7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
1/12
AiAiAiAi de quende quende quende quen leva naleva naleva naleva na
unha estrelaunha estrelaunha estrelaunha estrela
Ai de quen leva nAi de quen leva nAi de quen leva nAi de quen leva n
un cantar!un cantar!un cantar!un cantar!
ronteronteronteronte
o bicoo bicoo bicoo bicoPoePoePoePoesasasasa do sc.do sc.do sc.do sc. IXIXIXIX
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
2/12
REXURDIMENTO (XIX)Precursores (1808-1863)
Dende a ocupacin francesa ata a publicacin de CantaresGallegos.
Autores relacionados co Provincialismo. ALBERTO CAMINO
Vilancicos para o Hospicio Conposteln
FRANCISCO AN PoemaA Galicia
XON M. PINTOS A gaita gallega
Rexurdimento Pleno (1863-1888-1906)
Desde CantaresGallegos , de Rosala ata publicacin de ODivino Sainete, de Curros ata a fundacin da Real AcademiaGalega).
Maior esplendor. Autores relacionados co Rexionalismo. POESA: ROSALA DE CASTRO
Cantares gallegos (1863) Follas novas (1880)
EDUARDO PONDAL Queixumes dos pinos (1886) Os Eoas (1886)
CURROS ENRQUEZ Aires da mia terra (1880) O divino sainete (1888)
REXURDIMENTO (XIX) PROSA:
MARCIAL VALLADARES Maxina ou a filla esprea (1880)
V. LAMAS CARVAJAL
Catecismo do labrego (1880-90) A. LPEZ FERREIRO
A tecedeira de Bonaval O Castelo de Pambre O nio de pombas
TEATRO: GALO SALINAS
A torre de Peito Burdelo (1880) Filla!(1892)
FRANCISCO DE LA IGLESIA Fonte do xuramento (1882)
XAN CUVEIRO PIOL Pedro Madruga (1897)
LUGRS FREIRE A ponte (1903) Mareiras (1904)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
3/12
Na chegada a Ourense da
primeira locomotora
Vela vn, vela vn avantando
cmaros e corgas, e vales, e
(cerros.
Vinde vela, mocios e mozas!Saludaina rapaces e vellos!
por onde ela pasa
fecunda os terreos,
esprtanse os homes,
florecen os eidos.
Vela vn, vela vn tan oupada,
tan milagrosia, con paso tan
(meigo,
que parece unha Nosa Seora,
unha Nosa Seora de ferro.
Tras dela non veenabades nin cregos;
mais vn a fartura
e a luz! e o progreso!
Catedral, demagogo de pedra,
dun pobo fantico erguida no
(medio,
repenica esas chocas campanasen sinal de alegra e contento.
Asocia esas voces
son dos pandeiros,
s santas sorrisas
de terras e ceos!
E ti, ro dos grandes destinos,
que os himnos ensaias dos triunfos
(ibricos,
requeimadas as fauces de sede,
vn o monstro a beber no teu seo.
Bon samaritano,dlle auga sedento;
que a mquina o Cristo
dos tempos modernos.
CURROS ENRQUEZ XON MANUEL PINTOS
Pregn deA gaita gallega
Loado sexa Deus.
Xa hai tempo que estou eu o Gaiteiro falando s, e dicindo para
min: qu ter, Seor, esta fala galega para ser tan refugada anda
polos mesmos fillos de Galicia? Ser tan bux de trminos que non se
poida por ela desfogar o entendemento con claridade? Estar
amaldizoada? Ter algn feitizo? Botaranlle algunha paulia para
que se desbandase e esmigallase de maneira que non se puidese
xuntar xamais, e en pena dos nosos pecados soamente quedasen
anacos e cachos dela espallados sen trabazn para eterna memoria de
semellante prega? Ser tan agre e brava que se encarrapichen as
orellas e fechen os odos coa repugnancia de tan duro son? Non e non ,
di o Gaiteiro.
Matinando, pois, decote con esta idea, fxenlle un vestido novo mia Gaita, e colgueille no ronco unha borda das festas para comezar
as mias foliadas, e tocar unhas tocatas do trinque, facendo que os
chos desta msica nova se ouzan cando menos en toda Galicia. Quen
por run se ten, por run se quede. O Gaiteiro ben sabe que non hai
peor cua que a do mesmo pau; pero inda as e todo xa non hai
atrancos nin barrancos que o detean no camio. (...)
(...)
A Gaita, meus amigos, a Gaita para o Gaiteiro, e o tamboril para o
tamborileiro. (...) San idioma Galego sexa comigo, pois ao p da sa
capela e debaixo do seu alpendre vou facer eu esta romara.
A gaita gallega (1852)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
4/12
3333Soneto
Ouh, Galicia, Galicia, boi de palla
canta lstima ten de ti o Gaiteiro!
O aguilln que che meten de aceiro
e con el moita forza te asoballa.
No lombo teu zorrega, bate e malla
ata o mis monicreque ferrancheiro,
e calisquer podenco forasteiro
te abafa de vergonza sen migalla!
Agarima alleeira eses ingratos
ou vboras que postas ao teu peito
co ferrete che rompen mil buratos!
Se o sangue teu refugas do teu leito
malas novas, madrastra de insensatos,dos fillos teus ao amor non tes dereito!
A gaita gallega (1852)
XON MANUEL PINTOS
A Rosala de Castro
Do mar pola orela
mireina pasar,
na frente una estrela,
no bico un cantar.
E vina tan soa
na noite sen fin
que inda recei pola pobre da tola,
eu, que non teo quen rece por min!
A musa dos pobos
que vin pasar eu,
comesta dos lobos,
comesta se veu
Os sos son delaque vades gardar.
Ai dos que levan na frente una estrela!
Ai dos que levan no bico un cantar!
CURROS ENRQUEZ
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
5/12
FRANCISCO AN
A Galicia
Ai!, esperta, adorada Galicia,
dese sono en que ests debruzada;
do teu rico porvir a alborada
polo ceo enxergndose vai.
Xa cantando os teus fillos te chaman
e cos brazos en cruz se espreguizan...
Malpocados! O que eles cobizan
un bico dos labios da Nai.
Dese chan venturoso arrincado
pola man do meu negro destino,
ata mesmo soando maxinoeses campos risoos cruzar.
E correr polas hortas e prados,
onde leda pasou mia infancia,
respirando a suave fragancia
de xasmn, caravel, azahar.
Coido ver esas ras serenas,
escumando con barcos veleiros,
e cantares or feiticeiros,
que en ningures tan doces on.
Inda creo sentir as lavercas,
que peneiran nos aires cantando,
cando o sol vai as nubes pintando
de amarelo, de lume e carmn.
Ao travs de aguzados penedos
penso ver empinados petoutos,
vias, hortas, devesas e soutos,
que apouvigan os ventos do Sul.
E saltando regueiros e valos,
cata xa outros bos horizontes,
outras veigas, marias e montes,
que se perden na brtema azul.
Soo a que entre verdes pereiras
fouliadas alegres escoito,
cando o ceo se viste de loito
nas poticas noites de vrn.
E que en medio de nenas garridas
canta un mozo con voz pracen-
(teira,
para o lado tumbada a monteira,
unha orella tapando coa man.
CURROS ENRQUEZ
O maio
A vn o maio
de flores cuberto
puxronse portacantndome os nenos;
e os puchos furadospra min estendendo,pedronme crocasdos meus castieiros.
pasai, rapacios,calados e quedos,
que o que polo de hoxeque darvos non teo.eu sonvos o pobredo pobo galego:pra min non hai maio,pra min sempre inverno!
Cando eu me atopareDe donos libertoe o pan non mo quitentrabucos e prstamos,e como os do abade
florezan meus eidos,chegado habr entonceso maio que eu quero.
Querdes castaasdos meus castieiros?Cantdeme un maio
sen bruxas nin demos,un maio sen segasusuras nin preitos,sen quintas nin portas,nin foros nin cregos.
Aires da mia terra (1880)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
6/12
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
7/12
EDUARDO PONDAL
Os pinos
(Himno galego)
Que din os rumorosos
na costa verdecente,
ao raio transparente
do prcido luar?Que din as altas copas
de escuro arume arpado
co seu ben compasado
montono fungar?
-Do teu verdor cinxidoe de begninos astros
confn dos verdes castros,
e valeroso clan,
non des a esquecemento
da inxuria o rudo encono;
desperta do teu sono,Fogar de Breogn.
Os bos e xenerosos
a nosa voz entenden,
e con arroubo atenden
o noso rouco son,
mais s os ignorantes,
e frridos e duros,
imbciles e escurosnon nos entenden , non.
Os tempos son chegados
dos bardos das idades,
que as vosas vaguidades
cumprido fin tern;pois, onde quer, xigante
a nosa voz pregoa
a rendezn da boa
nazn de Breogn.
Queixumes dos pinos (1886)
ROSALA DE CASTRO
Poema primeiro (1)
Has de cantar
IV
Cantarte hei, Galicia,
teus dulces cantares,
que as mo pediron
na beira do mare.
Cantarte hei, Galicia,
na lengua gallega,
consolo dos males,
alivio das penas.
Mimosa, soave,
sentida, queixosa,encanta si re,
conmove si chora.
Cal ela ningunha
tan dose que cante
soidades amargas,
sospiros amantes,
misterios da tarde,
murmuxos da noite:
cantarte hei, Galicia,
na beira das fontes.
que as mo pediron,
que as mo mandaron,
que cante e que cante
na lengua que eu falo.
Que as mo mandaron,
que as mo dixeron
Xa canto, menias.Coid, que comezo.
Con dulce alegra,
con brando comps,
p das ondias
que veen e van.
Dios santo premita
que aquestes cantares
de alivio vos sirvan
nos vosos pesares;
de amabre consolo,
de soave contentocal fartan de dichas
compridos deseios.
()
Cantares gallegos (1863)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
8/12
ROSALA DE CASTRO
(13)
San Antonio bendito,
ddeme un home,
anque me mate,
anque me esfole.
Meu santo San Antonio
daime un homio,anque o tamao tea
dun gran de millo.
daimo, meu santo,
anque os ps tea coxos,
mancos os brazos.
Unha muller sin home
santo bendito!
corpio sin alma,
festa sin trigo,
pau viradoiro
que onda queira que vaia
troncho que troncho.
Mais, en tendo un homio,
Virxe do Carme!,
non hai mundo que cheguepara un folgarse.
Que, zambo ou trenco,
sempre bo ter un home
para un remedio.
Eu sei dun que cobisa
causa miralo,
lanzalio de corpo,roxo e encarnado.
Carnias de manteiga,e palabras tan doces
cal mentireiras.
Por el peno de da,
de noite peno,
penando nos seus ollos
color de ceo;
mais el, xa doito,
de amorios entende,
de casar pouco.
Fac, meu San Antonio,
que onda min vea
para casar conmigo,
nena solteira,
que levo en dote
unha muller de ferro,
catro de boxe,
un irmancio novo
que xa ten dentes,
unha vaquia vella
que non d leite
Ai, meu santio!
Fac que tal sucedacal volo pido.
San Antonio bendito,
ddeme un home,
anque me mate,
anque me esfole.
Cantares gallegos (1863)
EDUARDO PONDAL
A fala
Nobre e harmoniosa
fala de Breogn,
fala boa, de fortes
e grandes sen rival;
ti do celta aos ouvidos
sempre soando ests
como soan os pinos
da costa de Froxn;
ti nos eidos da Celtia
e co tempo sers
un lbrago sagradoque ao triunfo guiar,
fala nobre, harmoniosa,
fala de Breogn!
Ti, sinal misterioso
dos teus fillos sers
que plo mundo dispersose sen abrigo van;
e a aqueles que foran
nunha pasad id
defensores dos eidos
contra o duro romn
e que anda cobizan
da terra a libert,
nun pobo nobre e forte,
Valente, axuntars,
oh, fala harmoniosa,
Fala de Breogn!
Sers pica tuba
e forte sen rival,
que chamars aos fillos
que al do Mio estn,
os bos fillos do Luso,
apartados irmnsde ns por un destino
envexoso e fatal.
Con robustos acentos,
grandes os chamars,
verbo do gran Camoens,
Fala de Breogn!
Queixumes dos pinos (1886)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
9/12
Oh, quen puidera
pillarte soa
no seo amigo
da escura cova!
E como hedra
que cinguidorabranca columna
premente enrosca,
cos brazos darche
mil tenras voltas;
dicirche ao odo
mil tenras cousas;
e o trmino atopar
da esquiva ruta,
En breve hora!
Os pinos fan doce son;
nesta doce soedade
aprtase o corazn.
Non te poas a tremar,Menia, non teas medo
Que ningun te quer matar
Abonda xa de oracin
porque de min non te libran
nin Dios, nin o demo, non.
Ouh, da terra de Xallas, feros corvos
que vagantes ands,
sen pensar nos destinos,
sen hoxe nin ma,
quen puidera ser voso compaeiro
pola agreste soed!
EDUARDO PONDAL ROSALA DE CASTRO
Poema ltimo (36)
Eu cantar, cantar, cantei,
a grasia non era moita,
que nunca (delo me pesa)
fun eu menia grasiosa.
Cantei como mal saba
dndolle reiravoltas,cal fan aqus que non saben
direitamente una cousa.
Pero dempois pasenio,
i un pouco mis alto agora,
fun botando as mias cntigas
como quen non quer a cousa.
Eu ben quixera, a verdade,que mis boniteiras foran.
Eu ben quixera que nelas
bailase o sol cas palomas,
as brandas augas ca luz
i os aires mainos cas rosas;
()
A primavera que re
i os paxarios que voan.
Canta que te canta, mentras
os corasns tristes choran.
Esto e inda mis, eu quixera
desir con lengua grasiosa;
mais donde a grasia me falta
o sentimento me sobra,
anque este tampouco abata
para espricar certas cousas,Que a veces por fora un canta
mentres que por dentro chora.
Non me espriquei cal quixera
pois son de espricansa pouca;
si grasia i cantar non teo
o amor da patria me afoga.
Eu cantar, cantar, cantei,a grasia non era moita,
Mais que faser, desdichada,
si non nacn mis grasiosa!
Cantares gallegos (1863)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
10/12
ROSALA DE CASTRO
Unha vez tiven un cravocravado no corazn,
i eu non me acordo xa se era aquel cravo
de ouro, de ferro ou de amor.
Soio sei que me fixo un mal tan fondo,
que tanto me atormentou,
que eu dia e noite sen cesar choraba
cal chorou Madalena na Pasin.
-Seor, que todo o podedes,pedinlle unha vez a Dios,
daime valor para arrincar dun golpe
cravo de tal condicin.
E deumo Dios e arrinqueimo
mais...quen pensara?...Despois
xa non sentn mis tormentos
nin souben qu era dolor;souben s que non sei qu me faltaba
en donde o cravo faltou,
e seica, seica tiven soidades
daquela pena... Bon Dios!
Este barro mortal quenvolve o esprito
quen o entender, Seor!
Vagueds. Follas novas (1880)
ROSALA DE CASTRO
Tecn soia a mia tea,
sembrei soia o meu nabal,
soia vou por lea monte,
soia a vexo arder no lar.
Nin na fonte nin no prado,
as morra coa carrax,
el non ha de vim'a erguer,el xa non me pousar.
Que tristeza! O vento soa,
canta o grilo seu comps...
Ferve o pote... mais, meu caldo,
soa t'hei de cear.
Cala, rula, os teus arrulos
ganas de morrer me dan;cala, grilo, que si cantas,
sinto negras soids.
O meu homio perdeuse,
ningun sabe en onde vai...
Anduria que pasache
con el as ondas do mar;
anduria, voa, voa,
ven e dime en ond'est.
As vivas dos vivos e as vivas dos
mortos. Follas novas (1880)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
11/12
ROSALA DE CASTRO
Cando penso que te fuches,
negra sombra que me asombras,
p dos meus cabezales
tornas facndome mofa.
Cando maxino que es ida,
no mesmo sol te me amostras,
i eres a estrela que brila,i eres o vento que zoa.
Se cantan, es ti que cantas,
si choran, es ti que choras,
i es o marmurio do ro
i es a noite i es a aurora.
En todo ests e ti es todo,
pra min i en min mesma moras,
nin me abandonars nunca,
sombra que sempre me asombras.
Do ntimo. Follas novas (1880)
ROSALA DE CASTRO
A xustiza pola man
Aqus que tn fama de honrados na vila,
Roubronme tanta brancura que eu tia;
Botronme estrume nas galas dun da,
A roupa decote puronma en tiras.
Nin pedra deixaron, en donde eu vivira;
Sin lar, sin abrigo, morei nas curtias;
raso cas lebres dormn nas campas;
Meus fillos..., (meus anxos!..., que tanto eu quera,
(Morreron, morreron ca fame que tian!
Quedei deshonrada, muchronme a vida,
Fixronme un leito de toxos e silvas;
I en tanto, os raposos de sangre maldita,
Tranquilos nun leito de rosas dorman.
-----------------------------------
-(Salvdeme, ouh, xueces!- berrei..., (tolera!
De min se mofaron, vendume a xusticia.
-Bon Dios, axudaime- berrei, berrei inda...Tan alto que estaba, bon Dios non me ora.
Estonces cal loba doente ou ferida,
Dun salto con rabia pillei a foucia,
Rondei pasenio... (Ni as herbas sentan!
I a la escondase, i a fera dorma
Cos seus compaeiros en cama mullida.
Mireinos con calma, i as mans estendidas,
Dun golpe, (dun soio!, deixeinos sin vida.I lado, contenta, senteime das vtimas,
Tranquila, esperando pola alba do da.
I estonces... estonces cumpreuse a xusticia:
Eu, neles; i as leises, na man que os ferira.
Do ntimo. Follas novas (1880)
7/31/2019 Seleccin de textos do sc. XIX
12/12
Top Related