S U M A R I O - Estado de...

.

Periódico Oficial del Gobierno del Estado Libre y Soberano de México

REGISTRO DGC NUM. 001 1021 CARACTERISTICAS 113282801

Director: Lic. Aarón Navas Alvarez

Mariano Matamoros Sur No. 308 C.P. 50130

Tomo CC A:202/3/001/02

Número de ejemplares impresos: 400

Toluca de Lerdo, Méx., martes 22 de diciembre de 2015

No. 122

S U M A R I O:

SECRETARÍA DE DESARROLLO SOCIAL

REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “ADULTOS EN

GRANDE” EN LA LENGUA OTOMÍ.

REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “ADULTOS EN

GRANDE” EN LA LENGUA MAZAHUA.

REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “FUTURO EN


REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “FUTURO EN


REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “GENTE


REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “GENTE


REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “MUJERES QUE

LOGRAN EN GRANDE” EN LA LENGUA OTOMÍ.

REGLAS DE OPERACIÓN DEL PROGRAMA SOCIAL “MUJERES QUE

LOGRAN EN GRANDE” EN LA LENGUA MAZAHUA.

“2015. Año del Bicentenario Luctuoso de José María Morelos y Pavón”.

SECCION SEGUNDA

PODER EJECUTIVO DEL ESTADO

SECRETARÍA DE DESARROLLO SOCIAL

RA MÉDE UENDA MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA, MFAXTE THOKI NTSUI XENI MÓNDA YA MÉHÑÄ MÚI RA ZA NGU MA RA XENI THOTÍ 3 HEKI XI 5, 6, 10, 11, 17 HEKE 8 KONGE RA HEKE III 19, 20, 21, NE 26 DIGB RA HEMÍ MÄ HMÄNDA NTE YA HNINI MÓNDA; 14 HEKI XIV BI BONI NE MÚI RA HU NTSUI PA YA MÉHNA PA DA MÚI RA ZA YA JÄI NE 10 HEKE VIII MÄ RA HEMÍ MÚI MBO, NE

KONGEHIA

Konge ä rangutho xa mänui ra nzayo tsitsi mpote múi ka ra Xeni hnini Mónda, ra ndä nzayo dä nu ra za ha di nte ya múi ya hnini ne xi xa beni ha di njapi pa di hogi ra nhio ne ko te di thoki pa di múi ra nhio ya nzaki ya jäi ka ya hnini u to xo jar médi gä múi, ge xa njäpu xa mbeni xa njuki ya méfi nuya pa di nfatssi di thoki ka ya hnini ya ta jäi ne di múi ra mhio ngu ya ta jäi ñoho ne ya méhñä, ge xi di nú gaä mupu ka ya xeni hnini

22 de diciembre de 2015

Ge ko ra méde ra ndä nzayo pede ya jäi múi ka ra xeni hnini (INEGI) ne ko ra ndä nzayo nu ha thogi ya méde jäi di ge ra nzayo un ra nte ya hnini (CONEVAL) 39. 5 % gehu xi tho thogi ya múi, ge nu ya ta jäi ge xi xa nguyu ge xi nxo 7. 5% nuyu múi ka ra xeni hnini Mónda. Xa thutsi ka ra hmända pa rangutho ya jäi di thändy ne di nú ngu ya méhñä ya ñóho múi ka ra xeni hnini Mónda, ge xi tso di m´ä ge xi di hoki ra nhio ra méfi nuna pa hindi tsomí ka ta hnini ka ya hnuni hñätho ne u ama ná pu tso di ýo ra jäi nuya, ge xi ra ndä mzayo múi ka ra xeni hnini, ka ra hmända yoto hmuntsi xa thutsi ne hindi tsutso ne hindi tho ya méhñä, ge xi m´ä ge di t´üdi pa di fädi, ne xi di ñäki, di m´ä, ne di juki pa di nfädi ka ya hnini pa di ngfädi ka ra xeni hni i Mónda Ta di njuki hemí ka ra xeni hnini ra nzayo ge xi zämu di mupu pa di hogi ra nhio ha di hñä ne ha di hñä ra nhio ne nu ra hñä ge xi dar hogä hñä. Ge pa ndi yutí nuna ra nfatsi nte ka ra hnini pa ya ta jäi, ge bi ndui ra pa ra 07 ra rato ra nzänä ra 2013, bi boni ra ka ra hiamu hemí “Gaceta del gobierno” nu ra hemí ha di thunu ra nfatsi, ha máä te di thuni ra nfatsi, ne ya hemí u te di do pa di thuni ra nfatsi pá genú.pa di thoki ra méfi nun´ä ra pa ea 3 ná nzänäko ra ta jeya 2014 tso pa di potí, ya ko te gä tádi pa di t´üni ra ngatsi ya jäi, ne ya hemí te di tádi pa di t´üni ra nfatsi di ge ä. Pa di mpodi nuya ne ua ha di njapi pa di thoki ma nági di gen´ä ra nhio méfi, ge xi di mpodi nja te gä ne ya jäi pa di rangutho di thändi te jar medi pa di thoki ka ya hnini pa ya ta jäi, ngu pa di thädi di t´üni ra nfatsi bojä di bädi ge tso di njapu ne di hmä ge u xi jar médi pa di múi ra nhio konge ya mengu. Ge ngu ra nzaya hmuntsi nú ha di máäpu uni ná ra méde ge 8.3.2 b) ra méfi un ra nhio ra méfi pa di nte ya hnini ne ya nhio múii ya jäi ka ya hnini ne di ge xa xa thutsi ka ra CAySPG/2014/001/E/002 bi máä ka ndui hmuntsi ra pa ra 22 ra ná ra zänä di ge ra jéya 2015, ngu mä ra hemí ntófo 21506A000/RO-010/2015, ra pa 23 ná nzänä ra jéya 2015, bi thogi ne bi boni ngu mä ra ndui ra xeni 23 xa thutsu di ge ra hmända pa di nte ya múi ya hnini ka ra Xeni hnini Mónda, bi thogi ne bi boni ngu mä ra ndui di petsi da thoki nuya: Nu ge konge ra hemí méde 208F1A000/RESOL-006/2015, di ge ra pa 28 ra ná nzänä ra jéya 2015, ra ndä nzaya nu ha ga thoki uxa thoki ka ra hmändä pa xi di nte ya méfi ka ra xeni hni ni Mónda ne ka ya Ta hninidi ge ya hmända, ä xa njuki di gen´ä ra nfatsi méfi thoki; di gehia xa hmä, ge xi di petsi di ge dä thoki nuya: XA MÚI RANGUTHO KO RA NDÄ NZAYO NU RA NHIO RA TSÜNI KA RA XENI HNINI YA MÉHÑÄ PA DI MÚI RA ZA KA YA HNINI, GE XA NGUPU HA XA MPOTÍ HA DI THOKI PA DI NTE YA MÚI YA TA JÄI, GE DI HOGI NUYA: MÉFI XA THOKI PA DI NU HA GÄ NTE YA MÚI YA JÄI KA YA HNINI NE YA NTE YA HNINI NUNA GE RA NTE YA TA

JÄI 1. Ngatho te hmä

1.1 Te da thoki

Ra méfi xa thoki nu da nte ya múi ya ta jäi petsí ge da hogi ra za ne di petsi te da zi ya jäi nu u petsí 60 jéya u ya meite jäi pa da túni te da zi pa da ñóte ya ta jäi 1.2 Tso te di hoki ka ya Hnini u te t´üni

Méfi ne hindä tsutsa. 2. Ya hñä ne te m´ä

Pa di thoki ya méfi nu ha nte ya hnini, ge di tóte kongenuya: Ta jäi, Pa ge ya ta jäi u di petsi 60 jéya.

To u nfatsi, ya ta jäi múi ka ya hnini xa tüni ra nfaxte nu ha di te ya múi ya hnini ne ya ta jäi

Di thuti ra nxadi, ge xi di thuti ra nxadi ya ta jäi,pa di bädi te di hoki ná ra méfi. CEMYBS, ra Ndä Nzayo nu ra Méhñä ka ra Xeni ne pa di nte ya múi ka ya Hnini.

CIEPS, nu ä ra ntsui honi ne nu ha bi boni ra za digeu ya jäi hmuntsi ñäki pa gatho ya nte.

Hmuntsi nzaya, ra hmuntsi nzaya un ne handi ha di hogi xa nhio ä di m´äpu ra nfatsi nte pa ya ta jäi.

To Jamasu da hoki, Ra ta ngu nzaya da nte ya hnini pa ger ya ta j´äi dige ä ra CEMYBS.

22 de diciembre de 2015 Página 3

Nguu nzayo ma ha di thoki, nu ra nguu nzaya pehni ya hemí ne teni ha di thoki da nte ya ta j´äi.

Hmända, Ra Hmända m´ä ha di nu ya múi ya nte ya jäi ka ra Xeni Hnini Mónda.

Thux thuhu tómí, habu huxa ya thuhu gatho u odi ne tómí da boni geu to bi da te tádi xa thuxpu pa da túni ya mfatsi ta

jäi. Hapu di thutsi, gempú habu da mä pa da gähä ya hemí ya j´äi to me da ñutí da thoki da nte ya ta j´äi.

To u di fatsi, ra thuxthuhu di múi pa di nfädi to u xa nfatsi ne di t´ëtí ngatho ya jäi múi k ara xeni hnini Mónda, thändi

t´üni ra faxte nu ha nte ya múi ya hnini ya jäi ne ya ta jäi. Te di túni, ngatho ya te ko di nfatho pa di hoki ya méfi, u to di nfatsi, ge di t´üni nuya numu xtä ua di ya xadi.

Xi tsur thogi gä múi, genu ya jäi to hinte hä ra bojä pa di dai u te jar médi pa zi ne ua ngi t´üni u te tso di t´üni ka ya hnini

Ha di thoki, ra méfi ha di thoki pa di nu ha gä nte ya múi ya hnini ne ya ta jäi.

Thoki pa di nte ya hnini, nu u ya ngu nzaya ya nda nzaya da pati u hingi rangutho da uni te ne ua ná ra mpadi to da túni

ra mfatsí ngu mä ra hemí hanja di thoki. Ha thoki, ya méfi nu ha nte ya múi ya hnini ne ya jä.

Tóté bojä, ra tóté bojä ä pädi di hñä ya jäi ge di thuni ya jäi ra mótse tsi.

To adi, ra jäi ä to xa nutsi ra thuhu pa di, nu ha di t´äki pa di t´üni ra nfaxte.

Japa ra médi, ya jäi to xi ñýo tsutbi, ka ya hnini, ha hä ra bojÄ ne ha xotho ra jäi, ne ha di ríni jäi ngu jäya.

3. Habu da tsoni 3.1. Gatho

Dä njapi xi di nte ya múi ya méfi pa ya ta jäi, konge di ndui di nxadi pa di bädi dä hoki ra nhio ya méfi ne xi di múi ra nhio ná ra hogä nzaki ne di hä ra bojä. 3.2 Ngujaya

a) Di thuni ya ta jäi ra nfatsi pa di nxadi; b) Dä xifi ha di méfise; ne c) Xi di hogi ra nhio ra nzaki ne ra bojä. 4. Ote gatho 4.1 Gatho ya hnini

Ya ta jäi múi ja ra Xeni hai Mónda. 4.2 Ntsedi hnini

ya ta jäi to xi jar médi ra thogi bojä. 4.3 Habu tsuni hnini

Ya ta jäi to xi thor thogi ga múi ngu xi ra ntsedi ra thogi nuna, 5. Ha tsegi

Nuna ra thoki da nu gatho ya 125 Ta Hnini ra Xeni Hnini. Mónda habu múi ya ta jäi hinte hä te da zi ngu múi xa tépi pageu.

Ya hnini nu ha xi ja médi, xa hmuntsi ne xa m´ä ra CIEPS, xi dar hogi pa di thändy ta ha bi tsegi ngu xa ra m´ä hmända, ha di thändi nu ra méfiu ngu ja ra ra nfatsi ä t´üni ngatho ka ra ximha ra thuhu ra pontí ha ra thuhu.


6. Mfatsi 6.1 Ya mfatsi múi

a) T´üti ra xahni; b) Xi di t´üni ngotho u te di jarmédi pa di nxadi; ne c) Di thombi ya te méu ná ngu ná ya to nfatsi muxta uadi ra nxadi. 6.2 Tengu di t´üni ra mfatsi

Ra mfatsi di túni hinte da ngotbi ge di guti ra ndä nzaya ra Xeni hai Mónda, konge ra CEMYBS ne hinte di gutí ná ra bojä ra jäi ä to nfatsi.. 7. Hanja hinte di gutí 7.1 Ya to xi nfatsi 7.1.1 Te tápi ne ha to di túni

a) Di petsi 60 jéya ua ma ra; b) Di múi habu hinte ja ya métsi neu hinte hä te da zi ne japa ra médi; ne c) Di múi ja ra Xeni hnini Mónda.

Neu ma ra ya hemí uda tápi, nu ge di da nuya di tápi. a) Nkói ra túlo hemí ma ra thuhu ne habu múi (CURP);

b) Nkói mä hampu múi pa di nfädi ne di nñu; c) Nkói ra túlo hemí kuatí ra hni me ma habu múi pa di nñu; ne d) Ne ma ra di m´ä ra nzaya.

Ya ntádi hmä ha múi ya jäi ge xi di thoki ngu xa m´ä ra hmända pa hinto te di bädi ma ra ya jäi ka ra xeni hnini Mónda, ngu xa thutsi ka ra hmända digeä. 7.1.2 Te da hnu pa da túni.

U to da thuni ra nfatsi ge nu u to xa yutí ka ra nfotsi, ne ge di thuntho ge ndä thäkbi ra nfatsi ngu xa m´ä ka ya hemí ha xa mboni ra thoki nfatsi a) Di petsi ná ra thogi hingi nxotho ra jäi; b) Mu ra ranxu ne ua di muse; ne c) Ne ma ra u da m´ä ra nzaya pa di thoki. 7.1.3 Ma da huxa ya thuhu

Pa di thuni ra nfotsi, ge tso di odi ha thuni ra nfotsi pu ka ra nguu nzaya, di ge ä, ge xi da iodise ra thuxthuhu. Pa ge di to tsu nár dothi u hingi tso te di iodi, nuna ra nfotsi get so da hione ra mpote, di gätsi ná hemí- túnt´ä ýe, ne ma ná ra hemí pa ya nguu nzaya pu ha thuni ge xi xti thutsi nuya te tódi. Ngotho ya jäi petsi ge da thuni ra nfotsi, ge da iodi ge hinte da gutí ra bojä pa di yutí ka ra nfotsi. 7.1.4 Hemí habu da huxa ra thuhu

a) Hemí pa ha di nyutí; b) Hemí ha xa nñu ge xi jar médi ra thogi ka Xeni Hnini Mónda;


c) Hemí thuxtuhu; d) Hemí ha di hñutsi pa di uni; ne e) Ne ma ra u di m´ä ra ndä nzaya. 7.1.5 Hemí huxa thuhu

Ra ndä nzayo nu ha di japi pa di uatí ne xi di thutsi ná ra thuxthuhu ya jäi u xi nfsatsi ngu xa m´ä ka ra hmändä xi ma majuani pa to tsa da jutí ya jäi mú i ka ra xeni Hnini Mónda ne ka ya ta hnini; nu ja di nja pa di uatí ne di mpodi ra thuxthuhu ya to nfatsi ne ya thux méfi ge xi di rase ra múi pa di nte ya Hnini xa hoki ra ndä Nzayo ka ra Xeni Hnini Mónda, ne ma ra ya hmända u da hmä dä thoki pa digehi´ä. 7.1.6 Te petsi to túni ra mfatsí

a) Di nhä ra nxadi;

b) Di nhä ngatho u di t´üni pa ra nxadi pa genu; c) nhñä ngatho ya ko te di thoki ra méfi; ne

d) Xi di nñu ra nhio, di ranguntho ne ni xi dä tútso. 7.1.7 Te petsi da hoki to túni ra mfatsí

a) Ñítho di da ra hñä ä di tápi;

b) Dä m´ää ñítho ra ha di tsoní ne ra ora ä di hmä ngu di hñutsi ra ndä nzayo pa di nxati;

c) Di thoki ra méfi konge ya te xa thuni pa di hogi ra nhio ka ra nxatí;

d) Da hña numu ya bi t’oni ra m’otse ba ehe te da zi, num’u hingi tsa da ma datu ua dathi da mehni to da pote ko n’a ra hemí ra za; e) Gi mfatsi digeu ya mefi hoki ri hninä mú tái; neu mani da mä ya jäi ote habu uni ra mfats’i; ne f) Ne ma ra u di mä ha da japi ra nzaya. 7.1.8 Numú hingi hoki

a) Numú hinda m´ ä ka ra nguu nxadi ha di nxati;

b) Numú hingi m´ä mäjuäni pa da túni ra mfatsí; c) Di thoki ra méfi konge ya te xa thuni pa di hogi ra nhio ka ra nxatí; d) Gi mfatsi digeu ya mefi hoki ri hninä mú tái; neu mani da mä ya jäi ote habu uni ra mfats’i; ne e) Ne ma ra u di mä ha da japi ra nzaya. 7.1.9 Numú hingi hoki U dä njuki ua ya hinte dä thuni

a) Numuhinda m´ä hñu yopi ka nxadi ne hinda m´ä ge da thäki ;

b) Dä mó, ua to dä mpotui, ne ua to da uni ya nfatsi u xa t´üni; c) Numu hinda m´ä hñu yopi ka nxadi ne hinda m´ä ge da thäki; d) Mu hoki u hingi za kora túlo hemí m´ä toä ya ta´jäi;

e) Numú hingi mä mäjuäni ne ua hingi da ngotho ya hemí u hima juani ge hinda jutí ka ra mfatsí;


f) Di mpodipu ha múi ka ra Xeni Hnini Mónda;

g) Mu da nesa dä boni; h) Mu da du; i) Ne ma ra u di m´ä ra Ndä Nzayo.

Hense ya ndä nzayo tsa da nu pa di thoki ra méfi. 7.1.10 Di mpeti ya to xa túni ra nfatsi.

Ya jäi to xa thuni ra nfatsi ge xi tso di mpefi ka ya hnini numu ya bi nja ra méfi ne xa tápi ra méfi pa ka ya hnini. 7.2 Da nda to xa túni ra mfatsí

Ra gätsi nxadi ya nfatsi jäi ge nu muxta uadi ya nxadi ge di thuni ya ngatho ya te meu pa di mpefi. 8. Nguu nzayo ha kuatí ya mfaxte

8.1 Nguu nzayo ha nu thoki ra nhio ra méfi.

Ra ndä nzayo ge ra tsedi di bädi ra nhio ra méfi nuna pa di thoki ra nhio ka ya hnini ya méfi. 8.2 Nguu nzaya japi da hoki.

Ra nguu ndä nzaya nte múi ra za pageu ya ta jäi ra CEMYBS; geä petsi da nu ha di japi di thoki. 8.3 Jäi ote ne teni di thoki. 8.3.1. Tétbi

Ra mpote nzayo di hmuntsi konge: a) Ná ra nzayo, di ñ´ëhe k ara nguu nzayo nu ra nte ya múi hnini;

b) Ná ra nfaxte di ñotí ge pa di fatsí CEMYBS; c) Kutá ya mfaxte, da gohi:

-Ná ra mpote ra ndä to nu ra bojä túni;

-Ná ra mpote ra ndä nu ya nguu ntóthe; -Ná ra mpote ra ndä nu ya mefi: -Ná ra mpote ra ndä nu ya nguu nxadi; ne -Ná ra mpote ra ndä nu ra nte ha gä múi ya mengu ka ya hnini;

d) Ná ra mpote ra ndä ra nguu nzaya nu ha di ma ra bojä ä túni ne ra CEMYBS;

e) Ná ra mpote di gatho ya hnini ne to pädi; ne f) Ra hmuntsi nzayo nu ra nhio ra bojä di ge ka ra nzayo nu ra ya nte ya hnini. Ná ngu ná ngu ná ya ndä nzayo di hioni ná ra mpote nfatsi. Ra mefi da túni mbo di ge ka ra nzayo ge di njutí. Ya hm nutsi nzayo u di mpote ge xi tso di ñä ne di ñëtsi, ya to di nzayo pa di mpote ka ra nzayo ha nu ha gä thogi ra nhio ra bojä, ge hensë tso di ñä. Nu u te mӓ ya jӓi oté da numu to mӓ di geu ya jӓi thogi mӓ ge etsi, numu da mayegi ra ndӓ petsi ge da mӓ to da gohi di nzayo.


Ra hmuntsi nzayo xi di m´ätí hñu ma hñu nzänä pa di m´ä di thoki ya méfi ne ha numu di jar médi di hmuntsi ñítho ge xi tso di m´ätía ra hmuntsi. Ra mfaxte nzaya da iadi ra hemí mhätí ngu nxa manui ra ndä nzayo, di médi hñupa di ge rap a ä di nja ra hmuntsi pa métho di nja ra ñaki 24 ora pa di nfädi. Pa di nja ra hmuntsi ngu ñítho ne ua mu ya xä m´ä ge pa di thoki tso, xi di hmuntsi xo ma de ya jäi ne ma ná pa tso di thoko ra hmuntsi méfi, ge xi di ýopu n era ndä nzayo k ara nguu nzayo nu ra nhio ha gä thogi ra bojä di ge ya méfi thoki ka ya hnini ne k ora mpote nfaxte nzayo, ge ngu xi xa nzayo u. Numu ya xa ngohu pa di nja ra hmuntsi kon ge ra mpote nzayo, ger xi tso di m´ätí pa di hmun tsihu ka ya ñäki di ge ya méfi pa di hoki ya nzayo ka ya hnini, ya nzayo nxadi ne ua ya nzayose ko ngatho nuhu, di ýopu ne di nfaxhu di nfeni pa ná ra nhio méfi ne ko te di thoki, ngu ya médi hanja gä mboni ne gä hogi ne di juati ya hemí ne ma ra. Da n´jutsi ná ra hemi ha di m´ӓ te bi hogi konge ya hmuntsi nzayo ka ya méfi u bi thoki ná ngu ná ya pa u bi hmuntsi, ná ngu ná ya méfi bi thoki ne, rangutho bi mfädi nuya, ne di gätsi di ntut´,äýe ngatho ya jäi nzayo. 8.3.2 Te petsi da hoki

Petsi da hoki ya jӓi to xa mpote nzayo: a) Di thoki pa di boni ra hemí thuxthuhu rómí ne ra hemí ha xa thutsi ya hnuhu ya jäi to xi xa t´üni ra nfaxte, nha xa

thutsi ha di t´äki ya to di nfatsi ne, ne pa di t´üni, to xi di yutí ka ra méfi nfaxte. Ne numu ngu ndi thoki ra nhio nuna ra méfi nfaxte di ge ra to jäi ge di m´ä ge ra tsoki ra jäi ä to hi xa hoki ra nhio nuä tádi, pege ngu xi jar médi di nfatsi ge xi thor thogi gä múi, ne pa hindi t´üni ra nfaxte ge xi tso di nu ra hmuntsi mpote nzayo ha di yutí;

b) Tso di poti ra méfi nuna nu ha di nte ya ra nhio ya múi ya jäi ka ya hnini pa xi di hogi ra nhio, xi di negi ra nhio ha gä thoki ra méfi hinte to dä koni ne pa di m´äpu di hogi r aza ra méfi;

c) Dä hioni ha di hoki ne ko te di hoki ra méfi pa di m´äpu, ngu xa thutsi k ara hemí ha xa m´ätí, xa thutsi, xa thoki, xa yutí ne xa thuni ha xa thutsi ka ra hemí ñä to xa t´üni ra nfaxte ne pa xi di zotse ra méfi nuna.

d) Di ñäki to ä di mpote nzayo di ge ya hmuntsi tsutbi ka ya nguu Nxadi; e) Di da ne poti ya hemí ha xti thutsi pa di thoki ra nhio ra méfi digemnse u; ne f) Ya ma ra ya nfädi pa di thoki ra méfi nuya. 9. Hanja di thoki 9.1 Ha gä thoki

a) Hangu bi hogi ne petsi xa tépi, ra nzaya ra Xeni hai Mónda da juka ra hemí pa da udi to ne da ñutí kongeä ra CEMYBS; b) Pageu to petsi ya jéya ra thoki, nu u ya ta jäi petsí ya jéya da hñuxa ya thuhu hubu múi ra, ko ya hemí pa da kuata, numú hiná to pote ua pehni ku n’a ra hemi m’ai hingi tsa da ma xa uni ra nguu nt’othe pa da ma habu ote ya´jäi, ne da njutsi ra hemi. Ha di thutsí mä te gatho da gohi te da thoki di ndui ne di uadi; c) Ra da nu ra za digeu ya hemí bi dati digeu ya ta jäi, mäjuani ne geu mä ja ra hemí mä pa da ñutí; d) Pa da thogi da thoki nu u ya hemí kongeu ya ta jäi hingi anjapú. Nuna da hnu habu múi ra nzaya kongeä to odi ra mfatsi; e) Ra nzaya mä da thokida udi ko ya jä to ote to nu ne ja di hoki ngu mä ra thuni pa da nza da ñutí ne da túni ra nfatsí; f) Ya jäi to oté da mä to u bi adi pa da túni ngu mä ya hemí ne u tengu bojä xe tépi pa da túni; g) Ra nguu nzaya petsi ge da mä to u da boni ne da túni ra nfatsi ne da tsifi to u da tómí; Ge konge ra tsedi nuna ra méfi ne ha di nxati dati ya jäi ge hense tso hindi thoki nuna numu ya bi nja ra t´äka tétsi nzayao ka ya hnini ne numu di jar tuñí ge pa hidä zidu ya thini ya jäi tox i xa t´ü i ra nfatsi digen´ä. 10. Nguu nzayo ha múi xangu to xi faxte


Ya nguu nzaya mfatsi petsi ge da un hadi japi ne da un pa da hogi ra za te hoki ne hinda yopi konge u ma ra ya thoki pa di nte ya hnini hoki ra ndä nzaya raa CEMYBS tsa da hoki konge u ya nguu nzaya ya dänga hnini pa da mfatsi njapú ne konge u ma ra ya nguu nzaya nu pa ge u ya jäi ne u ya nguu nu ya nxadi, ne u ma ra pa da thoki ra hemí ra za pa ge u to túni ra nfatsi ne da hoki te pädi ya múi ja ya hnini pe ge u ya jäi. Ra CEMYBS tso di un pa di thoki ra méfi konge ra nguu ha xi hmuntsi ya jäi mpotse nfatsi nzayo ne ya ta hnini pa di rangutho ä di mÁ¨pa di thoki ya méfi nuya, ne njapu ne pa di tsotse di thoki ra méfi ka ya ta nguu nzayo mengu ngatho Mónda ne ka ya xeni hnino Mónda di gätsi konge ya tan nguu nxadi ne ko ma ra. Ra CEMYBS tso da hoki ra ngo di ge ya méfi xa nfaxhu xa hoki u ngu xi embia xi jar méfi pa di thoki, pa di zotse ra nhio ya méfi u xa beni pa di hoki. 11. Ha di thoki ra mfatsi nte.

Pa da nu ha di japi ne da teni da nu ra mfatsi nu u ya ta jäi múi ngu ya mfatsi jä to oté. Nu u to túni ra mfatsi da mfatsi ja ra Hnini te thoki nu mu da tapi nu u ya ngu nxadi ne ra hnini. 12. Ñäki 12.1. Habu da ñäki.

Pa da ñäki da thoki da hoki ngu mä ra hmända ne ngu da mä ya jäi to oté ra mfatsi. Nu u ya hemí ma ha di jäpi da boni ja ra hemí poni ja ra “Gaceta del Gobierno” ra ndä nzaya, ne ja ra web di ge ra nda nguu nzaya da nte ya hnini di ge ä ra CEMYBS. Ngu mä ja ra xeni thotí 18 ra hmända, ne gatho ya hemí pa da hoki ne da udi nuna ra thoki da mä nuna ra hmändä. “NUNA RA THOKI, PA GE U YA HMUNTSI JÄI HONI DA GOHI JA RA NGU NZAYA, HINGI TSA PA GE U DA NTE, NU U TO HINDA HOKI RA ZA DA KAXA KO RA TSUTBI PA DA NU DA TE PA DI HOKI KON GE Ä” 12.2 Mä te da thoki.

Ra hemí mä te da thoki pa da bädi ya jäi da hoki ne da boni konge ra nda nzaya ja ra Xeni hai Mónda konge ä ra CEMYBS nguu nzaya da mä ya jäi oté ngu ra bojä xa tépi pa ge u ya mfatsi. 13. Negi ra za.

Ra CEMYBS da metsi ya thuhu to u ra mfatsi, ne ngu mä ja ra heke VIII di ge ra Xeni 12 di ge ra hmända pa da negi ra za ne da ñutí pa da bädi ja ra Xeni hai Mónda ne ya dänga hnini. 14. Ya nteni.

Ra ndä nguu nzayo di nu ne da teni ngu mä ja ra hemí mä ne u ya jäi to ote da umbar ra uenda ja ya hmuntsi da hoki. 15. Nu ha gä bi thoki. 15.1 Nu hanja bi thoki nthi.

Tsa da thoki ná ra hangu bi thoki nthi, konge ä ra CIEPS, pa da nu hangu di thoki ra za. 15.2 Hangu bi boni ne bi thoki

Ra CEMYBS da unba ra uenda habu pa di hoki ya nte pa ya hnini ne ya jäi jéya mú ra CIEPS, ngu bi gohi ya hemí di ga ä bi m´ä xi da ntheui. 16. Thandi, nu ne fadi

Ra thandi ra za, nu ra fadi di ge te thoki, petsi ge da nu ra nzaya xa hñétsi to nu hangu tsana ra bojä ja ra Xeni hai Mónda, ra nda nzaya ra Xeni hnini Mónda, ne u nu di ge ra CEMYBS, petsi ge da nu ha da japi pa di dati ya mfatsi to u túni pa da múi ra za pa di nxati.

17. Ñä ne ngaxte

Nu u hingi johia, uni ua ya goxte ne túni ya mfatsi, tsa da udi konge u to túni ra mfatsi ua gatho ya hnini, konge u:


a) Di ntótí:

Ja ya kuatä hemí mä te beni jay a nguu ote ua jay a nguu mú ote ra CEMYBS. b) Ko ra ntóxgu:

Ja ra CEMYBS ja ra 01 800 823 8580; nepu ja ra múi ote ntózgu ra nda nzaya Xeni Mónda (CATGEM), ra lada hingi jotí 01 800 696 96 96 ne pa nthi ra ta Hnini Mónda 070 Nzuni ne ja ra ta hnini. c) Ko ra nternet:

Ja ra pehni hemí yapu ; ne ka ra xi www.secogem.gob.mx/SAM. d) Pa gense ä:

To nu ha thoki ra za nthi di ge ra CEMYBS nepú ja ra ngu hoka tsutbi ha múi gatho nepú ha nu ha hoki ra za ja ra nguu nzaya gatho to petsi da nu di ge ra nda nzaya Xeni Hai Mónda.

YA THOGI NÁ. Njuki nuna ra hemí xa m´ä rangutho ka ra hemí hiaxmu “Gaceta del Gobierno” YOHO. Nuya ya méfi di mpadi, ge di yutí ya pa ä do m´ä pa di njuki k ara hemí xi poni hiaxmu ka ra “Gaceta del Gobierno”

ge hingi tsa da mpodi ta di gatsi ya pau xa thutsi pa di mpodi ya méfi nuya. HÑU. Nuya ya méfi ge xi di mpadi pa di méfi, ge xi di nju pa xi di nfädi ra nhio. GOHO. Page u di thuni ra mfatsí ya jäi ge da thuni ngu xa m´ä hmä ka ya hemí nzaya u te di thuni.

KUT´Ä. Gotho u hi xa nú di gen´ä ra hemí nfatsi ne xi di nu ra nzaya hmuntsi.

Ja ra Hnini Nzuhmí Lerdo, ra Hñäxu ra Xeni Hnini Mónda, ra 29 pa di ge ra ná zänä jéya 2015.

C.P. MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA MFAXTE DIGE RA NTSUI MÓNDA

PA YA MÉHÑȀ PA DI MUI RA NHIO YA NZAKI

“NUNA RA THOKI, PA GE U YA HMUNTSI JÄI HONI DA GOHI JA RA NGU NZAYA, HINGI TSA PA GE U DA NTE, NU U TO HINDA HOKI RA ZA DA KAXA KO RA TSUTBI PA DA NU DA TE PA DI HOKI KON GE Ä”

Traducido por: M. en C. Petra Benítez Navarrete

Lengua Otomí:

NU JMU’U PEZHE T’OPJU, MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA TS’IJMU KJA KONSEJO ESTATAL KJA NE NRRIXU

ÑE RA B'UB'U NA JO’O NU MAMA YO TS’IJÑA JÑI'I KJA TS’IJÑATJO XI, TS'ICH'A, ÑANTO, DYECH’A, DYECHA NAJA,

DYECHA YENCHJO, KJA TS’IJÑATJO IV ÑE DYECHA JÑINCHJO, NU TJURU NU PJOXTE NU TS'IMBONDO; JÑINCHO

TS’IJÑATJO III, DYECH’A NZINCHJO, DYOTE, DYOTE NAJA ÑE DYOTE ÑANTO NU TJURU NU PJOXTE NU ARKATE

TS'IB’ONDO; DYECHA NZIYO TS’IJÑATJO XIV KJA DECRETO TSÍBONDO JANGO O TS’AJI NA JMURU KE O CHJU’U

KONSEJO A TS'IBONDO NRRIXU ÑE RI B'UB'U NA JO'O ÑE DYECHA TS'IJÑATRJO VIII KJA TRJURU, ÑE

K’O MAMA

Ka nu b’epji nu arkate nu Ts'ib’ondo, nu Sekretaria kja pjos’u pes’i nza kja me ri kja’a pepji ñe pjos’u

mbara kja zakju kja nte’e, por k’e ra kja’a bepji k'a ra tsja'a na zakju na jo'o nujyo pale, b’ezo ne nrrixu, k'a ra

dyaraji ñe ra nu k'a ra moji ga ma xoñi ngeje k'o ne'e nu ra pepjiji kja ne Ts’ib’ondo.

Nu Instituto jango pezheji ye te’e (INEGI) ñe ku nu Konsejo k’u pjoxte k'a ra nuji gango rge ts'apuji ngekua ra

mimiji na jo'o (CONEVAL), 39.5% nze texe ye te’e ke na juejme, jango ye te’e ko ngeje ts’ita ñetse ku 7.5% nze

texeji.

http://www.secogem.gob.mx/SAM


K’e kja tsjaji ro mama kja tjuru chjejui kja ri b’epji ñe pjos’u ndixu ñe se’e kja Ts’ib’ondo kja Meb’ondo, nu pjema

pes’i me ri sa’a mbara kja’a nu chjejui kja bepji ñe pjos’u kja ndixu ñe se’e, k’o nu a kjanu ko tsja’a na s’o’o kja

yo tsajñiñi ñe ngunxoru, nu arkate Ts’ib’ondo, kja yenchjo kja Ts’ib’ondo mbara nu chjejui kja b’epji ñe pjos’u

kja yo ndixu ñe se’e ñe mbara dya kja’a, k’ueñe ñe na s’o’o a yo ndixu, jña’a ñe informasio kja ts’ibondo nge ra

kja’a tjuru mbara ne uso kja jña’a k’o respeta.

Nu B’epji k’o pjoxte k'a pepji mbara yo Te’e ku a na Nojo mazhi rga noji nu pa’a 7 ñanto zana nu kje’e 2013

Junsuji nrexe k’o b’ub’u añeba kja ne xiskuama “Gaceta del Gobierno” ra Junsuji nu tr’unu nu pa’a 30 naja zana

ne kje’e 2014 o mama k'o b'ub'u nza kja mama yo tjuru jango mama pje ma pjoxte ra unuji, ñe texe nu ko nesta

ngekua ri tsjeme kja nu pjoxte.

K’e yo ra kja’a ñe tjuru a yo nte’e a yo tjuru kja ra tsja’a, ro mama kja ts’ibondo, pjons’u a pes’i na jo’o yo nte’e,

k’o nu me ri ma pjos’u a yo nte’e, k’o nu b’epji ekonomiko, ra daku yo para k’o nesta mbara pjos’u ra jobu yo

chopju in b’edyi.

K’e ri mama k’o ro kja’a ka b’ezhe 8.3.2 nu jña’a b) kja yo tjuru nu arkate k ora tsaji nguenda ñe ri taka, o mama

nu tr’unu CAySPAG/2015/001/E/002 ra pepji un naja pa’a, nu pa’a 22 naja zana ñe kje’e 2015, o mama nu

xiskuama ñe juns’uji 21506A000/RO-010/2015,ñe nu pa’a 23 naja zana ne kje’e 2015, t’anguxoru ko pepji nu

b’ub‘u, k’o mama nu tr’unu 23, ngekua mama yo tjuru ne b’epji ne pjoxteji mbara Ts’ibondo ngekua ro

mam'a yo b'ub'u a xoñi.

Nu xiskuama nu pezhe 208F1A000/RESOL-006/2015, nu pa’a 28 naja zana ne kje’e 2015, nu Komisio k’u taka

na jo’o, k’o mama nu tjuru ngekua ra taka na jo’o k’a Ts’ibondo ñe ye tr’ajñiñi ñe nujyo tr’unu, o mama texto

nujyo o potuji yo in tjuru ra tsja’a; nujyo mama axese, mama a kjanu:

YO O MAMA NU TS’IJMU NE PJOXTEJI YE NRRIXU ÑE RA B’UB’U NA JO’O, NGEKUA RA POTU NU MAMA YO TJURU

NE B’EPJI NE PJOXTEJI MBARA YO TE’E KO NGEJE TS’ITA K’A NOJO.

YO IN TJURU MA RA TSJA’A NE B’EPJI KJA NE PJOXTEJI MBARA YO TE’E KO NGEJE TS’ITA K’A NOJO

1. Nu mama textjo

1.1 Nu k’o mama ne b’epji

Nu b’epji ne pjoxte mbara yo te’e ko ngeje ts’ita k’a ne ra joku ra pana a xoñi yo te’e ko ngeje ts’ita ku pes’iji ko

ñante kje’e, nudya ku xi so’o ra pepji ra jichiji pje ra ts’aji ngekua ra ndonjo merio.

1.2 Ñana ka kara te'e yo kjapu nguenrra.

B’epji ñe mba dya xi ri s’ote.

2. Yo mama ye jña’a

Mba texe nu ko mama nuba, ga kjab’a:

Te’e ko ngeje ts’ita, yo te’e ku p’esi ñante kje'e.

Yo pjons’uji, nujyo te’e ko ngeje ts’ita ke b'ub'u kja jñiñi jango unuji nu pjoxte mbara ne b’epji yo Te’e ko Ngege

Ts’ita k’a Nojo.

Xoru ts'ike kja jich'i, nu jichi unuji yo te'e ku ngeje ts'ita, ngekua ra ts'aji na ts'ib'epji.

CEMYBS, Nu Konsejo a Ts'ibondo nrrixu mba ri b'ub'u na jo'o.


CEIPS, k'o e te'e k'o b'ub'u kja ra tsja’a t’onu ñe ra mama jango ga tsja’a ne politika kja ne B’ondo

Nu komite, k'a komite ngumu nu ne b’epji ne pjoxteji mbara yo Te’e ko Ngeje ts’ita k’a Nojo.

Jango b'ub'u yo pepji, nu nzumu arkate ne b’epji ne pjoxteji mbara ye Te’e ko Ngeje ts’ita k’a Nojo un CEMYBS.

Nu Instansia yo tjuru, nu k’a komite ka ne b’epji ne pjoxteji mbara ye Te’e ko Ngeje ts’ita k’a Nojo.

Nu tjuru, k'a in tjuru nu ne pjoxteji nu Ts'ib’ondo a B’ondo.

In chju'u yo tep'e, k'o e te'e k'o o jñuzu in chju'u, k'o pezhi nrrenxe k'o oru ngekua ra pepji k'a ne b’epji ne

pjoxteji mbara ye Te’e ko Ngeje ts’ita k’a Nojo.

Jango ra xoru in chju'u, ngeje na ngumu ke ra mama nu instansia, jango o nzhotuji in chju'u ngekua ri kich'i kja

ts'ib'epji ne pjoxteji mbara ye Te’e ko Ngeje ts’ita k’a Nojo.

K’e nte’e k’o tr’unu, ngeje ye nte’e k’u juns’u in chju’u k’e menzumu a Ts’ib’onro k’o ara ke k’os’u

jango k'a ne b’epji ne pjoxteji mbara Yo Te’e ku ngeje Ts’ita ya nojo.

Ja ba ra unuji, nu buxtu ko ra mama kjo ngeje ñe ra juns’u in chju’u ñe ra so’o ra tu’u in b’os’i ko nu buxtujnu.

Nu k’o dya ju’u merio, ye te’e ko pepji mbe dya zas’a nu k’o kjontruji mba ra tomu texe k’o nesta.

Nu b’epji, k'a ne b’epji ne pjoxteji mbara yo Te’e ku ngeje Ts’ita.

Nu b’epji ne pjoxteji, yo kja yo arkate mbara ra mbos’u yo e te'e k'o tropju mbara k'o dya nda ju'u. K'a mama

zheje jango ra pepji.

Tjuru, k'o in tjuru k'a mama jango ra pepji nu b’epji.

Nu ja ba tsja’a, nu t’ezi k’a enje in chju’u yo pjons’u, ñe texe ko ra unu yo te’e.

Nu ts’ita k’o ne’e, ye ts’ita ñe ye ts’ina ko juns’uji in chju’u ngekua ra unuji merio.

Zob’u, ma ñano te’e zob’u, ma di gi p’esi merio, nza kja texe nujyo b’ezhi na te’e.

3. k'o ne’e ra tsjaji

3.1 k’o kjaba

Ne ra jokuji in zakuyo yo te’e ko ngeje Ts’ita, ra unuji na ts’ik’e xoru ngekua ra mimiji na jo’o ñe mba ra pepjii

ngekua ra ndonjo merio ñe akjanu dya ra b’ezhi pje ra ñonuji.

3.2 Ngejya

a) Unuji yo te’e ko ngeje Ts’ita tsi’k’e xoru;

b) ra tee nu pjepjise; ñe

c) ra mimiji na jo’o ñe ra ndojo merio.

4. Nrenxe k'o at’aji

4.1 Nrenxe k'o te'e


Yo te’e ko ngeje Ts’ita k’e nesta pjos’u.

4.2 Te’e ko nestabo ra mbosuji

Yo te’e ko ngeje Ts’ita ku dya ju’u tropju ku b'ub'u a ts'ib’ondo.

4.3 K'o e te'e k'o ne ra mbos’uji

Yo te’e ko ngeje Ts’ita k’u juejme o b'ub'u kja jñiñi jango dya na jo’o.

5. Jango ra seje

Ne b’epji ra seje kja yo 125 t’ajñiñi nu ne Ts’ib’ondo, ra jñandaji nu ko kjaji kja jñiñi.

Nu ye jñiñi ku otru ra kjob’u nge nujyo ra mama nu CIEPS, nkegua ra para a xoñi nu ko mama nu tjuru, ra daku

nu naja angeze kja konjunto kja sistema Nacional pjos’u na jo’o jñonu.

6. Pjos’u

6.1 Pje k’o ra pjos’u

a) Tsi’k’e xoru ngekua ra jichiji ja ra pepjiji.

b) Ra unuji texe nu ko nesta ma ra xoruji; ñe

c) Ra unuji texe in jeb’i ko nesta negekua ra pepjitse.

6.2 Ja nzi pjos’u

Texe nu pjoxte ra unu nu arkate a Ts'ibondo, ra unuji kja CEMYBS texe nu k'o ra unuji pjoxte dya pje ra kjontruji.

7. Jango ra tsjaji

7.1 K’o ra mbos’uji

7.1.1 K’o ra dyoruji ñe kjo ngeje k’o ra mbos’uji

a) Ri pes’iji ñante kje’e.

b) Ma dya ri pes’i pje ri ñonu o jñonu ñe dya ri ju’u; ñe

c) Ri b’ub’u k’a ne Ts’ib’ondo.

Texe nujyo mama axese ri chunu, mbe nrre ri chunu nujyo mama nuba:

a) Ri jizhi na clabe ku nextjo nustk’e toka (CURP);

b) Na xiskuama jango ra mama ja ngeje in jñiñi mba ra jyanda ko na kjuana;

c) Na xiskuama nu k’o jango ra enje ja menzumu kja Ts'ibondo; ñe

d) Ñe texe k’o bezhi k’o ra mama k’o jmurte.

Texe ye xiskuajma ke ri unu xi texe nu ko ri mama dya kjo ra para porke nu tjuru ku pjoru in xiskuajma kja

Ts’ibondo, dya pje ra mama.

7.1.2 Kjo ngek’o ot’u ra unuji

Ra ot’u ra unuji nu pjons’u yo te’e ko ya teb’e ñe ko pes’i yo kjo pjenda oru nu tjurujnu:

a) Nu ko d’año te’e;


b) Nu ko b’ezhi in male o in pale o ma b’ub’utse; ñe

c) Ñe k’o b’ezhi k’o ra mama k’o jmurte.

7.1.3 Chjuru

Ne te’e ra tsja’a texe k’o ra dyotu, ra matse ra ma dyonu kja nu pa’a ñe jango ra xipji mbara mamu ne ngub’epji

ne pjoxteji.

Yo jmurte nge angeze ke ra mboru ñe ra jmuru texe ye xiskuama, ra dyusuji in chju’u kja na lista ko texe un ke

unuji kjanu ra dyakuji na pjolio ke pjoxteji mbara ri unuji nguenrra ke b’ejmi gi reistrabo.

Texe te’e so’o ra chjuru kja ne pjosu, yo ra tsjaji dya ra ngontru ni xeri ne mbexo maxi dya mi ne’e dya kja

ndumu.

7.1.4 Nu jeb’i

a) Ra oru ra ngich’i;

b) Na xiskuajma janjo ba enje pje ma jñiñi na juejma o dya pes’i pje ra ñonu kja Ts’ibondo;

d) Na xiskuajma jango ri dyopju;

e) Na xiskuajma ke ra mama ke ja in chunu texe nu ko o dyoruji

f) Ñe k’o bezhi k’o ra mama k’o jmurte.

7.1.5 Ra opju kja ne xiskomu texto k’o ba eje kja ne t’askuama

Ne b’epji ne pjoxteji opju in chju’u kja ne xikomu kja nu b’ub’u yo te’e nu k’o ra mbosu nu k’o mi junsu, nuk’o

mi junsu ne tjuru k’o ra jandaji ñe jango ba eje texe k’o jña’a kja ne Ts’ibondo ñe kja ne jñiñi; yo mi dyotu ñe yo

mi tsja’a mbara chjuru kja ne xiskomu jango b’ub’u yo mbos‘u nu yone b’epji ne pjoxteji jmu’u kja ne Ts’ibondo,

nziga kja yo naño jango ra tsaji, ra pjoru ngekjua dya ra mamu pje ngek’o dyotu dya so’o ra mamu.

7.1.6 Pje ra tsja’a ne mbos'u

a) Ra unuji tsi’k’e xoru ngekua ra jichiji ja ra pepjiji;

b) Ra unuji texe nu ko nesta ma ra xoruji;

c) Ra unuji texe in ts'inguru ko nesta negeua ra pepjitse; ñe

d) Ra nuji na jo’o dya ra zante nza kja mama nu tjuru ko ra nuji na jo’o ko in dyojui.

7.1.7. Yo ko nesta ra tsja’a yo nda’a te’e

a) Ra joku yo xiskuama mba nu b’epji, dya ri mama b’echine;

b) Ra jizhi nu xiskuama o jeb’i nza kja mama yo tjuru ngekua ra dyakuji tsi’k’e xoru ngekua ra jichiji ja ra pepji

c) Ra tsaji na jo’o ko unuji nza kja mama yo tjuru;

d) Ri resibido te yo ke nestabo ma a ra nguaru nu tsi’k’e xoru;

e) Ra kjaji ko tsja’a kja in ts’ijñiñi mo ra ne’e a kjanu, ri pjosu in dyojui; ñe

f) Texe ko ne’e yo jmuru te’e.

7.1.8 Jinga dya xi ra so'o ra dyakuge

a) Dya ri patse a tsi’k’e xoru ngekua ra jichiji ja ra pepji;

b) Ma ri mama mbechine ku dya ra so'o ri bubu kja ts’ib’epji;

c) Ma ri z'odu nu k’u o dyakuji ñano ts’inguru.

d) Ma ri pjosu ne jmute o yo jmute nu ko d’akuji; ñe

e) Texe ko ne’e yo jmuru te’e.


7.1.9 Ra dyeji yo te’e k’o jusu kja b’epji

Dya kja ra dyakuji

a) Ma ri zodu k'o o dyakuji;

b) Ma ri po’o, ri potu o ri unu nu pjoxte ñ’ano te'e;

c) Ma dya ri pa'a xoru jñi'i pa'a, ñe dya ri mama porke dya gi so'o gi pa'a;

d) Ma ri mama mbechine o ri unu nandyo xiskuama ngek'o ri jñus'u kja

Ts’ipepji;

e) Ma ri pepji ngek'o ra nrojo ne arkate;

f) Ma ri ma’a mimi kja ñano jñiñi ku dya kja ne Ts’ibondo;

g) Ma dya kja ri ne’e nu pjoxte.

h) Ma ri nru'u; ne

i) Nrexe k'o o mama yo te'e k'o b'ub'u kja jmute.

Yo te'e k'u b'ub'u kja arkate ngejyo k'u ra tsja’a nrexe k'o mama kja b’epji.

7.1.10 Kjo ri tsja’a ma dyakuji

Texe yo te'e k'o unuji nu pjoxte nesta ra ma tsi’k’e xoru ngekua ra jichiji ja ra pepji ñe ra tsjaja b’epji kja ts’ajñiñi

jango ma ngeje ra nesta.

7.2 Ra nguaru ra unuji yo te'e

Ra sotr'puji ma ra nguaru tsi’k’e xoru ngekua ra jichiji ja ra pepji ñe ma ra unu texe in ts’inguru.

8. Yo arkate k'o k'arajiba

8.1 Yo arkate k'o mamaji ja ri tsjage

Nu jmute nu k’o ra mamaji pje ra tsjaji ñe pje ma pa’a.

8.2 Kjo nge k’u ra tsja’a nu b’epji

Nu Diresio ne pjoxte mba ye te’e ku Ngeje Ts’ita nu CEMYBS nu k’u ngejyo ra tsjaji yo mama kja b’epji, kja ne

jñiñiji.

8.3 Yo te'e k'o pepji ngek'o ra tsja’a k'o mamaba

8.3.1 Yo te'e k'o k'araba

Yo te'e k'o b'unk'ua ngeje:

a) Na arkate, k'u ngeje nu ra jñand'a k'u ra b'ub'u na jo'o yo jñiñi;

b) Na pjoxte, k'u ngeje ra ngeje na vocal nu ku CEMYBS;

c) Ts’icha pjoxte, k'u ngeje:

- Na te’e k’u pepji jango kja ne ch’opju;

- Na te’e k’u pepji jango kja yo ngunat’a;


- Na te’e k’u pepji jango kja sekretaria B’epji,

- Na te’e k’u pepji jango kja yo ngunxoru; ñe

- Na te’e k’u pepji k’a ra tsja’a ra b’ub'u na jo’o nrexe yo b’edyi k’o mimi kja ne Ts’ib’ondo;

d) D’a k’u pjezhi kja ne sekretaria ne Kotraloria, k’u ri ngeje k’u ra janda

ne CEMYBS;

e) D’a b’epji k’o jmute, ne d’a k’u xorte; ñe

f) Ñe na koordinador ka Pjoxteji t’e ka jyokuji Jeb’i ñe ka pjoru merio un Ngumu ka Pjoxte te’e.

Textjojyo ri pes’iji d’a bezo k’u ra mbos’uji.

K’o ra ñemeji ri d’ats’e.

K’o ra ñemeji so’o ra ñaji, ximi ra pasuji in dye’e, jyo k’u b’epji kja ne Kontraloria ri negtjo k’u ra ñaa.

K’o ra mamaji textjoji k’o o pasuji in dyeji, ma dya o pes’iji textjoji in jña, k’u presidente, ngek’u ra mama.

Ra jmur’u jñi’i zana ma akjanu mamaji o ma nesta ra jmur’uji.

Ne Sekretario ra mapju k’o o xipji un prisedente e jñi’i paa, ñe d’a paa ma ra jmuruji, ra jmutuji 24 ndajme.

Ma ra jmuruji textjoji ri ngeji k’o ri kjogu ndeje, ximi ri b’ub’u k’u presidente, k’u sekretariu, ñe k’u pjoru ne

t’opju, k’o ra yaxu.

Textjo k’o ra mama k’o jmuru, x ora xipji k’o mebepji kja ne ngujmu, k’o bezo k’o xoru, ñe k’o janda e te’e, ri

negeje k’o ra janda kjo ra tsja na jo’o ne bepji.

Ra tsja’a d’a xiskuama jango ra yaxuji textjoji, nza kja o mamaji texe yo pjoxte ñe yo te’e kja in jñiñi.

8.3.2 K'o so'o re tjsa’a

K'o so'o ra tjsa’a ye jmute:

a) Ra nuji k’o e te’e k’o ra mbos’uji k’o te’e k’o dya kaja nrexe in xiskuama k’o mama nu pjoxte, ra juanuji texe

ye xiskuajma ke dya pje bezhi ngek’ua ra mamaji kjo ja o jyo ra unuji nu pjoxte mbero ma nujyo oru nu pjoxte

bezhi na xiskuajma neji k’u ra mbosuji ye jmute ra mbosu yo te’e k’o dya b’ub'u na jo’o mbara unuji nu pjoxte;

b) Ra tsjapuji k'o naño xiskuama nu jango ra jnusuji k'o dadyo te'e mara pjonkji k'o dyaja te'e, ra jñusuji ma ra

moji nu jango re b'ub'u ye jmute k'o junsu ñe ma ra xipjiji ja'a;

c) Ra manji kjo pa’a na jo’o nu pjoxte, nu xiskuama k’u mama jango rga tsaji ngekua ra mbosuji e te’e ñe ra

pjonkji k’u dadyo e xiskuama mbero ye te’e ra tsja’a na jo’o ngekua ra unuji nu pjoxte;

d) Ra us’u na te’e ko ra tsja’a nu arkate kja ne in jñiñi o na ngunxoru;

e) K’o mama yo dyaja nu kja xiskuama ra tsjaji na jo’o; ñe

f) Texe ko ra mama yo tjuru.


9. Nu b’epji na jo’o

9.1 Nu b’epji pjoxte

a) Nu Arkate kja Ts’ibondo a ndeje ka CEMYBS, ra pana na xiskuajma jango ra mama ja ba ñunsuji in chu'u nu ko

ne nu pjoxte;

b) Yo te’e ku ngeje ts’ita ra ma ñunsuji in chu'u ma a ga mama k’o b'ub'u nu kja skuama nu ngub’epji pjoxteje

k’o nu ngub’epji pjoxteje, ñe ye k’o janda kja ne jñiñi ra tsaji ye skuama nu kja jñiji nu jange ra manji, ra opjuji

na xiskuama nu jange ra mama jango ga mburuji ñe jango ga nguaruji;

c) Un ngubepji pjoxteje ra jñanda texe ye xiskuajma ke o chunu ye ts’ita kjo na jo’o o xi b’ezhi;

d) Nu ngub’epji pjoxteje ra xipji nu jmute k’u ra xoru na jo’o ye xiskuama ngekua ra unuji nu pjoxte;

e) Ma ra mama ja nu jmute nu ngub’epji pjoxteje ra xipji nu pjoxte kjo ngeje k’u ra mbosuji;

f) Nu ngub’epji pjoxteje nge ku ra unu texe nu ko nesta ye ts'ita; ñe

g) Nu ngub’epji ra kja na xiskuama nu jange jusu ye te’e k’u o mbosuji.

Ye pjoxte dya ra ujni ma ra manji o ra tsaji k’o dya ga kjan’u k’o te’e k’o b’ub'u a xoñi ñe ma ra xipjiji o ra tjapuji

k’o dya ga kjanu ye nte’e k’o pjosuji.

10. Yo jmute k’o naño

Yo jñiñi k’o ra unji nu pjoxte dya so’o ra nruji k’o e pjoxte k’o ixi ngetr’o, ñe dya so’o ra nruji k’o naño e pjoxte

ma jiyo dya kja xe ra ujni.

Nu CEMYBS so’o ra mbosu k’o naño e pjoxte ngekua ra tsaji na jo’o, ñe ye jmute k’o b'ub'u kja in jñiñi ye te’e

so’o ra pjoxante.

Nu CEMYBS so’o ra tsjaji na mbaxkjua k’o yo naño pjoxte ngekua ra tsjaji na jo’o.

11. K’o ra tsjaji k’o ye te’e

Nu ko’ kja ye pjoxte nge ma ye te’e jmuru k’o nu jmute.

Yo te’e k’o ujni ye pjoxte ra pepjiji k’o in jñiñi ma ra matruji, ñeje ra pepjiji k’o nu arkate, ñe ye ngunxoru ñeje

nrexe nu jñiñi.

12. Pezhe jña’a

12.1 Yo pezhe jña’a

Ma re pezhe e jña’a k’o in tsjaja ye pjoxte ra tsapuji k’o mama k’u tjuru, ñe re tsjak’u kua rga xitsi ye jmute.

Ye jña’a k’o b'ub'u kja xiskuama ra kuatruji kja in “xiskuama nu arkate” ñe nu kja in xiskuama nu “Gaceta del

Gobierno” ñe ra so’o ra nu xiskuama kja interne kja pjoxte ne kja CEMYBS.

K’o mama nu jñaa dyech’a jñincho nu kja tjuru, nrexe ye xiskuama k’o ra kuatruji ñe ra xoruji nu kja pjoxte re

mama nu jña’a: “NUJNA B’OS’UTE DYAK’O IN TSJAJA, DYA PESK’O RA NU’U YO JMURU TE’E. DYA SO’O RA

USAJI GUA N’AÑO B’EPJI UN JANGO DYA PJOS’UJI NTE’E K’A DYARGA JO’O RGA PEPJI NUBA B’OS’URE RA

WENCHIJI ÑE RA MATR’UJI KJA ARKATE JANGO GA MAMA K’A TJURU JMU’U”

12.2 nu jña’a k’u matr’u te’e


Nu jña’a ra mama nu arkate k’u b'ub'u a Ts’ib’onro, ra mama nu kja nu ngub’epji pjoxteje CEMYBS nu jango

pezhaji jña’a mbero ra mama nu jmute.

13. Jango rga ñ’etse

Nu ngubepji pjoxteje CEMYBS re tuji ye xiskuama nu jange junsu ye te’e k’o ujni ye pjoxte, k’o mama kja tsijña

VIII ñe kja jña’a dyech’a yeje nu kja tjuru k’o mama ye jña’a k’o ra dyara ye te’e k’o b'ub'u a Ts’ibonro ñe yo

tr’ajñiñi.

14. T’epi

Nu nu ngubepji pjoxteje nu pjos’u ye te’e ra nu’u nu b’epji b’os’u, jango ga mama k’e jña’a k’o

tsa’a ngekua ra mama k’a jmute nrexe k’a ja’a ma ra jmuruji.

15. Jango ra tsjaji nguenra

15.1 Jango rga tsjaji nguenra a xes’e

So’o ra tsjaji nguenra zo ri ngextjo a xes’e, k’a ra nu’u k’u CIEPS k’a ra joku na jo’o k’o in b’epji nu

pjoxte.

15.2 Kjaji nguenra k’o a pjonguji

Nu ngub’epji pjoxteje CEMYBS ra mama janga ga kja’a pe gi ñe k’o nte’e k’o pjos’uji tsjema tsjema

CIEPS,nu naja a nu nde’e kja pepji fiskal ngeje ñe nu yeje a kjanu, k’o kja munro jango ga kja’a k’e jña’a

k’o oruji.

16. Nu jango k’ara ko kja ñe jña’a

Nu nu’u, ñe janra k’o unuji b’os’u, ra mimi k’a t’angumu k’o pjoru ye chopju a Ts’ib’onro, ñe nu

Sekretaria ne Kontaloria nu Ts’ibomro ñe nu Organo de Kontrol Interno de la Sekretaria nu pjoxteji, nu jango ra

nuji jango rga unuji k’o pjoxte yo nte’e.

17. Koxte ñe kjos’u

Nrexe k’o dya i ne’e ra tjsayo te’e, nrexe k’o i ne’e mama k’o yo jmute ñe k’o dya i ne’e k’u tsjaji yo te’e ma i

dak’ujme yo pjons’u, ra so’o mamaji d’a te’e o nrexe k’u b’ub’u kjane jñiñi, a kjanu:

a) Soo ra dyopju:

Jango b’ub’u yo jña’a k’o mama yo te’e k’u b’ub’u kja ne ofisina sentral nu ko CEMYBS.

b) So’o ra jña’a k’o in jña’a t’ezi:

Kja ne T’angumu CEMYBS jango kjaji ne bepji k’u pjoxte kja 01 800 823 8580 ñe kja ne ndetjo k’o ra dyara ne

telephono kja ne Jmu’u Ts’ibondo (CATGEM) dya ra n’estaji merio 01 800 6 96 96 96 a mbo’o kja B’ondo ñe 070

mba ra Zumi ñe yo jñiñi k’u b’ub’u bextjo.

c) Soo ra dyopju kjane:

Kja ne korreo elektroniko ñe K’o b’ub’u kja www.secogem.gob.mx/SAM.

d) Ri mats’e:

Kja ne Kontraloria ne CEMYBS jango b’ub’u in nu Delegasio Regiona nu ku Kontraloria ñe kja ne ngumu k’o

pjoxteji ye te’e, ñe kja ne ngumu k’o para kja ne Sekretaria ne Kontroloria kja ne Ts’ibondo.

K’O E JÑA’A K’O RI B’EZHI

NAJA. Junsuji nrexe k’o b’ub’u añeba kja ne Xorxiskuama “Gaceta del Gobierno”.



YEJE. Yo jña’a k’u mamaji yo jmute ra so’o ngich’i ma ra kjogu d’a pa’a k’o junsuji kja ne Xorxiskuama “Gaceta

del Gobierno” ñe ra so’o pjuruji ngich’i ma dya ra dyopjuji naño jña o ma dya kjuaru yo b’epji.

JÑI’I. Yo tjurujnu ra pjongu kja ne xiskuama mba ra paraji na jo’o.

NZIYO. K’a pa’a k’a ro kjogu ma ra unuji k’e pjoxte ko unu un b’os’u, ke na tsjaji jango ga mimi

tr’apju.

TS’ICH’A. Texe ko dya janda nu tjurujnu, ra pepjiji nu jmurute.

Junsu kja ne jñiñi kja Zumi de Lerdo, t’ajñiñi kjane Ts’ib’ondo, da nu pa’a dyote nzincho 29, naja zana, nu kje’e

dyote dyech’a ts’ich’a 2015.

JMU’U MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA

TS’IJMU KJA KONSEJO ESTATAL

KJA NE NRRIXU ÑE RA B'UB'U NA JO’O.

“Nujna b’os’ute dyak’o in tsjaja, dya pesk’o ra nu’u yo jmuru te’e. Dya so’o ra usaji gua n’año b’epji

un jango dya pjos’uji nte’e k’a dyarga jo’o rga pepji nuba b’os’ure ra wenchiji ñe ra matr’uji kja

arkate jango ga mama k’a tjuru jmu’u”

Traducido por:

Mtro. Antonio Romero Hernández

NDÄ NZAYA MARIA MERCEDES COLIN GUADARRAMA, NFAXTE MBO DI GE RA NTSUI NZAYO KA RA XENI HNINI DI GE YA NHIO MÚI YA MÉHÑÄ KA YA HNINI, NGU XA THUTSI KA RA 3 XENI XI, 5, 6, 10, 11 NE 17 RA HEKE IV DI GE RA HMÄNDA PA DI NTE RA XENI HNINI MÓNDA; 8 HEKE III, 19, 20, 21 NE 26 KA RA HMÄNDA XENI HNINI MÓNDA; 14 HEKE XIV Ä XA NJUKI RA NDA NZAYA KA RA XENI XA MÚI PA DI NUYA HANJA DI MÁTSI YA MÉHÑÄ PA DI YA MÚI NUYU NE RA 10 HEKE VIII MÄ RA HEMÍ MU MBO, NE

KONGEHIA

Konge ya ndä Nzayo múi ka ra Xeni hnini Mónda, ge xi nu ha di japi pa di hoki ra nhio ya méfi u ngu xi jar méfi ka ya hnini pa di nfatsi ya jäi u xi thor thogi gä mí ya nzaki, ge nuyu xi xa nfeni xa thoki ra méfi nuna pa di nfatsi kon ge te zi gä múi ka ya hnini ne nu ya nzayo di tsotse ya méfi naya xa nbeni hoki pa ya jäi to xi jar médi, te di zi, ge ya ndä nzayo xi di mótsi konge ya botse ha di ho y ntsi, ge nu ya nzayo kongehía ge xi nu ha ne di negi fatsi mahiegi ya jäi ngu jar nu mahiegi ka ya hnini.

Nu ä ra ndä nzaya di ge ya múi ya méhñä ne ya nhio múi ge xi petsi ge da nú ya muí ä ha pa da nu u ya hñutsi ä ra hemí, hmuntsi tóté, pa da fadi ne pa da hiegi ra hmuntsi hñänfö ne ra mfatsi pa nu u ya nxutsi u petsi 20 njéya ne u ya dänjäi, pa da bädi ha bunja ra ñhoga múi pa ra ngeu, nuä ra mfatsi ge té a múi ri ñepu ra ñoho, pa ra njéya ä di hoki u yo hñuni u ya bätsi, ge u múi nuna ra nányo ya otho te dä tsi, di thuni ra mótse hñuni ne da thumbabi ra nxadi pa da badi ne dä ioté, ne pu dä thubi ra mpefi , gotho ya jäi di hmuntsi pa di nxadi ha ge n´ä méfa da tóte ngu ä ra ndä nuná hmuntsi.

Ge xi di bäntho ya mé de u xa nu ra za ra ndä Nzaya Pede ka ya Nguu 2010 ka ra Xeni Hnini Mónda 7 di ge ret´ä 10 ya méhñä u petsi 15 njéya u tsihi ya bätsi mutho; 12% ya tsuntú nuu petsi 15 ne ta ra 19 jéya xa meu, ne ge njpu ne ko ra 57.9% di ge ya méhñä ge 20 ne 29 jéya, 88% nuu xa hnu ne ra 30 ne 49 ne, kon ge 94.1% di geu petsi 50 ne ya jéya.

Pa di tsotse di hoki ra méfi ngu xa thutsi ka ra nguu nzayo potí xi ja ra tumthu; ne ko ngu xa nkohu ä xa m´ä ra nza nzayo nu pa di nte ya múi ya jäi ka ya hnini ne ya hnini ge kongatho nuyu di nú, ha xa hutsi xa rangutho ra ndä nzayo ka ra xeni hnini Mónda, ge xa m´ä xi jar médi di thoni te ma méfi di méfi pa di thoki kongatho ka ya hnini, xi dar nhio ne xi di nfatdi, paxi di nfädi ge xi thoki ya méfi ngu xa thutsi ka ra ndä thotí di ge ra méfi di nfatsi ya jäi pa te di zi nu u to xi jar médi ra bojä gä múi pa te di zi, ge di nja ra nfatsi ta ha di zoni konge ä ra bojä xa ñätí digen´ä ra méfi.

Nu ä ha di thoki xa nhio ra nfatsi túni pa di nte ya múi ya hnini ra thuhu nte di ñépu, di ge ra pa 30 ná pa ná nzänä di ge ra jéya 2012, ge xi bi boni ka re hemí poni hiamu hmä “Gaceta del Gobierno” digehia ya ngatho méfi un ha gä nte ya múi


ya hnini ne ya jäi ge xi bi npadi ra pa ra 30 ná pa ná nzänä di ge ra jéya 2014, bi boni ngotho ya te xa thoki pa di nfatsi ya jäi, ge hense da do ya hemí u te di tádi pa genú te di túni. Ge ra ndä nzaya múi ka ra xeni hnini ge petsi xi da nu ra za ha dä japi di nu, ha di thuni ra bojä a xa hmämpu ka ra hnini. Ge bi thoki ra bi tóte nuya ya hemí ha hmä di thoki ua di thuni ra nfotsi u xi xa nfädi ge xi ja ra médi ra bojä pa di múi ka ra hnini pu ha múi di ge ka ra xeni, ne pa di thuni ra mótse u kú ya nts, di ge ya jäi u mupú ka ya hnini xi di thuni rangutho ya thändi ka ya hnini 20 njéya ngu di tsihi ya me ya bätsi ne xi múi ka ra hnini xi thorthogi gä múi ya nzakige xi fatsi thuni ra nfaxte pa di te ya múi ya hnini ne ya jäi, pa xi di mpefi kongen´ä , kongatho di thoki nuya pa xi di múi ra mhio ya zaki ya jäi ka ya hnini. Ngu konge ra ngohu ma juani di thoki u xa thutsi ka ra 8.3.2.di ge ka ra nhiaki c) di ge ná ra méefi nu ra nhio ha di nte ya múi ya hnini ne ya jäi, ra ndä nzaya hmuntsi tsa ra nfatsi ngu xathusi da uni ne da nú ha di m´äpu, di ge ä ra CAYSPFG/2015/001/E/002 nu u xa hma ka ndui hmuntsi ra pa 22 ra ná nzänä de ge ra 2015, bi boni ra mpodi gi gen´ä ra hemí nfatsi ka ra hemí méde 21506A 000/ RO-009/ 2015, ra pa 23 ná nzänä, bi ne bi 2015, ne ha xa tutsi, ha ra 23 ne toho xa ñutsi, ne xa thändi ha ra hmända da nte ngatho jäi nu ha ra Xeni hnini Mónda, ra nguu hmuntsi ngatho befi, mui jäi ha ra bedemúi ka ya hnni nzeki nubye ne thändi ntóde tentsi, njabu da nja ge ne manga méfa.Xta ma pa hma nuä mangä njotí: Ge konge ra hemí thutsi méde 208F1A000/RESOL-009/2015, de ra pa 28 ra ná nzänä ra 2015, ra hmuntsi nzayo múi ka ra Xeni hai Mónda xi un ra nhio, nuna ra hmä hmändä pa xi di hñu ka ra Hninni Móndä ne ka ya Ta hnini di gen´ä ra hmändä, ge xi bi guki nuna ya hmä nzayo pa di mupu ne xi di thoki ra nhio, ngu métho xa hmä di gehiá: MAHIEGI XA M´ÄNHU RA NDÄ TSUTBI KA RA XENI HNINI MÓNDA NU PA DI MÚI RA NHIO YA MÉHÑÄ KA YA HNINI, GE PA NGENU XA MPODI NUYA YA MÉFI NU HA DI NTE YA MÚI YA HNINI NE YA JÄI RA THUHU DI Ñ´ËPU GE XI DI NTE, XA NGIHI NUYA:

MÉFI XA THOKI NU PA DI NTE RA MÚI YA HNINI NE YA JÄI RA THUHU DI Ñ´ËPU GE XI DI NTE YA MÍ YA JÄI 1. Gatho u xa hmä

1.1 Hmä ha di thoki ra nhio ra méfi

Nuna ra méfi nu pa di nte ya múi ya jäi ka ya hnini ra thuhu di ñ´ëpu ge xi di nte, petsi ra tsedi di nu tsihi bätsipa te di zi ya méhñä u to petsi 20 njéya tsihi ya bätsi ne ua ya me tsihi yoho ua ná ya bätsi, xi jar médi gä múi te di zi ka ya hnini, ge xi di nfatsi di t´üni ra botse ne xi di nxatí pa xi di nte ya múise. 1.2 U tsa te di thoki di thändäbi

Hñuni, méfi ne ni xi di tsutsobi. 2. Te ngatho hm´ä

Pa di hñu nuya ya méfi ge xi di, tóde gehía: To túni ra mfatsi, gatho ya behña ge to ua ha ra hmuntsi tembabi ä hmuntsi nte mui jäi nuä di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya

jäi Motse ha di ho te da tsi, gatho nuu ya hñuni da uni nuna mfatsi pa da nte ra mui di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya jäi.

Motse pa ya bätsi, ngotho u te di ho di ge ra motse pa di uni ya bätsi ya nfatsi jäi u te di thuni. CEMYBS, ra hmuntsi nzayo ka ra Xeni hnini behñä ne da nja ná ra hogä múi.

Nguu pu ha túni, ha mengu múi u ne da hiandi ra CEMYBS ne habu da thuni nuya, ya botse hñuni pa da tsi toho da hñäni

nuna mfatsi. CIEPS, ra dä nzaya ä xi honi ra nfädi ye di hiandi gag a thogi ra nzaya tsitsí.

Hmuntsi mpote, ra faxte da umbabi nu ra befi nuna hmuntsi nte múi njäi ne da di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya jäi.

Nguu hatúni, ra ngu hmuntsi mfatsi pa ná ra hogä ya jäi to da hñani nuna mfatsi nuu to ya dängä jäi ne ko ra CEMYBS.

Nguu ha nu ra nhio ra méfi, ra ngu hmuntsi mfatsi da mfaxte ya faxte njapu tembabi u pa di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya

jäi.


Hmända, nuä da manga ra hmända ne ngatho da nte ya jäi ja ra Xeni hnini Mónda. Hemí thuhu tomí, Toho tomí ra mfatsi da domi ra ya pa, pa da thändi nubu da tumbabi ä, ne da fadi ge bi hñuni gatho ya

hemí u, ne ngu nuä xa má ne xa hñutsi ra nguu hmuntsi pa da nja ra nte gatho jäi ne ge nte ne da beni pa ya ta jäi di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya jäi. Ko te di hoki ra méfi, ya te ko ngatho di t´üni pa te di thoki ya méfi ne ua za ko te di hoki ra méfi di t´üni numu xtä gäx ra

xadi ä tútí. Hangu u di t´üni, di ge ya n´äilo u, ha xa thutsi ra thuhu ra to t´üni ra nfatsi numu ya bi jutí ka ra t´üni nfats, ra mótse tsi

hñuni. Hampu di thutsi ya thuhu, hapu da ma ya mfaxte u ne da xipabi ya jäi ge ne da hñäni ná ra hemí ne da zipabi u ha njapi

da iotu ä pa di hñäni nuná ra mfatsi ge ra tuhu di ñ´ëpu xi di nte ya múi ya jäi. Hemí ha thutsi ra mfatsi, habu di hutsi ya thuhu ya behñä to da hñäni nuná ra mfatsi, ne ge di bui ha ra Xeni hnini

Móndau, ge da hiandi ra nguu mfatsi, ne da nja ná ra hogä múi pa gatho ya jäi ne da hiandi ra nguu mfatsi di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya jäi. U to xi jar médi, nu u to xi di otho te zi, ne nuu hingi petsi ra di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya jäi bojä ne hinto tso to di

m´ätbi u tso di hoki ka ya hnini. Ha di hoki, méfi xa thoki pa di ñ´ëpu ge xi di nte ya múi ya jäi.

Méfi pa di nte ya múi ya hnini ra nzaya handi, ne, ne da badi te ja ha ra Xeni hnini pa da umbi ra mfatsi ya jäi, de hñená

ge da uni ra bojä. Hanu ra mudi da hñena ga da nja nuná mfatsi, ne nuu da hñe ä, ngeä hinge da nja ra hioia ha ra Xeni hnini ä. Dar nhio ra nzaki, di nú mu xtä m´ä pa di händi ra nhio hinte di psetsi ra ýofo nfadi ge xi di nú ko ra ndä hogýe ra jäi ä to

nfatsi. Hanja di thoki, ya méfi xa thoki un ha di nte ya múi ya hnini ne ya jäi. Mpote, nuä ra jäi da tetsi da mfaxte, ne da tumbi ná ra hemí da ena ge da iote ra zo ra befi nuä bi tumbabi ne da uni xa hño

ra befi ko ya jäi ne da hñuxa ra duhu ra nguu hmuntsi ya thuhu. Ko te di thoki ko bojä, ya boja raýo da hioki ya bebtsi mfadi noya, ne to da hiandi da hoki nuä ya hemí ne da nxadi ä, ne

da bädi to adi ya mfatsi ne to tumbi u ra mfatsi u. To adi ra mfatsi, nuä ra behña di hñu ne to di petsi ya tátsi ua ya uene, ne ya tu, da hñuxa ra thuhu, ha nubu da tähä da

tumbabi nuná ra hmuntsi mfatsi. Gätsi, ra boja xa thoki ha njuki ra hemí thutsi ngatho ya te t´üni pa di zi ho ka ra mótse ntsi. To xi järmédi, nuu to xi di tsu thogi tsutbi, ka ra hnini, hinte hä ra bojä gä múi ngu gä njäi, mu múi ná ra méhñä.

3. Tsotse

3.1 Ngatho

Di thändi pa di yutí ka ra nfaxte nu pa di nte ya múi ya jäi ka ya hnini ra thuhu di ñ´ëpu ge xi di nte, petsi ra tsedi di nu tsihi bätsipa te di zi ya méhñä u to petsi 20 njéya tsihi ya bätsi ne ua ya me tsihi yoho ua ná ya bätsi, xi jar médi gä múi ka ra xeni hnini Mónda, ge di xi nfatsi di t´üni ná ra mótse ha di ho ya ntsi. 3.2 Nuu mahioni

a) Da tumbabi u toho petsi nate njeya 20, to hä ya di hñu, ne to hä ya, me ne di petsi ya notsi, ha nuna hmuntsi mfatsi pa da hogi ra nte hñuni, ne da múi ra za ngu tembabi di múi ra za ra nzaki; b) Di nú pa himé tsu di ñú ya dängä nxutsi;

c) Da nja ná ra ntsoté, ne da hma pa da thoki ra ntode noya, ha njapi da nsu ná u ko ngatho ya jäi to hani nuna ra mfatsi; ne d) Ya to xi xa t´üni ra nfaxte ge xi nxaní pa di bädi ha di múi ne xi di nte kongatho ko te xi di thoki.


4. Ngatho nja masu u

4.1 Múi njäi ngatho

Méhñä u xi tsihi ya bätsi ne ya me múi ka ra xeni hnini Mónda. 4.2 Ngatho jäi nténtsi

Méhñä u himé petsi 20 njéya xi tsihi ya bätsi ne ya me u hinte hä ra bojä gä múi xi jar médi ra thogi nuya. 4.3 Hnini xi tsotse

Méhñä u himé petsi 20 njéya xi tsihi ya bätsi ne ya me u ñ´ëhe ya b¨tsi, ne xi hinte hä ra bojä gä múi xi jar médi ra thogi nuya 5. Nxogi

Ra mfatsi xi di ya 125 ta hnini múi ka Xeni hnini Mónda, ngu xa hmä nuna ra thoki hemí nfotsi pa di tsotse, ne ge xi fädi di gehi´ä xa thuts. Nuä xi ma hioni di honi ra mfatsi, ne habu da ja ra thuhu njéya ra CIEPS, da hñená ge mahioni da thändi nuya ya behñä bui njabu, ne ngu nuä manga ra hmända, ge xi nu pa di hoki ya méfi di ge ra mpotí xi j ara thuhu. 6. Ra mfatsi

6.1 Te ma mfatsi ä

a) Di t´üni ná ra botse hñuni nzänä mu nzänä ta di zi guto nzänä;

b) Ná ra botse di k´ä ya mítu ra uene nátho dä t´üni; c) Xi di t´üti ra nhio; ne

d) Di t´üti ra méfi, ne di túni ko te di hoki ya méfi numu ya xti gätsi di gen´ä.

6.2 Tengu bojä da thuni

Nuna ra mfatsi da thuni tho ä, ha nuná uni ra nzaya tsutbi Xeni hnini Mónda, ge ra befi ra CEMYBS ne hinte di gutí di gen´?ä ra nfatsi. 7. Ha dä njapi di thoki nuya ya méfi

7.1 To da t´üni ra nfatsi

7.1.1 Te di da ne hanja di thäki

a) Ra méhñä ä n edra notsi tho ha di petsi nate 20 njeya ha di hñu ä, ne ya dra me ne di ñéhe ya bätsi; b) Ge di múi nguu hinte de petsi ha ra bojä; ne c) Di múi ka ra xeni hnini Monda.

Ne di üdi nuya ya hemí tádi ngu xa hmä, ge xi di da nu ya hemíya xa thutsi pa di tádi nuyu gehi´ä:

a) N’a ra hemí ä m´ä npu ra mengu (CURP); b) N’a ra hemi m´ä hampu mui, ha nun’a ge xi majuani ä di üdi pa di thändi;

c) Ná ra hemí ha di thutsi ha ra mengu, numu ya petsi 18 njéya, ne ra ndui hemí pa di thändi; d) Ya hemí u haxti thutsi ge ra méhhñä ge ñú, pa di t´üni ra nfatsi di uni ra hemi hapu m’a hamu bi mui ne ko ya

bätsi; ne

e) Ne ma ra u di m´ä ra ndä Nzayo.


Nuä ya hemi da thäni, da thändi ngu nuä ha ra hmända hneki tho, ne ha ra ntsoni hemi ngatho jäi ha ra xeni hnini Monda ne ha ya thi hnini u ne nuä ma ha njapi da thoki u, ne habu hutsi ha njapi da ma ko ra hñu ä ne nuä neki tho ä.

7.1.2 Thändi ha njapi da thoki nuya

Da tumbabi to adi nun’a mfatsi ne to tomi da se ra thuhu pa da hñani nun’a mfatsi ne toho di petsi gatho nuu ya hemi da t’adi ä ne da ja ngu nuä mangä nun’a ntot’i, njabu ä: a) Ge numu di dothi ngu ä ra bätsi ne ra me;

b) Ge xi dar mese ka ra nguu;

c) Ge hinte di petsi ná ra méfi ra pa di adi ra nfatsi; ne d) Ne ma ra nu u di m´ä ra faxte.

7.1.3 Thutsi mfatsi

Nu u to dä adi nuna ra nfatsi ge da m´ä da adi da gätsi ya hemí, ge da gätsiya hemíu tádi ne dä, da m´äse konge ya jäi ka ra nguu nthutsi. Nubu to ne ra mfatsi hinda za da m’a da hñembi n’a ra mui ge da m’a, ha metho da hioki n’a ra hemi habu di en’a ge hingi tsa m’a pa da bädi to da uni nun’a mfatsi, ne ha di p’a n’a ra hemi hmuntsi thändi he hingi tsa da m’a ä, ne ha di m’a ge pate hingi tsa da m’a ä. Nubu ya nguu hmuntsi mfatsi ya da hñä ra duhu da hiändi to da umbi nun’a mfatsi, ne mefa da umbi n’a ra folio geä mefa da iotuä ra bedi, ha nun’a hinda bedi ge xi da su ä pa hinda bedi di múi ná ra hemí ha xti thutsi ra thuhu ra t´üni ra nfaxte. Ngatho méhñä ge xi tsa di thux ra thuhu ka ra faxte méfi, pa di hoki ra ntádi ge hinte dä gutí pege kongen´ä hi ra tsedi pa hiondi t´üni ra nfaxte di gen´ä.

7.1.4 Nu u ya hemi

a) Ra hemi tádi pa di yut’i;

b) Ná ra hemi hapu di hñutsi ge xi jar médi ra múi ka ra hnini Xeni Mónda; c) Hemi ha dä thutsi; d) Hemi habu di hutsi ma juani;

e) Hemí méhni; ne f) Nu u ma u di hmä ra ndä nzaya.

7.1.5 Di uatí ngotho ya thuxthuhu

Ra da hmuntsi nguu nzayo di uatú ge di hñäni nun’a mfatsi, ne nuä ya hemi ya jäi xa hmuntsi ä, ne da thoki ngu nuä mangä ra hmända, ne habu hneki ne kut’i ra za ä, ha ra thuni ne fadi nuya ya mfatsi u, ha ra xeni hnini Monda, ne ya thi hnini; ha nuya da thuni ne da hma ha njapi da thoni toho xi honi nuya ya mfatsi, ne nuu ha thani ya ngu hmuntsi mfatsi, da nte gatho ne da nja n’a ra hogä mui jäi ha ra xeni hnini Monda; ne ha ma rau da za da thudi nuya u, ne ha ma ra ya ntode thändi pa da fädi ä.

7.1.6 U to petsi nuna ra nfatsi

a) Da hñä ä dä túni;

b) Da hñä ra nfatsi; ne

c) Di thändi ra za, ne ngu rangutho konge ma ra ya jäi ne hindä tútsa.

7.1.7 Nuä da iote nuä da tumbabi ra mfatsi

a) Di m´ä xi ma juani ngatho ya ntádi u di táni;

b) Nubu da bedi da hmä, nu ra hemi da nte ne ndäbgi u nuä di hñepu, ha ra


CEMYBS o habu thui nuya u; c) Da ma ha ya ntudi mfädi nubu da zipabi ä, pa da bädi ha njapi da metsi n’a ra hogä mui ne da bädi da mpefi ngu di ñehe, ne nguu padi nehe ä; d) Da hñäni se ra mfatsi botse pa da hñuni ra zo ä, nubu nun’a jäi tumbabi ra mfatsi hingi tsa da m’a da xipabi ma n’a ra jäi, pe da ma ha n’a ra to’ti hanja hingi tsa da hñäni se ra mfatsi ä; e) Dä hñä ra nhio ngatho ya mfatsi u túni ;

f) Di kuatí ne di mpefi ya méfi ka ya ka hnini numu xtä hmä; ne

g) Ne ma ra u dä m´ä ra nzaya.

7.1.8 Numu hinda iote nuä xa zipabi

a) Numu hindä m´äse da adi ra nfatsi ge hindä túni mu hinte dä gätsi ra hemí uendä; b) Ne numu da unga ya hemi nuä hima majuani pa da yut’i ha nun’a nthuni mfatsi; c) Numu hinda hñä ra za nun’a ra mfatsi, ne nubu da umbabi to hingo ra met’i; d) Nubu to da iote ra ntetsi nan’yo honi ne da matsi n’a ra mboho ge honi da mpefi ha ra tsutbi xeni; ne e) Ne mara nguu xa m´ä ra ndä nzayo.

7.1.9 Da thäki di ge ra mfatsi

7.1.9.1 Da thäki ra ya pa:

a) Ge di ja ntode hemi ha nuä ra mfatsi, ne ha xa hñutsi ra thuhu, ha nun’a gen’a, da thakui bi n’a ben’a pa da hioki ra zo nu ya hemi ngu di ñehe, ha mefa; ne b) Ne mara nguu xa m´ä ra ndä nzayo. 7.1.9.2 Nu to dä thäki:

a) Numu to dä uni ra nfatsi ne hing tsitse u xa túnidi ge ra mfatsi;

b) Numu hinda guki nu ra mfatsi ngeä ya da thogi ya pa nuä bi tumbabi nun’a ra mfatsi, ne numuda zoni, goho zäna, ne numu hinda udi ra hemi habu m’a ge himbi za ndä m´ä;

c) Numu hingi m´ä ra nhio ne hingi da ra nhio ya hemí pa di yutí ka ra nfatsi;

d) Da mó, dä poti, ua to da uni ne ua da da ka ya nguu un u ya tsi xa túni; e) Da üni. Da má, dä hmihi, ua da mpotihui, da te da uantsi ne ua te di yutsi te mé ma ra mu ya bi t´üni;

f) Numu bi matsi to ne da mboho nzaya ko nun’a ra mfatsi hani ha nun’a ne da matsi ntsetho; g) Numu dä boni ha ra Xeni hnini Mónda,

h) Ne numu dä bonise;

i) Ne ua dä du; ne

j) Ne ma ra u da m´ä ra ndä nzayo hmuntsi.

Ra nguu mfatsi ntontsi, da hiandi ne da hneki te ya befi u ne ha njapi thoki ä.

7.1.10 N’an’yo mfatsi tho

Nuä to han ra mfatsi petsi da hñani nun’a ra mfatsi botse hñuni, ngu ja ne da ma ha befi ha tutuäbi da mpefi ra za, ne da mui ra za, ngu nu ä te pädi tho ne xi hoki ra nhio.


7.2 Hamu da uadi nun’a ra mfatsi

Nu hanja di t´üni nuna ra mfatsi ge xi dizudi xo goho ya túni 8. Nguu ha nfaxte.

8.1 Nguu habu thoki ra nhio.

Ra hmuntsi ge ä xi hä ma su pa di hoki ra nhio ra nfaxte ne xi di nu ha di hoki ra nhio. 8.2 Nguu ha hiandi ra nfaxte

Ra nguu hmuntsi habu da n’a ra hogä hmuntsi pa gatho ya ta jäi ha ra CEMYBS, geñ´ä ra tsedi da hoki ra nhio ra méfina. 8.3 Ya hmuntsi nzaya u to nu ha di mä ra thoki

8.3.1 Nguatí

Ra hmuntsi ge di juatí: a) N’a ra ndä nzayo iatí hemí, pa da nte gatho ya hnini;

b) N’a ra ndä hñuxhemí, ra nzaya ka ra CEMYBS; c) Kut’a ya npote nzaya, geu da m´ä:

- Ná mpote hñänsu nt atí bojä; - Ná ra mpote hñänsu ntótí nu ra ntóthe; - Ná ra mpote hñänsu nu ra méfi; - Ná ra mpote hñänsu nu ra bojä; ne - Ná a mpote hñänsu nu ra ntótí pa di nte ya mengu ka ra Xeni hnini Mónda.

d) N’a ra jäi geä da nu ra hmuntsi bojä, neä da hioki ra zo mbo ha ra CEMYBS;

e) N’a ra jäi geä da su ra hmuntsi jäi xotho ne hmuntsi nxampate u; ne f) N’a ra jäi nuu su ra bojä ha ra hmuntsi mfatsi da nte nubu hin’a da ndängi, ha gatho ra mui jäi ka ya hnini.

Ná ngu ná to da mfaxte di hioni to di mpoteui. Ra Nfaxte ä to dä nzayo dä njutí di ge yu di mpetho. Ya mfaxte hmuntsi da za da hñä, ne da hñunga ra noya, ha ra nuä mpetho se da sä da hñätho ge njabu xa hmä ne xa thängi ge hense di za da ñä ÿu. Ya m´ä ya hmuntsi ge xi di hñäki u to di petsi xangu ya méde, numu xi di tókuitho konge ra ndä ge xi di tsa dä m´ä to ä dä nzayo. Ra mfaxte ngu xi di hñänsü hñu nzan’ä ne ma hñu nzan’ä man’aki ä, nu hamu xi jar médi.

Nu ra nzayo iot’i ha da tutsi ha n’a ra hemi nuä da hma ha nuä ra hmuntsi da nja, ne ha da tutsi nuu ya noya, ne ya thängi nuu da mangä ya noya nuu ya jäi, ne di hmuntsi mu ya bi 24 ora ä di m´ä. Nu ra ndä pa di nzahni ra hmnuntsi nzayo hutsi ya méfi mfaste da m’a ko ra nzeki ra hñäxi mfaste, ge da njä n’a ra mfatsi, da iot’i ha n’a ra hemi nuä ma da hm’a ne nuä ma da njä, nepu da m’a n’apa ua yopa pa da zoni gatho nuä äni nun’a ra mfatsi ne de m’ä nuä hne ä, ya hora di betho pa fadi ra zo ä.

Da nja ra hmuntsi befi, metho da nja ra nzeki nuu ya dänga nzaya, ne da njabu nubu da nja ra hmuntsi nehe petsi da soho nuu ya jäi da io de nuä ma hmä, ne di bupu ra hñäxu mfaste, ra thi hñäxu, ne toho ra hñaxu toho hmuntsi ra bojä, ne ko ya thi mefi nehe da zoho, gatho nuya ge njabu da nja r’a hmuntsi.

Nu ra nzayo iot’i ha da tutsi ha n’a ra hemi nuä da hma ha nuä ra hmuntsi da nja, ne ha da tutsi nuu ya noya, ne ya thängi nuu da mangä ya noya nuu ya jäi, nepu da ungä ntunt’äye gatho nuä ya jäi hiotse nuä hmuntsi nzayo.


8.3.2 Nténtsi tho

Ge xi di nu ra ndä nzayo hmuntsi: a) Di njuki ra thuxthuhu hemÍ ne ra hemi, ne da ma tu uni ra mfatsi pa da uni nuna nfatsi he nepu da domi da zoho ä, ne

mefa da mu ge bi zoho ra mfatsi pa da fädi. Nubu hintu da uni ya mfatsi hemi da má ne da hñena ge ná ra mfatsi da thändi te da totue, pa da tumbi oh hiná , ha ra mfaste da hñani pa da bahdi hubu da thumbi ra mfatsi nuna jäi, pa di yuti ka ra nfatsi.

b) Dihma hamu di yuti ya raýo nfatsi ne ua to di tyhäki di ge ra nfaxte ya pa u di m´äti di ýopu pa di t´üni nuna ra nfaxte di genseu;

c) Di guki ne di pati ya hmanda xa hma pa ge da thogi ya befi, da neki x año, ne nun’a nigua hmuntsi mfatsi; d) Di thutsi pa di nte di nú ha di m´äpu ra méfi nuna nu ha gä nte ya múi ya hnini ne ya jäi, ngu xa thutsi ha m´ätí pa di yutí ya jäi, di múi ná ra hemí ha di thutsi ya thuhu, ne di thogi, di hmuntsi ne di móti ra thuxthuhu hemí to xi t´üni ra nfaxte; ne ngu ha gä m´ä ha xi gä nzotse ra nhio ra méfi. e) Di tétsi ná ra mpote di ge ya hmuntsi ka ya hnini ne ua n´ä ra nguu nxadi;

f) Dä njuki ne da mpadi ya hmändäse; ne

g) Ne ma ra u xa thutsi ka ra hemí nuna. 9. Ha njapi pa di thoki ra nhio

9.1 Ha njapi gä thoki ra méfi

a) Ra ndä nzayo ka ra xeni hnini Mónda da juki ra hmätí hmuntsi konge ra CEMYBS; b) Ya méhñä adi ra nfaxte ge xi tso di m´ä pa hñutsi ra thuhu, ge di bäse ra méhñä, ka ya nguu ya xa tho ha thoki ra nhio

ra méfi, di udi ya hemí xa tápi, ra hemí ä xa thutsi pa di ngotí ne ko ra hemí ha xa thutsi xa thogi ra ntádi, ne ua, di méhni ná ra mpote pege di xi gätsi ná ra hemí ha di ñä ge ä ra jäi pa tso di ngotí xa thitsi ka ra hemí pa di gätsi ka ra nguu zayo ha di da ya hemí; ne di gempú xi di njutsi ná ra ntótí ha di ndui ne ta di gätsi ya nxadi.

c) Ra hñäxu mfaxte mboho da m’a toho umbi ra mfatsi ngu nuu xa zopabi ya hemi mfatsi, ne nuu x a m’a ne xa nja ra kohi, xa thutsi k ara hemí ha m´ätí pa di yutí k ara nfaxte; d) Da hñutsi ne da ma te da totue nuä toho hingi mpefi ra zo ha nuä mbo ra befi nguu, ne da hiokia ya hemi habu da ge ma nja n’a ra mfatsi, ne ha njapi da thuni ä, da t’ena ha, kut’i ne da thoki ngatho ya pa. Nepu gatho nuay da nja ra zo, pa njabu hinda nja ra ntsomui, ha ra hmuntsi mfatsi; e) Nu ra guu hmuntsi da yentsi xa hño ra befi, ne da ñutui ra hñäxi mfaste pa da hma nunbu njabu nuä tote, ngu nuä xa hmä ne nja ra kohi njapi da totue nuya mfatsi ne ha njapi da thuni u ne da bädi ra ngu hmuntsi mfatsi; f) Ra nzayo ge di gätsi dä m´ä ha xi di mfaxte mboho da m’a toho umbi ra mfatsi ngu nuu xa zopabi ya hemi;

g) Nu ra nguu hmuntsi mfatsi da m ato da umbabi ra mfatsi, ne unga ra folio, ne hñutui ya jäi toho da tähä. Nu toho hindä tumbabi tho da domi ngeä mefi seca da thumbabi u. Nehe mefa nuä mfatsi; h) Ra méhñä to da tähä nun’a mfatsi da tumbabi n’a ra hemi ko ngeä da tsa da thändi ha di thoki ra nhio ra nfatsi, ne xi di

jutí ngotho ya jäi di uat´äpu ne xi di t´üni ná ra méde pa di thuni ra bojä,ne mefa da hmä o da zipabi ge da hñäxa ra hemi hutsi ra folio, ne di petsi 18 hñudi habu di hutsi ra thuhu, ne habu di neki ra k’oi, da tomi 90 ya pa, pa da tumbabi nun’a ra mfatsi.

Numu hingi tsi te da hoki mu xi dothi ne ga xi xa nfädi ra nguu nzaya di uni ra hemí bojä ka ra nguu; i) Ra botse mfatsi hñuni, mefa nuä ra hemi t’embabi da nte nuä di hñepabi, ne hñudi ra hemi habu di hutsi ra thuhu ne di neki ra k’oi, ne nuu to petsi ret’a ma hñäto njeya, 18 da hñäni ha thuni ya hmuntsi ntentsi; ne j) Ra nguu hmuntsi ne ntontsi ne ha tutsi ya thuhu to adi ra mfatsi.


Nu ra mfatsi to tumbabi nubu hinda su ne nubu nun’a jäi to hani nun’a mfatsi da matsi n’a ra mboho nzaya da thäkua bi bestho nun’a mfatsi ngeä hinga njabu nuä ote. Numu ra mfatsi da hñeni o nubu hindi bui ra zo, da se di xipabi ma n’a ra jäi da hñä bote mfatsi, pe metho da hñutsi ha n’a ra hemi habu di hen’a ge umbabi ra nzeki da hñäni ra mfatsi; ne hñumbabi ra hemi di hñepu nte, ne ra hemi habu hutsi ra thuhu n era k’oi,, ha nun’a mfatsi se tse pa hñu hmiki ne goho hmiki; nepu mefa ra nguu hmuntsi da hñäni nubu xi majuani nuä mangä nuä ra jäi, pa da jamfri ä. Numu da bedi nu ra hemi di hñepu da nte, nuä tumbabi ra mfatsi da ma, ha ya nguu mfatsi hmuntsi ha ra, pa da tumbabi ma n’a ra ra’yo pa di geä. 9.2 Nubu da thäkuabi ra mfatsi

Nubu ya thäki n’a ra mfatsi ngeä ngu m’a ha nun’a ntot’i ngu ma mudi bi ma, ra nguu hmuntsi da hñäki, ne da thumbabi m’a n’a ra jäi nuä di otuä ra bedi, ngeä ya huxa ra thuhu ge ne ra mfatsi, njabu da thäku bi n’a ne da thumbabi man’a. Ra nguu hmuntsi mfatsi da xipi ra faste pa da bädi, ne nun’a da hñen’a ge tumbabi ma n’ra ra jäi, ne yut’i ha nun’a nthuni mfatsi, ne da thändi hangu ra bojä ja tho, ngu nu ä ma ha ra betsä bojä, nubu pongo da thuni, nubu da thomi ngeä mefa da za da zoo ra bojä ä. 10. Ya hmuntsi ka ya nguu tsutbi

Ya nguu tsutbi ge xi da bädi ge nuu to adi n’a ra mfatsi da fadi ge hinte petsi mara ya mfatsi nuä hungä ra nzaya, pa njabu hinda nja tso bede de n’a ra hmuntsi ko ma rau, njabu ngeä bui ra ya jäi ge adi, ne njabu hinda dege ra bojä ra nzaya. Ra CEMYBS da api ra mfatsi ya thi hnini pa hinto da metsi yoho ya thuni mfatsi, ne da badi ge gatho to mpefi ko ya nzaya tsutbi, ne ha ya tanguunxadi ne ma rau, pa mefa da thoki ma ra hogä befi pa nja ma su gatho jäi ha ra xeni hnini, ne nja n’a ra hogä mui ha gatho ya nguu mfatsi. Ra CEMYBS da za da iote ya hmuntsa hemí ko ma ra nua da ne, ne ko nuya da hne ya thändi hmuntsi ngu di tsotse ya méfi. 11. Ha di ntóte ne ha di uatí pa di nte ra mui ya hnini

Ra ntentsi ma otho, ne da teni ya hmuntsi mfatsi ne da iote ne da matsi ya jäi toho xa hmuntsi nzayo. To da hñäni ya mfatsi da mfaste ha ya befi ra hnini, ne ha ya nguu nxadi, ne ya hmuntsi neki tho u, ne ha ra hnini. 12. Thändi 12.1 U thändi yabu

Da nja nuya ya hmuntsi mfatsi da ntode yabu, ne ngu nuä mangä ra hmända, ne xa hmä pa di nja ra hmuntsi. Nuu ya befi da thoki da tutsi ha ra hemi befi ra nzaya “Gaceta del Gobierno”, ne ha ya nxi web ha hmuntsi nte ngatho jäi, ne CEMYBS, njabu ne ä. Ne ngu nuä ha mangä ra hemi ra hmända ge xa tutsi xe hma, nubu da hñä pa da nto de yabu ge manga ha hmända ret’a ne hñäto 18 njaua xa thutsi ka ra hmändä: “NUNA HMUNTSI MFATSI RA METI RA NZAYA, HINTO TSA DÄ Ñ´ËMBI RA METI, NUMU HINGI JUKI NZEKI KA NZAYA NU HA GÄ NTE YA NZAKI YA HNINI FÄDI, NGEÄ NJAPU RA HMÄNDA, IODE NUA DI XI ÄÍ, NUMU HIN’A YA GI PADI TE GI JÁ, DI GEN´Ä” 12.2 HMÄTÍ

Nun’a tutsi da ma ra nzaya to hmanda ha ra xeni hnini Monda, ne ko ra hmuntsi mfatsi ra thuhu CEMYBS, ne nuä da m’a ra mfaxte, ne njabu nuä da njau. 13. Xi negi ra nhio gä thoki ra méfi

Ra CEMYBS da metsi tho ra tsedi pa da metsi ya nthuxa thuhu ha ra nguu hmuntsi mfatsi, ngu nuä manga ra xeni tot’i VIII ne ha ra xeni hmända 12 ne ha ra hmända neki tho ne ha da yut’i tho ne ha ra zo, ha ra Xeni hnini Mónda ne ya Ta hnnini. 14. Ntheni tho


Ra ndä hmuntsi mfatsi di hiandi hamu di m´ätí ra m´äfi pa di da te xa thoki di ge ra méfi ya pa u xa nja ra hmuntsi. 15. Thändi te xa thoki 15.1 Thändi te xa thoki ta mbo

Tsa di hñu te xa thoki t ambo, di ge ra CIEPS, pa xi di hogi ra nhio ra méfi ne xi yapu di tsoni. 15.2 Hnu ha di thogi ya méfi

Ra CEMYBS di udi ra hemí u xa thoki ne di m´ä jéyamu ya tokika ra CIEPS, ngu xa thutsi ka ra hmända xa ngopu. 16. Da nja ra méde bojä, ne xi da nja masu ra thändi

Nuu to da mede, ne to da bädi hanju ra bojä ja, ne to da ra nguu hmuntsi mfatsi ä, da hiandi ra ra ndä nzaya nuä ha di thoki ya pede njabu tembabi ä, ne ra nguu hmuntsi thändi bojä ha ra Xeni hnini Mónda, ra nguu hmuntsi mfatsi su ra’ya mahini hemi ha ra Xeni hnini M’onda, ne jamasu mbo thändi zipabi CEMYBS, ne nuya ge handi ha njapi da totue ne da japia pa da thuni nun’a mfatsio xta mahñu. 17. Ngoxte ne kot í

Nuu hingi ha njapi mpefi nu ya jäi uni ra mfatsi, da sa da manse n’ha, nubu gatho ya jäi pa njabu da totuä bi ncaso, ne da sa da m’a ha nuä ma ga m’a ngat’i nubye ä hiandi xa: a) Ge xi di thutsi:

Da tutsi ra ya thi ntenti hemi habu di hutsi ra ri noya ge hingi ho ha njapi mpefi ya jäi to rai ra mfatsi, ha nuya da nja ha ma detho ya CEMYBS. b) Ntóxgu:

Ha ra CEMYBS ha 01 800 823 8580; ne ha ma detho hiandi ne gi hña ha ra ntoxgu ra xeni hnini Mónda (CATGEM), lada hinte gi gut’i 01 800 696 96 96 ne ha ngotho xeni hnini Mónda ne 070 pa ge nzuni ne ka ya ta hnini. c) Ka ra méhni hemí yapú:

Ka ra mehni hemí yapu di ñ´[email protected] ne ka ra xi www.secogem.gob.mx/SAM.

d) Gi iýosepu:

Ra hmuntsi ha mbo ha ra CEMYBS; ne habu ha ja hmuntsi ntode pa othe da ntothe toho hingi ho nuu ya jäi mpefi ha mbo ya hmuntsi mfatsi, hmuntsi thängi gatho jäi, Hmuntsi ngatho jamasu ha ra hmuntsi handi ra Xeni hnini M’onda.

DI THOGI

NÁ. Juki nuna ra hemí ngu xa hmä ka ra hemi hiaxmu “Gaceta del Gobierno”.

YOHO. Nu pa di mpodi gi gen´ä ra hemí xa thutsi ne di boni ra pa ä ra hiax ä bi nyutí ra hemí “Gaceta del Gobierno” ge di

genpu hinda podi ta gemu di hmä da mpotí ñéna ya hmä ha di thoki nuya.

HÑU. Nuna ra hemí ha thoki ra nfotsi ge xi dä njuki ngotho pa xi di nfädi xa nhio.

GOHO. Ya t´üni mfatsi da t´üni numu ya da nja ra bojä, ne numu ya da thoni pa da túni ä, njapu ya méfi nu ra nzayo ta ha

di tsudi ra bojä.

KUT´Ä. Ngotho u hi xa thuxkua ka ra hemí nuna ya mpadi digen´ä ra méfi, ge xi di nu pa di hoki ra ndä nzayo.

Ja ra hnini Nzuhmí Lerdo, ra hñäxu ra Xeni hnini Mónda, ra pa 29 ná zänä ra njéya 2015.

C.P MARIA MERCEDES COLIN GUADARRAMA MFAXTE DIGE RA NTSUI MÓNDA

DIGE YA MÉHÑȀ RA ZA PA GATHOU

“NUNA HMUNTSI MFATSI RA METI RA NZAYA, HINTO RA METI, NUBU NZI RA NZEKI RA NZAYA DA NTE. ZA NTETAI RA FADI, NGEÄ NJABU RA HMÄNDA, IODE NUA DI XI Ä I, NUBU HIN’A YA GI PADI TE GI J’A, HA UA HIN’A”


Lengua Otomi:



MBEZHE M’ARA MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA, NRAGXINU K’A KONSEJABO NU NRIXU ÑE NA JO’O KJA

JÑIÑI, K’O MAMA KJA JÑA’A 3 TS’IJÑATJO XI, 5,6,10,11 ÑE 17 TS’IJÑATJO IV ÑE NU TJURU JMU JANGO GA KJA YO

NTE’E KJA TS’IB’ONRO; 8 TS’IJÑATJO III, 19, 20, 21, ÑE 26 MAMA TJURU JMU’U JANGO GA KJA YO NTE’E A

TS’IB’ONRO; 14 TS’IJÑATJO XIV, KJA JÑA’A JMU’U A TS’IB’ONRO NU JANGO O DYATR'AJI NA MUNRO NU NE CHJU'U:

KONSEJO TS’IMUNRO NU NRIXU ÑE NA JO’O RGA MIMI ÑE 10 TS’IJÑATJO VIII JÑA’A A MBO’O, ÑE

K’O MAMA

K’a in jñab’epji kja jñiñi nu arkate kja ts’ib’onro, nu sekretaria kja pjos’u pes’i k’o ra pepji pjos’u mbara nu

nivel kja zakju kja nte’e meko pjich’i, por k’e ngeje ra tsja’a bepji mbara nu jñonu k’o nu na kjuana mbara a

kjanu k’o na juejme kja jñonu kja na te’e na ts’ibondo, a kjanu na ra unuji kja b’os’u k’o jñoñu, mbara k’e na te’e

nunu na jo’o kja ts’ibondo.

k’a konsejabo nu nrixu ñe Ts’ibondo ri ne’e ne jango ra tsja’a, k’o ngiji o pepjiji, jango ra kja’a ñe k’o na pepji ñe

jango ra pepji mbara ne nrixu ñe yo chante, mba ra b’ub’u na jo’o, yo jña’a jango ga pepji nu b’os’u jango ra

kja dya be kjobu na nojo, ra unuji texe yo xa dyakjo mazi dyote tsje’e (20), ke na ndunteji yo nana k’u

tsiji naja o mazi ch’i’i, yo pjoxte ke unu b’ub’u na jo’o ñe na jo’o in jñoñu dya b’ub’u na jo’o, ra unuji

na B’os’u nu jñonu, unu mazi ne in mboru k’o yo ts’ib’epji k’o ja ga mama tsja’a in nte’e, mbara texe yo

te’e mbara b’ub’u na jo’o.

Ximi mamaji k’o e pezhe ne INEGI ne tsje’e 2010 kja ne Ts’ib’ondo yencho ge dyech’a ndixo k’o pes’i dyech’a

ts’ich’a tsje’e ñe k’o dya, nu k’o a mus’uji d’a t’i’i k’o b’untjo 12% k’o nda mi xut’itjo k’o pes’i 15 a 19 tsje’e a go

ndunteji, ngeje nu 57.9 % ndixo k’o pes’i 20 ñe 29 tsje’e, ne 88% k’o pes’iji 30 ñe 49 ñe k’o 94.1% k’o pes’i ts’ite

50 kje’e.

K’e kja tsjaji ko mama kja tjuru cjhejui kja ri bepji ñe pjos’u ndixu ñe se’e kja ts’ib’ondo kja Meb’ondo, nu pjema

pes’i ñe me ri sa’a mbara kja’a nu cjhejui kja bepji ñe pjos’u kja ndixu ñe se’e, k’o nu a kjanu kja na s’o’o kja

yo tsajñiñi ñe ngunxoru, nu arkate ts’ib’ondo, kja yenchjo kja sistema ts’ib’ondo mbara nu cjhejui kja bepji ñe

pjos’u kja yo ndixu ñe se’e ñe mbara dya kja’a, k’ueñe ñe nu ko dye’e yo ndixu, jña’a kja na jo’o ra jyandaji ñe

nu ko mama kja ts’ibondo nge ra kja’a tjuru mbara kja jña’a k’o jyandaji na jo’o.

Ga pepji nu mbos’u jango ga kja dya be kjobu na nojo, nu pa’a 30 ne naja nzana ne 2012, ra opju na

“Xiskuama ne Ts’ib’ondo” jango rga pepji nu b’os’u, nu pa’a 30 ne naja zana ne 2014 ma re nge na tr’unu

kja pjos’u ma re unu yo ra dyotr’k’uji.

K’e yo pepji ñe joku yo tjuru, odu ejecutivo ts’ibondo mbara pjos’u mbara na jñonu kja yo ndixu ts’ike kje’e 20

k’e ngeje nana kja naja o meko chi’i k’e b’ub’uji kja juejme, ra pjos’u a na ch’jopu mbara na mi pepji, texe k’o ne

k’o ne’e ra tsja’a ra pjos’u.

K’e k’o ro mama nu pezhe 8.3.2 insiso c) nu konsejabo o mamaji nu trjunu CAySPFG/2015/001/E/002, o pepji

naja pa’a nu pa’a 22, naja zana ñe 2015 kje’e ra mama ja’a mbara opju ñe juns’uji 21506A000/RO-009/2015 nu

pa’a 23, naja zana nu kje’e 2015, nu arkate mbara pepji texe yo te’e, o mamaji nu tr’unu Jango ga kja’a k’o a

mama nu ts’ijña 23 ñe kje’e 2015 in jña nu tjuru jango ga kja yo nte’e a Ts’ib’onro, Arkate nrexe nu

mbos’u yo te’e ko nu xiskuama.

Kja ne ts’ijña 208F1A000/RESOL-009/2015, da nu pa’a 28 naja zana ñe 2015, ñe nu komisión Estatal ko kjaji na

jo’o, ko yo mama ka nu tjuru mbara nu Ts’ib’onro ñe yo jñiñi, ngekjua mama kjo b’ub’u and’ub’u:

NRAJXIÑU K’A B’OKAL NU NRIXU MUNRO, ÑE NA JO’O KJA JÑIÑI NGEK’UA UNUJI YE JÑA’A JANGO GA

PEPJI NU B’OS’U JANGO GA KJA DYAB’E KJOBU NA NOJO.


YO JÑA’A JANGO GA PEPJI NU B’OS’U JANGO GA KJA DYA BE KJOBU NA NOKU YO TE’E

1. Jango ga kja’a

1.1 Pje nge nu b’ejji

Nu mbos’u kja jñiñi jango ga kja dya be kjobu na nojo (T’andant’u) ne’e ra uiñijiyo na jo’o yo xa ko

pa’a 20 kje’e na ndunteji yo nana k’u tsiji naja o mazi ch’i’i, k’o dyak’o pes’i jeko ra ziji ngekua ra

unuji yo kanasta jñonu ñe k’u paraji b’ub’u nats’e.

1.2 Nuk’u ra dyata yo xa

K’u unu jñonu ñe dya ra sad’u.

2. Ye jña’a yo mama jeko ne ra mama nziga

Mbara ra dyaraji na jo’o ye jña’a, ra tendiboji ga kjaba:

K’o ra tr’unu, nujna nrixo k’o kara nukja jñiñi nu pepji nu mbos’u jango rga ngara dya be kjobu na

nojo.

B’os’i jñonu, nrexe ye jñonu mbara ra unuji texe yo k’o ra trunu nu b’os’i jango rga ngara dya be

kjobu na nojo.

B’os’i k’o unuji ye ndunte, Textjo k’o tjuru mama ngua ra mbos’uji k’o e ch’i’i.

CEMYBS, k’a konsejabo nu nrixu ñe na jo’o kja jñiñi.

Nunu k’a unuji, ye nu’u k’u xipjinu ne CEMYBS mbara ra zoguji ñe unuji k’a b’os’i jñonu nrexe yo xa.

CIEPS, ne konsejabo mbara ra pepji ñe nu’u na jo’o k’a in jñab’epji kja jñiñi.

Jmuru arkate, nu jmuru arkate k’u dyaku sjetsi ñe k’u tepi nu b’os’u jango rga ngara dya be kjobu na

nojo.

T’angunxoru k’u tsja’a nu b’epji, nujnu k’a b’ub’u na jo’o ngara nte’e mbara yo chante k’a CEMYBS.

T’angunxoru k’u unuji ye jña’a nu normatiba, nu jmuru arkate k’u dyaku sjetsi ñe k’u tepi nu b’os’u

jango rga ngara dya be kjobu na nojo.

Tjuru, nu tjuru jango ga kja’a yo nre’e a Ts’ib’ondo.

Jmuru k’u teb’e, nrexe ye nte’e k’u o opjuji kja jmuru, ke tsja’a yo pepji k’u ne’e ye jña’a mbara

b’epji nu b’os’u jango rga ngara dya be kjobu na nojo t’andant’u.

Ko nestaji, ngeje kjo pjenda nestaji mbara unuji ko te’e ko nestaji ñe mba ra ñaji.

Ja ba ra unuji, nu bixti ko ra mama kjo ngeje ñe ra juns’u in chju’u ñe ra so’o ra tu’u in b’os’i ko nu bixtijnu.

Jango rga jñunsuji in chju’u, nu jango ra mama k’a b’os’u ne mbara ra saja k’o ne’e un k’a b’os’u

jango rga ngara dya be kjobu na nojo.


K’e nte’e k’o tr’unu, Ngeje ye nte’e k’u juns’u in chju’u k’e memunu a ts’ib’onro k’o ara ke k’os’u

Jnago rga ngara na jo’o dya be kjobu na nojo.

B’ezhi texe pje ra si’i, ngeje mbara yo nte’e ra dya ga punkju nge ts’ike k’u nestaji mbara ngont’u k’u

yo nestaji ñe pes’i k’a sat’a in ndecho kja’a nte’e.

Mbos’u, nu mbos’u jango rga ngaradya be kjobu na nojo.

Mbos’u jango rga ngara nte’e, nu in b’epji nu arkate ke mama ra porpu ne jango rga yo nte’e ngek’ua

ra unu d’aja ke na jo’o, je mama ra a tr’unu ga kjaba ye jña’a ke pepji.

Nu ko ra mama ja ba mimi, nu ko ra mama ko mimi o iyo, ngeje in dye’e ñe nu jeb’i ko mama ja ba kja’a nu xut’i.

tjuru, Yo tjuru ko ra mama ja ba ra pepjiji.

Nu te’e pjoxte, nu te’e ko o us’u, mba ra ma’a tu’u in pjoxte, ñe mba ra tsja’a texe ko nesta ra tsja’a.

Ja rga kja’a, jango rga pepji nu t’ezi ko ra nesta ka ra mama texe in chju’u.

K’u oru, k’a nte’e k’a jus’u in chju’u ma ra mbezhe ra tr’unu k’o unu k’a b’os’u.

Jango ga kja’a, k’o b’ub’u kja tr’ezi k’o nutr’b’u in chju’u k’o tr’unu b’os’u.

K’a dyakja tejme, Nu zaku k’u ye nte’e, yo t’onu juaru, jango ga ngara nte’e, pes’i merio ñe nzero, ke

pes’i d’a nte’e.

3. k’o ne’e ra tsja’a

3.1 K’o kjaba texe ko mama

Ra uiñiji na jo’o ye xa, dyakja mazi dyote tsje’e, ke na ndunteji yo nana k’u tsiji naja o mazi ch’i’i kja

mimiji kja ts’ibondo ra unuji da b’os’u kjo ñonu.

3.2 Ngejya

a) Ra unuji texe yo xa dyakjo mazi dyote tsje’e, ke na ndunteji yo nana k’u tsiji naja o mazi ch’i’i, yo

pjoxte ke unu b’ub’u na jo’o ñe na jo’o in jñoñu;

b) Ra pjoru dya ra ndunte xo xut’i;

c) Mamu ñe unu mazi ne in mboru k’o yo ts’ib’epji k’o ja ga mama tsja’a in nte’e; ñe

d) Pjoxte yo nte’e k’o tr’unu k’a mbos’u k’o ts’ixoru k’e mama ja go tsja’a ne b’epji.

4. Nrexe k’o ra dyara

4.1 Nrexe yo nte’e

Nrixu k’u na ndunte o yo nana k’o kara a Ts’ib’onro.


4.2 K’o nte’e k’o ra t’unu

Nu nnrixu k’o pes’i dyote tsje’e (20) ñe ximi k’u na ndunte o yo nana yo nana k’u tsiji naja o mazi ch’i’i,

k’u nge na juejme, k’o kara a Ts’ib’onro.

4.3 Yo xa k’o ra t’unu

Nrixu dyakjo mazi dyote tsje’e (20), k’e na ndunteji yo nana k’u tsiji naja o mazi ch’i’i, k’u nge na

juejme na punkju o dyakja si’i, k’o kara a Ts’ib’onro.

5. K’o ra t’unu

K’a mbos’u ra unu nrexe yo 125 jñiñi a Ts’ib’onro ra juajmuji ye jñiñi nu kara yo xa, k’e na ndunteji

yo nana k’u tsiji naja o mazi ch’i’i, k’e me b’ezhe na punkju k’o ra zi’i.

K’e jñiñi k’o ra tr’unu ra zopju k’e pale jango ga mama nu CIEPS mbara nu tjuru jmu’u, ngek’ua ya o

jyanda yo jñiñi ko dya dyenje pje ra ñonuji.

6. Pjoxte

6.1 K’e ra pjons’u

a) K’o ra mbos’uji d’a b’os’u k’a unuji ngeje nu kanasta nu ki’i k’o ra si’i, je ga mamanu skuama, nrre

nzincho zana;

b) D’atjo b’us’i ra unuji nu nana;

c) Manuji ja ga tsja’a in nte’e ñe xipji mbara tsja’a ne b’epji; ñe

d) Manuji ja ga tsja’a in nte’e ñe xipji mbara tsja’a ne b’epji ñ era unu ko nesta mba ra pepji.

6.2 Janzi ja’a k’a ra tr’unu

K’o ra tr’unu dyak’o ra tsontr’u ra unu nu arkate a ts’ib’onro ñe k’o nu CEMYBS dya pje ra unu nu arkate.

7. Jango rga tsjaji

7.1 k’o nte’e k’o ra t’unu

7.1.1 K’o oruji ñe jango rga juajnuji yo nte’e

a) Nge na xa dyakjo mazi 20 dyote tsje’e, k’e na ndunteji o yo nana k’u siji naja o mazi ch’i’i;

b) Ri b’ets’i na punkju , dya k’o ra juejme ñe dyakja si’i, xonku ñe na punkju nte’e; ñe

c) Ri menzumu a Ts’ib’onro.

Ko k’a oruji ñe ra unuji ye xiskuama:


a) Xaka skuama (CURP);

b) Xaka k’a skuama nu gi menzumu ñe k’a na kjuana ngek’ua ra chjechpiji;

c) Xaka k’a kuatr’u in jmicha, ngextjo edyi mazi dyech’a jñincho tsje’e ñe nu origina mbara nuji;

d) Skuama k’u mama in ndunte kjo nge oru, skuama k’e mama jango o mus’u yo in ch’i’i; ñe

e) K’o nre’e k’o ra mama k’e nzhagxiñu nu jmute normatiba.

Nrenxe k’e chju’u k’o ra jmutuji ra jichi yo n’año nte’e yo kara a Ts’ib’onro ñe kja jñiñi, nzi ga kja’a

k’o ra tsja’a.

7.1.2 K’o ne jyod’u ra tsjaji

Ra unuji nu mbos’u yo oruji ya juns’u ñe unuji k’o ne’e ñe mama nu yo ts’ijña mbeñe k’e:

a) K’e b’ub’u na jo’o nge na sodye mbara ne nana o in ch’ige;

b) K’e nu ndixu ngeje nu tata kja ngumu.

c) K’e dya pes’i na b’epji jango ra ma’a oru nu mbos’u; ñe

d) Texe nre’e k’e mama ne nzhagxiñu nu jmute normatiba.

7.1.3 Juns’u chju’u

K’o ra ma jñuns’u in chju’u ra mats’eji nu ra junsuji k’e chju’u kja ne ngub’epji.

Ma ri sodye k’a nte’e, k’o ra ma jñuns’u in chju’u i dya so’o ra mats’e so ra xipji k’a n’año nte’e k’a

ra nre’e nu jebi k’o na skuama nu mama ngedya k’a nte’e k’e so’o ra ma’a k’o in chju’u, ko ra

ñ’eje na skuama k’a nge ñ’eje kja arkate nu ri ma jinga dya so’o ra mats’e.

Ma nge mbes’i nrense k’e chju’u k’e nte’e k’o oru ch’unu k’o a unu k’e yo nrixu k’a ra mbos’uji i

ra unuji na skuama nu juns’u in chju’u ko na pezhe, ngejna ra mama na k’a a gi juns’u in chju’u.

Nrexe yo nte’e so’o ra juns’uji in chju’u ngekua ra unu mbos’u k’o ra ts’ontr’u je ra dya n’ets’e kja

ra paje k’e chju’u.

7.1.4 Ke xiskuama k’o ra juns’u

a) Skuama k’a rge oru;

b) Skuama ko mama dya b’ub’u na jo’o nu Ts’ibondo;

c) Skuama k’a rge juns’uji in chju’u;

d) Skuama nuba eje nu pezhe nu mama k’o na kjuana;

e) Jeb’i k’o ne ndunru; ñe


f) Nrexe ra mama k’e arkate jango rga kja’a nu jmute normatiba.

7.1.5 Jango rga juns’u

Nu jmut’u yo ndixu k’e tr’unru jango ga juns’uji in chju’u jango ga mama tjur’u mu mama k’o na

kjuana nu jango jana sa’a ra mbaraji texe k’jango mama nu tjuru Ko jyandaji ñe ko so’o ra nu’u ko pepjiji

kja nu Ts’ib’onro ñe yo jñiñi; k’e jña’a ñe jango rga juajnuji ñe ra jmutuji yo kisi in chju’u no ra

mb’os’uji nu arkate a Ts’ib’onro ne k’o mama jña’a k’o ra mamaji ne b’epji.

7.1.6 K’o ra mbes’i yo ndixu yo ra mbons’uji

a) Ra unuji k’a ts’iskuama;

b) Ra unuji na pjons’u; ñe

c) Ra zopjuji na jo’o, ra chjetrji jango ga mamaji nu dya so’o re sad’u na nte’e.

7.1.7 K’o ra tsja’a yo nrixu k’o ra mbos’uji

a) Ra usaji na jo’o k’a ts’iskuama dya be kjobu k’a dya so’o ra unu, mbo’o, ñes’e, poru, juatr’u a ra

s’od’u;

b) Ra mapju ma ra b’ezhi nu ts’iskuama k’a CEMYBS nu jango unuji k’a mbos’u o un jange potr’uji;

c) Ra ma’a kja yo ts’ib’epji k’o ja ga mama tsja’a in nte’e ñe yo ts’ixoru k’e mama ja go tsja’a ne

b’epji jango ra soji;

d) Ra resibidoji zoje na b’os’i k’o ra si’i ma dya ra so’o pork’e dya so’o k’a yo ndixu o sodye so ra

nraja k’a n’año nte’e ko na skuama nu ra dyopju ko nrixu;

e) Ra usaji na jo’o k’o mbos’u k’o ra nruji

f) Ra moji nu ra matr’uji kja ne jñiñi; ñe

g) K’o nre’e ra mama k’a munro arkate jmute normatiba.

7.1.8 K’o dya xi ra so’o rge mbos’uji yo ndixu

a) Ma dya ra ma tuji k’o pjos’uji ma na jotrji ñe ma dya sodyeji;

b) Ma ra mamaji k’o dya b’ejmi mba so’o ra ngichiji nu kja b’os’u;

c) Ma dya ra usa na jo’o k’o ra unuji o ra potr’pu k’o unuji;

d) Ma dya na jo’o nge tsjapu k’a skuama dya be kjobu na nojo (t’andant’u); ñe

e) K’o nre’e ra mama nu jmute normatiba.

7.1.9 Ma ra wench’iji yo ndixu


7.1.9.1 Dyakja ra unuji k’a na nrajme:

a) Ma ra yepeji k’o ri unuji o ri yeje in chju’u yo nrixu, ma ga kja dyakja ra unuji k’e mbos’u asta ma

ra jokuji k’e skuama; ñe mara mama k’a munro arkate; ñe

b) Ma ra mama nu jmute normatiba.

7.1.9.2 Dya kja ra unuji:

a) Ma dya ra zi’i ka ra unuji;

b) Ma dya ra ma’a tu’u k’o unu k’a b’os’u k’o jñi’i k’o ra chanba o nziyo k’o ra jyombu i dya ra

mama jeko dya be ma tu’u k’o pjos’uji;

c) Ma ra mama dyabe b’echijne ngek’ua ra ngich’i nu kja mbos’u;

d) Ma dya ra zi’i ka ra unuji (ra mbo’o, unu o n’año k’o ra tsjapu);

e) Ma dyarga jo’o rga uso ngaja k’a ts’iskuama;

f) Ma ra mama k’a unuji nu jango jmuru nte’e;

g) Ma ra mbedye ra ma mimi na n’año o ra jyes’i zeje;

h)K’o dya ne’a ra pedyetse;

i)Ma ra nru’u k’a ndixu k’a pjos’uji, dyak’o xira mbos’uji, dya ja xi ra mbos’uji; ñe

j)K’o munro mama nu jmute normatiba.

Nu tangumu ra ts’apju nguenda.

7.1.10 k’o ra tsja’a k’a pjons’uji

Yo ndixu ra pjoxante ma ra matr’uji k’a yo ts’ib’epji k’o ja ga mama tsja’a in nte’e ñe yo ts’ixoru k’e

mama ja go tsja’a ne bepji jango ra so’o moji.

7.2 Ma dyakja ra mbos’u yo ndixu

Ma ra jonguji ya kjuaru ñe dya xi na pobri nu te’e ko pjons’u ñe nzinchjo zana o kjuaruji ro uniji o b’os’u.

8. K’o ra pjoxte

8.1 K’a ra mama jango ga kja’a k’o pjoxte

K’a munro arkate ngek’a ra jñanra jango rga pepjiji ñe ra mama jeko ne jyod’u, o tsja’a.

8.2 Ka ra pepji

K’a ra munro arkate nu pjos’u yo pale, CEMYBS ngejnu ra mandabo.


8.3 Munro arkate k’a us’u chju’u ñe tepi

8.3.1 Munro

K’a munro arkate ngeje yo:

a) Na arkate, k’a ra mbezhi mbepji nu ra mbos’uji yo nte’e;

b) Na mbepjitrjo, k’a mbezhi nragxinuji kja CEMYBS;

c) Ts’ich’a mbepjitrjo, k’o ri ngeje:

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro merio;

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro na jo’o dya sodye;

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro b’epji;

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro chopju; ñe

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro k’a nu’u jango ga mimi nu b’edyi a Ts’ib’onro.

d) Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro k’a un’u kjo pepji na jo’o, k’a ngeje k’a na nte’e k’u

b’ub’u a mbo’o nu CEMYBS;

e) Na nte’e k’a rge ñ’eje kja yo nte’e o kja ngunxoru; ñe

f) K’a t’ama ñe mama jango rga s’od’u nu merio nu kja Arkate munro k’o pjos’u yo nte’e kja

ts’ib’onro.

Nziga na nte’e ra jñuns’u in mbaxante.

Na ra jñuns’uji a mbo’o kja Arkate munro ra nanbaji in chju‘u.

K’o ri b’ub’u nu kja munro ra nruruji ñe ra juajnuji pero k’a rge ñ’eje kja arkate munro k’u nu’u ko

pepjiji ngextrjo ka ra kara ña’a.

Ka ra tsja’a k’a munro ngek’o ra mama texeji ma ra paraji nre’e, k’a arkate munro ngek’a me ra

juanuk’a.

K’a munro arkate ra zoji nzi go jñi’i zana ma rge jyod’u.

K’a mbepjitrjo ra unu mapju k’o mama k’a arkate, jñinpa a ante k’e ra chjeji para zoji d’a pa’a.

Mbara so’o ra baleji in jña’a yo nte’e yo b’u kja munro ri b’ub’u k’o para a nre’e nte’e ne d’aja in

nzhagxinuji, ngextrjo ma ni b’ub’u anreyo k’a arkate kja mbo’o ante, k’a nte’e k’a ne ñ’eje kja arkate

munro k’a nu’u k’a pepjiji na jo’o o k’e pejñe angezeji.

Ante k’e ra mamaji ja ye nte’e yo b’ub’u kja munro, so’o ra mbitaji, ra jmuruji ye nte’e yo pebi

nu arkate xopute o nte’e yo ne ñante kja jñiñi ma ne jyod’u k’a ra ñaji ñe ra mbaraji ngek’ua ra

tsjaji nu jo’o yo b’epji.


Ra yas’u na skuama nrexe k’o kjaji ñe k’e munro nu jango ra dyopjuji nrexe k’o o mamaji, ñe k’o

kja ra mamaji, ra dyexe nrese k’e nte’e k’o b’ub’u nu k’a munro.

8.3.2 Ra xosuji

Ra xosu k’a munro arkate:

a) Ra dyaraji k’a oru pjoxte, ra mamaji ja ra mbos’uji k’a munro

ndixu k’a o dyus’u in chju’u ñe ra mamaji kjo ngek’o so ra unuji k’o dya kaja nrexe k’o unuji. K’o ra

jyeziji ra ngichi ga kjatr’k’ua ngek’o dya ri kaja nrexe k’o ri otuji mbara ngichi na ra mbos’uji jero

ne jyod’u na ra mbos’uji mbara dya ra b’ezhiji k’o ra ziji. Ngeje k’a arkate munro k’a ra mama k’o ra

unuji pjoxte k’a ndixu k’a dya kaja nrexe in siyens’e;

b) Ra mama kjo kja ra ngichi k’o d’adyo ndixu k’o ne’e ra

mbons’uji k’o ra sopuji k’o dyakja ra mbons’uji ma rga mboru k’a mbons’u;

c) Ra mamaji jama ra ne’e ra potr’peji jango rge pepjiji ngek’ua

ra jogu na jo’o k’a b’epji ñe ra ñ’ets’e k’o kjaji ñe k’a b’epji;

d) Ra mamaji ñe ra nuji jango rga kja’a ma ra mapju so jñuns’u

baleji jmuruji ñe ra dyatraji na jo’o k’e skuama k’a kis’i in chju’u k’o pjons’uji ñe k’a ra tsjaji jango

ga mamaji;

e) Ra mamaji ñe k’o pepji o jñiñi;

f) Ra jokuji yo tjuru k’o b’ub’u a mbo’o; ñe

g) K’o nre’e b’ub’u nu n’año jña’a.

9 Jango rga tsja’a

9.1 Jango rga pepji nu pjoxte

a) Nu jango mamaji ja’a ñe ra unuji pjoxte nu arkate Ts’ib’onro ra mapju ko na CEMYBS;

b) Yo ndixu ra ma jñuns’u in chjuji nu jango ra mimi k’a konsejabo k’e pjos’u ye nzhixu jango ra

mimi, jango ra ngana nrexe k’e skuama k’o oruji o ra mamaji k’o ngeje k’a ra unuji k’o ra ma tuji

ma ri sozi yeje o dya ri so’o ra moji ra ma kobraji jero nestabo ra ñus’u skuama k’o j’ejmi k’o mama

o ra ma dyaru na skuama kjo ngunte ma ri zodye; ra yasu nu skuama jango ra pepji jango ra kjuaru;

c) Nu ngunxoru ne pjons’u jango rga ngara na jo’o ñe nzhixu, ra nu’u k’e skuama k’o ra unu ye

ndixu ra ja’a ñe ngeje nrexe k’o pjuruji ma ga mapjuji;

d) Ma ra ma nuji kja in nzumu ye xa o ndixu o dya o mama na jo’o, k’o ra ma nutr’b’u in nzumu

ngek’o nu’u kja pepji na jo’o texe yo nte’e yo pepji p’as’u nu jango ra mama yo ndixu;

e) K’a munro arkate k’a nu’u jango gua pepjiji ngek’ua ra jizhi jango rga pepjiji ra mbo’o, jango ga

juajnuji ñe jeko b’ezhiji ngek’ua ra ngichiji nu kja mbos’u;

f) K’a munro ra mama kjo ngek’o ra trunu pjoxte nza kja mama yo tjuru;


g) K’a munro arkate k’a nu’u kjo pepji ngek’a ra jizhi k’o ngek’o o ngich’i kja pjoxte ñe ra ngos’u

yo ndixu yo o ngich’i kja pjoxte. K’o dya o ndixu in pjoxte ra ngejinetr’o kja skuama k’o ra nreb’e;

h) Nu ndixu k’a ra ngich’i nu kja pjoxte ra unuji k’a skuama dya be kjobu na nojo (t’andant’u), ra unuji

nu jango ba unuji o un jango ra ma na k’a munro arkate k’a nuk’o pepji yo nte’e, nu ra ma kats’eji

k’a skuama ñe ra nganaji k’a skuamaji nu kis’i k’o pezhe ne in skuamaji nu kuatr’u in jmichaji, k’o

jñi’i zana k’o ra nreb’eji a ro xipjiji kjo o ngich’iji o iyo.

Ma dya ra so’o ra ma’a pork’e na sodye ka arkate munro ra ma sokuji kja in nzumu k’a ts’iskuama

dya be kjobu na nojo (t’andant’u);

i) Nu b’os’i ra unu k’o ndunte d’a mbos’u k’a b’ub’u k’o ra si’i ra unuji ma ra jizhiji k’a skuama dya be

kjobu na nojo (t’andant’u) ñe skuama nu ba eje in jmicha k’a na nru kja ra unuji, nu jango mama k’a

arkate munro k’a un’u kjaji na jo’o; ñe

j) K’a munro k’a pepji ra jmutu k’a munro yo ndixu.

Dyakja ra unuji pjoxte ma ra dyaraji k’a mamaji k’a unu n’ako jmuru nte’e ye pjoxte o ma naño k’o ri

kjaji ka yo nte’e yo resibo pjoxte.

Ma dya so’o ra ma tu’u k’o ra unuji k’a ndixu so’o ra xos’u nu skuama nu ra mama kjo ngeje k’a ra

ma tu’u k’o ra unuji; ra jizhi k’a ts’iskuama k’u nu kuatr’u in jmicha angeze; Jñitrjo k’a so’o ra ma

dyatr’aji in chju’u k’a ndixu o nziyo k’o ra jyod’u; k’a munro k’a nu’u kja pepjiji ngek’ua ra nu’u ñe

skuama na jñi’i nu nziyo.

Ma ra b’ezhiji k’a ts’iskuama dya be kjobu na nojo (t’andant’u) k’a menskuama ra mama nu jango

unuji ye ts’iskuama.

9.2 Ma ra potu yo ndixu

Ma ra mbedye pork’e mama na skuama k’a munro arkate ngekua ra potr’pu yo chju’u nu jango ra

jñasb’e in chju’u yo ndixu yo teb’etrjo k’a nre’e nu mbos’u ñe jñuns’u nzi na ndixu k’u dya pes’i nu

mbos’u.

K’a arkate mama k’a pepji ra xipji k’a munro nte’e k’o a potr’puji ñe ra unuji na pjoxtje nreze ma

ra ngichiji nu kja mbos’u, jango ga mindya k’a merio.

10. Nu jango ga mama yo munro

Nrexe k’e munro k’o ra pepji na jo’o ñe ra unuji k’o ne jyod’u ngek’ua dya ra pomu k’o kjaji s’od’u

o ra jyas’a ka k’o n’año b’epji k’o ximi pjos’uji k’o nte’e kja jñiñi o k’o kja’a nu arkate.

Nu munro CEMYBS nu konsejabo ñe pjos’u nu nrixu so’o ra dyedyi yo b’epji k’o yo pepji kja jñiñi

ngek’ua ra pjos’uji ra pepjiji nu ra unuji mbos’u, nzi ga kja’a k’o mama jango s’od’uji merio ñe ye

t’angunxoru ne k’o n’año nzumu, ngekua ra dyaraji na jo’o ye skuama k’o nu mbos’u ye nte’e yo

pjos’uji ñe ra jmuruji yo nte’e mbara jichi jeko ra tsjabi kja jñiñi.

Nu munro CEMYBS nu konsejabo nu nrixu ñe pjos’uji so’o ra kaxante k’o mamaji ma jmuruji ngek’ua

ra tsjaji k’o mama k’a munro k’a pjons’u na nrixu.


11. Jango rga ngichiji yo nte’e

Ma ra pepjiji ñe jango rga pjepjiji nu kja mbons’u teb’eji k’a munro k’o me yo nte’e k’o nreri

menzumu nu kja munro arkate.

K’e nte’e ra tr’unu pjoxte, ra pjoxanteji kja jñiñi ma ra matr’uji ñe yo n’año munro k’o ne ñ’eje kja

ngunxoru ñe jñiñi.

12. Jango rga mama

12.1 K’o d’año jango ra mama

Ra pjotr’uji jango ga kja nu mbos’u jango ga mama nu tjuru jmu’u ñe jango rga ma mama k’a

munro nte’e.

K’e jña’a o tjuru k’o mama jango rga pepjiji je ra mbedye kja “Taskuama nu ña’a k’a arkate” k’e kja

jeb’i nu munro k’o pjons’u nte’e ñe k’o ja ju nzhixu k’e pjons’u nu CEMYBS.

Jango ga mama k’e jña’a k’o kis’i kja ts’ijña dyech’a jñincho (18) tjuruji, texe k’e, xiskuama k’o rga

jyod’uji mbara ra mamaji k’o kjaja nu pjons’u o nte’e, ra mama ye jñaya:

“NUJNA B’OS’UTE DYAK’O IN TSJAJA, DYA PESK’O RA NU’U YO JMURU TE’E. DYA SO’O RA USAJI N’AÑO

B’EPJI NU JANGO DYA PJOS’UJI NTE’E K’A DYARGA JO’O RGA PEPJI NUBA B’OS’URE RA WENCHIJI ÑE RA

MATR’UJI KJA ARKATE JANGO GA MAMA K’A TJURU JMU’U”

12.2 Matr’u nte’e

Nu matr’u nte’e ra unu k’a arkate a Ts’ib’onro, nu CEMYBS, ko k’a pjons’u ye nzhixu ñe k’e munro k’o

ra nada nu munro arkate jango ga kja’a k’a merio.


Nu munro CEMYBS nu pjons’u nzhixu ra ngaja k’a xiskuama nu kis’i in chju’u yo ra mbos’uji jango ga

mama ko kis’i kja xiskuama ts’ijña VIII dyech’a yeje (12) tjuru jmu’u nu mama jango ga pepjiji ne jango

rga mbaraji k’o tsja’a a ts’ib’onro ñe yo jñiñi.

14. T’epi

Nu munro pjos’u nzhixu ra nu’u nu b’epji mbons’u, jango ga mama k’e jña’a k’o tsja’a ngekua ra

mama k’a munro nrexe k’a ja’a ma ra jmuruji.

15. Jango ra tsjaji nguenrra

15.1 Jango rga tsjaji nguenrra a tji’i

So ra tsjaji ngenrra zo ri ngextjo a xes’e, k’a ra nu’u k’u CIEPS k’a ra joku na jo’o ra tsjaji ra

b’epji k’o mbons’u.

15.2 Kjapuji nguenra k’o a pjonguji


K’a munro CEMYBS k’a pjos’uji nzhixu ra mama ja ga kja’a k’a a pe gi ñe k’o nte’e k’o pjos’uji

tsjema tsjema k’o kja munro nu CIEPS ñe na yeje a kjanu.

16 Nu’u, janga kja k’a ra tsja’a ñe taka

Nu nu’u, ja ga kja’a k’a ra tsja’a ñe janra k’o unuji mbons’u, ra mimi k’a Organo nojo k’u ra nu’u

a ts’ib’onro , k’a arkate munro k’a ne ñeje a ts’ib’onro k’a nu’u kjo pepjiji ñe jmutu CEMYBS, yo

nre’e a mbo’o na munro nu pjons’uji ye nzhixu nu jango ra nuji jango rga unuji k’o pjoxte yo

nte’e yo ra tr’unu.

17. Mapju ñe mama k’o dya jo’o kjak’uji

K’o dya neji, mamaji k’a dya ga ja’a k’o tsja’a, nu unuji pjoxte ñe jango ga unuji ye pjoxte, so’o

ra nu’u k’e nte’e k’o unuji pjoxte o k’e nte kjo jñiñi ga kjaba:

a) Ra dyopjuji k’o neji:

Nu jana katr’b’aji jeb’i nu ra pjotr’uji pjoxte o nu ra mimi in ngunb’e gi k’a munro k’a pjos’u

nzhixu k’a CEMYBS.

b) Kja ña’a na je’e :

Kja munro CEMYBS pjos’u nzhixu kja pezhe 01 800 823 8580, ñe kja nengumu k’ arkate ts’ib’onro

(CATGEM), nu jango dya ra ts’otr’u 01 800 696 96 96 a nre a B’ondo o 070 a Zumi.

c) Kja dyopju t’ezi:

K’o b’ub’u kja ne korreo elektroniko [email protected], ñe www.secogem.gob.mx/SAM.

d) Mats’e

K’a munro mbo’o nu CEMYBS, ñe k’o ngunarkate k’o nu’u kjo pepjiji kja jñiñi ñe k’a enbi in b’epji k’a

munro k’a ne ñ’eje merio kja Ts’ib’onro.

K’O E JÑA’A K’O B’EZHI

NAJA. Jizhiji nu xiskuama ja rga pepjiji kja in t’axiskuama nu arkate “Gaceta de Gobierno”.

YEJE. Ye jñaya ra tsjajiya k’a na yeje na pa’a ma ra jizhiji nu kja in taxiskuama “Gaceta de Gobierno”

k’a arkate ñe ra mintr’inu ma dyak’o ra potr’puji nu jango ra unuji pjoxte.

JÑI’I. Ra pjongu na xiskuama ko ra mama yo jña’a ko kuatuba kja ne “Gaceta de Gobierno”

NZIYO. Mo ra unu yo pjenda pjons’uji ra unu ngextjo mo kja’a merio kja b’epji.

TS’ICH’A. Textjo ko dya mama nu xiskuamajnu ra so’o ra mama ja ba ra tsja’a nu munro

A Jñiñi Zumi Lerdo, nrajñiñi, Ts’ib’onro k’a be 29 ne pa’a, ne daja zana ne kje’e 2015.

mailto:[email protected]




NU BOKAL KJA NE NGUMU NDIXU K’O PJOXTE

“Nujna b’os’ute dyak’o in tsjaja, dya pesk’o ra nu’u yo jmuru te’e. dya so’o ra usaji n’año b’epji nu

jango dya pjos’uji nte’e k’a dyarga jo’o rga pepji nuba b’os’ure ra wenchiji ñe ra matr’uji kja arkate

jango ga mama k’a tjuru jmu’u”

Traducido por:

Lengua Mazahua:


RA MÉDE UENDA MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA, MFAXTE THOKI NTSUI XENI MÓNDA YA MÉHÑÄ MÚI RA ZA NGU MA RA XENI 3 HEKI XI 5, 6, 10, 11 NE 17 HEKI DI GE RA HMÄNDA IV NU RA NTE YA HNINI RA XENI HAI MÓNDA; HEKI 8 HEKI III 19, 21, NE 26 DIGE RA HEMÍ MÄ HMÄNDA NTE YA HNINI MÓNDA; 14 HEKI XIV BI BONI NE MÚI RA HU NTSUI PA YA MÉHNA PA DA MÚI RA ZA YA JÄI NE 10 HEKE VIII MÄ RA HEMÍ MÚI MBO, NE

KONGEHIA

Kongeä xa ngohu pa di nu ra ñétsi nzayo ka ra Xeni hai Mónda, ne ra nzayo nu ha gä tsoni ra nhio bojä ge xi ja ya tsedi pa di tsotse ya méfi xa beni di thoki u xi fädi jar médi, di hiono ko te di hoki, ha di hoki ne konge ya temé u ko te di thoki njapu di thoki nuya ya méfi pa xi di nte ya múi ya hnini nuu ha xi jar médi, ge xi xa tho ki nuya ya méfiya ra thuhu di nú te di zi ya jäi múi ka ya hnini ne embi pa xi di tsotse di nú ya nte di nja ra médi ka ya hnini xeni nuya, nuä di t´üni ra mótse ha di ho ya tsi hñuni, di njapu di t´üni ä xa hmä ge nuya nzayo ngu xi tsotse ra thokka méfi pa ka ya hnini ne embi xi nu mahiegi ya jäi ka ya hnini. Nu ra ñätsi ra ximha ge xi ra ntsedi ha gar muhu ge xi dothi ya jäi kongeä ga njapu, ya mengu, ya hnini ne ngatho ya nguu nzayo ka ya hnini ngatho ngatho, ge ngu ja xi gä ñäx ra ximha ge xi ja ra ra nte ne di ñätsi, ngu ya mfeni ne ya hnini ge xi ra ñh´ëti ngu ha gä nja ya to xi nxadi ra ximha ge xa ñétía ha gä thändi ne xi xa tsoni ra xinha ne xi médi ra tsedi. Ge xa tsotse ä xa hmä ha xa thutsi ka ra hmändä m´ä ge ra méfi ngatho ka ra xeni hai Mónda ra méfi npothä thuhu; ne ngu ä xa m´ä ne di ge ra rangutho m´ä pa ngatho di yutí pa xi di nte ne di ka ra yut´äte, xa hñuxhu konge ya nzayo mengu Mónda ne ya nzayo ne konge ya nzayo ka ra xeni hni ni Mónda, embi xi jar médi di thoki ya méfi nuya ne pa ngatho ko te di thoki, di m´äjuani ne di thandy, ra nhio pa di nfädi ge un ra ndä thoki xi ja ra tsedi nu te di zi ya jäi ka ya hnini nu u to xi jar médi gä múi hinte petsi te dä zi, ngu xa m´ä ra pa di t´ü i ra nfaxte ta ha di tsoni di ä ra nfaxte méfi. Konge xa m´änhu ne xa thutsi ka ra hmändä ge xi di nú ne di thändi ra nhio ya méhñä ne ya ñóho mengi ka ya xeni hnini Mónda, xi beni di japi pa di tsotse ra nthädi di nú rangutho ne hindi tsutso ya méhñä ne ya ñóho, ge ngu xi múpu ngu gä tsomí ne gä ntsutso ya jäi ka ya hnini ne ka ya ngu ha jä ya jäi to xi tsutso ma ra ya jäi u ngu embi xi nánýo, ra Dängä Nzayo ka ra xeni Hnini Mónda, ka ra hmuntsi méfi yoto m´ätí ka ra nxeni hnini Mónda pa bi ñäki ra rangutho di thändi ya jäi hinte di múi nánýo ne ngatho di thädi ra nhio ngu ya méhñä ne ya ñóho ne bi hmä ge di thändi pa ya hinte di nja nuya, numu ngu to di hoki n uya ge di ñó ntsutbi pa ya hinte di nja ra tsamte di ge ya méhñä, ge xi bi hmä ge di njuki pa di nfädi, di nhñäki, di ntsifi ne di thudi xa hoki ra Dängä nzayo ka ra xeni Hnini Mónda di hoki nuya pa di nú ge xi majuani pa ha di thoki ne ha di njapi pa xi di nfätho di hñä ko ra nhio ñä ne xi di ngatsi ya nhio nú. Ge ä ra ntsui múi ka ra xeni di ge ya méhñä da múi ra za petsí da beni da otí te da hoki tou da nu ha di japi ne da nu te di boni ra za page u ya méhñä neu ya ta jäi pa ngotho pa da nu hanja di múira za de petsi te da zi ya ta jäi petsí 60 jéya múi nu ne di rangutho, ngu jana ra thoki pa da túni ra mfatsí, pa ge u ya jäi xi thor thogi ne xi di t´üni ná ra mótse di ho ya tzi ne konge ya métsi pa di nxaha ne di mpeni ya jäi. Pa di mpodi nuya ne pa di ngotsi ma ra ya méfi digen´ä ra méfi ge xi di dädi u ngu xi xa nú xi jar médi pa di gotsi kongatho ka ya méfi u xi jar médi petsi ya jäi ka ya hnini ha múi pa ya ta jäi, di nfatsi pa di hä ra bojä. Kongeä xa hmä ne xa thutsi ka ra méde 8.3.2 nhiaki c) di ge ra méfi nu ra nhio ya nte ya hnini ne ya jäi, ra hmuntsi mpote nzayo tómí ne nu ha di thogi ra nhio, ngu xa m´ä ne xa ngohi ka ra CAySPGG/2015/001/E/002 bi máä ka ndui hmuntsi ra pa ra 22 ra ná ra zänä di ge ra jéya 2015, ngu mä ra hemí ntófo 21506A000/RO-008/2015, ra pa 23 ná nzänä ra jéya 2015, bi thogi ne bi boni ngu mä ra ndui ra xeni 23 xa thutsu di ge ra hmända pa di nte ya múi ya hnini ka ra Xeni hnini Mónda, bi jüki ne bi hiegi bi thogi nuseä. Ge konge ra méde hemí 208F1A000/RESOL-010/2015, di ge ra pa 28 ná nzänä jéya 2015, ra ndä nzaya nu ha di nte ya múi ya jäi, ngu xa tútsi ka ra méfi hmändä pa xi di nte ya múi ya hnini ka ra xeni Hnini Mónda ne ka ya Ta hnini xa hmä


ya hmända,bi hmä ka ra ä mi mpodi ra méfi nu ha nte ya hnini, do genya ya xa thutsi, ge xi di beni ünihu ya médio nuya tádi ngu mukuan xa boni: BI GOHI BI M´Ä RA NDÄ NZAYO NTSUI MÚI KA RA XENI HNINI MÓNDA NU PA DI NTE YA MÚI YA MÉHÑÄ PA DI MÚI RA NHIO KA YA HNINI, GE KONGENÚ GE XI XA MPODI YA MÉFI NU HA GÄ NTE YA MÚI YA JÄI NE YA HNINI RA THUHU TA JÄI HA GA TE, NE XA NGOHI DI GEHI´Ä:

MÉFI NU HA GA NTE YA MÚI YA HNINI NE YA JÄI RA THUHU

TA JÄI HA GA NTE

2. Gatho hmä

2.1 Te da thoki

Nuna ra nfatsi méfi thoki pa di nte ta jäi petsí ge da hogi ra za ne di hinte petsi te da zi ya jäi nu upetsí 60 jéya un u ya meite jäi pa da túni te da zi pa da ñóte ya ta jäi di ge to xi jar médi ne thñätho, ge xi di t´üni ná ra mótse di ho ya ntzi ne ya métsi pa dimpaxi ne mpeni ua di n xaha Nuna ra nfaxte méfi ge xi da thoki kongeya yoho: a) Ya ta jäi petsi 60 ne ta ge 69 jéya; ne b) Ya ta jäi petsi 70 ya jéya 1.2 Tsa di ote ka ya hnini

Petsi da túni te da zi ne ge hinda utsa 2. Te mä ya hñä

Pa da thoki te ma ya hemi méfi, ge tóde ngu hma: Ta jäi, ya jäi u to di petsi 60 jeya.

Te dä túni, nu uya ta jäi múi ote kongena ra thoki ya ta jäi pa di múi ra za ya ta jäi.

Ra mótse ntsi, ya ntzi neu pa da ntote ya jäi, to da túni ya ntzi pa da nte ya ta ya múi ya jäi ngu xa hmä ka ra méfi

nfaxte pa di nte ya múi ya hnini di ge ya ta jäi.. CEMYBS, nu ä ra ntsui múi ka ra Xeni Mónda, ne ra méhña múi ra za.

Habu túni, habu da mä da túni ra CEMYBS pa da hemí ne da dati te da zi tou túni.

CIEPS, ra nzayo honi ra nfädi ne m´ä ha gä thogi ra nhio ra méfi ra ëxte nzayo ka ya hnini.

Hmuntsi nzaya, ra hmuntsi nzaya un ne handi ha di hogi xa nhio ä di m´äpu ra nfatsi nte pa ya ta jäi.

To Jamasu da hoki, Ra ta ngu nzaya da nte ya hnini pa ger ya ta j´äi dige ä ra CEMYBS. Ngu nzaya ma ha di thoki, nu ra nguu nzaya pehni ya hemí ne teni ha di thoki da nte ya ta j´äi.

Hmända, Ra Hmända nu ha gä nte ra xeni hnini Mónda.

Hemí thuxthuhu tómí, habu huxa ya thuhu gathou odi ne tómí da boni geu to bi da te tádi xa thuxpu pa da túni ya

mfatsi ta jäi. Ha ngu u di thuni, ge xi di thuni ne xti rutí ná ra ñ´äilo ne xti thutsibi ra thunu, ä to nfotsipa di thuni ra mótse ntsi.

Habudi thutsi, gempú habu da mä ra pa da gähä ya hemí ya j´äi to me da ñutí da thoki da nte ya ta j´äi.

Tou da túni, geu ya thuhu to da túni geyú ya j´äi múi ra Xeni Mónda ote nuna ra thaka nfatsi nte pa ya ta j´äi.

Hinte petsi te da zi, hangu múi ya j´äi hinte täha ra bojä pa da dai te da zi ne atho hingi ngu ra bojä ä t´ähä di genu te jar

médi ka ra hnini.

Thoki, ra méfi nu ha gä nte ya múi ya hnini ne ya jäi ra thuhu ta j´äi.


Thoki pa di nte ya hnini, nu u ya ngu nzaya ya nda nzaya da pati u hingi rangutho da uni te ne ua ná ra mpadi to da túni

ra mfatsí ngu mä ra hemí hanja di thoki. Tsan nzaki, nu pa mu ya bi thor thogi róhni ne di nu ya kohi ýe ne di m´ä majuani pa di nfatsi. Ha di thoki, ra méfi nu ha gä nte ya múi ya hnini ne ya jäi

Mpote, gea ra j´äi to xa mehni konge ná ra hemí pa da ote, ne pa da túni ra mfatsí digeä ba hehe ra thuhu.

Ko te di te kohi ko boja, nu u hingi mahiegi da ñutí da nxadi, neu mara ya mfatsi pa da múi ra za, di ge fatsi ä t´üni.

To adi, ya j´äi to adi pagemú da túni, da hñä da túni pa da múi ra za.

Gätsi, chulo hemí ä di njuki ko ra bojä pa dar za di gähä ne di üdi pa di t´üni ra nfaxte mótse ha di ho te di zi. Xi jar médi, to xi tsur thogi tsutbi, ka ra hni ne hinte ha ra bojä ne ua hingi xotho ra jäi, mu thogi ná ra jäi digen´ä.

3. Habu da tsoni 3.1. Gatho

Da nu xa nhio te tsi ra jäi petsi 60 jéya ua ma ra, múi ne hnite hä ne hinte petsi te zi múi ka ra Xeni hai Mónda ge di t´üni ra mótse ha di ho te da zi. 3.2 Ngujaya 3.2.1 Ya ta jäi petsi 60 ne ge ta 69 jéya.

Da túni ya ta jäi petsi 60 ne ge ta 69 jéya da túni ra mfatsí pa da múi xanhio. 3.2.2 Ya ta jäi petsi 70 jéya. Da túni ya ta jäi petsi 70 jeya ne di mäpu ge da ya mfatsí da túni ra mfatsí pa da múi xanhio

4. Ote gatho 4.1 Gatho ya hnini

Ya ta jäi múi ja ra Xeni hnini Mónda. 4.2 Nzedi hnini

Ya ta jäi tsur thogi to xi jar médi ra bojä gä múi. 4.3 Habu tsoni hnini

Ya ta jäi petsi 60 jeya ne digempuua hinte hä xangu te da zi múi ra Xeni hai Mónda 5. Ha tsegi

Nuna ra thoki da nu gatho ya 125 dänga Hnini ra Xeni Hnini. Mónda habu múi ya ta jäi hinte hä te da zi ngu múi xa tépi pageu. Ya hnini hampu ja ra médi túni jéya mú ko ra CIEPS, xa nhio nuna pa di bädi ne di nu ta ha bi tsoni ä di nfatsi ngu ngu ra mä hmända, di ja ndumu di nu ngatho ne rangutho ngu ra méfi ra thuhu npotí tumthu. 6. Mfatsi 6.1 Ya mfatsi múi

Ra mfatsi di túni ge ná ra mótsé pa da zi ra nzänä hangu ra múi ne ge di túni xo ret´ä ma yoho nhu xa m´ä, di genú di. 6.1.1 Ya ta jäi petsi 60 ta 69 jéya.

Ná ra mótsé ha di ho ya tsi.


6.1.2 Ya ta jäi petsi 70 jeya.

Ná mótsé xi di ho ngotho yantsi, ne ma ra pa de di iote ra jäi ne di mui ne pa te di mpäxi. 6.2 Tengu ra mfatsi

Ra mfatsi túni hinte da ngotbi ge juti ra ndä nzaya ra Xeni hai Mónda konge ra CEMYBS ge ya xa m´ä ge hinte da jutí ni xi nár bexu di geu di nfatsi. 7.- Hangu di mótsi 7.1 Tou da nfatsi 7.1.1 Di mutpu

Ya to xa nfatsi mupu ka ra méfi nuna, ge hindä boni ge di mutpu mbo ä xa t´üni, pege xi di hoki u xa tsifi di da ngu xa thutsi ka ra hemí di gen´ä ra nfaxte. 7.1.2 Te di tápi ne hanja di nú pa da túni. 7.1.2.1 Ya ta jäi petsi 60 ta 69 jéya.

a) Di petsi 60 ne 69 ta njéya; b) Xi jar médi gä múi hinte hä ra bojä; ne c) Múi ka ra Xeni hnini Mónda. 7.1.2.2 Ya ta jäi petsi 70 jéya.

a) Di petsi 70 njéya; b) Xi jar médi gä múi hinte hä ra bojä; ne c) Múi ka ra Xeni hnini Mónda.

Neu ma ra da tápi rau ya hemí ngu xa t´ütsi, ne ge xi da mu xta tápi nuya ya hemí xa thuxkua: a) Ra túlo hemí ma ra thuhu ne hapu múi ra (CURP); b) Nkói ra hemí ma hampu múi ge da da pa di nú majuani; c) Nkói ä ra túlo hemí ma ra thuhu ne hampu mú; ne d) Ne u ma ra di má ra da nzayo. Nu u ya hemí mä ya thuhu neu mara te ne da bädi digeä ra jäi da hnu ngu mä ra hmända pa da nu ra za ne da ñutí pa da bädi ra Xeni hai Mónda neu ya dänga hnini neu ya hemí mä hanja di thokí. 7.1.3 Ma da huxa ya thuhu

Ngotho yoho ya nfatsida thuni ya jäi u petsi xa huxa ya thuhu ra thoka mfatsi hinte da jotbi ne kongeä di huxa ra thuhu da túni: 7.1.3.1 Ya ta jäi petsi 60 ta 69 jéya.

a) Di petsi ra hnini ä hingi xotho ra jäi;

b) Ge dar nánxu ne ua di múse;

c) Hinte di petsi ra nguu; d) Ge di ñéhe to di uni ra bojä; ne

e) Neu ma ra di m´ä ra ndä nzayo.


7.1.3.2 Ya ta jäi petsi 70 jéya.

a) Di petsi ra hnini ä hingi xotho ra jäi;

b) Ge dar nánxu ne ua di múse; d) Di petsi 80 njéya ne di m´äpu;

d) Hinte di petsi ra nguu; e) Ge di ñéhe to di uni ra bojä; ne

f) Ne u ma ra di m´ä ra ndä nzayo. 7.1.4 Hemí habu da huxa ra thuhu

Pa di thuni ra nfotsi, ge tso di odi ha thuni ra nfotsi pu ka ra nguu nzaya, di ge ä, ge xi da iodise ra thuxthuhu. Pa ge di to tsu nár dothi u hingi tso te di iodi, nuna ra nfotsi get so da hione ra mpote, di gätsi ná hemí túnt´ä ýe, ne ma ná ra hemí pa ya nguu nzaya pu ha thuni ge xi xti thutsi nuya te tódi, kongen´ä di m´ä ge xi xa t´üni ra nfaxte. Ra ndä nzaya numu ya xa tñutsibi ya thuhu ka ra hemí ha mengu ne ha múi di ge ä te odi ne di gempu di thuni ra hemí ha odi ra nfotsi, ge kongená m´ä xa xa thux ra thunu di ge ntádi. Ngatho ya jäi petsi ge da thuni ra nfatsi, ge da iodi ge hinte da gutí ra bojä pa di yutí ka ra nfatsi digeñ´ä. 7.1.5 Hemí huxa thuhu

a) Tádi hemí pa di yutí;

b) Da hñä ra túlo hemí pa da túni ra mfatsi ya ta jäí u te xi jar médi ya múi ka ra Xeni Hnini Mónda; c) Hemí tuxa thuhu;

d) Hemí ha di má xa thuhu;

e) Hemí ñä te ma t´üni nfats ä ra hä; ne

f) Ge u ma ra da má ra ndä nzaya. 7.1.6 Te petsi to túni ra mfatsí

Ra ndä nzaya nu ha ga thoki ra méfi ne ha ga potí ra hemí thuxthuhu pa genú ya jäi to t´üni nuna ra méfi, ngu ha xa thutsi ka hmända xi negi ra nhio ga thoki nuya ne xi pädi ya jäi ha túni ra nfaxte ka Xeni Hnini Mónda ne ka ya Ta Hnini; ya hmända ha m´ä ha di njapi pa di thoki ne ko te di hoki pa genu to da hñä ra fatsi di gen´ä nu ha di nte ya múi ya hnini ka ra Xeni Hnini Mónda,ne u ma ra da má ra ndä nzaya ha di thoki digehia. 7.1.10 Te petsi da hoki to túni ra mfatsí

a) Da hñä ngatho u te di t´üni, digen´ä ra nfatsi;

b) Da thuni ra nfatsi ngu xa m´ä dige ä di thini; ne c) Ge xi di nhñu ra za, ne hinda tsutso ge xi di thändi ra za gi u ya métsi ga múi ne hindä tsutso. 7.1.11 Numú hingi hoki

a) Dä má majuani ya ntáni u di táni;

b) Ge xi di zi ra nhio ya túni di ge ra mfatsí; c) Numu da médi ne mú ne u da xegi ra túlo hemí ya ta jäi jara CEMYBS uaja ya múi hubutúni; d) Ge xi di pa di häse mu ya bi t’oni ra m’otse ba ehe te da zi, num’u hingi tsa da ma datu ua dathi da mehni to da pote ko

n’a ra hemí ra ntátí;


e) Da hoki ra za te xa túni di ge ra mfatsi; f) Gi mfatsi digeu ya mefi hoki ri hninä mú tái; neu mani da mä ya jäi ote habu uni ra mfats’i; ne g) Ge u ma ra da má ra ndä nzaya. 7.1.12 Numú hingi hoki

a) Numú hinda ma da hä ra mfatsi da túni ne hingi mä te ja;

b) Numúhingi mä mäjuäni pa da túni ra mfatsí; c) Hoki hingi njapúra mfatsi túni ua da pati te túni; d) To hoki ne ua di hiatá ya jäi pa di ñétsi ná ra tsitsi nzaya ne ua di japi di deni ná ra ñó nzayo, ya hmuntsi nzayo di xifi

di mótsi; ne e) Ge u ma ra da má ra ndä nzaya. 7.1.10 Da tsúi nu u to túni ra nfatsi. 7. 1.10.1 U to dä thäki ra ya pa:

a) Hindy yopi di guki ya nfaxte u t´üni ne ua di ten ui hñu gä nguki; ne b) Ge u ma ra da má ra ndä nzaya. 7.1.10.2 Da thäki di ge ra nfatsi:

a) Ge xi di zi ya te mé xa t´üni ge hima to da uni u xa túnise;

b) Numúhingi mä dä häse ra nfaxte ya yoho ne ta hñu di túni, ra nfaxte ne ge hindä m´ä hanja; c) Numu hindä má ma juani ne ua hinda da ma juani ya hemí, pa di yutí ka ra nfatsi; d) Dä mó, da potí, ne ua to dä uni ya fatsi u xa túni; e) Mu to dä uni, dä mó, da hmihi, dä mpotui ne ua hñäkia ua da utsi ma ra di genú xa túnidi ge ra nfatsi; f) Numúdi ñäpi pa di nzayo ná hmuntsi jäi pa di dähä ra tétsi nzaya ne da m´ä gen´ä fatsí; g) Mu dä potí pu ha múi ka Hnini Xeni Mónda; h) Mu xi di bonse: i) Mu da du; ne j) Ge u ma ra da má ra ndä nzayo. Ra ndä nzaya to nu ha di thoki nuna ra méfi ge xi ra tsedi di nu ha thoki. 7.1.11 Te da mfatsi to túni ra mfatsí.

To túni ra mfatsí petsi ge da ma da hä ra mótse te petsi pa da zi di tsu ra zänä ne da mfaxte ja ya mefi hoki ja ra hnini. 7.2 Da nda to túni ra mfatsí 7.2.1 Ge u ya ta jäi u petsi 60 ä 68 njéya

Nu ha ta di thuni ra nfatsi ya jäi ge ta di zudi 70 ra jéya du ge u ne ge xi di jar ra médi di ge ra bojä. 7.2.2 Ge u ya ta jäi u petsi 70 njéya

Da nda ne da túni ra mfatsí numú da thandi ge ra za japa ne médi ne hinte petsi te da zi.


8. Nguu mfatsí

8.2 Nguu nu hanja di thoki.

Ra hmuntsi nzaya geä to da nu ha da japi di thoki ra za ne te mä ya hemí digeä ra mfatsí. 8.2 Nguu nzaya japi da hoki.

Ra nguu ndä nzaya nte múi ra za pageu ya ta jäi ra CEMYBS; geä petsi da nu ha di japi di thoki. 8.3 Jäi ote ne teni pa di thoki. 8.3.1. Tétbi

Ra hmuntsi nzayo di genhia: a) Ná ra ndä, geä dar nzayo ñótí ka ra nu pa da nte ya múi ya hnini ne ya jäi ka ya hnini;

b) Ná ra nfaxte di ñotí ge pa di fatsí ra CEMYBS; c) Kutá ya mfaxte, da gohi:


-Ná ra mpote ra ndä nu ya nguu ntóthe; -Ná ra mpote ra ndä nu ya mefi: -Ná ra mpote ra ndä nu ya nguu nxadi; ne -Ná ra mpote ra ndä nu ra nte ya hnini ne ya mengu Múi ka ra xeni Hnini Mónda;

d) Ná ra mpote ra ndä ra nguu nzaya nu ha di ma ra bojä ä túni ne ra CEMYBS;

e) Ná ra mpote di gatho ya hnini ne to pädi ne ua ná mpote nguu nxadi; ne f) To nu te thoki ne uni ra bojä ra nguu nzaya nte ya hnini ra hai Xeni hnini Mónda. Ná nguu ná u da hioni ná ra mpote numú hindi múi. Ra mefi da túni mbo di ge u ya jäi to ote dra za. Ra hmuntsi ndä nzayo ge ä to ote petsi da tóde ne da ёtsi, honse ra mpote ra ndӓ to nu thoki ra za thoki ko ra bojӓ túni hose tsa di ñä. Ra hmuntsi ndä nzayo u te mӓ ya jӓi oté da numu to mӓ di geu ya jӓi thogi mӓ ge etsi, numu da mayegi ra ndӓ petsi ge da mӓ to da gohi. Tsa da xifi da múi ja ra hmuntsi ra u to mpefi ha ya nguu nzaya, padi ua rau ya jӓi pa da hogi ra za nu u nu te da thokí ra hmuntsi ngu mu ya 24 ora ä di tsifi Ra hmuntsi ndä nzaya genu to ote da matí pa da hmuntsi numú da nja ra médi pageu ya hmuntsi da hoki ya jӓi to ote da thogi ra za, petsí ge di múi di tho made numú múi un ä ra ndӓ nzaya neu to nu di ge ra thoki ra za ua ya mponte nu u hingi múi, xa tétsí, ra mfaxte nzaya da udi ra hemí mӓ ngu bi gohi ra ndӓ nzaya, hñupa pa di ntsaní, numú nítho da hoki da matí ná pa ne ñäxpa da hmuntsí, da hoki ya jӓi to ote da thogi ra za, petsí ge di múi di tho made numú múi un ä ra ndӓ nzaya neu to nu di ge ra thoki ra za ua ya mponte nu u hingi múi, xa tétsí.

Métho di thogi ya to xi xa nzayo ya mpote, ge xi tsa di nzahni ka ya hmuntsi ya nzayo, múi ngatho ka ya hnini ne ya xampate ne ua ma ra ya nzayo häse ya nsü ngatho di ýopu, pa di bädi hanja ga nzayo ya jäi ne hoki ra nhio u jar médi pa di thoki ra nhio ra méfi di ge u. Da n´jutsi ná ra hemi mӓ te bi hogi ne te bi mӓ ja hmuntsi ne da otí ya ntunyé ngatho ya mpote nzayo,

8.3.2 Te petsi da hoki

Ra ntsedi di hoki ra ndä nzaya:


a) Di thogi ra thuxthuhu rómí ne ra hemí thutsi ya to xa túni ra nfatsi, ngu xa m´ä ha di thoki nuna ra méfi genu ya jäi to xi jar médi di túni, ne, ne ge dar mengu pu, xe di di túni ne ra nfaxte ge xi kamfri ya tadi da thogitou da túnineuto da domí ne da nu ha da japipageu to ne da otenitho nu uhingipetsigatho ya hemí ne japa ra médi ya mfatsi, nuya ge xi di nuse ra ndä nzaya pa xi di yutí ra nfatsi

b) Ge xi di nú pa di yutí ra raýo jä pa di nfatsi ne ge petsi ya jӓitoote ra mfatsi da nuto da uni ra mfatsi ma ra ya jäi di

mpote u to ya xa ndogi ra pa ä da thutsi ya raýo thuhu ne di thuni ra nfotsi pa genseyu;

c) Di pati ya hemí hingi njapu pa da hogi ra za, pa di tsotse ra nhio ra méfi, di negi ne di nfädi ha di nja pa di m´äpu ra méfi.

d) Dä un ha njapi pa di nte ya múi ne ha di m´äpu ya thoki pa di nte ya múi ya fatsi ya jӓitobiadi ra mfatsi, pa di bädi ne di

hogi xa nhio, ra nfatsi di ge u xa thoki pa genseu; e) Di t´ëtsi ná ra mpote pa ya Hnini ne tutbi ne ua ra ka ya nguu nxadi; f) Di guki ne di potí ya hñä hmända nuyu di nzayase; ne g) Ma ra ya mӓ hanja di thoki nuna ra hmändä. 9. Hanja di thoki 9.2 Ga thoki yu

a) Ra dänga nzaya ka ra Xeni hai Mónda da juka ra hemí pa da udi to ne da ñutí kongeä ra CEMYBS; b) Ge ná ngu ná ya méfi nfatsi, di ge ya ta jäi pa di yutí da nu hanja pa yutí ka ra faxta, ge hense xi da ngatho ya hemí

udi tápi, ne ua ma ra u di opi ra mpote

ya hemí pa da kuata, numú hiná to pote ua pehni ku n’a ra hemi m’ai hingi tsa da ma xa uni ra nguu nt’othe pa da ma habu ote ya´jäi, ne da njutsi ra hemi. Ha di thutsí mä te gatho da gohi te da thoki di ndui ne di uadi. Ge xi di njutsi nára hemí ha di thutsi ra ndui ne ha di gätsi ya hmuntsi digenseyu. c) Ra ndä nguu nzaya ge xi di nu ra za digeu ya hemí bi dati digeu ya ta jäi, mäjuani ne geu mä ja ra hemí mä pa da ñutí ya ta jäi, di k´ähä ngatho ya hemí u tádi ngu xa thutsi ka ya m´ätí hemí; d) Pa da thogi da thoki nu u ya hemí kongeu ya ta jäi hingi anjapú. Nuna da hnu habu múi ra nzaya kongeä to odi ra mfatsi. Ge nuna ra thändi ge xi di gutsi ra ndä nzayo to ja ra tsedi nuna nupu ha múi ne ha túni ä to adi ra faxte. e) Ra nzaya mä da thokida udi ko ya jä to ote to nu ne ja di hoki ngu mä ra thuni pa da nza da ñutí ne da túni ra nfatsí, ngu xa m´ä ha di njapai pa di thoki ne ha di thäki ya to di yutí ka ra nfatsi nuna; f) Ra ndä nzaya to oté da mä to u bi adi pa da túni ngu mä ya hemí ne u tengu bojä xe tépi pa da túni; g) Ra nguu nzaya petsi ge da mä to u da boni ne da túni ra nfatsi ne da tsifi to u da tómí; h) Nu u ya jäi da túni ná ra túlo hemí ya ta jäi na da túni habu da hmätí, ne petsi ge da mase to ä ya jäi bi adi ne da gäxa ra hemí mä to ä ne ha mengu di ge di zudi xora 90 ra pa tsifi ge hä xa yutí ka ra nfatsi; Numu ngu tsudi ná ra thogi hnini hingi tsa da m´ä ne xi fädi ge dathi, ra ndä nzaya to un nuna ra fatsi ge xi di dutsi ta ka ra nguu. i) Ra mótse petsi te da zi da túni konge ä ra túlo hemí mä to ä ne ha mengu habu da mä ra nguu nzaya; ne j) Ra ngu nzaya mä da thoki da kuati to u da túni ra mfatsi. Da dati ra mótse ba ehe to da zi hinda túni hoki u hingi za ua hiatí ya jäi pa ge u ya jäi hmuntsi hani ha da tétsi pa da dähä da nzaya. Numu hinda tsa ra jäi túni ra nfatsi tsa da mä ne da uni ná ra hemí pa da ma da tu ra mótse ba ehe te da zi konge ä ra thuhu ra mpote petsi ge da gäxa ra túlo hemí pa da túni konge ra hemí mä to ä ne habu múi ne honse tsa da hoki hñu ua goho ne di gepu ra nguu nzaya da thoki ngu da njapu. Numu da médi ra túlo hemí pa da túni ngu ya ta jäi, to túni petsi ge da xifi habu túni ua ko ra, pa da túni ma ná.


9.2 Numu da mpadi to túni.

Pa ge u petsi ya jéya di ge túni ra mfatsi, numu da thäki ge di otho ra bojä ra nguu oté da hoki ne da patí ne da nu to da túni mä ra ra jäi to adi ne ja pa ra méde ne huxa ra thuhu ne tomí Nu ä ra nguu zaya petsí ge da xifi nu u ya jäi bi patí ne da dati ra mfatsi di ge a ra pa da ñutí ngu múi na xa tépi. 10. To u nu di ge ä ra nguu nzaya.

Ya nguu nzaya mfatsi petsi ge da un hadi japi ne da un pa da hogi ra za te hoki ne hinda yopi konge u ma ra ya thoki pa di nte ya hnini hoki ra ndä nzaya. Ra CEMYBS tsa da hoki konge u ya nguu nzaya ya dänga hnini pa da mfatsi njapú ne konge u ma ra ya nguu nzaya nu pa ge u ya jäi ne u ya nguu nu ya nxadi, ne u ma ra pa da thoki ra hemí ra za pa ge u to túni ra nfatsi ne da hoki te pädi ya múi ja ya hnini pe ge u ya jäi. Ra CEMYBS tsa da hoki ne da kombeni te ra za pa da tsa da tsoni te beni pa da thoki. 11. Ha di thoki ra mfatsi nte.

Pa da nu ha di japi ne da teni da nu ra mfatsi nu u ya ta jäi múi ngu ya mfatsi jä to oté. Nu u to túni ra mfatsi da mfatsi ja ra Hnini te thoki nu mu da tapi nu u ya ngu nxadi ne ra hnini. 12. Ñäki 12.1. Habu da ñäki.

Pa da ñäki da thoki da hoki ngu mä ra hmända, ne ngu da mä ya jäi to oté ra mfatsi. Nu u ya hemí ma ha di jäpi da boni ja ra hemí poni ja ra “Gaceta del Gobierno” ra ndä nzaya, ne ja ra web di ge ra nda nguu nzaya da nte ya hnini di ge ä ra CEMYBS. Ngu mä ja ra xeni thotí 18 ra hmända, ne gatho ya hemí pa da hoki ne da udi nuna ra thoki da mä nuna ra hñä. “NUNA RA THOKI, PA GE U YA HMUNTSI NZAYA TSITSI. HONI DA GOHI JA RA NGU NZAYA, HINGI TSA PA GE U DA NTE, NU U TO HINDA HOKI RA ZA DA KAXA KO RA TSUTBI PA DA NU DA TE PA DI HOKI KON GE Ä” 12.2 Määtí

Ra hemí määtí te da thoki pa da bädi ya jäi da hoki ne da boni konge ra nda nzaya ja ra Xeni hai Mónda konge ä ra CEMYBS nguu nzaya da mä ya jäi oté ngu ra bojä xa tépi pa ge u ya mfatsi. 13. Negi ra za.

Ra CEMYBS da metsi ya thuhu to u ra mfatsi, ne ngu mä ja ra heke VIII di ge ra Xeni 12 di ge ra hmända pa da negi ra za ne da ñutí pa da bädi ja ra Xeni hai Mónda ne ya Ta hnini. 14. Ya nteni.

Ra ndä nguu nzayage ra tsedi di nu ne da teni ngu mä ja ra hemí mä ne u ya jäi to ote da umbar ra uenda ja ya hmuntsi da hoki. 15. Nu hangu bi thoki. 15.1 Nu hanja bi thoki nthi.

Tsa da thoki ná ra hangu bi thoki nthi, konge ä ra CIEPS, pa da nu hangu di thoki ra za. 15.2 Hangu bi boni ne bi thoki

Ra CEMYBS da unba ra uenda habu pa di hoki ya nte pa ya hnini ne ya jäi jéya mú ra CIEPS, ngu bi gohi ya hemí. 16. Thandi hangu xa tsani ra bojä, ne ha ganfadi


Ra thandi hangu ga tsani ra bojä ra za, nu ra fadi di ge te thoki, petsi ge da nu ra nzaya xa hñétsi to nu hangu tsana ra bojä ja ra Xeni hai Mónda, ra nda nzaya ra Xeni hnini Mónda, ne u nu di ge ra CEMYBS, petsi ge da nu ha da japi pa di dati ya nfatsi to u túni pa da múi ra za. 17. Hñä n e ngaxte

Nu u hingi johia, uni ua ya goxte ne túni ya mfatsi, tsa da udi konge u to túni ra mfatsi ua gatho ya hnini, konge u: a) Kora ntótí:

Ja ya kuatä hemí mä te beni jay a nguu ote ua jay a nguu mú ote ra CEMYBS. b) Ko ra ntoxgu:

Ja ra CEMYBS ja ra 01 800 823 8580; nepu ja ra múi ote ntózgu ra nda nzaya Xeni Mónda (CATGEM), ra lada hingi jotí 01 800 696 96 96 ne pa nthi ra ta Hnini Mónda 070 Nzuni ne ja ra ta hnini. c) Ko ra nternet:

Ka ra pehni hemí yapu [email protected] ne ka ra xi www.secogem.gob.mx/SAM.

d) Rase jäi:

To nu ha thoki ra za nthi di ge ra CEMYBS nepú ja ra ngu hoka tsutbi ha múi gatho nepú ha nu ha hoki ra za ja ra nguu nzaya gatho to petsi da nu di ge ra nda nzaya Xeni Hai Mónda.

YA THOGI NÁ. Guki nuna ra hemí hangu bi gohi ja ra “Gaceta dei Gobierno” YOHO. Nuna ra hemí mä te thogi da ñutí ra ñóho ra pa bi boni ja ra hemí mä te thogi “Gaceta del Gobierno” ra ndä nzaya

Mónda, ne hidä mpodi ta di nu ne di guki u di mpotí mu xtä gätsi ra méfi. HÑU. Pa di mpodi u xa m´ä digen´ä ra nfaxte, ge xi di njuki ngatho u te di thutsi pa di nfädi. GOHO. Pege u di thuni ra mfatsí ya jäi ge da thuni ngu xa m´ä hmä ka ya hemí nzaya u te di thuni.

KUT´Ä. Gatho u hi xa nú di gen´ä ra hemí nfatsi u di mpodi ge xi di nu ra nzaya hmuntsi, ha di hoki ra nzayo ä xi nu nuna.

Ka ra Hnini Nzuhmí Lerdo, ra Hñäxu ra Xeni Hnini Mónda, ra 29 pa di ge ra ná zänä jéya 2015.

C.P. MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA MFAXTE NZAYO DI GE RA NTSUI MÓNDA

NU YA PA DI MÚI RA ZA YA MÉHÑȀ KA YA HNINI

“NUNA RA THOKI, PA GE U YA HMUNTSI NZAYA TSITSI. HONI DA GOHI JA RA NGU NZAYA, HINGI TSA PA GE U DA NTE, NU U TO HINDA HOKI RA ZA DA KAXA KO RA TSUTBI PA DA NU DA TE PA DI HOKI KON GE Ä


Lengua Otomi:

MBEZHE M’ARA MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA, NRAGXINU K’A KONSEJABO NU NRIXU ÑE NA JO’O KJA JÑIÑI, K’O MAMA

KJA JÑA’A 3 TS’IJÑATJO XI, 5,6,10,11 ÑE 17 TS’IJÑATJO NRE’E IV ÑE 18 TJURU JMU JANGO GA KJA YO NTE’E KJA TS’IB’ONRO; 8

TS’IJÑATJO III, 19, 21 ÑE 26 MAMA TJURU JMU JANGO GA KJA YO NTE’E A TS’IB’ONRO;14 TS’IJÑATJO XIV, KJA JÑA JMU A

TS’IB’ONRO NU JANGO O DYATR'AJI NA MUNRO NU NE CHJU'U: KONSEJO TS’IMUNRO NU NRIXU ÑE NA JO’O RGA MIMI ÑE 10

TS’IJÑATJO VIII JÑA’A A MBO’O, ÑE

K’O MAMA

K’a in jñab’epji kja jñiñi nu arkate kja Ts’ib’onro, na sekretaria kja ra pjos’u



Nu Secretaría kja Desarrollo Social ne ra ts'ja'a ñe ra jmutu ngekua ra so'o ra mimi na jo'o 'o e te'e k'o dya k'o nrra pesi.

Nekua nrrezhe o dyatraji napunkju e jmuru k'o unu jeko ra ñona yo e te'e ngekua ra jeb’i yo e te'e yo me probi k'a

ts'ibonro. Nu jmuru kja'a k'a yo e te'e yo probi ra ma ga ma xoñi ñe k'a rga jo'o rge nuji yo naño te'e.

Nuyo e cha’a mazhi ga mimi gango ga kjogu yo e pa'a, nujyo kja'a k'a yo e te'e, yo e mbedyi, yo e jñiñi ñe nrrenxe yo

e ark'ate ra mbara yo ts'a k'o yo e cha'a. Nu k'a kja'a ka yo e te'e ra pale ngeje yo e kje'e, gango ga kijñiji ñe ko yo

te'e yo mimiji ñe cheji pama pama k'o kja'a k'a rga ts'ezhi ma ga zhodyeji ngekua dya kja xi ra so'o k'o ra tsaji.

K’e kja tsjaji ro mama kja tjuru chjejui kja ri bepji ñe pjos’u ndixu ñe se’e kja Ts’ib’ondo kja Meb’ondo, nu pjema pes’i me ri

sa’a mbara kja’a nu chjejui kja b’epji ñe pjos’u kja ndixu ñe se’e, k’o nu a kjanu k’o na s’o’o kja yo tsajñiñi ñe ngunxoru, nu

arkate Ts’ib’ondo, kja yenchjo ka Ts’ib’ondo mbara nu chjejui kja b’epji ñe pjos’u kja yo ndixu ñe se’e ñe mbara dya kja’a,

k’ueñe ko na s’o’o a yo ndixu, jña’a ka s’o’o kja Ts’ibondo nge ra kja’a tjuru mbara k’a jña’a k’o respetaji.

Nza kja o tsjaji nu tjuru ko mama nu chjejui ko kjaji pjoxte yo te’e ñe yo b’ezo kja ne Ts’ib’ondo a B’ondo, ngeje ko ra nu’u ko

ra mama ken a chetjobi yo b’ejña ñe yo b’ezo ngeje a kjanu mo ra tsjaji na jo’o yo te’e ko mimi a Ts’ib’ondo, nu Arkate a

Ts’ib’ondo a B’ondo, nu B’epji yenchjo kja mama ko kja’a nu B’ejña ñe nu B’ezo ngek’ua ra kjajii na jo’o ra mimi nu B’ejña, o

mama ke ra kjaji mbara kjaji kja nu jmu’u a Ts’ib’ondo ñe a kjanu ra so’o ra ñaji in jña’a yo te’e.

Mbara ra tsja’a yo e jmuru mbara ra mimi na jo'o yo e te'e yo na nojo, mi 30 nu zana naja nu 2012, o jyunspuji kja in

xiskuama yo e arkate gango rge tsjaji k'o ra tsjaji “Gaceta del Gobierno”, nu jango mama k'o unu, ñe ganjo rge so'o ra unuji

yo e te'e nu pa’a 30 nu zana naja nu kje’e 2014, mo ra chamba ko mama pje ra unuji, mbara dyakuji kjo pjenda nesta ko kjaji

yo ko ra unuji.

K’e na ro mama ñe joku kja yo tjuru k’e ndunru kja arkate nu Ts’ibondo mbara ra pjos’u a na ngus’u na b’ezhi yo sosial kja yo

xit’a, a kjanu ra pjos’u mbara nu ch’opju.

K’e k’o ro mama kja pezhe 8.3.2 nu jña’a c) kja yo tjurü mbara ne ra pepji, k'a komite ko pjoru pje ra tsja’a, o mamaji ko nu

CAySPGG/2015/001/E/002 nu o mburu mi 22 nu naja zana nu 2015, o unu sets'i yo e b’oru ñe k'o nu xiskuama mbezhe

21506A000/RO-008/2015 ko nu pa'a 23 nu zana naja nu 2015 nu Dirección General de Programas Sociales k'o o dyusuji nu

kja ts’ijña 23 nu in jña'a nu tjuru nu Desarrollo Social kja ne Ts’ib’ondo a B’ondo o unu sets'i nujna.

Nu jeb’i nu pezhe 208F1A000/RESOL-10/2015, nu pa’a 28 nu zana naja nu kje’e 2015, nu Komisio kja ne Ts’ib’ondo ma ra

jokuji na jo’o, nza kja mama nu tjuru k ora pepji a Ts’ib’ondo a B’ondo ñe yo jñiñi nza kja mama nu tjuru, o pjongu nu jeb’ijnu

nza kja’a o joku yo te’e; ñe a kjanu, ro dyopju a kjaba:

XISK’O O MAMAJI K’U BOKAL MBEPJI NE KONSEJU TS’IB’ONDO NE NDIXU, ÑE K’O B’UB’UJITJO, NGEKUA JIZHIJI NE TJURU JANGO RA

TSJA’A NE B’EPJI NE PJOXTEJI K’O E TE’E K’O NA NDA’A

NE TJURU JANGO RA TSJA’A NE B’EPJI NE PJOXTEJI K’O E TE’E K’O NA NDA’A

1. Jango rga kja’a texe

1.1 K’o b’epji

Nu b’os’u kja jñiñi ye pale ne’e ra unu ñijiyo na jo’o yo edyi 60 ñante tsje'e o mazi na punkju k’o dyak’o pes’i jeko ra ziji

ngek’ua ra unuji b’os’i jñonu ne k’o rge xib’iji na k’o rge xajaji.

K’a b’os’u yeje k’o ne pepji ga kjaba:

a) Pale k’o edyi ñante o mazi na punkju tsje'e; ñe

b) Pale k’o edyi yente tsje'e.

1.2 Nuk’u ra dyat’a yo pale

K’u so’o ra ñona jñonu ñe dya ra zopjuji.


2. Ye jña’a yo mama jeko ne ra mama nziga jña’a


Pale, ngejyo b’ezo ñe nzhixu yo a sotu ñante tsje'e.

K’o ra tr'unu, k’e pale k’o kara nukja jñiñi nu pepji nu B’os’u Jango rga ngara yo pale.

B’os’i jñonu, nrexe ko ra si’i ñe k’e xabo k’o rge pedye ñe rge ko ra unuji k’o b'ub'u k’a b’os’u jango rga ngara yo nte’e kja

jñiñi pale.

CEMYBS, Nu Konsejaboji ts’imunro nrixu ñe jango ga ngaraji.

Jango xokuji, ke jñiñi nu ra mama k’a pjos’u yo pale, nu CEMYBS nu jango unuji b’os’i k’o s’is’i yo pale.

CIEPS, K’o nu’u ñe mama jango ga kja’a yo nte’e.

Munro, k’o munro k’a juns’u chju'u ñe tepi nu b’os’i jango ga kja’a yo pale.

Yo dya jmuru ko yo jñiñi, nu Diresio kja kjaji na jo’o ra kara yo te’e ko na Nojo.

Nu jango mamaji, nu k’o juajnu ñe tepi nu b’os’u jango rga ngara yo te’e ko na Nojo.

Tjuru, nu in tjuru jmu’u jango ga kja’a yo pale a ts’ib’ondo.

Xiskuama nu kis’i in chju'u k’o teb’e, nu k’o teb’e k’o a jñus’uji in chju'u jango ga mama k’o tjuru B’os’u Jango rga ngara yo

pale.

Ja ba ra unuji, nu jeb’i o nu bixti ko ra nu’u ñe ra mama kjo nge nu te’e ko ra pjons’uji, ra so’o ra unu nu b’os’i jñonu.

Ngumu chju'u, k’o mama ne CEMYBS ra ju’u k’o B’epji ra Pjoxte na nojo.

Xiskuama nu kis’i in chju'u, textjo k’o kara kja ne ts’ibondo. K’o ra unuji d’a pjons’u yo te’e na nojo.

K’o dya ju’u k’o ra jñonu, ma dya ju’u k’o ra jñonu, ñe dya pes’i tjuru ko ra pjons’u.

K’o b’epji, k’u mama kjijñi na nojo, k’o e te’e na nojo.

K’o bepji K’o mama k’o ra tsja ne jmu’u, k’o ra tsjane jmu’u k’o ra mbos’u k’o dya ju’u, ngekua ra unuji d’a juajnu, ma iyo ra

unuji ye chopju ngekua ra jandaji, jago ra tsja’a k’u tjuru mburu.

Nuk o xoru zaku, nu ko ra nuji in dyeji ñe nu ko ra mamaji kjo ngezgojme.

Ne tjuru, ne tjuru ne b’epji.

K’o ra janda texto ye te’e, ye te’e k’u ra ñemeji nuk’u ra mbos’uji ra unu d’a xiskuama k’u yaxu, ngekua ra ma ju’u k’o pjoxteji.

K’o ra tsjaji, Textjo k’o tezi k’o ra ña’a, k’o ra mbos’u ra tsja’a ne mbepji, k’o in chju’u k’o oru pjoxte, ñe k’o ra mbos’uji ne

b’epji.

K’o o oru, k’u te’e k’u o juns’u in chju’u, ma ra dyemeji, ra ju’u k’o unu ne b’epji.

Ne tergete ne te’e nojo, Ne plastiko k’u ri ngeje ne cha’a ne bezo, ri ngeje un nra unuji ne b’us’i jñonu.

Ma dya juji, ma pezhe bechjene ye te’e, k’o pjos’uji, ñe ma dya juji chopju, ñe ma dya ja na jo’o, jango b’ub’u d’a te’e.

3. K’o ne’e ra tsja’a


3.1 Ga kjaba texe yo b’epjijnu

Ra uiñiji na jo’o ye nte’e k’o edyi ñante tsje'e o xi na punkju ra mbos’uji k’o jñonu ko mimi kja ne Ts’ib’ondo a B’ondo, ra

unuji b’os’i.

3.2. Ko ngextjo

3.2.1 K’o mama k’o e ndante k’o pes’i 60 a 69 tsje’e

Ra unuji k’o e te’e k’o na nojo k’o pes’iji 60 a 69 tsje’e pjoxte k’o ndomuji jñonu ñe ñechje.

3.2.2 k’o mama k’o e ndante k’o pes’i 70 tsje’e

Ra unuji k’o e te’e k’o na nojo k’o pes’iji 70 tsje’e ximi k’o pes’iji na punkju tsje’e pjoxte k’o ndomuji jñonu ñe k’o nestaboji

mbara dya rga poxuji.

4. Jango b’ub’u k’o ra mbos’uji

4.1 Nrexe k’o nte’e

K’e pale k’o kara kja Ts’ib’onro.

4.2 K’o nte’e k’o ra tr'unu

Nrenxe ye pale yo dyak’o tejme yo kara a ts’ib’onro.

4.3 k’o pale k’o ra tr'unu

Pale k’o edyi ñante tsje'e o mazi na punkju k’o me b’ezhi k’o ra zi’i k’o kara kja Ts’ib’onro.

5. K’o ra tr'unu

K’a b’os’u ra unu nrenxe ye jñiñi o ts’ib’onro 125, ra juajnuji jñiñi nu kara ye pale yo me b’ezhi na punkju k’o ra zi’i ñe merio,

ñe k’o jus’u kja ne jmu’u kja ne Ts’ibondo.

K’e jñiñi k’o ra tr'unu ra zopju k’e pale jango ga mama nu tr'unu jmu ne CIEPS, ra ngeje k’o mama ne tjuru, ra dak’u kja naja kja

ro pedye ubi kja jñonu.

6. B’os’u

6.1 K’o ra unu

K’a b’os’u k’a unuji ngejme nu kanasta nu ki’i k’o ra s’i’i, je ga mama nu skuama ra unuji texe yo zana, nza kja mama yo

tjurujnu.

6.1.1 K’o ra tr'unu yo pale yo edyi ñante o na punkju asta ma ra sotuji k'o ñante nzhinte tsje'e.

D’a b’os’i k’a unuji, ki’i ngextrjo k’o ra s’i’i.

6.1.2 K’o ra tr'unu yo pale yo edyi yente tsje'e

D’a b’os’i k’a unuji, ñe k’o ki’i k’o ra s’i’i, xabo k’o rge xaja ñe k’o rge pedye o ra xib’i.

6.2 Ja rga kja’a k’o ra tr'unu

K’o ra tr'unu dyak’o ra ts’otr’uji ra unu nu arkate a ts’ib’onro ñe nu CEMYBS kja ne Ts’ib’ondo a B’ondo.


7. Jango rga tsjaji

7.1 K’o nte’e k’o ra tr'unu

7.1.1 K’o oruji ñe jango rga juajnuji yo te’e

K'o te'e k'o ra mbosuji k’o a gi junsu in chju'u, xi ra jñustoji nu gando poji ma ra mamaji ñe ra unuji nrenxe k’o e

xiskuama k'o nestabo.


7.1.2.1 K’o mama k’o e ndante k’o pes’i 60 a 69 tsje’e

a) A sotu ñante tsje'e o xi na punkju;

b) K'a dya ri ju’u k'o ra si'i; ñe

c) K'a ri mimi o ri b'ub'u a Ts'ibonro.

7.1.2.2 K’o mama k’o e ndante k’o pes’i 70 tsje’e

a) Sotu ñante tsje'e o xi na punkju;

b) K'a dya ri ju’u k'o ra si'i;

c) K'a ri mimi o ri b'ub'u a Ts'ibonro;

Ñe ra unu yo e xiskuama ya:

a) Nu xiskuama ko jyuns’u nu (KURP);

b) K’a na kopia ñe original k'a resibo, sibi o nreje;

c) Na Kopia ñe original in kredensial; ñe

d) Ñe k'o nre k'o ra mama k'o jmuru;

Nrenxe k'o ri mama k'o e xiskuama k'o ra jmuru dyo k'o ra unuji kja ne Ts’b’ondo a B’ondo, nza kja mama nu tjuru .

7.1.3 K'o ot’u ra ma

Onchi ra unuji k’o e pale k'o a ri jusu in chju'u nu kja skuama jero k'o dyape unuji ñe kaji o a unuji nrenxe k'o e xiskuama

k'o mama nu jmuru ñe k’o:

7.1.3.1 K’o mama k’o e ndante k’o pes’i 60 a 69 tsje’e:

a) K'a ri b'ub'u k'o ne k'o dya so'o ra tsaji;

b) K'a dya kja ri siji in paleji o in maleji;

c) K'a dya ri dyenje in nzumuji;

d) K'a dya kja xi ri so'o ra pepjiji; ñe

e) Ñe k'o nre k'o ra mama k'o jmuru;

7.1.3.2 K’o mama k’o e ndante k’o pes’i 70 tsje’e:

a) K'a ri b'ub'u k'o ne chu k'o dya so'o ra tsaji;


b) K'a dya kja ri siji in paleji o in maleji;

c) Ko pale ko dyenje jñite kje’e;

d) K'a dya ri tuji in nzhumuji;

e) K'a dya kja xi ri so'o ra pepjiji; ñe

f) Ñe k'o nre k'o ra mama k'o jmuru.

7.1.4 Ma ra jyunsuji

K'o e pale nestabo k'a ra ma jyusuji sejeji in chju'u nu jango ra mamaji ra jyusuji.

Ma sodye k’o e pale o b'ub'u k'a jeko dya so'o ra tsaji, so'o ra xipjiji k'a naja in mb'edyi k'a ra ma jyuspuji, k'a in

mb'edyi ra ngana k'a na skuama k’a ne chju'u carta-poder ñe da skuama k'a ra dyatra k'a na ate mbara ra so'o ra ne’meji

k'a pejimi sodye k'a pale.

Ma k'o e te'e k'o atra k'o e skuama ra jyusu k'o jusu k'o e skuama k'o o unu k'a pale ñe ra unuji k'a na skuama nu jango

jusu nrrenxe k'o oruji a gi so'o ra nejmeji k’a in chju'u mbara ra mbosuji.

Nrenxe k'o e pale so'o ra jyusuji in chjuji, dya ra ngotraji jero dya ximi soji ra mamaji k'a a ra ngotraji ko nuk'a.

7.1.5 K'o e skuama k'o ra jñusuji.

a) Skuama k'a ne chju'u solicitud;

b) Skuama k'a mama jgango ga kja yo probi a Ts'ibonro;

c) Skuama nu jango jusu nrenxe k'o pjexi k'a pale;

d) Skuama k'a kjapu ra bale k'a in chju'u;

e) Skuama k'a jusu k'a neji ra mbosuji k'a pale; ñe

f) Ñe k'o nre k'o ra mama k'o jmuru.

7.1.6 K’o ra mbes’i yo pale yo ra mbosuji

Nu ra jyusu nrenxe k'o ra mbosu k'o e skuama k'o ra jmutu ko k'o mama k'o in skuama k'a pjoru k'a dya k'o ra mbara k'o

jusu k'o e skuama k'o o unuji a ts'ibonro ñe k'o in jñiñiji, ximi ga kjanu k'o mama k'o e skuama bara ra bosuji yo e te'e a

Ts'ibonro; yo ko tjuru mba yo te’e k ora pjons’u ñe mbara pjoru na jo’o ke pepji nu ko kjaji nu Pjoxte kja ne Ts’ib’ondo, a kjanu

ra kjaji nu B’epji.

7.1.7 K’o ra tsja’a k’e pale, k’o rambosuji

a) K'a ra unuji k'a ra dyotuji mbara ra so'o ra ngotraji;

b) K'a ra unuji k'a xipjiji ra mbosuji; ñe

c) K'a rga jo'o rga zopjuji ñe k'a nre ri dabe kjatroji k'o yo nre te'e.

7.1.8 K’o nestabo ra tsja’a mbara ra mb’os’uji yo pale

a) K'a ra mamaji k'o b'ejmi ñe ra unuji k'o otuji;

b) K'a ra tsjapuji na jo'o ka skuama k’a ra unuji, k'a dya ra unuji k'o naño te'e, dya ra mboji ne ra peseji;

c) Ra mamaji ma ra pezhiji k'a in skuama k'o k'a ne unuji k'o pjosuji ma dya kja xi ga jo'o, ra ma mama nu kja

CEMYBS o nu jango unuji;

d) K'o e pale ya ma tuts'eji k'o pjosuji, ma sodyeji ñe b'ub'u jeko dya so ra tsaji so'o ra dyatraji k'a na skuama nu

jango ra jyuspuji in chju'u k'a da te k'a ra unuji;

e) K'a ra tsapuji na jo'o k'o ra mbosuji;

f) K'a ra pjoxanteji ma rge nestabo kja in jñiñiji; ñe

g) Ñe k'o nre k'o ra mama k'o jmuru.

7.1.9 K’o dya ra so'o rge mb’os’uji yo pale

a) Ma dya ra ma tuji k’o pjosuji ma na jotrji ñe ma dya sodyeji;


b) Ma ra mamaji k’o dya b’ejmi mba so'o ra ngech’iji nu kja b’os’u;

c) Ma dya ra usa na jo’o k’o ra unuji o ra potr'pu k’o unuji;

d) Ma re mama k’a d’ak’uji nu jango jmuru nte’e yo pjoxk’uji; ñe

e) K’o ne’e ra mama k’a munro arkate.

7.1.10 Ma ra wench'iji ye pale

7.1.10.1 Dya kja ra unuji k’a ra nrajme

a) K'a rge yeje k'a dya ra ma tuji k'o pjos’uji o rge jñi'i ma dya ra mamaji k'a dya ra soji ra ma tuji; ñe

b) K’o ne’e ra mama k’a munro arkate.

7.1.10.2 Dya kja ra unuji:

a) Ma dya ra ma tu'u k’o unu k’o b’os’u k’o jñi’i k’o ra chanba o nziyo k’o ra jyonbu i dya ra mama jeko dya be ma tu'u k’o

pjos’uje;

b) Ma ra mama dyabe b’echjijme ngek’ua ra ngich’i nu kja b’os’u;

c) Ma dya ra zi’i k’o ra unuji ra mbo’o, unu o n’año k’o ra tsjapu;

d) Ma dya rga jo’o rga usa, ngaja k’o ts’iskuama chante;

e) Ma ra mama k’a unuji nu jango jmuru nte’e;

f) Ma ra mbedye ra mimi nu n’año o ra jyezi zeje;

g) K’o ne’e ra mama k’a munro arkate.

h) dya xi ra ne’e;

i) Mo ra ndu’u; ñe

j) texe ko ra mama nu jmute normatiba.

K’a munro k’a mama jango ga kja k’a ts’aa, ngek’a ra mama jango ga kja’a k’o ra tsja’a.

7.1.11 K’o ra tsja’a ka pjos’uji

K’a te’e k’a pjosuji ra pjongu zanma in b’os’i ñe ra pjoxante ma ra matr’uji.

7.2 Ma dya kja ra pjosuji

7.2.1 K'o e pale k'o edyi 60 a 69 tsje'e

K’a pale ngema ma ra sotu k'o 70 tsje'e o ma ra jñamraji k’o dyak’o xi ne jyodu o dya ri b’ezhi k’o ra zi’i.

7.2.2 Yo pale yo edyi 70 tsje'e

Ra tsja'a ma a si pes’i k'o ra si'i k'a pale k’e tjunru a o jñonu.

8. K’o ra pjoxante


8.1 K’a ra mama jango ga kja’a k’o ra tsja’a

K’a munro arkate ngek’o ra jñanra jango nga pepjiji ñe ra mama jeko ne

jyod’u, o tsja’a.

8.2 K’a ra pepji

K’a munro Arkate nu pjos’u ye pale, ngejnu ra mandabo nu CEMYBS b’os’u.

8.3 Munro Arkate k‘a usu chju’u ñe tenpi

8.3.1 Munro

K’a munro arkate ngeje:

a) Na Arkate, k’a ra mbezhi mbepji nu ra mbos’uji yo nte’e;

b) Na mbepjitjo, k’a ra mbezhi nragxinjnu kja CEMYBS;

c) Ts’ich’a mbepjitjo, ko ri ngeje:

Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro merio;

Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro na jo’o dya sodye;

Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro b’epji;

Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro xoru; ñe

Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro k’a nu’u jango ga mimi nu b’edyi;

d) Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro k’a unu kjo pepjiji na jo’o, k’a

na nte’e k’u b’u’bu a nu mbo’o CEMYBS.


f) K’a kam’a ñe mama jango rga s’od’uji nu merio ro k’o pjos’u kja Arkate munro k’o pjos’u yo nte’e kja Ts’ib’onro.

Ziga na nte’e ra jnus’u in mboxante.

K’u ra ñemeji dya ra ngontuji.

K’a ra jnus’uji a mbo’o kja Arkate munro ra nanbaji in chjuk’o ri b’ub’u nu kja munro ra nruruji ñe ra juanjnuji, ye ro k’a rge

ñ’eje kja arkate munro k’u nu’u ko pepjiji ngextrjo k’a ra ña’a.

K’o ra tsja’a k’a munro ngek’o ra mama texeji ma ra paraji a nre’e, k’a arkate ngek’a nre ra juanuk’a.

K’a munro arkate ra zoji nzi ga jñizana ra tsjaji akjanu marge jod’u.

K’a mbepjitrjo ra unu mapju k’o mama k’a arkate, xopute o nte’e yo ne ñ’eje kja jñiñi ma ne jyod’u k’a ra ñaji ñe ra mbaraji

ngek’ua ra tsjaji na jo’o yo b’epji ra mama ra pepjiji jñi’i pa’a ante, ñe dyote nziyo pa’a ante k’e ra pepjiji mba na n’año b’epji.

Mba ra pepjiji yo pa’a ke pepji yo te’e ñe ko dya pepji mbe nesta ra pepji, ra dyenje ra pepji xi na ngeje nu nde’e yo te’e ko

munro, mbe xo nesta ra b’ub’u nu arkate, nu pjons’u nu arkate ñe nu mbepji ka chunuji merio.


Mbara so’o ra b’aleji in jña’a yo nte’e yo b’u kja munro ri b’ub’u k’o para a nre’e nte’e ñe d’aja in nzhaxinuji, ngextrjo ma ri

b’ub’u a nre yo k’a arkate, mboxante, k’a nte’e k’a ne n’eje kja arkate munro k’a un’u k’o pepjiji na jo’o o k’o pejñe angezeji.

Ra xos’u na skuama nrenxe k’o kjaji ñe k’e munro un jango ra dyopjuji nrenxe k’o o mamaji, ñe k’o kja ra mamaji, ra dyexe

nrenxe k’e nte’e k’o kja ra mamaji.

8.3.2. Ra xos’uji

Ra xos’u k’a munro Arkate:

a) Ra dyaraji k’o oru pjoxte, ra mamaji jara mbos’uji k’a munro pale k’o o

dyus’u in chju’u ñe ra mamaji kjo mgek’o so’o ra unuji k’o dya kja nrenxe k’o oruji, k’o ra jyeziji ra ngek’o dya ri kaja nrenxe

k’o oruji. K’o ra jyeziji ra na ich’i ga kjatr’k’ua ngek’o ra mbos’uji mbara dya ra b’ezhiji k’o ra ziji. Ngeje k’a arkate munro ra

mama k’o ra unuji pjoxte k’a pale k’a dya kaja;

b) Ra ma kjo kja ra ngich’i k’o dadyo pale k’o ne’e ra mbos’uji k’o ra

poruji k’o dyakja ra mbos’uji ma rge mburu k’a bos’u;

c) Ra mamaji ja ma ra ne’e ra potr'puji jango rga pepjiji ngek’ua ra na

jo’o k’a b’epji ñe ra ñ’este k’o kjaji ñema ra sigido k’a b’epji;

d) Ra mamaji ñe ra a nuji jango rga kja’a ma ra mapju, ra jñus’u,

baleji, jmuruji ñe ra dyatr'aji na jo’o k’e skuama k’o kis’i in chju'u k’o pjos’uji ñe k’a tsjaji jango ga mamaji;

e) Ra mamaji ñe ra jokuji k’o b’ub’u a mbo’o o ngunxoru;

f) Ra jñus’u na nragxiñu kja k’a pjos’u yo nte’e ; ñe

g) K’o ne’e b’ub’u nu n’año jña’a.

9. Jango ga tsja’a


a) Nu jango mamaji ja'a ñe ra unuji pjoxte. Nu arkate ts’ib’onro ra mapju k’o nu CEMYBS;

b) Nzi ga d’aja k’a mama ja rga pjoxanteji, yo pale ra ma jñus’u in chjuji nu jango ra mimi k’a Konsejabo, ñe pjos’u ye nzhixu a

jango ra mimi jango ra ngana nrenxe k’e skuama k’o uruji o ra mamaji k’o ngeje k’a ra unuji k’o ra ma tuji mar i sodyeji o

dya ri so’o ra moji ra ma kobraji jero nestabo ra xos’u skuama k’a b’ejmi k’o mama o ra ma dyorna skuama kja ngunate ma ri

sodye. Ra tsjaji na jeb’i ko mama jangua o mburu ñe jangua o nguaru;

c) K’a konsejabo ne pjos’u jango rga ngara na jo’o ñe nzhixu, ra un’u k’e skuama k’o ra unu ye pale ra jo’o ñe ngeje nrenxe k’o

unuji ma ga mapjuji;

d) Ma ra nuji kja in nzumu ye pale ngema dya o mama na jo’o. K’o ra ma

nutr’b’u in nzumu nu pale jango gua mama k’a pale. Nujnu ra tsja’a nu ngumxoru kja ne ngumu ko mamanu ko oru;

e) K’a munro arkate k’a nu’u jango ga pepji ngek’a ra rizhi jango rga pepjiji a mbo’o, jango gua juajnuji ñe jeko b’ezhiji

ngek’ua ra ngich’iji nu kja b’os’u;

f) K’a munro ra mama kjo ngek’o ra tr’unu pjoxte jango gua mamaji ñe

kjo b'ub'u merio;

g) K’a munro arkate k’a un’u kjo pepjiji ngek’ua ra jizhi k’o ngek’o o

ngich’i kja pjoxte ñe ra ngos’u yo pale yo o ngich’i kja pjoxte. K’o dya o peje in pjoxte, ra ngejmetrjo kja skuama k’o ra nreb’e;


h) K’a nte’e k’a ra ngich’i nu kja pjoxte ra unuji un jango ba unuji o nu

jango ra mama k’a munro arkate k’a unu k’o pepji yo nte’e nu ra ma kats’eji k’a skuama ñe ra nganaji k’a skuamaji nu kis’i k’o

pezhe;

Ne nu skuamaji nu kuatr’u in jmichaji, m’o jñi’i zana k’o na nreb’eji a ro xipjiji kjo o ngich’iji o iyo;

Ma dya ra so'o ra ma’a pork’a sodye k’a pale k’a arkate munro ra ma

zopukuji kja in nzumu k’a pale k’a skuama chante;

i) K’a b’os’i k’a b'ub'u k’o ra si’i ra unuji ma ra jizhiji k’a skuama chante

ñe skuama nu ba eje in jmicha k’o ra nu’u k’o ra unuji ni jango mama k’a arkate munro k’a unu kjo pepji na jo’o; ñe

j) K’a munro k’a pepji ra jmutu k’a munro pale.

Dya kja ra unuji pjoxte ma ra dyaraji k’a mamaji k’a unu n’año jmuru te’e yo pjoxte o ma n’año k’o ra kjaji k’o yo nte’e yo

resibido pjoxte.

Ma dya so’o ra ma tu'u k’o ra unuji k’a pale so'o ra xos’u na skuama nu ra mama kja ngeje k’a rama tu'u k’o ra unuji. Ra jizhi

k’a ts’ibonro Chante ñe in skuama nu kuatr’u in jmicha angeze. Jñitejo k’o so’o ra ma dyatr'aji in chju'u k’a pale o nziyo k’o ra

jyad’u, k’a munro Arkate k’a un’u kjo pepjiji ngek’a ra nu’u ye skuama na yeje.

Ma ra b’ezhiji k’a ts’iskuama chante, k’a pale k’a menskuama ra mama nu jango unuji ye ts’ikuama nu ñe pjos’uji nu nrixu

ngekua ra unuji k’a xi d’aja.

9.2 Ma ra potu yo te’e

Nzi ga yeje nu b’os’u, ma ra mbedye k’a na pale pork’a jango ga mama nu skuama, k’o munro arkate ngek’a ro potr’pu yo

chju'u nu jango ra jñusb’u in chju'u yo pale yo teb’etrjo.

K’a arkate munro k’a pepji ra xipji k’a munro nte’e k’o a potr'puji ra unuji k’a pjoxte nreze ma ra ngich’iji nu kja b'os'u jango

ga mimdya k’a merio.


Nrenxe k’e munro k’o ra pepji na jo’o ñe ra unuji k’o ne jyod’u ngek’ua dya ra pomu k’o kjaji s’od’u o ra jyas’a k’o n’año

b’epji k’o ximi pjosu yo nte’e kja jñiñi o k’o kja’a nu arkate.

Nu e CEMYBS ra munro nu konsejabo ñe pjos’u nu nrixu so’o ra dyedyi yo b’epji k’o yo pepji kja jñiñi ngek’ua ra pjos’uji ra

pepjiji nu ra unuji b'os'u, nzi ga kja’a k’o mama jango s’od’uji merio.

Ne CEMYBS ye tangunxoru ñe k’o n’año nzumu, ngek’ua ra dyatr'aji na jo’o ye mbara jichiji ke jo ra tsjabi kja jñiñi.

11. Jango rga ngich’i yo nte’e

Ma ra pepjiji ñe jango rga pepjiji nu kja b'os'u teb’eji k’a munro k’a eme yo nte’e k’a nre ri menzumu nu kja munru kja jñiñi.

K’o ra mbos’uji ra tsja’a pjoxte kja ne jñiñi k’o ra xipjiji, ra pepji kjo pjoxte ye te’e, jango jizhiji, ñe ne jñiñi.

12. Jango rga potr'puji nu pjoxte

12.1 K’o ra mama jango rga potr'puji nu pjoxte

Ra potr'puji jango ga kja nu b'os'u jango ga mama nu tjuru jmu’u, ñe jango rga mama k’o munro nte’e.

K’e jña’a k’o mama jango rga pepjijije je ra mbedye kja taxiskuama nu ña’a k’a arkate ñe kja opju tr’ezi, k’o pjos’u nte’e ñe

k’o zopju nzhixu ñe pjos’u ñe ne CEMYBS.

Jango ga mama k’e jña’a k’o kis’i kja ts’ijña dyech’a jñincho tjurujmu, texe k’e skuama k’o rge jyod’uji mbara ra mamaji k’o

kjajaji nu pjos’u yo nte’e, ra mama ye jñaya:


“NUJNA B'OS'U DYAK’O IN TSJAJA, DYA PESK’A RA NU’U YO JMURU TE’E. DYA SO’O RA USAJI K’UA N’AÑO B’EPJI NU JANGO DYA

SO’O RA USAJI K’UA N’AÑO B’EPJI NU JANGO DYA PJOS’UJI NTE’E K’A DYARGA JO’O RGA PEPJI NUBA B'OS'UTE, RA WENCH’IJI ÑE

RA MATR’UJI KJA ARKATE JANGO GA MAMA K’A TJURU JMU’U.”

12.2 Matr'u nte’e

Nu matr’u nte’e ra unu k’a arkate a ts’ib’onro, ko k’a pjos’u ye nzhixu CEMYBS ñe k’e munro k’o ra nad'a nu munro arkate,

jango ga kja’a k’a merio k’a b'ub'u.


Nu CEMYBS munro nu pjos’u ra ngaja k’a xiskuama nu kis’i in chju'u yo ra mb'os'uji jango ga mama k’o kis’i kja xiskuama

ts’ijña dyech’a yeje tjuru jmu’u nu mama jango ga pepjiji ñe jango rga mbaraji k’o tsja’a a ts’ib’onro ñe yo jñiñi.

14. T’enpi

Nu munro nu pjos’u ra unu nu b’epji b'os'u, jango ga mama k’e jña’a k’o ra tsja’a ngek’ua ra mama k’a munro nrenxe k’o kja’a

ma ra jmuruji.



So ra tsjaji nguenra zo ri gextrjo a xes’e, k’a ra un’u k’u CIEPS, k’a ra joku na jo’o na jo’o k’o ra tsjaji b’epji k’a b’osu.

15.2 Kjapuji nguenra k’o o pjonguji

Ne CEMYBS ra munro k’a pjos’u nzhixu ra mama ja ga kja’a k’o a pepji ñe k’o nte’e k’o pjos’uji tsjema tjema ne kje CIEPS, nu

ot’u ko pepji ñe nu yeje o nguaru, nza kja mama nu jeb’ijnu.

16. Nu’u ja ga kja k’a ra tsja’a ñe janra

Nu nu’u ja ga kja k’a ra tsja’a ñe janra k’o unuji b'os'u, ra mimi k’a ra nu’u a ts’inb’onro k’a arkate munro k’a ne ñeje a

Ts’ib’onro k’a nu’u kjo pepjiji ñe jmutu yo nte’e a mbo’o nu munro nu pjos’u nu CEMYBS, ye nzhixu nu jango ra nuji jango ra a

unuji k’o pjoxte yo nte’e yo ra tr’un’u.

17. Mapju ñe mama k’o kjak’uji

K’o dya neji, mamaji k’o dya ga jo’o k’o tsja’a nu unuji pjoxte ñe jango ga unuji ye pjoxte, so’o ra nu’u k’e nte’e k’o unuji

pjoxte o k’e nte kja jñiñi ga kjaba:

a) Ra dyopjuji k’o dya neji:

Nu jango katr'baji jebi nu ra pjotruji kje ne CEMYBS.

b) Kja ñaje:

Ne CEMYBS 01800 823 8580 Kja Munro pjos’u nzhixu nu jango ra dyara k’a arkate ts’ib’onro (CATGEM) nu jango dya ra

ts’otr’u 01800 696 96 96 o nre a B’onro ñe 070 o a Zumi.


Kja jeb’i nu munro nu pjos’u ye nzhixu; [email protected] ñe kja a ne www.secogem.gob.mx/SAM.

d) Mats’e:




Ne Kontraloria a mbo’o ne CEMYBS ra munro mbo’o ñe k’o ngunarkate kja ne Kontraloria Sosial y ñe ne Direksion k’o pjoru ne

Sekretaria ne Kontraloria ne Ts’ib’epji.


NAJA. Jizhiji nu skuama kja rga pepjiji kja in taxiskuama nu’u arkate “Gaceta de Gobierno”.

YEJE. Ye jñaya ra tsjajiyo k’a na yeje nu pa’a ma ra jizhiji nu kja in Taxiskuama k’a arkate “Gaceta de Gobierno” ñe ra mezhe

asta ra potr'puji o ra nguaru.

JÑI’I. Yo mamaba ra jñusuji nrenxe mbara yo te'e ra mbara mazi na jo'o.

NZIYO. Mbara ra pepji nu b’os’u ra nuji k’o in chju'u k’e pale k’o o dyus’u in chju'u kja skuama k’o unuji in jñonuji.

TS’ICH’A. K’a ra mbosu k'a ya unuji yo e pale ra mamaji ma ra nejmeji k'o merio k'o b'ub'u.

O unuji a jñiñi Zumi, Lerdo, Nrajñiñi Ts’ib’onro, k’a be 29 pabi ne zana naja ne 2015 tsje’e.


NU BOKAL K’U KJA NE NGUMU NDIXO K’O PJOXTE

“Nujna b'os'u dyak’o in tsjaja, dya pesk’a ra nu’u yo jmuru te’e. dya so’o ra usaji k’ua n’año b’epji nu jango dya so’o ra usaji

k’ua n’año b’epji nu jango dya pjos’uji nte’e k’a dyarga jo’o rga pepji nuba b'os'ute, ra wench’iji ñe ra matr’uji kja arkate jango

ga mama k’a tjuru jmu’u.”

Traducido por:

Lengua Mazahua


RA MÉDE UENDA MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA, MFAXTE THOKI NTSUI XENI MÓNDA YA MÉHÑÄ MÚI RA ZA NGU MA RA XENI 3 HEKI XI 5, 6, 10, 11 NE 17 HEKI IV NE 8 RA HMÄNDA NTE YA HNINI RA XENI HAI MÓNDA; HEKI III 19, 20, NE 26, DIGE RA HEMÍ MÄ HMÄNDA NTE YA HNINI MÓNDA; 14 HEKI XIV BI BONI NE MÚI RA HU NTSUI PA YA MÉHNA PA DA MÚI RA ZA YA JÄI NE 10 HEKE VIII MÄ RA HEMÍ NUNA, NE

KONGEHIA

Ge ä nu ä ra méfi ra za ra nzaya ra Xeni hnini Mónda, petsi da tsoni da nu ra nhio ya múi ne ya nzaki ya méhñä nu u to petsi, ge di un ha di njapi ne ko te di hoki Pa xi nte ya múi nzaki ka ya hnini pu ha hingi nu ne xi jar médi gä múi ya jäi ne ya méhñä nuu petsi 18 ne 59 njéya, ge xi di thändi ra nhio ha ga ngatho ra nzayo nu ha di nte ya múi ya hninige xi xa hmä ko ra méfi ka ra Xeni Hnini Mónda. Ra ndä tsutbi múi ka ra nxidi hai Mónda ge xi handy ka ya hnini ge xi petsi ngu ra tsotse xa beni pa di thoki, ko ngatho ya ngatho ya nzayo, nu ya méfi ha gä thogi konge ya tsitsi nzayo pa ya méfi u di nfatsi ya méhñä ne ya ta jäi, pa di thändy di thoki ya méfi pa gen une di múi ra nhio ya nzaki ka ya hnini. Ge ra 94.6% di ge ya méhñä u to xi jar médi hinte hä ra bojä, ne xo ma ra u konge te hoki, ngu 57.1 % di ge ya méhñä ge xi petssi ná ra méfi ne xi mpefi xo 40 ora di ge kut´ä ya mpa, ne ma ra ra 48. 7% ge xi t´ähä xangu ra bojä mpefi yoho ya yopi méfi ne 55.6 % ma ra petsi ya méfi ne xo, ge hinte tsu ra nhio ra méfi ä hoki pu ha mpefi Ge nu pa xi tsoni ra nhio ra méfi xa nfen i nuna ra njuki ka ra méfi ra nu xi ra mpotí ra thuhu; ne ngu ra rangutho xa m´ä pa xi di nte ra nhio ya méfi nuya xa ngotsi, ge xi xa thutsi ne xa yutí ka ra méfi ra ndä nzayo múi ngatho Mónda ne ka Xeni Hnini Mónda, ge xci jar médi di nú ha di njapi pa di thoki ya nhio ya méfi pa ngatho ya jäi, ne pa di témbi di nu ra nhio ha gä múi ya jäi ka ya hnini u to xi jar médi ná ra thogi digehia hinte petsi te dä zi, ngu xa nu ta ha di zoni ä xa nfeni nuna ra méfi. Ge nu pa di thoki ne pa ndi yutí nuna ra nfatsi nte ka ra hnini pa ya méhñä to xi tsotse ra nte, ge bi ndui ra pa ra 30 ná nzänä ra 2012, bi boni ra ka ra hiamu hemí “Gaceta del gobierno” nu ra hemí ha di thunu ra nfatsi, ha máä te di thuni ra nfatsi, bi yutí ra pa ra 30 ná ra nzänä ra jéya 2014 ne ge xi bi mpodi ra di gehia, ha xa thutsi ya ko te di nfatsi u to xi t´üni ra faxte di genseya. Ge ngu ra nzaya hmuntsi nú ha di m´äpu, ka ya méde 8. 3.2 ka ra nhiaki c) di ge ra médi un ha g ante ya múi ya jäi ka ya hnini di ge ä ha xa thutsi ka ra CASPDSMLG/SE/01/2015/002 bi máä ka ndui hmuntsi ra pa ra 22 ra ná ra zänä di ge ra jéya 2015, bi podi ma ra ya thutsi ka ra hemí 21506A000/RO-011/2015, ra pa 23 ná nzänä ra jéya 2015, bi thogi ne bi boni ngu mä ra ndui ra xeni 23 xa thutsu di ge ra hmända pa di nte ya múi ya hnini ka ra Xeni hnini Mónda, bi thogi ne bi boni ngu mä ra ndui di petsi da thoki nuya:


Ge konge ra méde hemí 208F1A000/RESOL-011/2015, di ge ra pa 28 ná nzänä jéya 2015, ra ndä nzaya nu ha di nte ya múi ya jäi, ngu xa tútsi ka ra méfi hmändä pa xi di nte ya múi ya hnini ka ra xeni Hnini Mónda ne ka ya Ta hnini xa hmä ya hmända, bi hmä ka ra ä mi mpodi ra méfi nu ha nte ya hnini, di genya ya xa thutsi, ge hinto da doni nuya, ge xi xtä hutsi nuya:

GE NGU XA M´Ä RA NDÄ NZAYA MÚI KA RA XENI HNINI MÓNDA NU YA MÚI YA MÉHÑÄ KA YA HNINI, GE KONGEÑU XI ZA MPADI RA MÉFI NU HA GA NTE YA MÚI YA HNINI YA MÉHÑÄ NU HA XI GA Ñ´ËTSI YA NTE, GE XI XA NGOHI NUYA:

MÉFI XA THOKI NU HA GA NTE YA MÚI YA JÄI NE YA HNINI

RA THUHU YA MÉHÑÄ NU HA XI GA Ñ´ËTSI YA NTE. 3. Gatho te hm´ä

3.1 Te di thoki

Ra méfi thoki pa di nu ha ga nte ya múi ya hnini ya méhñä nu ha xi ga ñ´ëtsi ya nte ge xi tsotse di pa ya hinte tsu di jar médi ya múi ya méhñä nu u ngu petsi xo 18 ne ta 59 njéya u múi ka ra xeni Hnini Mónda, ge di t´üni ra nfatsi ra bojä, di mpodi pa di hä ra boja ne xi nxadi. Di múi yoho ha di thoki ra méfi

a) Ra bojä di t´üni; ne b) Di nfatsi ko te ja pa di t´üni

1.2 Te tso di thoki ka ya hnini Nzi, méfi, nxadi, ntóthe ne hindä tsutsa. 2. Te mä ya hñä Ge pa di thoki ya méfi nuya, ge xi xa nfädi ge: To t´üni ra nfatsi, ra méhñä ä xa nguatí ka ya hmuntsi fatsi ra méfi un ha ga nte ya múi ya hnini ra méhñä nu ha gi xa ñétsi ne nte ya múi. CEMYBS, ra nzayo múi ka ra xeni hnini Mónda nu ya méhñä ne to nu ra nte ra hnini. Nguu ha di jutí, di múi ra nguu ha di njutí ngu xa m´ä ra CEMYBS. CIEPS, ra ndä nzayo ä xi honi ra nfädi ne nu ha ga thogi ya méfi ya tsitsi nzayo múi ka ya hnini Hmuntsi nzaya, ra hmuntsi nzaya nu ne handi ha ga thogi ra nhio ä di m´äpu ra nfatsi nte ya méhñä xi nu ha gä ñétsi ya nte. Nguu nzayo Mupu ka hnini, ngatho ya nguu nzaya u to nfaxhu nu ne hoki nuya ya méfi konge ya ndä nzayo ka ya xeni hnini ngatho Mónda nu u múi ka xeni Hnini. To Ja masü ha ga thoki ra méfi, Ra ta ngu nzaya nu ha ga múi ra nhio ya méhñä xi nu ha gä ñétsi ya nte di ge ra CEMYBS. Ngu nzaya ma ha di thoki, ra hmuntsi nzayo nu ha m´ä ra méfi nuna ra méfi ha nu ha gä nte ya múi ya hnini nu ne ya méhñä ha ga ñétsi ne ha ga nte Hmända, Ra Hmända nu ra méfi ha ga nte ya múi ya Hnini ka ra Xeni Hnini Mónda. Ya thuxthuhu tómí, ra thuxthuhu to xa adi ka ra ntádi, ge xi di gähä ya ntádi u te nhe ngu xa thutsi ka ra hemí méfi nuna nu ha gä nte ya múi ya hnini ne nu ne ya méhñä ha ga ñétsi ne ha ga nte. Ha ngu u di thuni, ge xi di thuni ne xti rutí ná ra ñ´äilo ne xti thutsibi ra thunu, ä to nfatsi pa di thuni ra ä ra mótsi ne ra bojä. Hampu di thutsi, ra nguu ä xa ñäki ra ndä nzayo di gen´ä ra méfina ne di gähä ya hemí ntádi pa di yutí ka ra nfatsi nu ha di te ya múi ya hnini de ge ya méhñä nu ha gä ñétsi ne gä nte. To u di thux thuhu ge ä ra hemí di boni ha xti thutsi ya thuhu ne ge di m´ä ge múi ka ra xeni Hnini Mónda, ge xi xa nu ha di te ya múi ya hnini de ge ya méhñä nu ha gä ñétsi ne gä nte. To xi jar médi ga múi, pa genu ya jäi ti xi jar médi ra múio ge hinte hä ra bojä pa te di dai u te jar médi ne hingi tsa di honi pa di nfatsi ya te ja ka ya hnini. Thoki, ra méfi nu ra nte ya múi ya Hnini ne nu ne ya méhñä nu ha gä ñétsi ne gä nte. Thoki pa di nte ya hnini, nu u ya nguu nzaya ne ya ndä nzaya ge poti u hingi rangutho da uni te ne ua ná ra mpadi to da túni ra mfatsí ngu mä ra hemí hanja di thoki.

Te hoki, ya méfi nu ha gä nte ya múi ya jäi ne ya hnini.


Te ja di thoki, di ja ra xadi pa di thoki ra nhio ra méfi u di t´üni ra to xa yuti ra nfaxte di gen´ä ra méfi. Tóté bojä, ko ra tóté bojä pa ha di thutsi ya t´üdi uto adi ra nfatsi, ne to t´üni nuna ra nfatsi na nuu ya xa t´üni. To adi, ya jäi xa hñutsi ya thuhu pa ge, ha di t´üni, ra nfaxte di gen´ä ra nfatsi. Gätsi, ra hemí ä xa t´üni xa njuki ka ra bojä ngu embi ge ä ra munedero bojä ne ua ra tarjeta debito. Ha di poti, ra bojä ä xa t´üni ge xi di juki konge ra ä ra munedero bojä ne ua ra tarjeta debito. Japa ra médi, ra te thogi ra jäi ngu ra tsutbi, ka ra hnini, ne ua xi jar médi ra bojä ne ua ngu hingi tsa da mpefi hingi xotho ra jäi, numu múi ra ya méhä nuya. 3. Hapu da tsotse 3.1. Gatho Di nfatsi konge ra t´üni bojä ya méhñä pa xi di múi ra nhio ya thogi ä xi jar médi ya bojä. 3.2 Ngujaya 3.2.1 Ra bojä pa di nfatsi Di mfatsi ka ya nguu pa di t´üni te di zi ya mengu u to xi jar médi gä múi gehu do nfaxyu. 3.2.2 Métho pa di nja Di t´üni ya nfatsi pa di nxatúbi pa xi di pätho te di méfi ka ya méfi. 4. Gatho ya Hnini di nú 4.1 Gatho ya hnini Ya méhñä múi ka ra Xeni Hnini Mónda.

4.2 Tótse hnini Ya méhñä u petsi 18 ne ta 59 njélla. 4.3 Hampu ta tsoni ya hnini Ya méhñä u petsi 18 ne ta 59 njéya nu u to hinte hä ra bojä ge xi jar médi gä múi. 5. Ha tsegi Nuna ra thoki ge xi nu gatho ya 125 dänga Hnini ka ra Xeni Hnini Mónda, ge xi nu ha gä múi ra nho ya hnini. Ya hnini hampu ja ra médi ge xu túni, ne ngu kutí njéya mú ko ra CIEPS, pa di t´üni ra nfatsi ngu xa m´ä ra hmända, di tsotse ta ha bi tegi, ge xi di nú pa di rangudhu ya méfi u thoki di ge Pontí pa hinte dä nja ra thuhu. 6. Mfatsi 6.1 Ya te ma mfatsi di t´üni 6.1.1 Ko te di nfatsi ko bojä Ra nfatsi di t´üni ge ngu ge ra mpodi bojä, ge xi di túni xa kut´ä yopi, ná ngu ná ya to xa t´üni ra nfatsi konge ra bojä xo $ 550.00 (xo kut´ä nthebe ne gudmí 00/100 M.N.). ná ngu ná ya jäi to xi nfatsi. 6.1.2 ko te di nfatsi Di xani pa di méfi. 6.2 Tengu ra mfatsi Ra mfatsi ä di t´üni hinte da ngotbi ge di juti ngatho ra ndä nzaya múi ka ra Xeni hai Mónda, ne konge ra CEMYBS, ge un ra nfa ge di t´üni ra mpodi bojä di nýopi xo kut´ä ne hinte dä gutí ra bojä ä to xa t´üni nuna ra nfatsi. 7. Hangu di mótí 7.1 Tou da túni 7.1.1 Te tápi ne hanja di túni


Ngatho ya yoho nfatsi nuya, ya ton e di yutí ge xi di üni nuya te tádi: a) Di petsi 18 ne ta 59 njéya; b) Ge hinte hä ra bojä xi jar médi; ne c) Di múi ka ra Xeni hnini Mónda.

Neu ma ra ya hemí u da tápi, ne ge di da nuya tápi ma ra: a) Ra hemí m´ä ra múi ne ná nkói pa di nñu; b) Nkói ra túlo hemí m´ä ra thuhu ne habu múi (CURP); c) Nkói ra túlo hemí kuatí ra hni me ma habu múi pa di nñu; ne d) Ne u ma ra da m´ä ra nzaya. Ya ntádi hemí u xti tápi ge xi di nu ngu m´ä ra hmända pa di matbi ya t´üdi ha múi ka ra Xeni Hnini Mónda, ne ngu m´ä ra hmända nuna ra méfi. 7.1.2 Te da hnu pa da túni. U to da thuni ra nfatsi ge nu u to xa yutí ka ra nfotsi, ne ge di thuntho ge ndä thäkbi ra nfatsi ngu xa m´ä ka ya hemí ha xa mboni ra thoki nfatsi a) Ge dar me ka ra nguu; b) Ge hinte di petsi ra nguu; c) Ge di múhu ka ra nguu ha múi ngatho ya mengu ngu xa xang; ne d) Ne u ma ra da m´ä ra nzaya. 7.1.3 Ma da huxa ya thuhu Ra to xi adi ra nfatsi ge dä m´ä di gäzse ya hemí ka ra thuxthuhu, nupu ha múi, ge di üdi ya hemí u tádi ngu xa má ra méfi nuna ne ge xi di thutsi ka ra bojä petsi ya nzayo pa gen´ä ra nfatsi. Numu ya bi uadi bi hñutsi ra thuhu ka ra cedula thuxthuhu konge ra méde nteni filio, ra to adi ra nfatsi ge xi di túnti ra ýe ne ua, di kotsi ko ra nkói ýe, ge pa xi uni uendä ge xa hoki ra ntádi. Ngatho ya jäi petsi ge da t´üni ra nfatsi, ge da iadi ge hinte da gutí ra bojä pa di yutí ka ra nfatsi. 7.1.4 Hemí ha di thuxthuhu a) Hemí ha adi pa di yutí ne ma te ma nfasi di t´üni; b) Hemí pa ha di jutí c) Hemí ha m´ä ge xi jar médi ra thogi ka Xeni Hnini Mónda; d) Hemí ha xa thutsi ge hä xa yutí; e) Ne u ma ra da m´ä ra nzaya. 7.1.5 Hemí huxa thuhu Ra ndä hmuntsi nzayo ne di poti ya thuxthuhu u to xa thuni ra nfatsi nuna ngu xa thutsi ka ra hmändä ge xi ma majuani pa to tsa da jutí ya jäi mú i ka ra xeni Hnini Mónda ne ka ya Ta Hnini; nu ja di nja pa di uatí ne di mpodi ra thuxthuhu ya to nfatsi ne ya thux méfi ge xi di rase ra múi pa di nte ya Hnini xa hoki ra ndä Nzayo ka ra Xeni Hnini Mónda, ne ma ra ya hmända u da hmä dä thoki pa digehi´ä. 7.1.6 Te petsi tso di túni ra mfatsí a) Di hñä ra nfatsi ä t´üni;

b) Di ge ra faxte ä xa t´üni, di gähä ra hemÍ ha xa thutsi ra xani; c) Xi di nñu ra nhio, di ranguntho ne ni xi dä tútso. 7.1.13 Te petsi da hoki to túni ra mfatsí

a) Dä m´ä majuani ra hñä dä táni;


b) Di zi ne di nu ra nhio ya fatsi u xa t´üni: c) Numu dä médi ra hemí naílo ne ua ya xti xeni ge di ngaxte pa di t´üni ma ná ne di xifine pa di bädi ra CEMYBS ni di nýo ra hemí;

d) Di ge ä ra nfatsi ä xa t´üni, ge xi di m´ä nupu ha di xifi ne xi ñítho di zoni ngu xa m´ä ra ndä nzayo pa di nja ra xadi; e) Ge xi di fädi di ge ya méfi u thoki ne ha gä mpodi ngu xa thutsi ka nfatsi nuna; ne f) Ge xi di m´ä ka ya xahni u xa iadi. 7.1.14 Numu hindä hoki ra nhio a) Numú hindä mä mäjuäni pa di túni ra mfatsí;

b) Numu hindä m´ä dä nu ha múi ra nhio ra nzaki c) Numu ngu di yopi di hñutsi ra thuhu pa di yutí ra ngaxte;

d) Numu di hoki ra méfi ne ua di mótsi ná ra tétsi nzayo ne ngu di hñäpi di gen´ä ya nfatsi;

e) Di mótsi ná ra ñó nzayo ne ua ná ra jäi ton e di nzayo ne ua ya hmuntsi ma ra ya zayo hñäpi pa di mótsi; ne

f) Ne u ma ra da m´ä ra nzaya.

7.1.15 Di tapi uendä Pa di genú ya nfatsi ka japu, numu xtä t´üni ra njutí bojä ne ua ngu hingi juati x ora 80% di ge ra nxadi ä hingi pa, ge hindi t´üni ra hemí; ne 7.1.9.1 Di thäki ra ya pa

a) Numu thutsí yopi ra tádi nfatsi xti ríni ka ra thuxthuhu; ngu nuna, ge xi di t´äki ra nfatsi di ge ya pa ngu di nu ra to uni ra nfatsi ge ngu ta di thoki ra nhio ma nági ra thogi ä; ne b) Ne ma ra u di m´ä ra Ndä Nzayo. 7.1.9.3 Di thäki di ge ra nfatsi Pa ge ä ra nfatsi nu pa di t´üni ra bojä, ge numu ra to xa nfatsi ngu hindä m´ä ne hindä m´ä nja yo hingi Pa pa di hä ra nfatsi, ngumxa thutsi ka ra hemí ngu gä thogi 60 ya pa di g era pa ä bi njuki ra to bi nfatsi ka ra hemÍ ka ya méde, ka ya nguu nzayo mupu ka ya hnini CEMYBS. Pa ngatho yoho ge di thoki nuya: a) Numú hindä mä mäjuäni di genu di táni ne hindi da ra nhio ya hemí di tápi pa di yutí ka ra nfaxte nuna; b) Numu di hoki ra méfi ne ua di mótsi ná ra tétsi nzayo ne ngu di hñäpi di gen´ä ya nfatsi; c) Numu hidä hoki ra nhio digen´ä ra nfatsi; d) Numu di mpoti ha múi ne ua di boni di ge ka ra Xeni Hnini Mónda; e) Di bonise di ge ra nfatsi; f) Mu da du; ne g) Ne ma ra u di m´ä ra Ndä Nzayo.

Ra ndä nzayo nu di gen´ä ra méfi ge ra ntsü di hoki nuna. 7.1.10 Di mpefi ra to túni ra nfatsi. Ra to xa t´üni ra nfaxte digen´ä ge xi tso di hoki ya méfi ka ra hnini mu xtä tsifi. 7.2 Da nda to túni ra mfatsí Ra gätsi nxadi ya nfatsi jäi ge numuxta uadi ya nxadi ge di thuni ya nfatsi ngu xa thutsi ra méde 6.1 di gen´ä ra méfi. 8. Nguu nzayo to kuatí 8.3 Nguu ha nu hanja ga thoki.

Ra hmuntsi nzayo ge ra tsedi di nu nuna ra méfi ne di bädi di mpote ra méfi 8.2 Nguu nzaya japi da hoki.


Ra nguu ndä nzaya nte múi ra za pageu ya méhñä ra CEMYBS; ge petsi da nu ha di japi di thoki nuna ra méfi. 8.3 Hmuntsi nzayo ote ha di deni ra méfi. 8.3.1. Hmuntsi Ra hmuntsi nzayo ge di kuatí nuyu: f) Ná ra ndä, ge ä to di mfatsí pa di nýotí di ge ra méfi nu ra nte ya múi ya hnini;

g) Ná ra nfaxte di ñotí ge pa di fatsí ra CEMYBS; h) Kutá ya mfaxte, di genhia:


-Ná ra mpote ra ndä nu ya nguu ntóthe; -Ná ra mpote ra ndä nu ya mefi: -Ná ra mpote ra ndä ñótí nu ra nte ra bojä; ne

-Ná ra mpote di ge ra nzayo nu ya nte ya mengu;

i) Ná ra mpote ra ndä ra nguu nzaya nu ha di ma ra bojä ä túni ne ra CEMYBS;

j) Ná ra mpote nzayo tsutbi ne ua ra mpote nguu nxadi; ne f) Ra ndä nzayo oté ra nhio ra t´üni bojä konge ra nzayo ntátí nu ra nte ya múi ya hnini. Ná ngu ná u da hioni ná ra mpote. Ra mefi da túni mbo di ge u ya jäi to ote dar nhio. Ya jӓi mpote to ote petsi da tóde ne da ёtsi, honse ra mpote ra ndӓ to nu thoki ra za thoki ko ra bojӓ túni hose tso dä ñä. Nu u te hmӓ ya hmuntsi nzayo oté da numu to mӓ di geu ya jӓi thogi mӓ ge ëtsi, numu da mayegi ra ndӓ petsi ge da mӓ to da gohi ra nhio. Ra ndä nzayo di hmuntsí ngatho ya nzayo di zañí ä ra ndä nzayo, ngu numu ya bi hñu nzänä ngu ya xa m´ä ne ua numu ngu jar médi ge xi di m´ätí nítho ra pa ä jar médi. Ra nzayo ñótí ge xi di juki ra hemí hmätí ngu ya xa mbädi ra ndä nzaya, hñupa di ge ra pa, ä da nzañí ra ndä nzayo pa di nja ra hmuntsi, ngu 24 ora métho di m´ä Nu ngu xa hmä kon gatho ya hmuntsi nzayo, ge xi tsa di nzan´ï ka ya hmuntsi méfi ya ndä nzayo mpefi ka ya nguu nzayo, ya xampate ne ya hmuntsi mpefise ya méfi, ge numu ngu xi jar médi di ñópu pa gi di thoki ra nhio ra méfi, ha di thoki ya hemí méfi ne ua ma ra méfi. Nu ya hmuntsi méfi nítho ne ua ya xa hmä hamu di nja ra hmuntsi méfi ge pa xi di hogi ra nhio, ge xi xti hmuntsi ngu made ne ma ná ya jäi pa di tsa di thoki ra méfi nzayo, ge xi di ýopu ra ndä nzayo, ne ra nzayo ntátí, un ra mpote ra nzayo ntátí di ge to nu ha gä thogi ra méfi ne konge ra mpote, xa tétsí. Da n´jutsi ná ra hemi xa thutsí u xa hmӓ ne te bi hogi te bi hmӓ ja ra ya hmuntsi ne xa tótí ne xa ntuntínyé ne u ya jӓi to ngatho xa hmuntsihu. 8.3.2 Te petsi da hoki

a) Di thogi ra hemí thuxthuhu, ne ra thuxthuhu to xa túni ra nfatsi, ge ha xa thutsi ya ra hemí hanja ga t´üni ra nfatsi numu xi jar médi di

nhnu ne, pa di thogi, ne pa xi di nthoki to xa jutí. ge xi di mfädi ge xi jar médi, numu to xi adi ge hinte xa da ngatho ya ntadi hemí di ge ra mfaxte, pege xi jar médi ra nfatsi, ge xi di nu ra ndä pa di m´ä ha dä yutí.

b) Da nu to u di raýo di yutí di mpote u to ya xi xa thäki di ge ya pa u ngu ya t´üni ta nfatsi digen´ä ra m,éfi ge xi di thogi kongen´ä;

c) Da nu pa da uni ma ra u ya jӓi to bi adi ra mfatsi, pa di bädi ne di hogi xa nhio, ra nfatsi di ge u xa thoki; d) Da thogi ne da pati ya hemíhinginjapupa da hogi ra zapa da hegi ra za ge da teni ha thoki ra m´ätí ge pa xi di zotse ra nfeni méfi pa

du nzayo di thändy, di mpodi, pa xi di tsotse u xa nfeni nusenu; e) Di t´ etsi ra ndä nzayo di mpote ya to petsi ya méfise ne ua ka ya nguu nzayo nxadi; f) Di juki ne di poti ya ha di mpefi pa gense; ne g) Ne ma ra ya m´ӓ hanja di thoki nuna ra méfi.


9. Hanja di thoki

9.3 Hanja gä thoki yu

a) Ra ndä Nzaya Múi ka ra Xeni Hnini Mónda da juki ra hemí hmäti pa to ne da da ñutí nuna ge juki kongeä ra CEMYBS; b) Ra to xi adi ra nfatsi ge dä m´ä di gäzse ya hemí ka ra thuxthuhu nupu ha múi ra hmä ra ndä nzayo, ge xi di üdi ya hemí u tádi ngu xa má ra méfi nuna, ge xi di múi pu ra hmuntsá hemí. Ne di gätsi di thoki ra hemí ha di thutsi ra ndui ne ra gätsi ra m´fi di gen´ä c) Ra ndä nguu Nzayo di hoki ná ra hemí ha di thoki nuna ra méfi di üti ra ndä nzayo ya hmuntsihu di thoki ka boja pa di thogi, ngu xa thutsi pa di thäki ne di thogi nuya, ne pa di nhnu ha di t´üni ra nfatsi; d) Ra hmuntsi ndä nzayo dä nu ngatho ya hemí ntádi ndä u di yutí di gen´ä ra nfatsi; e) Ra ndä nzaya di juki ya méde ya hemí tádi nuyu to xa thäki ne di xifi ge hä ra xa t´üni ra nfaxte. Di gen´ä. Nu u ya hemí ntádi u to hi xa t´üni ge di téke ne di thoki ma ná ra hemí rómÍ. f) Nu pa ha di t´üni ra nfaxte ne hamu di t´üni ra bojä ge xi m´ä ne di hñutsi ra pa ra ndä nzayo; g) Pa ge ä ra nfatsi nu pa di t´üni ra bojä, ge numu ra to xa nfatsi ngu hindä m´ä ne hindä m´ä nja yo hingi Pa pa di hä ra nfatsi, ngumxa thutsi ka ra hemí ngu gä thogi 60 ya pa di g era pa ä bi njuki ra to bi nfatsi ka ra hemí ka ya méde, ka ya nguu nzayo mupu ka ya hnini di gen´ä ra méfi, ne pa di t´üni ma ná ra jäi ä to xi tómí; h) Ra ndä nzayo nu ha gä thogi geë üni ra faxte.

i) Ra ndä Nzayo nuna ra méfi ge xi di da ná ra hemí ha xti thutsi ngatho ya méfi xahni ya to xa t´üni ra nfaxte di geu to xa iadi ra xadi; ne j) Ra ndä nzayo nu ha gä thogi geë üni ra faxte u xa boni ya thuhu di ge ra nfatsi. Nu ha di thäki ra nfaxte ya méhñä to t´üni re nfatsi numu xtä nfädi ge ngu ätho fatsi ya téx nzayo ne ua ngu hingi thoki ra nhio ra ra nfatsi nuna ne ua ya méhñä to t´üni nuna ra nfaxte ngu hingi nu ra nhio ra nfatsi. 9.2 To di mpati di ge ra nfaxte Numu to dä t´äki di gen´ä ra nfaxte ngu xa hm´ä ka ra heke ntátÍ thäki, ra ndä nzayo di ge to u di mpote di ge u to di t´äki nu ya pa u di nhnu nuya, ge xi di thoki ra nhio di yutÍ ra hemÍ to adi ra fatsi di t´äki ka ra thuxthuhu heemí rómí. Ra nzayo hmuntsi nu nuna ra méfi ge xi di unaendä ya ndä nzayo to un nuna ra méfi ä to xa yutí di gen´ä ra nfatsi ne di njütí ra bojä ra pa ä di yutí ka ra nfaxte nuna, ngu xa thutsi ha ta tsoni ra bojä. 10. Ngu nzayo faxte Ya ndä nzayo to nfaxhu ge xi di nu ha di jäpi pa di hmuntsihu ne di nuhu u xi jar médi pa di hogi ra nhio ra méfi pa rangutho di pädi, ne pa hindi t´üni ngu yoho ya nfatsi nu ha di te ya múi ya jäi ka ya hnini yu üni ra ndä nzayo. Ge xi tsa di thoki ya méfi ngatho ya hmuntsi ngu ya ta hnini ne ya ndä nzayo múi ka ya hnini pa xi di nfatsi di nu ha di thoki, ne konge ha ga thokihu ya méfi ya ndä nzayo múi Mónda ne ya ndä nzayo múi ka ya xeni Hnini Mónda ne konge ya nguu nzayo ta nxadi nxadi ne ma ra nguu nzaayo. Ra CEMYBS ge xi tso di hioni ya méfi u ngu xi nu jar médi, pa di zotse ra nhio ä xa nfeni digen´ä ra nfaxte. 11. Ha di thoki ra mfatsi nte. Pa da nu ha di m´ä ne ha di njapi ra méfi nfatsi ge di thändi konge u to nfaxhu ngu ya nzayo nuse ya méfi ngu ge xa nguatí di ge ra hmuntsinä Nu u to túni ra mfatsi da mfatsi ja ra Hnini te thoki nu mu xtä tapi, konge ra nfatsi ra nzayo nuse ya méfi, ne ya ngu nxadi ne ra hnini. 12. Di nfädi 12.1. Ko te di nfädi. Pa da ñäki ngu ha di thoki ra méfinä ge dä thoki ngu mä ra hmända, ne ngu ha ne di hm´ä ya ñäki ngu di m´ä ya nzayo Hmuntsi. Nuna ra méfi nu ha di nte ya múi ya hnini ge xa juki ka ra “Gaceta del Gobierno”, ne ja ra web di ge ra nda nguu nzaya ntótí nu nte ya hnini ne konge ra CEMYBS, hm´ä.

Ngu mä ja ra xeni thotí 18 ra hmända, ne gatho ya hemí pa da hoki ne da udi nuna ra thoki da mä nuna ra hmändä.

“NUNA GE RA NGATHO MÉFI, YA MÉTI YA TA NZAYO. GE HINTO DÄ ÑEMBI TO YA MÉFI NGU XA MA RA NZAYO NU HA GÄ NTE YA MÚI YA HNINI NE YA JÄI. NE GE HINGI TSO TO DA Ñ´ËMBI RA MÉFI, GE DI NGAXTE PA DI TSUI YA NZAYO NGU XA NDANI NGU XA THUTSI KA RA HMÄNDÄ PA GEN´Ä RA MÉFI” 12.2 Tsahni


Ra hemí hm´ätí ge di guki ra ndä nzaya múi ka ra Xeni hnini Mónda konge ä ra CEMYBS, guu di m´ä ra nzayo hmuntsi. 13. Negi ra za. Ra CEMYBIS Ge xi métsi ra thuxthuhu di ge ya to xa t´üni ra nfatsi di gen´ä ra méfi n´ä, ngu m´ä ka ra heke VIII di ge ra Xeni 12 ka ra hmända negi ra nhioha hm´ä ne ha fädi ra hmä te ja ka hnini múi ka ra Xeni hnini Mónda ne konge ya ta hnini. 14. Ya nteni. Ra ndä nzayo nu ne teni ha di hogi ra nhio ra méfi ge di hoki n´ä ra hemí ha una uenda ya méfi hoki mu ya bi hmuntsihu. 15. Nu hangu gä thogi ya méfi. 15.1 Nu hanja gä thogi nthi ya méfi. Tsa da nhnu ha gä thogi ya méfi nthi mu ya bi tho ná njéya, di hoki konge ra CIEPS, pa da nu hangu di thoki ra za. 15.2 Hangu bi boni ne bi thoki Ra CEMYBS di hoki ne di datí ná ra hemÍ ha di umba ueda di ge ya méfi hoki njéya mu ra CIEPS, ngu xa hm´ä ne xa thutsi ka ra hemí nuna. 16. Thändi, ne nu xi fadi Ra thandi ra za, nu ra fadi di ge te thoki, petsi ge da nu ra nzaya xa hñétsi to nu hangu ga tsani ra bojä ka ra Xeni hnini Mónda, ra nda nzaya múi ra Xeni hnini Mónda, ne u to nu di ge ra CEMYBS, petsi ge da nu ha da japi pa di dati ra mfatsi nu u to túni ra nfatsi pa da múi ra nhio . 17. Ñäki ne nngaxte

Numu hingi japu u thoki, ge tsadi hñäki ne di ngaxte ngu ha hingi njapu ga t´üni ya bojä ya to nfatsi ne numu hingi ja ndumu ge tsa di ngaxte ra hnini to nu ne handi digen´ä ragatsi, ge di ngaxte nupu ha múhia:

a) Ko di ntótí:

Ka ra ndä nguu nzayo di ge ra CEMYBS.

b) Ko ra ntóxgu:

Ka ra CEMYBS di ge ra 01 (722) 2 13 89 15 ext. 229, ne ka ra ndä thändi ntóxgu di ge ra ndä nzayo múi ka Xeni hnini Mónda (CATGEM), ra lada hingi jotí 01 800 696 96 96 ne nu nthi di ge Mónda 070 nu pa Nzuni ne ka ya hnini.

c) Ka ra nternet:

Ka ra Méhni hemí yapu méhñä[email protected] ne ka ra xi hemí www.secogem.gob.mx/SAM”. d) Rase jäi:

Ya to nu ha gä thoki ra nhio nthi di ge ra CEMYBS nepú ka ya ngu hoka tsutbi ha múi gatho nepú ha nu ha hoki ra za ra méfi ka ra nguu nzaya gatho petsi da nu di ge ra nda nzaya múi ka ra Xeni Hnini Mónda

YA THOGI

NÁ. Di njuki nuna ra hemí ngu xa hmä ka ra juki thogi nfädi “Gaceta del Gobierno”.

YOHO. Nu pa di mpodi nuna ra hmända xa njuki ka ra “Gaceta del Gobierno” ge hingi tsa da mpodi ta di gätsi ya pau xa thutsi digensen´ä ra hemí.

HÑU. Nuna ra hemí nfatsi ge da njuki ngatho u xa thutsi pa xi nfädi ra nhio.

GOHO. Pa di thuni ra mfatsí ya jäi ge di thuni ngu xa hmä ka ya hemí nfatsi ne ta ha bi tsoni ra bojä ä múi pagen´ä.

KUT´Ä Gatho u hi xa nú di gen´ä ra hemí nfatsi ne xi di nu ra nzaya hmuntsi.

Ka Nzuni Lerdo, Xeni Hnini Mónda, ra pa 29 di ge ra ná zänä jéya 2015.

C.P. MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA MFAXTE DIGE RA NTSUI NZAYO MÚI MÓNDA

YA MÉHÑȀ PA DI MUI RA NHIO

“NUNA GE RA NGATHO MÉFI, YA MÉTI YA TA NZAYO. GE HINTO DÄ ÑEMBI TO YA MÉFI NGU XA MA RA NZAYO NU HA GÄ NTE YA MÚI YA HNINI NE YA JÄI. NE GE HINGI TSO TO DA Ñ´ËMBI RA MÉFI, GE DI NGAXTE PA DI TSUI YA NZAYO NGU XA NDANI NGU XA THUTSI KA RA HMÄNDÄ PA GEN´Ä RA MÉFI”


Lengua Otomí



MBEZHE M’ARA MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA, NRAGXINU K’A KONSEJABO NU NRIXU ÑE NA JO’O KJA JÑIÑI, K’O MAMA KJA

JÑA’A 3 TS’IJÑATJO XI, 5,6,10,11 ÑE 17 TS’IJÑATJO IV ÑE 18 TJURU JMU JANGO GA KJA YO NTE’E KJA TS’IB’ONRO; 8 TS’IJÑATJO III, 19,

21, ÑE 26 MAMA TJURU JMU’U JANGO GA KJA YO NTE’E A TS’IB’ONRO; 14 TS’IJÑATJO XIV, KJA JÑA’A JMU’U A TS’IB’ONRO NU JANGO O

DYATR'AJI NA MUNRO NU NE CHJU'U: KONSEJO TS’IMUNRO NU NRIXU ÑE NA JO’O RGA MIMI ÑE 10 TS’IJÑATJO VIII JÑA’A A MBO’O, ÑE

K’O MAMA

K’a in jñab’epji kja jñiñi nu arkate kja ts’ib’onro, nu Sekretaria kja Desarrollo Sokial pes’i nza kja k’o ri jand’u ra mamaji kja yo

nesta, ñe pepji ñe yo pjos’u mbara närä ne nivel kja zakju kja na te’e meko juejme, por k’e ro kja’a yo bepji k’e ra kja’a na jo’o ne’e ra

tsjapu na jo’o in zak’u yo chante, yo bejña ku dyenje dyech’a jñinchjo kje’e 18 ñe ts’ite nzinchjo kje’e 59, jango ga kja yo nte’e,

ngaraji ngejyo b’ub’u kja xiskuama ts’ib’onro.

K’a konsejabo nu nrixu nu Ts’ibondo ri ne’e ne jango ra tsja’a, k’o ngiji o pepjiji, jango ra kja’a ñe k’o na pepji ñe jango ra pepji mbara

ne nrixu ñe yo chante, mba ra b’ub’u na jo’o, yo jña’a jango ga pepji nu b’os’u Yo b’ejña ko ra Pepji na nojo.

K’e nu 94.6% kja yo ndixu angezeji ngeje ri b’ub’uji k’o merio, ri b’ub’uji pepji, 57.1% kja angezeji ra pepji meko kja 40 hora a na ngo,

un 48.7% ndonjo merio meko kja yeje merio ñe 55.6% nujyo k’e ra pepji, dya pes’i ra pes’e kja merio kja o pepji.

K’e ro mamaji kja decreto por nu k’a ngeje ra kja’a nu Sistema Meb’ondo mbara nu ra pedye ubi nu jñonu; nza kja nu skuama Integral

mbara nu Desarrollo, ro opju nde yo Meb’ondo ñe Ts’ibondo, ngeje ra kja’a nesta ra tsja’a ra pjos’u nu derecho constitucional k’o ri

pepji kja jñonu a nu te’e k’a nunu kja juejme ñe nudya b’ezhi kja jñonu, nunu nu pepji.

Ga pepji nu mbos’u jango yo B’ejña ra pepji na nojo, nu pa’a 30 ne naja zana ne kje’e 2012, ra opju na xiskuama ne Ts’ib’ondo

jango rga pepji nu b’os’u “Gaseta nu Arkate” yo d’año tjuru mba ra pepjiji ñe nu pa’a naja 30 ne naja zana ne kje’e 2014 ma re nge

na tr’unu kja pjos’u ma re unu yo ra dyotr’uk’uji, ñe texe yo jeb’i ko nestaji mbar ara pjons’uji yo te’e.

K’a ro mamaji kja pezhe 8.3.2 nu jña’a c) kja yo tjuru kja ra pepji, nu komite o mamaji nu trjunu CASPDSMLG/SE/01/2015/002, o pepji

naja pa’a nu pa’a 22 naja zana ñe 2015 kje’e ra mama ja’a mbara opju ñe juns’uji 21506A000/RO-011/2015, nu pa’a 23, naja zana nu

kje’e 2015, nu arkate mbara pepji texe yo te’e, o mamaji nu tr’unu Jango ga kja’a k’o a mama nu ts’ijña 23 in jña’a nu tjuru jango

ga kja yo nte’e a Ts’ib’ondo, yo Arkate ndexe nu mbos’u yo te’e ko nu xiskuama.

Kja ne ts’ijña 208F1A000/RESOL-011/2015, da nu pa’a 28 naja zana ñe kje’e 2015, ñe nu komisio Estatal nu Mejora Regulatoria, ko yo

mama ka nu tjuru mbara nu Ts’ib’onro ñe yo jñiñi, o pjongu nu xiskuamajnu ngeku o chamba yo tjuru mba ra pepjiji na jo’o; jango

mama a xoñi, ngekjua mama kjo b’ub’u a ndub’u:

NRAJXIÑU K’A B’OKAL NU NRIXU MUNRO, ÑE NA JO’O KJA JÑIÑI NGEK’UA O POTUJI YE TJURU MA RA PEPJI NU B’OS’U JANGO

GA KJA RA PEPJI YO B’EJÑA NA NOJO, O NGJEME A KJABA:

YO JÑA’A JANGO GA PEPJI NU B’OS’U JANGO GA KJA YO B’EJÑA RA NOKU O TE’E

1. Jango ga kja’a

1.2 Pje ngeje nu b’ejji

Nu mbos’u kja jñiñi jango ga kja yo B’ejña ra pepji na nojo ne’e ra pjons’u na jo’o yo b’ejña k’u dya jyu’u merio yo b’ejña ko dyenje

dyech’a jñinchjo kje’e 18 ñe ts’ite nzinchjo kje’e 59 ko b’ub’u kja ne Ts’ib’ondo a B’ondo, ra unuji yo chopju yo te’e ko ra pjons’uji.

Nu ra pepji kja yeje formas

a) Pjos’u kja merio; ñe

b) Pjos’u kja ra pepji.

1.2 Nuk’u ra dyat’a yo b’ejña

K’u unu jñonu, xoru, ko ra dyat’a ñe dya ra sad’u.

2. Ye jña’a yo mama jeko ne ra mama nziga



Yo b’ejña ko ra pjons’uji, ngeje nu b’ejña ko mimiji a yo jñiñi ko mama ra pjons’uji nu B’epji yo B’ejña ko ra pepji na jo’o.

CEMYBS, k’a konsejabo nu B’ejña ñe na jo’o kja yo in Jñiñi.

Nunu k’a unuji chopju, ye nu’u k’u xipjinu ne CEMYBS mbara ra zoguji ñe unuji chopju.

CIEPS, ne konsejabo mbara ra pepji ñe nu’u na jo’o k’a in jñab’epji kja jñiñi.

Jmuru arkate, nu jmuru arkate k’u dyaku sjetsi ñe k’u tepi nu b’os’u jango rga Pepji yo B’ejña na jo’o.

T’angunxoru k’u unuji ye jña’a, nu jmuru arkate k’u dyaku sjetsi ñe k’u tepi nu b’os’u jango rga pepji mba ra pjons’uji texe

yo te’e ka in jñiñi.

T’angunxoru k’u tsja’a nu b’epji, nujnu k’a b’ub’u na jo’o ngara nte’e mba yo B’ejña nu CEMYBS.

Nu ngumu kja Pjons’u te’e, nu komite ko mama kjo ngeje ra ngichi ñe ra pjoru ra pepji na jo’o nu b’epjijnu yo B’ejña ko ra pepji na jo’o.

Tjuru, nu tjuru jango ga kja’a yo nre’e a Ts’ib’ondo a B’ondo.

Te’e k’u teb’e, nrexe ye nte’e k’u o opjuji kja jmuru, ke tsja’a yo pepji k’u ne’e ye jña’a mbara b’epji nu b’os’u jango rga

pjons’u yo B’ejña ko pepji na jo’o.

Ja ba ra unuji, nu bixti ko ra mama kjo ngeje ñe ra juns’u in chju’u ñe ra so’o ra tu’u in chopju ko nu bixtijnu.

Jango rga jñunsuji in chju’u, nu jango ra mama k’a b’os’u ne mbara ra saja k’o ne’e nu k’a b’os’u jango rga ngara ko ra

ngichi yo B’ejña ko pepji na jo’o.

K’e nte’e k’o ch’unu, Ngeje ye nte’e k’u juns’u in chju’u k’e menzumu a Ts’ib’ondo k’o ara ke k’os’u Jnago rga ngara na

jo’o yo B’ejña ko ra pepji na jo’o.

Ko B’ezhi texe pje ra si’i, ngeje mbara yo nte’e ko dya ga punkju nge ts’ike k’u nestaji mbara ngont’u k’u yo nestaji ñe ra

pes’i k’a sat’a in ndecho kja’a nte’e.

Mbos’u, nu mbos’u jango rga pjons’u yo B’ejña ko ra pepji na jo’o ñe a nokuji.

Mbos’u jango rga ngara nte’e, nu in b’epji nu arkate ke mama ra porpu ne jango rga yo nte’e ngek’ua ra unu chopju, je

mama ra a tr’unu ga kjaba ye jña’a ke pepji.

tjuru, Yo tjuru ko ra mama ja ba ra pepjiji.

Ja rga kja’a, jango rga pepji nu t’ezi ko ra nesta ka ra mama texe in chju’u yo te’e ko ra unuji nu chopju ñe texe ko ra unuji.

Ngumu k’u pjoxk’u, a yo xoru ts’ike mbara joku bara nu pepji k’e ngeje ra unu a yo te’e kja ra ts’ibepji

K’u oru, k’a nte’e k’a jus’u in chju’u ma ra mbezhe ra tr’unu k’o unu k’a b’os’u.

Jango ga kja’a, k’o b’ub’u kja tr’ezi k’o nutr’b’u in chju’u k’o tr’unu b’os’u.

Ja ra unuji, ngeje nu chopju ko ra unuji yo b’ejña ko nesta, ngeje na jeb’i ko nesta mba ra pjongu yo chopju ko rachunuji.

K’a dyakja tejme, Nu zaku k’u ye nte’e, yo t’onu juaru, jango ga ngara nte’e, pes’i merio ñe nzero, ke pes’i d’a nte’e.

3. K’o ne’e ra tsja’a

3.1 K’o kjaba texe ko mama

Ra pjons’u ra chetoji ra dyenje texe ko nesta yo B’ejña kja in nzunji mba ra mimiji na jo’o ñe dya ra bextjo pje ra siji yo te’e.


3.2 Ngejya

3.2.1 Mbara nu merio

Ra unuji merio mbara yo ngumu k’e ri b’ub’uji kja ja kjaa kja juejme.

3.2.2 Ngumu k’u pjoxk’u

Ra unuji a yo te’e xoru ts’ike mbara nu desarrollo mbara ra pepji.

4. Nrexe k’o ra dyara

4.1 Nrexe yo nte’e

Nrixu o B’ejña k’o kara a Ts’ib’ondo a B’ondo.


Yo B’ejña k’o pes’i dyech’a jñinchjo tsje’e 18 ñe ts’ite nzinchjo 59 kje’e.

4.3 Yo xa k’o ra t’unu

Yo B’ejña k’o pes’i dyech’a jñinchjo tsje’e 18 ñe ts’ite nzinchjo 59 kje’e k’o kara a Ts’ib’ondo a B’ondo ñe ko dya pes’i pje ra ñonuji ñe

pje ra unu in b’edyi ra si’i.

5. K’o ra t’unu

K’a mbos’u ra unu nrexe yo dyete dyote ts’ich’a (125) jñiñi a Ts’ib’ondo, ra pjons’u yo te’e ko ra nestaji nza kja mama yo tjurujnu.

K’e jñiñi k’o ra tr’unu ra zopju k’e te’e jango ga mama nu CIEPS, mbara ra tsjaji nza kja mama nu tjuru jmu’u, mbe ot’u ra

unuji yo jñiñi ko dya dyenje pje ra ñonu.

6. Pjoxte

6.2 K’e ra pjons’u

6.1.1 Mbara nu merio

Nu ko ra unuji ngeje ra chunu chopju, naja xo ts’ich’a ko ra unu, por nu ja nzi kja $550.00 (ts’ich’a ts’ich’a otjo peso 00/100 M.N), a

kada na kja yo te’e.

6.1.2 Ngumu k’u pjoxku

Xoru ts’ike mbara nu pepji.

6.2 Janzi k’a ra ch’unujji

K’o ra tr’unu dyak’o ra tsontr’u ñe ra unu yo Arkate a Ts’ib’onro ñe k’o nu CEMYBS, ngeje ko ra chunu yo chopju nzi na naja ñe

ts’ich’a yepe ra unu ñe dya ra ts’ont’u ne ni naja mbexo.

7. Jango rga tsjaji


7.1.1 K’o oruji ñe jango rga juajnuji yo nte’e

Mbara yo yeje, nu te’e ra unu yo skuama k’u xi naja:

a) Nge na b’ejña ko dyenje dyech’a jñinchjo tsje’e 18 ñe ts’ite nzinchjo tsje’e 59;


b) Ngeje yo B’ejña ko dya dyenje pje ra ñonu ñe dya ra pes’i pje ra unu ra si’i in b’edyi; ñe

c) Ri menzumu a Ts’ib’ondo a B’ondo.

Ko k’a oruji ñe ra unuji ye xiskuama:

a) Xaka k’a kuatr’u in jmicha, ngextjo edyi mazi dyech’a jñincho tsje’e;

b) Xaka skuama (CURP)

c) Na kopia nu ko na jeb’i ko mama ja ba i mimi ka ngek’ua in jñiñi ko i b’ub’u ñe na origina mba ra jyanda ko na kjuana; ñe

d) K’o nre’e k’o ra mama k’e jmute normatiba.

Nrenxe k’e chju’u k’o ra jmutuji ra jichi yo n’año nte’e yo kara a Tts’ib’ondo ñe kja jñiñi, nzi ga kja’a k’o ra tsja’a.


Ra unuji nu mbos’u yo oruji ya juns’u ñe unuji k’o ne’e ñe mama nu yo ts’ijña, mbeñe k’e:

a) Ka nu ndixu o B’ejña ngeje nu tata kja ngumu;

b) Ko dya dyenje na nzumu ja rga mimi;

c) Ko kara kja na nzumu ko mimi yeje b’edyi o jmuru te’e; ñe

d) Texe nre’e k’e mama ne nzhagxiñu nu jmute normatiba.

7.1.3 Juns’u chju’u

Nu b’ejña ko oru ra pjons’uji nesta ke ra ma jñuns’u in chju’u ra mats’eji nu ra junsuji k’e chju’u kja ne ngub’epji, ra tuns’u yo

jeb’i ñe xiskuama ko nesta nza kja mama yo tjurujnu ñe a kjanu ra jñunspu in chju’u kja ne t’ezi jango mama ke ra pjons’uji.

Ma nge mbes’i nrense k’e chju’u k’e nte’e k’o oru ch’unu k’o a unu k’e yo nrixu k’a ra mbos’uji i ra unuji na skuama

nu juns’u in chju’u ko na pezhe, ngejna ra mama na k’a a gi juns’u in chju’u.

Texe yo te’e so’o ra juns’uji in chju’u ngekua ra unu mbos’u k’o dya ra ts’ontr’u je ra dya n’ets’e kja ra paje k’e chju’u.

7.1.4 Ke xiskuama k’o ra juns’u

a) Skuama k’a rge oru ñe j ara nu’u ja ngekua i b’ub’u;

b) Skuama k’a rge juns’uji in chju’u;

c) Skuama ko mama dya b’ub’u na jo’o nu Ts’ibondo a B’ondo;

d) Jeb’i k’o ne ndunru ko i ne’e; ñe

e) Texe ko ra mama k’e jmute normatiba jango rga kja’a.

7.1.5 Jango rga juns’u

Nu komite ra jmut’u yo ndixu k’e tr’unru jango ga juns’uji in chju’u jango ga mama yo tjur’u mu mama k’o na kjuana nu

jango jana saja ra mbaraji texe k’a kja’a nu Ts’ib’ondo ñe yo jñiñi; k’e jña’a ñe jango rga juajnuji ñe ra jmutuji yo kisi in

chju’u ne ra mb’os’uji nu arkate a Ts’ib’onro ne k’o mama jña’a k’o ra mamaji ne b’epji.

7.1.6 K’o ra mbes’i yo ndixu yo ra mbons’uji

a) Ra unuji nu chopju ku ra pjons’u;


b) Ra xoru ja ra tsjaji, mo ra ne’e a kjanu yo ndixu; ñe

c) Ra zopjuji na jo’o, ra chjetrji jango ga mamaji nu dya so’o re sad’u na nte’e.

7.1.7 K’o ra tsja’a yo nrixu k’o ra mbos’uji

a) Ra mama texe ko nesta mbe ko na kjuana;

b)Ra usaji na jo’o k’a ts’iskuama dya be kjobu k’a dya so’o ra unu, mbo’o, ñes’e, poru, juatr’u a ra s’od’u;

c) Ra mapju ma ra b’ezhi nu ts’iskuama k’a CEMYBS nu jango unuji k’a mbos’u o un jange potr’uji;

d) Ra ma’a kja yo ts’ib’epji k’o ja ga mama tsja’a in nte’e ñe yo ts’ixoru k’e mama ja go tsja’a ne b’epji jango ra soji;

e) Ra moji nu ra matr’uji kja ne jñiñi; ñe

f) Ra magoji a yo xoru ts’ike.

7.1.8 K’o dya xi ra so’o rge mbos’uji yo ndixu

d) Dya magoji na te’e a k’e ra uni yo pjos’u por dya mbeñe;

e) Ma ra mamaji k’o dya b’ejmi mba so’o ra ngichiji nu kja b’os’u;

f) Mo ra jyoku nzi na yeje mba ra unuji kompjons’ u o ra ne’e ra ngichi yeje pa’a;

g) Nu pjoxtejnu, dya ra nesta 80% ko ra ma’a a xoru;

e) Ma dya na jo’o nge tsjapu k’a skuama ñe ra pjons’u na politiko; ñe

h) K’o ne’e ra mama k’a munro arkate nu jmute normatiba.

7.1.9 Ma ra wench’iji yo ndixu

Mbara kja ngumu k’u pjoxk’u, jango yo te’e dya pes’i nu 80% kja o ra B’ub’u kja xoru ts’ike, dya ngeje ra unu o skuama.

7.1.9.1 Dyakja ra unuji k’a na nrajme

a) Ma ra yepeji k’o ri unuji o ri yeje in chju’u yo nrixu, ma ga kja dyakja ra unuji k’e mbos’u asta ma ra jokuji k’e

skuama; ñe

b) Ma ra mama k’a munro arkate nu ko jmute normatiba.

7.1.9.3 Dya kja ra unuji nu pjons’u

Mba ra tsjaji nu k ora chunu merio, mo nu te’e k ora unuji dya ra ma’a ñe dya o ne’e o ma’a, nesta 60 ra ma’a kja ne Jñiñi ko Pjonxte ka

CEMYBS.

Mba ra jña’a:

a) Ma ra mama dyabe b’echijne ngek’ua ra ngich’i nu kja mbos’u;

b) Ma dya na jo’o nge tsjapu k’a skuama ñe ra pjons’u na politiko;

c) Ma dyarga jo’o rga uso ngaja k’a ts’iskuama;

d) Ma ra mbedye ra ma mimi na n’año jñiñi a tji’i a Ts’ib’ondo;

e) Mo dya xi ra ne’e;


f) Mo ra ndu’u nu te’e ko pjons’uji; ñe

g) Texe k’o ne’e ra mama nu jmute normatiba.

Nu Ngumpjoxte ko pepji mba ra mbos’u te’e ngeje ko ra pjoru ra tsjaji na jo’o.

7.1.10 k’o ra tsja’a k’a pjons’uji

Yo ndixu k’o pjos’uji ra pjoxante ma ra matr’uji k’a yo ts’ib’epji k’o ja ga mama tsja’a in nte’e ñe yo ts’ixoru k’e mama ja

go tsja’a ne bepji jango ra so’o moji ka in jñiñi.

7.2 Ma dyakja ra mbos’u yo ndixu

Ma ra jonguji ya kjuaru ñe dya xi na nesta nu te’e ko pjons’u nza kja mama nu 6.1 yo tjuru nu xiskuamajnu.

8. K’o ra pjoxte

8.1 K’a ra mama jango ga kja’a k’o pjoxte

K’a munro arkate ngek’a ra jñanra jango rga pepjiji ñe ra mama jeko ne jyod’u, o tsja’a nza kja mama ye tjurujnu.

8.2 Ka ra pepji

K’a ra munro arkate nu pjos’u nu b’ejña nu CEMYBS, ngejnu ra mandabo ra pepji nu b’epjijnu.

8.3 Munro arkate k’a us’u chju’u ñe tepi

8.3.1 Munro

K’a munro arkate ko chju’u komite ngeje yo:

a) Na arkate, k’a ra mbezhi mbepji nu ra mbos’uji yo nte’e ngeje nu Sekretario;

b) Na mbepjitrjo, k’a mbezhi nragxinuji kja CEMYBS;

c) Ts’ich’a mbepjitrjo, k’o ra ngeje:

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro merio;

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro na jo’o dya s’odye;

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro b’epji;

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro chopju; ñe

- Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro k’a nu’u jango ga mimi nu b’edyi a Ts’ib’onro;

d) Na nte’e k’a rge ñ’eje kja Arkate munro k’a un’u kjo pepji na jo’o, k’a ngeje k’a na nte’e k’u b’ub’u a mbo’o nu

CEMYBS;


f) K’a t’ama ñe mama jango rga s’od’u nu merio nu kja Arkate munro k’o pjos’u yo nte’e kja ts’ib’onro.

Nziga na nte’e ra jñuns’u in mbaxante.

Na ra jñuns’uji a mbo’o kja Arkate munro ra nanbaji in chju‘u.

K’o ri b’ub’u nu kja munro ra nruruji ñe ra juajnuji pero k’a rge ñ’eje kja arkate munro k’u nu’u ko pepjiji ngextrjo ka

ra k’a ra ña’a.

Ka ra tsja’a k’a munro ngek’o ra mama texeji ma ra paraji nre’e, k’a arkate munro ngek’a me ra juanuk’a.

K’a munro arkate ra zoji nzi go jñi’i zana ma rge jyod’u, ñe ra yepe ra pepji mo ra nesta.

K’a mbepjitrjo ra unu mapju k’o mama k’a arkate, jñinpa a ante k’e ra chjeji para zoji d’a pa’a, ñe mo ra nesta ra ñuji, ra

mapju dyote nziyo 24 a ante ke ra pepji.


Mbara so’o ra baleji in jña’a yo nte’e yo b’ub’u kja munro ri b’ub’u k’o para a nre’e nte’e ne d’aja in nzhagxinuji,

ngextrjo ma ni b’ub’u anreyo k’a arkate kja mbo’o ante, k’a nte’e k’a ne ñ’eje kja arkate munro k’a nu’u k’a pepjiji na

jo’o o k’e pejñe angezeji.

Ante k’e ra mamaji ja ye nte’e yo b’ub’u kja munro, so’o ra mbitaji, ra jmuruji ye nte’e yo pebi nu arkate xopute o

nte’e yo ne ñante kja jñiñi ma ne jyod’u k’a ra ñaji ñe ra mbaraji ngek’ua ra tsjaji nu jo’o yo b’epji ra b’ub’u nu arkate

nu secretario nu kontraloria o yo te’e kjo pjons’uji texeyo.

Ra yas’u na skuama nrexe k’o kjaji ñe k’e munro nu jango ra dyopjuji nrexe k’o o mamaji, ñe k’o kja ra mamaji, ra

dyexe nrese k’e nte’e k’o b’ub’u nu k’a munro.

8.3.2 Ra xosuji

a) Ra mamaji ja ra mbos’uji k’a munro ndixu k’a o dyus’u in chju’u ñe ra mamaji kjo ngek’o so ra unuji k’o dya kaja nrexe

k’o unuji. K’o ra jyeziji ra ngichi ga kjatr’k’ua ngek’o dya ri kaja nrexe k’o ri otuji mbara ngichi na ra mbos’uji jero ne

jyod’u na ra mbos’uji mbara dya ra b’ezhiji k’o ra ziji. Ngeje k’a arkate munro k’a ra mama k’o ra unuji pjoxte k’a ndixu

k’a dya kaja nrexe in siyens’e;

b) Ra mama kjo kja ra ngichi k’o d’adyo ndixu k’o ne’e ra mbons’uji k’o ra sopuji k’o dyakja ra mbons’uji ma rga mboru

k’a mbons’u;

c) Ra mamaji jama ra ne’e ra potr’peji yo tjuru jango rge pepjiji ngek’ua ra jogu na jo’o k’a b’epji ñe ra ñ’ets’e k’o kjaji ñe

k’a b’epji;

d) Ra mamaji ñe ra nuji jango rga kja’a ma ra mapju so jñuns’u

baleji jmuruji ñe ra dyatraji na jo’o k’e skuama k’a kis’i in chju’u k’o pjons’uji ñe k’a ra tsjaji jango ga mamaji nu

xiskuamajnu;

e) Ra pjongu ñe ra potpu yo jña’a ko kuat’u kja nu xiskuamajnu;

f) Ra dyus’u na te’e ko ra ngeje nu te’e ko ra pjoru ra tsjaji na jo’o kja in jñiñi o kan a ngumxoru; ñe

g) K’o texe b’ub’u nu n’año jña’a ñe tjurujnu.

9 Jango rga tsja’a


a) Nu jango mamaji ja’a ñe ra unuji pjoxte Nu arkate ts’ib’ondo ra mapju ko na CEMYBS;

b) Yo ndixu ra ma jñuns’u in chjuji nu jango ra mimi k’a konsejabo k’e pjos’u ye nzhixu jango ra mimi, jango ra ngana

nrexe k’e skuama k’o oruji o ra mamaji. Ra tsjaji na jeb’i ko ya o jyok u nu jeb’i ko nesta, xo na jeb’i ke ya nguaru o jyoku;

c) Nu ngunxoru ne pjons’u jango rga ngara na jo’o ñe nzhixu, ra nu’u k’e skuama k’o ra unu ye ndixu ra ja’a ñe ngeje

nrexe k’o pjuruji ma ga mapjuji.

d) K’a munro ra mama kjo ngek’o ra trunu pjoxte nza kja mama nu tjurujnu;

e) K’a munro arkate k’a nu’u kjo pepji ngek’a ra jizhi k’o ngek’o o ngich’i kja pjoxte ñe ra ngos’u yo ndixu yo o

ngich’i kja pjoxte. K’o dya o ndixu in pjoxte ra ngejinetr’o kja skuama k’o ra nreb’e;

f) Nu ja ba ra un uji yo merio ne pje ma pa’a ra chun uji nu chopj u jentjo ra mama nu ngumpjoxte ko kjaji nu b’epjijnu;

g) Nu ka ra unuji merio, mo nu xa ko ra pjons’uji dya ra ma’a tu’u ko ra unu, mo ya kjogu 60 pa’a ñe ko ya manji ke ro ma’a, nu Pjoxte

ra manji pje ra tsjaji, ñe ra unu na d’año xa ko ya teb’e;

h) Ra chunu ko pjenda ra unuji yo b’ejña;

i) K’a munro arkate k’a nu’u jango gua pepjiji ngek’ua ra jizhi jango rga pepjiji ra mbo’o, jango ga juajnuji ñe jeko b’ezhiji

ngek’ua ra ngichiji nu kja mbos’u; ñe


j) K’a munro k’a pepji ra jmutu k’a munro yo ndixu ko ra pjons’uji.

Dyakja ra unuji pjoxte ma dya ra dyaraji k’a mamaji k’a unu n’ako jmuru nte’e ye pjoxte o ma n’año k’o ri kjaji ka yo

nte’e yo resibo pjoxte nza kja ra pjons’u yo politiko.

9.2 Ma ra potu yo ndixu

Ma ra mbedye pork’e mama na skuama k’a munro arkate ngekua ra potr’pu yo chju’u nu jango ra jñasb’e in chju’u yo

ndixu yo teb’etrjo k’a nre’e nu mbos’u ñe jñuns’u nzi na ndixu k’u dya pes’i nu mbos’u.

K’a arkate mama k’a pepji ra xipji k’a munro nte’e k’o a potr’puji ñe ra unuji na pjoxtje nreze ma ra ngichiji nu kja

mbos’u, jango ga mindya k’a merio.


Nrexe k’e munro ñe yo ngumpjoxte k’o ra pepji na jo’o ñe ra unuji k’o ne jyod’u ngek’ua dya ra pomu k’o kjaji s’od’u o ra

jyas’a ka k’o n’año b’epji k’o ximi pjos’uji k’o nte’e kja jñiñi o k’o kja’a nu arkate.

Ra so’o ra dyedyi yo b’epji k’o yo pepji kja jñiñi ngek’ua ra pjos’uji ra pepjiji nu ra unuji mbos’u, nzi ga kja’a k’o mama

jango s’od’uji merio ñe ye t’angunxoru ne k’o n’año nzumu, ngekua ra dyaraji na jo’o ye skuama k’o nu mbos’u ye nte’e

yo pjos’uji ñe ra jmuruji yo nte’e mbara jichi jeko ra tsjabi kja jñiñi.

Nu munro CEMYBS ñe ko te’e ko pjos’uji so’o ra kaxante k’o mamaji ma jmuruji ngek’ua ra tsjaji k’o mama k’a munro k’a

pjons’u na nrixu nza kja mama nu xiskuamajnu.

11. Jango rga ngichiji yo nte’e

Ma ra pepjiji ñe jango rga pjepjiji nu kja mbons’u teb’eji k’a munro k’o me yo nte’e k’o nreri menzumu nu kja munro

arkate.

K’e nte’e b’ejña ñe nrixu ko ra tr’unu pjoxte, ra pjoxanteji kja jñiñi ma ra matr’uji ñe yo n’año munro k’o ne ñ’eje kja

ngunxoru ñe jñiñi.

12. Jango rga mama

12.1 K’o d’año jango ra mama

Ra mama ja ba ra pepjiji nu b’epjijnu jango ga kja nu mbos’u jango ga mama nu tjuru jmu’u ñe jango rga ma mama k’a

munro nte’e.

K’e jña’a o tjuru k’o mama jango rga pepjiji je ra mbedye kja t’askuama nu ña’a k’a arkate “Gaseta nu arkate” k’e kja jeb’i

k’u chju’u Web nu munro k’o pjons’u nte’e ñe k’o ja ju nzhixu k’e pjons’u nu CEMYBS, texe a kjanu.

Jango ga mama k’e jña’a k’o kis’i kja ts’ijña dyech’a jñincho 18 nu tjurujnu, texe k’e xiskuama k’o rga jyod’uji mbara ra

mamaji k’o kjaja nu pjons’u o nte’e, ra mama a kjaba:

“NUJNA B’OS’UTE DYAK’O IN TSJAJA, DYA PESK’O RA NU’U YO JMURU TE’E. DYA SO’O RA USAJI N’AÑO B’EPJI NU JANGO DYA

PJOS’UJI NTE’E K’A DYARGA JO’O RGA PEPJI NUBA B’OS’URE RA WENCHIJI ÑE RA MATR’UJI KJA ARKATE JANGO GA MAMA K’A

TJURU JMU’U”

12.2 Matr’u nte’e

Nu matr’u nte’e ra unu k’a arkate a Ts’ib’ondo a B’ondo ngeje nu CEMYBS, ra mama nza kja ra mama yo munro te’e o nu jmute

normatiba.


Nu munro CEMYBS nu pjons’u nzhixu ra ngaja k’a xiskuama nu kis’i in chju’u yo ra mbos’uji jango ga mama ko kis’i kja

xiskuama ts’ijña VIII dyech’a yeje 12 tjuru jmu’u nu mama jango ga pepjiji ne jango rga mbaraji k’o tsja’a a ts’ib’onro ñe yo

o jñiñi.

14. T’epi

Nu munro pjos’u nzhixu ra nu’u nu b’epji mbons’u, jango ga mama k’e jña’a k’o tsja’a ngekua ra mama k’a munro nrexe

k’a ja’a ma ra jmuruji.




So ra tsjaji ngenrra zo ri ngextjo natjo na kje’e k’a ra nu’u k’u CIEPS k’a ra joku na jo’o ra tsjaji ra b’epji k’o mbons’u.

15.2 Kjapuji nguenra k’o a pjonguji

K’a munro CEMYBS k’a pjos’uji nzhixu ra mama ja ga kja’a k’a a pe gi ñe k’o nte’e k’o pjos’uji tsjema tsjema k’o kja

munro nu CIEPS, ra unu na nde’e ñe nu yeje mo ya ra nguaru, nza kja mama nu jeb’ijnu.

16. Nu’u, janga kja k’a ra tsja’a ñe ko taka

Nu nu’u, ja ga kja’a k’a ra tsja’a ñe janra k’o unuji mbons’u, ra mimi k’a Organo nojo k’u ra nu’u a Ts’ib’onro a B’ondo ,

k’a arkate munro nu sekretaria k’a ne ñeje a ts’ib’onro a B’ondo ñe k’a nu’u kjo pepjiji ñe jmutu CEMYBS, yo nre’e a

mbo’o na munro nu pjons’uji ye nzhixu nu jango ra nuji jango rga unuji k’o pjoxte yo nte’e yo ra tr’unu.

17. Mapju ñe mama k’o dya jo’o kjak’uji

K’o dya neji, mamaji k’a dya ga ja’a k’o tsja’a, nu unuji pjoxte ñe jango ga unuji ye pjoxte, so’o ra nu’u k’e nte’e

b’ejña k’o unuji pjoxte o k’e nte’e kjo jñiñi, ga kjaba:

a) Ra dyopjuji k’o neji:

Nu jana katr’b’aji jeb’i k’a pjos’u nzhixu k’a CEMYBS.

b) Kja ña’a na je’e :

Kja munro CEMYBS pjos’u nzhixu kja pezhe 01 (722) 2 13 89 15 ext. 229, ñe kja nengumu k’a arkate Ts’ib’ondo (CATGEM), nu

jango dya ra ts’ontr’u 01 800 696 96 96 a mbo’o nu Tab’ondojnu ñe a nre 070 a Zumi ñe kja yo jñiñijnu.


K’o b’ub’u kja ne korreo elektroniko [email protected], ñe www.secogem.gob.mx/SAM.

d) Mo ri Mats’e

K’a munro mbo’o nu CEMYBS, ñe k’o ngunarkate k’o nu’u kjo pepjiji kja jñiñi ñe k’a enbi in b’epji k’a munro k’a ne

ñ’eje merio kja Ts’ib’ondo a B’ondo.


NAJA. Jizhiji nu xiskuama ja rga pepjiji kja in t’axiskuama nu arkate “Gaseta yo Arkate”.

YEJE. Ye jñaya ra tsjajiya k’a na yeje na pa’a ma ra jizhiji nu kja in taxiskuama “Gaseta yo Arkate” ñe ra mintr’inu ma

dyak’o ra potr’puji nu jango ra unuji pjoxte.

JÑI’I. Ra pjongu na xiskuama ko ra mama yo jña’a ko kuatuba mba ra paraji na jo’o pje ra tsjaji.

NZIYO. Mo

ra unu yo pjenda pjons’uji ra unu ngextjo mo kja’a merio kja b’epji o kja yo Ngumpjoxte.

TS’ICH’A. Textjo ko dya mama nu xiskuamajnu ra so’o ra mama ja ba ra tsja’a nu jmute normatiba.

A Jñiñi Zumi Lerdo, nrajñiñi, Ts’ib’ondo a B’ondo k’a be 29 ne pa’a, ne naja zana ne kje’e 2015.

JMU’U C.P. MARÍA MERCEDES COLÍN GUADARRAMA

NU BOKAL KJA NE NGUMU NDIXU K’O PJOXTE

Nujna b’os’ute dyak’o in tsjaja, dya pesk’o ra nu’u yo jmuru te’e. Dya so’o ra usaji n’año b’epji nu jango dya pjos’uji

nte’e k’a dyarga jo’o rga pepji nuba b’os’ure ra wenchiji ñe ra matr’uji kja arkate jango ga mama k’a tjuru jmu’u”

Traducido por:

Lengua Mazahua:




S U M A R I O - Estado de...

Documents

Transcript of S U M A R I O - Estado de...