7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
1/27
TEMA 1 LITERATURA- A poesa das Irmandades da Fala.
Caractersticas, autores e obrasrepresentatias.
O sec. XX supn en Galicia o nacemento do agrarismo e do nacionalismo, acontinuacin da emigracin e a aparicin do movemento obreiro.
O movemento agrario desde 1907 o autntico revulsivo social da poca.Destaca a Liga graria de ccin Gallega !191"#, diri$ida por %asilio &lvare'()ortemente perseguida, vai esmorecer cara a 191*, mais esta presin socialen contra dos )oros consegue a lei de redencin dos )oros na Ditadura de+rimo de ivera en 19"-.
n 191- $orden na /orua as rmandades da 2ala, 3ue a$ia se estendenpor toda Galicia. O seu ob$ectivo m4is inmediato a de)ensa do idiomagalego para recuperar a cultura. 5o 1916 decl4ranse nacionalistas, mais no19"" escindiranse nuna lia pol8tica e outra cultural, arredor desta nacer4
a revista 5s.
5a poes8a a entrada do sec. XX non supu$o un cambio no panorama literariogalego senn 3ue continuaron as lias iniciadas no e$urdimento, conautores como Leiras +ulpeiro ou Lugr8s 2reire.
O primeiro 3ue marca timidamente o come'o de novos camios 5O5O5OG :L !16-9;19!?nde' 2err8n#@ por una parte acepta o popularismo, o costumismo e osentido c8vico dos predecesores, pero por outra podemos ver nel certos
inAu$os do modernismo e da literatura portuguesa.
scribiu una soa obra ampliada durante toda a sBa vida@ en 190< o t8tulo ?ontaesas( desde 191*, denominarase Do ermo. O cambio de t8tulo marcaun cambio de tendencia na sBa obra, con dBas etapas@
C poes8a costumista !coma no XX#@ descricin da vida rural, desde unaptica conservadora 3ue reacciona contra toda novidade e innovacinpor3ue desgura a sBa esencia en$ebre. amn escribiu poes8a c8vica,relacionada co agrarismo e suprimida na Bltima edicin.
C poes8a l8rica da montaa !Emontaesa#. +otica )ranciscana@ tenrura eamor pola paisa$e montaesa, polos compoentes m4is umildes desapaisa$e e non polos m4is grandilocuentes ou vistosos. 5este apartadoenc4dranse "1 sonetos literariamente moito m4is traballados elingFisticamente m4is cultos( moi inAuenciados polos autores portuguesesntero de uental e )undamentalmente o seu amigo saudosista ei$eira de+ascoaes.
+ero o poeta m4is destacado da poca das rmandades ?H5/%5LLI !167-;19*9#@ O +oeta da a'a. ecolle a in3uedan'a de
osal8a, o celtismo de +ondal e a protesta de /urros !toda a nosa tradicin#
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
2/27
introducindo elementos renovadores modernistas. +dense distinguir catroetapas na sBa obra@
1. tapa pregaleguista ou agrarista 5o Desterro !191J# e :ento ?areiro!191*#. De )orma e tem4tica do e$urdimento !osal8a e /urros#, nos dous
libros altrnanse poemas de car4cter intimista, costumista e agrarista!anticaci3uil#. stes Bltimos, rabiosos e incendiarios, 3ue mostran a sBasolidariedade cos labregos na sBa loita pola redencin dos )oros, son osm4is coecidos. lgBns poemas como ccin gallega ou %asilio &lvare'cegan a ser verdadeiros s8mbolos populares e converten a /abanillas enerdeiro natural de /urros. Kai tamn poemas costumistas de inAuenciamodernista.
". tapa galeguista !ata 19"0#. O libro representativo Da erra soballada!1917#. /abanillas convrtese no poeta civil de Galicia. oposicin $a non caci3uelabrego, senn Galicia/astela.
J. tapa m8tica !19"1;J0#. 5o 19"- escribe tres longos poemas narrativos@ espada scalibor, O cabaleiro do Iant;Grial e O sono do rei rtur, 3uecompoen o libro 5a 5oite estrelecida. /abanillas emprende unaactuali'acin da materia de %retaa, galegui'4ndoa e adapt4ndoa paraconseguir una mensa$e nacionalista. una reconstrucin m8tica dopasado.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
3/27
semellante prodBcese na literatura, mesturando conceptos ou ima$es,distorsionando a sinta$e e revolucionando a tipogra)8a cos /alligrammes deG.pollinaire, poemas nos 3ue se crean ima$es visuais gra'as 4disposicin dos versos na p4$ina.
CDada8smo@ nace en Puric en 191- da man de rist4n 'ara como repulsaviolenta contra a racionalidade 3ue conduciu 4 devastacin e orror da 1QGuerra ?undial. eblase contra a l$ica e a racionalidade, contra asconvencins estticas e sociais para liberar a )antas8a mediante unalingua$e mesmo incoerente. s sBas mani)estacins pBblicas son actosprovocadores.
CIurrealismo !superrealismo#@ constitBe a grande revolucin esttica eideol$ica do s. XX. ncam8ase a una trans)ormacin liberadora do ome!inAuencia da psican4lise de 2reud@ primac8a do soo, a loucura, oinconsciente, a ipnose# dando v8a libre 4s mani)estacins do subconscientecoa escritura autom4tica, de)endendo o acto gratu8to. O seu 1R mani)esto de 19"
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
4/27
"./reacionismo@ O seu Bnico cultivador ?anuel ntonio !ian$o, 1900;19J0#. +ersonalidade rebelde 3ue representa o mellor e$poentevangardista en Galicia. n 19"" publicou o mani)esto ?4is l4, novidosopolas alusins pol8ticas e a non adscricin a un Mismo concreto.
sBa obra principal !e Bnica publicada en vida# De catro a catro. 2ollassen data dun diario de abordo !19"6#. 19 poemas estruturados como via$emar8tima, case sempre de noite, simboli'a a sBa concepcin absolutamentepesimista da vida@ montona, repetitiva, en completa soidade !comoperdido no mar#, e continua despedida.
+oderiamos )alar duna estrutura supercial@ una via$e mar8tima !desde asBa preparacin ata a sBa nali'acin, con parada intermedia# montona,repetitiva e contraditoria@ o tempo pasa pero est4 parado, s e$iste opresente. una estrutura pro)unda@ via$e interior, inici4tica( visindesilusionada, negativa, da vida desde a soidade.
;ismos autctonos ou vangardismo mati'ado@
J.Kilo'o8smo@ 2oi o movemento potico de m4is $ito na poca, conmultitude de seguidores. %ai$o una )orma tradicional !non polo tantouna vangarda plena# ;estro)as populares, rima asonante,
versos medidos, lingua popular; presntanos, a base de ima$esvangardistas, una nature'a viva, aberta ao sensorial, ao auditivo, ao visual,)ronte ao sentimentalismo e a ancdota. O poema desuman8'ase e apaisa$e uman8'ase. O seu iniciador e representante m4is destacado Lu8s
mado /arballo !1901;19"7#, +roel !19"7# e O galo !pstumo, 19"6#. ntreos mBltiples seguidores destaca duardo %lanco mor. Iegue despois daguerra.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
5/27
sta etapa Mespecialmente de 191- e 19J-; coecida como a Spoca 5spola importancia 3ue estes autores ter4n na cultura galega.
Otero +edraUo, isco, /uevillas !o /en4culo Ourens4n# teen una primeiraetapa de inadaptados e s a partir de 1916 centran a sBa atencin en
Galicia. /astelao en cambio provn do agrarismo. odos eles son pol8glotas,cultos, universitarios e participan en todas as actividades galeguistas@rmandades da 2ala, Ieminario de studos Galegos, +artido Galeguista...les son os creadores da moderna narrativa galega, introdutores dascorrentes europeas do momento e iniciadores do ensaio en galego.
1. contribucin de OO +DVO )oi )undamental no cultivo emoderni'acin da narrativa longa e $ira ao redor da Gali'a contempor4nea.+odemos clasicala en@
a# 5O:LI LII@ mbientadas na Gali'a rural do s. XX, narran o
proceso de decadencia da dalgu8a e os cambios 3ue e$perimenta asociedade rural. Destaca Os camios da vida !19"6#.
b# 5O:LI /NLNLII@ narran a evolucin da conciencia galeguista nasBa poca. Ion novelas sen accin, ideol$icas, case m4is pr$imas aoensaio 3ue 4 narrativa. m4is representativa rredor de si !19J0#, cu$oprotagonista, dri4n Iolovio, un trasunto do propio Otero e a sBaincorporacin ao galeguismo.
partadas da sBa tem4tica abitual est4n 2ra :ernero e romeiria deXelmire' .
$eito de conclusin podemos dicir 3ue ai tres temas recorrentes nanarrativa de Otero
C tradicin@ sabedor8a acumulada polas sucesivas $eracins ao longo desculos, con)orma a cultura espiritual dun pobo,
C dalgu8a@ Otero non lle perdoa a sBa desercin da aldea e dogaleguismo, mentres os comerciantes )or4neos se )an coa direccin dasociedade. nventa una dalgu8a ideal, irreal, consciente do seu papel nasociedade galega.
C paisa$e@ dotada de vida, goberna a vida do ome.
O seu estilo, persoal e barroco, levou a /arballo /alero a denilo como uncesto de cerei$as.
". /ILO )oi una personalidade poli)actica, 3ue cultivou mBltiplescampos sempre de)endendo Gali'a e todos a3ueles 3ue so)ren. sBatcnica narrativa caracter8'ase pola s8ntese e a seleccin, sin$ela enaparencia mais )roito dun laborioso traballo de depuracin e escolma.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
6/27
1Q obra narrativa )oi Nn ollo de vidro. ?emorias dun es3uelete !19""#,visin sinttica da realidade social, na 3ue sae particularmente maltratada agura do caci3ue.
/ousas son relatos moi curtos 3ue lonso ?ontero considera un novo $nero
narrativo,
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
7/27
C e$clusin da lingua galega dos espa'os pBblicos cultos debido 4 diglosia!e o teatro un espect4culo social )undamentalmente burgus#.
Cs sucesivas proibicins de representar en linguas di)erentes ao castel4n.
)onte do $uramento !166"# marca o inicio do teatro moderno( de tem4ticacase e$clusivamente rural( de e$tensin breve, dominado polo costumismo,con di4logos co3ueiros e persona$es tpicos.
/oas ?5DDI D 2L o teatro dei$a de ser un divertimento paraconverterse nuna arma pol8tica, reivindicativa. Diversi)8case a o)ertateatral@ teatro istrico, social !denuncia da emigracin e caci3uismo#,seorial !de pa'o#, cmico, in)antil e comedia burguesa. n 1919 armandade da /orua crea o /onservatorio 5a'onal de rte Galega, 3ue )ar4m4is de cen representacins por ano, e outras rmandades organi'an tamnas sBas agrupacins art8sticas.
+ero a8nda as8, o teatro non tivo verdadeira tradicin na nosa literatura,polas ra'ns $a e$postas e por3ue a$ia tivo 3ue competir co cine.
Os autores m4is interesantes son@
/abanillas, man de Iantia !19"1#, no debut do /onservatorio, unacomedia en prosa na 3ue por primeira ve' as clases seoriais )alan engalego. n 19"- publicou O ?ariscal, escrito por iniciativa de :ilar +onte,drama istrico en verso 3ue nos presenta o mariscal +ero +ardo de /elacomo abandeirado da oposicin galega ao centralismo polo seu
en)rontamento cos eis /atlicos.
rmando /otarelo :alledor, dominador da tcnica teatral, )oi autor dunavariada obra destacando a tra$edia istrica sobre a e$ecucin de+risciliano, Kostia !19"-#. oda a sBa obra ten una grande preocupacinpola psicolo$8a das persona$es e una comple$a construcin teatral, decotecuna grande poeti'acin e ri3ue'a l$ica.
X. uintanilla autor de ln !19"1#, escrita para demostrar auniversalidade da lingua galega, 3ue en galego se poden tratar temas nongalegos@ o escenario )8sico 5ova VorW, o ambiente@ una sesin de
espiritismo, a8nda 3ue a accin decorre no interior das persona$es.
X/H5 5HI non utili'ou o teatro como arma pol8tica ou pedag$icapero si lle deu un pulo e$traordinario desde o punto de vista literario,)acndoo participar tamn das correntes europeas. /on eles aparecen osprimeiros elementos simbolistas e surrealistas, superando o realismo doanterior@ a partir de agora non s van )alar galego labregos e caci3ues,senn tamn dalgos e princesas, bocois e sapos, pipotes e penedos, ossantos do +rtico da Gloria, os )antasmas ... etc.
1. :icente isco escribiu una Bnica pe'a teatral, O bu)n de l ei, dramasimbolista 3ue relaciona de)ormidade )8sica e moral.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
8/27
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
9/27
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
10/27
1. /LIO ?LO 2O !/elanova, 191";:igo, 1979#. 8nda 3ue o $itoda sBa poes8a social eclipsou o resto da sBa obra, non )oi a Bnica tem4tica3ue cultivou@
C en poes8a intimista, inAuenciada polo e$istencialismo@ mostra un presente
pesimista, ceo de soidade e desacougo 3ue o leva a sentir nostal$ia dain)ancia perdida en /elanova, interrgase sobre o sentido da vida, reAe$ionasobre o irremedi4bel )u$ir do tempo... scribiu tamn poemas amorosos,para a sBa muller, ?oraima, ceos de ledicia e optimismo. obra m4isrepresentativa O soo sulagado !19**# e a esta tem4tica volve na sBaBltima obra Onde o mundo se cama /elanova !197*#, engadindo aaceptacin do paso do tempo, o presentimento da morte...
C en poes8a sat8rica, )ortemente corrosiva e cr8tica, 3ue lembra as cantigasde escarnio medievais, ou o uevedo m4is morda'.
C sBa poes8a socialrealista, cuna lingua$e moi ase3uible e colo3uial,3uere cegar a todo o mundo, non s a una minor8a. rata temas como aguerra civil e as sBas consecuencias, denuncia a e$plotacin dostraballadores, o imperialismo, a amea'a nuclear ou o racismo. 5o re)erente4 emigracin, nun primeiro momento de)endeu a necesidade de emigrar, demarcar duna Galicia e duna uropa destru8das polas guerras, e v8amrica do Iur como una terra de salvacin( m4is tarde, cando viviu arealidade da emigracin en :ene'uela, cambiou de pensamento, e de)endeu3ue dentro da propia nacin onde se debe loitar por sobrevivir. obram4is representativa Longa noite de pedra !19-"#, un $ito de
vendas, una das obras da nosa literatura m4is veces reeditada. O seu t8tuloconverteuse nuna met4)ora da ditadura )ran3uista e el no poeta m4iscoecido dentro e )ra da Gali'a, dun modo paralelo ao protagonismo 3uetian %las de Otero, Ialvador spriu ou Gabriel resti, autores de poes8asocial nas outras linguas do stado.
". ?anuel /ua 5ov4s !+ontevedra, 19"-;199"# representante da scolada ebra, a sBa obra 2abulario 5ovo !19*"# reAicte un sentimento deangustia e desesperacin ante a vida, utili'ando ima$es nas 3ue predominaa sensacin de sombras, de escuridade.
J. N$8o 5ovoneUra !O /ourel, 19J0; /ompostela, 1999#. utor de poucoslibros, e$celente recitador, a sBa poes8a )undamentalmente paisa$8sticapero pro)undamente persoal@ contemplada desde una perspectiva casem8stica, de )usin coa nature'a( describe a nature'a espida do /ourel, ondeo ser umano un elemento m8nimo dentro da inmensidade csmica.
amn aparece 4s veces a preocupacin social e pol8tica.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
11/27
aportando novos temas, nova lingua$e potica... 5este libro comb8nase apoes8a revolucionaria Ma plvora; co lirismo intimista !a lembran'a dopasado, o paso do tempo, o amor, a morte# e o lu$o esttico Mas magnolias;.Nsa o versolibrismo e multitude de re)erencias culturais@ o celtismo, apoes8a medieval, o movemento beat... O ton nost4l$ico@ mostra con
compracencia esttica a impos8bel recuperacin do tempo ido e o triun)o dadecadencia. 197* )oi o ano do cambio. ?orre 2ranco e /on plvora emagnolias ;$unto con ?esteres, de rcadio Lpe' /asanova; )oi 3uenmarcou ese cambio. ia 3ue vir dado por un ome metido de ceo napol8tica e na protesta social como Xos Lu8s ?nde' 2err8n.
/.- A prosa entre 10%/ e 10/' os renoadores da prosa *Fole,
2lanco Amor, Cun3ueiro e (eira4ilas.
/omo consecuencia da guerra civil, a literatura galega dei$a de e$istir comomani)estacin pBblica durante m4is dun decenio. O centro da actividadeliteraria despr4'ase para Latinoamrica, onde os nosos escritores e$iliadosmanteen o )aco da cultura galega.
5o 19
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
12/27
-.o mesmo tempo nacer4 a 5ova 5arrativa Galega da man dos autoresm4is novos, como 2err8n, ?ourullo ou /asares, una prosa totalmentedi)erente e moderna.
. &L:O /N5NO !?ondoedo, 1911;:igo, 1961#. +oeta antes da
guerra, )oi despois autor de $ito en prosa !en castel4n levou o premio5adal no 19-1#. +odemos destacar as seguintes caracter8sticas@
C ?estura de realismo e )antas8a@ +ersona$es da literatura universal !?erl8n,Iinbad...# comparten con $entes do pobo galego vivencias e preocupacins!DQ Xenebra atende a cocia, a ?erl8n en)errB$aselle o camio de 3uita epon...#.
C +redominio da oralidade no estilo@ De neno escoitou moitos contos de bocada nai e na botica do pai, o 3ue inAu8u no seu gusto pola maneira tradicionalde contar, ceo de apelacins ao o8nte, comentarios do narrador, alusins
4s )ontes...
C endencia 4 disgregacin da novela@ 5on ai una estrutura cl4sica depresentacin, desenvolvemento e desenlace, senn una tcnica de relatodentro do relato, ou relatos sucesivos cun dbil )8o argumental.
S representativa ?erl8n e )amilia. !19**#, a sBa 1Q obra narrativa en galego,recreacin da materia de %retaa desde a particularidade dunaperspectiva galega.
scribiu tamn libros de semblan'as, breves retratos de persona$es
populares con toda a aparencia de seres reais, a8nda 3ue 4s veces os seuspoderes ou aventuras se$an de nature'a marabillosa, relacionados coascren'as da nosa cultura tradicional.
. 5XL 2OL !Lugo, 190J;196-#. Despois da guerra viviu nas montaas deLugo !ncio, uiroga, /ourel...# dando clases particulares. sBa obra est4)ormada case e$clusivamente por libros de contos !os principais & lus docandil, 19*J e erra %rava, 19**# ambientados nesas montaas de Lugo eescritos coa lingua 3ue al8 se )ala. Ieguen a tcnica dos contos populares,tradicionais, 3ue se contaban antes =4 lu' do candil> entre varias persoas.
amn os temas seguen esa tradicin oral@ contos de lobos, de aparecidos epremonicins da morte( de lendas populares !a Ianta /ompaa...#combinados cun agudo sentido do umor e normalmente e$plicados polal$ica.
. DNDO %L5/O ?O !Ourense, 1697;:igo, 1979#. oda a sBanarrativa se desenvolve en Ourense !3ue el cama uria# a principios desculo, no ambiente 3ue el vivira de neno. Debemos destacar as sBas dBasnovelas, 3ue todos os cr8ticos consideran entre as mellores de toda a nosaliteratura@
; esmorga !19*9# participa da renovacin na narrativa galega da poca,tanto na tem4tica !protagonismo compartido, das clases populares# como
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
13/27
na )orma !tcnica tele)nica#. S a declaracin perante un $u8' dun acusado3ue relata a istoria tr4$ica del e dous compaeiros, todos omesmar$inais, en "< oras de bebedela e 3ue acabar4 coa morte de todos.
;Xente ao lon$e !197"# una radiogra)8a do Ourense de principios de
sculo a travs da e$periencia dun grupo de traballadores, vinculados aorgani'acins de car4cter obreiro e sindical, 3ue loitan por una escola laicae popular )ronte 4 burgues8a 3ue pretende una escola reli$iosa. S en certa
medida a ant8tese de esmorga, pois nesta os conAitos can reducidos aoplano persoal dos protagonistas, mentres 3ue en Xente... son descritosdesde a perspectiva da colectividade. cnica e tematicamente a m4iscomple$a pois ten un en)o3ue poli)nico, de perspectiva mBltiple, aomesturar di)erentes narradores@ desde un ob$ectivo en JQ pers. at varios!protagonistas ou testemuas de determinados )eitos# en 1Q. O principal Iuso, neno de 1" anos 3ue vai madurando ao longo da obra. 5o temamestura a KQ da )amilia de Iuso, o nacemento do sindicalismo en uria enumerosas istorias secundarias.
:. XOIS 5 :LI !Gres, 19"6# !8nda 3ue incorpora alguna tcnicainnovadora# est4 moi a)astado dos autores da 55G. +odemos clasicar a sBaobra en torno a dous )ocos@
C Galicia interior@ +lasman a sociedade campesia, marcada pola opresin epola pobre'a econmica, cultural e ideol$ica. Os persona$es semellanincapaces de escapar dese mundo atrasado onde impera a dominacin
pol8tica e reli$iosa nun clima de sometemento e resignacin. Nnas son deprotagonismo in)antil !pero non literatura in)antil# e outras de protagonismoadulto. m4is sobresaliente ?emorias dun neno labrego !19-1# , o librom4is lido da literatura. galega e traducido a moitas linguas. r4tase dunanovela de estrutura sin$ela, en boca dun neno 3ue non se con)orma con esavida e se ve obrigado a emigrar.
C Galicia emigrante@ ?ostran os problemas $erados a causa da emigracin)or'osa@ a morria da terra, o illamento e as dicultades de adaptacin aomundo urbano, a loita por sa8r da miseria... Kistorias de emigrantes !19-6#
amn escribiu literatura in)antil@ spantallo amigo !1971#, entre outros eensaios.
.- A (oa (arratia "ale"a. Caractersticas, autores e obras
representatias.
5a dcada dos *0, cando se inicia a recuperacin da literatura galega ,$orde un grupo de mo'os 3ue incorpora 4 nosa narrativa novos motivos enovas tcnicas relatoras, do mesmo $eito 3ue os omes do grupo 5ssupu$eran un acegamento 4s novas tendencias culturais de Occidente, sonos integrantes da 5ova 5arrativa Galega. 5on se pode )alar en sentido
estrito duna escola ou grupo omo$neo, mais Bneos a sBa )ormacinuniversitaria, con claras in3uietudes galeguistas, via$eiros por uropa e
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
14/27
coecedores da literatura europea e americana. 5o plano literario, a sBaintencin innovadora e o dese$o de ruptura )ormal coa tradicin narrativa.
8nda 3ue o nome un calco de 5ouveau omanMmovementocontempor4neo )rancs;, non esta a Bnica inAuencia, nin se3uera a m4is
destac4bel. +articipan da concepcin desintegradora da novela tradicionalpracticada por escritores do s. XX !desde os anos 10 at o nouveau roman#3ue )o$en do relato da biogra)8a ;a vida literaria; dun eroe problem4tico.nteresa a narracin sen andadura l$ica, mesmo sen protagonistaindividual e sen istoria@ recollen de ?. +roust a descricin minuciosa dosestados de 4nimo !novela psicol$ica#, de Ya)Wa o mundo atormentado, conprotagonistas illados e impotentes ante una realidade estraa e absurda(de T. ToUce a e$ploracin do monlogo interior( de Z. 2aulWner a destrucinda l$ica temporal !retrospeccins, prospeccins, minutos eternos,eternidades brev8simas...#( do psicanalista Iigmund 2reud a presen'a do
comple$o mundo do subconsciente !traumas, soos, s8mbolos...#. O5ouveau oman propugna o ob$ectalismo, concdelle 4s cousas a mesmaimportancia 3ue aos persona$es, 3ue dei$ar4n de ser o centro( oprotagonista ca reducido a un pronome N, ..., cu$a identidade noninteresa, 3ue se atopa perdido, 3ue busca non sabe 3ue, 3ue non sabe por3ue est4 a8... para presentarnos as situacins srvese da vista, 3uepercorre a supercie das cousas, present4ndonos as )ormas, l8mites econtornos !como una c4mara de cine#. obra de arte redBcese a un puro)ormalismo, a una construcin en$eosa e articiosamente tcnica. npalabras de ?Q Xos uei'4n, una das autoras, procBrase =elaborar a
novela sen tema, sen andadura l$ica, sen busca( non ai eroe nin istoria,nin ancdota>.
//I/I@
# 5o relativo ao argumento, ao tema@
; bandono do antropocentrismo.
;Locali'acin espacial imprecisa, sen identicacin )8sica.
; mbientes urbanos.
;usencia de preocupacin inmediata polos conAitos do pa8s, 3ue s sealbiscan nun segundo plano en clave simblica.
;?estura de realidade e mundo )ant4stico, on8rico.
;$ploracin de situacins estraas e opresivas, nos l8mites do absurdo.
;+resen'a do se$o !escasamente apreciable na literatura anterior# e daviolencia, 3ue moi )recuentemente leva emparellada a morte.
%# 2ormais@
; ?onlogo interior.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
15/27
; Distorsin temporal, botando man da retrospeccin ou Aas;bacW, datcnica de monta$e de di)erentes planos con independencia do curso linealen 3ue se sucedan, ou da ralenti'acin de acontecementos, como a c4maralenta do cine.
; +luralidade de voces narrativas, 3ue se alternan e superpoen,mesturando 4s veces as persoas gramaticais.
; n)o3ue ob$ectalista no 3ue o narrador non re$istra m4is 3ue os )eitos 3uepercibir8a una c4mara.
O corpus da 55G abrangue unas vinte obras publicadas entre 19*< !5asceun arbre, de Gon'alo . ?ourullo# e 1971 !dis, ?ar8a, de Xoana orres#
O autor m4is destacado XOIS LNI ?S5DP 25 !Ourense, 19J6#,cuna obra moi e$tensa e moi relacionada entre si, )ormada por novelas e
relatos curtos 3ue comparten a creacin dun mundo )ant4stico, con )ortepresen'a de violencia e elementos pol8ticos tratados de )orma alegrica.5ela podemos destacar tres etapas@
;5ova 5arrativa Galega@ 19-1;1971. +redominio da tcnica e$perimentalsobre o interese argumental. ematicamente, trata o absurdo e a )alta desentido da vida, con inAuencia do e$istencialismo.
O crepBsculo e as )ormigas !19-1# un con$unto de relatos nos 3uede)orma a realidade )acndonos dubidar se o 3ue narra real ou ima$inario.+ero o m4is importante vai ser a violencia para mostrar situacins de
opresin e miseria, dicir, para mostrar una realidade. violencia, 3ue)orma parte do absurdo da e$istencia, prodBcese en seres atormentados enun espa'o escuro 3ue semella ser o culp4bel. 5a novela rrabaldo do norte!19-
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
16/27
sBa prosa posterior !tal como de)end8a /astelao# sin$ela pero moitraballada, para resultar natural e interesar a un amplo nBmero de lectores.
5.- teatro "ale"o entre 10%/ e 10/' a &eraci)n dos 67 e o #rupo
de Ribadaia.
O teatro su)riu a8nda m4is 3ue os outros $neros narrativos asconsecuencias da guerra e a posterior ditadura, ao ser impens4bel unespect4culo pBblico teatral en galego e a sBa pervivencia pos8bel gra'asao labor do e$ilio@ /astelao e Os vellos non deben de namorarse( :arela%u$4n, 3ue )oi un dos principais animadores do teatro galego na r$entina@autor teatral, director e actor. s sBas obras son de corte rural;costumista eumor8stico, a8nda 3ue non est4n e$entas de cr8tica social, ou %lanco mor,3uen diri$iu o eatro +opular Galego e escribiu 2arsas para t8teres, moiima$inativas, ceas de elementos )ant4sticos e sat8ricos, 3ue lembran oesperpento de :alle ncl4n ou o teatro do absurdo europeo, pensadas paraun pBblico culto e eatro pr4 $ente, pe'as de realismo costumista, pensadaspara =a $ente do noso pobo>, pBblico pouco a)eito a ler ou ver teatro.
n Galicia, entre 19*0 e 19-*, escr8bese un teatro m4is pensado para ler3ue para representar, diri$ido a una minor8a intelectual galeguista ecoecedora do teatro )rancs, 3ue utili'aba os mitos e persona$es datra$edia cl4sica grega para e$poer conAitos do mundo actual, e coninAuencia do e$istencialismo. Destaca /un3ueiro coa sBa obra O incertoseor don Kamlet, pr8ncipe de Dinamarca !19*6# na 3ue )ai una novalectura do persona$e saWespeariano e dos seus problemas.
amn nesta poca publican obras teatrais algBns dos membros da Xeracindos *0, como 2ranco Grande, rcadio Lpe' /asanova ou ?anuel ?ar8a.
mediados dos sesenta a mellora da situacin social e econmica propiciauna certa actividade teatral, malia ser sempre Me tamn nesta etapa; este$nero o menos cultivado da literatura galega.
5o 19-* $orde o grupo teatral O 2aco, diri$ido por ?anuel Louren'o, 3ueser4 tamn o )undador, dous anos m4is tarde, do primeiro grupoindependente. $traordinaria importancia ter4n as ?ostras de eatro de
ibadavia, iniciadas no 197J e 3ue continuar4n ata 1960, punto de encontropara os $a abundantes grupos teatrais independentes e est8mulo para osautores, 3ue poder4n ver representadas as sBas obras.
lgBns dos autores vinculados a esta iniciativa, e 3ue continuaron a sBaproducin posteriormente ou a8nda seguen, son@
;ulo$io odr8gue' uibal, autor de teatro e$perimental 3ue come'ouescribindo obras inAu8das pola tcnica cinematogr4ca comprometidas coarealidade social e pol8tica do pa8s. 5una segunda etapa ten te$tos m4iscmicos e sat8ricos sobre a situacin galega. Kai 3ue mencionar tamn a
sBa contribucin ao seu teatro in)antil.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
17/27
;?anuel Louren'o, actor, director e autor teatral, una das guras m4isimportantes e prol8cas dos Bltimos
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
18/27
Lu8s Ieoane !%os ires, 1910; /orua, 1979#. :eu de neno para Gali'a e noJ-, logo de meses na clandestinidade, puido sa8r do pa8s. :olveu no 19-J.+oli)actico !m4is coecido como pintor# en %os ires tivo una actividadevariada e intensa@ )unda revistas !Galicia emigrante#, )ai radio, ilustralibros... Xa en Gali'a crea con saac D8a' +ardo o Laboratorio de 2ormas de
Galicia, ori$e da cer4mica de Iargadelos.
+odemos caracteri'ar a sBa poes8a cos seguintes tra'os@
C stilo realista, 4s veces case $ornal8stico.
C +oes8a sobria, discursiva, mais cea de )or'a e de pai$n comunicativa.
C Dominio do verso longo, case prosaico, seminarrativo.
C em4tica pre)erentemente social, con predominio do tema da emigracintratada desde a perspectiva dos propios emigrantes.
C scase'a de poemas persoais, nos 3ue )ale o propio eu de Ieoane.
2ardel de e$iliado !19*"# un dos seus t8tulos.
scribiu tamn teatro !escrito en galego a8nda 3ue publicado en castel4n#.
Loren'o :arela. ! Kabana, 191-M?adrid, 1976#. scribe dous libros depoes8a en galego, o m4is signicativo dos cales Lon$e !19*
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
19/27
?anuel :arela %u$4n )oi un dos principais animadores do teatro galego nar$entina. demais de autor teatral )oi tamn director e actor. s sBas obrasson de corte rural;costumista e umor8stico, a8nda 3ue non est4n e$entas decr8tica social. sBa compa8a =?aru$a :illanueva> )oi a encargada derepresentar Os vellos non deben de namorarse. !Kai 3ue )alar polo tanto
desta obra tamn#.
amn en %os ires %lanco mor diri$iu o eatro +opular Galego !19*7# eescribiu varias pe'as 3ue se coeceron en Galicia recopiladas en dousvolumes 2arsas para t8teres !197J# e eatro pr4 $ente !197,pBblico pouco a)eito a ler ou ver teatro( outras son )arsas, non realistas, moiima$inativas, ceas de elementos )ant4sticos e sat8ricos, 3ue lembran oesperpento de :alle ncl4n ou o teatro do absurdo europeo( est4n pensadaspara un pBblico culto.
17.- A poesa de 8ns do && e come$os do &&I. Temas e autores dos
57 e dos 07. 9oetas etendencias actuais m:is releantes.
197* )oi o ano do cambio. ?orre 2ranco e come'a para Galicia Me paraspaa; a etapa democr4tica m4is estensa de toda a sBa istoria. presen'a da lingua e a literatura galegas no ensino e a ocialidade do nosoidioma supoen un impulso sen precedentes para a promocin da literaturaen galego@ multipl8canse as empresas editoriais, os premios e revistasliterarios.
5o campo da poes8a, /on plvora e magnolias !$unto con ?esteres !197-#de rcadio Lpe' /asanova# )oi 3uen marcou ese cambio. ia 3ue vir dadopor un ome metido de ceo na pol8tica e na protesta social como Xos Lu8s?nde' 2err8n. O libro rompe co socialrealismo e abre temas novos evariados@ intimismo e$istencial, meta)8sica, mitolo$8a cultural, pol8tico social,redescobre a lingua$e, e aparece un novo estilo m4is culturalista.
5os anos oitenta as principais caracter8sticas denitorias da poes8a galegason@
; uptura co social;realismo. +rodBcese un distanciamento entre o poeta e a
sociedade.
; %usca de novos su$eitos l8ricos !Enegacin da perspectiva autobiogr4ca#
; $perimentacin e interdisciplinariedade !coa mBsica, a pl4stica...#
; /ulturalismo e interte$tualidade !emprego de re)erencias culturaisvariadas@ literarias, loscas, mitol$icas, musicais...#
; ntegracin de elementos da cultura urbana e mar$inal@ drogas,depresins, etc.
; ncorporacin do erotismo e$pl8cito.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
20/27
; ecreacin mitica.
; +reocupacin )ormalista, barro3uismo. poes8a a arte da lingua$e.
8nda 3ue moi di)8cil )acer una seleccin dos autores m4is importantes domomento !por non aber o suciente distanciamento nin perspectivaistrica# nin una clasicacin dos mesmos, )aremos una seleccinutili'ando un criterio moi sub$ectivo de gustos persoais e buscando nonrecargar a e$posicin de nomes e t8tulos.
cabalo a8nda entre o social;realismo e as novas tendencias est4 DOXOK&5 /%5 !19*"#, moitas das sBas poes8as ser4n cantadas por gruposcomo 2u$an os :entos( gran dominador do verso e a lingua$e, tamntradutor ao galego de Dante e +etrarca, ademais de nome recoecido nanarrativa actual. Os primeiros tanteos renovadores !197-;76# vir4n da mande varios colectivos poticos de curta duracin@ ompente !entre os seus
membros ntn ei$a e ?anuel omn#, ln e /ravo 2ondo. partir de1960 consol8dase a renovacin coas caracter8sticas antes citadas pero noncompartidas por todos, non ai una escola, son di)erentes escollasestticas e voces singulares. ntre eles est4n@
; ?5NL :L5O: !19
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
21/27
; lgBns di)unden tamn os seus versos a travs de nternet, tanto enversin te$to como en audio e v8deo.
+rodBcese tamn una importante incorporacin da muller 4 poes8a, $ainiciada na dcada precedente, 3ue proporciona una nova vertente
)eminina e )eminista !deconstrucin do universo masculino;macista,erotismo e se$ualidade )emininos...#@ Lu8sa :illalta, /us +ato, olanda/astao, Lupe Gme'... videntemente, seguen publicando a maior8a dosautores anteriores e $orden multitude de novos autores@ Xos /arlos/aneiro, n$o uintela, ?ill4n Otero, ?iro :illar, etc., etc.
11.- A prosa de 8ns do && e come$os do &&I. Temas e autores dos
57 e dos 07. 9rosistas etendencias actuais m:is releantes.
1. +OI
trans)ormacin socio;pol8tica producida desde o 197* tivo enormesrepercusins na cultura galega, 3ue viu aberta a sBa presen'a en 4mbitosata entn vedados. +or iso medra tamn a industria editorial, coa aparicinde novas editoriais e premios literarios. 5a dcada dos 60 oubo unaumento e$ponencial do nBmero de obras publicado, )avorecido polaintroducin do galego no ensino, 3ue abre una demanda potencial delectores novos con e$pectativas radicalmente distintas ao lector dos anossetenta !universitario, ideolo$i'ado...#, o 3ue e$plica a aparicin duna boaliteratura in)antil e $uvenil e tamn a orientacin tem4tica duna parteconsider4bel da literatura.
/omo caracter8stica desta nova etapa debemos destacar una maiordiversicacin en todos os aspectos@ de estilos, de temas e de re$istroslingF8sticos@
a# +ubl8canse parte das novelas centradas na guerra civil e posguerra, casetodas escritas moitos anos antes no e$ilio.
b# 5arrativa istrica, con introducin de elementos )ant4sticos ou deaventuras !Xo4n %ern4rde' :ilar, l)redo /onde...#.
c# 5arrativa de $nero@ do oeste !Xos 2ern4nde' 2erreiro#, ciencia;ccin
!Xos 2ern4nde' 2erreiro, Lois Digue'#, ertica, negra !/arlos G. eigosa...#3ue ser4 a 3ue maior $ito acade, de )eito as novelas de Domingo :illarOllos de auga ;"00-; e praia dos a)ogados ;"009; son $itos actuais tantoen galego como na traducin castel4.
d# 5arrativa e$perimental !n$o ei %allesteros, l)onso +e$egueiro...#
e# 5arrativa realista !Xavier lcal4, l)redo /onde...#
)# 5arrativa umor8stica !l)onso &lvare' /4ccamo#.
g# 5arrativa )ant4stica, en boa parte inAuenciada por /un3ueiro !Dar8oXo4n /abana#.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
22/27
# 5arrativa intimista !?arina ?aUoral#.
i# 5arrativa urbana e e$perimental !Iuso de oro#.
l# 5arrativa )eminina ou )eminista, con protagonismo )eminino.
5este per8odo )ecundo da nosa istoria cultural, 3ue corresponde co nal davida dos vellos mestres nados nas primeiras dcadas do sculo !%lancomor, /un3ueiro...# e mais coa obra de madure'a dos mo'os 3ueparticiparon na recuperacin cultural dos anos *0 e -0 !2err8n, /asares,5eira :ilas...# incorpranse 4 literatura galega moitos novos narradores.
8nda 3ue moi di)8cil )acer una seleccin dos autores actuais !por nonaber o suciente distanciamento nin perspectiva istrica# nin unaclasicacin dos mesmos, citaremos algBns utili'ando un criterio moisub$ectivo de gustos persoais e buscando non recargar de nomes e t8tulos.
/LOI /II !Ourense, 19
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
23/27
DO XOK&5 /%5 !19*"#@ O seu mundo narrativo est4 )ortementeinAuenciado por /un3ueiro@ construcin sin$ela, )usin de )antas8a erealidade, reutili'acin da materia de %retaa e da mitolo$8a popular,Galv4n en Iaor !1969# a m4is representativa. ?orte de ei !199-# unaambiciosa e modlica novela istrica.
INIO D OO !19*-#@ S, $unto con ?anuel ivas, o m4is importante dosnarradores actuais. en una obra e$tensa e moi variada. s sBas primeirasobras son libros )ragmentarios, transgresores, con persona$es mar$inais,mBltiples voces narrativas !entre as 3ue sobresae 5ano, un persona$ees3ui'o)rnico 3ue reinterpreta vida e obras literarias#, )ragmentos decadernos... ic;ac !199J# o seu m4$imo e$poente e a 3ue pon n a estatendencia. s sBas obras posteriores son m4is convencionais. sombraca'adora !199
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
24/27
?L LX5D !?adrid, 19
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
25/27
5os anos 60 acada una grande vitalidade debido a varios )actores@
C paricin de revistas de pensamento como ncrucillada, de pensamentocristi4n( 2esta da palabra silenciada( de orientacin )eminista, Lu'es deGali'a, de e$presin art8stica...
C creacin de coleccins espec8cas nas editoriais e a constitucin deoutras como Laiovento 3ue publican pre)erentemente ensaio en galego!ori$inal e traducido#.
C galegui'acin de moitos 4mbitos universitarios contribu8u 4 )ormacinde investigadores 3ue publican en galego as sBas obras.
O campo ensa8stico moi diverso e, a8nda 3ue resulte di)8cil )acer unaclasicacin, pdense establecer algunas lias tem4ticas@
; conom8a e pol8tica. Kai 3ue destacar o labor de XOIS ?5NL %I ,cu$a sBa obra O atraso econmico de Galicia !197"# supu$o un punto deinAe$in na percepcin da realidade galega.
; IociolingF8stica. S salientable o traballo de XI`I LO5IO ?O5O ou25/I/O ODGNP, con obra $a cl4sicas como n)orme dram4ticosobre a lingua galega ou /onAito lingF8stico e ideolo$8a, respectivamente.
; eolo$8a e loso)8a. 5o primeiro campo destaca 5DSI OINNG. O ensaio losco ten menos cultivadores na actualidade, apesar dos precedentes da Xeracin 5s ou do Grupo Gala$ia.
; 2eminismo. ? XOIS NP&5 !narradora, poeta, dramaturga# tamnuna das m4is importantes representantes co seu libro ecuperemos asmans, entre outros.
1!.- teatro de 8ns do && e come$os do &&I. Temas e autores dos
57 e dos 07. ;ramatur"os,tendencias e compa da literatura, go'ando duna posicin in)erior 4 poes8a ou 4narrativa.
+odemos distinguir tres )ases no teatro actual@
a# 2ormacin de compa8as pro)esionais !1976;196J#. Grupos nacidos aoredor das ?ostras de ibadavia emprenden a aventura )acer do teatro a sBapro)esin, superando polo tanto a )ase de a)eccionados na 3ue deb8an vivirdoutro traballo. +odemos destacar Iarabela eatro, en Ourense, como
compa8a e$itosa 3ue segue en 1Q lia na actualidade. 5o plano esttico, as
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
26/27
obras de intencionalidade pol8tica e$pl8cita ou alegrica van dei$ando pasoa propostas m4is diversicadas e m4is comple$as.
b# nstitucionali'acin !196 e interrelacin vida escena( a interte$tualidadecon outros te$tos da dramatur$ia universal, 3ue $a cultivara /un3ueiro eoutros autores nos anos *0-0, volve ter vi$encia e encontra un novo viveirona adaptacin de novelas galegas contempor4neas ! esmorga de Iarabela
eatro ou O club da calceta de eatro do ?orcego#. cobran cada ve' maiorrelevancia as obras de car4cter e$perimental.
ntre os autores debemos come'ar por lembrar a boa parte dos 3ue
participaron nas ?ostras de ibadavia, como ulo$io odr8gue' uibal,?anuel Louren'o ou oberto :idal %olao, autnticos =pais> do teatro actuale cu$a obra pertence maioritariamente a esta etapa. 8nda 3ue moi di)8cil)acer una seleccin dos autores m4is !por non aber o sucientedistanciamento nin perspectiva istrica#, citaremos algBns utili'ando uncriterio moi sub$ectivo de gustos persoais e buscando non recargar denomes e t8tulos.
?5NL GND OL: !19*-#. radutor e adaptador de autores cl4sicos!?olire, IaWespeare, bsen...# )oi director do /entro Dram4tico Galego
durante tres lustros, )oi premio &lvaro /un3ueiro !o m4is presti$ioso enteatro# no ano "00- cuna obra protagoni'ada por La %ella Otero.
7/21/2019 Literatura Galega Word o Galego Eu
27/27
TOO GNI&5 IXI !19*7#. /aracter8sticas de toda a sBa producin son airon8a e a personicacin de elementos da escenogra)8a.
XI`I +IH5 !19*
Top Related