O municipio de Poio atópase no centro da provincia de Pontevedra. Ten unha superficie de
ao redor de 34 km², que se reparten en cinco parroquias: San Salvador, San Xoán,
Combarro, Samieira e Raxó. Todo o municipio se articula ao longo da estrada PO-308, que
nos ofrece un panorama xeral do mesmo e unhas magníficas vistas. Aparecen ante os
nosos ollos unha gran variedade de paisaxes: desde o maxestuoso mosteiro de Poio ata
as tranquilas praias de Raxó e Samieira, pasando pola ineludible zona histórica de
Combarro.
NO IES DE POIO (Lugar de FONTENLA):
A palabra POIO deriva da voz latina PODIUM que significa outeiro ou según Murguía
“tribunal ou local que ocupaban os principais” O Padre Sarmiento di “ creeré que el
Monasterio Pheonense, o Castro-Feonense, o Castro Beonense, que dice ser el de Poyo,
sería por la mejor disposición de su sitio, como cabeza o Cenobio de todos los demás
más pequeños”.
Manuel Murguía di: “É probable que Poio foi centro de diversos mosteiros do seu
arredor como o de Tambo, San Martiño, o de donas en Tomeza”
Glosario de la Lengua Gallega do PadreMartiño Sarmiento a través da adaptación de
Veinticuatro horas en el Convento de Poyo de Víctor Lis Quibén.
Adaptación de Galicia, tomo III de España-sus monumentos y artes- su naturaleza e
Historia de Manuel Murguía.
FONTENLA: Do latín FONTANELLA, fonte pequena
As mozas de San Martiño teñen a color do leite
comen o caldo sen unto e as sardiñas sen aceite
Cantiga popular
Na biblioteca do IES de Poio
andan as zocas faladoras
e habitan os trasnos dos libros;
se te deixas por eles enfeitizar,
verás como sempre os vas lembrar.
Así nos pasou a nós,
desde a Louriña e o Baixo Miño,
tamén desde a veciña Sanxenxo
aquí quixemos chegar
para con vós neste día estar. IES San Paio
Lectura autumnal
Na serã escalaçada
remanece o meu fastio
no azul dos tolhe-merendas
e no marelo dos vímbios.
Na brétema se arrandêa
meu coração esquencido,
mentras o orvalho destece
os contornos fugitivos.
Cando queiras podes vir,
feliz ensono perdido,
que a luz ja vai debecendo,
das mãos escorrega o livro
e na fiestra, embaçados,
choram docemente os vidros...
(Fermín Bouza Brey, Seitura)
NA PATRIA DE CRISTÓBAL COLÓN
(...) La patria del Almirante, su verdadera cuna, fué siempre un misterio (...)
Así estaban las cosas, cuando nuestro ilustre paisano don Celso García de la Riega lanzó
a la publicidad su Colón, Español. Y fué como si lanzase un peñón en un estanque de
ranas croadoras, en una serena noche de Mayo. Todo el mundo se calló, de pronto,
sobrecogido por los formidables documentos aportados por el escritor gallego,
documentos que demostraban palmariamente que Colón no sólo había nacido en
España, sino que era gallego, pontevedrés, del enxebre barrio de Porto Santo…
¿Mi opinión ante el problema? Sin dudas, sin vacilaciones, de ferviente colombismo
galaico...
(Antonio Rey Soto, 1920, prólogo al libro de José Rodríguez Martínez, Colón
español, hijo de Pontevedra)
SANTA TRAHAMUNDA (I) no lugar de Fontenla- San Martiño.
“Di o Padre Sarmiento no seu Glosario de voces de la Lengua gallega que no lugar de
San Martíño da parroquia de San Xoán houbo un convento antiquísimo de monxas
xunto á capela adicada ao santo; neste convento viviviu como abadesa ou monxa a santa
da nosa lenda, bela e inxénua. O convento estaba situado nun outeiro e dominaba o val
de Poio e Trahamunda (a nosa santa doncela), desde el contemplaba os campos,
piñeirais e a ría de Pontevedra; ata os seus oídos chegaban os tanxidos da campá do
convento de San Xoán de Poio.
No século IX as costas víronse ameazadas polos piratas mouros e un día estando
Trahamunda e as súas compañeiras de cenobio adicadas ao rezo chegou ás portas do seu
convento Hassan-ben-Melik, cabaleiro árabe e faise con numeros cativos do lugar que
leva a Córdoba, entre eles Santa Trahamunda. Alí o califa tentou que a monxa
renunciase ao seu Deus e ante as súas negativas ordenou que a encerrasen nunha
mazmorra...”
Adaptación de Veinticuatro horas en el Convento de Poyo de Víctor Lis Quibén.
D´ali daquel chan
tan alto e estremo
se ve tod´a vila
cos seus arrodeos.
Se ve o mar bravo
se ve o mar quedo,
de Ons e de Tambo
as ilhas a o lexos.
Se ven Portonovo
e xunto Sanxenxo,
Marín e Combarro
Lourido e Campelo.
Se ven o Castrove
e mais Montecelo.
O poeta Marcos da Portela. Biblioteca gallega.
NO MOSTEIRO (SAN XOÁN DE POIO):
“ La fachada del edificio, de amplias proporciones, es una hermosa obra de fines del
siglo XVI y presenta todo el aspecto severo de cualquier monumento renacentista:
largos lienzos de sillería, con ventanas y balcones que nologran desvanecer su
monotonía” (…)
“El monumento más antiguo que guarda la iglesia es el sepulcro atribuído a Santa
Trahamunda, un túmulo visigótico de granito, quizá fechado en el sigloVIII o IX y
situado en la capilla del Cristo…”
SANTA TRAHAMUNDA (II):
“No anoitecer do 23 de xuño (once anos despois de ser raptada polos mouros), o
muezzín chamaba a oración e anunciaban as vésperas de San Xoán con claríns,
trompetas e dulzainas; Trahamunda pensaba con anguria nas festas que ao día seguinte
se celebrarían no Mosteiro de Poio en honor a San Xoán e entón exclamou “Oh Señor,
quen estivera mañá en san Xoán de Poio para celebrar esta festa!”.
De súbito iluminouse a súa prisión e un anxo se lle apareceu para dicirlle que estaría en
Poio ao día seguinte, cunha póla de palma na man dentou sobre o seu manto que foi
elevado polos anxos para levala ao lugar que tanto botara en falta. No momento en que
Trahamunda puxo os pés no adro da igrexa, cravou a póla de palma que prendeu e
estivo tenra ata o ano 1578 no que aínda hoxe se coñece co nome de Campo da Palma”
Adaptación da Crónica general de la Orden de San Benito do Padre Yepes.
SAUDADE
Iste delor da terra, que me aruña
na outa cova dos soños onde teño
o meu segredo amor;
ista percura
de vieiros sin termo para o esprito
esligante de terra non andada;
iste voar ás toas polos ares
do degaro, do afán, da señardade...
Iste querer e non querer, aeito
loitando por abrirse na fiestra
do pensamento; ista doente arela
dun día lumioso; iste desleixo
do corpo que me leva manseliño;
ista fondal anguria
de brétemas, en roda dunha espranza...
Ista saudade, ¡ai, Deus!, si Tí ma deches,
non a tires de min, pois nela vivo.
(Xosé María Álvarez Bláquez, Canle segredo)
A SAUDADE
Saudade é o tecer lento dun fío
somnámbulo que vai soñando a vida,
unha leve e recóndita ferida
que o corpo fai tristeiro e vagantío.
Ninguén comprenderá nunca ese río
que non tivo nacente nin medida,
ribeira, canle ou meta coñecida,
presencia, consistencia ou señorío.
Un aire de tristeza e de soidade,
unha luz solagada e estremecida,
unha melancolía de confín.
Iso é o que o home nomeou saudade:
A conciencia secreta e malferida
de que na alba da vida está a súa fin.
(Xavier Seoane, Vagar de sombra)
SOMOS A XENTE DO PEIXE,
do mar azul e salado.
Terra a nosa, compañeiros!
Do mundo o mellor regalo.
De pinares rumorosos
altos montes coronados,
ladeiras verdes, fresquiño
dos regatos e dos prados.
Nosas rías nacaradas,
como recordo adorado
da xentileza das augas
viven sempre namorando.
As súas inquietas olas
unhas tras outras bicando
as douradas areíñas
rezan salmos do pasado
E tal a xente maxina
daqueles dulces encantos
que solo no ceo pensan
podrán por ben superalos.
Padre Manuel Cereijo Íntimas.
¿Recuerdas el verano del 90, Combarro
sus callejas de grueso
granito salitroso, la ría enternecida
por la luz elegíaca de aquel atardecer
de finales de agosto?
A los piés de los hórreos –marea baja-,
el cinturón de algas y despojos,
y el olor tentador, en el pairao,
de las sardinas que aquel viejo asaba
entre humo y bromas con las camareras.
Horas de amor. Las barcas
cabeceaban como adormecidas.
¿Recuerdas las sardinas, con aquellos
cachelos
y aquel vinillo verde
de las parras costeras, nutridas por las
olas?
Miguel D´Ors, Sol de Noviembre
Chámanse hórreos de madeira aos que levan a cámara totalmente feita deste material –
xeralmente de castiñeiro- xa que os soportes son xeralmente de pedra e é sempre
rectangular. Serve para gardar o gran.
As construcións da arquitectura popular. Manuel Caamaño Suárez.
O PIORNO
Védeo…! foi, da humilde aldea
hucha santa d´a fartura,
o símbolo d´a tulla cheo
que, valeiro, mostra a ensea
d´a pobreza e d´a tristura.
(...)
Foi n´outro tempo sostén
d´aquel fogar venturoso,
qu´e hoxe n´habita ninguén;
pois foron caíndo a ren
d´amorte n´o eterno foso.
(...)
Lisardo R. Barreiro.
(...) “ Combarro es acaso el pueblecito de pescadores más pintoresco e interesante, de
más eficacia sugeridora, de más intenso colorido localdel mundo. Apiñadas a uno y otro
ladao de las sinuosas callejas –en las que solo muy de tarde en tarde se siente el latido
de la circulación humana- casas envejecidas de un solo piso, abiertas en el frontis por un
portón y dos o tres ventanales que dan a un ancho y franco balcón corrido, que vuela
sobre un par de columnas formando soportal, siempre independiente de los de las
viviendas adyacentes. Acaso, para el acceso al piso, se adosa al muro jabelgado, ancha
escalerade piedra, protegidaal igual que el patín, de robusta balaustrada tallada en
granito.
Las ruas, replantes, angulosas, accidentadas parten de mezquinas plazuelas, donde un
crucero se yergue solitario, para confluir en el atrio parroquial.
(…) En los breves saledizos, sin árboles ni flores, los hórreos espatarrados sobre seis
piés derechos”canastro” tejido de gruesas mimbres ytejado pajizo, con una cruz sobre el
postigo…”
Valentín Paz Andrade. Por tierras de Galicia. Combarro. Diario de Pontevedra.
21/09/1920.
San Roque de Combarro
ten o tellado de vidro
que llo deu un mariñeiro
que se viu no mar perdido
Combarro ten viño e patacas
e bos barquiños xeiteiros
as mociñas máis bonitas
as fillas dos mariñeiro.
Cantigas populares.
As mociñas de Lourido
fixeron un xuramento
que non saían de casa
ata que calmase o vento.
A aldeíña de Campelo
ten un lavadoiro rico
onde lavan as rapazas
o paíño do domingo.
A aldeíña de Campelo
de lonxe parece a vila Praia de Lourido
ten unha rosa na entrada
e un caravel na saída.
CANTIGAS POPULARES
Cabeza de peixeira de Maside
O mariñeiro no mar
tira polo cobertor
como che hei de ter cariño
se ti non me tes amor
FONTES:
Aparicio, Buenaventura. A tradición oral en Poio. Deputación de Pontevedra. 1992.
Dacosta Paz, Andres: Valentín Paz-Andrade e Combarro.1920.
http://medias.farodevigo.es/documentos/2012-11-04_DOC_2012-10-
04_22_35_57_farocultura.pdf
Murguía, Manuel. Galicia, tomo III de España-sus monumentos y artes- su naturaleza e
Historia.
Antonio Rey Soto, 1920, prólogo al libro de José Rodríguez Martínez, Colón
español, hijo de Pontevedra
Páxina web do Concello de Poio:
http://www.concellopoio.com/turismo.php?area=02&seccion=01&subseccion=076
Paz Andrade, Valentín. Por tierras de Galicia. Combarro. Diario de Pontevedra.
21/09/1920.
Vázquez, Lois. Os irmáns Cereijo Muíños.Publicaciones del monasterio de Poyo. 1986.
O noso agradecemento ao historiador Andrés Dacosta Paz pola súa
orientación e pola súa desinteresada transmisión de textos.
O noso agradecemento ao profesor José Manuel Moya pola súa
amabilidade e polas súas fotos.
Club de lectura “Pedra do Acordo”:
http://pedradoacordo.blogspot.com.es/
Club de lectura “Os trasnos dos libros”:
http://ostrasnosdoslibros.blogspot.com.es/
Top Related