Δ Η Μ Ο Κ Ρ Ι Τ Ε Ι Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Θ Ρ Α Κ Η Σ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Ι

ΟΡΟΣ: VIRTUAL REALITY-ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΒΙΒΛΙΟ: THE VIRTUAL DIMENSION, ARCHITECTURE, REPRESENTATION

AND CRASH CULTURE, BECKMANN JHON

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Π. ΜΑΝΤΖΟΥ ΟΜΑΔΑ V : PLATFORMS COLLECTIVITIES AND THE NEW PUBLIC SPACE ΦΟΙΤΗΡΙΑ: Πάτκου-Πιτσαλίδου Ευδοκία Α.Μ. : 601448 ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ: 2015-2016

ΕΞΑΜΗΝΟ: 7ο

1. Παρουσίαση του όρου

Virtual Reality- Εικονική Πραγματικότητα

1.α) Συνοπτική περιγραφή

Οι τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητας και προσομοίωσης σε συνδυασμό

με τη δυνατότητα συνεχούς σύνδεσης των χρηστών με το διαδίκτυο, προκαλούν

σημαντικές μεταβολές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε το χώρο

όπου τώρα είναι άπειρος και άυλος.

Σε έναν εικονικό χώρο όπου ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να κινηθεί

ελεύθερα αλληλοεπιδρώντας παράλληλα τόσο με αντικείμενα όσο και με άλλους

χρήστες , δημιουργείται ένας νέος γόνιμος δημόσιος χώρος. Ως αποτέλεσμα οι

κοινότητες ανθρώπων έχουν την δυνατότητα να εξερευνήσουν νέους τρόπους

διάδρασης και συνεργασίας. Η εικονική πραγματικότητα συνδέεται με τον

κυβερνοχώρο και δημιουργεί κόσμους υπαρκτούς ή μη.

Η Εικονική Πραγματικότητα αποτελεί ουσιαστικά μια διεπαφή υψηλού

επιπέδου που περιλαμβάνει προσομοιώσεις πραγματικού χρόνου σε τρισδιάστατο

χώρο και αλληλεπιδράσεις μέσα από πολλά κανάλια αισθήσεων. Πρόκειται για ένα

εργαλείο μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η υπέρβαση του ανθρώπινου σώματος ,

χάρη στην εμβύθιση (immersion), και η δημιουργία μιας ουτοπίας που φιλοξενεί

όλες τις προσδοκίες της ανθρώπινης πραγματικότητας η οποία χαρακτηρίζεται από

υλική και ηθική φθορά.

O Ivan Sutherland είπε σχετικά με την ψευδαίσθηση που προκαλεί ο υπολογιστής:

”The screen is a window through which one sees a virtual world. The

challenge is to make that world look real, act real, sound real, feel reel.”

1.b) Αναλυτική περιγραφή

Ιστορία και Εξέλιξη

Η ιστορία της Εικονικής Πραγματικότητας, ξεκινά από τις πρώτες στιγμές που

ο άνθρωπος θέλησε να εκφραστεί, με τις προϊστορικές ζωγραφιές σε σπηλιές αλλά

και με τα διάφορα θρησκευτικά τελετουργικά, που προσπαθούσαν να αγκαλιάσουν

όλες τις ανθρώπινες αισθήσεις και να προκαλέσουν δέος και θαυμασμό όπως το

αρχαίο ελληνικό δράμα και τα Διονύσια. Ο άνθρωπος έψαχνε πάντα εμπειρίες σε

εναλλακτικές, εικονικές πραγματικότητες, με παραδείγματα από το χώρο της

λογοτεχνίας: την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων.

Παρόλα αυτά η σύνδεση του όρου με τον ψηφιακό τομέα είναι πρόσφατη

αφού έχει να κάνει με τις εφαρμογές της μοντέρνας εικονικής πραγματικότητας. Ο

πατέρας του όρου όμως ήταν ο Jaron Lanier, ο οποίος έδωσε τον εξής ορισμό το

1989: "Ένα αλληλεπιδραστικό, τρισδιάστατο περιβάλλον, φτιαγμένο από

υπολογιστή, στο οποίο μπορεί κάποιος να εμβυθιστεί, όπως αναφέρεται στο βιβλίο

‘The oxford handbook of virtuallity’

Τελευταία στην επιστημονική κοινότητα αποφεύγεται η χρήση του όρου

Εικονική Πραγματικότητα λόγω της αντιφατικότητάς του και χρησιμοποιείται ο όρος

Εικονικό Περιβάλλον, Virtual Environment στα αγγλικά.

Συνήθως η εικονική πραγματικότητα περιγράφεται με τα τρία Ι -immersion,

interaction, imagination (εμβύθιση, αλληλεπίδραση, φαντασία)- περιοριζόμενη από

την ανθρώπινη φαντασία όσον αφορά στις εφαρμογές της. Ένα Εικονικό

Περιβάλλον πρέπει να καλύπτει τις ακόλουθες απαιτήσεις σύμφωνα με τον William

Winn (HIT Lab University of Washington, 1996):

Δημιουργείται από μία βάση δεδομένων με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή

Επιτρέπει σε σημαντικό βαθμό την αλληλεπίδραση του χρήστη—το

περιβάλλον ανταποκρίνεται στις δράσεις του χρήστη.

Οι χρήστες λειτουργούν σε αυτό χρησιμοποιώντας σε μεγάλο βαθμό

διαισθητικές μεθόδους εισαγωγής δεδομένων (intuitive input devices) όπως

λόγος, χειρονομίες και εργαλεία όπως joysticks, spacemouse, κλπ.

Δημιουργεί μία αίσθηση παρουσίας—πείθει το χρήστη ότι είναι σε ένα άλλο

περιβάλλον από το πραγματικό (immersion)

Tα κριτήρια δεν είναι μοναδικά αλλά μόνο ο συνδυασμός τους δίνει τα απαραίτητα

στοιχεία για να θεωρηθεί μία κατάσταση Εικονικής Πραγματικότητας.

Φυσική και Εικονική Πραγματικότητα

Μελετώντας κανείς τα φυσικά σε σύγκριση με τα εικονικά περιβάλλοντα

μπορεί να συμπεράνει ότι αναδύεται σιγά σιγά μια νέα εποχή όπου ο δημόσιος

χώρος με όλα τα χαρακτηριστικά και τις δραστηριότητες που περιλαμβάνει

μεταβαίνει στο διαδίκτυο.

Ένας εικονικός χώρος σχεδιάζεται και δεν έχει υλική υπόσταση. Είναι η

αναπαράσταση μιας μορφής ή μιας ιδέας. Σε σύγκριση με τον πραγματικό κόσμο

έρχεται σε αντίθεση με τις θεωρίες που επικρατούσαν στο πέρασμα των αιώνων. Οι

πολλαπλές διαστάσεις του σύμπαντος σύμφωνα με τη θεωρία της σχετικότητας και

τη θεωρία των χορδών αντικατοπτρίζονται στο δίκτυο τόπων που δημιουργείται

στον εικονικό κόσμο του κυβερνοχώρου.

Όλες οι πληροφορίες που περιέχει είναι προσβάσιμες από όλους και από

παντού καθώς δεν υπάρχει η έννοια της απόστασης . Αντίθετα η δυνατότητα που

έχουν δύο άνθρωποι να συνομιλήσουν και να δραστηριοποιηθούν με κοινό τρόπο

στον φυσικό χώρο, είναι απόλυτα εξαρτημένη από την απόσταση. Επιπλέον στον

εικονικό χώρο δεν υπάρχουν δρόμοι και πόρτες για τη μετακίνηση αλλά

ηλεκτρονικές διευθύνσεις και κωδικοί πρόσβασης. Τα όρια δεν είναι πλέον φυσικά

όπως στον πραγματικό κόσμο. Αντίθετα οι χωρικές οργανώσεις ορίζονται από

συνδέσμους. Τα όρια της φυσικής σφαίρας έχουν καλυφθεί από την

ψηφιακή. Ο βαθμός εμβύθισης αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς και υπόσχεται

ουσιαστικά τη δημιουργία εικονικών κόσμων μέσα στους οποίους ο χρήστης θα

μπορεί να ζήσει ολοκληρωτικά. Αυτό συμβαίνει χάρις στα κοινωνικά δίκτυα, τις

ηλεκτρονικές αγορές και βιβλιοθήκες, τις εικονικές κοινότητες και όλες τις

υπόλοιπες πτυχές του διαδικτύου που επιτρέπουν την πραγματοποίηση

δραστηριοτήτων του φυσικού κόσμου στον κυβερνοχώρο. Οι τεχνολογίες διεπαφής

όμως γίνονται όλο και περισσότερο πολυαισθητιριακές.

Η επικοινωνία των ανθρώπων στο μέλλον προβλέπεται

να μην περιοριστεί στην οθόνη, η οποία επιτρέπει μόνο την οπτική και ακουστική

διέγερση. Αντίθετα οδηγούμαστε σε μια νέα εποχή η οποία θα περιλαμβάνει

τεχνολογίες διεπαφής που είναι δυνατές να δημιουργήσουν συναισθήματα και να

διεγείρουν το νευρολογικό σύστημα. Αυτό επιτυγχάνεται με την ένωση ανθρώπου-

μηχανής (cyborg) και την διέγερση και επαύξηση των αισθήσεων, όπου το σώμα

δέχεται πιέσεις και δονήσεις μέσω της στολής.

Ταυτόχρονα όμως ,ενώ οι αποστάσεις

μειώνονται το σώμα αχρηστεύεται και το εικονικό περιβάλλον του διαδικτύου

γίνεται η νέα ‘κατοικία΄ του μυαλού. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι

υβριδικοί χώροι οι οποίοι συνδυάζουν το φυσικό με το ψηφιακό στοιχείο, σ’ ένα

περιβάλλον το οποίο δημιουργείται από την αλληλεπίδραση των συνδεδεμένων

χρηστών στο φυσικό χώρο με ψηφιακά περιβάλλοντα και εικονικούς κόσμους. Η

εμφάνιση των τεχνολογιών φορητών συσκευών ασύρματης δικτύωσης, έχει

δημιουργήσει τη δυνατότητα του να είσαι συνεχώς συνδεδεμένος στο διαδίκτυο.

Θα μπορούσε να πει κάποιος πως με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται μια συνεχής

και απρόσκοπτη επαφή με τον ψηφιακό κόσμο. Ακριβώς λόγο της δυνατότητας

συνεχούς διαδικτυακής σύνδεσης, οι χρήστες δεν αντιλαμβάνονται το φυσικό και

τον ψηφιακό χώρο ως δύο ξεχωριστά αυτόνομα στοιχεία. Αυτό το γεγονός οδηγεί

σε μία κατεύθυνση όπου πλέον ο χώρος , γίνεται αντιληπτός ως ένα ενιαίο

υβριδικό περιβάλλον με φυσικές αλλά και ψηφιακές διαστάσεις. Σε ένα τέτοιο

περιβάλλον η έννοια της εμβύθισης όχι μόνο περνάει σε άλλη διάσταση ,καθώς

πλέον δεν υφίσταται η απόσταση ανθρώπου-οθόνης, αλλά σταματά να υπάρχει σαν

αίσθηση.

Εικονικό και Κοινωνικό Περιβάλλον

Αξιοσημείωτο είναι βέβαια το γεγονός, ότι μέσα από τα περιβάλλοντα αυτά

είναι δυνατό να επιτευχθεί η πλήρης εγγύτητα. Ακόμα η δυνατότητα ανθρώπινης

επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης πλησιάζει όλο και περισσότερο την επικοινωνία

‘Face to face’ με την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Μέσα από παράθυρα συνομιλίας,

video κλήσεις, κτλ το διαδίκτυο δίνει τη δυνατότητα συγκρότησης μιας κοινωνικής

δραστηριότητας. Με αυτόν τον τρόπο οι κοινότητες ανθρώπων μπορούν να

οργανώσουν μια συλλογική δράση μέσα στην φυσικότητα των διαδραστικών

περιβαλλόντων, μέσα από τις συνδεόμενες παργματικότητες (Linked realities) ,όπως

θα έκαναν και σε μια δημόσια πλατεία. Αυτές οι Online κοινότητες βέβαια

αντικατοπτρίζουν όλες τις πτυχές του πραγματικού κόσμου επομένως και τις

κοινωνικές τους ανισότητες.

Η αίσθηση της συλλογικότητας συγκροτείται πια όχι μόνο με βάση τη

γεωγραφική συνάφεια και την κοινή <<ταυτότητα>> των κατοίκων λόγω χώρου. Ένα

νέο είδος δημόσιου χώρου μπορεί να αναδυθεί από το χαρακτηριστικό της

«ταυτοχρονίας» του δικτύου. Ο χώρος αυτός οργανώνεται με κοινό χαρακτηριστικό

την χρονική σύμπτωση και όχι τη σχέση γειτονίας. Δηλαδή από ένα πλέγμα

γεγονότων που οργανώνονται ταυτόχρονα και αλληλοσυνδέονται, έτσι ώστε η φύση

τους να εξαρτάται από την ταυτόχρονη αυτή συμμετοχή τους και συνύπαρξή τους.

Με τον τρόπο αυτό συγκροτούν συσσωματώσεις με βασικό συνδετικό το χρόνο,

δηλαδή ο χώρος αυτός δημιουργείται από γεγονότα που συμβαίνουν ταυτόχρονα.

Mπορούμε πλέον να μιλάμε για έναν νέο άυλο ψηφιακό δημόσιο χώρο

μέσω του οποίου υπάρχει η δυνατότητα να οργανωθεί η συλλογική δράση αφού

επιτρέπει την αλληλεπίδραση των ανθρώπων. Ο χώρος αυτός επιτρέπει παράλληλα

την ανάπτυξη μιας κοινωνικής δραστηριότητας τόσο στον ψηφιακό όσο και στον

πραγματικό κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο οι δύο αυτοί κόσμοι αλληλοεπιδρούν και

εξελίσσονται μαζί.

Επιπλέον λόγω της εμβύθισης που συντελείται στις εικονικές

πραγματικότητες ο χρήστης παρουσιάζει μια σύγχυση και ασάφεια σε σχέση με τον

καθορισμό της θέσης και της κίνησής του αλλά και με τις διαδικασίες με τις οποίες

καθορίζεται η ταυτότητα και ο τρόπος αναγνώρισης των ατόμων που εισάγονται σε

αυτόν. Σύμφωνα με τον Peter Anders στο βιβλίο Envisioning Cyberspace όπου

χρησιμοποιεί την λέξη Αvatar διαπιστώνει ότι έχουμε ήδη εξοικειωθεί στο να

ταυτίζουμε κάποια πρόσωπα με την θέση τους στο χώρο, μέσα από προβαλλόμενες

εικόνες τους. Η φυσική ύπαρξή μας (σώμα) έρχεται σε αντίθεση με την

προσομοίωσή μας στο διαδίκτυο.

Επιπλέον αφού όλες οι ανάγκες του ανθρώπου για επικοινωνία,

εκπαίδευση, εργασία, ψυχαγωγία ικανοποιούνται ψηφιακά από το σπίτι, ο

ιδιωτικός χώρος γίνεται δημόσιος (Cyberspace).

Εικονικό Περιβάλλον και Αρχιτεκτονική

Την ίδια στιγμή ο ψηφιακός κόσμος φαίνεται να παρέχει μια μοναδική

δημιουργική ελευθερία και να αποτελεί ένα επαναστατικό μέσο για τον σχεδιασμό,

ικανό να αλλάξει πολλές από τις απόψεις μας σχετικά με την αρχιτεκτονική και την

πόλη.

Σημαντικό είναι πως παρά τη μετακίνησή τους στον εικονικό χώρο τα

βασικά χαρακτηριστικά πραγματικών χώρων διατηρούνται: χρήση, όρια, ανοίγματα,

δομή, μορφή, αντίληψη κτλ. Στην πραγματικότητα ο εικονικός χώρος αποτελεί ένα

ψηφιακό αντίγραφο της αρχιτεκτονικής του πραγματικού, έχει δανειστεί το

λεξιλόγιό της και έχει αναπτύξει τα στοιχεία, τις τακτικές και τις στρατηγικές της

προκειμένου να “στεγάσει” τις αντίστοιχες δραστηριότητες στα πλαίσιά του. Το

ενδιαφέρον είναι πως ο δανεισμός αυτός τελικά επιστρέφει στις μέρες μας

στρέφοντας την αρχιτεκτονική προς μία νέα κατεύθυνση: Η αρχιτεκτονική έχει

αρχίσει να δανείζεται από τις μορφές και δομές του εικονικού χώρου,

επανακτώντας πολλές φορές το “χαμένο” έδαφος. Στα πλαίσια αυτά εμφανίζεται

μια νέα δραστηριότητα για τον Αρχιτέκτονα μηχανικό: η δράση του ως μελετητή–

Κατασκευαστή στον εικονικό χώρο, στην εικονική (VR) και την επαυξημένη

πραγματικότητα (AR) (cyberarchitect). Η συνεχής αύξηση του

πληθυσμού ,η καταστροφή της βιόσφαιρας, η φθορά του αστικού χώρου

δημιουργούν μη βιώσιμες αστικές περιοχές όπου οι άνθρωποι αρχίζουν και

ονειρεύονται ουτοπίες, όπου οι κοινότητες συνυπάρχουν αρμονικά σε δημόσιους

ανοιχτούς χώρους με απεριόριστη ατομική ελευθερία. Οι εικονικές

πραγματικότητες στον κυβερνοχώρο δημιουργούν την αίσθηση της ουτοπίας χάρη

στις τεχνολογικές καινοτομίες. Αυτό που ονειρεύεται πλέον η ανθρωπότητα είναι

έναν άδειο, ανέγγιχτο χώρο να κρατήσει τις ουτοπικές ενέργειές , ένα κενό που

περιμένει να γεμίσει με όλες τις προσδοκίες. Αντίθετα σε ότι είχε προβλεφθεί, ο

χώρος αρχίζει και γίνεται ξανά εμμονή στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας.

1.c) Εικονογραφικές Αναπαραστάσεις του Όρου

Εικόνα 1: Ένα τυπικό σύστημα εικονικού περιβάλλοντος που αφορά εξομοιωτή

οδήγησης

Eικόνα 2: Αναπαράσταση ενός δωματίου CAVE. Αποτελούνται από ένα δωμάτιο

στους τοίχους, το δάπεδο και την οροφή του οποίου προβάλλονται εικόνες που

αναπαριστούν απόψεις του εικονικού περιβάλλοντος. Χρησιμοποιείται συνήθως σε

μουσεία για την αναπαράσταση σημαντικών αρχιτεκτονικών, ιστορικών στοιχείων

όπως στο σύστημα ‘κιβωτός’ στην Ελλάδα

Eικόνα 3: Φωτογραφία από την ταινία ‘Ηackers’,1995. Ένας τρισδιάστατος χώρος

του κυβερνοχώρου. Απόσπασμα από την ταινία: ‘’Αυτός είναι ο κόσμος μας τώρα…ο

κόσμος του ηλεκτρονίου και του διακόπτη…Υπάρχουμε χωρίς χρώμα δέρματος,

χωρίς εθνικότητα, χωρίς θρησκευτική προκατάληψη….και μας αποκαλείτε

εγκληματίες….Ναι είναι εγκληματίας. Το έγκλημά μου αυτό της περιέργειας.’’

Εικόνα 4 : Ένα μελλοντικό υβριδικό περιβάλλον όπου ο εικονικός και υβριδικός

κόσμος συνυπάρχουν και αλληλεξαρτώνται. Ο εικονικός χώρος μεταναστεύει από το

περιοριστικό και δισδιάστατο πλαίσιο της οθόνης του υπολογιστή στο ευρύτερο

χωρικό περιβάλλον της καθημερινής ανθρώπινης διαβίωσης.

Εικόνα 5: Οι ανισότητες θα φαίνονται και στην εικονική πραγματικότητα του

κυβερνοχώρου. Οι λίγοι που θα διαθέτουν τα χρήματα θα αποκτούν περισσότερο

εικονικό χώρο, γρηγορότερες συνδέσεις, καλύτερα avatar σε αντίθεση με τους

οικονομικά αδύναμους.

2. Περίληψη του βιβλίου

Το θέμα του βιβλίου στρέφεται γύρω από το κεφάλαιο της εικονικής

πραγματικότητας. Το βιβλίο εξετάζει κριτικά το ρόλο που παίζουν οι ψηφιακές

τεχνολογίες και οι τεχνολογίες εμβύθισης πάνω στις μεθόδους που

χρησιμοποιούνται από αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, καλλιτέχνες έτσι ώστε να

αντιληφθούν και να αναπαραστήσουν νέους χώρους μεσολάβησης, τοπολογίες,

και τόσο πραγματικές όσο και εικονικές κοινότητες. Πρόκειται για μια συλλογή

διεπιστημονικών δοκιμίων που αναλύουν τις συνέπειες της ψηφιοποίησης μέσα

από μια ποικιλία πολιτιστικών και θεωρητικών απόψεων.

Ο συγγραφέας ξεκινάει την ανάλυσή του αφηγούμενος την εμπειρία του στο

διαδίκτυο ,όπου κάθε εντολή του υπολογιστή μαγεύει τον χρήστη ο οποίος συγχέει

όλο και περισσότερο τον πραγματικό με τον εικονικό κόσμο. Είναι πλέον γεγονός ότι

περνάμε σε μια μεταβατική εποχή, μέσω των δορυφορικών υπερσυνδέσεων ,των

server επικοινωνίας κτλ, όπου οι φυσικές ιδιότητες αντικαθίστανται από τις μετα-

ιδιότητες, τα μετα-σύμβολα και τους μετα-χώρους.

Στο επόμενο κεφάλαιο ο συγγραφέας τεκμηριώνει την άποψή του ότι η

εικονική διάσταση έρχεται σε ρήξη με την αντίληψη του χώρου. Στην αρχή

επικρατούσε ο νόμος της προοπτικής (Brunelleschi) κατά τον οποίο υπάρχει ένα

σημείο όρασης και γνώσης (single point of view). Αργότερα με τον κυβισμό (Picasso)

επικράτησε η θεωρία των ταυτόχρονων πολλαπλών σημείων όρασης (multiple

points of view). Tέλος η θεωρία της σχετικότητας για τις πολλαπλές διαστάσεις του

χώρου (Einstein), είναι αυτή που μπορεί να ταυτιστεί καλύτερα με την εικονική

πραγματικότητα.

Στη συνέχεια αναφέρεται στα περιβάλλοντα εμβύθισης και τα επαυξημένα

περιβάλλοντα, τα οποία συνεισφέρουν στην μετάβαση από το αναλογικό στο

ψηφιακό, χαρακτηριστικά του οποίου είναι η απόλυτη προσομοίωση , η άμεση

μεταβίβαση πληροφοριών και η ταυτόχρονη εκτέλεση εργασιών. Οδηγούμαστε

λοιπόν στο συμπέρασμα ότι τα όρια της φυσικής σφαίρας έχουν καλυφθεί από την

ψηφιακή. Ζούμε σε έναν αιώνα , που χαρακτηρίζεται από τη ταχεία τεχνολογική

πρόοδο και όπου οι προηγμένες τεχνολογίες δεν έχουν μόνο καταφέρει να

συμβαδίσουν με την πραγματικότητα, αλλά τη έχουν με πολλούς τρόπους ήδη

ξεπεράσει.

Έπειτα εκθέτει την άποψη ότι, παρόλο που οι οθόνες του υπολογιστή και της

τηλεόρασης έχουν αντικαταστήσει τα παράθυρα του έξω κόσμου, δεν χαρίζουν

καμιά αίσθηση διαφυγής και υπέρβασης. Ο άνθρωπος πλέον προσπαθεί να

σχηματοποιήσει το φυσικό σώμα του ,όπως χειραγωγεί και τα pixels της οθόνης του

υπολογιστή.

Σε ένα άλλο κεφάλαιο γίνεται η σύγκριση των νέων τεχνολογιών με την

αρχιτεκτονική. Η απουσία φυσικού χώρου δημιουργεί δυαδικούς

κωδικοποιημένους χώρους. Σύμφωνα με το συγγραφέα η αρχιτεκτονική εδώ είναι

αόρατη καθώς αφορά την οργάνωση πληροφοριών. Οι χωρικές οργανώσεις

ορίζονται από συνδέσεις και όχι από όρια. Χωρίς τον χώρο όμως δεν μπορεί να

υπάρξει η έννοια της παρουσίας σε ένα περιβάλλον, ούτε της αυθεντικής ύπαρξης

στο κόσμο. Στα περιβάλλοντα εικονικής πραγματικότητας

η ύλη εξαφανίζεται για χάρη της πληροφορίας. Η αρχιτεκτονική γίνεται σύμβολο

στο χώρο παρά μορφή. O συγγραφέας εδώ αναφέρει την Αντι-χωρική αρχιτεκτονική

(antispacial architecture) όπου η αρχιτεκτονική της επικοινωνίας ξεπερνά το χώρο.

Πρόκειται για το σχεδιασμό περιβαλλόντων εμβύθισης στα οποία το εικονικό

γίνεται πραγματικό και το πραγματικό γίνεται εικονικό. Εδώ η δομική έκφραση και

ειλικρίνεια χάνουν όλο το νόημα ύπαρξης.

Επίσης στον εικονικό χώρο εξαφανίζονται οι τρεις αρχές της

αρχιτεκτονικής, δηλαδή το πρόχωμα (earthwork), η εστία και η πλαισίωση

(framing). Αντίθετα δημιουργείται μια άλλη αρχή, αυτή της αβαρoύς μεμβράνης

που περικλείει το σύνολο. Αναφέρεται επίσης ότι η ηλεκτρονική πραγματοποίηση

της αρχιτεκτονικής μέσω των ειδικών προγραμμάτων υπολογιστή δεν χρειάζεται να

ακολουθεί την περιοριστική λογική του φυσικού κόσμου σε αντίθεση με την υλική

της πραγματοποίηση. Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι οι προγραμματιστές των CAD

προσπαθούν να αντικατοπτρίσουν στα προγράμματα εργαλεία του φυσικού κόσμου

ενώ οι κατασκευαστές μηχανών παραγωγής προσπαθούν να δημιουργήσουν

συσκευές που πραγματοποιούν τις λειτουργίες των προγραμμάτων CAD.

Έπειτα φαίνεται η πεποίθηση του συγγραφέα ότι η τηλεόραση υστερεί κατά

πολύ σε σχέση με τις τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητάς. Αυτές παρέχουν ένα

ζεστό χώρο μέσω της διαδικτυακής επικοινωνίας (cyber-companionship) και την

φυσικότητα των διαδραστικών περιβαλλόντων , σε αντίθεση με τον έλεγχο και την

παθητικότητα που χαρακτηρίζουν τις τηλεοπτικές συσκευές. Αξίζει να τονίσουμε ότι

χάρις στην εμβύθιση πλέον το το ρήμα ’βλέπω’ γίνεται ‘είμαι’ και ο ‘δέκτης-

παρατηρητής’ γίνεται ‘πλοηγός’.

Οι οθόνες είναι ένα μέρος μιας μηχανής που φαντάζουν να κρύβουν μέσα

έναν κόσμο που αποτελείται από ένα κύκλωμα τόπων στα οποία ο χρήστης μπορεί

να κατοικίσει. Ο συγγραφέας σχολιάζει ότι, το γεγονός ότι η οθόνη έχει την

ικανότητα να εκπέμπει μια τόση δυνατή σύνδεση με χώρους και εδάφη σημάνει το

τέλος του κινηματογράφου και της τηλεόρασης.

Είναι αναπόφευκτο ότι ο κυβερνοχώρος θα απαιτεί τη συνεχή

σχεδίαση και οργάνωση από ειδικούς κυβερνο-αρχιτέκτονες. Οι νόμοι της φύσης θα

πρέπει να εναρμονίζονται και με τον εικονικό κόσμο έτσι ώστε ο κυβερνοχώρος να

μετατραπεί σε καθρέφτη του κόσμου. Στο βιβλίο χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι

δύο ίδια αντικείμενα δεν θα μπορούν να βρίσκονται την ίδια στιγμή στον ίδιο χώρο

(principle of exclusion) , και θα πρέπει να έχουν τροχιά κίνησης, χώρο και χρόνο

(principle of maximal exclusion). Eπίσης οι χρήστες δεν μπορούν να είναι αόρατοι

από άλλους αλλά μπορούν να επιλέγουν να μη βλέπουν τους υπόλοιπους (principle

of personal visibility) και όλοι θα πρέπει αν βλέπουν το ίδιο πράγμα (principle of

commonality). Η αληθοφάνεια του εικονικού κόσμου θα εξαρτάται από το βαθμό

αδιαφορίας του χρήστη για το περιβάλλον του (principle of indifference). Τέλος η

μετακίνηση ενός χρήστη θα πρέπει να έχει επιπτώσεις ανάλογες της απόστασης

(principle of transist). Επίσης αποδοκιμάζονται οι σημερινές οπτικές

προσομοιώσεις, οι οποίες έχουν να κάνουν με τη δημιουργία ψευδαισθησιακών

εμπειριών του μυαλού μέσω της εξαπάτησης της προοπτικής. Αντίθετα ο

συγγραφέας υποστηρίζει θερμά ότι οι μονοαισθητήριες τεχνολογίες διεπαφής θα

πρέπει να μετατραπούν σε πολυαισθητήριες σωματικές εμπειρίες. Το μέλλον της

επικοινωνίας προβλέπει την ανάδυση του σώματος ως μια συναισθηματική

σωματική διεπαφή. Στη συνέχεια γίνεται λόγος για προβλέψεις της

εξέλιξης των τεχνολογιών του μέλλοντος οι οποίες στηρίζονται στον ίδιο τον

συγγραφέα αλλά και σε φουτουριστές, σεναριογράφους επιστημονικής φαντασίας,

επιστήμονες κ.α. Παρατηρούμε λοιπόν ότι σιγά σιγά η απόσταση ανάμεσα στο

ανθρώπινο σώμα και τον υπολογιστή μικραίνει με την πρόοδο της τεχνολογίας ,

οδηγώντας τελικά στο τέλος της οργανικής ζωής και τη μετατροπή του σώματος σε

καθαρά δεδομένα. Οι φυσικές ιδιότητες θα επεκταθούν μέσα από μηχανικά

στοιχεία στο σώμα. Σύμφωνα βέβαια με την δυτική

επιστήμη οι άνθρωποι είναι μονάχα υλικά σώματα χωρίς ύπαρξη ψυχής που να μη

υπακούει στους άκαμπτους νόμους της φύσης. Η εικονική πραγματικότητα όμως

επαναφέρει την παλιά θεωρία της διπλής πραγματικότητας (Descartes) όπου

σύμφωνα με αυτή, το βασίλειο της κινουμένης ύλης και το βασίλειο των σκέψεων

και των συναισθημάτων συνυπάρχουν. Έτσι λοιπόν στον κυβερνοχώρο σπάει ο

δεσμός με το σώμα επιτυγχάνοντας μια μορφή ψηφιακής αθανασίας. Συνεπάγεται

άρα ότι ο κυβερνοχώρος θα αποτελέσει έναν παράδεισο ψηφιακής δημοκρατίας και

απεριόριστης ατομική ελευθερίας. Καθώς ανακαλύπτουμε την αλγοριθμική

διάσταση της δημιουργικότητας και της εκμάθησης, θα κάνουμε πλέον λόγο όχι για

μηχανές αλλά για μηχανές τεχνητής νοημοσύνης. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές δεν

θα είναι μια μεταφορά του μυαλού , αλλά ένας αμιγής εγκέφαλος. Αναπόφευκτα οι

έξυπνες μηχανές θα ξεπεράσουν τους ανθρώπους. Το βιβλίο κάνει λόγο για σενάρια

επιστημονικής φαντασίας κατά τα οποία επιτυγχάνεται η αθανασία του ανθρώπου

με το ανέβασμα (upload) της συνείδησης στο διαδίκτυο.

Σε άλλες αναφορές βλέπουμε ότι οι

τεχνολογίες εμβύθισης θα κάνουν πραγματικότητα τα συνδεδεμένα κυβερνο-όνειρα

(cybernetic dreams) όπου οι φαντασιώσεις θα πραγματοποιούνται μέσω

νευρολογικής διεπαφής. Επίσης το σώμα θα αρχίσει να μορφοποιείται στις

απαιτήσεις μιας μετα-ανθρώπινης εποχής όπου θα υπάρχουν υποκατάστατα

νευρολογικών λειτουργιών. Η τεχνολογία νευρικής προσθετικής διεπαφής που έχει

να κάνει με την ακουστική ,τη όραση και την διέγερση μυών θα εκτιμηθεί πρώτα

από τους ανθρώπους με σωματικά προβλήματα. Αντίθετα όμως μια τέτοια

τεχνολογία μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις αν τεθεί υπό εκμετάλλευση στο

όνομα της πολιτικής εξουσίας. Οι τεχνολογίες

επικοινωνίας θα έχουν πλέον να κάνουν με συνδεδεμένες πραγματικότητες όπου η

διεπαφή θα επιτυγχάνεται με το νευρικό σύστημα. Σιγά σιγά το σώμα που γερνάει

θα αποβάλλεται και οι αισθήσεις μας θα μετατραπούν σε πατρόν που θα μπορούν

να μετακινούνται κατά βούληση μέσω δικτύων πληροφοριών. Επίσης ο

χωροχρόνος θα γίνει πιο ελαστικός. Τέλος αναφέρεται ότι

αφότου η εξέλιξη της ζωής ,η συνείδηση και η κουλτούρα μετατραπούν σε έναν

αλγόριθμο (οι πληροφορίες θα μετατραπούν σε silicon bits) ,ο οποίος θα μπορεί να

μεταφερθεί στους υπολογιστές, η ανθρωπότητα θα καταφέρει να φτάσει σε ένα στο

Σημείο Ωμέγα (omega point). To σενάριο αυτό θα περιλαμβάνει τη δημιουργία

αποικών σε όλο το σύμπαν, τον έλεγχο όλης της ύλης και των δυνάμεων και την

κατάκτηση όλης της γνώσης. Ο συγγραφέας μετά

υποστηρίζει ότι στη σημερινή κοινωνία αποξένωσης και απομόνωσης, ο

κυβερνοχώρος εγγυάται μια αρμονική κοινωνία ανθρώπων. Μέσα από τεχνολογίες

διεπαφής όπως τα ΜUD, η αίσθηση ότι ο κυβερνοχώρος αποτελεί έναν πραγματικό

συνδετικό χώρο θα μεγαλώσει. Oι κοινωνικές ανισότητες πλουσίων και φτωχών

όμως θα καθρεπτίζονται και στον εικονικό κόσμο, αφού οι πρώτοι θα μπορούν να

κατέχουν καλύτερα avatar ή περισσότερη γη κτλ. Τα ΜUD

(multi-user domain) είναι κοινωνικά περιβάλλοντα διαμεσολάβησης στον διαδίκτυο.

Εδώ οι χρήστες κινούνται μέσω εντολών ακολουθιών ή με τηλε μεταφορά. Βέβαια

όσο χρησιμοποιείται η μέθοδος της τηλεμεταφοράς η κοινωνική δραστηριότητα

μειώνεται. Η κίνηση εδώ είναι μια ψευδαίσθηση που ενισχύει το αίσθημα της

εμβύθισης. Η ύπαρξη πολλαπλών εισόδων, όπως και στις πραγματικές πόλεις,

επιτρέπει την αλληλεπίδραση και την ανακάλυψη. Η επικοινωνία και ο διάλογος

γίνεται με τη δημιουργία και το διάβασμα αφηγήσεων γεγονός ενισχύει την

αίσθηση του ‘είμαι’.

Οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν ως θεμέλια το διαδίκτυο, τα μαζικά μέσα,

τους υπολογιστές και αποτελούν εργαλεία έκφρασης ,μορφοποιώντας τις επιθυμίες

μας, όντας κοινωνικοπολιτικά όργανα. Σε μια ηλεκτρονική κοινωνία τα πολιτιστικά

όρια διαγράφουν τα φυσικά επομένως και την ταυτότητα. Αντίθετα δημιουργείται

ένα νέο τοπίο διαφορετικότητας που είναι εκτεθειμένο στην κουλτούρα.

Το διαδίκτυο δίνει μια νέα διάσταση στη κουλτούρα μέσω της εύκολης και

γρήγορης πρόσβασης στην πολιτιστική ζωή χωρίς το εμπόδιο της απόστασης.

Αλλάζει επομένως ο τρόπος πρόσβασης και οργάνωσης της γνώσης. Οι κοινωνίες

στο διαδίκτυο πλέον δεν θα καθορίζονται από τη γεωγραφική σταθερότητα αλλά

μπορούν και υπάρχουν από απόσταση.

Στην συνέχεια το βιβλίο αναλύει την άποψη ότι η απόσταση που δημιουργεί

η τεχνολογία απομακρύνει τον άνθρωπο από τη φύση οδηγώντας σε οικολογική

κρίση. Για αυτό το λόγο είναι αναγκαία η δημιουργία μιας διεπαφής που ελέγχει την

ανθρώπινη αντίληψη ώστε να επιτρέπεται η σύνδεσή μας με τον έξω κόσμο.

Είναι γεγονός ότι ο χώρος πλέον έχει γίνει εμμονή στην σημερινή εποχή της

εικονικότητας. Τα φαινόμενα του υπερπληθυσμού , της καταστροφής της

βιόσφαιρας, του καταναλωτισμού, της παγκοσμιοποίησης δημιουργούν μη

κατοικήσιμους δημόσιους χώρους. Ο εικονικός κόσμος πλέον φαντάζει πιο

ελκυστικός από ποτέ. Έτσι σύμφωνα με το βιβλίο μπορούμε να πούμε ότι το

διαδίκτυο δημιουργεί νέες ουτοπίες αφού πρόκειται για ένα κενό χώρο που

περιμένει να γεμίσει με όλες τις προσδοκίες μας. Παρόλα αυτά μπορούμε να πούμε

ότι οι εικονικές πραγματικότητες αφού βασίζονται και επηρεάζουν την

πραγματικότητα δεν λύνουν τα προβλήματα. Σημαντική είναι και η τάση που

υπάρχει να δημιουργούνται λιγότερο εναλλακτικές πραγματικότητες στον ψηφιακό

κόσμο και να αναπαράγονται περισσότερο οι υπαρκτές.

Έπειτα ο συγγραφέας εξηγεί το φαινόμενο της μη-αυτοματοποίησης

(deautomatization) που δημιουργείται στα περιβάλλοντα εικονικής

πραγματικότητας. Με στόχο να επιτευχθεί η υπέρβαση του χρόνου και του τόπου

άρα και η πλήρης εμβύθιση , επιτρέπεται η εμπειρία μιας αίσθησης με πολλαπλές

λεπτομέρειες ,με το τίμημα όμως της διαστρέβλωσης της προσοχής.

Ένα άλλο φαινόμενο που προσπαθεί να εξηγήσει είναι αυτό της ταχύτητας, η

οποία χαρακτηρίζει το μέλλον ,το οποίο είναι συνδεδεμένο με την τεχνολογία. Ο

συγγραφέας διακρίνει δύο είδη , την μεταβολική και την τεχνολογική ταχύτητα. Η

πρώτη χαρακτηρίζεται από ασυνέχεια λόγω των παρεμβάσεων της κουλτούρας. Η

δεύτερη είναι αόρατη αλλά έχει εμφανή αποτελέσματα και χαρακτηρίζεται από

αποκριτικότητα και προσαρμοστικότητα.

Παρατηρούμε ότι με την πρόοδο της τεχνολογίας ο κόσμος τείνει να

συρρικνωθεί. Κινδυνεύει έτσι να χαθεί η αίσθηση της έκτασης που είναι

συνδεδεμένη με την απεριόριστη αίσθηση ελευθερίας ,επομένως και της

ευημερίας. Σε ένα άλλο κεφάλαιο ο συγγραφέας εκθέτει την

άποψη ότι γεννιέται μια νέα θρησκεία, η Α-θεολογία που έχει ως βάση τη Δαρβινική

θεωρία. Πρόκειται βέβαια για θρησκεία ,αφού συνδέεται με τον προορισμό και τη

σημασία του σύμπαντος. Σύμφωνα με αυτόν, μια τέτοιου είδους φανατική

θρησκεία μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την ανθρωπότητα όπως έχει δείξει

ήδη η ιστορία. O συγγραφέας επίσης προτείνει τα

χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει η τεχνολογία σχεδιασμού διεπαφής όπου ο

χρήστης θα μπορεί να αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον. Θα πρέπει να υπάρχει η

δυνατότητα αυτονομίας και επιλογής λογισμικού. Οι γλώσσες προγραμματισμού θα

πρέπει να είναι πιο αποκεντρωμένες και ελαστικές. Ταυτόχρονα παρατηρούμε ότι ο

έλεγχος σιγά σιγά μετακινείται. Κατά τον 18ο αιώνα η δυνατότητα ελέγχου πέρασε

από το ανθρώπινο σώμα στο hardware (κάρτες με τρύπες). Αργότερα πέρασε στο

software γυρω στο 1950 (turing machine) και έπειτα στα δεδομένα –Data. Eπειτα ο

έλεγχος θα περάσει στο εξωτερικό περιβάλλον μέσω αισθητήρων που

ανταποκρίνονται από τα εξωτερικά γεγονότα.

Σε ένα από τα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου υπογραμμίζεται ότι η

αρχιτεκτονική είναι μια διαδικασία προσπάθειας πλαισίωσης του εξωτερικού

τοπίου. Παρόλα αυτά δε θα μπορέσει ποτέ να πραγματοποιήσει την εικονικότητα.

Και αυτό γιατί η αναπαράσταση παρουσιάζει προβλήματα ανάμεσα σε αυτά τα

πράγματα που σκεφτόμαστε ως γλώσσα και σε αυτά που σκεφτόμαστε ως

αντικείμενα. Η εικονικότητα προσεγγίζεται τυπολογικά αφού είναι η συνεχής

μεταμόρφωση ενός γεωμετρικού σχήματος. Το κέντρο μιας τέτοιας τοπολογικής

εικόνας μπορεί να κάνει το εικονικό να εμφανιστεί σαν αίσθηση.

Συμπερασματικά ο συγγραφέας στο τέλος του βιβλίου συγκρίνει το

άπειρο αριθμό πληροφοριών και εικόνων με το παράδοξο του Ζήνωνα. Ο Ζήνων

ανέπτυξε μια πρωτότυπη για την εποχή του συλλογιστική, επιχειρηματολογώντας

για το αδύνατο της πολλαπλότητας και της κινητικότητας του όντος. Με αυτή τη

συλλογιστική του ο Ζήνων διατύπωσε τα διαβόητα στην ιστορία της φιλοσοφίας και

των μαθηματικών παράδοξά του, όπως ο ισχυρισμός ότι ο γρήγορος Αχιλλέας δεν

μπορεί να φτάσει στο τρέξιμο τη χελώνα, γιατί, για να τη φτάσει, θα πρέπει η

χελώνα να βρίσκεται πάντα μπροστά του, ή ότι το βέλος που έχει εκτοξευτεί, δεν

κινείται, γιατί δεν μπορεί να βρίσκεται την ίδια στιγμή στο προηγούμενο και στο

επόμενο σημείο του χώρου. Έτσι και το διαδίκτυο είναι το μόνο μέρος όπου ο

άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι του προσφέρεται απεριόριστος χώρος ενώ σε

αντίθεση μειώνεται ο περιορισμένος χρόνος.

3. Επιπλέον Στοιχεία-Φωτογραφίες Μακέτας

Προβολικά συστήματα εικονικής πραγματικότητας με τη χρήση συστήματος

προβολής από πολλαπλές οθόνες που κυκλώνουν το χρήστη.

4. Βιβλιογραφία

Βιβλία:

Beckmann John , The virtual Dimension, Architecture, Representation and

Crash Culrture,

Mark Grimshaw, The Oxford Handbook of virtuality

Borries , Warz, Boltger , Space Time Play, Computer Games, Architecture and

Urbanism; The Next Level

Virilio Paul, T he Lost Dimension,

Εγκυκλοπαίδεια Britannica

Ιστοσελίδες:

vr.arch.uth.gr

whatis.techtarget.com

www.intechopen.com

www.Wikipedia.com

www.ntua.gr/archtech