IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a
Hizkuntzereduak
Garikoitz Goikoetxea
Aski ez dela argi diote adituek, eskolak baka-rrik ezin duela euskara biziberritu. Bainadudarik ez dago hezkuntzak berebiziko ga-rrantzia duela bide horretan. Euskararenbabesleku dira eskolak. Batzuk. Hiru ikasle-tik batentzat, izan ere, euskara ia ikusezina
da ikastetxean: erdara hutsean ikasten dute %20k, eta euskaraikasgai bakar modura dute %14k. Euskal Herri osoko datuei erre-paratuta, euskarazko murgiltze eredua ageri da buruan —%51ikaslerekin—, baina errealitate gorria ezkutatzen du datu horrek.Nafarroan eta Nafarroa Beherean, euskara ikasgai modura ere ezdaukate bostetik hiruk; Lapurdin eta Zuberoan, lautik hiru dira.
Zazpi herrialdeen argazkia egin du BERRIAk, eskoletako hiz-kuntz ereduak herririk herri azterturik —hurrengo orrialdeetandago mapa osoa—. Aldakorra da egoera herri batetik bestera —de-
EUSKARAREN ESKAILERAKHezkuntza da euskara biziberritzeko gakoetako bat. EuskalHerrian, murgiltze eredura bildu dira ikasleen erdiak bainogehixeago. Hutsunea dago herrialde batetik bestera, halere.Bost ikasletik batek ez dauka euskara ikasgai modura ere. ( Hurrengo orrialdean jarraitzen du )
Matrikula D ereduan
egitearen aldeko
ekitaldi bat, Iruñeko
Gazteluko plazan.
LANDER F. ARROIABE / ARP
2 Hizkuntz ereduakEgoeraren azterketa
IGANDEKO BERRIA2014ko urriaren 19a
nek ez daukate eskolarik, dene-tan ez dituzte eredu guztiak es-kaintzen...—, baina leku batetikbestera nolako diferentzia dagoenargi agertzen du. Zein eskaileramailatan dagoen bakoitza. Zen-bat egin duten bakoitzean, etazenbat dagoen oraindik egiteko.
ESKOLETAKO ARNASGUNEA
bbb Hutsunea herri handietan
Gero eta kontzeptu zabalduagoada arnasguneena; indar handie-na, benetako arnasa, zein lekutandaukan euskarak. Datua: hiru he-rritik batean euskarazko murgil-tze eredua soilik daukate —439herrietatik, 147tan—, gainerakoereduek gutxieneko eskaririk ezeta. Herri txikiak dira ia guztiak,nolanahi ere, eta pilaturik daudeGipuzkoan eta Bizkaian, eta Ara-bako eta Nafarroako iparraldean.
Herri handiagoetan dago gora-behera gehiago; inguruko herritxikietan baino leku eskasagoa dumurgiltze ereduak. Gipuzkoan,Donostia bera da adibide: herrial-dean, ikasleen %80 ari dira D ere-duan, eta hiriburuan, %60 eskas.Herri handietako datuek erabatbaldintzatzen dute egoera, ikaslegehienak biltzen baitituzte. La-purdin, esaterako, Baionako etaAngeluko egoera zama da: %3 es-kas dira murgiltze ereduko ikasle.
Euskarak hezkuntzan arnasaestua duen lekuak ere ageri dira.Nabarmena da hori Lapurdin,Nafarroa Beherean eta Zuberoan,eta Nafarroako hegoaldean. Ingu-ru horietan, ikastoletan soilik es-kaintzen dute euskara ardatz gisahartzen duen hezkuntza. Ereduelebidunak badaude, baina erda-ra hutsezkoak indar handia du:Ipar Euskal Herriko 38 herritan,adibidez, ikasle guzti-guztiak aridira frantses hutsezko eskoletan.
MAILAZ IGOTA, AHULDADEA
bbb Euskaraz jarraitzeko traba
Haur hezkuntzan etengabe ari daeuskara lekua irabazten. Umeakeskolan hasteko garaian, gero etaguraso gehiagok ematen diote ga-rrantzia euskaraz ikasteari. Ara-zoak gero datoz: mailetan aurreraegin ahala, ikasleak galtzen ditumurgiltze ereduak. Arabako iaz-ko datuak adibide: Haur Hezkun-tzan, %57 ziren D eredukoak; gorajoanda, baina, Batxilergoan %47rajaisten da portzentajea, eta Lanbi-de Heziketan, %11ra. Eta ez da be-launaldi aldaketagatik bakarrik.Nafarroa: Batxilergoan eta Lanbi-de Heziketan, %13 dira D ereduan;belaunaldi hori bera Lehen Hez-kuntzan ari zen orain hamar urte,eta %23 ziren murgiltze ereduan.
Ipar Euskal Herrian oso handiada galera, hasierako hezkuntzanere egoera txarra dela kontuanizanda. Lehen mailako datuak:%63 frantses elebakarrean, %28elebidunean, eta %9 euskarazkomurgiltzean. Bigarren mailan:%89 frantses elebakarrean, %8elebidunean, eta %3 murgiltzean.
Hautu baldintzatu baten islada: eskaintza txikia —lanbide he-ziketan oso nabarmen—, euskarazikasteko trabak —geroko ikasketaguztiak ez daude euskaraz; baxoaezin da euskaraz egin—... Ikasleeneuskara maila apala ere traba delaagerrarazi dute ikerketa batzuek.Horren guztiaren ondorioz, esko-lan hastean euskararen alde egini-kohautua trabaturik geratzen da.
ERDARA HUTSEZKO EREDUAK
bbb Euskararako joeratxoa
Bost ikasletik bat erdara huts-hu-tsean eskolatzen bada ere, nabarida eredu horietatik euskarazkoe-tarako joera bat. Lapurdin, Nafa-rroa Beherean eta Zuberoan, milaikasle baino gehiago irabazi ditumurgiltze ereduak hamar urtean;%57ko hazkundea da. Oraindikahul dago, nolanahi ere: ikasleen%6,5 ari dira murgiltzean. Sail ele-bidunek 500 ikasle gehiago dituz-te, eta frantses elebakarrak, 450gutxiago —ikasleen %4 galdurik—.
Beste era bateko mugimenduanabari da Nafarroan, konplexua-goa —ingeles programak sartzeakerabat zaildu du alderaketak egi-
tea—. Batetik, D ereduak goraldi-txoa izan du, A ereduaren jaitsie-ratxoarekin batera —%25 aldeanegonkortuta dago D eredua—;bestetik, nagusitasun gero eta ar-giagoa du G ereduak —ingelesezikasteko programei lotuta maiz—.
A ereduaren jaitsiera nabari daAraban, Bizkaian eta Gipuzkoan:ia erdia galdu du hamar urtean.Ikasleen %15ek baino gutxiagokaukeratzen dute —Araban du pisuhandiena, eta nagusia da zenbaitherritan—. Haur hezkuntzan osobazterreko eredua da, eta ghettotraza ere hartzen diote aditu ba-tzuek, etorkinak baitira gehienak.
Salbuespen itxurako datuak di-tuzte herri batzuetan. Zamudioneta Berangon (Bizkaia), adibidez,erdara hutsezko eredua dago bu-ruan, euskara ikasgai gisa ere ezduten ikastetxeak baitaude —batamerikarra eta bestea frantsesa—.Nafarroako Erriberan Fontellasekdu ezberdintasuna: Argia ikastolahan dago, eta nagusia da herrian—Tutera ondoan dago Fontellas—.Kasu bera da Larzabalekoa (Nafa-rroa Beherea) eta Alozekoa (Zu-beroa). Ikastola bakanak han dira.
EUSKALDUNTZEKO TRESNA
bbb Indarra leku erdaldunetan
Euskarak kalean indar gutxi duenherri batzuetan euskarazko mur-giltze ereduak du ikasle gehien.Adibide argia da Arabako eta Biz-kaiko herri batzuena: Turtzioz,Lapuebla de Labarca, Kanpezu...
D eredua soilik dute herri horiek.Zalantzarik gabe, euskarazkoikastetxeak zabaltzeak, hezkun-tzan egindako ahaleginak, zeri-kusia izan du euskararen ezagu-tza areagotzean. Araban, esatebaterako, 1991n baino hiru aldizelebidun gehiago daude; gazteakdira gehien-gehienak. Aintzathartzekoa da ikastolen eraginaere, batez ere Iparraldean eta Na-farroako eremu ez-euskaldune-an, portzentajean ikasle kopuruhandia ez daukaten arren euska-raren arnasa indartzen baitute.
Itoguneak ere bai baitira lekuhorietan. Nafarroako eremu ez-euskaldunean %4 eskas ari dira Dereduan —ikastolek soilik eskain-tzen dute—. Are eta gordinagoa daIpar Euskal Herriko egoera. Az-ken inkesta soziolinguistikoarenarabera, Lapurdin %24 dira elebi-dunak; eskolan, berriz, %6 eskasari dira euskara hutsez. Are, Nafa-rroa Beherean eta Zuberoan: he-rritarren %52k badakite euska-raz, baina eskolan %10 ere ez diraari murgiltze ereduarekin. Seas-kako ikastolena da eskaintza hori.Isuri baten gisan ari da elebidu-nen kopurua jaisten Ipar EuskalHerrian, nahiz eta gazteen arteanpixkana hasi den goranzko bidea.
DATUTAN
1.000SEASKAK IRABAZI IKASLEAK
Hamar urtean igoera handia izan
dute Lapurdiko, Nafarroa Behere-
ko eta Zuberoako ikastolek: 3.000
ikasleren heina gainditu dute, ha-
mar urtean mila ikasle baino
gehiago irabazita. Ahul dago mur-
giltze eredua, nolanahi ere: ikasle-
en %6,5ek egiten dute hautu hori.
%51MURGILTZEAN ARI DIRENAK
Euskal Herriko hizkuntz ereduak
modu orokorrean aztertuta, eus-
karazko murgiltze eredua ageri da
buruan: ikasleen %51ren sistema
da. Datu orokor horrek, ordea, as-
kotariko errealitateak ditu azpian:
Gipuzkoan ia %80 ikasleren hau-
tua da, baina Lapurdin, %6rena.
%20ERDARA HUTSEZ ARI DIRENAK
Ipar Euskal Herrian eta Nafarroa
gehienean —eremu mistoan eta
ez-euskaldunean— euskararik ba-
tere gabeko ereduak daude auke-
ran. Euskal Herri osoa hartuta,
bost ikasletik bat ari dira horrela.
101.000 ikaslek baino gehiagok
euskara ez dute ikasgai gisara ere.
Ipar Euskal Herrian, Seaskak eskaintzen du euskarazko murgiltze ereduan ikasteko aukera. Irudian, umeak Itsasuko Arrokagarai ikastolara sartzen. GAIZKA IROZ
( Aurreko orrialdetik dator )
Herri bakoitzeko datu
zehatzak ikusteko, jo
BERRIAren webgunera:
www.berria.eus
@
IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a 3Hizkuntz ereduakEgoeraren azterketa
Euskal Herrian
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
45,6
40,5
30,5
23,9
60,922,0
16,0
1,1
79,8
11,3
9,0
24,5
15,260,0
5,9
13,9
3,6
76,6 11,0
23,6
5,959,5
6,8
14,3
3,575,4
31,9
27,6
52,0
35,0
11,4
1,6
59,022,3
18,7
17,2
13,8
68,8
3,5
2,9
1,3
92,3
10,4
12,5
14,862,3
7,8
7,384,9
ITURRIA:EUSKO JAURLARITZA, NAFARROAKO GOBERNUA, EEP
hiriburuka
herrialdeka
Hizkuntz ereduak
Ara
ba
57.
09
4
Biz
ka
ia1
77.
06
5
Gip
uzk
oa
12
4.1
12
Na
farr
oa
10
6.2
18
La
pu
rdi
40
.074
Na
farr
oa
Be
he
rea
4.9
70
Zu
be
roa
2.1
28
Ga
ste
iz4
2.9
64
Bilb
o4
3.6
39
Do
no
stia
33
.95
3
Iru
ñe
a3
8.5
83
Ba
ion
a1
1.7
85
Do
nib
an
e G
ara
zi1
.25
3
Ma
ule
875
Murgiltzea
Elebiduna
Euskara ikasgaia
Elebakarra
261.712
Murgiltzea
Elebiduna
77.605Euskara ikasgaia
Elebakarra70.815
101.037
HIZKUNTZ EREDUEN BANAKETA
Lau taldetan banatuta ageri dira Euskal He-
rriko ikastetxeetako hizkuntz ereduak. Hona
hemen horietako bakoitzaren xehetasunak.
1 Erdal elebakarra. Erdara hutsezko
eredua da: gaztelania edo frantsesa da
ardatz, eta euskara ez dute kontuan
hartzen ikasgai modura ere. Araban, Biz-
kaian eta Gipuzkoan ez dago eredu hori ja-
sota, baina egia da kasu batzuk badirela:
batetik, euskara ikastetik salbuetsitako ikas-
leak daude —denboraldi baterako etorri di-
renak eta horrelakoak—, eta bestetik, hiz-
kuntz proiektu berezia duten ikastetxeak
—eskola frantsesak, amerikarrak...—. Nafa-
rroan bi eremutan daukate eredu hori: mis-
toan eta ez-euskaldunean. G eredua esaten
diote. Ipar Euskal Herrian ere orokortua
dago eredu hori. Frantses hutsez ematen di-
tuzte eskolak, atzerriko hizkuntza izan ezik.
2 Euskara ikasgai. Ereduaren arda-
tza erdara da: gaztelania edo fran-
tsesa. Euskaraz ikasgai bat bakarrik
ematen dute, hizkuntza horri dagokiona. A
eredua esaten diote Hego Euskal Herrian.
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan eredu hori
da euskarazko murgiltzetik urrunen dagoe-
na; Nafarroan, eremu euskaldunean, A ere-
duaren aukera dute ahalik eta euskara ordu
gutxien eman nahi dituztenek. Teorian, eus-
kara orduak hizkuntzari dagozkion ikasgai-
koak dira —hiru-lau astean—, baina egia da
ikastetxetik ikastetxera aldaketak daudela.
A eredu «indartua» ezartzen dute batzuek,
euskara ordu gehixeagorekin. Berriki, Eus-
ko Jaurlaritzak jakinarazi du bide hori indar-
tuko duela, euskara ordu gehiago txerta di-
tzaten A ereduko ikasgeletan. Araban, Biz-
kaian eta Gipuzkoan eredu hori da euskara
ordu gutxien dituena, eta ikerketek frogatu
dute oso-oso gutxi direla euskara maila
egokia lortzen duten ikasleak: %3 inguru.
3 Elebiduna. Bi hizkuntza ofizialetan
ematen dute irakaskuntza sistema
elebidunean: euskaraz, eta gaztela-
niaz edo frantsesez. Teorian, parekoa da bi
hizkuntzen banaketa. Euskal Herri guztian
dago indarrean eredu hori —Hegoaldean,
B eredu gisara ezagutzen dute—, bai sare
publikoan, bai itunpekoan. Euskaraz ema-
ten dituzte, euskara ikasgaiaz gain, ikas-
gaien erdiak, eta gaztelaniaz edo frantse-
sez, alor horri dagokion ikasgaiaz gain, bes-
te erdiak. Atzerriko hizkuntza, berriz,
hizkuntza horretan ematen dute. Ipar Euskal
Herrian alde nabarmenak egoten dira ikas-
maila batetik bestera: lehen mailan, euskara
eta frantsesa hein berean erabiltzen dituzte
ikastetxeetan; bigarren mailara pasatzean,
berriz, euskara ikasgaia ematen dute euska-
raz, eta beste ikasgai bat edo bi; gainerako
alorrak, frantsesez. Hizkuntzen arteko pare-
kotasuna ez da erabatekoa, hortaz. Hegoal-
dean ere ez da beti betetzen oreka teorikoa.
4 Murgiltzea. D eredua ere esaten
diote Hego Euskal Herrian. Euskara
da irakats-hizkuntza. Euskarari da-
gokion ikasgaiaz gainera, euskaraz ematen
dituzte gainerako ikasgaiak ere: historia,
matematika, zientziak... Gaztelania eta fran-
tsesa ere ematen dituzte ikasleek, hizkuntza
horiei dagokien ikasgaian; atzerriko hizkun-
tza ere —ingelesa, batez ere— hala ematen
dute. Ez dago erabat zabaldua sistema hori,
nolanahi ere. Araban, Bizkaian eta Gipuzko-
an, bai, aukeran daukate familiek; Nafarro-
an, berriz, eremu euskaldunean eta mistoan
soilik eskaintzen dute sare publikoan. Nafa-
rroako eremu ez-euskaldunean eta Ipar
Euskal Herrian, ikastoletan eskaintzen dute
murgiltze eredua. Euskara mailari dagokio-
nez, murgiltze eredua da, alde handiz, datu
onenak lortzen dituena. Hala ere, eztabaida
mahai gainean dago ereduen sistemari bu-
ruz, bereziki Araban, Bizkaian eta Gipuzko-
an, emaitzak ez direlakoan uste bezain onak.
IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a 5Hizkuntz ereduak4 Hizkuntz ereduak IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
1
2
3
4
5
6
7 8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
3132
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
11
13
79
105
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58 59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
72
71
72
73
74
75
76
77
78
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102103
104
106
107
108
109
110111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125126
127
128
129
130
1
2
3
4
5
6
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
1920
21
22
23
24
2526
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
1920
2122
23 2425
2627
28
29
30
31
32
55
54
56
5758
59
60
61
62
63
64
65
66
67
69
68
33
53
34
35
36
37 38
39
40
41
45
46
42
41
43
50 7351
5244
47
48
49
13 70
7174
75
76
77
78
79
80
72
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32 33
34
35 36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
57
52
53
54
55
56
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
7576
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
1
2
3
15
45
7
8
9
10
11
12
30
31
3233
34
13
14
16
17
18
19
21
6
22
23
2024
25
26
27
28
29
Hizkuntz ereduak Euskal HerrianHerri bakoitzeko ikastetxeetan nagusi den hizkuntz eredua dago adierazita, haur hezkuntzatik lanbide heziketara
Murgiltze eredua, %80tik gora
Murgiltze eredua, %50-80 artean
Murgiltze eredua, %50etik behera
Ele biko eredua: euskara eta erdara
Erdarazko eredua, euskara ikasgai dela
Erdarazko eredua, euskara ikasgai ere ez dela
Erdarazko ereduak, baina euskarazkoak %30etik gora
Eskolarik ez / Mendialdeak
berria2013-14ko ikasturteko datuak
GASTEIZ
Agurain
Aiara
Amurrio
Aramaio
Argantzun
Arraia-Maeztu
Arratzua-Ubarrundia
Artziniega
Asparrena
Barrundia
Bastida
Berantevilla
Bernedo
Dulantzi
Eltziego
Erriberabeitia
Erriberagoitia
Gaubea
Guardia
Iruña Oka
Iruraitz-Gauna
Kanpezu
Lantziego
Lapuebla de Labarca
Laudio
Legutio
Oion
Okondo
Samaniego
Trebiñu
Urkabustaiz
Zigoitia
Zuia
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
Elorrio
Erandio
Ermua
Etxebarri
Etxebarria
Galdakao
Gatika
Gautegiz Arteaga
Gernika-Lumo
Getxo
Gordexola
Gorliz
Gueñes
Ibarrangelu
Igorre
Ispaster
Iurreta
Karrantza
Larrabetzu
Laukiz
Leioa
Lekeitio
Lemoa
Lemoiz
Lezama
Loiu
Mallabia
Mañaria
Markina-Xemein
Meñaka
Mundaka
Mungia
Munitibar
Muskiz
Muxika
Ondarroa
Orozko
Ortuella
Otxandio
Plentzia
Portugalete
Santurtzi
Sestao
Sondika
Sopela
Sopuerta
Trapagaran
Turtzioz
Ugao
Urduliz
Urduña
Villaverde Turtzioz
Zaldibar
Zalla
Zamudio
Zaratamo
Zeanuri
Zeberio
Zornotza
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
Albiztur
Alegia
Alkiza
Altzo
Amezketa
Andoain
Anoeta
Antzuola
Aretxabaleta
Arrasate
Asteasu
Astigarraga
Ataun
Azkoitia
Azpeitia
Baliarrain
Beasain
Beizama
Berastegi
Bergara
Berrobi
Bidania-Goiatz
Deba
Eibar
Elduain
Elgeta
Elgoibar
Errenteria
Errezil
Eskoriatza
Ezkio-Itsaso
Gabiria
Gaintza
Getaria
Hernani
Hondarribia
Ibarra
Idiazabal
Ikaztegieta
Irun
Irura
Itsasondo
Larraul
Lasarte-Oria
Lazkao
Legazpi
Legorreta
Lezo
Lizartza
Mendaro
Mutiloa
Mutriku
Oiartzun
Olaberria
Oñati
Ordizia
Orendain
Orio
Ormaiztegi
Pasaia
Segura
Soraluze
Tolosa
Urnieta
Urretxu
Usurbil
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
72
71
Villabona
Zaldibia
Zarautz
Zegama
Zerain
Zestoa
Zizurkil
Zumaia
Zumarraga
72
73
74
75
76
77
78
79
80
Antzin
Aranguren
Arantza
Arbizu
Areso
Arguedas
Arroitz
Artaxoa
Atarrabia
Auritz
Azagra
Azkoien
Barañain
Barasoain
Basaburua
Baztan
Beintza-Labaien
Beire
Bera
Berbintzana
Beriain
Berriobeiti
Berriozar
Bertizarana
Betelu
Buñuel
Burlata
Cabanillas
Cadreita
Caparroso
Carcar
Cascante
Castejon
Cintruenigo
Corella
Cortes
Deikaztelu
Doneztebe
Eguesibar
Elo
Erriberri
Erroibar
Erronkari
Esteribar
Etxalar
Etxarri Aranatz
Ezkaroze
Faltzes
Fitero
Fontellas
Funes
Fustiñana
Gares
Garinoain
Garralda
Goizueta
Igantzi
Irunberri
Irurtzun
Ituren
Iturmendi
Itza
Kaseda
Lakuntza
Larraga
Leitza
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
72
71
72
73
74
75
76
77
78
BAIONA
Ahetze
Ahurti
Ainhoa
Angelu
Arbona
Arrangoitze
Azkaine
Bardoze
Basusarri
Beskoitze
Bidarte
Biriatu
Bokale
Donibane Lohizune
Ezpeleta
Getaria
Gixune
Haltsu
Hazparne
Hendaia
Hiriburu
Itsasu
Jatsu
Kanbo
Larresoro
Lehuntze
Lekuine
Lekorne
Luhuso
Makea
Miarritze
Milafranga
Mugerre
Sara
Senpere
Urketa
Urruña
Uztaritze
Ziburu
Zuraide
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
Lekunberri
Lerin
Lesaka
Lezaun
Lizarra
Lodosa
Los Arcos
Luzaide
Martzilla
Melida
Mendabia
Mendigorria
Milagro
Miranda Arga
Monteagudo
Murchante
Murieta
Murillo el Cuende
Murillo el Fruto
Noain
Obanos
Oibar
Olatzagutia
Oltza
Orkoien
Oteitza
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
Otsagabia
Pitillas
Ribaforada
Saldias
San Adrian
Santakara
Sartaguda
Sesma
Sunbilla
Tafalla
Tutera
Uharte
Uharte Arakil
Ultzama
Urdiain
Urroz
Uxue
Valtierra
Viana
Villatuerta
Zangoza
Zare
Zarrakaztelu
Zizur
Zizur Nagusia
Zugarramurdi
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
DONOSTIA
Abaltzisketa
Aduna
Aia
Aizarnazabal
1
2
3
4
5
IRUÑEA
Abartzuza
Ablitas
Agoitz
Aiegi
Alesbes
Allo
Altsasu
Ameskoabarrena
Andosilla
Añorbe
Antsoain
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
MAULE
Ainharbe
Aloze-Ziboze-Onizegaine
Altzai-Altzabehiti-Zunharreta
Atharratze-Sorholuze
Barkoxe
Bildoze-Onizepea
Domintxaine-Berroeta
Etxarri
Ezpeize-Ündüreine
Garindaine
Gotaine-Irabarne
Idauze-Mendi
Larraine
Ligi-Atherei
Liginaga-Astüe
Mitikile-Larrori-Mendibile
Montori
Muskildi
Ozaraine-Erribareita
Santa Grazi
Sarrikotapea
Sohüta
Urdiñarbe
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
BILBO
Abadiño
Abanto
Alonsotegi
Amoroto
Areatza
Arrankudiaga
Arratzu
Arrieta
Arrigorriaga
Arteaga
Artzentales
Atxondo
Aulesti
Bakio
Balmaseda
Barakaldo
Basauri
Bedia
Berango
Bermeo
Berriatua
Berriz
Busturia
Derio
Dima
Durango
Ea
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Araba
Gipuzkoa
Lapurdi
Nafarroa
Nafarroa BehereaZuberoa
Bizkaia
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
Donapaleu
Donazaharre
Donoztiri
Eiheralarre
Ezterenzubi
Gabadi
Heleta
Iholdi
Irisarri
Izpura
Izturitze
Jutsi
Landibarre
Larribarre-Sorhapürü
Larzabale-Arroze-Zibitze
Mehaine
Mendibe
Ortzaize
Samatze
Uhartehiri
Urepele
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
DONIBANE GARAZI
Ahatsa-Altzieta-Bazkazaine
Aiherra
Ainhize-Monjolose
Akamarre
Aldude
Amendüze-Unaso
Arberatze-Zilhekoa
Arboti-Zohota
Armendaritze
Arnegi
Arrosa
Arrueta-Sarrikota
Baigorri
Banka
Bastida
Behaskane-Laphizketa
Bidarrai
Bidaxune
Birthiriña
Bunuze
Donaixti-Ibarre
Donamartiri
Mapa: Joxean ApeztegiaDatuen lanketa: Garikoitz Goikoetxea
IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a 5Hizkuntz ereduak4 Hizkuntz ereduak IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a
1
2
3
4
5
6
7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
1
2
3
4
5
6
7 8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
3132
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
11
13
79
105
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58 59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
72
71
72
73
74
75
76
77
78
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102103
104
106
107
108
109
110111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125126
127
128
129
130
1
2
3
4
5
6
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
1920
21
22
23
24
2526
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
14
15
16
17
18
1920
2122
23 2425
2627
28
29
30
31
32
55
54
56
5758
59
60
61
62
63
64
65
66
67
69
68
33
53
34
35
36
37 38
39
40
41
45
46
42
41
43
50 7351
5244
47
48
49
13 70
7174
75
76
77
78
79
80
72
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32 33
34
35 36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
57
52
53
54
55
56
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
7576
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
1
2
3
15
45
7
8
9
10
11
12
30
31
3233
34
13
14
16
17
18
19
21
6
22
23
2024
25
26
27
28
29
Hizkuntz ereduak Euskal HerrianHerri bakoitzeko ikastetxeetan nagusi den hizkuntz eredua dago adierazita, haur hezkuntzatik lanbide heziketara
Murgiltze eredua, %80tik gora
Murgiltze eredua, %50-80 artean
Murgiltze eredua, %50etik behera
Ele biko eredua: euskara eta erdara
Erdarazko eredua, euskara ikasgai dela
Erdarazko eredua, euskara ikasgai ere ez dela
Erdarazko ereduak, baina euskarazkoak %30etik gora
Eskolarik ez / Mendialdeak
berria2013-14ko ikasturteko datuak
GASTEIZ
Agurain
Aiara
Amurrio
Aramaio
Argantzun
Arraia-Maeztu
Arratzua-Ubarrundia
Artziniega
Asparrena
Barrundia
Bastida
Berantevilla
Bernedo
Dulantzi
Eltziego
Erriberabeitia
Erriberagoitia
Gaubea
Guardia
Iruña Oka
Iruraitz-Gauna
Kanpezu
Lantziego
Lapuebla de Labarca
Laudio
Legutio
Oion
Okondo
Samaniego
Trebiñu
Urkabustaiz
Zigoitia
Zuia
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
Elorrio
Erandio
Ermua
Etxebarri
Etxebarria
Galdakao
Gatika
Gautegiz Arteaga
Gernika-Lumo
Getxo
Gordexola
Gorliz
Gueñes
Ibarrangelu
Igorre
Ispaster
Iurreta
Karrantza
Larrabetzu
Laukiz
Leioa
Lekeitio
Lemoa
Lemoiz
Lezama
Loiu
Mallabia
Mañaria
Markina-Xemein
Meñaka
Mundaka
Mungia
Munitibar
Muskiz
Muxika
Ondarroa
Orozko
Ortuella
Otxandio
Plentzia
Portugalete
Santurtzi
Sestao
Sondika
Sopela
Sopuerta
Trapagaran
Turtzioz
Ugao
Urduliz
Urduña
Villaverde Turtzioz
Zaldibar
Zalla
Zamudio
Zaratamo
Zeanuri
Zeberio
Zornotza
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
Albiztur
Alegia
Alkiza
Altzo
Amezketa
Andoain
Anoeta
Antzuola
Aretxabaleta
Arrasate
Asteasu
Astigarraga
Ataun
Azkoitia
Azpeitia
Baliarrain
Beasain
Beizama
Berastegi
Bergara
Berrobi
Bidania-Goiatz
Deba
Eibar
Elduain
Elgeta
Elgoibar
Errenteria
Errezil
Eskoriatza
Ezkio-Itsaso
Gabiria
Gaintza
Getaria
Hernani
Hondarribia
Ibarra
Idiazabal
Ikaztegieta
Irun
Irura
Itsasondo
Larraul
Lasarte-Oria
Lazkao
Legazpi
Legorreta
Lezo
Lizartza
Mendaro
Mutiloa
Mutriku
Oiartzun
Olaberria
Oñati
Ordizia
Orendain
Orio
Ormaiztegi
Pasaia
Segura
Soraluze
Tolosa
Urnieta
Urretxu
Usurbil
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
72
71
Villabona
Zaldibia
Zarautz
Zegama
Zerain
Zestoa
Zizurkil
Zumaia
Zumarraga
72
73
74
75
76
77
78
79
80
Antzin
Aranguren
Arantza
Arbizu
Areso
Arguedas
Arroitz
Artaxoa
Atarrabia
Auritz
Azagra
Azkoien
Barañain
Barasoain
Basaburua
Baztan
Beintza-Labaien
Beire
Bera
Berbintzana
Beriain
Berriobeiti
Berriozar
Bertizarana
Betelu
Buñuel
Burlata
Cabanillas
Cadreita
Caparroso
Carcar
Cascante
Castejon
Cintruenigo
Corella
Cortes
Deikaztelu
Doneztebe
Eguesibar
Elo
Erriberri
Erroibar
Erronkari
Esteribar
Etxalar
Etxarri Aranatz
Ezkaroze
Faltzes
Fitero
Fontellas
Funes
Fustiñana
Gares
Garinoain
Garralda
Goizueta
Igantzi
Irunberri
Irurtzun
Ituren
Iturmendi
Itza
Kaseda
Lakuntza
Larraga
Leitza
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
72
71
72
73
74
75
76
77
78
BAIONA
Ahetze
Ahurti
Ainhoa
Angelu
Arbona
Arrangoitze
Azkaine
Bardoze
Basusarri
Beskoitze
Bidarte
Biriatu
Bokale
Donibane Lohizune
Ezpeleta
Getaria
Gixune
Haltsu
Hazparne
Hendaia
Hiriburu
Itsasu
Jatsu
Kanbo
Larresoro
Lehuntze
Lekuine
Lekorne
Luhuso
Makea
Miarritze
Milafranga
Mugerre
Sara
Senpere
Urketa
Urruña
Uztaritze
Ziburu
Zuraide
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
Lekunberri
Lerin
Lesaka
Lezaun
Lizarra
Lodosa
Los Arcos
Luzaide
Martzilla
Melida
Mendabia
Mendigorria
Milagro
Miranda Arga
Monteagudo
Murchante
Murieta
Murillo el Cuende
Murillo el Fruto
Noain
Obanos
Oibar
Olatzagutia
Oltza
Orkoien
Oteitza
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
Otsagabia
Pitillas
Ribaforada
Saldias
San Adrian
Santakara
Sartaguda
Sesma
Sunbilla
Tafalla
Tutera
Uharte
Uharte Arakil
Ultzama
Urdiain
Urroz
Uxue
Valtierra
Viana
Villatuerta
Zangoza
Zare
Zarrakaztelu
Zizur
Zizur Nagusia
Zugarramurdi
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
DONOSTIA
Abaltzisketa
Aduna
Aia
Aizarnazabal
1
2
3
4
5
IRUÑEA
Abartzuza
Ablitas
Agoitz
Aiegi
Alesbes
Allo
Altsasu
Ameskoabarrena
Andosilla
Añorbe
Antsoain
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
MAULE
Ainharbe
Aloze-Ziboze-Onizegaine
Altzai-Altzabehiti-Zunharreta
Atharratze-Sorholuze
Barkoxe
Bildoze-Onizepea
Domintxaine-Berroeta
Etxarri
Ezpeize-Ündüreine
Garindaine
Gotaine-Irabarne
Idauze-Mendi
Larraine
Ligi-Atherei
Liginaga-Astüe
Mitikile-Larrori-Mendibile
Montori
Muskildi
Ozaraine-Erribareita
Santa Grazi
Sarrikotapea
Sohüta
Urdiñarbe
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
BILBO
Abadiño
Abanto
Alonsotegi
Amoroto
Areatza
Arrankudiaga
Arratzu
Arrieta
Arrigorriaga
Arteaga
Artzentales
Atxondo
Aulesti
Bakio
Balmaseda
Barakaldo
Basauri
Bedia
Berango
Bermeo
Berriatua
Berriz
Busturia
Derio
Dima
Durango
Ea
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Araba
Gipuzkoa
Lapurdi
Nafarroa
Nafarroa BehereaZuberoa
Bizkaia
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
Donapaleu
Donazaharre
Donoztiri
Eiheralarre
Ezterenzubi
Gabadi
Heleta
Iholdi
Irisarri
Izpura
Izturitze
Jutsi
Landibarre
Larribarre-Sorhapürü
Larzabale-Arroze-Zibitze
Mehaine
Mendibe
Ortzaize
Samatze
Uhartehiri
Urepele
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
DONIBANE GARAZI
Ahatsa-Altzieta-Bazkazaine
Aiherra
Ainhize-Monjolose
Akamarre
Aldude
Amendüze-Unaso
Arberatze-Zilhekoa
Arboti-Zohota
Armendaritze
Arnegi
Arrosa
Arrueta-Sarrikota
Baigorri
Banka
Bastida
Behaskane-Laphizketa
Bidarrai
Bidaxune
Birthiriña
Bunuze
Donaixti-Ibarre
Donamartiri
Mapa: Joxean ApeztegiaDatuen lanketa: Garikoitz Goikoetxea
G. Goikoetxea
I kur bat da mapan. Ikas-tetxe erdaldunez beteta-ko inguruan, uharte bat.Fontellas. Hego-hegoan.Nafarroan. Mila biztanle
ere ez dira, eta 250 ikasle daude 16urte baino gutxiagokoak. Areago,horietatik 201ek euskara hutseanikasten dute. Erriberan. Legearenarabera, eremu ez-euskaldunean.Ikastolaren eragina da: inguruhartan euskaraz ikasteko aukerabakarra Fontellasen dute —Argiaikastolan—, eta hara biltzen dira al-boko herrietatik. Sare publikoanez dago aukera hori, euskararenlegea oso modu murriztailean in-terpretatzen baitu gobernuak. Al-daketa dator, ordea: D eredua ere-mu ez-euskalduneko sare publi-koan eskaintzeko, legea aldatzeaproposatuko dute PSNk, GeroaBaik eta Ezkerrak. Bihar egingodute eskaria parlamentuan. Bil-duren eta Aralar-NaBairen botoe-kin, onartu egingo dute aldaketa.
Eremu ez-euskalduna mistoa-ren pareko jartzea da proposame-na, betiere irakaskuntzan soilik.D eredua eskaintzea eskola publi-koetan, erdal ereduak ukitu gabe.
Ez da ohiko prozesua izaten ari.Ezkerraren ekimenez hasi zen bi-dea: oposizioko taldeei proposatuzien legea aldatzea, eta bilera pri-batuak hasi zituzten alderdiek.Joko eremua argi zegoen: UPN etaPP batetik, aldaketaren aurka;Bildu, Aralar-NaBai, Geroa Bai etaEzkerra bera, bestetik, aldaketa-ren alde —nahiz eta proposamenanahikotzat ez jo alderdi batzuek—.PSNk zeukan aldaketarako giltza.
Ezustean iritsi zen iragarpena.«Ez da bidezkoa. Injustizia jasa-ten ari zarete». Beriaingo familiabatzuek salaketa egin zuten Iru-ñeko parlamentuan, herrian ezindutelako euskaraz ikasi, eta or-duan agertu zuen PSNren jarreraberria Maria Carmen Otxoa par-lamentariak: «Euskaraz ikastekoeskaria badago, hezkuntza publi-koan eskaintzea da logikoena».
Hezkuntza gaietan beste parla-mentari bat jardun ohi da PSNrenbozeramaile —Pedro Rascon; hu-ra aritu da negoziazioetan—, etaOtxoaren iragarpenak zalantzaeragin zuen, alderdiko zuzenda-ritzaren planteamendua ote zenhark agertutakoa, azken urteeta-ko eztabaidetan legea aldatzearenerabat kontra agertu izan baitaPSN —azken aldiz, 2012an—. Kon-tuan hartzekoa da, nolanahi ere,eremu ez-euskalduna oso ondoezagutzen duela parlamentari
horrek: Erriberriko hautetsi izanzen 23 urtean, eta alkate ere baihamabi urtean, hiru agintalditan.
Herritarren artean ere aldaketanabari da, inkesta soziolinguisti-koei erreparatuta. 1991n, eremuez-euskalduneko herritarren %69euskara bultzatzearen aurka zeu-den, eta alde, %7. Hogei urte gero-ago —2011koa da azken ikerketa—,aurkakotasuna %46ra apaldu da,eta aldekotasuna, %23ra igo. %31herritar ez daude ez alde ez aurka.
Gutxienekoa zehaztu gabeJarrera aldaketa azkarragoa ari daizaten PSNrena. Orain bi aste egin
zituen adierazpen horiekOtxoa legebiltzarkideak,eta joan den astearteanonartu zuen legea mol-datzea PSNren batzordeeragileak. Rascon parla-mentariaren esku geratuzen negoziazioa. Ezkerra-ren proposamenari «ze-haztasun batzuk» egite-ko asmoa agertu zuen
PSNk: zenbat eskari jaso beharkodiren D eredua ezarri ahal izate-ko. Ez da halakorik izango, ordea.
Berria zen gutxienekoa jartzekoasmoa. Gehienezkoa, bai, jarriadago: gehienez zenbat ikasle pila-tu daitezkeen gela berean. Gu-txienez zenbat ikasle behar diren,ez. Hori erabakitzea gobernuarenesku utzi zuen euskararen legeak.Gutxieneko hori legean zehazteakbi aldetako eragina zukeen: bat,gobernuari begira, behartu egin-go bailuke kopuru batzuetan ge-lak sortzera; bestea, euskarazkohezkuntzari begira, gutxienekoaaltu jarrita ezerezean utziko bai-lukete D eredua hedatzeko nahia.
Legea aldatzeko beharrik ez da-goela azpimarratu du PSNk orainarte, eta, izatez, oraingo legeare-kin ere eskain daiteke D ereduaeremu ez-euskalduneko sare pu-blikoan. Hauxe dio legeak eremuhorretan egin beharreko jardu-naz: «Botere publikoek euskara-ren irakaskuntza lagundukodute, eta, behar denean, osoki edozati batean finantzatuko dute,sustapen eta promozio irizpideeijarraikiz eta eskariaren arabera».
Nafarroako eremu ez-euskaldunean ezin da euskaraz ikasi sare publikoan. Eskasa daeuskaraz ikasten dutenen kopurua. Bihar bertan abiatuko dute legea aldatzeko bidea.
Horma eraisteko garaia
Euskaraz bizi nahi dut lelopeko kartel handi baten atzean, ume bat, kiku eginez. Tafallakoa da argazkia. OIARTSO LOS ARCOS / ARGAZKI PRESS
Eremu ez-euskalduneko datua:euskara ikasgai modura ere ezdute ikasleen %78k; euskarazikasten dutenak %4 eskas dira
Euskararen kontrako iritzia arida pixkana jaisten: orain hogeiurte, %69 kontra zeuden, eta,orain, %42; aldekoak %23 dira
AURREKO AHALEGINAK
1 Lehen porrota: 1995. Eremu
ez-euskalduna bertan behera
uztea zekarren proposamena
aurkeztu zuten parlamentuan EAk
eta PSNk. Ez zen aurrera atera, HB
eta UPN kontra zeudelako. HBk ez
zuen babestu eremukatzea ez ze-
lako amaituko; UPNk, «pluraltasu-
na» ez zuelakoan aintzat hartzen.
2 Lantaldea, ezerezean:
2004. Parlamentuan talde
bat osatu zuten legea az-
tertzeko, baina adostasunik gabe
amaitu zuen bidea. Zazpi hilabete
iraun zuen. PSNren jarrera aldake-
ta agertu zen: aurrez defenditu zi-
tuen aldaketei uko egin zien, D ere-
dua erabat hedatzeari, adibidez.
3 Txentxo Jimenezen afe-
ra: 2008. Eremu mistoa
hedatzeko eskaria iritsi zen,
Aranguren, Noain, Beriain eta Galar
sartzeko. NaBai, Ezkerra eta PSN
batu ziren, baina bozketan falta zen
NaBaiko Txentxo Jimenez —Hima-
laian zen—, eta ez zuten gehiengo-
rik. Lau hilabetera bozkatu zuten
berriz, baina PSNk ez zuen babestu.
2010ean onartu zuten Galar, Noain,
Aranguren eta Belaskoain sartzea.
4 «Ez da behar»: 2012. Ere-
mu ez-euskaldunean D
eredua jartzeko proposa-
mena baztertu zuten. PSNk esan
zuen ez zela beharrezkoa. UPNren
gobernuko bazkidea zen orduan.
6 Hizkuntz ereduakNafarroako eremu ez-euskalduna
IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a
Formulazioa zehaztea litzatekegakoa. Ezkerraren proposamenazen eremu mistoko sistema balia-tzea: «Hezkuntza ez-unibertsita-rioan, euskara ikasketak emanenzaizkie hala nahi duten ikasleei».Irakaskuntza hori «progresibo-ki» ezarriko lukete betiere, lege-ak berak zehazten duenez. Pro-gresioa arautzea nahi zuen PSNk.
Erriberako lehorteaLegea interpretatzeko modua go-bernuaren esku uzteak eragin dueremu publikotik batere ahalegi-nik ez egitea euskara bultzatzeko.Eremu ez-euskalduneko datuakoso dira gordinak: G ereduan aridira %78 —gaztelania hutsez, eus-kara ikasgai ere ez dela—; %18, Aereduan —gaztelaniaz, euskaraikasgai dela—; eta %4, D ereduan —euskarazko murgiltzea—. Ale-gia: 21.800 ikasle G ereduan, 4.950A ereduan, eta 1.040 D ereduan.Pisua du, Nafarroako ikasleen %29baitaude eremu ez-euskaldunean.
Legea egokitzeko proposame-nak ez lituzke ukituko erdal ere-duak, ezta gaztelania huts-hu-tsezko G eredua ere. Eremu mis-toko sistema litzateke: euskarazikasteko aukera bermatu sare pu-blikoan, baina gaztelania hutseanikastea ere bai. Hain zuzen, gazte-lania hutsezko G eredua da nagu-si eremu mistoan: ikasleen %63khautatu dute. Haren atzetik dau-de D eredua (%26) eta A eredua(%14). Indar handia du: Nafarroa-ko ikasleen %63 eremu horretandaude —Iruñerria tartean dago—.
Eremu euskaldunean da egoe-ra bestelakoa: %87 D ereduan aridira. Arazoa da eremu euskaldu-nak proportzioan pisu gutxi due-la: Nafarroako ikasleen %9 ere ezdira bizi han. Gobernuak laxoagozein kasutan jokatzen duen era-kusteko datu bat badago: teorianG eredurik ez dago eremu euskal-dunean, baina 300 ikasle hala aridira gaur egun lanbide heziketa-ko eskola publikoetan. Eremu ez-euskaldunean euskararekin horiegitea ez du onartzen gobernuak.
Eremuen banaketari eustekoasmo sendoa du PSNk, eta ohar-tarazi du hezkuntzan soilik onar-tuko dituela aldaketak. Aste era-bakigarria da: bihar erregistratu-ko dute proposamena parlamen-tuan. Ziurra du Aralar-NaBaireneta Bilduren babesa, nahiz eta le-ge aldaketa sakonagoa egin behardela uste duten. Jarrera aldakorraPSNk izan du, atzera egin izanbaitu lehen ere. Bi aste eskaseanhartu du erabakia. Gobernurakohautagaia aukeratzeko primario-ak ditu gaur PSNk. Bi hautagaiek,Maria Txibitek eta Amanda Ace-dok, babestu dute proposamena.
G. Goikoetxea
Nafarroa Oinez dute gaur Zango-zan, herriko ikastola laguntzekofesta. Hori prestatzea izan dute le-hentasuna herrian azken egune-tan, eta D eredua eskola publiko-an jartzeko proposamenak oihar-tzun handirik ez duela izan azal-du du Angel Navallas alkateak(Zangoza, 1961). APS talde inde-pendenteko kidea da. Euskararenlegeak eremu ez-euskalduneansartu zuen Zangoza —merindade-ko beste herri batzuk ez—, baina
udala ari da neurriak hartzen eus-kara sustatzeko, alkateak dioenez.Herrian ikastola baduzue. Esko-
la publikoan D eredua eskain-
tzeko aukera nola ikusten duzu?
Egoki iruditzen zait. Orain lau-bost urte mugimendu bat egonzen Zangozan. Gurasoek —tarteanzeuden ikastolakoak ere— udalainplikatu nahi izan zuten, euska-razko eskola publikoa eskatzeko,baina udala ez zen ezertarako erebusti. Aurreko legealdian gertatuzen hori. Eta Hezkuntza Departa-mentuan, noski, atea itxi zietengurasoei muturraren aurrean.Proposamenaren arabera, soilik
hezkuntzan aldatuko dute eus-
kararen legea. Beste eremu ba-
tzuetan ere behar da aldaketa?
Oinarrizkoa iruditzen zait hiz-kuntza modu ofizialean hedatzeaNafarroa osora. Hezkuntzarako,eta beste alor guztietarako. Urte-ak joaten ari dira, eta bada garaiagai hau normaliza dadin behin-goz. Baina segun eta nor dagoenhor goian [Iruñean], ez da erraza...Eremu ez-euskaldunean zaude-
te. Udalak berak neurririk har-
tzen al du euskara bultzatzeko?
Ahal dugun neurrian laguntzaekonomikoa ematen diogu ikas-tolari, eta diru sail bat ere badau-kagu helduen artean euskara sus-tatzeko. Gainera, kultur agendaele bitan banatzen dugu hilero,etxez etxe. Pixkanaka-pixkanakaari gara udaletik euskara txerta-tzen, zarata handiegirik egin gabe.
«Urteak joatenari dira, eta badagaraia gai haubehingoznormalizatzeko»
Angel NavallasZangozako alkatea
IÑIG
O U
RIZ
/ A
RG
AZ
KI P
RE
SS
Nafarroa Oinez dutegaur Zangozan,ikastolaren alde
RNafarroako ikastolen al-
deko jaia, Nafarroa Oinez,
Zangozan ospatuko dute gaur.
Herriko ikastola laguntzea dute
helburu. Esan izan goza, Zango-
zan du leloa jaiak: esan, euska-
raren erabilera nabarmentzeko;
izan, euskaldun izatea adieraz-
teko; eta goza, jaiaren nolakoa
agertzeko. Goizean irekiko dute
jai gunea, ekitaldi ofizialarekin;
iluntzera arte irekita egongo da.
Euskararen legeak ezarritako
eremu ez-euskaldunean dago
Zangoza, eta, beraz, zailtasun
gehiagori aurre egin behar die
hango ikastolak. 35 urte ditu.
Hain zuzen ere, ikastetxearen
«iraunkortasuna eta kalitatea»
bermatzeko bildu nahi dute di-
rua gaurko jaialdiaren bitartez.
Zangozan egin zuten Nafa-
rroa Oinez 1998an ere. Orduan
bildutako dirua eraikin berria
egiteko erabili zuten, baina
mailegua kitatu gabe daukate
oraindik. Hortaz, hori estaltzea
da asmoa, eta eskolarako mate-
rial modernoagoak erostea.
Nafarroako ikastolen aldeko jaiak milaka euskaltzale biltzen ditu. IÑIGO URIZ / ARP
IGANDEKO BERRIA2014ko urriaren 19a 7Hizkuntz ereduak
Nafarroako eremu ez-euskalduna
@enpresarean
enpresarean
www.enpresarean.org
AZOKA
2014/10/23KURSAAL. DONOSTIA
Euskal Herriko enpresen erronkak
Izena eman: enpresarean.org
www.baieuskarari.eus
Solasaldia: 'Euskal Herriko enpresen etorkizuneko erronkak'Gaindegiako koordinatzaile eta idazkaria (moderatzailea).
Laboral Kutxako Enpresa arloko zuzendaria.Lea Artibaiko Garapen Agentziako gerentea eta Azaro Fundazioko
zuzendaria.Herrikoako Zuzendari Nagusia eta enpresaburua.
ADEGIren Ekintzaileen Foroko kidea, Lasalsera.net.
Mahai-ingurua: 'Komertzio elektronikoa: bezero berriak, sarearen bitartez'Bitarlaneko sortzailea eta irakaslea (moderatzailea).
Codesyntaxeko informatikaria.Nolatan. Ideateca. Ludei.
Ttalaka Elkarteko kidea eta Euskontu proiektuko sortzailea.Euskal Herriko plaza.
Solasaldia: 'Formazioa: etorkizuneko erronkak'IMH institutuko komunikazio arduraduna. Goazen proiektuko
koordinatzailea (moderatzailea).Heteleko presidentea.
Komunikazioko, Eleaniztasuneko eta Gizarte Berrikuntzako errektoreordea, Deusto.
MUko Errektoreordea.
+
Herrikoako Zuzendari Nagusia eta enpresaburua. zuzendaria.
Lea Artibaiko Garapen Agentziako gerentea eta Azaro Fundazioko Laboral Kutxako Enpresa arloko zuzendaria.
Gaindegiako koordinatzaile eta idazkaria (moderatzailea).Solasaldia: 'Euskal Herriko enpresen etorkizuneko erronkak'
Herrikoako Zuzendari Nagusia eta enpresaburua.
Lea Artibaiko Garapen Agentziako gerentea eta Azaro Fundazioko Laboral Kutxako Enpresa arloko zuzendaria.
Gaindegiako koordinatzaile eta idazkaria (moderatzailea).Solasaldia: 'Euskal Herriko enpresen etorkizuneko erronkak'
Lea Artibaiko Garapen Agentziako gerentea eta Azaro Fundazioko
MUko Errektoreordea. errektoreordea, Deusto.
Komunikazioko, Eleaniztasuneko eta Gizarte Berrikuntzako Heteleko presidentea.
koordinatzailea (moderatzailea).IMH institutuko komunikazio arduraduna. Goazen proiektuko
Solasaldia: 'Formazioa: etorkizuneko erronkak'
Euskal Herriko plaza.Ttalaka Elkarteko kidea eta Euskontu proiektuko sortzailea.
Nolatan. Ideateca. Ludei.Codesyntaxeko informatikaria.
Bitarlaneko sortzailea eta irakaslea (moderatzailea).Mahai-ingurua: 'Komertzio elektronikoa: bezero berriak, sarearen bitartez'
ADEGIren Ekintzaileen Foroko kidea, Lasalsera.net.
Komunikazioko, Eleaniztasuneko eta Gizarte Berrikuntzako
IMH institutuko komunikazio arduraduna. Goazen proiektuko Solasaldia: 'Formazioa: etorkizuneko erronkak'
Euskal Herriko plaza.Ttalaka Elkarteko kidea eta Euskontu proiektuko sortzailea.
Nolatan. Ideateca. Ludei.Codesyntaxeko informatikaria.
Bitarlaneko sortzailea eta irakaslea (moderatzailea).Mahai-ingurua: 'Komertzio elektronikoa: bezero berriak, sarearen bitartez'
ADEGIren Ekintzaileen Foroko kidea, Lasalsera.net.
Komunikazioko, Eleaniztasuneko eta Gizarte Berrikuntzako
Mahai-ingurua: 'Komertzio elektronikoa: bezero berriak, sarearen bitartez'
@enpresarean
g.oreanesar.enprwww
enpresarean
MUko Errektoreordea.
+
ari.baieuskarwww
.eusari
Maddi Ane Txoperena Iribarren
I kasgela barrura sartzendute euskara, eta hortikkanpo, ez da existitzen».Gaizka Gerriko Oiongo es-
kola publikoko irakaslearen hi-tzak dira. D ereduan irakasten du,euskaraz, beraz, baina ikasleekhizkuntza eskolarekin lotzen du-tela dio. Arabako Errioxako ber-tze herrietan ere zailtasun beradute: azken urteotan euskarazkomurgiltze eredua indartu denarren, horrek ez du bermatu hiz-kuntza eskolaz kanpo erabiltzea.
Baina ez dira arazoa pairatzenduten bakarrak. Euskal Herrikobertze hamaika herritan ere, Vi-llatuerta, Donibane Lohizune etaLodosan, erraterako, ez da euska-ra anitzik entzuten karriketan.Eta kaleko errealitateak ikasgele-tara egin ohi du jauzi. Hala, hez-kuntza eredu erdaldunak dira na-gusi herriotan, eta, maiz, euskaraikasgai gisa soilik irakasten dute.Oro har, ideia bera nabarmendudute herriotako euskara irakasle-ek: ikasleek zailtasunak dituztemaiz ahoz adierazteko, eta gelatikkanpo ez dute euskara ia ezerta-
rako erabiltzen. Aurreiritziak erebadituzte, eta gehien gailentzendena: euskara irakaskuntzakohizkuntza soila dela.
Oiondik kilometro batzukekialderago, hain justu, egoera ezda hangotik oso ezberdina, Xa-bier Soubeletek azaldu duenez:«Arazoa da haien artean ez dutelainoiz euskaraz egiten. Bakarrikgelako istorio bat da, eta gelan ere,haien artean arkatz edo ezabago-ma bat eskatzeko, frantsesez egi-ten dute. Irakasleari bakarrik eus-karaz». Donibane Lohizuneko(Lapurdi) eskola frantses batekoirakasle izan da 35 urtez Soubelet,euskara ikasgai soila zuten ikasle-ena, eta baita eredu elebiduneko-ena ere. Haren ustez, alde handi-rik ez dago, dena den, bi ereduhorien artean: «Sistema elebidu-na ez da elebiduna. Bakarrik hiz-kuntza ematen da, eta historiaeuskaraz; besterik ez».
Nahi izanda ere, ezinEuskara irakaskuntzarekin lotze-az gain, adierazteko zailtasunakizaten dituzte maiz inguru erdal-dunetako ikasleek. Nafarroakoeremu ez-euskaldunean, errate-rako, gehienez ere euskara ikas-gai gisa izan dezakete hezkuntzapublikoan, eta hori ez da aski ego-ki adierazten ikasteko. Unai DiezLodosako (Nafarroa) eskola pu-blikoko euskara irakaslea da, eta,haren arabera, ahozkotasuneandaude arazorik handienak: «Le-hen Hezkuntzako amaierara iris-ten direnean, nahiko maila onadute ulermenean, baina adieraz-penean ez». Ingurunea lagunga-rria ez izateaz gain, ikasteko ordukopurua ere urria da, Diezen us-
tez: «Bakarrik lau ordu dituzteastean: ez dira ordu asko». Atze-rriko hizkuntzekin egin du alde-raketa: «Bizi diren eremuan ezdaukate euskararen erreferen-tziarik; beste hizkuntza batzue-kin ere zailtasun hori badago».
Nafarroako Villatuertan ere«giroa ez da euskalduna», Juan-txo Goñi irakaslearen iritziz. Etaikasleek haien artean euskarazegiten ote duten galdetuta, harenerantzunak islatzen du ongienegoera: «Ez bada urtebetetzebatean ‘zorionak!’ esateko, edogu agurtzeko, zaila da klasetikkanpo euskaraz hitz egitea».Euskararen eremu banaketak,gainera, eragina duela erran du,
guzia euskaraz ikastea erabaki-tzen duten ikasleak Lizarrarajoan ohi baitira –lau kilometroradute Lizarra, eta eremu mistoandago; Villatuerta, ordea, ez-eus-kaldunean dago–. Herriko hau-rren laurdenek egiten dute mugi-tzeko hautua: «Aukeratu behardute herrian gelditu edo D ere-duan ikasteko Lizarrara joan».
Aurreiritzi eta beldurrakErabilera eta ezagutza maila txi-kia gutxi balitz, bertze pareta batiere aurre egin behar diote herrierdaldunetako ikasleek: aurreiri-tziei. Soubeleti gertatu izan zaio,erraterako, Donibane Lohizunenikasleak euskaraz hitz egiteagatiklotsatzea, nahiz zehaztu duen ezdela joera nagusia: «Euskarazkokurtsoak dituztenak ez dira eus-karaz mintzatzen, lotsarengatik.Eta besteek ‘baskoin’ eta halako-ak erran izan dizkiete, baserrita-rrak izanen balira bezala».
Gerrikoren ustez, Oiongo ikas-leek bertzelako aurreiritziei aurreegin behar diete; adibidez, euska-raren balio praktikoari buruzko-ei. «Zailtasuna da haiek kontura-tzea gaztelera bezalako hizkuntzabat dela euskara, eta normal-nor-mal bizi zaitezkeela harekin: ba-rre egin dezakezula, negar egindezakezula...». Akatsak egitea-ren beldurrak ere trabatzen ditu:«Euskaraz hitz egin eta zerbaitgaizki esateari diote beldurra. Or-duan, ez dira askorik saiatzen».
Arazoen aurrean, euskara era-kargarri egiten saiatzen dira ira-kasleak, eta kultura, jolasak etaadierazpena bultzatzen dituzte.Euskara erabili eta ikasgelako pa-reta artetik atera dadin.
Inguru erdaldunetan euskaraz irakastea ez dalan erraza. Erabilera urria, aurreiritziak eta hitz egiteko zailtasunak izaten dituzte maizikasleek, eta eskolarekin lotu ohi dute euskara.
Euskaraz,gelan bakarrik
Eremu erdaldunetako ikasleek eskolako hizkuntzatzat dute euskara. IDOIA ZABALETA/ARGAZKIPRESS
Ez bada ‘zorionak!’esateko edo guagurtzeko, zaila daeuskaraz hitz egiteaklasetik kanpo»Juantxo GoñiVillatuertako eskolako irakaslea
«Bakarrik gelako istoriobat da, eta gelan ere,arkatz edo ezabagomabat eskatzeko,frantsesez egiten dute»Xabier SoubeletDonibane Lohizuneko irakasle ohia
«Zailtasuna da haiekkonturatzea gaztelerabezalako hizkuntza batdela euskara, eta normalbizi zaitezkeela harekin»Gaizka GerrikoOiongo eskolako irakaslea
‘‘
8 Hizkuntz ereduakIrakasleen testigantzak
IGANDEKO BERRIA
2014ko urriaren 19a
Top Related