NOLAKOA DA MATERIA BARRUTIK? · Materia ez da jarraia! Zenbat eta maila mikroskopikoagoan behatu...
Transcript of NOLAKOA DA MATERIA BARRUTIK? · Materia ez da jarraia! Zenbat eta maila mikroskopikoagoan behatu...
Materia ez da jarraia!
Zenbat eta maila mikroskopikoagoan behatu materia...
Partikula mikroskopikoz osatua dago.
ohartuko gara jarraikortasunik ez duela.
Solidoek forma eta bolumen konstantea dute:
Solidoen partikulek kokapen finko batean bibratzen dute.
Nola antolatzen dira partikulak gorputzetan?
Likidoek forma aldakorra eta bolumen konstantea dute:
Likidoen partikulak elkartuta daude baina elkarrekiko mugitzen ari dira.
Gasek forma eta bolumen aldakorra dute:
Gasen partikulak barreiatuta daude eta etengabe mugitzen ari dira .
Simulazioak
http://concurso.cnice.mec.es/cnice2005/93_iniciacion_interactiva_materia/curso/materiales/indice.htm
Egoera aldaketak
Tenperaturak gora, agitazio termikoa handitu.
Tenperaturak behera,agitazio termikoa txikitu.
Egoera aldaketak irauten duen bitartean, tenperaturak konstante irauten du.
Egoera aldaketen tenperaturak substantzien propietate bereizgarriak dira (substantzia mota bakoitzak bere tenperatura propioak ditu).
Substantzia Fusio T (ºC)
Irakite T (ºC)
Oxigenoa -218 -183
Etanola (alkohola)
-117,3 78,5
Ura 0 100
Aluminioa 660 2519
Burdina 1539 2750
Merkurioa -38,9 183
Neutroiak:
Nukleoan daude.
Ez dute karga elektrikorik.
Protoiekin batera atomoaren masa definitzen dute.
Nolakoak dira materia osatzen duten partikulak?
Elektroiak:
Azalean daude nukleoaren inguruan biraka.
Karga negatiboa dute.
Apenas dute masarik.
Protoiak:
Nukleoan daude.
Karga positiboa dute.
Neutroiekin batera atomoaren masa definitzen dute.
Materia, oinarrian, atomoz dago osatua.
Karga positiboen eta negatiboenkopurua berdina da.
Atomoa neutroa da!!!
AzaleanNukleoan
Atomo guztiak berdinak dira?
Atomoak nukleoan dituzten protoi kopuruaren arabera bereizten dira.
Atomo mota bakoitzari (protoi kopuru jakin bat duen atomo motari) elementu kimiko deritzo.
Adibidez:Adibidez:Hidrogenoaren atomoekprotoi bat dute nukleoan.
Oxigenoaren atomoek8 protoi dituzte nukleoan.
Uranioaren atomoek92 protoi dituzte nukleoan.
Naturan ezagutzen ditugun elementuak protoi kopuruaren arabera diagrama batean ordenatzen ditugu:
Taula Periodikoa
Taula elementuz elementuhttp://www.alonsoformula.com/ezorganikoa/tabla_periodica.htm
Nitrogenoa7
N14
Elementuaren izenaZenbaki atomikoa (Z)Protoi kopurua(=elektroi kopurua)
Sinboloa
Masa zenbakia (A)Nukleoko protoien eta neutroien batura
Ze oinarrizko informazio ematen du taulak elementuei buruz?
Sodioa11
Na23
Beruna82
Pb207
Karbonoa6
C12
Karbonoak nukleoan 12 partikula ditu (6 protoi eta 6 neutroi), eta azalean 6 elektroi.
Sodioak nukleoan 23 partikula ditu (11 protoi eta 12 neutroi),
eta azalean 11 elektroi.
Berunak nukleoan 207 partikula ditu (82 protoi eta 125 neutroi),
eta azalean 82 elektroi.
Eraiki zuk zeuk atomoak!
http://concurso.cnice.mec.es/cnice2005/93_iniciacion_interactiva_materia/curso/materiales/indice.htm
Atomoak elkartu eta molekulak osatzen dituzte
02
Bi oxigeno atomo elkartuz gero oxigeno molekula eratzen da.
H20
Bi hidrogeno atomo eta oxigeno atomo bat elkartuz gero ur molekula eratzen da.
CH4
Karbono atomo bat eta lau hidrogeno atomo elkartuz gero metano molekula eratzen da.
Ur molekulen multzoek ura deitzen dugun substantzia eratzen dute.
Atomoek, hainbat eratan elkartu, eta oso egitura desberdinak sortzen dituzte.
Sodio eta kloro atomoak proportzio berean elkartzen dira kristal sarea osatuz.
Sukaldeko gatza (NaCl)
Gure gorputzak erabiltzen duen erregai nagusiaren molekulak 6 karbono, 12 hidrogeno eta 6 oxigeno atomoren elkartzeak dira.
Glukosa (C6H12O6)
Azido sulfurikoa (H2SO4) Sufre, oxigeno eta hidrogeno atomoz osatutako substantzia honek erredura larriak eragin ditzake.
Molekulak zenbat atomo motaz daude osatuta?
Materia sailkatzeko modu bat...
Propietate bereizgarriak dituzte.
Propietateak osagaien arabera aldatzen dira.
Osagaiak lehen begiratuan bereizi daitezke?
Materia
Substantziak Nahasteak
Elementuak Konposatuak Heterogeneoak Homogeneoak
Bakar bat Hainbat desberdin EzBai
Zenbat molekula motaz dago osatua?
Bakar bat Hainbat desberdin