Gizarte Zientziak
2
12
Hasteko
•Behatuirudiari.Irudikatuetaazalduzeraridengertatzen.
•Zeindiraprotagonistak?Zerkbatzenditu?Nondaude?
•Zureauzoan,bizilagunenartean,egitenalduzueherri-bazkaririk?
•Zerjaiospatzendirazureherrianedohirian?•Zerkdesberdintzenduzureherriabesteetatik?Azaldu.
GURE INGURUNEA Hauteskundeetara aurkeztuko gara!
ERRONKA 1
12 Askotariko adimenakhamabi
23. orrialdea
13
Pertsonak elkarrekin bizi gara ingurune batean, eta espazio, lagun, ohitura eta jokabide berak ditugu.
1 Itsatsi irudi bakoitza dagokion lekuan.
1Hauteskundeetara aurkeztuko gara!
hamahiruAskotariko adimenak
Herriko festak une ezin hobea dira, espazio publikoez gozatzeko eta auzokideak ezagutzeko. Kontzertuek, errezitaldiak, ikuskizunek… gure kultura osatzen dute, eta ezagutu egin behar ditugu, bai eta haietaz gozatu ere.
Gure herriko monumentuak, museoak eta eraikin historikoak bisitatzea lagungarria da gure arbasoak nola bizi izan ziren ulertzeko. Hala, hobeto uler ditzakegu gure orainaren alderdi asko.
Gure herrietan eta hirietan zenbait hizkuntza hitz egiten dira, eta jatorri eta ideologia bat baino gehiago bizi dira leku berean elkarrekin. Aniztasun hori aberasgarria da gure kulturarentzat.
23. orrialdea
14 hamalau
1AUZOA, UDALERRIAN 2 Behatu arretaz herri honi. Identifikatu:
UDALETXEA - PArKEA - ANBULATOrIOA - AUTOBUSAESKOLA - MErKATUA - UDAL IGErILEKUAK
3 Zertan dira desberdinak merkataritza-establezimendu hauek?
MErKATUA - MErKATArITZA-GUNEA - DENDA - SUPErMErKATUA
Heerri bateko kaleetan era askotako etxebizitzak daude: etxebizitza-blokeak, bizitza bakarreko etxeak… Eraikin batzuk altuak dira, eta beste batzuk, baxuak; eraikin modernoak daude,
eta denboraren joanean iraun duten eraikin zaharrak.
Halaber, berdeguneak, monumentuak, kirol-
instalazioak eta dendak ere badaude, besteak beste. Saltoki
batzuetan produktuak saltzen dituzte, eta beste batzuetan zerbitzuak eskaintzen, hala nola ile-apaindegietan eta
gimnasioetan.
GYM
Herrian, gure auzoko pertsonekin, eskolako lagunekin… bizi gara. Kultur etxeak eta auzo-elkarteak daude, eta haietara joan gaitezke, elkar hobeto ezagutzeko eta auzoko bizitzan
parte hartzeko.
Zerbitzu publikoek gure ongizatea bermatzen dute: osasun-etxeak,
kaleen garbiketa, eskolak, udaltzaingoa, garraio
publikoa…
Udala arduratzen da zerbitzu horiek antolatzeaz. Alkatea da ordezkari nagusia, eta
zinegotziekin batera, zerbitzuek ondo funtzionatzen dutela zaintzen du. Zinegotzi
bakoitzak zerbitzu bat du bere ardurapean: hezkuntza,
osasuna, parkeak eta lorategiak, kultura, garraioa…
4 Ikertu zer zerbitzu publiko dauden zure herrian.aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
– Ezagutzen al duzu zerbitzu horietan lan egiten duen inor? Zer lanbide dute?
hamabost 15
KULTURA- ETXEA
LATEGIA
16 hamasei
1ETXEANEtxean, antolatu egiten gara lanak egiteko, eta hala, denak egoki funtzionatzen du, eta gustura sentitzen gara.
5 Zer ohiko lan ikusten dituzu irudi hauetan? Etxean, noren ardura da lan horiek egitea?
6 Azaldu zure ikaskideei zer ardura dituzun etxean. Zure ustez, zer alderditan hobe zaitezke?
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Jolas
-parke
ra!
17hamazazpi
ESKOLANEskolako kideak ere antolatu egiten dira.
1
7 Osatu zerrendako hitzak erabiliz, eta idatzi zure eskolan nork betetzen duen postu hori.
garbitzaileek - ikasleok - sukaldariek - gurasoekzuzendaritzak - irakasleek
8 Osatu zure eskolari buruzko fitxa hau:
aaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaa
Eskolaren izena: aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Helbidea: aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa Udalerria: aaaaaaaaaaaaaaa
Telefonoa: aaaaaaaaaaaaa Web-orria: aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Zer irakaskuntza ematen dituen: Haur H. Lehen H. Bigarren H.
Batxilergoa Lanbide Heziketa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa eskolarik onena aukeratzen dute guretzat, eta ikasten laguntzen digute.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaa irakurtzen eta idazten irakasten digute, eta jarduerak eta ibilaldiak antolatzen dituzte.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa janaria prestatzen dute.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ikasi eta ondo pasatzen dugu, eta hazi egiten gara.
aaaaaaaaaaaaa eskolako kideak antolatzen ditu.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa instalazioak garbitzen dituzte.
18 hemezortzi
1 HORNITU EGITEN GARA…Produktu batek bide luzea egin behar du gure etxeetara iritsi baino lehen. Erreparatu adibide honi.
9 Lotu testu bakoitza dagokion eszenarekin.
10 Zer langilek hartzen dute parte landako sagar bat zure etxera fruta edo marmelada eran iristeko prozesuan? Idatzi.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Nekazariak lehengaia naturatik eskuratzen du, eta
fabrikatzaileari saltzen dio.
Garraiolariak lehengaia fabrikara
eramaten du.
Fabrikatzaileak lehengaia produktu
landu bihurtzen du, eta merkatariari saltzen dio.
1 kg fruta = 50 zentimo
1 kg fruta ontziratzea = 30 zentimo
1 poto marmelada prestatzea = 70 zentimo
TUTTIFRUTI
1 kg fruta garraiatzea = 20 zentimo
aaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaa
hemeretzi 19
Garraiolariak salgaia berriz garraiatzen du. Oraingoan,
saltokira eramaten du.
Merkatariak produktua salgai
jartzen du.
Bezeroak produktua erosten
du, eta bere gogara kontsumitzen du.
11 Zein da Tuttifruti markako poto bat marmeladaren azken prezioa? Eta kilo bat sagarrena?
1 kg fruta = 50 zentimo
1 kg fruta ontziratzea = 30 zentimo
1 kg fruta garraiatzea = 20 zentimo
Garraioa:1 kg fruta ontziratu = 20 zentimo1 poto marmelada = 10 zentimo
Saltzailearen etekina:50 zentimo produktuko
20
Erresuma Batua Japonia Maroko Estatu Batuak
Libera esterlina Yena Dirhama Dolarra
hogei
Produktu bat erosten dugunean, ordaintzeko zenbait modu ditugu.
Munduan zehar
12 Idatzi irudi bakoitzaren azpian dagokion hitza.
txartela - eskudirua - txekea
Antzinarotik dago merkataritza, baina dirua ez. Dirua asmatu aurretik, trukearen bidez egiten ziren salerosketak. Askotan, alea edo ganadua erabiltzen zituzten ordaintzeko.
Europako herrialde askok euroa erabiltzen dute, baina munduan beste diru batzuk ere badaude:
Txanponak edo billeteak. Zuzenean ordaintzen da, eta kanbioa itzultzen da.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Bankuko paper batean zenbatekoa idatzi eta sinatu egiten dugu. Paper hori bankuan ematean kobratzen du merkatariak.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Saltokiko makina batean sartzen da. Kodea markatu, eta bankuak gure banku-korronteko diruaz ordaintzen du.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Zure oiloe-tako bat
behar dut.
Bi zaku gariren truke emango
dizut.
21hogeita bat
KONTSUMITU ETA AURREZTEN DUGU
1
13 Alderatu egoera hauek. Markatu, zure ustez, kontsumo arduratsua adierazten dutenak. Zer aholkatuko zenieke gainerako egoeretako protagonistei?
14 Taldeka, prestatu antzerki txiki bat. Familia bat izango zarete, eta etxeko ekonomia antolatzen saiatuko zarete!— Idatzi zerrenda batean zuen gastuak eta
diru-sarrerak (zenbatekoak ez, kontzeptuak). — Ez ahaztu aparteko gastuak: oporrak,
opariak... — Bukatzeko, pentsatu zer egin dezakezuen
aurrezteko.
Antzeztu eszena, eta entzun gainerako ikasleen iritzia. Gehiegi gastatzen ari al zarete? Zer gastu saihets ditzakezue? Zein gastu egin behar dira ezinbestean?
Gastuak Diru-sarrerak
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Futboleko baloia nahi dut, baina 3 euro ditut bakarrik. Ez du axola...
gorria erosiko dut!
3 euro baino ez ditut, eta uztai horrek zoratuta nauka. 2 euro aurreztu eta
erosiko dut.
Aldizkari hau nahi dut, baina 1 euro falta zait. Gurasoei eskatuko diet,
eta bihar itzuliko naiz.
Oso gogoko dut, baina 1 euro falta zait. Bihar ordainduko diodala esango diot
saltzaileari.
3
5 3 5 3
22 hogeita bi
1
– Hitz bakoitza erabiliz, egin esaldi bat eta erakutsi zure taldekideei. Denon artean, zuzendu eta osatu.
– Bukatzeko, idatzi zortzi esaldiak kartel batean, eta jarri unitatearen izena izenburu gisa. Ikusiko duzuen bezala, landutako edukirik garrantzitsuenak jasoko ditu kartelak.
ERRU
TIN
AIkuspuntuen zirkuluaPENTSAKETAN
Zer pentsatzen ote dute pertsona hauek? Hitz egin horri buruz ikaskideekin:
a) Garbiketaren arduraduna. c) Zain dauden gidariak.b) Papera botatzen duen haurra. d) Zaborra uzten duen auzokoa.
UDALERRIA
ANTOLATU EGINGO GARA 15 Egin zortzi laguneko taldeak ikasgelan. Egin jarduera hau Hitzen jokoa
teknika kooperatiboa erabiliz: – Banatu hitz hauek zuen artean:
ZERBITZUAKKULTURA UDALA
KONTSUMOAPRODUKTUASALTOKIA
ZEREGINAK
23
ATA
ZA IN
TEG
RATU
AB A I E T Z E R R O N K A L O R T U !
hogeita hiru
Hauteskundeetara aurkeztuko gara!
Zuen Udalak berritu egin behar du, eta hauteskundeak deitu dira.
Taldeka, aurkeztu hautagaitza bat, urrats hauei jarraituz:
▪ Banatu ardurak taldekideen artean: nor izango den alkatea, eta zer ardura izango dituzten gainerakoek.
▪ Bi minutuz, eman ahalik eta ideia gehien zuen herriko bizitza hobetzeko, eta hala, biztanleen konfiantza lortzeko. Ondoren, berrikusi zerrenda, hautatu ideiarik onenak, eta multzokatu gaika: osasuna, hezkuntza, ekonomia, herri-lanak, kultura...
▪ Egin kartel bat, pentsatutako proposamenak jasotzeko. Ondo antolatu proposamenak eta gehitu eslogan erakargarri bat, hautesleei zuen hautagaitza ezagutzeko gogoa jartzeko.
alkatea osasun zinegotzia
hezkuntza zinegotzia parke eta lorategien
zinegotziasegurtasun zinegotzia
Parkeko zabuak berritzea.
Bidegorri bat sortzea.
Eskolako fatxadan horma-irudi bat marraztea.
Osasun- etxerako me-dikuak kontra-tatzea.
TXIOBERRIK BEHAR GAITU! AURRERA DENOK!
Eskolara joateko bidegorri bat!!Parkean...
24
KON
PETE
NTZ
IAK
PRAKTIKAN JARRI
Zer iruditzen zaizu proposamena? Idatzi zure iritzia.
Nori eragingo diote obra horiek? Nola? Osatu:
Binaka, pentsatu nola helaraziko diozuen zuen iritzia Udalari. Idatzi zuen proposamenak.
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Positiboa izango litzateke... aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Negatiboa izango litzateke... aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
1
3
2
AMAITZEKO
hogeita lau
Irakurri herri-aldizkariak oraintsu argitaratutako berria.
ERABILERA BERRIAK URMAEL PARKEAN?Dorreberdeko alkateak Urmael Parkean obrak egitea proposatu du osoko bilkuran. Merkatu egonkor bat instalatu nahi du, tokiko eskulangileak bertan koka daitezen, eta hala, bisitari gehiago erakartzeko eta tokiko ekonomia hobetzeko.
Neurri horrek polemika eragin du, auzoko haurren jolaslekutik jokoen ia erdia kendu beharko baita. Zabuak eta txirristak kendu, eta zurezko jostailuen, otarren eta eskualdeko eskulangintza tipikoaren denda erakargarriak jarriko lirateke.
25
KON
PETE
NTZ
IAK
Dirua itsulapikoan gordetzen duzu, eta jada beteta dago. Hautsi, eta dirua zenbatu duzu. Ez duzu gastatu nahi, eta nahiago duzu aurrezten jarraitu. Zer egingo zenuke? Pentsatu zer aukera duzun.
EKIN
Pentsatu unitate honetako zer eduki ezagutzen zenituen. Zein ezagutzen zenituen neurri batean? Zein ez zenuen ezagutzen?
HAUSNARTU
Zure ustez, Udaleko zer karguri dagokio erabaki hori hartzea? Arrazoitu zure erantzuna.
Oihan erlezaina da, eta obrak egiten badira, egiten duen eztia denda horietako batean saldu ahal izango du. Zure ustez, zertan desberdintzen dira Oihanen eztia eta edozein supermerkatutan eros dezakezuna?
4
5
veinticinco
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Top Related