Os primeiros pasos do Rock na Coruña e na comarca · 2018-08-03 · Coruña e á súa comarca, o...
12
Os primeiros pasos do Rock na Coruña e na comarca Breve introdución cronolóxica ALICIA LONGUEIRA MORIS A chegada do rock a Galicia, e á cidade da Coruña e a súa comarca en particular, prodúcese arredor dos anos 50 e 60, aínda que non será ata os 70 cando realmente comecen a darse a coñecer grupos locais que experimentan con esta nova forma de expresión artística. Isto acontece cando aparecen as primeiras referencias ás bandas ou artistas ingleses e norteamericanos que xa viñan marcando tendencia co rock and roll desde os anos 40 nos seus respectivos países. Falamos de Elvis Presley, Chuck Berry, Jerry Lee Lewis, Bill Haley & His Comets ou Little Richard, pois son algunhas das figuras máis relevantes e que máis sonaban naquel momento. O rock and roll chegou a España a finais dos anos 50 e foise consolidando pouco a pouco a través de diferentes vías tales como a publicación de discos orixinais, os medios que falaban da nova moda americana e tamén grazas á influencia cultural francesa e italiana. Tampouco pode obviarse unha certa influencia exercida polas bases militares estadounidenses na península que favorecían o intercambio musical nas áreas de contacto. As primeiras manifestacións que teñen lugar en España e en Galicia versionaban ou imitaban os estilos dos grupos foráneos, mais non tiñan no seu inicio un perfil creador definido. En xeral estas agrupacións formáronse a partir de grupos folk e, en grande medida, das orquestas, xa que estas eran as que tiñan os instrumentos e os medios que permitían aos músicos poñer a súa creatividade en marcha. Hai que pensar que nos anos 60, e aínda ben chegados os 80, dispoñer de instrumentación axeitada supoñía unha considerable inversión que só os máis privilexiados podían levar a cabo. Os amplificadores e outros complementos de son proviñan de equipos de casas como Semprini, Sinmarc ou da fábrica Talmus, en Valencia. Os concertos destes anos tiñan lugar en salas de festas como a do Seijal ou, xa na Coruña, na Galera, o Petit Lar ou na Guaraní. A súa esencia estaba máis próxima ao guateque yeyé e as voces que soaban eran as de grupos como os Samars, Los Sombras ou Los Capris, por citar algúns exemplos. En todo caso, a década dos 60 está marcada, sen dúbida, pola existencia do grupo pop Los Tamara e, xa máis próximos ao rock, o grupo Generación 49 del Ballet Gallego, que facían versións de grupos españois e estranxeiros e música instrumental, respectivamente. Aínda así, o rock non foi un produto de masas nestes anos, pois non había unha proxección especial a través dos medios de comunicación como a radio ou a televisión. Foron Ángel Álvarez, locutor de radio, e Isidoro Álvarez, presidente de El Corte Inglés, ambos os dous en colaboración, os que se propuxeron difundir este novidoso estilo musical: o primeiro a través do programa de radio Vuelo 605 (1963), e o segundo a través da venta de discos na sección musical de El Corte Inglés. Aínda así, os discos eran naqueles anos un produto de luxo e non foi ata a chegada do casete que se producíu unha certa democratización da música. Seguindo unha orde cronolóxica podemos distinguir varias etapas desde a chegada do rock á Coruña e á súa comarca, o que non exclúe a mención de bandas Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018 Concello de Cambre 1
Transcript of Os primeiros pasos do Rock na Coruña e na comarca · 2018-08-03 · Coruña e á súa comarca, o...
Os primeiros pasos
do Rock na Coruña e
na comarca
Breve introdución
cronolóxica
ALICIA LONGUEIRA MORIS
A chegada do rock a Galicia, e á
cidade da Coruña e a súa
comarca en particular,
prodúcese arredor dos anos 50 e
60, aínda que non será ata os 70
cando realmente comecen a
darse a coñecer grupos locais
que experimentan con esta nova
forma de expresión artística. Isto
acontece cando aparecen as
primeiras referencias ás bandas
ou artistas ingleses e
norteamericanos que xa viñan
marcando tendencia co rock and
roll desde os anos 40 nos seus
respectivos países. Falamos de
Elvis Presley, Chuck Berry, Jerry
Lee Lewis, Bill Haley & His
Comets ou Little Richard, pois
son algunhas das figuras máis
relevantes e que máis sonaban
naquel momento.
O rock and roll chegou a España
a finais dos anos 50 e foise
consolidando pouco a pouco a
través de diferentes vías tales
como a publicación de discos
orixinais, os medios que falaban
da nova moda americana e
tamén grazas á influencia
cultural francesa e italiana.
Tampouco pode obviarse unha
certa influencia exercida polas
bases militares estadounidenses
na península que favorecían o
intercambio musical nas áreas
de contacto.
As primeiras manifestacións que
teñen lugar en España e en
Galicia versionaban ou imitaban
os estilos dos grupos foráneos,
mais non tiñan no seu inicio un
perfil creador definido.
En xeral estas agrupacións
formáronse a partir de grupos
folk e, en grande medida, das
orquestas, xa que estas eran as
que tiñan os instrumentos e os
medios que permitían aos
músicos poñer a súa
creatividade en marcha.
Hai que pensar que nos anos 60,
e aínda ben chegados os 80,
dispoñer de instrumentación
axeitada supoñía unha
considerable inversión que só os
máis privilexiados podían levar a
cabo. Os amplificadores e outros
complementos de son proviñan
de equipos de casas como
Semprini, Sinmarc ou da fábrica
Talmus, en Valencia.
Os concertos destes anos tiñan
lugar en salas de festas como a
do Seijal ou, xa na Coruña, na
Galera, o Petit Lar ou na
Guaraní. A súa esencia estaba
máis próxima ao guateque yeyé
e as voces que soaban eran as
de grupos como os Samars, Los
Sombras ou Los Capris, por citar
algúns exemplos.
En todo caso, a década dos 60
está marcada, sen dúbida, pola
existencia do grupo pop Los
Tamara e, xa máis próximos ao
rock, o grupo Generación 49 del
Ballet Gallego, que facían
versións de grupos españois e
estranxeiros e música
instrumental, respectivamente.
Aínda así, o rock non foi un
produto de masas nestes anos,
pois non había unha proxección
especial a través dos medios de
comunicación como a radio ou a
televisión.
Foron Ángel Álvarez, locutor de
radio, e Isidoro Álvarez,
presidente de El Corte Inglés,
ambos os dous en colaboración,
os que se propuxeron difundir
este novidoso estilo musical: o
primeiro a través do programa
de radio Vuelo 605 (1963), e o
segundo a través da venta de
discos na sección musical de El
Corte Inglés. Aínda así, os
discos eran naqueles anos un
produto de luxo e non foi ata a
chegada do casete que se
producíu unha certa
democratización da música.
Seguindo unha orde cronolóxica
podemos distinguir varias etapas
desde a chegada do rock á
Coruña e á súa comarca, o que
non exclúe a mención de bandas
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
1
e grupos de especial renome
que, se ben procedían doutras
áreas, marcaron unha tendencia
de gran influencia no noso
entorno.
OS ANOS 70
Destacamos nesta altura a
presencia da banda santiaguesa
NHU, primeiro gran grupo de
rock progresivo galego, aínda
que de efémera duración.
Resulta de especial
trascendencia esta agrupación
porque foron dos primieros en
utilizar o galego nas súas
composicións. Aínda que a súa
intención inicial era a de
dedicarse profesionalmente á
música, o caso é que arredor
dos anos 80 a agrupación
acabou desfacéndose.
Nesta década non se pode
obviar a figura da coruñesa Tara,
María Teresa Pérez Guerra,
cantante precoz cuxa figura
feminina destaca en medio dun
mundo onde predominan as
voces de home. Tara foi
introducida por Augusto Algueró
na recoñecida compañía
discográfica Polydor e, se ben a
súa non foi unha produción
especialmente prolífica, o certo é
que traballou con diferentes
estilos tales como o pop, o rock
e o soul e a súa voz tiña un
matiz especial.
Outra das agrupacións vitais
destes anos foi Goma 2, de
Pontevedra, precursor do que
despois sería o Rock Bravú.
Tamén Goma 2, como NHU,
empregaba o galego como
lingua para as súas
composicións. A modo de
curiosidade debemos sinalar que
a participación desta banda foi
descartada dentro do programa
televisivo Aplauso ao seren
acusados dunha suposta
apoloxía do terrorismo polo seu
nome.
O 5 de agosto de 1974 o
Concello da Coruña organizou
un “Festival de la Juventud” no
que contou co grupo de orixe
africana Osibisa. Esta
agrupación musical, liderada por
Teddy Ossei, provocou
emocións encontradas, dado
que entre o público de maior
idade non causou unha
impresión especialmente
favorable, mentres que os máis
novos viviron con intensidade e
fervor unha música que é “ritmo,
mucho ritmo y sobre todo ritmo”,
segundo describía o cronista de
La Voz. En conxunto, a música
de Osibisa era unha mestura
entre as formas de occidente e
os ritmos de África. De feito, eles
representaban o rock africano:
“un poco de jazz, otro poco de
soul y algo de samba”. En
resumo, en La Voz de Galicia
definían este combinado como
un auténtico explosivo.
O 13 de abril de 1975, tamén na
sección de música de La Voz,
Nonito Pereira alegrábase de
que “¡Por fin! Parece que de una
vez por todas alguien se acuerda
de Galicia para programar
conciertos de música “rock”.
Referíase a un concerto que
tería lugar o 10 de maio na
Coruña no que actuarían Los
Canarios. Este concerto sería
anteasala doutros que virían
máis tarde e que irían afacendo
o oído do público aos novos
ritmos.
Nun artigo publicado o 27 de
xullo, aparecía en La Voz unha
interesante nota referida á
adaptabilidade do castelán á
música rock en relación coa
figura do cantante Noel Soto.
Este aspecto resulta
especialmente relevante se
pensamos nos grupos antes
mencionados (NHU e Goma 2) e
se temos en conta que un dos
pilares esenciais do rock bravú
posterior (de principios dos 90)
foi, precisamente, o seu
compromiso coa lingua, xa que o
galego foi premisa fundamental
á hora de escribir as súas letras.
A mediados de 1976 chegaba á
Coruña “Hair”, a primeira ópera-
rock que se escoitou na cidade.
Pasaran doce anos despois da
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
2
súa estrea en Broadway baixo o
título xenérico de “Ópera rock de
Amor Tribal”. Se ben a súa liña
estaba trazada con cancións de
estilo hippie, acabaría dando
paso tempo despois a obras tan
famosas como “Jesucristo
Superstar” ou “Quadrophenia” de
The Who. Nesta década
aparecerían outras óperas-rock
protagonizadas por artistas da
talla de Queen, Pink Floyd ou
Génesis.
E chegamos así a 1977. Este
ano vai ter lugar o maratón
“Festival Rock 77”. Destaca a
prensa destes anos o afán por
promocionar a música rock en
Galicia a través das cidades
máis importantes (A Coruña,
Vigo ou Santiago) facendo
especial fincapé na
compatibilidade entre este
xénero novidoso e a canción
típica galega. Con tal motivo
xurden concertos e maratóns
dedicados á promoción de
grupos locais que se mesturan
con recoñecidos grupos
foráneos. O maratón “Festival
Rock 77”, cuxa entrada costaba
300 pesetas, tivo lugar o 25 de
xullo de 1977 e reuníu durante
oito horas de música rock
continuadas as actuacións de
grupos como Triana, de
Andalucía, C.E. Dharma, de
Cataluña, Aquelarre, de
Arxentina, Asfalto e Coz, de
Madrid, Vaderetro, grupo
hispano-australiano, Azúcar, de
Ferrol e War-Men, de Santiago
que dispuxeron naquel entón de
4.000W de son, un sistema
novidoso na altura.
Posteriormente, en Vigo,
organizarían outro maratón de
vintecatro horas de música no
que, en principio, estaba
programada a participación dos
grupos Titanic, Santana e Led
Zeppelin, se ben isto non chegou
a suceder.
Mentres todo isto acontecía en
Galicia, a título de curiosidade,
comentaremos unha noticia que
apareceu en La Voz o 4 de
novembro de 1978, que chamou
a nosa atención polo contraste
que supoñía o seu contido en
relación co que estaba pasando
aquí. Trátase da curiosa (e
macabra) petición do grupo punk
británico Anti Social, que
buscaba un voluntario suicida
que se prestase a deixarse
guillotinar no número forte do
seu espectáculo. A súa intención
era chegar a converterse no
grupo punk “más violento del
mundo”. Como contraprestación,
a familia recibiría unha
substanciosa suma a modo de
indemnización. Non sabemos cal
foi o resultado desta petición,
pero non deixa de resultar,
cando menos, chamativa.
OS ANOS 80
A década dos anos 80 é a
década da “movida madrileña”
que, en Galicia, deu o seu froito
coa homónima “viguesa”
encabezada polo grupo Siniestro
Total de Julián Hernández, e Os
Resentidos, liderados por Antón
Reixa e vencellados ao grupo
poético Rompente. Estas
agrupacións sairon de Vigo
xunto con Aerolíneas Federales,
Golpes Bajos ou Semen Up,
entre outras. Nesta década
xurde en Carballo o grupo Metro,
gran triunfador do Concurso de
Rock da Cidade da Coruña que
tivo lugar en 1982.
Mentres, na cidade marinedina,
estaba coroando as olas do mar
herculino o mítico grupo Radio
Océano liderado polos
xornalistas Johnny Rotring,
nome artístico de Xosé Manuel
Pereiro, e Ross Mero, Santiago
Romero. Xunto con Viúda de
Gómez e Hijos, estas dúas
bandas fixeron fronte ao poderío
vigués. Radio Océano
convertiríase nun referente do
rock galego, post punk. A súa
involucración co mundo cultural
lévase a cabo dun xeito especial
co poeta Lois Pereiro e lévaos a
colaborar tamén coa revista A
Naval.
Vexamos agora algúns dos
acontecementos máis
salientables destes anos na
cidade da Coruña.
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
3
O 4 de xuño de 1980 actuou o
grupo Uriah Heep no Pavillón de
Deportes da Coruña cun
resultado altamente positivo,
segundo expresou no seu día a
organización: non é que
gañasen cartos pero tampouco
os perderon, di La Voz de
Galicia. En todo caso, o concerto
servíu para constatar que o
público coruñés estaba ben
predisposto para asistir a este
tipo de acontecementos
musicais.
A finais de ano 1981 actuou o
famoso conxunto Los Ramones.
A actuación deste mítico grupo
tivo lugar o 13 de novembro, ás
dez e media da noite no Pavillón
dos Deportes da Coruña e
asistiron unhas 5.000 persoas,
fundamentalmente adolescentes
entre 13 e 17 anos. O concerto
durou uns 80 minutos e tal vez o
único elemento distorsionante,
en palabras do cronista foi o
exceso de watios. O grupo
galego Los Suaves actuou ese
día como abreconcertos. En
palabras de Nonito Pereira “Nos
parece una excelente idea la de
potenciar las formaciones de
rock de Galicia, de irlas
fogueando en actuaciones de
gran categoría, como la de hoy,
para que, entre otras muchas
cosas, cojan confianza y escena”
(La Voz de Galicia, 13/11/1981).
Cómpre salientar que o grupo
ourensán levaba apenas un ano
formado experimentando o rock
con versións de grupos como
Sex Pistols ou Kinks. Pola súa
banda, Los Ramones sacara o
seu primeiro disco en 1976.
Como mostra da pegada do rock
en Galicia nesa altura e do pulo
que estaba collendo esperábase
a chegada de espectadores
afecionados ao rock procedentes
de toda Galicia. Coa actuación
de Los Ramones consumábase
este reducto do noroeste
peninsular como parte dos
circuitos favorables para a
organización de grandes
concertos de rock.
1982: Un ano decisivo
O 19 de marzo de 1982 tivo
lugar o I Festival de Rock de
Cecebre, no que actuaron os
grupos Blancanieves (creadores
do “Rock blanco con leche”),
Degenerador, Ozono, Revólver,
T.N.T.e Thor, de Betanzos.
Pouco antes celebrárase outro
festival en Sada, con grande
éxito e moi boa valoración na
prensa coruñesa que, ao tempo,
semellaba lamentarse de que o
concello da Coruña non se dese
decidido a organizar a
celebración dun Festival-
Concurso de rock. Ao día
seguinte, en Ferrol, tería lugar
outro festival onde tamén
estarían Blancanieves e Thor,
ademais de Polen, Lasser e
Alien.
No Pavillón de Deportes da
Coruña actuou o grupo de
heavy-rock Barón Rojo. Foi o 27
de marzo de 1982, un ano
despois da súa creación e de ter
dado un exitoso concerto en
Londres, o que lle confería un
interese especial ao evento. A
expectación causada por esa
actuación fixo que se colocasen
dúas pantallas xigantes aos
lados do escenario a fin de
ampliar a proxección do
concerto, unindo todo isto a
unha potente iluminación.
Curiosamente, o teloneiro de
Barón Rojo na Coruña foi o
grupo inglés Stray, unha banda
xa veterana. Con Barón Rojo
actuou o saxofonista británico
Mel Collins, que colaborou
estreitamente con eles na
gravación do seu disco
“Volumen brutal”. Isto dá unha
idea da forza que estaba
adquirindo esta banda naqueles
anos. Ao día seguinte, de feito,
actuaría en Pontevedra. Unha
vez máis recorremos a Nonito
Pereira e a La Voz de Galicia, na
sección musical “Voz joven”, que
dedicaba o seu espazo á
actualidade musical. O éxito
desta actuación quedou
constatado na prensa do día
seguinte: “…algo ha quedado en
evidencia y es la mayoría de
edad de los jóvenes rockeros
gallegos que, por número y
comportamiento, se han hecho
acreedores a que las grandes
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
4
estrellas de rock y el pop se
acerquen por estos andurriales
rockanroleros con garantía de
éxito.”
O éxito do rock nestes anos
queda demostrado cando lemos
nos xornais os programas
musicais que tiñan lugar en
diferentes puntos da comarca
como Cecebre, Sada, Ferrol,
Santiago, Vigo ou A Coruña de
xeito case ininterrumpido e con
moi pouca marxe de tempo entre
uns e outros.
O 26 de abril de 1982 estivo na
Coruña a Orquesta Mondragón
na súa xira por Galicia.
Congregou ao seu redor cerca
de 6.000 persoas que disfrutaron
da súa música, aínda que houbo
algúns problemas técnicos co
son, segundo contan os
cronistas.
Por outra parte, ao longo da
primeira quincena do mes de
xullo dese mesmo ano
celebrouse o I Concurso de
Rock “Cidade da Coruña” que,
segundo uns non obtivo o éxito
esperado en canto que o número
de asistentes non se
correspondeu coa previsión dos
organizadores do concello e
segundo outros o éxito non tivo
dúbida. En todo caso,
quedámonos coa frase de Nonito
Pereira (La Voz de Galicia,
16/07/1982): “Un último ruego:
por favor, no politicen el tema.
No le nieguen el pan y la sal de
los conciertos de rock a los miles
y miles de aficionados jóvenes
física y mentalmente, y no
intenten, como así se hizo,
potenciar la provocación y los
enfrentamientos generacionales.
Quienes así lo hagan deben
darse cuenta que su sitio no está
en una sociedad que proclama la
libertad de expresión”.
Entre os finalistas, seis bandas
de gran calidade, entre as que
destaca Siniestro Total (cuxo
líder é definido por Daniel E.
Loncan como un auténtico
“showman con una voz que vale
un montón” (La Voz de Galicia,
16/07/1982). Ademais, Polenta,
Bar, Épsilon, Viúda de Gómez e
Hijos e o gañador, que foi Metro.
Resulta moi interesante o
comentario referido por M. Soto
Viso no artigo de La Voz de
Galicia do 5 de xullo, despois da
segunda semifinal do concurso:
“Una vez más, los grupos
concursantes gallegos cantaron
en castellano, idioma en el que
habló el presentador los dos
días. Teniendo en cuenta, pues,
el tipo de música que se hizo y el
idioma en que se cantaba, lo
único gallego es el nombre del
concurso y la procedencia de los
concursantes. Al igual que el día
anterior, los estilos musicales
fueron variopintos y, a menudo,
sin mayor relación con lo que se
entiende por rock. Este es el
caso del grupo invitado Mamá,
cuya calidad –al igual que había
sucedido el día anterior con
Nacha Pop- no era superior a la
de los grupos concursantes.”
Como nota anecdótica, en
relación con este primeiro
concurso, non hai que esquecer
a indumentaria e os
complementos dos participantes,
que tamén foron obxecto de
comentario por parte dos
xornalistas. Isto suscitou certos
reproches dado que polos
escenarios dos concertos
circulaba a expresión de “perro-
rockero” para referirse aos
artistas e ao “pintoresquismo” do
ambiente.
A polémica do ano veu dada
pola suspensión do Festival de
Rock que ía ter lugar o 18 de
agosto na Coruña, dentro do
programa de festas, no que ían
participar os premiados no
primeiro Concurso de Rock
“Cidade da Coruña”, Metro,
Épsilon e Bar, e que non puido
celebrarse debido a certos
comentarios que definían este
estilo musical como elemento
portador de “polución moral”
para a xuventude. Contábao
Nonito Pereira, o cronista da
sección “Voz Joven” de La Voz
de Galicia e afirmaba que “sólo
falta que el trato cordial entre
generaciones siga su curso, sin
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
5
personalismos dogmáticos que
conducen a situaciones molestas
y desagradables”. En todo caso,
o Sindicato Galego da Música
publicou unha nota na que se
queixaba do “desinterés
prestado por la comisión de
fiestas del Ayuntamiento de La
Coruña hacia la buena
organización de este festival y la
falta de respeto al público
asistente demostrada
ostensiblemente ante la
inexistencia de explicaciones al
público congregado en el parque
de Santa Margarita,
argumentándose por parte de
personas allegadas al
Ayuntamiento “que como no
habían pagado entrada, no
tenían derecho a exigir nada”.
Ante tal proceder, a SGM pasou
a efectuar as pertinentes
denuncias. Ese mesmo ano,
1982, actuarían The Rolling
Stones en España, algo que
creou unha grande expectación.
A finais de 1983 ía celebrarse o
II Concurso de rock “Cidade da
Coruña”, se ben tivo que ser
aprazado ata o día 8 de xaneiro
de 1984 por motivos técnicos.
Na final deste concurso tomarían
parte os grupos Radio Océano
(A Coruña), Los Buzos (Vigo),
Aerolíneas Federales (Vigo),
Bajo Presupuesto (A Coruña),
Viúda de Gómez e Hijos (A
Coruña) e Control Remoto
(Vigo).
O día 28 de xaneiro tivo lugar o
concerto “Las fuerzas atroces
del Noroeste”, que pretendía ser
o primeiro dunha longa serie
denominada Rock Inkorporado
inaugurado o 7 de xaneiro.
Trouxo á Coruña unha serie de
grupos do eixo atlántico. O
“Rock Inkorporado” tiña como
obxectivo presentar un grupo de
primeira categoría cada fin de
semana. A primeira edición, na
que participou o grupo Siniestro
Total foi emitida a través de
Radio Tres no programa “Esto
no es Hawai”, o que contribuíu a
que A Coruña figurase como un
punto de referencia para os
amantes deste tipo de música. A
balanza Vigo-A Coruña canto á
solidez e profusión de bandas de
rock, inclinábase notoriamente
cara a Vigo, pois era alí onde se
crearon, coa “movida viguesa”,
máis grupos de rock, punk, etc.,
liderados por Siniestro Total,
Aeorlíneas Federales ou Os
Resentidos, fronte aos
coruñeses de Radio Océano. En
parte, esta proliferación de
grupos en Vigo tiña que ver coa
existencia de locais nos que
podían reunirse para tocar. Nese
sentido, a celebración dos
concertos de Rock Inkorporado,
que se tiñan lugar no Gran
Casino organizados pola
“Corporación” (formada por un
grupo de profesionais do mundo
da música) marcou un paso
adiante na evolución do rock
coruñés, no que non só
participaban grupos galegos
senón foráneos como Derribos
Arias. Á marxe da programación
de concertos, a “Corporación”
tiña como obxectivo a creación
dunha revista-fanzine, “El lado
salvaje”, a través do que
pretendía difundir as novidades
relacionadas coa modalidade da
“Rock Ola”, tan controvertida.
Outras das súas intencións era
crear un selo discográfico e unha
produción de vídeos de alta
calidade.
O 24 de febreiro de 1984 houbo
un segundo concerto de rock en
Cecebre no que tocou o grupo
Área Cero, mais xa non tivo este
evento tanta trascendencia como
o do 82. Ese mesmo ano, no
descanso da verbena das festas
de Cambre, actuou o grupo de
rock Zenor, desde as doce ata
as doce e media da noite.
E, mentres isto sucedía en
Cambre, a Universidade da
Coruña premiaba a Antón Reixa,
membro do grupo “Rompente” e
letrista de Siniestro Total ou Os
Resentidos, pola súa “Historia do
Rock and Roll”. O colectivo
“Rompente” creárase arredor de
1975 en Vigo e a el estaban
subscritos outros autores como
Alfonso Pexegueiro, Alberto
Avendaño e Manuel Romón.
Este último tamén escribíu letras
para Siniestro Total e para Os
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
6
Resentidos e combinou diversas
disciplinas artísticas. Reixa foi,
ao fin, o continuador do espírito
“Rompente” cando a forza do
grupo comezou a minguar. O
facho deste colectivo
recolleríano despois, dinos
Helena González Fernández no
artigo Rompente: Poderosa
pomada, as novas xeracións dos
anos 90.
Ao remate deste ano estaba
programado un concerto de tres
días (23, 24 e 25 de decembro)
no Pavillón dos Deportes, mais
tivo que suspenderse debido a
unha falta de coordinación
organizativa dado que os días
anterior e posterior ás xornadas
musicais, que sería cando
montarían e desmontarían o
escenario e os equipos, o
persoal técnico responsable do
servizo municipal de deportes
declarou que, fóra deses días,
as actuacións musicais
impedirían o bo
desenvolvemento do segundo
torneo Caixa Galicia de hockey.
Estaba previsto que actuasen
nese concerto Los Ilegales, The
Monitors e Derribos Arias.
En todo caso, despois de 1982,
ano marcado por unha
efervescencia roqueira
importante, os seguintes anos
estiveron caracterizados por
unha liña máis ou menos
continua de actuacións. Como
exemplos citamos a do mércores
7 de agosto de 1985, dentro do
programa de festas da Coruña.
Ese día celebrouse o segundo
festival de rock no que estiveron
grupos moi variopintos de
“rockers”, “teddys”, “moods”,
“poppys” e “punkabillys”., tal e
como describe Nonito Pereira
non artigo do 8 de agosto en La
Voz. Os máis famosos entre os
presentes foron Gabinete
Caligari, Los Elegantes e La
Frontera. O concerto foi no
Palacio dos Deportes ás dez da
noite. Pouco tempo despois o
grupo Línea Opuesta actuou na
Praza de España, o 6 de
setembro dese mesmo ano,
dentro do programa de festas
organizado pola Asociación de
Veciños Atocha-Monte Alto.
En decembro tivo lugar un
concerto pop-rock o día propio
de Nadal, no Pavillón Municipal
de Deportes, co grupo vigués
Semen Up e o grupo asturiano
Los Ilegales. Este concerto
aparecía recomendado por
Antena 3 de Galicia. O obxectivo
dos concertos de Nadal tiña
como prioridade fomentar a
confraternidade xuvenil despois
da festa familiar de Noiteboa.
En 1986 ten lugar a primeira
edición do Noroeste Pop Rock.
Comezou como soporte para os
grupos locais (como faría poucos
anos máis tarde o Rock in
Cambre), e, ao mesmo tempo,
para que os afecionados a esta
música tivesen ocasión de
escoitar algunhas das voces
máis importantes do rock.
Non estivo exento de certa
polémica a través da prensa, xa
que na sección “Tribuna abierta”
de La Voz de Galicia, publicouse
unha carta dun grupo de mozos
que asistiron ao primeiro
concerto do Noroeste. Nesas
cartas atacaban un comentario
de Ruper de Fuentes no que, á
súa vez, criticaba sobre todo o
uso do alcool e das drogas e
mesmo certas relacións
homosexuais presenciadas en
público.
Esta primeira edición estaba
programada para ser levada a
cabo ao aire libre, en
Adormideras, mais a previsión
do tempo non auguraba nada
bo, polo que se cambiou de
localización e, finalmente, os
concertos trasladáronse ao
Palacio dos Deportes. Algúns
dos grupos participantes foron
Os Resentidos, Glutamanto ye-
yé, Peor Imposible ou Radio
Océano.
Tamén no 1986 na Coruña
organizouse o concerto “Navidad
Pop Rock” que rememorou o do
ano 85 que levara ao Pavillón
dos Deportes (inicialmente
estaba presvisto que tivese lugar
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
7
en Adormideras) a grupos como
Semen Up e Los Ilegales. No
ano 86 o concerto de Nadal
acolleu as bandas de Los
Dramáticos e Aerolíneas
Federales.
OS ANOS 90
Nos anos 90 comezou unha
nova etapa no rock galego: foi a
chegada do Rock Bravú, o rock
dos Diplomáticos de Monte Alto
con Xurxo Souto á fronte, Os
Rastreros de Chantada, os
Heredeiros da Crus e moitos
outros grupos que se
presentaban cun concepto
innovador relacionado coa
reivindicación do rural, da terra e
co uso do galego neste estilo
musical. O Rock Bravú bebe dos
grupos folk, da Roda e de
Milladoiro, de voces coma a de
Pucho Boedo e de orquestas
como Os Satélites. A súa
esencia descríbea Manuel Rivas
cando di “Os do rock bravú
forman parte dunha
confederación irmandiña, sen
programas nin ideas concibidas,
nin uniformes. Unidos pola terra,
a lingua e a música, peiteados
polo vento, os guerreiros rozan
as corredoiras cegas”. A súa
literatura é, pois, a literatura de
de Manuel Rivas, tamén a de
Reixa e a de Pereiro. E, antes xa
o anunciábamos, está Goma 2
como precursor do que acabou
por ser o Bravú.
Mentres isto se cocía, no ano
1991 tivo lugar o primeiro
concerto do que despois se
transformaría no festival Rock in
Cambre.
A este acontecemento musical
do noso concello imos dedicar
unhas liñas de xeito especial.
Mais, seguindo a traxectoria xa
marcada, deamos un repaso aos
acontecementos máis relevantes
desta década, pois os anos 90
tamén viñeron cargados de rock.
Un dos acontecementos máis
relevantes da presencia do rock
na Coruña tivo lugar entre os
días 8, 9 e 10 de xullo de 1993
con motivo da organización do
Concerto dos Mil Anos dentro do
programa de actos do
Xacobeo’93. Este evento
movilizou un grandísimo número
de xente, non só de público
(arredor de 30.000 persoas no
Estadio de Riazor que non
tiveron inconveniente en pagar
as 2.500 pesetas de entrada)
senón tamén por parte da
organización entre montaxe,
seguridade, hostalaría,
transportes, etc.
O cartel incluíu grandes figuras
do rock clásico como Sting, Gary
Moore, Chris Isaak, George
Benson, Neil Young, The Kinks,
Bob Dylan, Robert Plant, John
Mayall, Neil Young, Eric Burdon,
Brian Auger Band, Jerry Lee
Lewis, Bob Diddley, Wilson
Pickett e Chuck Berry.
Cada grupo dispuxo dunha hora
para tocar e, entre o público,
segundo reflexa a prensa da
época, puido verse xente dos
coletivos máis variopintos: desde
neohippies a hippies clásicos,
representantes do heavy metal,
rockers de tupé, os melenudos
“anxos do inferno” e, sobre todo,
os nostálxicos do famoso
concerto de Woodstock.
O 10 de setembro de 1996
actuou o grupo de hard rock
Deep Purple na Coruña ante un
público formado por máis de
11.000 persoas. O “Club de
adictos a Deep Purple”, con
delegación na Coruña, foi o
encargado de xestionar a venta
das entradas do concerto. O
representante do club, Joaquín
Arenas Roca, destacaba do
grupo que “no es ruidoso,
siempre hizo un rock muy limpio,
que los diferencia de otros
grupos heavy”.
Dedicaremos agora unha parte
deste repaso polo mundo do
rock ás orixes do Rock in
Cambre, que deu os seus
primeiros pasos nesta década e
que segue na actualidade cheo
de vigor.
Os inicios do Rock in Cambre
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
8
O primeiro festival de rock de
Cambre tivo lugar o 16 de
agosto do ano 1991. A idea
orixinal foi do grupo Inadaptados,
formado por varios mozos
cambreses amantes do rock.
Eles, unha formación moi nova,
incluían a gaita no seu
repertorio, ademais dun baixo,
guitarra rítmica, guitarra solista,
batería e voces. O estilo dos
Inadaptados, hoxe
desaparecidos como banda,
seguía o estilo do rock sureño,
ao modo de vellas bandas como
Lynyrd Skynyrd. A mestura da
gaita conferíalle ás súas
actuacións un estilo moi persoal.
Estes músicos, na súa maioría
autodidactas, quixeron dar saída
ás súas inquedanzas artísticas
organizando un primeiro
encontro de música rock a
principios dos 90 no que
participaron, ademais dos
propios Inadaptados, os grupos
Malpaso de Fene, Sobrecarga
da Coruña e Arde Siberia do
Temple.
Sen embargo, o xermolo desta
iniciativa xa levaba latexando
dentro do territorio cambrés uns
anos. De feito, para atopar algún
antecenente deste festival temos
que remontarnos ao ano 1982,
cando se organizou un encontro
musical en La Sociedad de
Cecebre que reuníu, o 19 de
marzo dese mesmo ano, a
grupos de moda como
Blancanieves, de Pontedeume,
T.N.T., Ozono, Degenerador,
Revólver e o grupo betanceiro
Thor, como xa falamos
anteriormente. Algo estaba a
cocerse na contorna, mais dun
xeito aínda indeciso, inseguro.
Lembremos que no ano 1986,
dera xa os seus primeiros pasos
o Noroeste Pop Rock, o festival
organizado polo Concello da
Coruña que deixaba atrás o
Concurso de Rock Cidade da
Coruña. Seguindo esta liña
cronolóxica, no municipio de
Cambre deuse o salto definitivo
finalmente no ano 91 grazas á
tenacidade e perseverancia dos
Inadaptados que, nos seus
inicios, tiveron que loitar contra
as dificultades propias dunha
época en que os medios non
ofrecían as facilidades de hoxe
en día para acceder ás bandas
de rock, segundo conta Angel
Sánchez, membro do grupo. Con
tal motivo, valíanse de revistas
de música e, sobre todo, asistían
a concertos e máis concertos xa
que este era o xeito de
conseguir contactos, de coñecer
grupos e bandas tanto locais
como de renome, e ao mesmo
tempo de darse a coñecer a si
mesmos.
Cómpre destacar que as
primeiras edicións do festival
serviron para animar e motivar á
xuventude a crear grupos
propios e, aos que xa tiñan a súa
banda, contribuíu a darlles
visibilidade. Debemos sinalar
que o rock, co seu carácter
transgresor, rupturista e, en gran
medida, provocador, non sempre
era ben visto por todos os
grupos sociais.
Pouco tempo despois, no ano
94, logo de organizar os
primeiros festivais en solitario, os
Inadaptados acabaron por verse
respaldados polo Concello, que
víu a efervescencia que causaba
este estilo musical entre unha
multidude de seguidores,
nomeadamente a xuventude. Á
colaboración do concello uníuse
tamén a da Deputación da
Coruña. Así se consolidou o
Rock in Cambre con nome
propio.
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
9
No ano 1999 estiveron no
festival o grupo M Clan, que
daquela cobrou a cantidade de
300.000 pesetas. Foi unha
participación moi atinada porque
nesa altura a banda estaba
despegando con “Llamando a la
Tierra” e no 2001 acadaría o
éxito co famoso tema “Carolina”.
Dalgún xeito, o 2001 supuxo,
segundo di Ángel, unha
transición na historia deste
festival. Ese ano viñeron a
Cambre os grupos Platero y Tú e
Killer Barbies, ademais
Hermacaos e Mallory, e a mostra
comezou unha liña ascendente e
imparable que chega ata o día
de hoxe.
Non debemos esquecer que o
festival cambrés deu os seus
primeiros pasos vencellado
estreitamente ás festas patronais
de Santa María e o seu reflexo
en prensa non adquiríu entidade
propia ata o inicio do novo
século. Entón foi cando
comezaron a aparecer grandes
titulares destacando a
importancia das bandas e
grupos participantes e o festival,
por fin, tivo reservado o seu
tempo no calendario máis alá do
programa de festas e a súa
duración pasou de un a tres
días.
Do ano 2000 en diante, en
Cambre
Algúns dos grupos que pasaron
por Cambre a partir do 2000
foron Malavida, Os Maruxa,
Buenas Noches Rose, Los
Rastreros, My Criminal
Psicholovers, M Clan, Los
Enemigos, Platero y Tú ou Killer
Barbies e no 2002 dous dos
grupos que estarán este ano
2018, Siniestro Total e Herdeiros
da Crus. Entremedias, Rosendo,
Sex Museum, Obús,
Reincidentes, Los Suaves (no
2005 e no 2013), Os
Diplomáticos de Monte Alto (no
2005 e no 2017), Quinta
Enmienda, Barricada, Rif Raf,
Loquillo (no 2007 e no 2014),
Ruxe Ruxe (no 2007 e no 2017),
Gatillazo, Def don Dos, Hamlet,
Barón Rojo (no 2010 e no 2013)¸
Mago de Oz, Coyote Express,
The Grit, Sober, Tregua, Los
Enemigos (que estiveron no
2000 e que repetiron no 2015),
Reincidentes, Sociedad
Alkohólica, The Real
Mcquenzies, The Pink Tones,
Konflikto, Nao e xa no 2017 o
mítico Drogas.
Grandes bandas ás que se uníu,
no ano 2012, o festival
Brincadeira que se fusionou co
Rock in Cambre e onde se puido
escoitar o mítico grupo Status
Quo.
En definitiva, a historia do Rock
in Cambre ten unha traxectoria
cargada de ritmo, de vivencias,
de variedade e, sobre todo, de
ilusión: a ilusión dun grupo local
que quixo crear un festival de
música rock e que acabou
facendo algo máis que iso, que
chegou a facer historia.
Fronte a estes grupos
recoñecidos a todos os niveis
non podemos descoidar a
presenza das bandas locais, que
son as que fan que Cambre siga
a ter un pouso fondamente
rockeiro, as que seguen a liña
marcada no seu día polos
Inadaptados, e que este ano
están representadas con grupos
como The North Grooves,
Destemplados, Sin City Devils,
Ronin Wetsocks, Coyote... Unha
pequena selección de grupos,
entre tantos outros, ata chegar á
vixéximo sétima edición dun
Rock in Cambre máis que
consagrado.
OUTROS GRANDES
MOMENTOS DO ROCK NA
CORUÑA
O irlandés Van Morrison,
coñecido como o “León de
Belfast”, cautivou ao público
coruñés (máis de dez mil
seguidores) nunha actuación
que tivo lugar o 6 de outubro de
2000 no Coliseum.
O 8 de xullo de 2001 Bill Wyman
and The Rythm Kings estivo
tocando na Coruña tamén.
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
10
Wyman foi baixista dos Rolling
Stones durante 30 anos.
Os días 18 e 19 de decembro de
2001 a sala Mardrigras acolleu a
Mick Taylor, exguitarrista tamén
de The Rolling Stones en dous
concertos máis íntimos que os
que habitualmente se
organizaban en gran formato.
O 24 de maio de 2003 Iron
Maiden tocou no Coliseum ante
un grupo numeroso de fans.
O 18 de novembro de 2004 Eric
Burdon & The Animals, actuaron
no Coliseum. Atrás quedaba xa
o Concerto dos Mil Anos.
No 2006 a Coruña apostou polo
ciclo Rock Mariño, programa no
que a Concellaría de Cultura do
Concello da Coruña trataba de
dar pulo aos grupos locais
repartindo ao longo de ano, de
abril a novembro, diversos
concertos en pubs e locais ad
hoc da cidade herculina como o
Garufa, o Forum Celticum, o
Mardigras, As Vides e o Playa
Club. Esta iniciativa non pasou
do 2010 o que, segundo
recordaba Francisco Gómez
Seijo “Gandy” nunha entrevista
para La Voz en 2011, o Rock
Mariño “puso cordura y enseñó a
hacer conciertos en tiempo y
forma, de modo que se evitaban
las quejas de los vecinos y las
esperas para ver a un artista.
Fue una historia bonita que sirvió
a muchos grupos locales a darse
a conocer”.
Pouco despois, a cidade
herculina acolleu tres grupos de
renome no ano 2011, nun
concerto que tivo lugar o 29 de
xullo: Motörhead, Judas Priest e
Saxon, exemplos claros do rock
duro anglosaxón.
Bill Wyman and The Rythm
Kings estivo unha vez máis na
Coruña, actuando en Palexco
acompañado por unha banda de
oito músicos, entre eles George
Fame considerado un dos
mellores organistas do mundo.
Foi o 19 de xuño de 2012.
No ano 2017 volveu John Mayall
á Coruña, concretamente o 15
de febreiro, para tocar no
Palacio da Ópera. Estivera xa no
ano 93 cando se celebrara o
gran Concerto dos Mil Anos.
Para rematar con esta memoria
cronolóxica, da nosa comarca
quedámonos coa actuación de
Ringo Star, batería da particular
banda inglesa The Beatles. Este
acontecemento tivo lugar o 29
de xuño de 2018.
A MODO DE CONCLUSIÓN
Talvez habería que rematar esta
mirada cara o pasado e os
inicios do rock na Coruña,
Cambre e na comarca cos ollos
do presente. Que representa
este estilo hoxe en día? Que
novas experiencias se poden
sacar del? Cal é o seu futuro?
Pódese facer hoxe rock coma o
de hai 30 anos con letras tan
gamberras e tan provocadoras?
Que máis se pode engadir ao
que xa está feito?
Falando con Nonito Pereira e
con Xosé M. Pereiro sacamos a
conclusión de que o rock tivo o
seu momento de esplendor,
intenso e cargado de
experiencias e de novidade, de
descubrementos. Inventar novas
formas de rock non é doado,
pois como forma musical é algo
moi sinxelo e todas as
combinacións posibles foron xa
experimentadas. Velaquí o reto
que lles queda ás novas
xeracións, máis alá dos tributos.
O sentido do rock como entidade
reivindicativa e transgresora, co
seu carácter “mesiánico”, xa non
ten cabida. Queda aínda ese
espírito en certas zonas e
culturas africanas porque a
música vai unida á reivindicación
e á tradición. Dalgún xeito, en
occidente o rock como expresión
cultural foi xa asimilado polo
sistema.
Son os xiros que dá a vida e a
sociedade: os modos de
liberdade cambian, mudan. Dos
tempos do fin da ditadura
pasouse a un momento de
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
11
expresión desatada que hoxe en
día volve a estar en tela de
xuízo. As letras das cancións
dos anos 80 e aínda dos 90 non
poderían ser escritas a día de
hoxe e, de ser escritas, non
poderían ser cantadas sen
consecuencias. Unida á
chamada “lei mordaza” está a
censura do politicamente
correcto, motivada por un código
non escrito pero que semella
estar pactado socialmente a
través dun grande número de
colectivos.
É certo que os vellos rockeiros
nunca morren. E como mostra
velaquí seguen os grupos
míticos, os de toda a vida, os
que cautivan aos novos
rockeiros: na Coruña, Radio
Océano, Os Diplomáticos de
Monte Alto e, máis alá, Siniestro
Total, Os Resentidos, Os
Heredeiros da Crus e un longo
etcétera. O panorama musical
de Galicia, en materia de rock,
está cheo de bandas e grupos
que tiveron unha maior ou menor
trascendencia ao longo do
tempo e forman xa, sen dúbida
algunha, parte da historia e dun
corpus do rock galego con
identidade propia: un rock que
provoca sensacións, un rock que
emociona.
AGRADECEMENTOS
Xosé Manuel Pereiro
Nonito Pereira Jr.
Xurxo Souto
Angel Sánchez
BIBLIOGRAFÍA
CASAL, Alberto (1995): ¿Rock &
Grelos? Lea Supernova,
Santiago.
REGO, Fernando F. (2000): 50
anos de pop, rock e malditismo
na música galega. Toxosoutos,
A Coruña.
VALIÑO, Xavier (1999): Rock
Bravú: a paixón que queima o
peito. Xerais, Vigo.
Concellaría de Cultura, Deportes e Mobilidade XXVII Edición Festival Rock in Cambre 2018Concello de Cambre
12
