7/25/2019 DS y Tec Relajacion
1/37
5
237
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R%)-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4)
2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
1. Desensibilizacin Sistemtica: introduccin
2. Fundamentos tericos
3. Condiciones de aplicacin de la Desensibilizacin Sistemtica
4. Procedimiento de aplicacin
4.1. Eleccin de la respuesta incompatible con la ansiedad 4.2. Elaboracin de la jerarqua de estmulos 4.3. Entrenamiento en imaginacin 4.4. Proceso de la Desensibilizacin Sistemtica 4.5. Variaciones en la aplicacin de la Desensibilizacin Sistemtica
5. mbitos de aplicacin y evidencia emprica
6. Mapa conceptual de la Desensibilizacin Sistemtica
7. Tcnicas de relajacin: introduccin
8. Fundamentacin terica
8.1. Modelos de efectos de la relajacin
9. Consideraciones generales para aplicar las tcnicas de relajacin
10. Entrenamiento en relajacin progresiva 10.1. Procedimiento de la relajacin progresiva 10.2. Indicaciones generales para la prctica de la relajacin
progresiva 10.3. Variaciones del procedimiento: la Relajacin diferencial
y la Relajacin pasiva
11. Entrenamiento en relajacin autgena
11.1. Procedimiento de la relajacin autgena 11.2. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento
autgeno
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
2/37
5
238
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
12. Tcnicas de respiracin12.1. Mecanismos autorregulatorios de la respiracin
12.2. Tipos de respiracin12.3. Procedimiento del entrenamiento en respiracin12.4. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento
en respiracin
13. Principales aplicaciones y efectividad de las tcnicas de relajaciny respiracin
14. Problemas asociados a la relajacin
15. Mapa conceptual de las tcnicas de relajacin
16. Conclusiones y consideraciones finales
17. Resumen
18. Bibliografa recomendada
19. Referencias bibliogrficas
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
3/37
5
239
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
Joseph WolpebCNCX e CNNVf3 @)-Z,-4504 ),24P0-;4%>3 ') P4O>)> @>0 d47'0 2-)'c42>(4 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;43 \ @>0 ),) 50474_>) '% '( 1O7-5> 2'('%50'%4O-'%5> 4)'05-]>H `( ,)> 2' ), 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 @404'( 50454O-'%5> 2' (4) P>7-4) \ (4 4%)-'242 ;>%)5-5,\R ,%4 2' (4) 74)') 2'( %4;-O-'%5>
2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;54H 8')400>((R3 42'O1)3 '( )-)5'O4 2' ]4(>04;-R% ;,4%5-545-K]> 2'( %-]'( ),7_'5-]> 2' O4(')540 ,5-(-.42> '% (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4bSubjective Units of Disturbance ScaleK GS8Gf \ (4 ]4(>04;-R% 2' (4 4%)-'242 ),7_'K5-]4 2,04%5' (4 ,5-(-.4;-R% 2' >50>) @0>;'2-O-'%5>) @404 '( 50454O-'%5> 2' (4 4%)-'K Psychotherapy by Recipro-cal Inhibition\ hd' Practice of Behavior TherapyH
Edmund Jacobson K2>0 2'( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% @0>&0')-]4 \ ,%> 2' (>) @0-O'0>) -%5'0')42>) '%
;,'0@>3 \ @>0 (4 0'(4;-R% P,%;->%4( '%50' 4O7>)3 s4;>7)>% -%50>2,_> (4 4@(-;4;-R%
2' (>) @0-%;-@->) @)-;>(R&-;>) '% (4 @01;5-;4 OD2-;4 \ 2'O>)50R (4 0'(4;-R% '%50' (45'%)-R% O,);,(40 '^;')-]4 \ 2-P'0'%5') @0>7('O4) OD2-;>) \ @)9Z,-;>)3 ;>%]-05-D%K2>)' 4)9 '% ,% @0';,0)>0 2' (4 O'2-;-%4 @)-;>)>O15-;4H `% CNAN3 2')@,D) 2' AB4c>) 2' -%]')5-&4;-R%3 @,7(-;4 ),) 0'),(542>) '% '( (-70> Progressive Relaxation3 \@>)5'0->0O'%5'3 '% CNWL3 ), >704 @404 '( @[7(-;> &'%'04( You must relax.
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
4/37
5
240
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
Objetivos
Este captulo ha sido escrito con el objetivo de que el lector o lectora...
Conozca y comprenda los fundamentos de la Desensibilizacin Sistemtica Conozca el procedimiento bsico de la aplicacin de la DS y sus variantesprincipales, as como la aplicabilidad de estas variantes
Conozca las principales tcnicas de relajacin utilizadas en el mbito dela Terapia Cognitivo Conductual
Maneje los criterios de la aplicacin preferencial de los distintos tipos deentrenamiento en relajacin.
Palabras clave
Desensibilizacin Sistemtica Jerarqua de ansiedad Inhibicin recproca Relajacin Progresiva
Relajacin Relajacin Autgena
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
5/37
5
241
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
CH 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4U -%50>2,;;-R%
Y4) 5D;%-;4) 2' '^@>)-;-R% ,5-(-.424) O1) 0';-'%5'O'%5' @404 '( 47>024_' 2' (>)504)5>0%>) 2' 4%)-'2423 \ Z,' d4% )-2> 0']-)424) '% '( ;4@95,(> 4%5'0->03 @0>;'2'% '%&04% O'2-24 2'( @0>;'2-O-'%5> 2')400>((42> @>0 s>)'@d j>(@' bCNXM \ CNJNf 2'%>KO-%42> Desensibilizacin Sistemtica b8Gf3 \ Z,' ;>%)5-5,\R (4 @0-O'04 5D;%-;4 2''^@>)-;-R% '% h'04@-4 2' ?>%2,;54H Y4 8G ') ,%> 2' (>) 2')400>((>) 5';%>(R&-;>) Z,')' 2-'0>% 2,04%5' '( ),0&-O-'%5> 2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;543 ') 2';-03 2,04%5' (4 @0-KO'04 &'%'04;-R% 2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;54 \ 2' (>) Z,' ;,'%54% ;>% O4\>0 5042-K;-R% '% ')5' 1O7-5>3 @,2-'%2> ;>%)-2'040)' ,%4 5D;%-;4 'O7('O15-;4 '% (4 h'04@-4?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(3 Z,' )-&,' 5'%-'%2> 5>54( ;47-24 '% '( @4%>04O4 4;5,4(H
Y>) ')5,2->) 2' j>(@' bCNXMf ;>% %',0>)-) '^@'0-O'%54(') -%2,;-24) '% &45>)35>O4%2> '% ;>%)-2'04;-R% (>) 0'),(542>) 2' j45)>% \ +4\%'0 bCNABf 4@(-;4%2> (>)
@0-%;-@->) 2'( condicionamiento clsico4 (4 '(-O-%4;-R% 2' P>7-4)3 ((']40>% 4 j>(K@' 4 2-)'c40 ,% @0>;'2-O-'%5> 2' 50454O-'%5> 2' (4) P>7-4) 424@542> 4 (>) )'0')d,O4%>)U (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H Y4 5D;%-;4 ')5474 2-0-&-24 4 0'2,;-0 (44%)-'242 \ (4) ;>%2,;54) 2' ']-54;-R% ),);-5424) 4%5' 2'5'0O-%42>) ')59O,(>)3 \;>%)-)594 ')'%;-4(O'%5' '% -%2,;-0 '% '( ),_'5> ,%4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% O-'%504))' (' '^@>%94 '% -O4&-%4;-R% 4 ,%4 _'040Z,94 2' ')59O,(>) Z,' -%;0'O'%5474% &04K2,4(O'%5' ), -%5'%)-242H '( ')542> 2' 0'(4_4;-R% )' -O@'K294 (4 @0>2,;;-R% 2' 0')@,')54) 2' 4%)-'242H
K2423 %> >7)54%5'3 (4 -%]')5-&4;-R% 2' @0>;')>) d4 ;,')5->%42> 4(&,%> 2' (>) Z,' '04%
,% ')542> 2' 0'(4_4;-R%f3 4)9 ;>O> (4 P>0O4 ')51%240 2' @0>;'2'0 '% (4 4@(-;4;-R% 2'(4 5D;%-;4 b'H&H '( ,)> 2' -O1&'%') \ (4 ,5-(-.4;-R% 2' ,%4 )';,'%;-4 2' -%5'%)-2424%)-R&'%4 &042,4(fH 6%2'@'%2-'%5'O'%5' 2'( O';4%-)O> b> O';4%-)O>)f -O@(-;42>
2' -%]')5-&4;-R% '% 5>0%> 4 ')54 5D;%-;4 ') (4 ,5-(-242 2'( @0>;'2-O-'%5> 4@(-;42> 4,%4 &04% ]40-'242 2' ;>%5'^5>)3 @0>7('O4) \ 504)5>0%>) 2' ;401;5'0 PR7-;>H
AH /,%24O'%5>) 5'R0-;>)
Y4 8G 54( \ ;>O> P,' @0>@,')54 \ 2')400>((424 @>0 j>(@' ')51 74)424 '% (>)@0-%;-@->) 2'( ;>%2-;->%4O-'%5> ;(1)-;>3 2' 54( P>0O4 Z,' (4 -%5'%)-242 2' ,%4 0')K
@,')54 ;>%2-;->%424 b+?f b(4 4%)-'242f @>294 )'0 0'2,;-24 ')547(';-'%2> ,%4 0')K@,')54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 P0'%5' 4( ')59O,(> ;>%2-;->%42> b`?f b'H&H ,%4)'0@-'%5'f3 ') 2';-03 (4 @0')'%54;-R% 2' ,% ')59O,(> 4%)->&D%-;> b`?f ;,4%2> %>@,'2' @0>2,;-0)' (4 0')@,')54 2' 4%)-'242 b+?f P4;-(-54094 (4 0,@5,04 2' (4 4)>;-4K;-R% ')59O,(>K4%)-'242H `)54 P>0O4 2' 0']'05-0 '( condicionamiento clsico P,'
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
6/37
5
242
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
2'%>O-%424contra-condicionamiento@>0 inhibicin recproca.`( ;>%;'@5> 2' inhi-bicin recproca K
b'H&H 0'(4_4;-R% \ 4%)-'242fH
Y4 -2'4 71)-;4 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ') Z,' (4 0')@,')54 2' 4%)-'K242 > O-'2> @,'2' )'0 0'2,;-24 > -%d-7-24 O'2-4%5' (4 &'%'04;-R% 2' ,%4 0')@,')54-%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 binhibicin recprocaf 5042-;->%4(O'%5' (4 0')@,')54 2'0'(4_4;-R%H Y4 0'(4_4;-R% 2'7' O4%5'%'0)' 4 O'2-24 Z,' )' ]4% @0')'%54%2> &04K2,4(O'%5' '% -O4&-%4;-R% ')59O,(>) 2' -%5'%)-242 4%)-R&'%4 ;0';-'%5'3 \ 2' ')54P>0O4 )' ]4 @0>2,;-'%2> '( 2'7-(-54O-'%5> 2' (4 ;>%'^-R% '%50' '( ')59O,(> \ (4 0')K@,')54 2' 4%)-'242 Z,' @0>]>;4 bcontra-condicionamientofH
Y4) 4),%;->%') 5'R0-;4) 2' j>(@' )>70' '( @4@'( 2' (>) )-)5'O4) %'0]->)>) )-O@1K5-;> \ @404)-O@15-;> '% (4 '(-O-%4;-R% 2' (4 4%)-'242 d4% O>)5042> )'0 '00R%'4)H G'
d4 40&,O'%542> Z,' (4 0'(4_4;-R% %> P,%;->%4 0'4(O'%5' ;>O> ,% O';4%-)O> -%d-7-K5>0->3 > 0')@,')54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'2423 )-%> Z,' )-O@('O'%5' @'0O-5' Z,' '( KO'%5' (40&> ;>O> @404 Z,' 5'%&4 (,&40 (4 '^5-%;-R% 2'( O-'2> b";:(\%%3 ABBXfH 8')K2' ')54 @'0)@';5-]4 (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 )'094 ,%4 P>0O4 2' '^@>)-;-R%&042,4( \ @0>(>%&4243 ;>% @0']'%;-R% 2' (4 0')@,')54 2' ');4@'H k'0> ') %';')40-4 (40'(4_4;-R%z Y4 ']-2'%;-4 'O@90-;4 d4 O>)5042> d4)54 ')5' O>O'%5> Z,' (4 0'(4_4;-R%%> ') ,% '('O'%5> ')'%;-4( @404 ;>%)'&,-0 (4 0'2,;;-R% 2'( O-'2> '% (4 8')'%)-7-(-K.4;-R% G-)5'O15-;4 bh>22 \ k-'50>F)i-3 ABBVf3 )-%> Z,' )'094 )R(> ,% '('O'%5> Z,'P4;-(-54 (4 @'0O4%'%;-4 2'( -%2-]-2,> '% ;>%54;5> ;>% '( ')59O,(> 5'O-2>3 4( 0'2,;-0 '(O4(')540 Z,' @0>2,;' (4 5'04@-4 2' '^@>)-;-R%H G-% 'O740&>3 4 @')40 2' (4 @0'>;,@4K
;-R% '%50' (>) ;(9%-;>) 4;'0;4 2' (4 @>)-7-(-242 2' 474%2>%> 2'( 50454O-'%5> 2'7-2> 4(O4(')540 b+-;d402 \ :(>)5'03 ABBVf3 (> ;-'05> ') Z,' %> ')51 ;(40> Z,' '( 9%2-;' 2'474%2>%> '% (4 5'04@-4 2' '^@>)-;-R% )'4 O4\>0 Z,' '% (4 8G ;>% 0'(4_4;-R%H
Y4 ,5-(-.4;-R% 2' >504) 0')@,')54) -%;>O@45-7(') ;>% (4 4%)-'242 ;>O> d-@%>)-)d4% 242> '^;'('%5') 0'),(542>) bE>,0&'>-)3 CNMAf @'0O-5-'%2> 4;>0540 ),)54%;-4(KO'%5' '( @0>;'2-O-'%5> \ @>%-'%2> %,']4O'%5' '% 5'(4 2' _,-;-> (4 %';')-242 2' (4
'O>;->%4( \ ;>&%-5-]> @0>2,;-2> @>0 (4 ]-),4(-.4;-R% 0'@'5-24 2'( ')59O,(> 5'O-2> \'( @4@'( @>)5'0->0 2' (4) ),&')5->%') @>)5Kd-@%R5-;4) Z,' @0>O,']'% '( O4%5'%-KO-'%5> 2' (4 45'%;-R% )>70' '( P>;> 2'( 50454O-'%5>3 '^@(-Z,'% O'_>0 '( ;4O7-> 5'04K
@D,5-;> '% (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 Z,' (>) @0>;')>) 2' contra-condiciona-miento' inhibicin recproca@0>@,')5>) -%-;-4(O'%5'H
K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
7/37
5
243
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
O>24(-242') 2' '^@>)-;-R%3 71)-;4O'%5' '( @0>;')> 2' '^5-%;-R%H b";:(\%%3 ABBXm
G-)5'O15-;4 @0>@,')5>) ;>% @>)5'0->0-242 4( O>2'(> -%-;-4( b84]-2)>% \ j-()>%3 CNVWm/>4 \ t>.4i3 CNMJm =4% `&'0'%3 CNVCf ;>-%;-2'%3 4[% 4@'(4%2> 4 2-)5-%5>) O';4%-)KO>)3 '% Z,' (4 '^@>)-;-R% 0'@'5-24 4( ')59O,(> 5'O-2> ') (4 ]40-47(' Z,' @'0O-5' (4'^5-%;-R% 2'( O-'2> \ (4 &'%'04;-R% 2' ,% %,']> 4@0'%2-.4_'3 7-'% @>0 0'@0>;')4KO-'%5> 'O>;->%4( b/>4 \ t>.4;3 CNMJf3 @>0 (4 -O@(-;4;-R% 2' 2-)5-%54) ]40-47(') ;>&K K]4) ;0''%;-4)3 '5;Hf > @>0 (4 4\,24 2' '('O'%5>) >@'04%5') b84]-2)>% \ j-()>%3 CNVWfHY4 @0')'%;-4 2' ,%4 0')@,')54 -%;>O@45-7('3 '( Z,' (4 @0')'%54;-R% 2' ')59O,(>) )'4&042,4(3 > Z,' 2-;d>) ')59O,(>) )' @0')'%5'% '% -O4&-%4;-R%3 @40';'% '('O'%5>) 2'O'%>0 0'(']4%;-4 Z,' (4 @'0O4%'%;-4 2-(45424 '% ;>%54;5> ;>% '( ')59O,(> 5'O-2>H
`% 0'),O'%3 4 @')40 2' Z,' >0-&-%4(O'%5' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 P,')'
2')400>((424 \ '^@(-;424 4 @405-0 2' (>) @0-%;-@->) 2'( condicionamiento clsico3 (>;-'05> ') Z,' (>) O';4%-)O>) 2' ;4O7-> Z,' -O@(-;4 )>% 74)54%5' O1) ;>O@('_>)Z,' (>) -%-;-4(') \ O1) ;'0;4%>) 4( 0')5> 2' (>) 50454O-'%5>) 2' '^@>)-;-R% Z,' (>Z,' ;4794 ')@'040 -%-;-4(O'%5'H
WH ?>%2-;->%') 2' 4@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ')51 ')@';-4(O'%5' 2-0-&-24 4( 50454O-'%5> 2'(>) O-'2>) PR7-;>)3 '% 4Z,'((>) ;4)>) '% (>) Z,' '^-)5' ,% ')59O,(> ;>%2-;->%42>
;>%;0'54)3 @>0 '_'O@(>3 '( 50454O-'%5> 2'( O-'2> 4 @0>;'2-O-'%5>) 2>(>0>)>) '%%-c>) bj4023 E0-%iO4%3 G(-P'0 \ k404%_4@'3 ABCBfH
Y4 '(';;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ;>O> 5D;%-;4 2' 50454O-'%5>2'7'01 5'%'0 '% ;,'%54 (4) )-&,-'%5') ;>%)-2'04;->%')U
@0>7('O4) 2' 4%)-'242 &'%'04(-.4243 P>7-4 )>;-4(3 4&>04P>7-4 > 504)5>0%> >7)')-]>K;>O@,()-]>H `% ')5>) ;4)>)3 (4 '^;')-]4 ;4%5-242 2' O-'2>) > @0'>;,@4;->%')3 (4P4(54 2' @0'2-;5-7-(-242 2' (4 )-5,4;-R%3 (4 4,)'%;-4 2' 0';,0)>) > d47-(-242') @'0)>K%4(')3 > (4 ]40-47-(-242 2'( ')59O,(> 5'O-2>3 d4;'% Z,' ')5' @0>;'2-O-'%5> %> )'4,%4 >@;-R% 42';,424H
Y>) 0'),(542>) 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 )'01% O1) '^-5>)>) ;,4%2> '(
;4,)4 2'( @0>7('O4 2' 4%)-'242H k>0 '_'O@(>3 %> 5'%2094 O,;d> )'%5-2> @>%'0 '%O40;d4 ,%4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 @404 47>0240 (4 4%)-'242 4%5' (>) '^1O'K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
8/37
5
244
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
;4)> ;>%;0'5> (4 4%)-'242 '^@'0-O'%5424 4%5' (>) '^1O'%') 5'%2094 ,% ;(40> )'%5-K2> 424@545-]>3 @,') (' -%2-;4094 4( 4(,O%> Z,' (4) 2'O4%24) '^;'2'% ;(404O'%5'
),) 0';,0)>)3 \ Z,' 2'7' @>%'0)' 4 ')5,2-40 ;,4%5> 4%5')3 @,') O,\ @0>747('O'%5')- 5-'%' (>) ;>%>;-O-'%5>) ;>%)>(-242>) ), 4%)-'242 )' O-5-&,' ;>%)-2'047('O'%5'H8' P>0O4 -%]'0)43 )- '( 4(,O%> ;>%>;' 7-'% (4 O45'0-4 @'0> '( %-]'( 2' 4%)-'242'^@'0-O'%542> ') 54% -%5'%)> Z,' (' ((']4 4 ,%4 O4(4 '_';,;-R% > 4 (4 ']-54;-R% 2'(4 )-5,4;-R% 2' '^4O'%3 )9 5'%2094 -%2-;4;-R% (4 @,')54 '% O40;d4 2' ,%4 8')'%)-7-K(-.4;-R% G-)5'O15-;4 Z,' 2')'%)-7-(-.404 4( 4(,O%> 4 (4 )-5,4;-R% 2' ']4(,4;-R%H
Y>) @0>7('O4) PR7-;>) 4 (>) Z,' )' 4@(-Z,' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 %>2'7'% ')540 ),)5'%542>) @>0 (4) ;0''%;-4) 2'( @4;-'%5'3 ') 2';-03 '( -%2-]-2,> )47'Z,' ), 4%)-'242 ') -004;->%4( \ 5-'%' -%P>0O4;-R% 4_,)5424 )>70' (4 )-5,4;-R% 4 (4 Z,']4 4 '^@>%'0)'H k>0 '_'O@(>3 (4 8G )'094 42';,424 '% '( ;4)> 2' ,%4 _>]'% ;>% P>7-44 (>) @'00>) Z,' )47' Z,' (4 @0>747-(-242 2' )'0 454;424 @>0 ,% @'00> ') O,\ 74_4 )-
;,O@(' ,%4) %>0O4) 2' )'&,0-2423 \ Z,' (>) @'00>) @'Z,'c>) ') @01;5-;4O'%5'-O@>)-7(' Z,' @,'24% d'0-0(4 2' &04]'242H G- ')4 O-)O4 _>]'% ;0'\')' Z,' (>)@'00>) )>% 0'4(O'%5' @'(-&0>)>) ' -O@0'2';-7(')3 )'094 %';')40-> 0'4(-.40 2' P>0O4@0']-4 4 (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ,%4 (47>0 @)-;>'2,;4;->%4( \ 2' 0'')50,;K5,04;-R% ;>&%-5-]4 @404 '(-O-%40 2-;d4) ;0''%;-4)H
LH k0>;'2-O-'%5> 2' 4@(-;4;-R%
Y4 4@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 0'Z,-'0' 2' ,%>) @4)>) -%-;-4K(') @0'@4045>0->) 4%5') 2' ;>O'%.40 ;>% (4) )')->%') 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% @0>@-4KO'%5' 2-;d4)H `)5>) @4)>) )>%U
CH `(';;-R% 2' (4 0')@,')54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 \ @>)-7(' '%50'%4O-'%5>HAH `(47>04;-R% 2' ,%4 _'040Z,94 2' 4%)-'242WH =4(>04;-R% 2' (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 \ '%50'%4O-'%5> '% -O4&-%4;-R% )- )'
0'Z,-'0'H
`)54) 50') 4;5-]-242') @,'2'% ((']40)' 4 ;47> '% @404('(> 2,04%5' (4) @0-O'04))')->%') '% (4 ;>%),(54 \ 2'7'% ')540 2-0-&-24) @>0 '( 5'04@',54H `) >7]-> Z,' )- '(),_'5> 5-'%' ,% 7,'% '%50'%4O-'%5> @0']-> '% 0'(4_4;-R% \ ), ;4@4;-242 -O4&-%45-]4') '^;'('%5' '( 50474_> @0']-> 4 (4) )')->%') 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% )'01 [%-;4O'%5' (4'(47>04;-R% 2' (4 _'040Z,94 2' 4%)-'242H
4.1. Eleccin de la respuesta incompatible con la ansiedad
% (4 4%)-'242 ,5-(-.424 '%(4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 d4 )-2> (4 0'(4_4;-R%3 @,'2' ,5-(-.40)' ;,4(Z,-'0
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
9/37
5
245
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
>504 0')@,')54 Z,' 0'),(5' -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 bO'2-54;-R%3 d-@%>)-)3 ')54K2>) 'O>;->%4(') @>)-5-]>)3 4,5>K-%)50,;;->%') 4)'05-]4)3 '5;HfH Y4 ;(4]' ') Z,' )' 504K
5' 2' ,%4 0')@,')54 Z,' @,'24 )'0 ,5-(-.424 2' P>0O4 01@-24 \ P1;-( O-'%504) )' ')51%@0')'%54%2> (>) ')59O,(>) ']>;42>0') 2' 4%)-'242H
8'%50> (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%3 Z,-.1 (>) @0>;'2-O-'%5>) O1) ,5-(-.42>) '% (44@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 )'4% (>) 2'0-]42>) 2'( '%50'%4O-'%K5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 2' s4;>7)>% bCNANf bE'0%)5'-% \ E>0i>]';3 CNMWm Y4704K2>03 CNNMfH `)5' 5-@> 2' '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% @0')'%54 (4 ]'%54_4 2' 5'%'0,%4 ')50,;5,04 O,\ )-)5'O45-.424 Z,' P4;-(-54 ), '%50'%4O-'%5> \ 4@0'%2-.4_'3 4 (4]'. Z,' -%2,;' ;>% 0'(45-]4 04@-2'. \ P4;-(-242 ,% ')542> 2' 2-)5'%)-R% O,);,(40Z,' ),'(' )'0 ]4(>042> O,\ @>)-5-]4O'%5' @>0 (>) @4;-'%5')H
< @')40 2' (4) ]'%54_4) Z,' ;>%((']4 ,% @0>;'2-O-'%5> ;>O> (4 0'(4_4;-R%3 %>)-'O@0' ') @>)-7(' ,5-(-.40 ')54 0')@,')54 -%;>O@45-7('H `% 4(&,%4) @>7(4;->%')
;>O> ') '( ;4)> 2' (>) %-c>)3 4 Z,-'%') (') @,'2' 0'),(540 2-P9;-( O4%5'%'0 (4 45'%K;-R%3 @,'2' )'0 O1) 4@0>@-42> (4 ,5-(-.4;-R% 2' imgenes emotivas@404 '( 4P0>%54KO-'%5> 2' (>) O-'2>)H Y>) ;0'42>0') 2' ')54 5D;%-;4 P,'0>% Y4.40,) \ ]-5.bCNVNfH G, >7_'5-]> @0-%;-@4( ;>%)-)5' '% ),);-540 ,% ')542> 'O>;->%4( 2-P'0'%5' '-%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242H Y4) -O1&'%') 'O>5-]4) )>% ),&'0-24) @>0 '( 5'04@',542,04%5' (4 '^@>)-;-R% 4 (>) ')59O,(>) PR7-;>) \ ), >7_'5-]> ') @0>]>;40 0')@,')54)'O>;->%4(') -%;>O@45-7(') ;>% (4 0'4;;-R% 2' O-'2>H `% %,')50> @49) "D%2'.bCNMJ \ CNNNf d4 2')400>((42> '( @0>&04O4 2' escenificaciones emotivas4 @405-0 2'(4 5D;%-;4 2' Y4.40,) \ ]-5.H )5' @0>&04O4 -%;(,\'3 '%50' >50>) '('O'%5>)3 (4'^@>)-;-R% &042,4( '% ]-]> 4( ')59O,(> 5'O-2> 4 504]D) 2'( 2')400>((>3 '% P>0O4 2'_,'&>3 2' (4 504O4 2' ,%4 d-)5>0-4H `( %-c> ')51 -%O'0)> '% ')' _,'&> \ '( 5'04@',54
(' ]4 @-2-'%2> Z,' 4P0>%5' )-5,4;->%') 0'(4;->%424) ;>% ), O-'2>H`% >50>) ;4)>) '( 5-@> 2' @0>7('O4 Z,' )' 47>024 d4;' 4;>%)'_47(' (4 ,5-(-.4;-R%
2' ,%4 0')@,')54 -%;>O@45-7(' Z,' 0'),(5' O1) 4_,)5424H k>0 '_'O@(>3 '% 4(&,%>);4)>) 2' 2-)P,%;->%') )'^,4(')3 ;>O> @,'2' )'0 ,% @0>7('O4 2' O-'2> 4 (4 -%5'04;K;-R% )'^,4(3 (4 0')@,')54 2' '^;-54;-R% )'^,4( ') O1) 42';,424 Z,' (4 0')@,')54 2'0'(4_4;-R%3 \ O1) ;>d'0'%5' ;>% (4 )-5,4;-R% d4;-4 (4 Z,' )' @0'5'%2' 2-0-&-0 '( 4;'0K;4O-'%5> 2'( -%2-]-2,>H
4.2. Elaboracin de la jerarqua de estmulos
Y4 @0')'%54;-R% &042,4( 2'( ')59O,(> 5'O-2> 0'Z,-'0' (4 '(47>04;-R% 2' ,%4
_'040Z,94 2' '^@>)-;-R% Z,' >02'%' (>) @4)>) Z,' )' -01% 24%2> '% '( 4;'0;4O-'%5>\ O4%'_> 2'( ')59O,(> > )-5,4;-R% 5'O-24H )54 _'040Z,94 ;>%5'O@(4 2')2' (>) @4)>)O1) P1;-(')3 4 (>) O1) 2-P9;-(')H k404 (4 &042,4;-R% 2' (4 -%5'%)-242 2' (>) 95'O) )',5-(-.4 ,%4 ');4(4 2' 4%)-'242 ),7_'5-]4 2' B 4 CBBH Y>) 95'O) 2' (4 _'040Z,94 2'7'%)'0 ;>%;0'5>) \ ;'0;4%>) 4 (4 0'4(-242 2'( ),_'5>3 @>0 '_'O@(>3 @,'2' %> 5'%'0 )'%5-K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
10/37
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
11/37
5
247
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
4.3. Entrenamiento en imaginacin
;'2-O-'%5> Z,' -O@(-;4 (4 '^@>)-;-R% 2'( ')59O,(> 5'O-2> '%-O4&-%4;-R%H Y4 ']4(,4;-R% 2' (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 2'( @4;-'%5' ') %';')40-4@404 @>2'0 2'5';540 @>)-7(') @0>7('O4) '% (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 Z,' @,2-')'%-%5'0P'0-0 ;>% (4 4@(-;4;-R% 2' (4 5D;%-;4H `( >7_'5-]> ') Z,' 2,04%5' (4 @0')'%54;-R%2' (>) 95'O) '% -O4&-%4;-R%3 '( -%2-]-2,> 2')400>((' ,%4 -O4&'% O'%54( (> O1) ]9]-K24 @>)-7('3 2' 54( P>0O43 Z,' '^-)54 ;-'054 )-O-(-5,2 ;>% (4 0'4(-2423 \ Z,' ')54 -O4K&'% 5'%&4 (4 ;4@4;-242 2' ),);-540 4%)-'242H G- '( @4;-'%5' ;40';' 2' ')54 ;4@4;-K242 \ (4 -O4&-%4;-R% 2' (4) )-5,4;->%') 4%)-R&'%4) %> &'%'04 4%)-'2423 2'7'01 0'4K(-.40)' ,% '%50'%4O-'%5> '% -O4&-%4;-R% \ ]4(>040 )- (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 2')4K00>((424 @>0 '( '%50'%4O-'%5> ') 42';,424 @404 ((']40 4 ;47> (4 5D;%-;4 2' (4 8')K
'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H`( '%50'%4O-'%5> '% -O4&-%4;-R% ;>%)-)5' '% -O4&-%40 ');'%4) ;>%;0'54)3 4c4K
2-'%2> 5>2> 5-@> 2' 2'54((')H k>0 '_'O@(>3 )' @-2' 4( -%2-]-2,> Z,' >7)'0]' (4 d47-K54;-R% '% (4 Z,' ')51 \ Z,' 2')@,D) 5045' 2' 0'@0>2,;-0(4 '% ), O'%5'H `( 5'04@',544\,2401 4( @4;-'%5' '% (4 &'%'04;-R% 2' ,% O4\>0 %[O'0> 2' @405-;,(40-242')3 21%K2>(' -%2-;4;->%') ;>%;0'54) 2' 2'54((') Z,' 2'7' -O4&-%40 b'H&H >7)'0]4 '( ;,420>Z,' d4\ '% (4 @40'2 4 5, 2'0';d43 '0') ;4@4. 2' ]'0 ),) ;>(>0')zfH k>;> 4 @>;> )']4% d4;-'%2> ;4O7->) '% (4 ');'%4 -O4&-%424 b'H&H -O4&-%40 Z,' ')51 ]')5-2> 2'P>0O4 2-P'0'%5'3 Z,' '( @'-%42> d4 ;4O7-42>3 Z,' d4 '%5042> ,%4 @'0)>%4 '% (4d47-54;-R%3 Z,' (4 d47-54;-R% ')51 4O,'7(424 2' P>0O4 2-P'0'%5'3 '5;HfH < O'2-24Z,' '( @4;-'%5' ]4 5'%-'%2> O4\>0 d47-(-242 )' 0'4(-.4% ;4O7->) O1) ;>O@('_>)d4)54 (>&040 ;0'40 ;>% (4 -O4&-%4;-R% ');'%4) O,\ 2-P'0'%5') \ 0'4(-)54)H ( '%50'%4KO-'%5> '% -O4&-%4;-R% ;>O-'%.4 ;>% ');'%4) %',504)3 Z,' %> 5-'%'% Z,' ]'0 ;>% '(@0>7('O4 2' 4%)-'2423 @404 ,%4 ]'. (>&0424 ,%4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 42';,4243]4(>040 )- (>) 95'O) 2' (4 _'040Z,94 @0>2,;'% (4 4%)-'242 Z,' )' (') d4 4)-&%42>2,04%5' ), '(47>04;-R%H G- 2,04%5' (4 ;>O@0>74;-R% )' >7)'0]404 Z,' '( %-]'( 2'4%)-'242 @0>2,;-2> %> ') '( 4)-&%42> @0']-4O'%5' b7-'% @>0 '^;')> > @>0 2'P';5>fd4701 Z,' -%50>2,;-0 %,']>) 95'O)3 > 0'4)-&%40 '( >02'%3 d4)54 (>&040 Z,' ;424 ,%>2' '((>) 5'%&4 '( ]4(>0 2')'42>H
4.4. Proceso de la Desensibilizacin Sistemtica
?>O> \4 )' d4 -%2-;42>3 ,%4 ]'. )' d4 @0>2,;-2> '( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4K;-R% b, >504 0')@,')54f3 )' d4 '(47>042> (4 _'040Z,94 2' 4%)-'242 \ )' ;,'%54 ;>% ,%4;4@4;-242 -O4&-%45-]4 42';,4243 )' ;>O'%.401 ;>% (4) )')->%') 2' 2')'%)-7-(-.4K;-R%H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
12/37
5
248
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
> Z,' )-'%5' 4%)-'242 4%5' (4 @0')'%54;-R% 2' 4(&[% 95'O3
'% &'%'04( )' 50454 2' ,%4 )'c4( ;>% 4(&,%> 2' (>) 2'2>) 2' (4 O4%>HY4 )')-R% 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% ;>O-'%.4 ;>% '( @4;-'%5' 0';(-%42> '% ,% )-((R%
\ 2')400>((4%2> (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% Z,' d4 )-2> '%50'%424H G' (' -%2-;4 Z,'0'4(-;' (4 )'c4( 4;>02424 ;,4%2> )' '%;,'%50' '% ')542> 2' 0'(4_4;-R%H `% ')'O>O'%5>3 ')54%2> '( @4;-'%5' 0'(4_42>3 )' @0')'%54 '( @0-O'0 95'O 2' (4 _'040Z,94 \)' (' @-2' Z,' (> -O4&-%' ;>% (4 O4\>0 %-5-2'. \ 4,5'%5-;-242 @>)-7('H G- 4%5' (4@0')'%54;-R% 2'( 95'O '( @4;-'%5' -%2-;4)' (4 '^-)5'%;-4 2' 4%)-'242 b(4 4%)-'242 )'']4([4 O'2-4%5' ,%4 ');4(4 2' B 4 CBB qSG0 O4\>0 Z,' AX '% SG(]'0 4 ;'%5040)' '% (4 0'(4_4K;-R%H `% ;4)> 2' Z,' %> )' @0>2,.;4 4%)-'242 '( 95'O )' O4%5'%201 '% (4 -O4&-%4K;-R% 2,04%5' ,%>) CX > AB )'&,%2>)3 2')@,D) 2' (>) ;,4(') )' (' @'2-01 4( -%2-]-2,> K;-'%5')f \ )' ]>(]'01 4 @0')'%540 '( O-)O> 95'O )-&,-'%2> (4) O-)O4) @4,54)3 )- %,'K]4O'%5' %> )' @0>2,;' 4%)-'242 )' 0'4(-.401 ,%4 %,']4 @4,)4 @404 ;'%5040)' %,'K]4O'%5' '% (4 0'(4_4;-R% \ 2')@,D) ]>(]'0 4 @0')'%540 '( 95'O ,%4 5'0;'04 ]'.H G- %>d4\ %-%&,%4 )'c4( 2' (4 @0')'%;-4 2' 4%)-'242 2,04%5' (4 '^@>)-;-R%3 '( 5-'O@> 2''^@>)-;-R% 2'( 95'O )' ]4 d4;-'%2> ,% @>;> O1) (40&> '% ;424 @0')'%54;-R% bC#UCXKAB ) l A#U AXKWB ) l W#U WXKXB )fH G- d4\ @0>7('O4) 2' 4%)-'242 '( 5-'O@> 2' @0'K)'%54;-R% %> )' 4(40&401 d4)54 Z,' (4 '^@>)-;-R% %> )' d4\4 242> (-70' 2' 4%)-'242H`% (4 /-&,04 C @,'2' ]'0)' (4 )';,'%;-4 2'( @0>;'2-O-'%5> 2' 8')'%)-7-(-.4;-R%
G-)5'O15-;4H`) -O@>054%5' O4%5'%'0 )-'O@0' ,% 5-'O@> 2' 45'%;-R% '% (4 0'(4_4;-R% %> -%P'K
0->0 4 LB )'&,%2>) '%50' (4) '^@>)-;->%')3 @,2-'%2> 4(40&40)' )- 4@40';'% )'c4(') 2'4%)-'242H Y4 @0')'%54;-R% ;>%)';,5-]4 2' ,% 95'O 50') ]';') )-% Z,' )' @0>2,.;44%)-'2423 > Z,' (4 Z,' )' @0>2,.;4 %> ),@'0' (>) AX SGO'%5> ') @>)-7(' \4 @4)40 4( )-&,-'%5' '% (4 _'040Z,94H %&'%'04(3 '% ,%4 )')-R% 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% ),'(' 240 5-'O@> 4 2')'%)-7-(-.40 W > L95'O)H G- 2,04%5' (4 '^@>)-;-R% 2' ,% 95'O )' @0>2,;'% 0')@,')54) 2' 4%)-'242 @'0K)-)5'%5') b)' d4 @0')'%542> \4 ;,450> ]';') \ %> d4\ 0'2,;;-R% 2' (4 4%)-'242f3 )'
'5;HfH % 4(&,%>) ;4)>) '( 5'04@',54 @,'2' 504540 2' &'%'040 ,% 95'O -%5'0O'2->3 '%50''( 4;5,4( Z,' @0')'%54 @0>7('O4) \ '( 2')'%)-7-(-.42> -%O'2-454O'%5' 4%5')H G- (>)@0>7('O4) 2' 4%)-'242 @'0)-)5'%5' )' 24% 2' P>0O4 P0';,'%5' '% >50>) 95'O)3 )'01%';')40-> 0']-)40 (4 _'040Z,94 '(47>0424H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
13/37
5
249
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
/-&,04 CH G';,'%;-4 @0>;'2-O'%54( 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4
?>O> 0'),O'%K&,94 2' O4%'_> 2' (4 _'040Z,94 2' 4%)-'242 2,04%5' (4) )')->%')2' 2')'%)-7-(-.4;-R% ') [5-( 5'%'0 '% ;,'%54 (4) )-&,-'%5') -%2-;4;->%')U
`( 95'O Z,' )' ')5D 2')'%)-7-(-.4%2> 2'7' @0>2,;-0 )R(> 0')@,')54) 2' 4%)-'K242 (']' \ O4%'_47('H G- '( %-]'( 2' 4%)-'242 '^@'0-O'%542> ') (-&'04O'%5'-%O4%'_47(' 2,04%5' (4 @0')'%54;-R%3 2'7'01 0'50>;'2'0)' 4 ,% 95'O 4%5'0->03> &'%'040 ,%> %,']>H
G'&,-0 ;>% (4 '^@>)-;-R% ;>% %-]'(') 2' 4%)-'242 @>0 '%;-O4 2' (> 0';>O'%K242> @,'2' 'O@'>040 '( O-'2> 2,04%5' ,%4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4HI4\ Z,' 0';>0240 Z,' '( 50454O-'%5> ;>% 8G 0'Z,-'0' Z,' (4 4%)-'242 '^@'0-K
O'%5424 2,04%5' (4) @0')'%54;->%') )'4 ;>O@('54O'%5' O4%'_47('3 ')54 ') (4P>0O4 2' @0>;'2'0 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H
`) -O@>054%5' %> @0>&0')40 '% (4 _'040Z,94 d4)54 Z,' '( 95'O Z,' )' ')51 '^@>K%-'%2> ')5D ;>O@('54O'%5' 2')'%)-7-(-.42>3 @404 '((> d4\ Z,' O4%5'%'0)' '% '(95'O d4)54 Z,' (4 4%)-'242 )' d4\4 '(-O-%42> ;>O@('54O'%5' > )'4 O,\ (']'H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
14/37
5
250
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
4.5. Variaciones en la aplicacin de la Desensibilizacin Sistemtica
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 P,' 2')400>((424 -%-;-4(O'%5' ;>O> ,% @0>;'2-KO-'%5> 2' '^@>)-;-R% '% -O4&-%4;-R% \ 2' 4@(-;4;-R% -%2-]-2,4(3 2')400>((>) @>)5'K0->0')3 4(&,%>) 2'( @0>@-> j>(@' b'H&H (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 4,5>O45-.4K24f3 d4% 242> (,&40 4 ]40-4%5') 2' (4 5D;%-;4 Z,' @'0O-5'% (4 424@54;-R% 4 %,']4)%';')-242') \ ;>%5'^5>)H %') )' 2');0-7'% 70']'O'%5' 4;>%5-%,4;-R%U
4.5.1. Desensibilizacin Sistemtica en vivo
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% ]-]> -O@(-;4 (4 @0')'%54;-R% 2' (>) 95'O) 2'(4 _'040Z,94 '% '( ;>%5'^5> 0'4(3 2' ')54 P>0O4 )' ),7)4%4% (4) 2')]'%54_4) Z,' (4 @0'K
)'%54;-R% '% -O4&-%4;-R% @,'24 ),@>%'0 \ )' 0'2,;' '( 5-'O@> 2' (4 -%5'0]'%;-R% 4(%> 0'Z,'0-0)' (4 '^@>)-;-R% '% ]-]> @>)5'0->0 Z,' )' 4;>%)'_4 ;>% '( @0>;'2-O-'%5>;(1)-;>H k>0 (> 2'O1)3 '( @0>;'2-O-'%5> )' 4_,)54 4 (>) @4)>) Z,' )' )-&,'% '% (4 8')K'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ;>% -O4&-%4;-R%H
x,-.1 '( @0>7('O4 @0-%;-@4( '% (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% ]-]>3 )'4 (4 K5-;4) )-O-(40') 4 (4 Z,' )' 0'4(-.4 @404 (4 -O4&-%4;-R%H `%;>%5040 (4) )-5,4;->%') Z,'@'0O-54% ,%4 '^@>)-;-R% &042,4( \ &042,424 2' (4 P>0O4 42';,424 %> )-'O@0' ')P1;-(3 @>0 >504 @405'3 (4 '^@>)-;-R% '% ]-]> ;>%((']4 )-'O@0' ,%4 ;-'054 @D02-24 2';>%50>( )>70' (4 )-5,4;-R%3 Z,' %> )' @0>2,;' ;,4%2> )' 50474_4 '% -O4&-%4;-R%H
4.5.2. Desensibilizacin Sistemtica en grupo
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% &0,@> @'0O-5' ,%4 O'_>0 >@5-O-.4;-R% 2'(5-'O@> 2' 50454O-'%5>3 4( @>2'0 0',%-0 '% ,% &0,@> 4 2-]'0)4) @'0)>%4) b%> O1) 2')'-)f Z,' )'&,-01% ;>%_,%54O'%5' '( @0>5>;>(> 2' -%5'0]'%;-R%H k404 '((>3 (>) ;>O@>K%'%5') 2'( &0,@> 2'7'01% ;>-%;-2-0 '% '( @0>7('O4 Z,' @42';'% \ (4 _'040Z,94 Z,')' '(47>0' 2'7'01 )'0 42';,424 @404 5>2>)H `% ')5' )'%5-2> (4 '(47>04;-R% 2' (4
KO4;-R% 2' ;424 ,%> 2' (>) O-'O70>) 2'( &0,@>H `( 0-5O> 2' (4 @0')'%54;-R% 2' (>)95'O) )' 4_,)5401 4( O-'O70> 2'( &0,@> Z,' 4]4%;' O1) ('%54O'%5'H
4.5.3. Desensibilizacin Sistemtica enriquecida
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '%0-Z,';-24 -%;>0@>04 4(&[% 5-@> 2' ')5-O,(4K;-R% P9)-;4 Z,' '%0-Z,'.;4 (4 ');'%4 4%)-R&'%4 -O4&-%4243 2>51%2>(' 4)9 2' ,%O4\>0 0'4(-)O> b0,-2>)3 >(>0')3 ;>%54;5> P9)-;>3 '5;HfH )5' 5-@> 2' ]40-4%5' 5-'%' ')@'K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
15/37
5
251
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
;-4( ,5-(-242 ;,4%2> (4 '^@>)-;-R% '% ]-]> %> ') @>)-7(' b'H&H '% ,%4 P>7-4 4 (4) 5>0KO'%54)3 )' @,'2' ,5-(-.40 '( )>%-2> 2' (>) 50,'%>)f3 (4) -O1&'%') %> ),);-54% 4%)-'K
242 \l> 0'),(54 2-P9;-( (4 ;>%;'%504;-R%H
4.5.4. Desensibilizacin Sistemtica automatizada y auto-aplicada
`)5' @0>;'2-O-'%5> ;>-%;-2' ;>%)-)5' '% (4 '(47>04;-R% 2' ,%4 _'040Z,94 424@54K K)-7-(-.4;-R%3 ;>% -%)50,;;->%') 2' 0'(4_4;-R% -%;(,-24)3 @404 Z,' D)5' @,'24 @>%'0'% @01;5-;4 '( 50454O-'%5> @>0 ), ;,'%54H `)54 >@;-R% @0')'%54 (4 ]'%54_4 2' (4 4,5>K
Z,' 0')54% ;-'054 42';,4;-R% 4 (4 -%5'0]'%;-R%H `% &'%'04(3 ),) 0'),(542>) )>% )45-)K
P4;5>0->) bj>(@'3 CNNBfH
XH $O7-5>) 2' 4@(-;4;-R% \ ']-2'%;-4 'O@90-;4
?>O> )' d4 ]'%-2> )'c4(4%2> 4 (> (40&> 2'( @0')'%5' ;4@95,(> (4 8')'%)-7-(-.4K;-R% G-)5'O15-;4 ') ,% @0>;'2-O-'%5> Z,' 5-'%' ')@';-4( ,5-(-242 '% (>) @0>7('O4)
bI-04-3 ='0%>% \ ?>;d04%3 ABBVf )-'%2> ;>%)-2'042> @>0 (4 3 (>) ;4O@>) 2' 4@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 2'%K
50> 2'( 1O7-5> 2' (4 )4(,2 O'%54( )>% O,;d> O1) 4O@(->) -%;(,\'%2> @0>7('O4)
(>) 504)5>0%>) 2'( ;>O@>054O-'%5> 4(-O'%540->3 2R%2' @,'2' )'0 2' ,5-(-242 '% '(47>024_' 2'( O-'2> 4( -%;0'O'%5> 2' @')> > 4 (4 ;>O-243 @'0> 2>%2' 5>24]94 (>)0'),(542>) 2'7'% 5>O40)' ;>% ;4,5'(4 @>0 504540)' 2' -%]')5-&4;->%') Z,' %> ;,OK@('% ;>% (4 0-&,0>)-242 O'5>2>(R&-;4 '^-&-24 @404 ;>%)-2'040 Z,' (4 5D;%-;4 4@(-;4K
8'%50> 2'( 1O7-5> 2' -%5'0]'%;-R% 2' (4 O'2-;-%4 ;>%2,;5,4( O'0';' (4 @'%42')54;40 '( ,)> 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% @4;-'%5') ;>% ;1%;'0 Z,'d4% 2')400>((42> 0')@,')54) ;>%2-;->%424) 2' ]RO-5>) > %4,)'4) 4 (4 )-5,4;-R% 2'
50454O-'%5>3 > ), ,)> '% (4 @0']'%;-R% \ 50454O-'%5> 2' (4 4%)-'242 4%5' @0>;'2-KO-'%5>) 2>(>0>)>) '% %-c>) bj402 '5 4(H3 ABCBfH 3 4(&,%>) ')5,2->) )>70''( 50454O-'%5> 2' (4 4%)-'242 4( 2>(>0 d4 O>)5042> Z,' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'K K]4 '% @4;-'%5') ;>% ;'P4('4) O-&04c>)4) bk>55'03 CNNNm E4OP>023 ABBCfH
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
16/37
5
252
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
k>0 >50> (42>3 '% '( 50454O-'%5> 2' 4(&,%>) @0>7('O4) 2'( ),'c> ;>O> (4) @')4K2-((4)3 ')5' @0>;'2-O-'%5> d4 O>)5042> @0>O'5'2>0') 0'),(542>) bY4%;''3 G@>>0K
O4i'0 \ =4% 2'% E>,53 ABCBf3 )-'%2> ;>%)-2'042> @>0 '( ;>O-5D 2' @01;5-;4 2' (4American Academy of Sleep Medicine (9%'4 2' 50454O-'%5> '% (4) @')42-((4) 2' >0-&'% -2->@15-;> b043 w4i3 F2d,0-3 t40-@@>5 '5 4(H3 ABCBfH
JH "4@4 ;>%;'@5,4( 2' (4 8')'%)-7(-.4;-R% G-)5'O15-;4
VH hD;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%U -%50>2,;;-R%
Y4 0'(4_4;-R% ') @0>747('O'%5' (4 5D;%-;4 O1) ,5-(-.424 '% (4) -%5'0]'%;->%')@)-;>(R&-;4)3 )-'%2> ,% '('O'%5> P,%24O'%54( '% 4(&,%>) @0>;'2-O-'%5>) ;>O> '(;4)> 2' (4 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 Z,' )' 4;474 2' '^@>%'0H k0>74K7('O'%5' ') 54O7-D% ,%> 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) Z,' 5-'%' ,%4 4@(-;47-(-242 O1)
2' ,% P>0O4 , >5043 2' ),) 'P';5>) bG,(54%>PP \ w4(4Z,'553 ABBBf .Y4 0'(4_4;-R% 5-'%'
2' (4 ;4(O43 '( 'Z,-(-70-> O'%54( \ (4 )'%)4;-R% 2' @4. -%5'0->0H G,) 'P';5>)3 @>0 54%K
@0>;')>) 'O>;->%4(')3 ;>&%-5-]>)3 \ ;>%2,;5,4(')H
`( >0-&'% 2' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% \ 0')@-04;-R% )' )-5[4 '% (4 ;,(5,04 >0-'%54(]-%;,(42> 4 @01;5-;4) 0'(-&->)4) 2'( d-%2,-)O> Z,' @0'5'%2'% 4 504]D) 2' (4 O'2-54K;-R% ;>%)'&,-0 (4 ;>%5'O@(4;-R%3 (4 )47-2,0943 (4 ;4(O4 O'%54( \ (4 0'(4_4;-R% ;>0K@>04( ,%-24) 4( ;>%50>( 0')@-045>0->H 8'%50> 2' (4 h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(;>704% ,%4 -O@>054%;-4 2'5'0O-%4%5' ;,4%2> j>(@' '%;,'%504 (4 0'(4_4;-R% ;>O>
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
17/37
5
253
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
(4 0')@,')54 -2R%'4 @404 ,5-(-.40(4 ;>O> ')5045'&-4 2' contracondicionamiento'%), 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 bj>(@'3 CNXMfH 8'%50> 2'( 1O7-5> 2' (4
h??3 )>% 2>) (>) @0>;'2-O-'%5>) ')50,;5,042>) Z,' d4% ;>7042> O4\>0 0'(']4%;-4\ 5-'%'% O4\>0 4@(-;4;-R%U '( Entrenamiento en Relajacin Progresiva bs4;>7)>%3CNWNf \ '( Entrenamiento en Relajacin AutgenabG;d,(5.3 CNWCfH
MH /,%24O'%54;-R% 5'R0-;4
`( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% ') ,% @0>;')> 2' 4@0'%2-.4_' &042,4( '% 0'2,;K
`)54 0'2,;;-R% 2' (4 4;5-]4;-R% &'%'04(-.424 2'( >0&4%-)O> @0>2,;' 4O@(->) \
2' '((>) O'2-42>) 4 504]D) 2'( 'Z,-(-70-> 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O> bGT%50>( )>70' (>) )-)5'O4) 4,5>O15-;>) \ d>0O>%4(') 2'( ;,'0@>H Y>) ;4O7->) O1)
)-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O>U (4 04O4 G-O@15-;4 Z,' 0'&,(4 P,%;->%') 2' 4('054 \2'P'%)4 ;>O> (4 5'O@'045,04 2'( ;,'0@>3 '( 0-5O> ;40294;>3 '( 0-5O> 0')@-045>0->3 (4;-0;,(4;-R% 2' (4 )4%&0' \ (4 5'%)-R% '% 5'_-2>) O,);,(>')Z,'(D5-;>)3 '%50' O,;d4)>504)3 \ (4 04O4 k404)-O@15-;43 Z,' 0'&,(4 P,%;->%') 2' 4d>00> \ 0'@>)>3 2-)O-%,K KO>) R0&4%>) \ )-)5'O4)3 @>0 '_'O@(>3 '( 0-5O> ;40294;> \ 0')@-045>0->3 '( ;>%),O>2' >^9&'%>3 (4 @0')-R% 405'0-4( \ (>) %-]'(') 2' d>0O>%4) 2' ')50D) ;>O> (4 ;>05-)>K%4H %4(O'%5'3 '( )-)5'O4 %'0]->)> @,'2' 2-)O-%,-0 ), 4;5-]-242 &'%'04( \O>)5040 ,% -%;0'O'%5> 2' 4(&,%>) %',0>504%)O-)>0')3 ;>O> (4 )'0>5>%-%43 Z,'O>2,(4% (4 4;5-]-242 %',0>%4(3 -%2,;-'%2> 2' ')54 P>0O4 )'%)4;->%') 2' 504%Z,-(-K242 \ 4('&0943 Z,' 4)>;-424) 4 (4 2-)O-%,;-R% 2'( 5>%> O,);,(40 b2-)5'%)-R%f3 -%2,K;'% 0'(4_4;-R% O,);,(40H
)>% (>) )-&,-'%5')U
beta4 alfa. 6%;0'O'%5> 2' (4 ;-0;,(4;-R% )4%&,9%'4 ;'0'704(H 8');'%)> 2'( ;>%),O> O'547R(-;> 2' >^9&'%>H 8-)O-%,;-R% 2'( O'547>(-)O> 74)4(H
+'(4_4;-R% O,);,(40H =4)>2-(454;-R% 405'0-4( @'0-PD0-;4H +'&,(4;-R% 2'( &4)5> ;40294;> b)4%&0' 5>54( ;-0;,(4%5' @>0 O-%,5>fH 8-)O-%,;-R% 2' (4 -%5'%)-242 \ P0';,'%;-4 2'( (45-2> ;40294;>H 8-)O-%,;-R% 2' (4 @0')-R% 405'0-4(H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
18/37
5
254
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
?4O7->) 0')@-045>0->)U 2-)O-%,;-R% P0';,'%;-43 4,O'%5> '% @0>P,%2-2423 \0'&,(4;-R% 2'( 0-5O> 0')@-045>0->H
0-4H 8-)O-%,;-R% 2' (4 @0')-R% 405'0-4( @40;-4( 2' aA\ 4,O'%5> 2' (4 2' ?aAH 0O43 ,%4 @'0)>%4 '% ')542> 2' 0'(4_4;-R% '^@'0-O'%54U
+')@-04;-R% 504%Z,-(43 @0>P,%24 \ 095O-;4H +'(4_4;-R% O,);,(40H G'%)4;-R% 2' ;4(>0 -%5'0%> \ ;,51%'>H Y45-2> ;40294;> 095O-;> \ ),4]'H +'2,;;-R% 2'( %-]'( 2' 4%)-'242H "'_>094 2' (4 @'0;'@;-R% 2'( ')Z,'O4 ;>0@>04(H G'%)4;-R% 2' @4. \ 'Z,-(-70-> O'%54(H
8.1. Modelos de efectos de la relajacin
Y4) '^@(-;4;->%') 4;'0;4 2' (4) ]94) Z,' )' @>%'% '% O40;d4 @404 ;>%)'&,-0 (>)
>504) O1) -%5'&042>04) Z,' @(4%5'4% Z,' ;,4(Z,-'0 ')5045'&-4 2' 0'(4_4;-R% @0>2,;'
8.1.1. El modelo de efectos especficos
b;>&%-5-]>3 ;>%2,;5,4( \ )>O15-;>f d4% ((']42> 4 4(&,%>) -%]')5-&42>0') 4 2')400>K
0'(4_4;-R% >0-'%5424 4 ,%4 2'5'0O-%424 O>24(-242 @0>2,;' 'P';5>) )R(> '% ')4O>24(-242H G'&[% ')5' O>2'(>3 '( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 2' s4;>7K K;>) ;,\> ;>O@>%'%5' @0-%;-@4( )'4 '( )>O15-;> b'H&H ;'P4('4) 5'%)->%4(')fH
8.1.2. Modelo de respuesta de relajacin nica
G'&[% ')5' O>2'(> @0>@,')5> @>0 E'%)>% bCNVX \ CNMWf3 (4 0'(4_4;-R% @0>2,;-094,%4 0')@,')54 [%-;4 2' 2')4;5-]4;-R% 2' (4 04O4 )-O@15-;4 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5RK%>O> Z,' )'094 0')@>%)47(' 2' 5>2>) (>) 'P';5>) 2');0-5>) 4 504]D) 2' ')54 5D;%-;4H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
19/37
5
255
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
8.1.3. Modelo integrativo
`( O>2'(> -%5'&045-]> 2' (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% bG;dF405.3 84]-2)>% \ :>('K
O4%3 CNVMf ),&-'0' Z,' (4 O4\>0 @405' 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) 2' 0'(4_4;-R% 5-'%'%
,%4 2' (4) 5D;%-;4)3 )' ),@'0@>%2094 4 ,% 'P';5> 2' 0'(4_4;-R% O1) &'%'04(-.42>H k>0
4,5>%RO-;4) Z,' )' -%;(,\'% '% (>) '_'0;-;->) 4,5R&'%>) b'H&H ]4)>2-(454;-R% @'0-PDK0-;43 2-)5'%)-R% O,);,(403 '5;Hf @'0> 54O7-D% @0>2,;' ,% 'P';5> &'%'04(-.42> 2'2')4;5-]4;-R% )-O@15-;4H
K
2' ;424 @0>;'2-O-'%5>3 \ '('&-0 (4 5D;%-;4 2' 0'(4_4;-R% '% P,%;-R% 2' Z,' (>) 'P';K K KO-'%5> O1) -%2-;42> '% @0>7('O4) 2' ;401;5'0 ]4);,(403 ;>O> '( 504)5>0%> 2' +4\K%4,2 > (4) ;'P4('4) 2' 5-@> O-&04c>)>fH
NH ?>%)-2'04;->%') &'%'04(') @404 4@(-;40 (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%
6%2'@'%2-'%5'O'%5' 2'( 5-@> 2' '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% Z,' )' '(-_4 d4\,%4 )'0-' 2' ;>%2-;->%') Z,' )>% 0'Z,'0-24) > 4;>%)'_424) @404 ;,4(Z,-'0 @0>;'2-KO-'%5>3 54(') ;>O> ,%4 0>@4 \ (,&40 42';,42>3 -%)50,;;->%') ;(404) \ @0';-)4) @>0@405' 2'( 5'04@',543 ,% 5>%> 2' ]>. ),4]' \ 504%Z,-(>3 &404%594 2' Z,' '( @4;-'%5' %>@0')'%54 %-%&[% @0>7('O4 -O@>054%5' Z,' 2')4;>%)'_' '( '%50'%4O-'%5>3 > O>5-]4K;-R% \ ;>O@0'%)-R% @>0 @405' 2'( @4;-'%5' 2' (4 ,5-(-242 \ 42';,4;-R% 2' (4 5D;%-;44 ), @0>7('O4H
h'04@-4 2' ?>%2,;54 ,%4 5'%2'%;-4 @0>P,)4 4 'O@('40 ), 4@(-;4;-R% ;>O> @0>;'2-KO-'%5> @0->0-540-> > ;>O> ;>O@>%'%5' 2' >50>) @0>&04O4) 5'04@D,5-;>)3 4\,24%2>@>0 '_'O@(> 4 (4 '^@>)-;-R% 2' )-5,4;->%') 5'O-24) \ 4 (>) ;4O7->) ;>&%-5-]>) %';'K)40->) '% 2'5'0O-%42>) 504)5>0%>)H G-% 'O740&>3 ') @0';-)> )'c4(40 Z,' (4) ;>%2-;->K%') 71)-;4) Z,' )' 0'Z,-'0'% @404 ), @01;5-;4 \ (> Z,' -O@(-;4 (4 @0>@-4 )-5,4;-R% 2'
0'(4_4;-R% b@>%'0)' '% ;>%54;5> ;>% (4) )'%)4;->%') ;>0@>04(')3 (-O-54%2> (4 ')5-O,K(4;-R% '^5'0%4f @,'2'% ;>%)5-5,-0 ,% ;>%5'^5> ;,\> 4P0>%54O-'%5> @,'2' %> 0'),(540
Z,-'5>)3 %>54%2> O1) -%5'%)4O'%5' ),) )'%)4;->%') ;>0@>04(')3 )-'%2> ')@';-4(K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
20/37
5
256
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
)'%5-2>3 '% 4(&,%>) 504)5>0%>) ;>O> (4 d-@>;>%20943 (4 4&>04P>7-43 > )'%)4;->%') P9)-K;4) -%5'%)4) 2' 4%)-'2423 '5;H3 '( '%50'%4O-'%5> '% 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% ),@>%'
,%4 '^@>)-;-R% 4 ')4) )'%)4;->%') 2' O4(')540 Z,' @,'2' @0>2,;-0 ,%4 0'4;5-]-242
5'04@',54 2'7' 2' @(4%5'40 '( '%50'%4O-'%5> ;>%)-2'04%2> (4 %,']4 )-5,4;-R% \ ')540'% ;>%2-;->%') 2' 4_,)540 ), -%5'0]'%;-R% 0'2,;-'%2> (>) >7_'5-]>) 2' (4 )')-R%3 24%K2> @4,54) Z,' P4;-(-5'% (4 '_';,;-R% b'H&H @'0O-5-0 (>) >_>) 47-'05>) 4( ;>O-'%.>f \3 '%0'),O'%3 ;>%)-2'04%2> '( '%50'%4O-'%5> ;>O> ,% @0>;')> O1) > O'%>) (40&> 2'd47-5,4;-R%H
)-7-(-242 2' @04;5-;40 (4 0'(4_4;-R% ') (4 2'4(;4%.40 ,%4 )'%)4;-R% @0>P,%24 2' 7-'%')5403 (> ;-'05> ') Z,' 2,04%5' '( '%50'%4KO-'%5> '% 0'(4_4;-R% ') P0';,'%5' Z,' 4@40'.;4% 0')@,')54) P9)-;4) O>(')54)3 54(');>O>U ;4(4O70') O,);,(40')3 ')@4)O>)3 )'%)4;-R% 2' O40'>3 '5;H ( 5'04@',54 2'7'K01 ;>O'%540 ;>% '( @4;-'%5' @0']-4O'%5' (4 @>)-7-(-242 2' Z,' 4@40'.;4% 54(')0'@,')54)3 504%Z,-(-.40 4( @4;-'%5' )- )' 24% 0';>024%2> Z,' )>% 0'4;;->%') %>0O4K(') Z,' 2')4@40';'01% 4 O'2-24 Z,' ;>%5-%[4 '( '%50'%4O-'%5>H % (4) >;4)->%') '%(4) Z,' 4@40'.;4% 0'4;;->%') 'O>;->%4(') -%5'%)4) b'H&H ((4%5>3 0-)43 '5;Hf3 '( 5'04K@',54 2'7' 2' ]4(>040 )- ') 42';,42> 2'_40 ,%>) )'&,%2>) \ ;>%5-%,40 ;>% '( '%50'K%4O-'%5> > ;>O'%540 ;>% '( @4;-'%5' (> Z,' (' ')51 >;,00-'%2>H
k>0 [(5-O>3 d4\ Z,' 5'%'0 '% ;,'%54 Z,' '% @'0)>%4) O4\>0') > ;>% 4(&[% 2'5'K0->0> >0&1%-;> )' 2'7' 2' ]4(>040 '( 5-@> 2' 5D;%-;4 Z,' )' ]4 4 4@(-;40 0'4(-.4%2> (4) K2'% ,5-(-.40)' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% )-'O@0' Z,' ')5>) @>)'4% ,%4 )'0-' 2' d47-K
(-242') 71)-;4)3 54(') ;>O> @>2'0 @'0O4%';'0 )'%542>) '% ,%4 )-((4 2,04%5' ,% ;>05>@'0->2> 2' 5-'O@>3 O4%5'%'0 ;>%54;5> >;,(403 @>2'0 -O-540 ;>%2,;54) \ 0')@>%2'0 4R02'%') )'%;-((4)H
CBH `%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% @0>&0')-]4
G, 2')400>((> )' 2'7' 4 `2O,%2 s4;>7)>% bCNWNf Z,-'% ;>O@0>7R '% ), (47>04K K;,(>) \ @'0;-7-'%2> (4) )'%)4;->%') ;>0@>04(') Z,' )' @0>2,;94%3 )' '(-O-%474% ;4)-@>0 ;>O@('5> (4) 5'%)->%') \ ;>%504;;->%') O,);,(40')3 -%2,;-D%2>)' ,% ')542> 2'
0'(4_4;-R% @0>P,%24H `% '( @0>;'2-O-'%5> >0-&-%4( 2' s4;>7)>% )' 2');0-794% O1) 2')')'%54 '_'0;-;->) \ ]40->) O')') 2' '%50'%4O-'%5> @404 (>&040 ,% %-]'( 2' 0'(4_4;-R%4;'@547('3 '% (4 4;5,4(-242 (>) @0>;'2-O-'%5>) 74)42>) '% (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4b+kf )>% ;>%)-2'047('O'%5' O1) 70']') '% 5-'O@> 2' '%50'%4O-'%5> \ '% %[O'0> 2''_'0;-;->) -O@(-;42>)H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
21/37
5
257
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
S%4 2' (4) 424@54;->%') 2'( @0>;'2-O-'%5> >0-&-%4( O1) ,5-(-.424) '% '( 1O7-5>2' (4 h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4( ') (4 2' E'0%)5'-% \ E>0i>]'; bE'0%)5'-% \ E>0K
;>]'i3 CNMWm E'0%)5'-%3 E>0i>]'; \ I4.('55KG5']'%)3 ABBBf Z,' ;>%)-)5' '% @04;5-K;40 ;>% CJ &0,@>) O,);,(40')3 5'%-'%2> ,%4 2,04;-R% '% 5>0%> 4 WBKLB O-%,5>) '%(4) @0-O'04) )'O4%4)H k>)5'0->0O'%5'3 ;>%P>0O' )' 42Z,-'0' O4\>0 2')50'.4 '% (4@01;5-;4 2' (4 5D;%-;43 )' 0'2,;' 54%5> (4 2,04;-R% ;>O> '( %[O'0> 2' '_'0;-;->)3@4)4%2> 4 0'4(-.40 '_'0;-;->) ;>% ;,450> &0,@>) O,);,(40') b704.>)3 ;47'.43 50>%;>\ @-'0%4)f > '% ,%> )R(> Z,' -O@(-Z,' 4 5>2> '( ;,'0@>H 0;>]'i &,4024 O,;d4 )-O-(-5,2 ;>% '( OD5>2> 2'
s4;>7)>%3 54O7-D% ') ;-'05> Z,' '^-)5'% 2-P'0'%;-4) -O@>054%5') Z,' )'c4(40 '%50' bY'd0'03 j>>(P>(i \ :>(2O4%3 CNMJf3
h47(4 CH ?>O@404;-R% '%50' '( '%50'%4O-'%5> '%
MTODO DE JACOBSON PROCEDIMIENTOS MODIFICADOS
~%P4)-) 54O7-D% ;>&%-5-]> \ ;>%2,;5,4(H
O-)O>)3 ,)4%2> '_'0;-;->) 2' 5'%)-R% \ 0'(4_4;-R%H
?'%5042> 54O7-D% '% (4 @'0;'@;-R% 2' (4 5'%)-R%'O>;->%4( \ P9)-;43 \ '( ')542> ;>&%-5-]> Z,' )' 4)>;-44 (4 0'(4_4;-R%H
`]-54 (4 ,5-(-.4;-R% 2' ')5045'&-4) 2' 4@>\> b'H&H
),&')5->%') d-@%R5-;4)f @404 %> &'%'040 2'@'%2'%;-42' '((4)H
k,'2' ,5-(-.40 ')5045'&-4) 42-;->%4(') @404 O'_>040 '(
;,O@(-O-'%5> \ (4 @'0;'@;-R% 2' (4 0'(4_4;-R%H
k0'5'%2' (4 ;4@54;-R% 2' %-]'(') \ P>;>) 2' 5'%)-R%O,\ (']') \ ;>%;0'5>)H
`)51 O1) ;'%5042> '% 2'5';540 %-]'(') 2' 5'%)-R% \0'(4_4;-R% O1) &(>74(')H
G' '%P45-.4 (4 ,5-(-.4;-R% 2' (4) )')->%') @404'( 4@0'%2-.4_' 2' (4 5D;%-;43 %> 54%5> @404 (4'^@'0-O'%54;-R% 2'( ')542> ;>&%-5-]> \ 'O>;->%4(Z,' ),@>%' (4 0'(4_4;-R%H
`( >7_'5-]> 2' (4) )')->%') 2' '%50'%4O-'%5> %> )R(> ') '(4@0'%2-.4_' 2' (4 5D;%-;43 )-%> ;>%)'&,-0 '^@'0-O'%540(4) )'%)4;->%') 4)>;-424) 4( ')542> 2' 0'(4_4;-R%H
Y4 &'%'04(-.4;-R% 2' (4) d47-(-242') )' @0>2,;' 4504]D) 2' (4 @01;5-;4 2-40-43 @405-;,(40O'%5' 4@(-;4%2>(4 0'(4_4;-R% '% (4) )-5,4;->%') 2' 4(5> -O@4;5>'O>;->%4(H
Y4 &'%'04(-.4;-R% )' @0>2,;' 54O7-D% O'2-4%5''( ;>%2-;->%4O-'%5> 2' @4(4704) Z,' )-0]'% ;>O>')59O,(>) ;>%2-;->%42>) @404 0'@0>2,;-0 '( ')542> 2'0'(4_4;-R%
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
22/37
5
258
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
10.1. Procedimiento de la relajacin progresiva
`% &'%'04(3 '( >7_'5-]> 2'( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 ') 0'2,;-0 (>)%-]'(') 2' 4;5-]4;-R% O'2-4%5' ,%4 2-)O-%,;-R% @0>&0')-]4 2' (4 5'%)-R% O,);,(40H`( @0>;'2-O-'%5> @404 ;>%)'&,-0(> ;>%)-)5' '% 5'%)40 \ 2')5'%)40 (>) 2-P'0'%5') &0,K@>) O,);,(40') 5>O4%2> ;>%;-'%;-4 2' (4) )'%)4;->%') Z,' )' @0>2,;'% '% ;424)-5,4;-R%H 8,04%5' (4 P4)' 2' 5'%)-R%3 (4 ;>%504;;-R% 2'( O[);,(> 2'7' %>540)'3 P4;-K(-54%2> 4)9 (4 @'0;'@;-R% 2' (4) )'%)4;->%') 4)>;-424) 4 (4 5'%)-R%3 4 ), ]'. (4 @'0K;'@;-R% 2' (4 5'%)-R% ((']4 4 2-);0-O-%40 O'_>0 \ (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% ),7)-K&,-'%5'3 \ 4 47,%240 '% '((4H `% (4 P4)' 2' 2-)5'%)-R% %> )' 2'7' 2' 0'4(-.40 %-%&[%')P,'0.> 4;5-]> \ )-O@('O'%5' ;>%)-)5' '% @'0O4%';'0 @4)-]> '^@'0-O'%54%2> '(4(40&4O-'%5> O,);,(40 Z,' )' @0>2,;' 4( )>(540 01@-24O'%5' 5>24 (4 5'%)-R%H
?>O> )' d4 -%2-;42>3 (4 '_';,;-R% ;>%)-)5' '% 5'%)40 \ 2')5'%)40 -%-;-4(O'%5' CJ
&0,@>) O,);,(40') 5>O4%2> ;>%;-'%;-4 2' (4) )'%)4;->%') Z,' )' @0>2,;'% '% ;424)-5,4;-R%H < ;>%5-%,4;-R% )' @0')'%54% 4(&,%4) -%2-;4;->%') 4;'0;4 2' ;RO> (>&040(4 5'%)-R% '% ;424 &0,@> O,);,(40U
CH "4%> \ 4%5'704.> 2>O-%4%5') 2>O-%4%5'
AH E04.> 2>O-%4%5' 2> ;>%504 '( 704.> 2'( )-((R%
WH "4%> \ 4%5'704.> %> 2>O-%4%5') %> 2>O-%4%5'
LH E 04.> %> 2>O-%4%5' 2> ;>%504 '( 704.> 2'( )-((R%
XH /0'%5' Y']4%540 (4) ;'_4) ;>% (>) >_>) ;'0042>) \ 400,&40 (4 P0'%5'
JH a_>) \ %40-. %40 '( @4(4240 ;>% (4 ('%&,4
MH ?,'((> \ &40&4%54 `O@,_40 (4 7407-((4 ;>%504 '( @';d> @'0> d4;'0 P,'0.4 @404Z,' %> (> 5>Z,'
NH k';d>3 d>O70>) \ @405' ),@'0->0 2' (4 ')@4(24 O> )' P,'04% 4 ,%-0 (>) >OR@(45>)'%50' )-
CBH +'&-R% 472>O-%4( > ')5>O4;4( k>%'0 '( ')5RO4&> 2,0> \ 5'%)>
CCH ",)(> 2>O-%4%5' ;>%504 '( )-((R%
CAH k4%5>00-((4 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) 2'( @ -' 2>O-%4%5' d4;-4 400-74
CWH k-' 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) d4;-4 42'%50> )-% (']4%540 '( @-' 2'( ),'(>CLH ",)(> %> 2>O-%4%5' ;>%504 '( )-((R%
CXH k4%5>00-((4 %> 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) 2'( @ -' d4;-4 400-74
CJH k-' %> 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) d4;-4 2'%50> )-% (']4%540 '( @-' 2'( ),'(>
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
23/37
5
259
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
`( @0>;'2-O-'%5> ;>% ;,450> &0,@>) O,);,(40') ;>%)-)5' '% '( O-)O> Z,' '(4%5'0->03 @'0> 5'%)4%2> )';,'%;-4(O'%5' b'% ,% )>(> O>]-O-'%5>f (4) )-&,-'%5')
.>%4) O,);,(40')U
CH Y>) 704.>) \ O4%>) 2>O-%4%5') \ %> 2>O-%4%5')H
AH h0>%;>H
WH ?404 \ ;,'((>H
LH k-'0%4) \ @-') 2>O-%4%5') \ %> 2>O-%4%5')H
10.2. Indicaciones generales para la prctica de la relajacin progresiva
Y4 @01;5-;4 2' (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 0'Z,-'0' 5'%'0 '% ;,'%54 ,%4 )'0-' 2'
G' 50454 2' )'&,-0 ,%4 )';,'%;-4 >02'%424 \ @0>;,040 Z,' )'4 (4 O-)O4 '%5>24) (4) >;4)->%') b;>O'%.4%2> @>0 (4) O4%>) \ 4;474%2> @>0 (>) @-')3 >]-;']'0)4fH
G- )' >(]-24 4(&[% O[);,(> @>0 5'%)40 \ 0'(4_40)'3 )' 4;>%)'_4 ;>%5-%,40 ;>%'( )-&,-'%5'H T> >7)54%5'3 @404 ']-540 (>) >(]-2>) (> O1) 42';,42> ') d4;'0,% 0'@4)> O'%54( 2' (>) O[);,(>) 4%5') 2' ;>O'%.40 (4 0'(4_4;-R%H
`( 5-'O@> 2' 2,04;-R% 2' (4 5'%)-R% 2'7'0 )'0 2' ,%>) ;,450> )'&,%2>)4@0>^-O424O'%5'3 @404 @4)40 -%O'2-454O'%5' 4 0'(4_40 '( O[);,(> 2'_1%2>K(> ),'(5>3 ;>O> )- se separara de repente de los tendones que lo sujetan H8'7' O4%5'%'0)' '( O[);,(> 0'(4_42> 2,04%5' ,%>) Z,-%;' )'&,%2>) 4@0>^-K
O424O'%5' 4%5') 2' 5'%)40 2' %,']>H Y> Z,' )' @0'5'%2' 4( 5'%)40 ,% O[);,(> ') P4;-(-540 (4 2-)5'%)-R%3 @>0 (> Z,'
%> )' 2'7' 5'%)40 ;>% 2'O4)-424 P,'0.4 @,') )' @,'2'% @0>2,;-0 ;>%504;5,K04) \ O4(')540H
('%54KO'%5' @,') '((> 0'Z,-'0' ,% ;>%50>( O4\>0 2' (>) O[);,(>) 4%54&>%-)54)H
`) [5-( -O4&-%40 '% ;424 O>O'%5> (>) O[);,(>) Z,' ')51 5'%)4%2> \ 0'(4_4%K2>3 ), P>0O43 ')@';-4(O'%5' ;,4%2> '( O[);,(> ')51 0'(4_42>3 \ %>540 ;RO>)' )-&,' 2-)5'%2-'%2> @>0 )9 O-)O> 2')@,D) 2' )>(540(>H
`) 4;>%)'_47(' ;>%;'%5040)' 2,04%5' ,% 5-'O@> '% (4 4&04247(' )'%)4;-R% 2'0'(4_40 ;424 O[);,(>H
S%4 ]'. Z,' d4% 0'(4_42> 5>2>) (>) O[);,(>)3 ') 4;>%)'_47(' d4;'0 ,%
G' P4;-(-54 4)9 (4 4,5>K'^@(>04;-R% 2' (4) @405') Z,' %> )' d4\4 (>&042> 0'(4K_40 ;>%]'%-'%5'O'%5'3 %> )-'%2> @0';-)> 5'%)40 %-%&[% O[);,(> '% ')54P4)'H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
24/37
5
260
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
10.3. Variaciones del procedimiento: la relajacin diferencial y la relajacinpasiva
Relajacin Diferencial
8')400>((424 @>0 E'0%)5'-% \ E>0;>]'i bCNMWf3 @0'5'%2' Z,' '( @4;-'%5' 4@0'%244 5'%)40 )>(4O'%5' 4Z,'((>) O[);,(>) 0'(4;->%42>) ;>% (4 '_';,;-R% 2' ,%4 540'4HG,@>%' ,% '%50'%4O-'%5> '% ;>%;-'%;-4 ;>0@>04( O,);,(40 @404 0';>%>;'0 ;>O> 4]';') )' 5'%)4% O,;d>) O[);,(>) Z,' %> ')51% -O@(-;42>) '% (4) 4;;->%') Z,' )'((']4% 4 ;47> ;>% '( ;>%)-&,-'%5' @0';-> 2' 2')&4)5' \ ;4%)4%;->H
`% &'%'04( @404 ), 4@(-;4;-R% )' 0'Z,-'0' Z,' (4 @'0)>%4 d4\4 )-2> '%50'%424 '% '( K242') 2-40-4) \ 0'(4_40 (4 O,);,(45,04 Z,' ')51 5'%)4 2' ,%4 O4%'04 -%%';')40-4H
`)54 P>0O4 2' 0'(4_4;-R% ')51 ')@';-4(O'%5' -%2-;424 @404 4Z,'((4) @'0)>%4) Z,'5-'%2'% 4 0'4(-.40 (4) 4;;->%') ;>5-2-4%4) 5'%)4%2> (4 O,);,(45,04 Z,' ')51 ;'0;4%44 (>) O[);,(>) 0'Z,'0-2>) @404 ;424 4;;-R% \ 54O7-D% @404 4Z,'((4) Z,' d4% 2')4K00>((42> @450>%') 5'%)->%4(') ;0R%-;>)H
Relajacin Pasiva
`)54 ]40-4%5' P,' 2')400>((424 @>0 G;dF405. \ I4\%') bCNVLf \ '% '((4 %> )' ,5-(-K.4% (>) '_'0;-;->) @404 5'%)40 &0,@>) O,);,(40')H k404 '((> (4 ]>. 2'( 5'04@',54 2-0-&'(4 45'%;-R% 2'( ;(-'%5' 4 5>2>) (>) &0,@>) O,);,(40') 24%2> -%)50,;;->%') 2' 0'(4_4K;-R% ' -%50>2,;-'%2> 0'P'0'%;-4) 4 )'%)4;->%') 2' @')> \ ;4(>0H `)51 ')@';-4(O'%5'-%2-;424 @404 4Z,'((4) @'0)>%4) 2' '242 4]4%.424 > ;>% @0>7('O4) P9)-;>) Z,' 2')K
4;>%)'_4% (>) '_'0;-;->) 2' 5'%)-R%H
CCH `%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% 4,5R&'%4
`( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% d4%%') I'-%0-;d G;d,(5. bCNWCf \ @,7(-;42> -%-;-4(O'%5' '% ), (-70> El Entre-namiento AutgenoH `)5' OD5>2> 2' 0'(4_4;-R% )' 74)4 '% '( 2');,70-O-'%5> 2' Z,'(4 O4\>094 2' (4) @'0)>%4) )>% ;4@4;') 2' 4(;4%.40 ,% ')542> 2' 0'(4_4;-R% @0>P,%244 504]D) 2' 0'@0')'%54;->%') O'%54(') 2' (4) )'%)4;->%') P9)-;4)3 ')@';-4(O'%5' 2'(4) )'%)4;->%') 2' @')> \ ;4(>0H `)5' @0>;'2-O-'%5> @40';' 4;5,40 4 504]D) 2'( )-)5'O4
%'0]->)> 4,5R%>O>3 0')547(';-'%2> '( 'Z,-(-70-> '%50' (4) 04O4) )-O@15-;4 \ @404)-OK@15-;4 \ 5-'%' O4\>0') 'P';5>) Z,' >504) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% '% (>) 504)5>0%>) 4)>K;-42>) ;>% (4 2-)P,%;-R% 4,5R%>O4 ;>O> (4 d-@'05'%)-R% > (4) O-&04c4)H
`( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> @0')'%54 2-P'0'%;-4) '% P,%;-R% 2' (4) ;404;5'09)5-;4)2' ;424 @4;-'%5' )-'%2> 2'5'0O-%4%5') 4 (4 d>04 2' ']4(,40 ), 42';,4;-R% \ ,5-(-K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
25/37
5
261
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
242U '( &042> 2' O>5-]4;-R% \ (4 ;4@4;-242 2' 4,5>),&')5-R% 2' ;424 ),_'5>3 (>)%-]'(') 4,5>%RO-;>) 74)4(') \ (4) ]40-47(') 2' @'0)>%4(-242H
`( @0>;'2-O-'%5> 2' 4@0'%2-.4_' Z,' G;d,(5. 2-)'cR )' 74)474 '% 50') @0-%;-@->)71)-;>)U
CH Y4 0'@'5-;-R% O'%54( 2,04%5' 70']') @'0->2>) 2' 5-'O@> 2' PR0O,(4) ]'074(')
AH Y4 ;>%;'%504;-R% @4)-]4 2'( @4;-'%5'HWH Y4 0'2,;;-R% 2' (4 ')5-O,(4;-R% '^5'0>;'@5-]4 \ @0>@->;'@5-]4H
11.1. Procedimiento de la relajacin autgena
Y4 @01;5-;4 2'( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% 4,5R&'%4 ;>%)54 2' ]40->) '_'0;-;->)
2' ;>%;'%504;-R% @4)-]4 '% (4) )'%)4;->%') 2'U k')> '% 704.>) \ @-'0%4)3 ?4(>0 '% 704.>) \ @-'0%4)3 ">]-O-'%5> 2'( ;>04.R%3 Y4 4,5>%>O94 2'( @0>;')> 0')@-045>0->3 `( ;4(>0 472>O-%4( -%5'0%> b@('^> )>(40f3 Y4 2-P'0'%;-4 2' 5'O@'045,04 '%50' (4 P0'%5' \ '( 4-0' ;-0;,%24%5'H
Y>) '_'0;-;->) ;>%)-)5'% '% ;'%5040 (4 O'%5' '% PR0O,(4) ;>054) \ 0'@'5-5-]4) \3 4(O-)O> 5-'O@>3 -%5'%540 -O4&-%40 2' P>0O4 -%5'%)4 (> Z,' ),&-'0'%H `) -O@>054%5';,-240 (4 P>0O4 2' 4;4740 (>) '_'0;-;->)H Y4 5'0O-%4;-R% ')51%240 @404 0'&0')40 4(
Wf ')5-04O-'%5> 2' 704.>) \ @-'0%4) \ 470-0 (>) >_>)H
G' 50454 2' ,% @0>;'2-O-'%5> O,\ ')50,;5,042> Z,' &-04 '% 5>0%> 4 2>) :042>) >?-;(>)U ,% :042> 6%P'0->0 > '_'0;-;->) @0>@-4O'%5' 2' 0'(4_4;-R% \ ,% :042> G,@'K0->0 > '_'0;-;->) 2' -O4&-%4;-R%H
Grado Inferior
`( :042> 6%P'0->0 2'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> )-0]' )>70' 5>2> @404 (4 0'(4_4;-R%Hk>0 (> &'%'04(3 )' ;>O@>%' 2' )-'5' '_'0;-;->) Z,' O'2-4%5' 4,5>),&')5-R% 24%(,&40 4 ),;')-]4) )'%)4;->%') 2' 0'@>)>3 @')42'. \ ;4(>0 '% 704.>) \ @-'0%4)3 2')K
;'%)> 2'( 0-5O> ;402-4;> \ 0')@-045>0->3 ;4(>0 '% '( @('^> )>(40 \ P0');>0 '% (4 P0'%5'HY4 2,04;-R% 0';>O'%2424 2' ')54) )')->%') ') 2' W 4 X O-%,5>)3 %,%;4 )' 2'7'01'^;'2'0 2' ')' 5-'O@> \4 Z,' @>2094 )'0 ;>%504@0>2,;'%5'H
Y4) -%2-;4;->%') @404 0'4(-.40 (>) '_'0;-;->) 2'( ?-;(> -%P'0->0 )' 0';>&'% '% '()-&,-'%5' 547(4U
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
26/37
5
262
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
h47(4 AH `_'0;-;->) 2'( ;-;(> -%P'0->0 ' -%2-;4;->%')
`_'0;-;-> 2' 0'@>)> Y(']4 4 ,% ')542> 2' ;4(O4 4( ;,'0@> \ 4 (4 O'%5'H
G' ),'('% 'O@('40 P04)') ;>O>U qEstoy tranquilo, micuerpo y mi mente estn tranquilos.
`_'0;-;-> 2' @')> G' @0>]>;4 (4 )'%)4;-R% 2' @')> '% (4) '^50'O-242')3G' ),'(' 'O@('40 (4 P04)'U qmis brazos y mis piernasestn muy pesados.
`_'0;-;-> 2' ;4(>0 G' @0>]>;4 ,% 4,O'%5> 2' (4 5'O@'045,04 '% (4)'^50'O-242')H S% PR0O,(4 59@-;4 ') qmis brazos y
piernas estn calientes.
` _'0;-;-> 2' 0')@-04;-R% G' @0>2,;'% ,%4 -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R% 504%Z,-(4)HG' 'O@('4 (4 P04)'U qmi respiracin es tranquila yregularr
`_'0;-;-> @404 '( ;>04.R% G' @>%' (4 ;>%;'%504;-R% '% (>) (45-2>) 2'( ;>04.R%H G'
'O@('4% P04)') ;>O> qmi corazn late regularmente`_'0;-;-> 472>O-%4( G' 2-0-&' (4 45'%;-R% 4( @('^> )>(40H G' 'O@('4 (4 P04)'U
qmi abdomen es una corriente de calorr
`_'0;-;-> 2' (4 ;47'.4 G' 2-0-&' (4 ;>%;'%504;-R% 4 (4 ;47'.4 ;>% P04)') 2'(5-@> qmi mente est clarar
Grado Superior
`% '( :042> G,@'0->0 )' 50454% (>) @0>7('O4) O'2-4%5' (4 ),&')5-R% d4)54 (>&040)>(,;->%40(>) >3 4( O'%>)3 O-5-&40(>)H ) '_'0;-;->) Z,' ),'('% 'O@('40)' )>%(>) )-&,-'%5')U
`^@'0-'%;-4 ;>% ;>(>0')U 2-0-&-0 (4 ]-)54 4( ;'%50> 2' (4 P0'%5' \ d4;'0 ),0&-0 ,%;>(>0 '% (4 -O4&-%4;-R%H
6O4&-%40 >7_'5>) ;>%;0'5>)U ,%4 ]'(4 '%;'%2-243 ,%4 0>)43 '5;H 840 P>0O4 4 ]4(>0') 47)504;5>)U ')@'04%.43 4O>03 ;>04_'3 '5;H 6O4&-%40 Z,' )' ]4 @>0 '( P>%2> 2'( O40H 6O4&-%40 Z,' )' ),7' 4 (4 ;-O4 2' ,%4 O>%54c4H 6O4&-%40)' ,%> O-)O> ;>% 2'5'0O-%42>) @0>@R)-5>)3 @>0 '_'O@(>U qVoy a
afrontar con xito esa situacinrH
`( 0'Z,-)-5> @404 0'4(-.40 (>) '_'0;-;->) 2'( :042> G,@'0->0 ') 2>O-%40 (>) 2'(
:042> 6%P'0->0H `% ')54 P4)' ') P0';,'%5' ]-]-0 ),'c>) ([;-2>) ;>% @>)5'0->0') 0';,'0K2>) ;(40>) \ @'0O4%'%5')H h04) (>) d47-5,4(') '_'0;-;->) -%50>2,;5>0->) 2' 0'@>)>3@')42'.3 ;4(>03 0')@-04;-R%3 ;>04.R% \ 472>O'%3 )' O4%5-'%' (4 P4)' 2' O'2-54;-R%@0>P,%24 2'( 472>O'% \ )' )-&,' 50474_4%2> ;>% (4 )-&,-'%5' PR0O,(4U qEn mi imagi-nacin veo un colorr \ 4 @405-0 2' ')5' ;>(>0 )' 2')400>((4 ,%4 ]-)-R%H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
27/37
5
263
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
11.2. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento autgeno
?>O> '% ;,4(Z,-'0 >50> @0>;'2-O-'%5> 2' 0'(4_4;-R%3 (4 @01;5-;4 ;>00';54 2'
')5' 5-@> 2' '%50'%4O-'%5> 0'Z,-'0' )'&,-0 ,%4 )'0-' 2' -%2-;4;->%') &'%'04(') '% (4
P>0O4 2' @0>;'2'0U
`( ;(-'%5' 2'7' 2' O4%5'%'0 ,%4 -O4&'% 0'@0')'%545-]4 2' (4 4,5>),&')5-R%
Z,' )' ')51 -%2-;4%2> \ O4%5'%'0 ,%4 4;5-5,2 2' >7)'0]4;-R% @4)-]4 2' (>)
;4O7->)H
?424 ,%> 2' (>) '_'0;-;->) ') @04;5-;42> 2-40-4O'%5' \ %> )' d4 2' -%50>2,;-0
,% %,']> '_'0;-;-> d4)54 Z,' %> )' 2>O-%' '( 4%5'0->0H
?424 ]'. Z,' )' 4]4%.4 ;>% ,% %,']> '_'0;-;-> )' 2'7'% 0'@4)40 \ @04;5-;40
(>) 4%5'0->0')H
T,%;4 )' d4% 2' '%50'%40 (>) '_'0;-;->) 2'( :042> G,@'0->0 d4)54 Z,' %> )'d4\4% 2>O-%42> (>) 2'( :042> 6%P'0->0H
0 2'( '%50'%4O-'%5> '( ;(-'%5' 2'7' &-040 (>) &(>K
7>) >;,(40') d4;-4 400-74 \ d4;-4 42'%50> ;>O> )- -%5'%54)' O-040 '( ;'%50> 2'
(4 P0'%5'H
8,04%5' '( 2')400>((> 2'( @0>&04O4 )- )' @0')'%54% )'%)4;->%') P9)-;4) ;>O>
d>0O-&,'>3 '^;')-]4 )'%)4;-R% 2' ;4(>0 '5;H Z,' 0'),(54% O>(')54)3 D)54)
@,'2'% )'0 2'7-(-5424) ;4O7-4%2> (4) PR0O,(4) ,5-(-.424)3 @>0 '_'O@(>3 '%
(,&40 2' muy caliente)' @,'2' 'O@('40 calienteH
G- )' @0')'%54% @'%)4O-'%5>) -%50,)-]>) )' (' -%2-;4 4( @4;-'%5' Z,' 2'7' 2'
;>O@('540 '( @'%)4O-'%5> \ ]>(]'0)' 4 ;>%;'%5040 '% (4 PR0O,(4H
CAH hD;%-;4) 2' 0')@-04;-R%
Y4 0')@-04;-R% ') ,% @0>;')> ')'%;-4( '% (4 0'&,(4;-R% 2' (4 4;5-]-242 O'547R(-K
;4 2'( >0&4%-)O>H "'2-4%5' '( -%5'0;4O7-> 2' &4)') 2,04%5' (4 0')@-04;-R% )' @0>K
2,;' 54%5> '( 4@>05' 2' >^9&'%> %';')40-> @404 (4) P,%;->%') ;'(,(40')3 ;>O> (4
'^@,()-R% 2' (>) Z,' )' &'%'04% '% 2-;d4 ;>O7,)5-R%H G' 50454 2' ,% @0>;')> Z,' )'
2')400>((4 '% (4) )-&,-'%5') P4)')U 4f Inspiracin:`( 4-0' @'%'504 @>0 (4) P>)4) %4)4(')
\ (('&4 4 (>) @,(O>%') 4 504]D) 2' (>) 70>%Z,->) d4)54 (('&40 4 (>) 4(]'>(>) 2>%2' )'
2-P,%2' 4( 5>00'%5' )4%&,9%'>H 7f Pausa inspiratoriaU h04) (4 -%)@-04;-R% )' @0>2,;',%4 @'Z,'c4 @4,)4 2,04%5' (4 ;,4( (>) @,(O>%') )' O4%5-'%'% '% ,% ')542> 2'
A\ )4(' ?aAfH ;f Espiracin:`(
?aA@'%'504 '% (>) 4(]'>(>) \ ') '^@,()42> 4( '^5'0->0H 2f Pausa espiratoria:< (4
')@-04;-R% (' )-&,' ,%4 @4,)4 2,04%5' (4 ;,4( (>) @,(O>%') @'0O4%';'% '% 0'@>)>H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
28/37
5
264
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
Y4 P0';,'%;-4 2' (>) O>]-O-'%5>) 0')@-045>0->) 2' -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R% ;>%)K5-5,\' '( 0-5O> 0')@-045>0->H `( 0-5O> '% (4 4;5-]-242 0')@-045>0-4 \ '( ]>(,O'% 2' (4
O-)O4 2'@'%2'% 2' (4 4;5-]-242 2'( >0&4%-)O> \ d4\ %,O'0>)>) P4;5>0') Z,' @,'K
K%4(H S% @450R% 0')@-045>0-> 42';,42> @0>2,;' '% ')542> 2' 0'@>)> ,% 4,O'%5> 2'(;>%50>( @404)-O@15-;>3 @>0Z,' (4) 54)4) -%)@-045>0-4) 74_4) \ (4 @0>(>%&4;-R% '%@'0->2>) 2' ')@-04;-R% -%;0'O'%54% (>) %-]'(') 2' ?aA'% )4%&0'H k>0 5>2> '((>3 '(;>%50>( 0')@-045>0-> @,'2' ;>%50-7,-0 4 O>2,(40 ]>(,%540-4O'%5' (4 4;;-R% 2'( )-)5'KO4 %'0]->)> 4,5R%>O> ' -%;0'O'%540 '( 5>%> ]4&4( 0'2,;-'%2> (4 )>70'4;5-]4;-R%)-O@15-;4 Z,' )' @0>2,;' '% )-5,4;->%') 2' ')50D)H
Y4) 5D;%-;4) 2' ;>%50>( 2' (4 0')@-04;-R% ;>%)5-5,\'% '( @0>;'2-O-'%5> O1) 4%5-K&,> ;>%>;-2> @404 0'2,;-0 (>) %-]'(') 2' 4;5-]4;-R%H G,) >09&'%') )' )-5[4% '% >0-'%K5' \ '% (4 6%2-4 2>%2' (4) @01;5-;4) 2' (4 O'2-54;-R% -%;(,\'% ;>O> '('O'%5> ')'%K;-4( @4,54) 0')@-045>0-4) 0'&,(424) ;>%>;-24) ;>O> pranayamasH `% >;;-2'%5' ),-O@>054%;-4 )' 0';>%>;' ,%-24 4 (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% \ ') 4 ;>O-'%.>) 2' (>)
4;5-]4;-R%H `)54) 5D;%-;4) 5-'%'% ;>O> >7_'5-]> '%)'c40 4 (4) @'0)>%4) 4 O'_>040 (4;4@4;-242 P,%;->%4( 2' ),) @,(O>%')3 4( 5-'O@> Z,' 0'&,(4% ), 0-5O> %45,04( 0')@-K045>0->H G' 50454 2' Z,' (4 @'0)>%4 4@0'%24 '( ;>%50>( ]>(,%540-> 2' ), 0')@-04;-R%3 2'P>0O4 Z,' (> @,'24 4@(-;40 '% (4) )-5,4;->%') 2>%2' (4 0')@-04;-R% )' '%;,'%504 4(5'K0424H %)'&,-0 ,%4 0')@-04;-R% 2-4P04&O15-;4 \ ,% 0-5O> 0')@-045>0-> ('%5> )' K
.424 2' 504%Z,-(-242 \ 7-'%')540 bG@'42)3 CNMMfH
12.1. Mecanismos auto-regulatorios de la respiracin
?>O> )'c4(4 G@'42) bCNMMf '^-)5'% ,%4 )'0-' 2' O';4%-)O>) 4,5>K0'&,(45>0->)2' (4 0')@-04;-R%3 ') 2';-03 medidas de emergencia ),O-%-)5040 4( >0&4%-)O> '( 4@>05' 2' >^9&'%> %';')40-> ;,4%2> d4\ ,% -%;0'O'%5> K242')H < @405-0 2' ')5>) )-&%>) )' @,'2' -%5'%;->%4(O'%5' P4]>0';'0 (4 0';,@'04;-R%
O';4%-)O>) 4,5>K0'&,(45>0->) O1) ;>O,%') )>% (>) )-&,-'%5') b?dR(-.3 CNNMm Y>2')3
CNNBfU
BostezosU )' @0>2,;'% @>0 ,%4 ;>%504;;-R% @0>P,%24 2'( 2-4P04&O4 Z,' 24(,&40 4 ,% -%5'0;4O7-> O4)-]> 2' 4-0'H G,'('% 4@40';'0 2')@,D) 2' ,% @'0->K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
29/37
5
265
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
>^9&'%> 2'( Z,' )' %';')-543 @>0 '_'O@(>3 ;,4%2> )' ')51 ;4%)42>H ?>% (4
Elevacin -%]>(,%540-4 2' hombros y omplato. k'0O-5' '( '%)4%;d4O-'%5>2' (4 ;4_4 5>01;-;43 P4;-(-54%2> ;,4(Z,-'0 '_'0;-;-> 2' -%)@-04;-R%H Suspiros. G' 50454 2' ,%4 -%d4(4;-R% ('%54 \ )-('%;->)4 )'&,-24 2' ,%4 '^d4(4K
0')@-04;-R%H Estiramientos./4;-(-54% (>) O>]-O-'%5>) 2' '%)4%;d4O-'%5> %';')40->) @404
,%4 @0>P,%24 ]'%5-(4;-R% \ ']-54% (4 2-)O-%,;-R% 2'( 5>%> O,);,(40 Z,'
12.2. Tipos de respiracin
h'%-'%2> '% ;,'%54 (4 O,);,(45,04 -O@(-;424 \ (4) .>%4) 2>%2' )' ;>%;'%504 '(4-0' -%)@-042> )' ),'(' 2-)5-%&,-0 '%50' 50') 5-@>) 2' 0')@-04;-R%U ;>)54(3 2-4P04&O15-;4\ 472>O-%4(H
Respiracin costal. Y4 0')@-04;-R% ;>)54( ),@'0->0 > ;(4]-;,(40 ') '( @450R% 0')K
)4(,247('H Y4 O4\>0 @405' 2'( 4-0' )' ;>%;'%504 '% (4 .>%4 ),@'0->0 2' (4 ;4_45>01;-;43 @>0 (> Z,' %> (('&4 4 @0>2,;-0)' ,%4 ]'%5-(4;-R% ;>O@('54 \ &04%@405' 2' (>) O[);,(>) 2' (4 0')@-04;-R% b')@';-4(O'%5' '( 2-4P04&O4f @'0O4K%';'% ;>% 74_4 4;5-]-242H
Respiracin diafragmtica. S' @0>2,;' &04% O>]-(-242 2' (4) ;>)5-((4) -%P'0->K0') \ (4 @405' ),@'0->0 2'( 472>O'%H `( 2-4P04&O4 @405-;-@4 4;5-]4O'%5'H G'
Respiracin abdominal. `( 5R04^ @'0O4%';' -%OR]-( \ ') '( 472>O'% '( Z,'2'O,')504 ,%4 '^504>02-%40-4 O>]-(-242H
12.3. Procedimiento del entrenamiento en respiracin
`( >7_'5-]> 2'( '%50'%4O-'%5> '% 0')@-04;-R% ') ;>%)'&,-0 ,% @450R% 0')@-045>0-> K0'%5') 4(5'04;->%') 0')@-045>0-4)H T> >7)54%5'3 '( 5-@> 2' '_'0;-;->) ]40-401 '% P,%K
O4%'04 Z,' ') (4 Z,' 2'7'O>) ,5-(-.40 '% 5>2>) (>) '_'0;-;->) 2' 0')@-04;-R%H Y4
54O7-D% ') (4 %4)4( b?dR(-.3 CNNMfH
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
30/37
5
266
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
8' P>0O4 @0']-4 4( ;>O-'%.> 2' (>) '_'0;-;->) ') -O@>054%5' ']4(,40 54%5> (>)%-]'(') @,(O>%40')3 ;>O> '( 5-@> 2' 0')@-04;-R% d47-5,4( '% 2-P'0'%5') ;>%2-;->%')H
8'7' 2'5'0O-%40)' '( 5-@> 2' 0')@-04;-R% d47-5,4( '% 2-P'0'%5') @>)-;->%') b2' @-'3)'%542> > 5,O742>f 0'&-)504%2> P,%24O'%54(O'%5' (>) )-&,-'%5') 4)@';5>)U 4f 2,04K;-R% 2' (4 -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R%3 7f -%)@-04;-R% %4)4( > 7,;4(3 ;f (4 ;4@4;-242 0')K K
k,')5> Z,' (4 0')@-04;-R% ]4094 '% P,%;-R% 2' (4) %';')-242') 2'( >0&4%-)O> %>)' @,'2' @0'5'%2'0 ,%4 0')@-04;-R% ')51%240 @404 5>24) (4) )-5,4;->%')H `% &'%'04((>) '_'0;-;->) ;>%)-)5'% '% )'0-') 2' -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R% ;>% @4,)4) -%5'0O'2-4)3
O1) > O'%>) ('%543 0'&,(40 > -%5'%)43 2-P'0'%5') @>)-;->%') 2'( ;,'0@>3 O>]-O-'%5>2' 704.>) , d>O70>)3 '5;Hf bG@'42)3 CNMMfH
12.3.1. Descripcin de algunos ejercicios de respiracin
Respiracin profunda
G' 50454 2' ,% '_'0;-;-> [5-( @404 (4 0'2,;;-R% 2'( %-]'( 2' 4;5-]4;-R% &'%'04(H Y4)
-%2-;4;->%') )>% (4) )-&,-'%5')U
Sentarse cmodamente, colocar la mano izquierda sobre el abdomen y laderecha sobre la izquierda.
Imaginar una bolsa vaca dentro del abdomen, debajo de donde apoyan lasmanos.
Comenzar a respirar y notar cmo se va llenando de aire la bolsa y cmo laonda asciende hasta los hombros. Inspirar durante 3-5 segundos.
Mantener la respiracin. Repetirse interiormente mi cuerpo est relajado Exhalar el aire despacio, al mismo tiempo que uno mismo se da indicaciones
o sugestiones de relajacin.
`( '%50'%4O-'%5> O'2-4%5' ')5' '_'0;-;-> ;>%)-)5'3 '% &'%'04(3 '% 0'4(-.40 L > X'_'0;-;->) 2' 0')@-04;-R% )'&,-2>) \ 0'@'5-0 (>) '_'0;-;->) '%50' 2-'. \ Z,-%;' ]';') 4(2943 @>0 (4 O4c4%43 5402'3 %>;d'3 \ ')@';-4(O'%5' '% )-5,4;->%') ')50')4%5')H
Respiracin contada?>%)-)5' '% '%50'%40 ,%4 0')@-04;-R% 2-4P04&O15-;43 2-0-&-'%2> '( 4-0' 4 (4 @405'
-%P'0->0 2' (4) ;>)5-((4) \3 4 O'2-24 Z,' )' -%)@-043 )' 24 (4 -%2-;4;-R% 2' @'%)40 '%,%4 @4(4704 b'H&H calmaf \ '% >504 4( ')@-040 b'H&H relaxfH G' 0';>O-'%24 d4;'0(> 2-'.]';') )'&,-24) \ 0'@'5-0 '( '_'0;-;-> ,%4) ]'-%5' ]';')H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
31/37
5
267
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
Respiracin abdominal
G' 50454 2' '%50'%40 (4 0')@-04;-R% O>]-'%2> [%-;4O'%5' '( 472>O'% -%5'%54%2>
Z,' @'0O4%'.;4 -%OR]-( (4 O,);,(45,04 5>01;-;4 \ ;(4]-;,(40H
Respiracin intercostal o media
`% ')5' ;4)> '( >7_'5-]> ') 2-0-&-0 '( 4-0' d4;-4 (4 .>%4 O'2-4 2'( 5R04^3 d4;-4 (>)
;>)542>)3 @404 P4]>0';'0 (4 O>]-(-242 2' (4 O,);,(45,04 -%5'0;>)54( \ 2'( 5R04^H
Respiracin alternada
Y4 @01;5-;4 ;>%;0'54 2' ')5' '_'0;-;-> 0')@-045>0-> -O@(-;4U
S5-(-.40 ,%4 @>)-;-R% ;RO>24 \ 0'(4_424H
?>(>;40 '( 2'2> @,(&40 '% (4 ]'%54%4 %4)4( 2'0';d4 \ (>) 2'2>) 4%,(40 \O'2-> '% (4 -.Z,-'024H
a;(,-0 (4 ]'%54%4 2'0';d4 ;>% '( @,(&40 ' -%)@-040 ;>% (4 -.Z,-'024 ('%54 \504%Z,-(4O'%5'H
G'@4040 '( @,(&40 \ >;(,-0 ;>% (>) >50>) 2'2>) (4 ]'%54%4 -.Z,-'024H `)@-040 @>0 (4 ]'%54%4 2'0';d4H
"4%5'%'0 '( 4(-'%5> ,% -%)54%5' ' -%)@-040 @>0 (4 2'0';d43 O4%5'%-'%2> ;'004K24 (4 -.Z,-'024H ?,4%2> )' 2')'' ')@-040 2'7' d4;'0)' @>0 (4 -.Z,-'024H
Ejercicios cotidianos
) '_'0;-;->) 4%5'0->0') Z,' )' @04;5-;4% '% (4) )')->%') 2' '%50'%4KO-'%5>3 )' @,'2'% 0'4(-.40 >50>) '_'0;-;->) 0')@-045>0->) 2,04%5' (4 _>0%424 )-% %';'K
)-242 2' -%;(,-0(>) '% )')->%') ')50,;5,0424) b?dR(-.3 CNNMf3 @,') 42'O1) 2' @0>2,K;-0 ,%4 0')@,')54 4,5>O15-;4 4,5>K0'&,(45>0-4 @'0O-5'% 4,O'%540 (4 ;>%;-'%;-4 0')K
@-045>0-4 \ ;4O7-40 @4,54) @'0_,2-;-4(')
) 2' (>) O1) ;404;5'09)5-;>) )>% (>) )-&,-'%5')U
(('%4H h-040)' 2' (4 %40-.3 470-0)' (4) P>)4) %4)4(') 4 (4 ]'. Z,' )' -%)@-04H
a('03 -%)@-040 >(-)Z,'4%2>H +'4(-.40 '_'0;-;->) @404 7>)5'.40 b'H&H ')5-040)'3 470-0 (4 7>;43 ;4)54c'5'403
O>]'0 (4 O4%297,(4 -%P'0->03 '5;HfH
+'4(-.40 '_'0;-;->) @404 ),)@-0403 ;>O> @>0 '_'O@(> ),)@-040 4 (4 ]'. Z,'-%;(-%4O>) '( ;,'0@> d4;-4 42'(4%5' )>(54%2> '( 4-0'H
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
32/37
5
268
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
12.4. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento en respi-racin
0'(4_4;-R% )>% (4) )-&,-'%5')U
`% &'%'04( )' ),'(' ')547(';'0 ,% 5-@> 2' 0')@-04;-R% 2-4P04&O15-;>3 Z,' (('%'2' 4-0' (4 @405' -%P'0->03 O'2-4 \ ),@'0->0 2' (>) @,(O>%')H
`( P(,_> 2' 4-0' 2,04%5' (' 0')@-04;-R% ),'(' )'0 '( )-&,-'%5'U 2,04%5' (4-%)@-04;-R% 2'7' (('%40)' @0-O'0> (4 @405' -%P'0->0 b472>O-%4(f \ @>)5'K0->0O'%5' (4 .>%4 ;>)54( O'2-4 \ ;>)54( ),@'0->0H Y4 ')@-04;-R% )' ;404;K5'0-.4 @>0 (4 '^@,()-R% 2'( 4-0' @>0 '( O-)O> >02'% @>0 '( Z,' )' d4 -%)@-K042>H
Y4 )';,'%;-4 O1) ;404;5'09)5-;4 ') (4 2' -%)@-04;-R%K@4,)4K')@-04;-R%K@4,)4H
Y4 @01;5-;4 2' (>) '_'0;-;->) 2' 0')@-04;-R% @,'2' 4;>O@4c40)' 2' O>]-O-'%5>)2' 704.>) b704.>) @'&42>) 4( ;>)542> Z,' 4);-'%2'% d4)54 @>%'0)' '% ;0,. 4 (4 ]'.Z,' )' -%)@-04 \ 74_4% d4)54 (>) ;>)542>) O-'%504) )' ),'(54 '( 4-0'f3 , d>O70>) b(('K]40(>) d4;-4 2'(4%5' 4( -%)@-040 \ 0'50>;'2'0 4( ')@-040f3 @404 P4]>0';'0 (4 -%d4(4;-R% \'^d4(4;-R% 2' ]>([O'%') ;>%)-2'047(') 2' 4-0'3 4( O-)O> 5-'O@> Z,' '_'0;-540 (4O,);,(45,04 0')@-045>0-4 -O@(-;424H
CWH k0-%;-@4(') 4@(-;4;->%') \ 'P';5-]-242 2' (4) 5D;%-;4) 2'0'(4_4;-R% \ 0')@-04;-R%
?>O> )' -%2-;474 '% '@9&04P') 4%5'0->0')3 )' 4;>%)'_4 Z,' (4 '(';;-R% 2' (4 5D;K
2'( @0>7('O4 4 504540H Y>) '_'0;-;->) 2'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> -O@(-;4% ,%4 O4\>00')@,')54 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O>3 2' 54( P>0O43 Z,' ')5' @0>;'2-O-'%5> )';>%)-2'04 ')@';-4(O'%5' -%2-;42> @404 (>) @0>7('O4) Z,' ;>%((']'% ,%4 2')0'&,(4K;-R% 4,5>%RO-;4H `( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> 4\,24 4 2-)O-%,-0 (4 P0';,'%;-4 ;40K2-4;4 '% ),_'5>) ;>% 4%)-'242 \ ') ')@';-4(O'%5' '% [5-( '% '( 50454O-'%5> 2' (4)O-&04c4) bY'd0'03 F' \ j'7'03 CNMBfH '( '%50'%4O-'%5> '% 0')@-04K
;-R% @0>2,;' 54O7-D% 'P';5>) 2' 2')4;5-]4;-R% 4,5>%RO-;4 \ 4;5-]4;-R% @404)-O@1K5-;4 0'(']4%5')3 )-'%2> ,%4 '^;'('%5' >@;-R% '% '( 50454O-'%5> 2' 504)5>0%>) ;>% ,%&04% ;>O@>%'%5' 4,5>%RO-;>3 ;>O> (>) ;402->]4);,(40')3 \ )'094 ,%4 >@;-R% O1) K7)3 ABBCfH `% 4(&,%4) P>0O4) 2' 454Z,') 2' @1%-;> )' @0>2,;' ,%4 d-@'0]'%5-(4;-R%
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
33/37
5
269
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
2'7-24 4( 4,O'%5> 2' ]'%5-(4;-R% \ (4 2-)O-%,;-R% 2'( ?aA'% 0'(4;-R% ;>% (>)%-]'(') 2' >^9&'%> ;-0;,(4%5'H S%> 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) Z,' )' d4% 2'O>)5042>
;,4( @0>2,;' ,%4 2-)O-%,;-R% '% (4 ]'%5-(4;-R% \ 0'2,;;-R% 2' (4 4%)-'242 b?d>(-.3CNNXfH Y4) 5D;%-;4) 2' 0')@-04;-R% ),'('% )'03 42'O1)3 (4) 5D;%-;4) 2' '(';;-R% '% K2')3 7-'% @>0Z,' %> @,'2'% 5>('040 (4 )-5,4;-R% 2' '%50'%4O-'%5> > @>0 (4 ('%5-5,22' (4 O-)O4H
k>0 ), @405' (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 5-'%' O4\>0 'P';5> )>70' (>) )9%5>O4))>O15-;>)3 )-'%2> O'_>0 >@;-R% '% '( ;4)> 2' (4) ;'P4('4) 5'%)->%4(') \ 5>2>)4Z,'((>) @0>7('O4) 0'(4;->%42>) ;>% '( )-)5'O4 O,);,(40H `% '( 50454O-'%5> 2' (44%)-'242 &'%'04(-.424 )' d4 O>)5042> [5-( ;>O7-%424 ;>% >504) 5D;%-;4)H `% (4)
\ '% (4 P>7-4 )>;-4( d4 2'O>)5042> ), ,5-(-242 ')@';-4(O'%5' '% @4;-'%5') ;>% &04%
bG,(54%>PP \ w4(4Z,'553 ABBBfH
) 2' 2>(>03 '%P'0O'242') ;0R%-;4);>O> (4 2-47'5')3 4)O15-;>) ;>% @0';-@-54%5') 'O>;->%4(')3 \ O4%'_> 2' (>)]RO-5>) 4%5-;-@45>0->) ;>%2-;->%42>) 4 (4 Z,-O->5'04@-4H `% 5>2>) ')5>) 504)5>0K
(>) P10O4;>) bs4;>7)3 ABBCfH `% '( ;4)> 2' (>) %-c>) d4 2'O>)5042> ), ,5-(-242)>70' 5>2> '% '( 50454O-'%5> 2' (4 d-@'04;5-]-242 \ '% (4 O'_>04 2'( 4@0'%2-.4_' \0'%2-O-'%5> 4;42DO-;>
CLH k0>7('O4) 4)>;-42>) 4 (4 0'(4_4;-R%
@0>;'2-O-'%5>) @,'2' 5'%'0 4(&,%>) 'P';5>) )';,%240->) %'&45-]>) Z,' ') %';')40->5'%'0 '% ;,'%54H k>0 '_'O@(>3 %> ') -%P0';,'%5' Z,' @4;-'%5') ;>% 2-4&%R)5-;> 2'4%)-'242 &'%'04(-.424 -%;0'O'%5'%3 '% ]'. 2' 2-)O-%,-03 ), %-]'( 2' 5'%)-R% 2,04%K5' (4 0'(4_4;-R%3 '%;>%504%2> (4 '^@'0-'%;-4 -O@0']-)54 \ O,\ ')50')4%5' bE>0i>]';\ :04\)>%3 CNMBm Y'\3 CNMMfH
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
34/37
5
270
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
) 2' (4 0'(4_4;-R%;>O> O40'>3 )'%)4;->%') O>(')54) 2' '^;')-]> ;4(>03 )'%)4;-R% 2' @D02-24 2' ;>%K
50>(3 @1%-;> '5;H bY'\3 CNMMfH < ;>%5-%,4;-R% )' '^@>%'% 2>) 2' (4) ;>%)';,'%;-4)42]'0)4) 2' (4 0'(4_4;-R% O1) 2>;,O'%5424)H
Descargas autgenas
Y4) 2');40&4) 4,5R&'%4) bG;d,(5. \ Y,5d'3 CNJNf )' ;>%)-2'04% '^@'0-'%;-4) P9)-K;4) \ 'O>;->%4(') Z,' -%;(,\'% 2>(>03 4%)-'2423 @4(@-54;->%')3 ;4(4O70') O,);,(4K0') > ((>040H `)5>) '@-)>2->) @,'2'% %> )'0 ;>%504K5'04@D,5-;>) @'0> @,'2'% ((']40 4(-%2-]-2,> 4 474%2>%40 '( '%50'%4O-'%5> ' -%;(,)> '( 50454O-'%5>H `% 4(&,%>) ;4)>)'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> @,'2' -%2,;-0 -%;0'O'%5>) 2' @0')-R% 405'0-4( Z,' @,'K2'% 0'),(540 @'(-&0>)>) '% '( ;4)> 2' @4;-'%5') d-@'05'%)>) bG,(54%>PP \ w4(4Z,'553
K )' ')5D% @0>2,;-'%2>H
Ansiedad inducida durante la relajacin
Y4 @>)-7-(-242 2' Z,' )' @0>2,.;4 '( -%;0'O'%5> 2' (>) %-]'(') 2' 4%)-'2422,04%5' (4 0'(4_4;-R% ') ,% d';d> ;>%>;-2> bI'-2' \ E>0i>]';3 CNMW \ CNMLfH `)5''P';5> )' d4 0'(4;->%42> O1) ;>% (4 @01;5-;4 2' (4 O'2-54;-R% Z,' ;>% @0>;'2-O-'%K5>) ;>O> (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 bI'-2' \ E>0i>]';3 CNMWm T>05>%3 +d>2')3 I4,;d\ t4@0>F\3 CNMXfH
`% &'%'04( (4) 2');40&4) 4,5R&'%4) \ (4 4%)-'242 -%2,;-24 @>0 (4 0'(4_4;-R% )>%O1) P0';,'%5') 2,04%5' '( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> \ (4 O'2-54;-R% Z,' ;>% (4 @01;K
2' 4%)-'242 ;>% (4 @01;5-;4 2' (4 +k3 -%2-;4%2> Z,' ')54 5D;%-;4 ') O1) P1;-(O'%5'5>('047(' Z,' >50>) @0>;'2-O-'%5>)H
%)-2'0'% Z,' (>) )9%5>O4) 2' 4%)-'242 -%2,;-2>) @>0(4 0'(4_4;-R% @,'2'% )'0 5'04@D,5-;>) )- '( @4;-'%5' 4@0'%2' 4 ),@'040(>) O'2-4%5' (45D;%-;4 bGO-5d3 CNMMf3 d4\ 245>) Z,' @'0O-5'% ;>%)-2'040 ')54 0')@,')54) ;>O> ,%@0'2-;5>0 2' @>70') 0'),(542>) 5'04@D,5-;>) bE>0i>]';3 "45d'F)3 ?d4O7'0)3 704d-KO-3 Y\5(' \ T'()>%3 CNMVfH
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
35/37
5
271
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
CXH "4@4 ;>%;'@5,4( 2' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%
k>;>) '_'O@(>) d4\ '% (4 h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4( ;>O> '( 2' (4 8')'%)-K
7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H Y4 8G ') '( @0-O'0 @0>;'2-O-'%5> 5'04@D,5-;> )-)5'O45-.42>'% ')54 >0-'%54;-R% @404 '( 50454O-'%5> 2'( O-'2>3 \ '( @0-O'0> @,')5> 4 @0,'74'^@'0-O'%54(O'%5' ;>% ,% 0-&>0 '^@'0-O'%54( 2-&%> 2' (>) ;0-5'0->) 4;5,4(') bk4,(CNJJfH `)54 5D;%-;4 d4 @'0O4%';-2> '% ,)> d4)54 (4 4;5,4(-242 @'02,04%2> ;>O>
@'0O4%'%;-4 d4)54 %,')50>) 294) d47(4 2' (4 )4&4;-242 2' ), 4,5>0 4 (4 d>04 2'4@0';-40 (>) '('O'%5>) \ O';4%-)O>) 2' 4;;-R% P,%24O'%54(') '% @0>7('O4) PR7-K;>)3 @'0> 54O7-D% 2' (4 P0,;59P'04 0'(4;-R% Z,' )' ')547(';-R '% (4 @0-O'04 &'%'04K;-R% 2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;54 '%50' ;-'%;-4 71)-;4 \ 4@(-;424H )54 0'(4;-R% @'0O-K5-R &'%'040 @0>;'2-O-'%5>) ;>O> (4 8G ;>% ,% 4(5> &042> 2' 2'@,04;-R%3 2' 54( P>0KO43 Z,' (4 5D;%-;4 )' d4 O4%5'%-2> 4 @')40 2' (4) ;>%50>]'0)-4) @>)5'0->0') )>70'
),) O';4%-)O>) 2' 4;;-R%3 @,') -%2'@'%2-'%5'O'%5' 2' ;>%)-2'04;->%') 5'R0-;4)3
k>0 ), @405' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% 5-'%'% ,%4 d-)5>0-4 7-'% 2-P'0'%5' '% (4h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(3 @0>;'2'%5') 2' 5042-;->%') Z,' %424 5-'%'% Z,' ]'0
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
36/37
5
272
"4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos
'%;>%5042> '% ')5' 1O7-5> (4 P>0O4 2' 47,%240 '% ), )-)5'O45-.4;-R% \ 2' 4;0'2-540K
KO40)' '% ')5045'&-4) 2' 4;;-R% 0';>%>;-24) \ 4]4(424) @>0 (4 -%]')5-&4;-R% O1) 0-&,K0>)4 '% '( 1O7-5> 2' (4 )4(,2 bs4;>7)3 ABBCfH
CVH +'),O'%
Y4 8G 54( \ ;>O> P,' P>0O,(424 '% ),) -%-;->) ')51 74)424 '% (>) @0-%;-@->)2'( ;>%2-;->%4O-'%5> ;(1)-;>3
`( ;>%;'@5> 2' inhibicin recproca')547(';' Z,' (4 0')@,')54 2' 4%)-'242 >O-'2> @,'2' )'0 0'2,;-24 > -%d-7-24 O'2-4%5' (4 &'%'04;-R% 2' ,%4 0')@,')K
54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242H `( ;>%;'@5> 2' contracondicionamiento
;>%'^-R% '%50' '( ')59O,(> \ (4 0')@,')54 2' 4%)-'242 Z,' @0>]>;43 O'2-4%K5' '( O4%5'%-O-'%5> 2' (4 0'(4_4;-R% 4 O'2-24 Z,' )' ]4% @0')'%54%2> &04K2,4(O'%5' '% -O4&-%4;-R% ')59O,(>) 2' -%5'%)-242 4%)-R&'%4 ;0';-'%5'H
Y>) O';4%-)O>) 2' ;4O7-> Z,' -O@(-;4 (4 8G )>% 74)54%5' O1) ;>O@('_>)Z,' (>) Z,' )' @0>@,)-'0>% '% ),) >09&'%') \ O1) ;'0;4%>) 4( 0')5> 2' (>) 504K54O-'%5>) 2' '^@>)-;-R% Z,' (> Z,' ;4794 ')@'040 -%-;-4(O'%5'H
&'%'04(-.4243 P>7-4 )>;-4(3 4&>04P>7-4 > 504)5>0%> >7)')-]>K;>O@,()-]>H
Y>) @4)>) 4 )'&,-0 '% (4 4@(-;4;-R% 2' ,% 8G )>%U 4f '(';;-R% 2' (4 0')@,')54-%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 \ @>)-7(' '%50'%4O-'%5>H 7f '(47>04;-R% 2' ,%4_'040Z,94 2' 4%)-'242H ;f ]4(>04;-R% 2' (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 \ '%50'%4KO-'%5> '% -O4&-%4;-R% )- )' 0'Z,-'0'H
Y4 0'(4_4;-R% ') @0>747('O'%5' (4 5D;%-;4 O1) ,5-(-.424 '% (4) -%5'0]'%;->%')@)-;>(R&-;4)H
`( >0-&'% 2' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% \ 0')@-04;-R% )' )-5[4 '% (4 ;,(5,04>0-'%54( ]-%;,(42> 4 @01;5-;4) 0'(-&->)4) 2'( d-%2,-)O>H
S%4 @'0)>%4 '% ')542> 2' 0'(4_4;-R% '^@'0-O'%54 ,%4 0')@,')54 2' 2')4;5-]4K;-R% 4,5>%RO-;4 &'%'04(-.424 Z,' -O@(-;43 '%50' >504) P,%;->%')3 0')@-04;-R% K%> \ ;,51%'> \ (45-2> ;40294;> 095O-;> \ ),4]'H
`( O>2'(> -%5'&045-]> 2' (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% @40';' )'0 '( O1) 4]4(42>'O@90-;4O'%5'3 -%2-;4%2> Z,' (4 O4\>0 @405' 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) 2' 0'(4K
7/25/2019 DS y Tec Relajacion
37/37
5
273
Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz
K;-R% 2' (4 0')@,')54 4%5' '( ')50D)H
Y>) '_'0;-;->) 2'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> \ (>) 2' 0')@-04;-R% -O@(-;4% ,%4O4\>0 0')@,')54 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O>3 )-% 'O740&>3 (4 0'(4_4;-R%@0>&0')-]4 5-'%' ,% O4\>0 'P';5> O,);,(40H
CMH E-7(->&04P94 0';>O'%2424
E'0%)5'-%3 8H0i>]';3 hH8H \ I4.('55KG5']'%)3 IH bABBBfH New directions in pro-gressive relaxation training: a guidebook for helping professionalsH `SU k04'&'0k,7(-)d-%&H G' 50454 2' (4 4;5,4(-.4;-R% 2'( ;(1)-;> (-70> 2' E'0%)5'-%3 8H0i>]';3
hH8H bCNMWfU Entrenamiento en relajacin progresiva. E-(74>U 88E.Y>) 4,5>K0') '^@>%'% 2' P>0O4 )-)5'O15-;4 \ @>0O'%>0-.424 4 (> (40&> 2' (4 >704 (>)P,%24O'%5>) 2' ')54 5D;%-;4 \ '( @0>;'2-O-'%5> 2' 4@(-;4;-R%H `) ,%4 &,94-O@0');-%2-7(' @404 5>2>) 4Z,'((>) @0>P')->%4(') Z,' Z,-'04% ;>%>;'0 '%@0>P,%2-242 '( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4H
G@'42)3 ?HIH bCNMMfHABC de la respiraci