Agurtzane Lauzirika Zugazaga
Hizkuntza eta Literaturaren Didaktika Saila
Begoñako Andra Mari Irakasleen Unibertsitate Eskola, BAM
ARIKETA AURRE IRITZIAK ERAKARTZEN
Ignlaertrkao ubinerisate baetk eign deun
ikrektea baetn arbaera, lertak idzaetko
odenrak ez du baetre gantrriarzik,
ipnotratnea den barkraa da lheneegno eta
akzen leratk bree leuakn etogea. Bstee lerta
gtuizak gztuiz txrtao eogdna ere, azroraik
gbae ikaurrikro dzuu. Hoenn zeigarita da ez
duitugla leratk bnaan-bnaan ikarurzetn,
hizatk orsoik bigretzaen dugitu.
ARIKETA
AURRE IRITZIAK ERAKARTZEN
Plot ro nik garnalan traletu nuen. Lango bat ñortu nuen. Magnea tringlatzen zegoen pailufoki. Ez zuen puruliatu. Kari motoa eta Kari lotoa zeuden nire jruluan taralaratzen. Zornioki zeuden fratzen. Nik orlenki amutegitu nien Kari motoari eta Kari lotoari. Ez zuten tangrunik ere fuletu. Jalo ez nuen sislegitu ere. Nik xaxa arjatu nuen. Engatu nuen pordikiro.
Galderak: 1.Non traletu zuen autoreak Plot ro? 2.Magnea puruliatu zuen? 3.Nor zegoen taralaratzen jruluan? 4.Zornioki ala fornioki egon ziren fratzen? 5.Arjatu zuen ala ez?
ARIKETA
AURRE IRITZIAK ERAKARTZEN
C13R70 D14 D3 V3R4N0
3574B4 3N L4 PL4Y4
0853RV4ND0 A D05
CH1C45 8R1NC4ND0 3N
14 4R3N4, 357484N
7R484J484ND0 MUCH0
C0N57RUY3ND0 UN
C4571LL0 D3 4R3N4 C0N
70RR35, P454D1Z05
0CUL705 Y PU3N735.
CU4ND0 357484N
4C484ND0 V1N0 UN4 0L4
D357RUY3ND0 70D0
R3DUC13ND0 3L
L10R4R, P3R0 3N V3Z D3
350, C0RR13R0N P0R L4
P14Y4 R13ND0 Y
ABIAPUNTUA
Irakurketaren prozesuan
derrigorrezkoak diren abileziak
edo teknikak, mekanikoak eta
pertzepziorako baliogarriak izan
arren, hauekin ez da ULERMENA
lantzen. http://edaicvarela.blogspot.com.es/2012/03/pl-inicial-y-1er-ano-situaciones.html
ABIAPUNTUA
ORDUAN,
AURRERA DARAMAGUN
BIDEA TESTU BAT ULERTZEAK, ZER DAKAR?
Elkarreraginduna
TESTUA IRAKURLEA
Estrategiak erabiliz
Sistematikoki landuz gero irakurleak
errazago berenganatzen ditu ekintzak eta
irakurle trebe, aditua, eta AUTONOMO
bihurtzen da.
IRAKURLEAK
DAKARTZA:
TESTU BAT ULERTZEAK, ZER DAKAR?
Aurre-ezagutzak:
Ezagutza linguistikoa, munduaren
ezagutza, gaia, testu-motak eta generoen
ezaugarriak
Irakurtzeko helburuak:
Informatuta egoteko, informazio bat
lortzeko, ikasteko, denbora pasatzeko,
gozatzeko …
TESTUAREN
EZAUGARRIAK:
TESTU BAT ULERTZEAK, ZER DAKAR?
Koherentzia eta argitasuna,
Planifikazio egokia, zuzena eta
ezaguna,
Zuzentasuna eta egokitasuna,
Hiztegia, erregistroa, sintaxia,
estilo egokiak eta zuzenak ere.
IRAKURLEAREN
ESTRATEGIAK
TESTU BAT ULERTZEAK, ZER DAKAR?
a) Zer dira estrategiak?
b) Zergatik dira garrantzitsuak?
c) Zeintzuk dira?
DEFINIZIO BATZUK a)-ZER DIRA ESTRATEGIAK?
“Procedimientos de carácter
elevado, que implican la presencia
de objetivos que cumplir, la
planificación de las acciones que
desencadenan para lograrlos, así
como su evaluación y posible
cambio.” (Solé 2006: 59)
DEFINIZIO BATZUK a)-ZER DIRA ESTRATEGIAK?
“Acciones cognitivas y lingüísticas que los lectores ponen en ejecución para alcanzar un objetivo de lectura y también para enmendar, redireccionar o reorganizar un plan de lectura determinado al ver que no tiene éxito la tarea.” (Parodi 2010: 98)
DEFINIZIO BATZUK a)-ZER DIRA ESTRATEGIAK?
“Conjunto de procedimientos que
un lector pone en juego para
construir una representación
mental de lo que va leyendo.”
(Parodi 2010: 97)
ESTRATEGIEN EZAUGARRIAK
b)-ZERGATIK ESTRATEGIAK?
1. Ez da prozedura mekaniko bat: goi-mailako prozedurak dira:
Erakusten dute zein izan daitekeen
biderik eraginkorrena. “Susmo inteligenteak” dira (Solé 2006:
59). Horregatik egoera bakoitzean
kontestualizatu egin beharko da arazo konkretu bat konpontzeko.
ESTRATEGIEN EZAUGARRIAK
b)-ZERGATIK ESTRATEGIAK?
2. Estrategiek auto-direkzioa (helburu bat dago eta horren kontzientzia argia dago, horren arabera zein bide hartu aukeratzen da) eta auto-kontrola (helburuaren arabera norbere portaera hausnartu eta ebaluatu egiten da, eta behar denetan aldatu) suposatzen dute.
3. Norberak kontrolatu eta planifikatu behar
du bide egokia. Prozedura mekanikoetan, ostera, ez da pentsatu behar, automatikoa da.
IKASKETAK eta ESKOLAKO EGINBEHARRA
b)-ZERGATIK ESTRATEGIAK?
Ulermen estrategiak prozedurak badira, irakatsi egin behar dira eta irakatsi daiteke.
Eta goi mailakoak badira, ezin dira irakatsi errezeta edo teknika konkretu moduan.
Nola?
Egoera bakoitzean erabaki konkretuak hartu behar dira eta ez dute balio “berdin-berdin” beste egoera baten errepikatzeko. Baina prozedura orokor batzuk ikasiez gero, beste egoera berri batzuetara aplikatu eta transferitzeko balioko dute.
Horregatik garrantzitsua da testu mota ezberdinak lantzea.
I)- MIKROESTRATEGIAK
/MIKROABILEZIAK
Kodifikazioa
Lerroaren
jarraipena
Hitzen
konposaketa
Ideien adierazpena
II)- MAKROESTRATEGIAK
/MAKROABILEZIAK
Hipotesiak
Antizipazioak
Baieztapenak
Ideia nagusiak
identifikatu
Inferitu
Hierarkizazioa
Laburpena
Interpretazioa
MIKRO eta MAKRO c)-ZEINTZUK DIRA?
MIKROESTRATEGIAK HITZEN ETA IDEIEN ANTIZIPAZIOAK
ZAKURRA, KATUA ETA SAGUA
Orain dela urte asko herri txiki batean bazen familia bat etxe zahar batean bizi zena. Etxe hartan animali ugari sartzen ziren, baina batez ere saguak, txakurrak eta katuak.
Egun eguzkitsu batean __________ mendira joan ziren bazkaltzera eta animaliak ____________.
Baina _______ ez zen hutsik gelditu, txakur bat, katu bat eta sagu bat gelditu zirelako.
MIKROESTRATEGIAK
LERROEN JARRAIPENA ETA LINEARITATEA
URKIOLAKO PARKE NATURALAREN FAUNA
• Haitzak, hain zuzen ere, garrantzi handikoak dira faunaren
• ikuspegitik; izan ere, sai arreak, sai zuriak eta belatzak, besteak
• beste, bertan dute bizilekua. Ugaztunen artean lepahoria
• nabarmendu beharra dugu, bai eta, hain ugariak ez badira ere,
• basurdea eta orkatza ere.
MIKROESTRATEGIAK
HIZKIEN FORMA
MIKROESTRATEGIAK
HITZEN KONPOSAKETA
Berta lanean hasi zen: _ puztutik / putzutik _ ur-galdara bat ateratzera joan zen, baina denbora gehiegi pasatu zen eta _ tximinotik / tximiniatik _ behera etorritako haize hotzak eta euri busti boladak _ txindorral / txingarrak _ itzali zituzten.
-Zer egin behar dut orain? Nola _ puztuko / piztuko _ dut?
MIKROESTRATEGIAK
ONDORIOAK ESKOLARAKO
Ikasleari irakurtzen irakatsi: mikroabilezia
guztiak. Honekin tresna bat irakasten da eta
normalean tresna hori ondo irakasten da.
Bide desberdin erabiliz(lexikala edota
fonologikoa) egin dezakegu hori.
Baina
Ulermena bermatzeko makroestrategia
semantikoak irakatsi behar dira ikaslea
irakurle aditua bihurtzeko.
ZER DIREN MAKROESTRATEGIAK
1.Goi-mailako prozedurak dira:
biderik eraginkorrena erakusten dute. “Susmo inteligenteak” dira (Solé 2006: 59).
Estrategiak independenteak Estrategiek auto-direkzioa eta auto-
kontrola suposatzen dute.
2. Norberak kontrolatu eta planifikatu behar duen bide egokia.
ZEINTZUK DIREN
MAKROESTRATEGIAK
ANTIZIPAZIOAK
HIPOTESIAK
INFERENTZIAK:
TESTUALAK
TESTU KANPOKOAK
HIERARKIZAZIOA
LABURPENA
INTERPRETAZIOA
ZEINTZUK DIREN
ANTIZIPAZIOAK
Testuan agertzen den informazioei aurrera hartzeko gaitasuna da. (Ziurtatu behar da ordura arte irakurritakoa ondo ulertuta dagoela, hau da, testuaren zentzu osoa ulertu dugula)
Zentzua ulermenaren autorregulazioa
ZEINTZUK DIREN HIPOTESIAK
Zerbait azaltzeko edo frogatzeko abiapuntutzat hartzen den frogatu gabeko behin-behineko baiezpena, gerora egiaztatu behar dena.
Estrategia honekin jabetuz gero, irakurketa arinagoa eta zehatzagoa lortzen da
Liburu honen azalean argazki bat agertzen da, zerena da?
Liburutegitik atera dut eta apal honetatik hartu dut, beraz, asmatuko zenukete animali honi buruz zer esango duen liburu honek?: Ipuina kontatuko du,
zelakoa den bere bizimodua azalduko du,
nolakoa den deskribatuko du,
zer egin behar den halako animali batekin aurkituz gero?
GALDERAK
ZEINTZUK DIREN INFERENTZIAK
Elementu desberdinak erlazionatu azken
esanahi osoa eta osatua lortzeko. Beti
testuinguruaren arabera.
Testualak (barne inferentziak): testuan agertzen
diren informazio desberdinak elkar erlazionatu
Estratestualak (kanpo inferentziak): testuan
agertzen diren informazio batzuk eta
kanpokoak, hau da, gure errealitatea edota
erreferentea kontutan izanda garatzen ditugun
informazioak, elkar erlazionatzea.
ABEREEN BATZARRA (…) Baina apoak, zapoak, uretan, honela zioen: —Ergel ez besteak! Ni ez noa lanera! Ura freskoa dago, eta zeinen ederra den hementxe lo hartzea... Horrela egin zuen zenbait igandetan, hontzak berriro batzarra deitu zuen arte.(…)
Koldo Izagirre
http://www.nabar.com/eu/?o=5&i=06
Igande baten soilik ala askotan ez zen joan ? Zelan dakizu? Zein izan da testuak eman dizun pista?
“berriro” hitza agertzen denean, zer nahi du esan? Aurretik batzarrak egon dira? Konproba dezakezu? Zein paragrafoetan dio hori?
GALDERAK
ZEINTZUK DIREN HIERARKIZAZIOA
Gai nagusia eta azpi-gaiak identifikatu.
Ideien arteko loturak eta erlazioak
identifikatu.
ESKEMA, MAPA KONTZEPTUALA
Izenburua
Azpititulu
1
Azpititulu
2
Azpititulu
3
TXANOGORRITXU
Bazen behin Txanogorritxu izeneko neska polit bat. Egun batean bere amak amonaren etxera joatea esan zion pastelak eramateko, gaixorik zegoen eta. Txanogorritxuren amak basoan kontuz ibiltzeko esan zion, otsoa zegoelako. Txanogorritxu basotik joan zen lasai-lasai baina bat-batean otsoa agertu zen. Otsoa Txanogorritxuri nora zihoan galdetu zion eta bera amonaren etxera zihoala erantzun zion. Otsoa, oso gezurtia zenez, Txanogorritxuri bide batetik joatea esan zion, laburrena zela eta, baina luzeena zen. Otsoa, nola ez, laburretik joan zen eta amonaren etxera lehena heldu zen. Heldu eta gero,otsoa atea jo zuen, baina Txanogorritxuren ahotza ipiniz. Amona irekita zegoela esan zion eta otsoa sartu zen. Amona, otsoa zela jakinik, oihuka joan zen etxe osotik. Txanogorritxu oraindik ez zen amonaren etxera heldu baina bidean zehar lore polit batzuk hartu zituen. Txanogorritxu amonaren etxea bidetik ikusten zuen eta otsoa Txanogorritxu urbil zegoela jakinik amonaren jantzia ipini, ohera sartu eta pixka bat itzaron zuen Txanogorritxu atea jo arte. Txanogorritxu azkenik heldu zen eta atea jo, sartu eta ohean jesarri zen. Amona pixka bat arraro ikusi zuen, eta esan zion: -Amona, amona ze sudur handia daukazun. Eta otsoa erantzun zion: -Zu hobeto usaitzeko. Eta Txanaogorritxu berriz:……
Laura Garcia
Pertsonaiak/gertaerak Txano
gorritxu
otsoa ama amama heiztaria
Hasieran:
Aurkezten da pertsonaia
nagusia eta istorioaren
zergatia
x x
Txano gorritxuk ez dio
amari kasurik egiten eta
basotik doa eta orduan, … x x
………….,….
……………… , ………
ZEINTZUK DIREN LABURPENAK
Ideia globalaren identifikazioa + testuaren
helburua + igorleak aurkezten digun eskema.
BERFORMULAZIOA
(Informazioko testua)
Inplizitoki agertzen den informazioa identifikatu: Testuaren zentzua
identifikatu: zer dio? Zertarako? Nola dio?
Kanpo inferentziak eginez testuinguruetako eduki zehatzak eta egokiak erakarri
Azken balorazioa
ANALITIKOA:
datuak + erreferentea
APREZIATIBOA:
Datuak + erreferentea + erreferente pertsonala
ZEINTZUK DIREN INTERPRETAZIOAK
NOLA IRAKATSI? OINARRI OROKORRAK
Irakurketaren helburu errealak
(funtsezkoak) aurkeztea gelako egoera
errealak aprobetxatuz.
Testuen ulermena landu testu bat
irakurtzeko beharra dagoenean.
Irakaslea irakurketaren prozesuaren eredua
izan behar da: nola egiten du berak?
Ez da gauza bera ulermena lantzea eta
ulermena ebaluatzea.
NOLA IRAKATSI
https://www.youtube.com/watch?v=gqzjdHLQi3I
(Ana Mª Kaufman) (*)
IKASLEAK IRAKURTZEN DU IKASLEAK IDAZTEN DU
BAKARKAKO IRAKURKETA BAKARKAKO IRAKURKETA
IRAKASLEAREN BIDEZ IRAKASLEAREN BIDEZ
NOLA IRAKATSI? GALDERAK EGIN
Irakurketa lantzeko galdera pertinenteak egin behar dira, hau da, zailtasun bat dutenak.
Edozein galderarekin lantzen dugu ulermena?
Edozein galderarekin edozein estrategia landu daiteke?
BALDINTZAK:
NOLA IRAKATSI-SEKUENTZIA GLOBALAK
Edozein testu mota landu daiteke.
Irakurketa ikasleak, zein irakasleak egin
dezake.
Prozesua irakatsi behar da ikasleen
autonomia lortzeko. Horretarako testu bati
egin beharreko galdera motak irakatsi
behar dira.
PROZESUA
NOLA IRAKATSI-SEKUENTZIA GLOBALA
Ikasteko modu sistematikoan lan egin behar da.
Prozesua automatizatzeko irakurketaren hiru momentu desberdindu behar dira:
Irakurri aurretik
Irakurri bitartean
Irakurri ostean
http://edaicvarela.blogspot.com.es/2012/03/pl-inicial-y-1er-ano-situaciones.html(*)
ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK
Cassany, D. (2004). “Las palabras y el escrito”, Red ELE, 0. [www dokumentua] URL: http://www.educacion.es/redele/revista/pdf/cassany.pdf (Azken sarrera: 2011-03-22).
Cassany, D., Luna, M. eta Sanz, G. (2007 [1994]). “Comprensión oral” eta “Comprensión lectora” in Enseñar lengua, (2. ed.) Barcelona: Graó, 100-133 orr. eta 193-256 orr.
Clemente Linuesa, M. (2008). Enseñar a leer. Pirámide.
Colomer, T. eta Camps, A. (1996). Enseñar a leer, enseñar a comprender (Madrid: Celeste).
Eusko Jaurlaritza (2010). Guía de buenas prácticas: el profesorado ante la enseñanza de la lectura. [www dokumentua] URL: http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dia6/es_2027/adjuntos/RecursosParaLaInclusion/ensenanza_lectura_c.pdf (Azken sarrera: 2011-03-22).
García Madruga, J.A. (2006). Lectura y conocimiento. Barcelona: Paidós.
ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK
Moreno Bayona, Víctor (2005). Zergatik irakurri? Ulertzeko. Nafarroako Gobernua. (Gaztelaniako bertsioa: Leer para comprender, 2003).
OECD-PISA (2011). PISA 2009 Euskadi: Informe de evaluación. ISEI-IVEI / OECD. [www dokumentua] URL: http://www.isei-ivei.net/cast/pub/pisa2009/PISA2009-EUSKADI-1INFORME.pdf (Azken sarrera: 2011-03-22). (Aurreko azterketen emaitzak, ISEI-IVEIren (www.isei-ivei.net) eta MECen (www.ince.mec.es) web orrietan.)
Ruiz Bikandi, U., ed. (2009). “Ahozko ulermena eta adierazmena” eta “Ahozko hizkuntza irakastea”, in Bigarren hizkuntzaren didaktika Haur eta Lehen Hezkuntzan. Euskal Herriko Unibertsitatea, 157-178 orr. Eta 179-26 orr. (Gaztelaniako bertsioa: Didáctica de la segunda lengua en educación infantil y primaria, 2000.)
Sanz Moreno, Ángel (2003). Ulermenezko irakurketa eta DBH-ko eskola testuak. Nafarroako Gobernua. (Gaztelaniako bertsioa: Cómo diseñar actividades de comprensión lectora: 3er ciclo de Primaria y 1er ciclo de la ESO).
ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK
Solé, I. (1997). “Estrategias de lectura y aprendizaje
autónomo”, in Pérez Cabaní, M.L. ed. La enseñanza y
aprendizaje de estrategias desde el currículum. Barcelona:
HORSORI, (pp.101-116).
Solé, I. (2008). Estrategias de lectura. Barcelona: Graó.
Tapia Alonso, J. (1992): Leer, comprender y pensar. Nuevas
estrategias y técnicas de evaluación. Madrid: MEC.
Vidal-Abarca, E. eta Martínez Rico, G. (1998). “¿Por qué los
textos son difíciles de comprender? Las inferencias son la
respuesta”, Textos de Didáctica de la Lengua y de la
Literatura, 16, 85-97. Barcelona: GRAÓ/ICE.
Top Related