La Jornada Ecologica

Post on 03-Oct-2015

12 views 0 download

description

presa de arcediano

Transcript of La Jornada Ecologica

  • 12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA

    http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 1/6

    DIRECTORAGENERAL:CARMENLIRASAADEDIRECTORFUNDADOR:CARLOSPAYANVELVERSUPLEMENTOMENSUALDIRECTOR:IVANRESTREPOEDICIN:LAURAANGULOLUNES25DESEPTIEMBRE2006NUMEROESPECIAL

    Portada

    Presentacin

    Aguas!enMovimiento:unacaravanaalcorrerdelosrosMagaliIrisTirel

    Aguaparabeber:lacontaminacinylapresadeArcedianoCindyMcCullig

    RespirarvenenoenJuanacatlnyElSalto,JaliscoCindyMcCulligh

    Mazahuasyguerrerenses,unidosendefensadelosrosMagaliIrisTirel

    Historiasdeunacuencagenerosa:dosproyectosinviablesenelroSantiagoCindyMcCulligh

    LapresaElCajn:unproblemasocial,econmico,poltico,geolgicoyvolcnicoapuntodeestallarGustavoCastroSoto

    Correoelectrnico:

    cecodes@laneta.apc.org

    Aguaparabeber:lacontaminacinylapresadeArcedianoCindyMcCulligh

    InvestigadoradelInstitutoMexicanoparaelDesarrolloComunitario(Imdec),AC

    Correoelectrnico:cindymcculligh@gmail.com

    Corraelmesdejuniode2004,cuandoelentoncestitulardelaSecretaradeMedioAmbienteyRecursosNaturales(Semarnat),AlbertoCrdenasJimnez,acusde"piojezmentalyactitudmndiga"alosqueseoponanalaconstruccindelapresadeArcedianosobreelroSantiago.Coneltiempotranscurridodesdeentonces,unosepreguntasihabrcambiadoenalgoelniveldeldebateentornoaestapresa.Y,viendopasarelaguapordebajodelhistricopuentedeArcediano,elprimerpuentecolgantedeMxico,unosetienequepreguntarsiesposibleundebateseriosobreunaobradeabastecimientodeaguaqueafectarlasaluddemsdetresmillonesdehabitantesenlazonaconurbadadeGuadalajara(ZCG).

    Yaelpuenteseest"reubicando"800metrosmsabajoyestnampliandoelcaminoparabajarencochehastaelpuntodeArcedianoenlabarrancaHuentitnOblatos,unempedradoquehadeserdelapocadelaconstruccindelasyaobsoletaspresashidroelctricasdeestetramodelro:laspresasdeColimilla,IntermediayLasJuntas.

    Enmayo,conlaCaravanaAguas!enMovimientoserecorrieseestrechocamino,rodeadodeunpaisajeresecodondeprevalecauntonopardoconformesebajabaenestemajestuosocan.Repentinamente,entonces,fuequeaparecieronenesepanoramarido,caudalosascascadasdeaguaquebajanporarroyosempinadosypasanestruendosaspordebajodepequeospuentes.Eneseentonces,cuandolaslluviassehabanvueltounamemoriaalgolejana,dedndeesquevenanestosafluentes?Larespuestaseencontraba,curiosamente,enelaireporqueeselolor,aunantesdepercibirelcolorolatexturadelagua,elqueteconfirmasinquererquesonlasaguasnegrasdelaperlatapatalasquevanbajandoparaalimentaraestero,unodelosmscontaminadosdelpas.

    Coneseolorhediondo,penetranteenlanariz,unosepreguntaporqu?Porqusequiereconstruirunapresaaquparaproveerdeaguapotablealasegundaurbedelpas?

    EldebatesobrelaconstruccindelapresadeArcedianoesfundamentalmentedesaludpblica,undebatesobreelderechodelapoblacinalasaludyadisponerdeagualimpia.Es,adems,uncasoquedejaverlosgravesimpactosocasionadosporelmalmanejodeunadelossistemashdricosmsimportantesdelpas,eldelareginLermaChapalaSantiago.

  • 12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA

    http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 2/6

    Deestapresa,impulsadaporlaComisinEstataldeAguaySaneamiento(CEAS)Jaliscoyelgobiernodelestado,proyectanbombear10.4metroscbicosporsegundoaunaalturade580metrosaunaplantadepotabilizacin.Lapresatendraunacortinade125metrosdealturayunacapacidaddealmacenamientode404millonesdemetroscbicosdeagua.Implicara,asuvez,ladeforestacindemil300hectreasdeestazonaricaenendemismosylaposteriorinundacinde800hectreas,todoestoconuncostode3mil900millonesdepesos.

    Unproyectoinviable

    MientraslasempresasConstructoraSangangeyCorporativoSAdeCV,ServiciosConstructivoseIngeniera,AlfraIngenierosyTdconcrefocc,trabajanencaminosylareubicacindelpuente,losestudiosdelacalidaddelaguasiguenponiendoendudalaviabilidaddelaobra.Yesque,desdesunacimientoenellagodeChapala,elroSantiagorecibemltiplesdescargasdeaguasresidualestantoindustrialescomomunicipales,principalmentedelcorredorindustrialOcotlnElSaltoydelaZCG.

    Aunquelasautoridadesaseguranqueelaguatendrlacalidadnecesaria,otrosestudiosponenendudaestaaseveracin.Eselcasodelreporteelaboradoenfebrerode2006porlaQFMercedesLu,asesoratcnicadelaAlianzaMundialdeDerechoAmbiental(ELAW)deEstadosUnidos,conbaseenunestudiorealizadoporelCentroUniversitariodeCienciasExactaseIngenieras(CUCEI)delaUniversidaddeGuadalajara.

    Ennoviembrede2005,EnriqueDauFlores,directordelaCEAS,enfatizquelapresenciademetalespesadosenellechodelroSantiagoydesuafluente,elroVerde,norepresentabaningnproblemarealyaquelosmetalespesadosnosediluyenenelagua.Dehecho,DauFloresdeclarenestesentidoque:"Nohayningunaposibilidaddequesereincorporenalagua"(Pblico,10denoviembrede2005).

    Sinembargo,elreportemencionadocontradiceestasdeclaraciones.All,sehacenfasisenlapresenciaenlosrosdealtasconcentracionesdemanganeso,unelementocuyapresenciaenaguasysedimentos"puedecausarreaccionesdeoxidacinyreduccinsobreotrosmetalescomoarsnicoyplomo".As,estosmetalescontaminantes"sedesprendenalacorrienteacuosa",reincorporndosealagua.

    Elreporteindica,adems,queelroSantiagoestcontaminadoporcompuestosdealtatoxicidad,talescomohidrocarburospolicclicosaromticos,benceno,tolueno,fenolytetracloroetano.Variasdeestassustanciassonreconocidascomocarcinognicas,mientrasqueotrastienenefectosadversosparaelsistemanervioso.

    Esdebidoalosaltosnivelesdecontaminacinqueelcitadoreporteconcluya

  • 12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA

    http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 3/6

    que"noesposibleconocer...laviabilidaddelusodeestaaguaparaconsumohumano".Sehacenotar,enestesentido,quesecarecedelainformacin"quegaranticetcnicayobjetivamentequelacalidaddelaguaquesepretendedistribuiralaciudadanaprovenientedelosrosVerdeySantiagoseaseguraparalapoblacin".

    Estudiosalamedida

    ElestudiodelCUCEI/UdeG,cuyosresultadosanalizlaQFLu,fuerealizadoenconvenioparalaCEAS.Sinembargo,lasconclusionesdeesteEstudioparalacaracterizacindeloslodosdelosrosVerdeySantiagoresultaronincmodas.Seala,porejemplo,lapresenciademetalespesadosenellechodelroSantiagoentodoslossitiosmuestreadoseindicaquealgunosdeloscompuestosorgnicosencontrados"sonmuypeligrososparalasaludhumana".

    Demaneraimportante,recomiendaasimismounmonitoreoconstantedeambosrosporelvariadotipodecontaminantes,losque"unaplantadepotabilizacinconvencionalcomoconlaqueseestnhaciendopruebaspilotoenelsitioArcediano,noescapazdeeliminar".

    Aparentemente,elestudiodisgustalaCEAS,apesardequeestemismoorganismofueelqueloencarg.Posteriormente,elaborundictamentcnicoparadescalificarlo.Enelprimertomodeesteestudio,unoencuentraelextensodictamenquebuscainvalidarlosresultadosdelmismo,cuestionandosu"confiabilidad"y"credibilidad".

    Suspreocupacionesporelestudiosehabrnexternadodehabersetenidoconclusionesmsfavorables?Culeselpapeldelacienciacuandolosestudioslosmandahacerelorganismoquepromueveelproyecto?LaCEASjuegaaserjuezyparte.

    Panycirco

    ElmismodaenquelacaravanabajalacasadeGuadalupeLara,lanicaresidentedeArcedianoquesiguedefendiendosusderechosconamparosencontradelaconstruccindelapresa,aparecieronnotasconencabezadosenlosperidicoslocalesenqueselea:HarnanlisisdelimpactoalasaludenArcedianoEstudiarnlasanidaddepresaEstudiosdeimpactoalasaludpodranalterarelproyectodeArcediano:OPS.Esque,eldaanterior,DauFloresyelrepresentantedelaOrganizacinPanamericanadelaSalud(OPS)enMxico,elDr.JacoboFinkelman,indicaronqueestaOficinaRegionaldelaOrganizacinMundialdelaSaludemprenderaunestudiosobrelosimpactosalasaluddelapresadeArcediano.Precisaroninclusoqueelestudioestaraterminadoafinalesdeesteaooprincipiosdel2007yquetendrauncostoaproximadode180mildlares.

    Encuantoasusmotivospararealizaresteestudio,DauFloressealque:"estamosatendiendounapeticindelaopininpblica"(LaJornadaJalisco,26demayode2006).Dejenclaro,adems,quelaopininpblicanoibaaestorbarelcamino,aldeclararquelasobrasparalapresainiciaranenjuniotalycomoestabanprogramadas,sinimportarcualesconclusionespodraarrojarlainvestigacindelaOPS.

    Yapasadalacaravana,yconlaasignacindelasprimeraslicitacionesparalaconstruccindelapresa,nohayseguridaddequeelestudionoseamsqueunejercicioderelacionespblicas."Noesunacondicinpreviaparapoderiniciar"decaDauFloresdelestudio,"Siempreestablecimoscontodaclaridadquesteesunestudio

  • 12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA

    http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 4/6

    complementario...peronoesdeningunamaneraunacondicinpreviaparalasobras.Tampocohayriesgodemodificarelproyecto",(Pblico,2dejuliode2006).Encontrasteconestaactitud,laOrganizacinMundialdelaSaludseala,conrespectoaestudiosdeimpactoalasalud(EIS),que:"parainfluenciarelprocesodetomadedecisiones,lasrecomendacionesdelEISdebenllegaralaspersonasquetomanlasdecisionesmuchoantesdequetomecualquierdecisinacercadelapropuesta".

    Lasaluddemsdetresmillonesdepersonassevuelveunacuestindedeclaracionesyrelacionespblicas,entantoqueelprometidoestudioannoiniciayavanzalaadjudicacindecontratos.

    RecordamosqueensuprimeraaudienciapblicaenlaCiudaddeMxico,del13al21demarzopasado,elTribunalLatinoamericanodelAguaparaelcasodelaCuencaLermaChapalaSantiagoPacficoresolvi:"exhortaralasautoridadescompetentesparaqueordenenlasuspensindelasobrasdeconstruccindelapresadelArcediano,hastaentantoserealiceunestudiointegralsobrelasimplicacionesalasaludhumana".

    Enestemismosentido,el22deagostopasadosepresentunacartafirmadapormsde60investigadores,artistasydefensoresdederechoshumanosde11pasesdeAmrica,EuropayAsiaincluyendoEduardoGaleano,CarlosMonsivis,TonyClarke,MaudeBarloweydonSamuelRuiz,entreotrosdondeseexigealasautoridadesfederalesyestatalesdetenerlasobrasparalapresayrealizar"unestudiointegraldeimpactoalasaluddelapresadeArcediano,queincluyaunanlisisepidemiolgicodelosimpactosdelacontaminacinenlasaluddelapoblacin".

    Crticas,revsyotravez:elproyectosigueinviable

    El14deenerode2004,seconformelComitTcnicodeAnlisisdelProyectoArcediano,integradoporcientficosdelaUniversidaddeGuadalajaraincluyendogelogos,hidrlogos,ambientalistas,gegrafos,abogados,politlogos,expertosensaludpblica,etc.Estecomitpresentenmayodeeseao,suestudiollamadoEvaluacinsobrelaviabilidaddelproyectoArcediano.Losresultadoscuestionarondesdediversosnguloslaviabilidaddelproyectosuprimeraconclusindeterminaque:"EnestemomentonohaycertezadequeelProyectoArcedianoseaviableentrminoseconmicos,desaludpblica,ambientalesydebeneficiosocialenelabastecimientodelaguarequeridaporlazonaconurbadadeGuadalajara(ZCG)".

    Posteriormente,yenloquefueconsideradounrevsenlaposturadelaUdeG,seconformaronequiposdetrabajoconjuntoconinvestigadoresdelauniversidadyfuncionariosdelaCEAS.Susconclusionesdistanmuchodesercontundentes,dondeinclusosealanque:"Nofuepresentadainformacinalgunaenmateriadeimpactoalasaludyanlisisderiesgo,porloquequedacomounatareapendienteparaelProyectoArcediano",sinembargo,alconcluiresteprocesosedifundila"aprobacin"delaUdeGdelproyecto.

    ResultainteresanteentoncesellibroquesinmayorecopubliclamismaUdeGenenerodel2006,presentandotantoelprimerestudio,comolasconclusionesdeltrabajoconlaCEAS,conunaseriedeensayosdelosexpertosuniversitariosprofundizandoenelanlisisdelapresadeArcediano.All,encontramosqueenmateriadesaludpblicasesigueconsiderandoque:"lascondicionessanitariastandeficientesenqueseencuentranlosrosVerdeySantiagoconviertealsitioArcedianoenunfactorderiesgoquepuedepropiciarlaocurrenciadediversospadecimientosentrelapoblacin".LaintroduccinaestelibrosealaparaelProyectoArcedianoque:"conbaseen

  • 12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA

    http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 5/6

    losanlisisyestudioefectuadosporloscientficosparticipantesnosetienelaplenacertezadequeseaviableentrminossustentables".

    Mientrastanto,laobrasigue.

    Y,nohayotrasopciones?

    Dndosecuentadelosaltosnivelesdecontaminantes(yelriesgoqueestoimplicaparalasaludpblica),surgelapreguntadesiestaseralanicaopcinparaabastecerdeaguaalaZCG.Enestesentido,JuanManuelDurnyAliciaTorres,investigadoresdelaUdeG,manifiestanquecualquierproyectodeabastecimientodeaguapotabledebe:"tenerdosvertientesdeanlisislademandaylaofertadeterminadaspordosrestricciones:lacalidaddelaguaysuusoeficiente".

    Delladodelaoferta,entonces,llamalaatencinlafaltatotaldepreocupacinporconservarelaguaconqueyasecuenta.Actualmente,enlaZCGsepierdedel40al45porcientodelaguaenlareddedistribucin.Porotraparte,delladodelademanda,laCEAScontempla,aljustificarquelehacefaltaaguaalaciudadyqueporendeexisteunanecesidaddeconstruirlapresa,unadotacinpromediode280litrosporhabitanteporda.EstocuandoenlugarescomoAlemania,elconsumopromediodiarioesde130litrosporpersona.

    Actualmente,lafuenteprincipaldeaguapotableparalaZCGesellagodeChapala.ConsideramosquesihubieraunmanejosustentabledelacuencaLermaChapalaysisecumplieranlosacuerdosparaladistribucindeaguaenlamisma,Chapalapodraseguirsiendounadelasfuentesdeaguaparalaciudadsinponerenriesgoallago.Enesecaso,nohabraningunanecesidaddeinvertirengrandesobrasdeinfraestructura,sinodebuscarunaverdaderarestauracindeestacuencacaracterizadaporlasobreexplotacinycontaminacindellquido.

    Existenopcionessinexplorarse.Porejemplo,unespecialistadelaUdeG,Ing.JosArturoGleason,ensupublicacinsobreelaprovechamientodeaguaspluvialesindicaqueenGuadalajara:"seprecipitanaproximadamente300millonesdem3ynoseaprovechan".Loquehacefalta,planteaGleason,es"mayorinvestigacinytrabajo"eneltemadel"aprovechamientodeaguaspluvialesenGuadalajara".

    Encrucijada

    Laspromesasdelgobiernosonelsaneamientodelosrosylapotabilizacindelaguaprovenientedelapresa.Alanalizaradetallesusplanes,sinembargo,loquesobresalesonlosvacos.Nosehanpresentadoestudiostcnicoeconmicosdepotabilizacindeaguadondesedemuestrecmoloscompuestostxicosencontradossernremovidoseficazyeficientemente.

    Enlosproyectosquesehanpresentadotambinhayvacos.PartedelasaguasnegrasdelaZCGpretendencanalizarseporuntnelcolectoralmargendelroSantiagoparaenviarlasaunaplantadetratamiento.Sinembargo,elcolector,adecuadoparamover3millitrosporsegundonotienelacapacidadparacontenerlosexcedentesenpocadelluviascuandolosdrenajesllevan5millitrosporsegundooms.Deestamanera,enlatemporadadelluvias,sedesbordaranalembalseaguasnegrassintratamiento,unhechoreconocidopblicamenteporfuncionariosdelaCEAS.

    "Queselatomen!Queselatomen!"fuelaconsignadelosintegrantesdelacaravanael26demayopasado,mientrasentregabanaalgunosmiembrosdelcongresojalisciensebotellasdeaguallenadosinsituenArcedianoesemismoda.Obviamente,nadieesperabaquealguienprobaraniunsorbodeesaaguamalolienteyopacainclusosetomlaprecaucindeponerseguantesantesdemanipularsemejantesbotellas.

    LlegareldaenquelamayoradeloshabitantesdeGuadalajarareciban

  • 12/3/2015 LAJORNADAECOLOGICA

    http://www.jornada.unam.mx/2006/09/25/ecob.html 6/6

    estaagua?Culessernlasconsecuenciasparaquienlatomeoquienconellasebae,lavesustrastes,cocinesusalimentos,etc.?Habrunestudiointegraldeimpactoalasaludparaestaobrayseacatarnlosresultados?

    Abajo,enArcediano,loqueunoencuentranosonrespuestassinoelmismorodeaguashediondasconsusmanchasdeespuma,pasajerasgratuitasensurecorridohaciaelmar.Enestabarranca,sepercibenlasconsecuenciasdeconvertirrosencloacas,deabrirnuestrosarroyos,canales,lagosycorrientesaladescargadecadafbricaquequierainstalarse,adejarquenuestrasciudadesenvenenensupropioentorno.

    Elpasado27deabril,vinoelpresidenteFoxparahacerentregaderecursosfederalesparalapresa.Delladoestatal,seanunciafinanciamientoatravsdelBancoInteramericanodeDesarrollo.Eldinerofluye,ascomolaslicitacionesylaasignacindeobras,perolapreguntaclavepermanecesinrespuesta:Serposiblepotabilizarestaagua?

    Mientrastanto,laobrasigue

    Iralinicio