquesisepodefaceréutilizar os criterios das propias ecoetiquetas e introducilos nos pregosdeprescriciónstécnicas.Aposesióndesacertificaciónpoderase usar como medio de acreditación do cumprimento doscriterios,aíndaqueosmediosalternativostaménteránqueseraceptados,paraocalseempreganfórmulascomoaexpre-sión“ouequivalente”.
As etiquetas non son esixíbeis, si as especifica-cións técnicas que as definen
Porexemplo,nacompradepapelnonpodemosespecificarpapelcertificado“anxoazul”,xaqueédiscriminatorio.Noentanto,sipodemosseleccionaralgúnsdoscriteriosde-finidosnesaecoetiquetaeinserilosnonosopregodecon-dicións:
Opapeldebeser100%recicladocuncontidoenfibraspos-consumomaiorqueo65%, ser totalmente librede cloro(TCF),terunhadurabilidadesuperiora100anos,segundoasnormasISO5630,DIN6738ouequivalente(LDK12-80ouLDK24-85),ecumprirosrequisitosdeidoneidadetéc-nicaparaaimpresiónefotocopiasegundoanormaeuropeaEN12281:2003ouequivalente.
Osprodutos“anxoazul”cumprenconesescriterios,maistaméndebenaceptarseoutrosmediosdeacreditación.
42
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
b) Estándares técnicos.
Este é un sistema que tamén se usa comunmente e que consis-te,poloxeral,endefinirasespecificaciónstécnicasenfuncióndalgúnestándarinternacional,europeoounacional,comopo-denserasnormasISO(internacionais),EN(europeas),UNE(españolas),DIN(alemás)etc.
Candoseutilizanestasnormascómpreigualmenteengadiraofinalafórmula“ouequivalente”,xaquequenmercanonpoderexeitarunhaofertasenestasedemostraocumprimentodosrequisitos por outros medios.
c) Métodos de produción.
Outroscriteriosquetaménsepodendefinirsonaquelesquedependendoprocesodeproducióndosprodutos,acondicióndequeafectendirectamenteaoobxectodocontrato.Porexem-plo,assubstanciasquepodenounonconterosprodutos.
Unexemploclásiconocasodopapeléaesixenciadequefoseproducidoapartirdemadeiraqueproveñadebosquesxestionadosdeformasustentable(FSC).Aíndaqueistononafectaaoprodutofinal,queserádasmesmascaracterísticasentodocaso,siafectaedexeitomoiimportanteaométododeproducióne,porende,ásúapegadaecolóxica.
d) Requirimentos de prestación ou funcionalidade.
Nestecasooúnicoque temosquedefinir éo resultadoquequeremos,ousexa,ascondiciónsfinais,maissenentrarade-finirpolomiúdocomoconseguilo,demodoqueistoficanasmans dos licitadores.
43
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
Estaopcióndeixaespazoáinnovacióneácreatividade,maisesixeaomesmotempoqueasespecificaciónsdebandeestarmoiclarasparaasípoderfacerunhaavaliaciónadecuadadasopcións presentadas.
e) Uso de variantes.
Candosedefinenasespecificaciónstécnicaspódesellesdaraoportunidadeásempresaslicitadorasdepresentarenvariantes,paraocalhaiqueespecificarnopregoqueseadmitenvariantesedefiniraquelesaspectosambientaisquesonprioritarios.
Ousodevariantesadóitasepermitircandoaautoridadecon-tratantenonestácompletamenteseguradadispoñibilidadenomercadodeprodutosouservizosambientalmenterespectuo-sos;utilízaseparaobter resultadosmáis innovadoresouparadeterminarqueopciónsatisfaimellorosaspectosfinanceiroseambientaisdunhacompraecolóxica.Asvariantespermitena comparación de ofertas que teñen diferentes características técnicasusandoosmesmoscriteriosdeavaliación.
Ospoderesadxudicadores teñenqueelaborarprimeirounhadefinicióneunsrequirimentosestándardoobxectodocontra-toquecubraasesixenciasmínimas.Feitoisto,eparaquepoidanseraceptadasasditasvariantes,deberasetaménespecificarnoanunciodelicitaciónaposibilidadedepresentarvariantesres-pectoduntemaconcreto(exemplo:característicasambientaisdoprodutoetc.).Oraben, apresentacióndevariantespodepresentargravesdificultadesdevaloraciónsenonseposúeca-pacidadeouoscriteriosobxectivosparaavaliarasmesmas.
44
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
5.4 Criterios ambientais na selección do contratista.
Aseleccióndeprovedoreséoprimeiropasoquecómpredarunhavezqueserealizaaaperturadasofertaspresentadas.Oscriteriosdeselecciónpermítennossaberseoslicitadoresteñenacapacidadefinanceiraetécnicaparalevaracaboocontrato,demodoqueseporcalqueramotivononcumprencoscriteriosdefinidos,estesficanexcluídosdoproceso.
Sepolotipodecontratoserequirenunsniveisdecoñecemen-tostécnicosambientaiselevadosouousodetecnoloxíaepro-cedementosrespectuososcomedioambiente,poderaseselec-cionaraoslicitadoresconbasetaménencriteriosambientais.
Os tipos de criterios de selección que se poden aplicar son de capacidadetécnicaedecapacidadefinanceiraesegundoomar-conormativo,noprimeirocasopódenseincluírconsideraciónsambientais.Unúltimodetallequedeberáterseenconta,nestemomento,équeossuxeitosinfractoresdenormasambientais,entreoutras,teránprohibidocontratarcoaadministración.
a) Prohibición de contratar.
Dentro daLei de contratos do sector público prevese a ex-clusióndecontratistasquesexandeclaradosinhabilitadosparacontratarencoaadministración(porterensidocondeadospordelitosdefraude,contraaseguridade,delitosambientaisetc.).SegundooCódigopenalaspenaspordelitosambientaissu-poñenainhabilitaciónparaaprofesión,demodoqueseunhaempresafoicondeadapordelitosambientaispodeficarexcluí-danacontrataciónconadministraciónspúblicas.Asímesmo,aprohibicióndecontratarcoaadministracióntaménpodeserfroitodunhasanciónadministrativagravesegundoestableceoartigo60doTRLCSP.
45
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
b) Solvencia técnica.
Oscriteriosdesolvenciatécnicarefírenseáhabilidadedocon-tratistaparaexecutarocontrato,édicir,fanreferenciaáexpe-rienciapreviadocontratistanamateria,aoscoñecementosdoseupersoal(técnico)ouaosmediosmateriaiseoperacionaisdequedispónparalevaracaboocontrato.
Anormativavixenterecoñeceaposibilidadedequeosposiblescontratistas demostren as súa capacidade técnicamediante aaplicación demedidas de xestión ambiental.Os sistemas dexestiónambientalsonferramentasdeorganizacióncoobxecti-vodepromoveramelloracontinuadosresultadosambientais,avaliandoexestionandoasconsecuenciasdasactividadesquerepercutennomediodetodasaquelasentidadesrexistradas.NaUniónEuropeacontamoscondoussistemasprincipaisdexes-tiónambiental:osistemaEMAS,exclusivodaUEeosistemaISO14001,decaráctermundial.
5.5 Criterios ambientais na adxudicación docontrato.
A seguinte fase do proceso de compra ou contratación é aadxudicación do contrato. Logode excluír aquelas empresaslicitadoras que non satisfán os criterios de selección e des-estimar as ofertas que non cumpren cos requisitos mínimos obrigatorios (especificacións técnicas), débense comparar asofertasrestantesenfuncióndediferentescriteriosobxectivospara seleccionar a máis apropiada. Esta comparación de ofertas pódesefacerconbaseen:
-Oprezomáisbaixo-Aofertaeconomicamentemáisvantaxosa
46
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Noprimeirocaso, adecisión tómaseen funciónunicamentedoprezoofertado.Xaquelogo,senonsedefinironespecifica-ciónstécnicasambientaisvalorables,nonseteráaposibilidadedeincluílosnestafaseeaadxudicaciónfaraseconbasenaofer-tamáisbarata.Noentanto,omáishabitual(inclúansecriteriosambientaisounon)éadxudicarocontratoenfuncióndedife-rentescriterios,aléndoeconómico,ocalsedenomina“ofertaeconomicamentemáisvantaxosa”,comopodenser:
- Criterios de calidade-Prazosdeentrega- Melloras técnicas-Mellorasambientais
CorroboranestasopciónsalgunhassentenzasdoTribunaldeXustizaEuropeo, comoos casosC-513/99ouC-448/01 xamencionadosanteriormente.Oúnicoquecómprefaceraoop-tarporestaopciónparagarantiratransparenciadoprocesoé:
- Indicar explicitamente no prego de contratación oscriteriosqueseteránencontaparaaavaliación,asofertaseaadxudicacióndocontrato.- Indicar a ponderación destes criterios e dispolos nunha lista en orde decrecente.
Cantoaoscriteriosdeadxudicacióndecarácterambiental,ten-sequegarantirque:
-Estesteñanrelacióncoobxectodocontrato.-Sexancriterioscuantificables,nonsubxectivos.
A natureza destas especificacións pode ser cualitativa (porexemplo,osniveisdeemisiónsdegasesdoproduto)oueconó-mica(porexemplo,oscustosdeciclodevidaasociadosaocon-sumoenerxéticoedemantementodoobxectodocontrato).Ademais,comopodenestarrelacionadoscoasespecificaciónstécnicas tamén poden referirse aos métodos de produción.
47
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
A natureza destas especificacións pode ser cualitativa (porexemplo,osniveisdeemisiónsdegasesdoproduto)oueconó-mica(porexemplo,oscustosdeciclodevidaasociadosaocon-sumoenerxéticoedemantementodoobxectodocontrato).Ademais,comopodenestarrelacionadoscoasespecificaciónstécnicas tamén poden referirse aos métodos de produción.
Unaspectofundamentalparaacompraecontrataciónpúblicaverdeéaconsideracióndocustodeciclodevidadunprodutoouservizo,poisincorporanonsóascaracterísticasdoprodutoduranteoseuuso,senóntaménoscustos(económicoseam-bientais)asociadosáproducióneásúadisposiciónaofinaldoseuciclodevida,incluídooseutransporte.
Adefinición exactados criteriosde adxudicaciónpodeestardescrita xunto cos criterios de valoracióndasofertas, distin-guindoclaramenteentreaquelasespecificaciónstécnicasobri-gatorias (requisito demínimos) e os criterios que amaiorespodenservalorables,aíndaquenonexcluíntes.
OusodeSXAquedaríarestrinxidoáfasedeseleccióndecan-didatosenonpodeserusadoenfasesposteriores,agásseseutilizar como garantía de cumprimento de determinados re-quisitosmais sen solicitalo directamente sen ningunha outraxustificación.
48
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
5.6 Criterios ambientais na execución do contrato.
Finalmente,aadministraciónpodeespecificarcláusulasespe-ciaisdeexecucióndocontrato,édicir,criteriossobrecomosetenquelevaracabo.Estesrequisitosnonxoganningúnrolnaadxudicacióndocontratopoloquenonsepodesolicitarnin-gúntipodeacreditaciónouxustificanteparaestascondicións.Noentanto,estasdebenserexpostasdesdeoiniciodoproce-so,apesardequesósedesenvolveránnomomentodaexecu-ción do contrato e sempre estando claramente relacionadas coa súa execución.Dadoque as cláusulas contractuais se refirenexclusivamenteáexecucióndocontrato,estasnonpodenserespecificacións técnicas, criteriosde selecciónoucriteriosdeadxudicaciónencubertos,etodosos licitadoresteránquesercapacesdeexecutalas.
Aléndodito,porsetratarendecondiciónsobrigatorias,seocontratista non as cumpre, a administración pode impor uncastigofinanceirooumesmocancelarocontrato.Istodebees-tardebidamenteexplicadotaménnopregodocontrato.
A subministración do papel nomenor número de entre-gasposiblespodeserunaclaúsuladeexecucióndocontratoperfectamenteválidaequeaxudaráareducirapegadaeco-lóxicadoprodutofroitodoseutransporte.Taménpoderánrecollerseclaúsulascomoaentregaconpoucasembalaxesouenhorasenqueotráficoformenor
6. FONTES BIBLIOGRÁFICAS
51
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
6. FONTES BIBLIOGRÁFICAS(Relativas á contratación e a compra verde de papel)
- Comunidades Europeas (2011, segunda edición).Manual Buying Green! sobre contratación pública ecológica. Bélxica. http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm.
- Comisión das Comunidades Europeas (2001).Comunicación Interpretativa de la Comisión sobre la legislación comuni-taria de los contratos públicos y las posibilidades de integrar los aspectos medioambientales en la contratación pública. Bruxelas. http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm.
- Directiva 2004/17/CE de 31 de marzo de 2004 sobre a coordinación dos procedementos de adxudicación de contra-tos nos sectores da auga, a enerxía, os transportes e os servizos postais. Transposición ao dereito estatal pola Lei 30/2007, de 30 de outubro, de contratos do sector público (LCSP), recentemente refundida polo Real decreto lexislativo 3/2011.
- Directiva 2004/18/CE de 31 de marzo de 2004sobre a coordinación dos procedementos de adxudicación de contratos públicos de obras, subministros e servizos. Transposición ao dereito estatal pola Lei 31/2007, do 30 de outubro, sobre procedementos de contrata-ción nos sectores da auga, a enerxía, os transportes e os servizospostais.
- Ihobe (2010).Manual Práctico de Contratación y Compra Pública Verde (Bilbao: IHOBE, Sociedad Pública de Gestión Ambiental). www.ihobe.net.
52
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
- Ministerio de Medio Ambiente (2010).Código de buen uso del papel y de las publicaciones para el desarrollo del Plan de Contratación Pública Verde de la AGE. Madrid. www.magrama.es.
- Ministerio de Medio Ambiente (2010).Informe general sobre el Estado de la Contratación Pública Verde.Madrid. www.magrama.es.
- Oficina de Medio Ambiente UDC (2008). Informe sobre a Pegada ecolóxicana na Universidade da Coruña. A Coruña. Dispoñible en: http://www.udc.es/export/sites/udc/_gale-ria_down/sociedade/ medio_ambiente/pegada_ecoloxica/expoPegadaE-coloxica.pdf.
- Pernas, J. (2011).Contratación Pública Verde (Madrid: La Ley).
- SENTENZA do 4 de decembro do 2003,no asunto C-448/01: EVN AG, WienstromGmbH, contraRepublikÖsterreich.
- SENTENZA do 17 de setembro do 2002,no asunto C-513/99: Concordia Bus FinlandOy Ab contraHelsinginkaupunki, HKL-Bussiliikenne.
- Soto, M. (2009).“A ambientalización das universidades: o caso da UDC” en Actualidad Jurídica Ambiental, ISSN 1989-5666, Nº. 2 (abril), 2009: 1-22.
- Vicerreitoría de Calidade e Planificación Estratexica (2005). Campaña da USC de racionalización do consumo e reciclado do papel. Santiago. www.usc.es.
ANEXOS
55
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
ANEXO I. Ficha técnica para a compra verde de papel
Aseguir,preséntaseunha fichaparaacontrataciónverdedepapel cun grao de esixencia alto, válida para calquera dosseguintesmecanismos:
1.Acontratacióndepapelmedianteprocedementoaberto(artigos141e145daLei30/2007de30deoutubrosobrecontratosdosectorpúblico)2.Acontratacióndepapelmedianteprocedementonegocia-do(artigos154e157damencionadaLei30/2007).
Enambososcasos,aadxudicaciónefectuaraseatravésdacon-sideración da oferta economicamente máis vantaxosabaixounhapluralidadedecriteriosdevaloración.
AUniversidadetenqueterencontaqueoprezomenornonsempre equivale ádecisión economicamentemáis vantaxosa,poloqueestadebeincluírtaménoutrosaspectoscualitativos,comooserexemplodunhaactuaciónsocialeambientalmenteresponsable(algodegrandeimportanciaparaopapelformati-voepioneirodauniversidade),eoavancenosindicadoresam-bientaisdefinidospolaCADEP-CRUE,queconformanaima-xedunhauniversidadesocialmenteavanzadaecomprometida.
•Orixedasfibras•Procesodebranqueamento•Presenzadesubstanciastóxicas•Explotaciónderecursosnaturais•Xestiónderesiduos•Característicastécnicas
Aspectos ambientais que cómpre ter en consideración
56
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Inclusión de criterios de sustentabilidade no proce-so de contratación:
1. Obxecto do contrato.
Cómpre indicar que se queren contratar uns produtos que cum-prancunsdeterminadosrequisitosambientais.Así,medianteaintroducióndadimensiónambientalnoobxectodocontratoexprésasellesclaramenteaoslicitadoresaintencióndaentidadede contratar uns produtos máis respectuosos co medio . En calqueracaso,istodeberaseconcretarnasespecificaciónstéc-nicasounoscriteriosdeadxudicación.
Exemplo:“Contratacióndepapel100%ecompletamtentelibredecloro(TCF)”
Ser100%reciclado(cuncontidoenfibraposconsumo≥65%)Sertotalmentelibredecloro(TCF)Terungraodebrancuramínimodo70%segundoaNormaISO2470:1999ouequivalente.Terunhadurabilidadesuperiora100anossegundoaNor-maISO5630-1:1991,anormaalemáDIN6738:1999[LDK24-85]ouequivalente.
2. Especificacións técnicas1
Oscriteriosquedescribimosacontinuaciónsonindependen-tesdotamañoougrosordoprodutoquesemerque.Nades-cricióndopapel,sexaDINA4,DINA3...débeseincluirparatodos eles que o papel ten que:
1.Paraaelaboracióneadefinicióndoscriteriosindicadosnes-
tafichaempregáronsecomoreferencia,aferramentadesenvol-
vidapolaComisiónEuropea“Copying&graphicpaper-GPP
ProductSheet”,contidanomanualBuyingGreen2011.
57
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
Ten que cumprir os requisitos de idoneidade técnicaparaa impresiónea fotocopiasegundoanormaeuropeaEN12281:2003,ouequivalente.Denonserasí,oslicitado-resdeberángarantiraadecuacióndosprodutosofertadosparaasúautilizaciónnossiguintesequipos:(listaxedasmáquinasqueposúeaorganización)Sedoseuseguimientoecontrol,aidoneidadedoprodutononseaxustaaoesperado,aadministraciónresérvaseode-reitoderenegociarascondiciónsdesubstitucióndomate-rialsenasumirincrementodecustoningún.Valorarasequeosenvaseseasembalaxessexanmonoma-terialdepapel/cartón,asícomoquesexanrecicladosnun80%.Taménsevaloraránasmellorasnaproducióndopapelme-diante:– O cumprimento dos criterios ambientais de emisiónse compostos químicos definidos nalgunha ecoetiqueta(TipoI)comoo“AnxoAzul”,“CisneNórdico”,etiquetaecolóxicaeuropeaouequivalente.–OdeseñoeafabricaciónbaixocriteriosambientaisquesiganpautasnormalizadastipoNormaUNE150301:2003deecodeseñoouequivalente.
1.Opapeldebecontercomomínimoun70%defibrasde madeiraprovenientesdeexplotaciónforestalsustentable certificada(FSC,PEFCouequivalentes). 2.Opapeldebesercompletamentelibredecloro(TCF).
- Papel de fibra virxe:
1.Opapeldebeser100%recicladoecontercomomínimo un65%defibrasrecicladasposconsumo. 2.Opapeldebesercompletamentelibredecloro(PCF).
- Papel reciclado:
58
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
3. Criterios de adxudicación do contrato.
Nos criterios de adxudicación hai que especificar detallada-menteaponderaciónqueselledaráacadaelementovalorable,porexemplo:
Mellorasambientaisnaproducióndopapel,atéun15%:–Cumprimentodoscriteriosambientaisdeemisiónsecom-postosquímicosdefinidosnalgunhaecoetiquetatipoI,ou:–DeseñoefabricaciónsegundoaNormaUNE150301:2003deecodeseñoouequivalente.Mellorasenenvaseseemba-laxes,atéun10%:–Embalaxemonomaterialdepapel/cartón–Embalaxerecicladaenmáisdo80%
•Unhamaiorporcentaxedefibrademadeiraprovenientede explotaciónforestalsustentablecertificada(FSC,PEFCou equivalentes). •DeseñoefabricacióndosprodutossegundoanormaUNE 150301:2003deecodeseñoouequivalente.
- Papel de fibra virxe:
•Unhamaiorporcentaxedefibrarecicladaposconsumoen relacióncoindicadonasespecificaciónstécnicas. •Cumprimentodosrequisitosdeemisións,limitaciónde consumodeaugaeenerxíaecompostosquímicosdefini- dosnalgunhaecoetiqueta(tipoI)comoo“CisneNórdico” ouaetiquetaecolóxicaeuropea(aposesióndalgunhadas ecoetiquetasindicadasououtraequivalenteacreditaocum primentodosditosrequisitos). •DeseñoefabricacióndosprodutossegundoaNorma UNE150301:2003deecodeseñoouequivalente.
- Papel reciclado:
59
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
4. Condicións de execución do contrato.
•Estableceraseunnúmeromáximodeentregasperiódicas.•Indicarasequeamercadoríaseentregueenhorariosquenonsexanpuntaparaevitaracontribuciónáconxestióndotráficoe,consecuentemente,ámaioremisióndeCO2.• A entidade adxudicataria deberá subministrar os produtossolicitadosenembalaxesreutilizables,reciclablesecompostaspormateria reciclada, con preferencia daquelas que simplifi-quenosprocesosderecollidaseparadaeasúapreparaciónparaareciclaxe(porexemplo,produtosdepapelexclusivamenteenenvasesouenvoltoriosdepapel/cartón100%recicladoecom-pletamentelibredecloro).
Nomeadamente,débeseadquirirpapel100%recicladolibredecloroparaasaplicaciónsxerais,oupapeldefibrasconcertifica-ciónforestalelibredecloroparaaplicaciónsespeciais.
Recomendacións para contratos menores.Nocasodeadquirirpapeloumaterialdeoficinamediantecontratosmenoresoucompradirecta,omaisconvenienteéasegurarseocumprimentodediferentesrequisitosdecarác-terambientalmedianteacertificacióndoprodutosegundounprogramadeetiquetadoecolóxico.
60
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Algúns falsos mitos…
Opapelrecicladoémaiscaro!Nonécerto.Adiferenzadeprezofinaléverdadeiramentemínima(nocasodosservizosdereprografíadaUDCmesmochegaaseromesmoprezoexacto).Ademais,dadoogrannúmerodeprovedoresqueexisten nomercado a diferenza de prezo pode superarsecunhacomparativamaiorentreasofertas.
O papel reciclado atasca as impresoras ou fotocopiadoras! Écompletamentefalso.Somosmoitososqueempregamosadiariopapelrecicladonauniversidadesenqueseproduzaproblemaningúncoasmáquinas.Émáis,desdeaOficinadeMedioAmbienteconsultamoscondiversosprovedorese todos coinciden en que o papel reciclado é perfectamente válidoparaaimpresión.Enrealidade,oquedeterminaqueun papel –reciclado ou non– resulte apto para o uso en im-presorasefotocopiadoraséasúagramaxe.
61
GUÍAPARAOSÓRGANOSDECONTRATACIÓNE@SUSUARI@SDAUDC
ANEXO II. Boas prácticas no uso dopapel: reducirmos o seu consumo!
Coaintroducióndemediosdetraballoelectrónico,oordenadorocupaagoraocentrovitaldonosolugardetraballo.Apesardiso,opapelsegueaserunelementoomnipresentenasnosasoficinas,unmaterialdetraballobásicoparaastarefasadminis-trativase,aínda,osoporteuniversaldadocumentación.Unhacombinaciónpoucopensadadeordenadoresepapelpodedarlugaraunincrementoirresponsabledoconsumodesteúltimo,domesmoxeitoqueunusoeficientedosmediosinformáticospresentaunpotencialdeaforrodepapelmoielevado.
Aintroducióndecriteriosambientaisnaadquisicióndepapelésóunmedioparaachegármonosaoobxectivofinal:reducirosimpactosambientaisrelacionadoscoconsumodepapel.Nestesentidohaiunhaseriedemedidasquedebemosterencontaantesdaadquisiciónequeestánrelacionadasco«fluxo»depa-pel,édicir,coseuconsumocomo,reducíndooaomínimoim-prescindible.Mesmoseacompraverdepodeconduciráadqui-sicióndeprodutosmáiscaros,asúacombinaciónconmedidasdeaforroderiva,xeralmente,nunhasoluciónmáiseconómicatantoparaaentidadecomonoplanoindividualouparticular.
62
COMPRAPÚBLICAVERDEDEPAPEL
Algunhaspropostassonasseguintes:
- Dispoñer de equipos que permitan fotocopiar ou imprimir documentosadobrecara(funcióndúplex).Destemodo,póde-sereduciroconsumonun50%paracadausoconcreto.-Utilizaropciónsdeimpresiónderedución(2páxinasen1).Conisoauméntaseoaforrodepapelatéun75%encombina-cióncoaimpresiónadobrecara.-Utilizarprogramasdecorrecciónortográficaenpantallaparaevitarimpresiónsinnecesarias.-Utilizarmediosderevisióndedocumentoselectrónicos(op-ciónsderastrexodecambios).-Aceptarparausointernodocumentosconcertascorrecciónsaman(porexemplo,asortográficas);-Utilizarocorreoelectrónicoparaintercambiardocumentosprovisionais,oqueaxudaaevitarimpresiónsinnecesarias.-Centralizarecompartirimpresoras,fotocopiadorasemáqui-nasdefax,ademaisdedispoñerdeaplicaciónsdeconfirmaciónde impresión.-Dispoñerdeaplicaciónsinformáticasparaenviarerecibirfaxen formato electrónico.- Reutilizar follas escritas ou impresas por unha soa cara para borradores,apuntamentos,bloquesdenotaseoutrosusosin-ternos (dispoñerde caixasoubandexasparadepositarpapelpretodasimpresoras)2.- Usar o papel co tamaño axeitado para cada ocasión (nonapuntarunnúmerodeteléfononunhafollaA4,porexemplo)
2.VéxaseainiciativadaOMA“Re-utilizando:2usos,2caras”;
máisinformaciónen:http://www.udc.es/sociedade/medio_
ambiente/residuos/index.html
OFICINA DE MEDIO AMBIENTE
UNIVERSIDADE DA CORUÑA
AM