ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ 16 IOYNIOY 2018

ΠΡΙΣΜΑ# 43

,,4-5

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣΗ φύση μέσα μας

Ο Rousseau απο-τελεί χαρακτηρι-στικό παράδειγμαφιλοσόφου που δί-νει προτεραιότηταστο συναίσθημα.Έως αυτόν, η ευαι-σθησία και τα πάθηκρίνονταν «κατώ-τερα». Ένας φιλό-σοφος όφειλε νατα χαλιναγωγεί.Με τον Rousseau,όμως, αλλάζουνόλα.

Η δραστηριότητα τουΕργαστηρίου ΈρευναςΦωτονικώνΕπικοινωνιών Το Εργαστήριο Έρευνας Φωτονικών Επικοι-νωνιών (ΕΕΦΕ) της Σχολής ΗλεκτρολόγωνΜηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών τουΕθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου διενεργείεδώ και περίπου δύο δεκαετίες έρευνα αιχμήςσε πολλούς τομείς της Φωτονικής. Για τηνερευνητική δραστηριότητα του εργαστηρίουμιλά στο «Πρίσμα» ο διευθυντής του εργα-στηρίου και καθηγητής του Εθνικού Μετσόβι-ου Πολυτεχνείου Ηρακλής Αβραμόπουλος.

,,8

Το Φορητό ΨηφιακόΠλανητάριο έχει τηδυνατότητα να παρουσιάζειεκπαιδευτικά ντοκιμαντέρπλήρους θόλου (360 μοιρών)σχετικά κυρίως με τηνΑστρονομία και τον νυχτερινόουρανό. Το Φορητό ΨηφιακόΠλανητάριο μπορεί ναταξιδέψει σε σχολεία, μουσεία,βιβλιοθήκες ή οποιοδήποτεχώρο, ακόμη και στις πιοαπομακρυσμένες περιοχές.

Ίχνη ζωής στον κόκκινο πλανήτη;Για πρώτη φορά έχουμε στη διάθεσή μας στοιχεία πουαποδεικνύουν ότι στο έδαφος του κόκκινου πλανήτηπεριέχονται μόρια μεγάλων οργανικών χημικώνενώσεων. Το περιβάλλον του κόκκινου πλανήτη μπορείνα είχε τη δυνατότητα να φιλολενήσει ζωή στο μακρινόπαρελθόν.

,,2-3

ΦΟΡΗΤΟΨΗΦΙΑΚΟΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ

,,6,,7

,,6

Ανάμεσα στους ξένους ταξιδιώτεςπου φτάνουν στην Ελλάδα μετά τηνίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικούκράτους ήταν και ο Γάλλος ΕντμόνΑμπού. Ο Αμπού στο βιβλίο «ΗΕλλάδα στα χρόνια του Όθωνα»καταφέρνει να συνδυάσει τηδιεισδυτική ματιά τουδημοσιογράφου με τη γλαφυρήπένα του μυθιστοριογράφου.

Μια αφήγηση για τηνΕλλάδα του σήμερααπό έναν περιηγητήτου 19ου αιώνα

,, 4-5

Aναμφίβολα, το μεγαλύτερο ερώτημα της επιστήμης σή-μερα παραμένει αυτό της ύπαρξης ζωής εκτός του πλα-νήτη μας. Το ερώτημα αυτό αφορά όχι μόνο την ύπαρ-ξη νοήμονος ζωής σε άλλους πλανήτες αλλά και το κα-τά πόσο υπάρχουν περιβάλλοντα εκτός της Γης μας στα

οποία θα μπορούσαν να ζήσουν άνθρωποι. Στο πλαίσιο λοιπόν καιαυτού του ερωτήματος μελετάμε εντατικά το Σύμπαν.

Λόγω των τεράστιων και απαγορευτικών αποστάσεων, για την ώραπροσπαθούμε να απαντήσουμε το μεγάλο αυτό ερώτημα με δύο τρό-πους. Ο πρώτος τρόπος στηρίζεται στη χρήση τηλεσκοπίων που συλ-λέγουν την ακτινοβολία (ορατή και μη) από μακρινά αντικείμενα. Αυ-τή στη συνέχεια αναλύουμε με ειδικά όργανα προκειμένου να βρού-με ίχνη είτε ενός κατοικήσιμου περιβάλλοντος (μέσω των χημικώνστοιχείων που συμβάλλουν στην παραγωγή αυτής της ακτινοβολίας)ή ενός προηγμένου πολιτισμού (μέσω των εκπομπών που μπορεί ναοφείλονται σε τεχνολογικά επιτεύγματα). Ο δεύτερος τρόπος είναι ημελέτη επιτόπου (όχι απαραίτητα από ανθρώπους, αλλά από συσκευ-ές) στο περιβάλλον άλλων ουράνιων σωμάτων. Για την ώρα, κάτι τέ-τοιο είναι εφικτό μόνο για τα αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος.Γι’ αυτό τον λόγο η ανθρωπότητα έχει μέχρι στιγμής στείλει προηγμέ-νες συσκευές σε όλους τους πλανήτες της γειτονιάς μας αλλά και σεμικρότερα αντικείμενα (δορυφόροι, αστεροειδείς και κομήτες).

Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας είχαμε πρόσφατα την ανακοί-νωση από τη NASA ευρημάτων πολύ μεγάλης σημασίας που αφορούντη χημική σύσταση του εδάφους του Άρη. Όπως γίνεται συχνά σε αυ-τές τις περιπτώσεις, η NASA ανακοίνωσε την παρουσίαση των νέωναποτελεσμάτων μερικές ημέρες πριν. Την Πέμπτη 7 Ιουνίου 2018 δό-θηκε συνέντευξη Τύπου η οποία μεταδόθηκε και ζωντανά μέσω τωνμέσων κοινωνικής δικτύωσης, δίνοντας μάλιστα τη δυνατότητα στοκοινό να θέσει και τα ερωτήματά του.

Για πρώτη φορά έχουμε στη διάθεσή μας στοιχεία που αποδεικνύ-ουν ότι στο έδαφος του Κόκκινου Πλανήτη περιέχονται μόρια μεγά-λων οργανικών χημικών ενώσεων. Οι μετρήσεις έγιναν από το όχη-μα Curiosity, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο πολύπλοκα εργαστήριαπου έχουμε στείλει στο διάστημα. Το Curiosity βρίσκεται στον κρατή-ρα Gale, σε μια περιοχή που πιστεύεται ότι ήταν ο βυθός μιας λίμνης,όταν, όπως πιστεύουμε, ο πλανήτης μπορούσε ακόμη να φιλοξενήσεινερό σε υγρή μορφή. Έπειτα από μετρήσεις διαπιστώθηκε ότι, πράγ-ματι, στην τοποθεσία αυτή βρίσκονται ίχνη της απόθεσης υλικών πουσυμβαίνει σε μια λίμνη.

Τα πρώτα ενδιαφέροντα αποτελέσματα ήρθαν το 2014, όταν γιαπρώτη φορά ανιχνεύθηκαν χλωριούχοι υδατάνθρακες από τα όργα-να του Curiosity στα ιζηματογενή πετρώματα του Άρη. Ωστόσο, τότεδεν μπορούσε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο τα δείγματα να περιέ-χουν υπολείμματα ενώσεων με τις οποίες είχε έρθει σε επαφή το όχη-μα όσο ακόμα βρισκόταν στη Γη. Στη συνέχεια, ξεκίνησε η αναζήτησητου κατάλληλου δείγματος προς μελέτη. Τελικά, αποφασίστηκε να με-λετηθούν δείγματα πηλού στους πρόποδες του όρους Αιολίς.

Τα δείγματα τοποθετήθηκαν στο όργανο SAM (Sample Analysis atMars), όπου θερμάνθηκαν σε θερμοκρασίες μέχρι 1.000 βαθμώνΚελσίου. Οι ατμοί που προέκυψαν περιείχαν μια σειρά από αρωματι-κές, αλειφατικές και θειοφαινικές οργανικές χημικές ενώσεις.

Σύμφωνα με την αστροβιολόγο της NASA Jen Eigenbrode, τα ευ-ρήματα αυτά έχουν πολύ μεγάλη σημασία διότι προέρχονται από πε-τρώματα που έχουν ηλικία δισεκατομμυρίων ετών. Επειδή αυτές οιοργανικές ενώσεις προέκυψαν από τη θέρμανση των δειγμάτων, πι-στεύεται ότι προέρχονται από ακόμα μεγαλύτερες χημικές ενώσεις.Στη Γη γνωρίζουμε ότι τέτοιες ενώσεις βρίσκονται σε πετρώματα πουπροέκυψαν από αρχαία φυτά και βακτήρια.

Πάντως, θα πρέπει να τονιστεί ότι δεν μπορούμε να είμαστε από-

ΣΑΒΒΑΤΟ 16 IOYNIOY 201819/ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ,

ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

λυτα βέβαιοι ότι τα ευρήματα αποδεικνύουν την ύπαρξη ζωής στοπαρελθόν του πλανήτη. Πιστεύουμε όμως ότι ο Άρης ήταν στο μα-κρινό παρελθόν πολύ διαφορετικός από ό,τι σήμερα. Ήταν έναςπλανήτης πιο θερμός, που περιείχε νερό σε υγρή μορφή και σκε-παζόταν από λίμνες. Επομένως, η εύρεση τέτοιων χημικών ενώ-σεων τόσο κοντά στην επιφάνεια μας λέει ότι στον κρατήρα Gale τοπεριβάλλον θα είχε τη δυνατότητα στο μακρινό παρελθόν να φιλο-ξενήσει ζωή. Μέχρι στιγμής, πρόκειται για την καλύτερη δυνατήαπάντηση στο μεγάλο αυτό ερώτημα.

Για την ώρα, μια σειρά από ερωτήματα θα πρέπει να απαντη-θούν μέσω περαιτέρω αναλύσεων. Αποτελούν οι χημικές αυτέςουσίες απομεινάρια οργανισμών που ευδοκιμούσαν στο πολύ δια-φορετικό (απ’ ό,τι το γνωρίζουμε σήμερα) περιβάλλον του Κόκκι-νου Πλανήτη; Σε περίπτωση που πράγματι ο πλανήτης καλυπτόταναπό «θάλασσες», τέτοιες χημικές ενώσεις κάνουν το περιβάλλονπιο φιλόξενο για τη ζωή. Θα μπορούσαν να είναι απλώς αποτέλε-σμα γεωχημικών διεργασιών στα πετρώματα του πλανήτη; Αντι-στοίχως, θα μπορούσαν να έχουν προκύψει από την πρόσκρουσημετεωριτών και κομητών στον πλανήτη.

Οι επιστήμονες θα προσπαθήσουν να απαντήσουν αυτά τα ερω-τήματα τόσο συνεχίζοντας την ανάλυση των δεδομένων που στέλ-νει στη Γη το Curiosity όσο και με τη βοήθεια των νέων διαστημι-κών αποστολών που έχουν προγραμματιστεί. Το 2020 θα εκτο-ξευτούν οι αποστολές Mars 2020 της NASA και ExoMars 2020 τηςευρωπαϊκής ESA, οι οποίες φιλοδοξούν να τοποθετήσουν στην επι-φάνεια του Άρη όργανα νέας τεχνολογίας. Ένας από τους απώτε-ρους στόχους της ανθρωπότητας είναι να προετοιμαστεί το έδα-φος για μια επανδρωμένη αποστολή στον Κόκκινο Πλανήτη στιςεπόμενες δύο δεκαετίες.

Σήμερα βρίσκονται στην επιφάνεια του Άρη αλλά και σε τροχιάγύρω από αυτόν αρκετές συσκευές, πολλές από τις οποίες έχουνπάψει πλέον να επικοινωνούν με τη Γη. Από τη δεκαετία του 1960,την εποχή της κορύφωσης του ανταγωνισμού μεταξύ των δύουπερδυνάμεων ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, ο Άρης ήταν στόχος των διαστημι-κών προγραμμάτων και των δύο χωρών.

Η πρώτη διαστημοσυσκευή που πέρασε κοντά από τον πλανήτηήταν σοβιετική. Το Mars 1 εκτοξεύτηκε το 1962 και έφτασε, ένανχρόνο αργότερα, σε απόσταση 193 χιλιάδων χιλιομέτρων, αν και ηεπικοινωνία με το σκάφος είχε ήδη διακοπεί τρεις μήνες νωρίτεραπιθανόν λόγω βλάβης στα συστήματα προσανατολισμού της συ-σκευής.

Η πρώτη πλήρως επιτυχημένη πτήση γύρω από τον Άρη ήταν το1964, η αποστολή Mariner 4 των ΗΠΑ, η οποία μας έστειλε μάλιστακαι τις πρώτες φωτογραφίες του πλανήτη.

Με τη σοβιετική αποστολή Mars 3, η οποία εκτοξεύτηκε το 1971,προσγειώθηκε για πρώτη φορά, με ελεγχόμενο τρόπο, μια αν-θρώπινη συσκευή στην αρειανή επιφάνεια. Η συσκευή ξεκίνησε ναλαμβάνει την πρώτη φωτογραφία από την επιφάνεια του πλανήτη,αλλά έπαψε να επικοινωνεί με τη Γη μόλις είκοσι δευτερόλεπτα αρ-γότερα, πιθανότατα λόγω αμμοθύελας, με αποτέλεσμα η φωτο-γραφία να μην παρουσιάζει κάποιο χαρακτηριστικό.

Αντίθετα, οι αμερικανικές αποστολές Viking, του 1975, στέφθη-καν με μεγάλη επιτυχία. Οι συσκευές που βρίσκονταν σε τροχιά αλ-λά και στην επιφάνεια του Άρη έστελναν φωτογραφίες και δεδο-μένα για περισσότερο από πέντε χρόνια. Χάρη στις αποστολέςViking λάβαμε υψηλής ποιότητας φωτογραφίες και πλούσιες πλη-ροφορίες για το έδαφος, την ατμόσφαιρα και τη σύστασή τους. Αξί-ζει να σημειωθεί ότι όλες οι αναλύσεις που έγιναν από τα όργανατων Vikings στο έδαφος του Άρη έδειξαν ότι αυτό δεν περιείχε ίχνηαπό ζωή στο παρελθόν ούτε οργανικές χημικές ενώσεις.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 έχουν σχεδιαστεί και υλο-ποιηθεί αρκετές αποστολές, πολλές από τις οποίες δεν ήταν επιτυ-χημένες. To 1993 τέθηκε σε ισχύ το πρόγραμμα εξερεύνησης τουΆρη (Mars Exploration Program) στο πλαίσιο του οποίου σχεδιά-στηκαν και εκτελέστηκαν μια σειρά από επιτυχημένες αποστολές.Ανάμεσα στους κύριους στόχους του προγράμματος είναι να προ-ετοιμαστεί και η αποστολή αστροναυτών στον Κόκκινο Πλανήτη γιαπεραιτέρω εξερεύνηση αλλά και η προσπάθεια να εξακριβωθεί ανο πλανήτης φιλοξενούσε ή φιλοξενεί ζωή.

Με το Mars Global Surveyor που εκτοξεύτηκε το 1996 έγινε μιαπολύ συστηματική προσπάθεια χαρτογράφησης του Άρη αλλά καιανάλυσης, μέσω τηλεπισκόπησης, της σύστασης του εδάφους, τηςατμόσφαιρας και των καιρικών της φαινομένων και του μαγνητι-σμού του πλανήτη. Λίγες μέρες αργότερα εκτοξεύτηκε η αποστολήMars Pathfinder, η πρώτη που περιλάμβανε κινούμενο όχημα εφο-διασμένο με συσκευές μετρήσεων και ανάλυσης πετρωμάτων σεάλλο πλανήτη (πλην αυτών που είχαν σταλεί στη Σελήνη). Από τηνεποχή του Mars Pathfinder, έχουμε πλέον στη διάθεσή μας, εκτόςαπό εντυπωσιακές φωτογραφίες που απεικονίζουν το αρειανό πε-ριβάλλον, μεγάλο όγκο δεδομένων που αφορούν τη σύσταση καιτις ιδιότητες των υλικών που αποτελούν την ατμόσφαιρα και τουπέδαφος του Άρη.

Γ.Κ.

ΠΟΙΟΣ ήταν πραγματικά ο Μέγας Αλέξανδρος;Τι έκανε στη ζωή του, από τι παρακινήθηκε καισε ποιο βαθμό κατόρθωσε να ικανοποιήσει τιςφιλοδοξίες του; Αυτές δεν είναι ερωτήσεις πουθα έθετε ένας ιστορικός κι αν τις έθετε, θα θεω-ρούσε εξαρχής αδύνατο να απαντηθούν. Είναιερωτήσεις, ωστόσο, που θέτει μια ιδιαίτερα εκτε-νής γραμματεία, η οποία ξεκινάει από τον 3ο αι-ώνα και διατρέχει το μεγαλύτερο μέρος της Ιστο-ρίας. Η γραμματεία αυτή έχει τις απαρχές της στοέργο HistoriaAlexandriMagniκαι με την πάροδοτου χρόνου εμπλουτίζεται με αραβικές, αιγυ-πτιακές, περσικές, ελληνικές, γαλλικές και αγ-γλικές εκδοχές της ιστορίας του Αλέξανδρου.

Το πρόσωπο που παρουσιάζεται σε αυτές τιςαφηγήσεις είναι μια μυθική φιγούρα που διακα-τέχεται από τη φιλοδοξία να φτάσει στα όρια τηςανθρώπινης γνώσης και εμπειρίας. Ένας Σεβάχ,που ταξιδεύει στα πέρατα του κόσμου για ναγνωρίσει μυστικά απρόσιτα στους κοινούς θνη-τούς και να κερδίσει την αθανασία. Τα ύψη και ταβάθη δεν έχουν όριο γι’ αυτόν τον Αλέξανδρο. Σεμία από τις ιστορίες, ο Αλέξανδρος επιθυμεί νακατακτήσει τους ουρανούς. Οι σύντροφοί τουσυλλαμβάνουν δύο γρύπες και τους αφήνουν ναλιμοκτονήσουν. Κατόπιν τους δένουν σε ένα κα-λάθι και τους δελεάζουν με ένα κομμάτι κρέαςπου κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους. Έτσιτους αναγκάζουν να ανυψώσουν τον Αλέξαν-δρο στο ψηλότερο σημείο του κόσμου, όπουεκείνος, με μια δόση μελαγχολίας, διαπιστώνειότι οι ήπειροι δεν είναι παρά τα μέλη ενός γιγα-ντιαίου ανθρώπινου σώματος. Η ίδια μελαγχολίατον καταλαμβάνει όταν, σε μια άλλη ιστορία,μπαίνει σε ένα γυάλινο δοχείο και βυθίζεταιστον ωκεανό για να γνωρίσει τα θαύματα της θα-λάσσιας ζωής. Πράγματι, γνωρίζει όλων των ει-δών τα παράξενα πλάσματα, αλλά στο τέλος αυ-τό που μένει είναι μια τετριμμένη διαπίστωση. Ονόμος του ωκεανού είναι ίδιος με τον νόμο τηςΓης: το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό.

Η φιλοδοξία του Αλέξανδρου είναι μεγάλη, τέ-τοια που τον οδηγεί στις πύλες του Παραδείσου,τις οποίες αδυνατεί να διαβεί βέβαια. Μόλις αυ-τή η φιλοδοξία πασπαλιστεί με τη σκόνη τηςθνητότητας, όμως, όπως περιγράφει μια άλληιστορία, δεν ζυγίζει παραπάνω από ένα άχυρο.Χάνει τη λάμψη και τη μεγαλοπρέπειά της καιμετατρέπεται σε αβάσταχτη ανθρώπινη μονα-ξιά. Ο Αλέξανδρος απαρνείται την αθανασίαόταν ο φύλακας της πηγής με το θαυματουργόνερό τον προειδοποιεί ότι το τίμημα της αθανα-σίας θα είναι μια ζωή χωρίς φίλους και συντρό-φους. Λίγες μέρες αργότερα θα πεθάνει δηλη-τηριασμένος από έναν από αυτούς τους συ-ντρόφους.

Οι ιστορίες για τον Αλέξανδρο έχουν λίγο-πο-λύ το ίδιο τέλος: Ο Αλέξανδρος πεθαίνει χωρίςνα έχει ολοκληρώσει το έργο του και η αυτοκρα-τορία διαλύεται. Το μόνο που μένει είναι η αί-σθηση της περατότητας και η αβάσταχτη πεποί-θηση ότι ο κόσμος είναι πέρα για πέρα ανθρώπι-νος.

Μ.Π.

Λήδα Αρνέλλου, Διδάκτωρ Επικοινωνίας της ΕπιστήμηςΒάλια Καϊμάκη, Διδάκτωρ Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Γιάννης Κοντογιάννης, Διδάκτωρ ΑστροφυσικήςΜανώλης Πατηνιώτης, Καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών, Πανεπιστημίου ΑθηνώνΔημήτρης Πετάκος, Διδάκτωρ Ιστορίας των Επιστημών

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Επικοινωνία: prisma@avgi.gr

ΠΡΙΣΜΑ

Μέγας Αλέξανδρος

Ίχνη ζωής στον Κόκκιν ο Πλανήτη;

Η αποστολή Mars Science Laboratory (Curiosity)

Το όχημα Curiosity

Εντυπωσιακή εικόνα υψηλής ανάλυσης τραβηγμένη από μία από τις κάμερες του Curiosity, η οποία απεικονίζει το περιβάλλον στον κρατήρα Gale

Ο κρατήρας Gale στον Άρη και η περιοχή στην οποία προσεδαφίστηκε το όχημα Curiosity

Τι είναι το Φορητό Ψηφιακό Πλανητάριο (τιπροβολές γίνονται, πώς μετακινείται, σε τιχώρους μπορεί να τοποθετηθεί, χωρητικότη-

τα κ.λπ.)Το Φορητό Ψηφιακό Πλανητάριο είναι μια ειδικήημιμόνιμη φορητή κατασκευή, μοναδική στο εί-δος της στην Ελλάδα, που έχει τη δυνατότητα να

παρουσιάζει εκπαιδευτικά ντοκιμαντέρ πλήρους θόλου(360 μοιρών) σχετικά κυρίως με την Αστρονομία και τοννυχτερινό ουρανό.

Κυρίαρχο χαρακτηριστικό του είναι η ημισφαιρική οθόνηπροβολής διαμέτρου 6 μέτρων και με επιφάνεια εμβαδού57 τετραγωνικών μέτρων, πάνω στην οποία αληθινές ει-κόνες και ψηφιακές αναπαραστάσεις (immersive visual-izations) αστέρων, πλανητών και άλλων ουράνιων σωμά-των εμφανίζονται με θεαματικό τρόπο ώστε να δίνει στονθεατή την αίσθηση ότι βρίσκεται στο αχανές διάστημα. ΤοΦορητό Ψηφιακό Πλανητάριο μπορεί να ταξιδέψει σε σχο-λεία, μουσεία, βιβλιοθήκες ή οποιοδήποτε χώρο, ακόμη καιστις πιο απομακρυσμένες περιοχές.

Η λειτουργία του στα σχολεία -ειδικά της επαρχίας- ανοί-γει έναν νέο τρόπο μάθησης για τους μαθητές, αλλά και γιατο ευρύ κοινό, διδάσκοντας Αστρονομία και συναφείς επι-στήμες. Έτσι, οι μαθητές, αλλά και το ευρύ κοινό, είναι σεθέση να ανακαλύψουν τα μυστήρια του σύμπαντος χωρίςνα αφήσουν το σχολείο τους, βιώνοντας μια μοναδική οπτι-κοακουστική διδακτική εμπειρία.

Πώς προέκυψε η ιδέα για ένα φορητό Πλα-νητάριο και ποιος είναι ο κεντρικός σας στό-

χος;Η ιδέα μιας κινητής εκπαιδευτικής μονάδας, μεστόχο τη διάδοση των φυσικών επιστημών καιιδιαίτερα των επιστημών του Διαστήματος σε

ολόκληρη τη χώρα, γεννήθηκε στον Νίκο Ματσόπουλοστις αρχές της δεκαετίας του 1990. Για διάφορους λόγους(τεχνικούς και οικονομικούς) δεν υλοποιήθηκε τότε. Υλο-ποιήθηκε όμως το 2016, όταν οι τέσσερις συντελεστέςενώσαμε τις δυνάμεις μας.

Ο κύριος σκοπός του Ψηφιακού Φορητού Πλανηταρίουείναι η διάδοση της επιστημονικής γνώσης στους μαθητέςκαι στο ευρύ κοινό της χώρας μας και ιδιαίτερα της επαρ-χίας, όπου δυστυχώς δεν υπάρχουν αντίστοιχοι φορείς.

Από ποιους αποτελείται η ομάδα;Ο Νικόλαος Ματσόπουλος, αστρονόμος καιεπιστημονικός σύμβουλος του Πλανηταρίου, εί-ναι κάτοχος πτυχίου ναυπηγού μηχανικού, πτυ-

χίου στις Φυσικές Επιστήμες (BSc), καθώς και δύο μετα-πτυχιακών τίτλων στην Επικοινωνία της Επιστήμης (MSc)και την Εκπαίδευση (ΜΔΕ). Από το 1973 έως το 2014 ερ-γάστηκε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στοΑστρονομικό Ινστιτούτο. Από το 1995 έως και τη συντα-ξιοδότησή του, το 2014, υπήρξε ο υπεύθυνος για τη δη-μιουργία, υποστήριξη και ανάπτυξη του Κέντρου Επισκε-πτών στο Αστεροσκοπείο Πεντέλης.

Ο Θεοφάνης Ματσόπουλος είναι δημιουργός ταινιώνγια Πλανητάρια και εξειδικεύεται στην ψηφιακή επεξεργα-σία εικόνας, στα 3D animations και στην παραγωγή ντοκι-μαντέρ για ψηφιακά πλανητάρια, καθώς και για περιβάλλο-ντα εικονικής πραγματικότητας (virtual reality). Είναι συ-νεργάτης του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO),που έχει έδρα το Μόναχο, και του Εθνικού ΑστεροσκοπείουΑθηνών. Έχει δημιουργήσει και σκηνοθετήσει ντοκιμαντέργια πλανητάρια τα οποία προβάλλονται σε περισσότερα από800 πλανητάρια στον κόσμο και έχουν μεταφραστεί σε πε-ρισσότερες από 25 γλώσσες. Έχει παρουσιάσει τρεις εκθέ-σεις φωτογραφίας – αστροφωτογραφίας, τις «Η Ελλάδατων Άστρων», «Μεταξύ Ουρανού και Γης», «Αρχαία Κόριν-θος», στην Αθήνα, στα Ιωάννινα, στην Κόρινθο και σε άλ-λες πόλεις και νησιά της Ελλάδας. Τέλος, έχει συμμετάσχεισε περισσότερα από σαράντα παγκόσμια φεστιβάλ ντοκι-

μαντέρ και φωτογραφίας, αποκομίζοντας διάφορα βραβεία,με σημαντικότερα το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Θόλουστο International Planetarium Movie Festival στοGwacheon National Science Museum της Κορέας, καθώςκαι το βραβείο Best Fulldome Cinematography στο In-ternational Russian Fulldome Festival στο ΠλανητάριοValentina Tereshkova στο Γιάροσλαβ της Ρωσίας.

Ο Κωνσταντίνος Σακκάς, διευθυντής και υπεύθυνοςγια τη λειτουργία του Πλανηταρίου, είναι πολιτικός μηχανι-κός ΕΜΠ, γραμματέας και ιδρυτικό μέλος του Αστεροσκο-πείο Ζαγορίου και ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Ερασιτεχνι-κής Αστρονομίας Ιωαννίνων. Ασχολείται ενεργά με τηνΑστρονομία από το 1999 διοργανώνοντας εκδηλώσεις καιαστροπαρατηρήσεις σε σχολεία, δημόσιους και ιδιωτικούςχώρους και κάνοντας συστηματικά παρουσιάσεις και μαθή-ματα αστρονομίας σε Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια.

Ο Χρήστος Σακκάς, Project Manager και υπεύθυνος γιατον τεχνικό σχεδιασμό, είναι πολιτικός μηχανικός του Πα-νεπιστημίου Πατρών με μεταπτυχιακό στη Διαχείριση Έρ-γων (MSC Engineering project management) από τοUMIST (University of Manchester Institute of Science andTechnology). Από το 1999 ασχολείται με έργα πολιτικού μη-χανικού.

Σε ποιο κοινό απευθύνεστε και ποια είναι ηανταπόκρισή του έως τώρα;Το Πλανητάριο απευθύνεται σε όλους. Από τα μι-κρά παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού,μέχρι σε άτομα μεγάλης ηλικίας. Οι ταινίες που

διαθέτει καλύπτουν όλα τα ηλικιακά και γνωστικά επίπεδα.Ο θεατής έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ποια παράστασηθα παρακολουθήσει. Ο θόλος του είναι κλιματιζόμενοςκαι διαθέτει καθίσματα, προσφέροντας έτσι ένα άνετο καιευχάριστο περιβάλλον, ιδιαίτερα για τις μεγαλύτερες ηλι-κίες.

Η ανταπόκριση των χιλιάδων επισκεπτών μέχρι τώρα εί-ναι πολύ θερμή και ενθαρρυντική. Η εμπειρία του ΦορητούΨηφιακού Πλανηταρίου είναι ανάλογη εκείνης των μεγά-λων μόνιμων Πλανηταρίων όσον αφορά την ποιότητα προ-βολής και τον ήχο. Απλώς, για λόγους φορητότητας, είναιμικρότερο και με λιγότερες ανέσεις.

Η στόχευσή σας είναι αποκλειστικά η δημό-σια εικόνα της Αστρονομίας ή προσανατολί-ζεστε και σε άλλες επιστήμες;Το κεντρικό θέμα του Πλανηταρίου είναι οι επι-στημονικοί κλάδοι της Αστρονομίας - Αστροφυ-σικής - Επιστήμης του Διαστήματος. Διαθέτει

όμως και ταινίες που αφορούν το περιβάλλον, τη Φυσική,τη Βιολογία και την Ιατρική. Έτσι μπορούμε να κεντρίσου-με το ενδιαφέρον του κοινού σε σχεδόν ολόκληρο το φά-σμα των θετικών επιστημών.

Υπάρχουν και συμπληρωματικές εκπαιδευτι-κές δραστηριότητες πέρα από τις προβολές

στον θόλο;Το Πλανητάριο συνοδεύεται πάντοτε από τηλε-σκόπιο, με το οποίο μπορούν οι επισκέπτες τουνα αποκτήσουν την άμεση βιωματική εμπειρία

της παρατήρησης κάποιων σημαντικών ουράνιων σωμά-των, όπως ο Ήλιος, η Σελήνη, οι πλανήτες, διπλά άστρακαι νεφελώματα, εφόσον βέβαια ο καιρός το επιτρέπει,ενώ παράλληλα υπάρχει και η δυνατότητα παρουσιάσε-ων - διαλέξεων.

Πώς θεωρείτε ότι συμβάλλουν οι δράσειςσας στην εκπαίδευση των νέων;

Η απόκτηση της επιστημονικής γνώσης είναι μιαεπίπονη και αργή διαδικασία. Συνεπώς, το Πλα-νητάριο δεν μπορεί να υποκαταστήσει την τυπι-

κή εκπαίδευση. Μπορεί όμως να δώσει εκείνα τα ερεθί-σματα που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον των επισκεπτώντου και θα τους οδηγήσουν σε μια περαιτέρω αναζήτηση.Επίσης, το προσωπικό του είναι σε θέση να δώσει συμ-βουλές και τεχνικές πληροφορίες σε εκείνους που ενδια-φέρονται να ασχοληθούν πιο συστηματικά με την Αστρο-νομία.

Γιατί θεωρείτε ότι είναι σημαντικό να έρχο-νται οι μαθητές, αλλά και το γενικό κοινό, σεεπαφή με τις Φυσικές Επιστήμες;Οι επιστήμες αυτές παρουσιάζουν τον κόσμο γύ-ρω μας όπως είναι και όχι όπως τον φανταζό-μαστε. Η επιστημονική γνώση είναι το αντίδοτο

στη δεισιδαιμονία και την παραπληροφόρηση. Επιπρό-σθετα, πιστεύουμε ότι σήμερα, που τα υποπροϊόντα τηςεπιστήμης που ονομάζονται τεχνολογία απαντώνται σεκάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, είναι αδιανόητο ομέσος πολίτης να αγνοεί βασικά πράγματα σχετικά με τουςφυσικούς νόμους που διέπουν το Σύμπαν, τη Γη και τονάνθρωπο. Χωρίς αυτή τη γνώση πώς μπορεί κάποιος ναδιαμορφώσει σωστή άποψη για θέματα που τον αφορούνάμεσα, όπως για παράδειγμα την προστασία του περιβάλ-λοντος, τη σωστή και εποικοδομητική χρήση της τεχνολο-γίας, την υγεία του κ.τ.λ.; Τέλος, πώς μπορεί κάποιος ναδιαμορφώσει τις φιλοσοφικές του απόψεις με τις οποίεςθα πορευτεί στη ζωή του εάν αγνοεί τι είναι και ποια είναιη θέση του μέσα στο αχανές Σύμπαν;

Θα έχετε κάποιες δράσεις μέσα στο καλοκαί-ρι;

Έπειτα από πλήθος εκδηλώσεων που έλαβανχώρα σε σχολεία, μουσεία και δήμους όλης τηςχώρας τη φετινή σχολική χρονιά, μεταξύ άλλων

στο Ιστορικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης, στο ΜουσείοΜετάξης στο Σουφλί, στο Αστεροσκοπείο Πεντέλης και στοΚέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, οι καλοκαι-ρινές εκδηλώσεις ξεκινούν στην Ίο στις 15 και 16.6, συ-νεχίζονται στο Φεστιβάλ Πηνειού στη Λάρισα 20 με 23.6,στη Ναύπακτο στις 24.6, στις Ράχες Στυλίδας 29 και 30.6,στο Φεστιβάλ Πρεσπών στις 12.7, στην Κω και την Κάλυ-μνο 16 και 17.7 αλλά και σε Γύθειο και Αρεόπολη σε ημε-ρομηνίες που θα ανακοινωθούν στον ιστοχώρο μαςwww.planetariumotg.gr

Δ.Π.

;

;

;

;

;

;

; ;

;

!

!

!

!

!

!!

!

!

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

https://www.youtube.com/watch?v=NNnIGh9g6fA&t=1403s

Φορητό Ψηφιακό ΠλανητάριοΣΑΒΒΑΤΟ 16 IOYNIOY 201821/

ΣΑΒΒΑΤΟ 16 IOYNIOY 201823/ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ,

ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ Ν. ΒΛΑΧΑΚΗ

Hπαρουσίαση ενός βιβλίου που δενφαίνεται άμεσα να συνδέεται μετην Ιστορία των επιστημών καιτης τεχνολογίας στις σελίδες αυ-τού του θεματικού ένθετου ίσως

προκαλέσει την απορία του αναγνώστη. Ωστό-σο, ο «επιμελής» και συστηματικός επισκέπτηςτου «Πρίσματος» θα έχει ήδη εντοπίσει ότι αυ-τό είναι αφιερωμένο (από τον δηλωτικό τουυπότιτλο ακόμα) και στην κοινωνία.

Καθώς η Ελλάδα του 19ου αιώνα αποτελείολοένα και περισσότερο πεδίο για την έρευνατης Ιστορίας των επιστημών και της τεχνολογίαςστη χώρα μας, το συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί ναπροσφέρει μια ενδιαφέρουσα οπτική για τη μι-κρή ανεξάρτητη Ελλάδα στην οποία φιλοδοξού-με, ως κοινότητα, να διερευνήσουμε την πορείατης επιστήμης και της τεχνολογίας ως στοιχείωντου κοινωνικού γίγνεσθαι.

Ανάμεσα στους ξένους ταξιδιώτες που φτά-νουν στην Ελλάδα μετά την ίδρυση του ανεξάρ-τητου ελληνικού κράτους, παρασυρμένοι από μιαιδιότυπη γοητεία που εμείς οι γηγενείς ποτέ μάλ-λον δεν κατορθώσαμε όχι μόνο να αντιληφθού-με, αλλά ούτε καν να ανιχνεύσουμε, ήταν καιένας Γάλλος δημοσιογράφος και μυθιστοριο-γράφος, ο Εντμόν Αμπού. Στο μυαλό των περισ-σότερων από αυτούς τους ταξιδιώτες, αλλά, επι-τρέψτε μου να προσθέσω, και στην καρδιά τους,η Ελλάδα δεν ήταν η Ελλάδα που έβλεπαν τα μά-τια τους, αλλά η Ελλάδα του αρχαίου κλέους καιτων σπουδαίων στοχαστών. Η έρημη χώρα πουδιάβαιναν έμοιαζε να μην τους πολυαφορά. Μό-νο η φύση και τα μνημεία ήταν εκείνα που πραγ-ματικά τους ενδιέφεραν. Οι άνθρωποι πολύ λι-γότερο - τις περισσότερες φορές τους αντιμετώ-πιζαν με την ίδια αποικιοκρατική υπεροψία, πουαντιμετώπιζαν όσους δεν είχαν γεννηθεί σταόρια των «ευλογημένων» πατρίδων τους.

Ακόμα και όσοι είχαν συμβάλει, με λόγια καιέργα, ώστε το όραμα για την ανεξαρτησία τουελληνισμού από την Οθωμανική Αυτοκρατορίανα υλοποιηθεί, ίσως είχαν βαθιά μέσα τους τηνπίστη ότι αγωνιζόντουσαν για την Ελλάδα τουΠλάτωνα και του Αριστοτέλη, του Περικλή καιτου Αριστοφάνη.

Ο Αμπού μοιάζει να θέλει να διαφοροποιηθείαπό αυτό το στερεότυπο, του κλασικού περιηγη-τή, κι αυτό φαίνεται σε αρκετά σημεία του βιβλί-ου του.

Πατάει το πόδι του σ’ αυτή τη γωνιά της Γης το1852 με μια αδιόρατη ανησυχία για το τι θα βρει,καθώς, όπως ο ίδιος γράφει, «τα καλά που πε-ρισσότερο επαινούμε δεν είναι εκείνα που έχου-με, αλλά εκείνα που επιθυμούμε» και μένει γιαδύο χρόνια περιδιαβαίνοντας τη μικρή χώρα πουτα εθνικά της σύνορα δεν έφταναν πάνω από τηΘεσσαλία, εκτελώντας παράλληλα το καθήκοντου απέναντι στη Γαλλική Σχολή των Αθηνών γιατην οποία έρχεται και για την οποία δουλεύει.

Στην περιδιάβασή του αυτή παρατηρεί καισυλλαμβάνει όσα διαδραματίζονται γύρω του μετην ευκρίνεια που θα του έδινε σήμερα η χρήσημιας εξαιρετικής ψηφιακής κάμερας. Καρπός αυ-τής της διεισδυτικής οπτικής, που συλλαμβάνει

όχι μόνο τις φωτοσκιάσεις του τοπίου αλλά καιτις πραγματικές σκοτεινές πλευρές τη ελληνικήςπολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας, ήτανένα βιβλίο-χρονικό με τίτλο «La Grece contem-

potaine», που εκδίδεται στο Παρίσι το 1854 καιτο 1855. Κατά την άποψή μου δεν πρόκειταιαπλά για ένα βιβλίο, αλλά για ένα έντυπο ντοκι-μαντέρ, το οποίο ο Αμπού κυκλοφορεί στα μέσατου 19ου αιώνα και έχουμε την ευκαιρία να ξα-ναδούμε, ίσως με καθαρότερη ματιά, ίσως καιόχι, μέσα από τη σύγχρονη αναπαραγωγή τουστη γλώσσα μας από τις εκδόσεις Μεταίχμιο καιτην εξαιρετική σε ύφος και περιεχόμενο μετά-φραση της Αριστέας Κομνηνέλλη.

Για λόγους που προφανώς έχουν να κάνουνμε τον χρονικό προσδιορισμό της Ελλάδας πουπεριγράφει ο Αμπού, επιλέχθηκε ο τίτλος «Η Ελ-λάδα του Όθωνα». Ωστόσο ακόμα κι αν οι εκδό-τες κρατούσαν τον αρχικό τίτλο, η διαφορά δενθα ήταν μεγάλη. Ο αναγνώστης πολλές φορέςσυλλαμβάνει τον εαυτό του να αισθάνεται πωςδεν διαβάζει μια περιγραφή που αναφέρεται στοπαρελθόν, αλλά μία αδρομερή καταγραφή τηςσύγχρονης πραγματικότητας. Εκείνο που διαφο-ροποιεί την κατάσταση είναι σχεδόν μόνο τοσκηνικό.

Ο Αμπού στο βιβλίο αυτό καταφέρνει να συν-δυάσει τη διεισδυτική ματιά του δημοσιογράφουμε τη γλαφυρή πένα του μυθιστοριογράφου.Μην ξεχνάμε ότι ήταν εκείνος που έγραψε ένααπό το πιο δημοφιλή αναγνώσματα λαϊκής λο-γοτεχνίας παλιότερων εποχών, τον «Βασιλιά τωνΟρέων», που επίσης ξεσήκωσε θύελλα αντιδρά-σεων την εποχή που εκδόθηκε καθώς θεωρή-θηκε ανθελληνικό. Είναι σχεδόν βέβαιο όμως ότιοι αντιδράσεις αυτές, οι περισσότερες διατυπω-μένες εν θερμώ, με τη βιασύνη που μας χαρα-κτηρίζει ως λαό, να ονοματίζουμε εύκολαεχθρούς και φίλους και γρήγορα πάλι να αλλά-ζουμε άποψη, λίγο θα ενδιέφεραν τον Γάλλο επι-σκέπτη μας. Μάλλον ένα χαμόγελο ικανοποίησηςθα σχηματιζόταν στο πρόσωπό του καθώς θαεπιβεβαιωνόταν η άποψή του πως οι Έλληνες

μπορεί να θυμώνουν και να διαμαρτύρονται γιατην πραγματικότητα που ζουν, αλλά δεν δίνουνσε κανέναν ξένο το δικαίωμα να πράξει το ίδιο,αμέσως τον θεωρούν εχθρό τους.

Αναφερθήκαμε στην πένα του Αμπού και στονζωντανό τρόπο που αφηγείται και κρίνει όσαβλέπει γύρω του, προσπαθώντας να είναι αντι-κειμενικός, αλλά πάντα με τη ματιά ενός Ευρω-παίου. Τα όσα τον ξενίζουν προσπαθεί να τα κα-τανοήσει και να τα δικαιολογήσει σε ένα πολιτι-στικό πλαίσιο που διαφέρει αισθητά από εκείνοστο οποίο είχε ζήσει ο ίδιος.

Ωστόσο, στο σημείο αυτό πρέπει να βάλουμεμια άνω τελεία. Να συνειδητοποιήσουμε ότι τοβιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας δεν είναι εντε-λώς το βιβλίο του Αμπού. Μεταξύ εκείνου καιημών υπάρχει μια διαμεσολάβηση που έχει τησημασία της. Αναφέρομαι φυσικά στη μετάφρα-ση του βιβλίου για την οποία αξίζει να πούμε πε-ρισσότερα από δύο λόγια.

Πάντα, διαβάζοντας ένα βιβλίο που είναι με-ταφρασμένο στα ελληνικά από μια ξένη γλώσ-σα, έχω την αίσθηση ότι μεγαλύτερο βάρος γιατην επιτυχία του πέφτει στον μεταφραστή απόό,τι στον συγγραφέα. Νομίζω πως δεν διαφω-νεί κανείς ότι μια μέτρια ή κακή μετάφραση είναιικανή να καταστρέψει ακόμα κι ένα αριστούργη-μα. Να καταντήσει ένα κείμενο που στη μητρικήτου γλώσσα είναι ζωντανό και ενδιαφέρον εντε-λώς βαρετό και ανούσιο.

Και φυσικά μπορεί να συμβεί και το αντίθετο.Ένα βιβλίο να απογειωθεί αν ο μεταφραστής ή ημεταφράστρια, όπως στην περίπτωση του βιβλί-ου στο οποίο αναφερόμαστε, εκτός από την ικα-νότητά τους στον χειρισμό της γλώσσας, προ-σεγγίσουν το κείμενο με αγάπη σαν να ήταν εκεί-νος ή εκείνη ο συγγραφέας. Χάρη στην προσε-κτική και, θα χρησιμοποιήσω, όχι καθ’ υπερβολή,τον όρο, εμπνευσμένη μετάφραση της ΑριστέαςΚομνηνέλλη, μπορούμε να ταξιδέψουμε στην Ελ-λάδα του Όθωνα και να την παρακολουθήσουμεμέσα από τη ματιά ενός Γάλλου ταξιδιώτη. Η προ-σθήκη χρήσιμων πληροφοριών με τη μορφήυποσημειώσεων είναι επιπλέον ένα βοήθημα γιατον αναγνώστη, που με τον τρόπο αυτό εύκολααπαντά σε ερωτήματα για πρόσωπα και κατα-στάσεις που αναφέρονται στο βιβλίο και πουπροφανώς δεν είναι οικεία σε εμάς σήμερα.

Μπορεί να μην είναι η ματιά που ενδεχομένωςκάποιοι θα ήθελαν, να υπάρχει κάποιες στιγμέςμια αδιόρατη υποψία σνομπισμού από τη μεριάτου συγγραφέα, αλλά τελικά πρέπει να πείσου-με πρώτα από όλους τον εαυτό μας ότι η αντι-κειμενικότητα δεν σημαίνει πάντα και εχθρικήστάση.

Το βιβλίο του Αμπού ενδεχομένως να μαςβοηθήσει να αποδεχτούμε την παραπάνω άποψηκαθώς σε πρώτη ανάγνωση μοιάζει να αναφέ-ρεται σε ένα παρελθόν που θέλουμε να πιστεύ-ουμε ότι έχουμε αφήσει πίσω μας. Αν το προ-σλάβουμε ως τεκμήριο Ιστορίας, είναι βέβαιο ότιέχει να μας διδάξει πολλά. Γιατί η Ιστορία δεν εί-ναι μόνο αφήγηση του παρελθόντος, αλλά ενπολλοίς τόσο η καταγραφή μιας εικόνας του πα-ρόντος όσο και μιας ενδεχόμενης πραγματικό-τητας του μέλλοντος.

H ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Πείτε μας λίγα λόγια για τη δημιουργία του Εργα-στηρίου Έρευνας Φωτονικών Επικοινωνιών.Όπως πολλά πράγματα στην έρευνα και η δημιουργίατου εν λόγω εργαστηρίου ήταν συνδυασμός παραγό-ντων και συγκυριών. Η ιστορία του ΕΕΦΕ ξεκίνησε από

την Αμερική όπου εργαζόμουν ως ερευνητής στο Τμήμα ΟπτικώνΥπολογιστών των Bell Laboratories. Το 1993, μέσω συνεννόησηςμε το ΕΜΠ, τέθηκε η ιδέα δημιουργίας ενός αντίστοιχου εργαστη-ρίου στο Τμήμα των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών. Επιστρέφω μό-νιμα πλέον στην Ελλάδα, ως ερευνητής, μαζί με τον όλο τον εξο-πλισμό του εργαστηρίου μου στην Αμερική, ως ευγενική δωρεάτων Bell Laboratories στο Πολυτεχνείο!

Για όσους δεν τα γνωρίζουν, τα Bell Labs έχουν μια ιστορία συν-δεδεμένη με οκτώ Βραβεία Νόμπελ και σημαντικότατες τεχνολογικέςανακαλύψεις, οι γνωστότερες από τις οποίες είναι το τρανζίστορ, τοlaser, το λειτουργικό σύστημα Unix και η γλώσσα προγραμματισμούC. Πρόκειται για ανακαλύψεις που σημάδεψαν την τεχνολογική εξέ-λιξη της ανθρωπότητας στα χρόνια που ακολούθησαν.

Με αφετηρία τα Bell Labs, δημιουργήθηκε το ΕΕΦΕ και στελεχώ-θηκε με τρεις ερευνητές οι οποίοι ήταν τελειόφοιτοι φοιτητές ηλε-κτρολόγοι μηχανικοί και φυσικοί. Το ξεκίνημα ήταν μια πραγματικάδύσκολη περίοδος, καθώς οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι για έρευ-να ήταν ελάχιστοι και οποιαδήποτε περαιτέρω εξασφάλισή τουςεξαρτιόταν από τη δική μας αποφασιστικότητα για σκληρή δουλειά.Σήμερα, 23 χρόνια μετά, έχουν ολοκληρώσει τα διδακτορικά τουςστο εργαστήριο 28 φοιτητές, οκτώ από τους οποίους ακολουθούνακαδημαϊκή καριέρα, άλλοι έξι έχουν δημιουργήσει δικές τους εται-ρείες και μάλιστα πολύ επιτυχημένες, ενώ άλλοι είναι στελέχη μεγά-λων εταιρειών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Πρόκειταιγια μια ιδιαίτερα επιτυχή πορεία η οποία αποκτά ακόμη μεγαλύτερησημασία αν ληφθεί υπόψη ότι στη χώρα μας δεν υπάρχει ένα “οικο-σύστημα” αντίστοιχο με αυτό της Αμερικής αποτελούμενο από ΑΕΙμε στιβαρή οικονομική επάρκεια για έρευνα, μεγάλες εύρωστες εται-ρείες που δημιουργούν διαρκώς ανάγκες για καινοτομία και μιαπλειάδα μικρότερων και νεοφυών (start-ups) εταιρειών να το συ-μπληρώνουν. Σαν ομάδα πετύχαμε πολλούς από τους στόχους, αφε-νός αντιμετωπίζοντας όλες τις προκλήσεις που η ελληνική πραγμα-τικότητα έθετε στη διαδρομή μας και αφετέρου δημιουργώντας ισχυ-ρούς δεσμούς συνεργασίας με το ευρωπαϊκό οικοσύστημα. Θα ήθε-λα να συμπληρώσω ότι το ΕΜΠ ήταν και παραμένει ένας εύφοροςχώρος για παρόμοιες προσπάθειες στην Ελλάδα.

Με ποιους ερευνητικούς τομείς ασχοληθήκατε αρχι-κά;Αρχικά η έρευνα του ΕΕΦΕ εστιάστηκε στην οπτική επε-ξεργασία σήματος, βασισμένη σε απλές φωτονικές δια-τάξεις δανεισμένες από τις τηλεπικοινωνίες μεγάλων

αποστάσεων, δηλαδή από οπτικές ίνες και οπτικούς ενισχυτέςημιαγωγών. Βρισκόμασταν στην εποχή που μεσουρανούσε η ιδέατων αμιγώς οπτικών υπολογιστών, όπου το ζητούμενο ήταν η τα-χύτατη επεξεργασία της μεταδιδόμενης πληροφορίας χωρίς τημεσολάβηση ηλεκτρονικών κυκλωμάτων και το όραμα ήταν «υπο-λογισμοί με ταχύτητα φωτός». Όραμα που μερικά χρόνια μετά άρ-χισε να φθίνει για δύο λόγους: την αναπόφευκτη χρήση των ηλε-κτρονικών, τα οποία εν τέλει καθόριζαν τους χρόνους επεξεργα-σίας αλλά και την αδυναμία ολοκλήρωσης, ή έστω σμίκρυνσης,των οπτικών διατάξεων.

Σε τι τομείς εστιάζεται κυρίως η ερευνητική σαςδραστηριότητα σήμερα;Η ολοκλήρωση των φωτονικών διατάξεων ξεκίνησε ναωριμάζει στις αρχές τις προηγούμενης δεκαετίας. Επρό-κειτο για μια πραγματικά επαναστατική τεχνολογική εξέ-

λιξη, η οποία και αποτέλεσε το νέο σημείο εστίασης των ερευνη-τικών δραστηριοτήτων του ΕΕΦΕ. Και ήταν επαναστατική όχι μό-νο διότι άλλαξε τον τρόπο σκέψης μας ως μηχανικών αλλά καιδιότι διεύρυνε εντυπωσιακά το φάσμα εφαρμογών (π.χ. βιοαι-σθητήρες μοριακής/κυτταρικής ανάλυσης, φορητές/φορετές συ-σκευές, οπτικές διασυνδέσεις για τα κέντρα διαχείρισης/διακίνη-σης δεδομένων και για υπερυπολογιστές σε αντικατάσταση τωνπαραδοσιακών χάλκινων συνδέσεων κ.λπ.). Από πολύ νωρίς τοΕΕΦΕ βρέθηκε στο επίκεντρο των καινοτομικών αυτών εξελίξεωνκαι εφαρμογών μέσω της συνεργασίας του με άλλα ευρωπαϊκάερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις διεθνούςφήμης στο πλαίσιο της υλοποίησης ενός πλήθους ερευνητικώνέργων χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μπορείτε να μας φέρετε μερικά παραδείγματαερευνητικών έργων του εργαστηρίου;Αυτή τη στιγμή στο εργαστήριο υλοποιείται ένας αριθ-μός έργων, καθένα από τα οποία έχει διαφορετικούςστόχους αλλά και ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ενδεικτικά σας

αναφέρω το NEPHELE, το οποίο αφορά την ανάπτυξη μιας προ-τεινόμενης οπτικής αρχιτεκτονικής για βελτιστοποίηση του ελέγ-χου και της διαχείρισης ενός κέντρου δεδομένων (datacenter)καθώς και της ταχύτατης διασύνδεσης μεταξύ των κόμβων, όπουαξιοποιείται στο έπακρο η διαθέσιμη οπτική υποδομή. Στο συγκε-κριμένο έργο το ζητούμενο δεν ήταν τόσο να αναπτυχθεί νέαοπτική τεχνολογία, όσο να δημιουργηθεί μια καινοτόμα αρχιτε-κτονική για τη μέγιστη αξιοποίηση της διαθέσιμης φωτονικής τε-χνολογίας.

Το POLYSYS είναι ένα παλιότερο έργο, που αποσκοπούσε στηνανάπτυξη ολοκληρωμένων φωτονικών πομποδεκτών για εξαιρε-τικά μεγάλης χωρητικότητας ζεύξη μεταξύ υπομονάδων των data-centers για μεταφορά πληροφορίας με ταχύτητα ανά κανάλι μέχρι100 Gb/s. Μια ταχύτητα κατά πολύ μεγαλύτερη από το ρεκόρ πουυπήρχε εκείνη τη στιγμή. Σημειωτέον ότι τέτοιοι ρυθμοί μετάδοσηςδεν έχουν ξεπεραστεί ακόμη, τουλάχιστον σε εμπορικά συστήματα.

Τέλος, θα αναφέρω το έργο ACTPHAST (www.actphast.eu/), τοοποίο είναι μεγάλης κλίμακας, όπου το ΕΕΦΕ συμμετέχει ως εταίροςκαι το οποίο έχει παράξει μερικά πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα.Αυτή η επιτυχία οδήγησε το ACTPHAST να διανύει πλέον την τρίτηφάση υλοποίησης, με τετραετή ορίζοντα η καθεμία. Στο έργο συμ-μετέχουν μεγάλα ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα και κεντρικός στό-χος του είναι η παροχή τεχνογνωσίας προς μεγαλύτερες ή μικρότε-ρες εταιρείες ανά την Ευρώπη προκειμένου να ενσωματώσουν στα

προϊόντα τους ή τις υπηρεσίες τους τις καινοτομίες της φωτονικήςτεχνολογίας.

Ποια είναι τα ερευνητικά σχέδιά σας για το μελλον; Είναι μεγάλη η βεντάλια θεμάτων που εξετάζουμε γιατη συνέχεια, όμως αξίζει να σταθώ σε ένα θέμα πουάπτεται περισσότερο της βασικής έρευνας. Αφορά τον

συγκερασμό της δυνατότητας ολοκλήρωσης φωτονικών συστη-μάτων και των δυνατοτήτων που παρέχει η Κβαντική Φυσική σευπολογισμό, ανίχνευση και κρυπτογραφία. Τα υφιστάμενα συ-στήματα μελέτης κβαντικών φαινομένων είναι ογκώδη, δαπανη-ρά και απαιτητικά σε εξοπλισμό και για την ώρα έχουν θέση μόνοσε εργαστηριακούς χώρους. Το συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίοείναι ακόμη στις απαρχές του, σε παγκόσμια κλίμακα, τόσο σε επί-πεδο συστημάτων όσο και εφαρμογών. Επιδίωξή μας δεν είναιμόνο να εντρυφήσουμε και να εμβαθύνουμε στο συγκεκριμένοπεδίο, αλλά και να μεταφέρουμε τη δική μας εμπειρία και τεχνο-γνωσία σε αυτό, συμβάλλοντας με λύσεις στην επιτάχυνση τηςεξέλιξής του.

Λ.Α.

;

;

;

;

;!

!

!

!

!

Έντμοντ Αμπού, «Η Ελλάδα στα χρόνια του Όθωνα», μτφ. ΑριστέαΚομνηνέλλη, εκδ.Μεταίχμιο, 2018

Από τις οπτικές ίνες στους υπερυπολογιστέςΗ δραστηριότητα του ΕργαστηρίουΈρευνας Φωτονικών Επικοινωνιών

EΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ενημερωθείτε για τη δραστηριότητα του ΕΕΦΕ και τη διεξαγόμενη έρευνα:Ιστοσελίδα ΕΕΦΕ: http://photonics.ntua.gr/

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΕΕΦΕ:http://photonics.ntua.gr/projects/

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΟΠΤΙΚΩΝ ΔΙΑΣΥΝΔΕ-ΣΕΩΝ ΓΙΑ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝu NEPHELEProject site: http://www.nepheleproject.eu/Project Video: https://www.youtube.com/watch?v=mL3Qoadts-4NEPHELE live demonstration (Oct. 2017):https://www.youtube.com/watch?time_continue=28&v=bJYhRsNwPMUu MIRAGEProject site: http://www.ict-mirage.eu/Project Video: https://www.youtube.com/watch?v=9t0HA25FTUku POLYSYSProject site: http://www.ict-polysys.eu/

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝΥΨΗΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝu PANTHERProject site: http://www.ict-panther.eu/Project Video:https://www.youtube.com/watch?v=dkVvDAWs1uwu SPIRITProject site: http://www.spiritproject.eu/Project Video: https://www.youtube.com/watch?v=KI2xLvf6G9su PHOXTROTProject site: http://www.phoxtrot.eu/Project Video: https://www.youtube.com/watch?v=S8VtTBelx5UΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ/ΒΙΟΑΙ-ΣΘΗΤΗΡΩΝ/LAB-ON- A-CHIPu BIOCDxProject site: http://biocdx.eu/u BIOFOSProject site: http://www.ict-biofos.eu/Project Video: https://www.youtube.com/watch?v=WOtlX1kLITgΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ (ΦΩΤΟ-ΝΙΚΗΣ/ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ) ΓΙΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 5ΗΣΓΕΝΙΑΣ (5G)u HAMLETProject site: http://www.ict-hamlet.eu/Project Video: https://www.youtube.com/watch?v=d1vrDdVHc4k

Μια αφήγηση για την Ελλάδα του σήμερααπό έναν περιηγητή του 19ου αιώνα

Πρωτότυπο chip ολοκληρωμένου οπτικού πομποδέκτηεξαιρετικά υψηλής ταχύτητας (100 GB/sec) για

διασύνδεση μεταξύ υπομονάδων data centers πουαναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου POLYSYS.

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΚΥΔΗ

Yπό το πρίσμα της σημερινής οπτικής, παρατηρώ-ντας τη διανοητική έξαρση που υπέστη ο δυτικόςκόσμος, από τα μέσα του 16ου αιώνα έως και το τέ-λος του 17ου, δίνεται η εντύπωση πως ο άνθρω-πος βρέθηκε μπροστά σε ένα κομβικό σταυροδρό-

μι στην πορεία εξέλιξής του. Σταυροδρόμι τόσο επιστημονικόόσο και κοινωνικό. Τι είναι αυτό που πραγματεύτηκε η «επα-νάσταση» του 16ου αιώνα και πώς αυτή η νέα τάση επηρέασετη γενικότερη αντίληψη του ανθρώπου για τον ρόλο και τη θέ-ση του στον κόσμο;

Ο προκοπερνίκειος άνθρωπος συνήθισε να λειτουργεί ως πα-θητικό υποκείμενο-δέκτης των πληροφοριών της φύσης, ωςένας απλός θεατής του μεγαλείου της. Σαν να βρίσκεται στο κέ-ντρο μιας σφαιρικής αίθουσας κινηματογράφου και να παρατη-ρεί την ταινία που τον περιβάλλει. Με την αποκαθήλωση του γε-ωκεντρικού μοντέλου, η κοσμοεικόνα της περιστροφής των πά-ντων γύρω από τον ίδιο όφειλε να αλλάξει. Ουσιαστικά, ο άν-θρωπος καλούνταν να λάβει μια νέα θέση επί του κόσμου, νασηκωθεί από τη μοναδική καρέκλα του κινηματογράφου και νασυμμετάσχει ενεργά - κάτι που έως τότε φάνταζε πέραν τωνορίων που μπορούσε να διαβεί.

Αναπόφευκτα, λοιπόν, ο άνθρωπος μετατόπισε την οπτική θέ-ασής του για τον κόσμο. Αλήθεια, τι επιλογές έχει; Πώς μπορείνα συμμετάσχει σε μια ροή που -έως τώρα- απλώς παρακολου-θούσε; Ξαφνικά, η φύση μοιάζει με διάδρομο γυμναστικής εν κι-νήσει και ο άνθρωπος έτοιμος να τον ανέβει από θέση ακινη-σίας.

Στη φράση του Francis Bacon συνοψίζεται ο δρόμος που ο άν-θρωπος έκτοτε ακολούθησε, «ο κόσμος έγινε για τον άνθρωπο»έλεγε. Όπως φαίνεται, ο άνθρωπος ήταν έτοιμος να αποποιηθείτον αδρανή χαρακτήρα του, να απομαγεύσει τη φύση και να τηναντικρίσει κατάματα. Απέτυχε (ή απέφυγε), ωστόσο, να αποβά-λει τον ανθρωποκεντρισμό του, μια και πίστεψε ότι τα πάντα εί-ναι φτιαγμένα γι’ αυτόν. Για τον Bacon, η διαδρομή ήταν δεδο-μένη, αυτή που θα οδηγούσε τον άνθρωπο στην κορύφωση τηςύπαρξής του και, για να το πετύχει αυτό, δεν είχε παρά να χρησι-μοποιήσει τη φύση που ξεδιπλωνόταν μπροστά του. Ο ίδιος, μά-λιστα, απεικόνιζε τη φύση ως μια γυναίκα που κρύβει τα μυστι-κά της. Όταν θα κατάφερνε ο άνθρωπος να τα γνωρίσει, τότε θατην κατακτούσε. Ο άνθρωπος όχι μόνο όφειλε να σηκωθεί απότη θέση του, αλλά να δράσει επί της φύσης και να πειραματιστεί,να την προσαρμόσει στα δικά του δεδομένα και να εδραιώσει τηθέση ισχύος του επαναπροσδιορίζοντας τον ρυθμό της - να κά-νει τον διάδρομο να τρέχει στον ρυθμό των ποδιών του.

Σύμφωνα με τον συλλογισμό του Bacon, η διανοητική πρόο-δος που βελτιώνει τη ζωή του ανθρώπου μεταφράζεται σε κα-τάκτηση. Ο άνθρωπος κατάφερε να χαλιναγωγήσει τη φύσηαστικοποιώντας την και να παράξει νέα αγαθά χρησιμοποιώνταςτην. Πού τον οδήγησε αυτός ο δρόμος; Περίπου έναν αιώνα με-τά τον Bacon, ο Jean-Jacques Rousseau έχει την απάντηση.

O Rousseau υπήρξε φιλόσοφος του Διαφωτισμού. Με τις ρι-ζοσπαστικές ιδέες του αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για ελεύθεραπολιτικά καθεστώτα αλλά και παράδειγμα ενός ρεμβατικού τρό-που «ζην» κοντά στη φύση, στοιχεία που ο ίδιος προσπάθησε νασυνταιριάξει. Ο Rousseau επαναστατεί εναντίον της διαδρομήςπου ο άνθρωπος επιλέγει να ακολουθήσει και αναδεικνύει τιςαντινομίες του πολιτισμού και της προόδου. Συγκεκριμένα, θεω-ρεί τον άνθρωπο έναν ευγενή άγριο, που ξεκινά την πορεία τουενάρετα και όσο αυτός επιλέγει να απομακρύνεται από αυτή τό-σο φθείρεται, ακολουθώντας μια ζωή εκτός της φύσης του, μιαζωή εγωιστική.

Στο έργο του «Λόγος περί της απαρχής και της θεμελίωσης τηςανισότητας μεταξύ των ανθρώπων» (1754), στέκεται ακριβώςσε αυτή τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου, μια κατάσταση συ-νυφασμένη με την ελευθερία και τον αυθορμητισμό. Αλληγορι-κά, παρουσιάζει τους ανθρώπους ως διαρκοπισμένα και μονα-χικά ζώα, μέχρι που εξωγενείς συνθήκες (φυσικές καταστροφές)τους εξαναγκάζουν να επικοινωνήσουν, να μοιραστούν αγαθάκαι να επινοήσουν τεχνικές για την επιβίωση και συμβίωσή τους.Ως τέτοιες επινοήσεις ο Rousseau θεωρεί την εξουσία και την

ιδιοκτησία, έννοιες που για τον ίδιο αποτελούν τις απαρχές τηςαλλοτρίωσης της φυσικής ταυτότητας του ανθρώπου και αυτέςπου σταδιακά τον οδηγούν στην κατάπτωση και τη διαφθορά.

Εφόσον, όπως λέει ο Rousseau, ο άνθρωπος γεννιέται αγα-θός, πώς εμφανίζει, έστω και υπό συνθήκες, τα αντίθετα προςτη φύση του στοιχεία; Σε αντιπαραβολή με τον Rousseau, ο Άγ-γλος φιλόσοφος Thomas Hobbes είχε χαρακτηρίσει τον άνθρω-πο ως «homini lupus» -«homo homini lupus est» «o άνθρωποςγια τον άνθρωπο λύκος είναι»- θεωρώντας τον ένα άγριο ζώο,δίχως συμπόνια και φύσει κακό. Στην ίδια γραμμή, ο Σκωτσέζοςδιαφωτιστής Adam Smith, κρίνει πως η φυσική κλίση του αν-θρώπου τείνει προς την ιδιοτέλεια, η οποία μάλιστα λειτουργείδημιουργικά - ο προσωπικός εγωισμός του ατόμου αποτελεί τονκινητήριο μοχλό ενός πολιτισμού, αρκεί φυσικά να δαμαστεί απόέναν πεφωτισμένο ηγεμόνα ή ένα ισχυρό κράτος (βλ. το έργο«Λεβιάθαν» του Hobbes). Γι’ αυτούς, λοιπόν, το ερώτημα δεν τί-θεται καν σε σωστές βάσεις, ο άνθρωπος δεν αποτελεί έναν άγ-γελο που εξέπεσε στη Γη, παρά ένα κτήνος που ζει σ’ αυτή.

Τα παραπάνω μας οδηγούν να αναρωτηθούμε κατά πόσο, τε-λικά, ο άνθρωπος αποτελεί ένα καλό ή κακό ον. Για τονRousseau, η δυνατότητα και μόνο διαχωρισμού των δύο εννοι-ών μέσω της ηθικής συνείδησης αποτελεί κεντρικό σημείο. Η συ-νείδηση αυτή δεν είναι αποτέλεσμα μιας λογικής διαδικασίας. Εί-ναι ανεξάρτητη λόγου και μας επιτρέπει άμεσα και καθαρά ναδιακρίνουμε τι είναι καλό και τι όχι. Ο Rousseau αποτελεί χαρα-κτηριστικό παράδειγμα φιλοσόφου που δίνει προτεραιότητα στοσυναίσθημα. Έως αυτόν, η ευαισθησία και τα πάθη κρίνονταν«κατώτερα». Ένας φιλόσοφος όφειλε να τα χαλιναγωγεί. Με τονRousseau, όμως, αλλάζουν όλα. Όχι μόνο επιλέγει να μην τα χα-λιναγωγήσει, αλλά θα επιδιώξει κιόλας να τα ακούσει, να του χα-ράξουν την πορεία.

Η ζωή του Rousseau ερχόταν σε πλήρη αρμονία με τις ιδέεςτου, ο ίδιος υπήρξε αρκετά μοναχικός* και απολάμβανε τη συνα-ναστροφή με τη φύση. Ο βίος του ήταν εντελώς αντίθετος απόεκείνον του Βολταίρου, ο οποίος επιζητούσε τη δόξα και την πο-λυτέλεια. Ο Βολταίρος, μάλιστα, τον είχε κατηγορήσει πως η εμ-μονή να βρει τη φωνή της φύσης ήταν σαν να υποχρεώνει τονάνθρωπο να περπατήσει ξανά στα τέσσερα. Δεν είναι, όμως, αυ-τό το ζητούμενο για τον Rousseau. Ο Rousseau επιθυμεί να κα-ταστήσει την αρχέγονη αγνότητα, μια αγνότητα του μέλλοντος.Ο άνθρωπος της κοινωνίας, πλέον, να ξεθάψει από τη λήθη τηνεσωτερική του πηγή. Εκεί θα βρει τη φύση, στο εσωτερικό τουταξίδι, αυτό που θα του επιτρέψει να ακολουθήσει τον άλλο δρό-μο από το σταυροδρόμι που κάποτε βρέθηκε, τον δρόμο εναρ-μόνισης με τη φύση, τη δική του φύση.

* Από τις «Εξομολογήσεις» (1782) του Rousseau, χαρακτηριστι-κό της μοναχικότητας που τον διακατείχε:

«…Το περίεργο είναι πως είμαι ιδιαίτερα εύστοχος, ακόμα καιπνευματώδης, αρκεί να με περιμένουν. Βρίσκω τις πιο απο-στομωτικές απαντήσεις, αλλά μονάχα με την ησυχία μου, για-τί επιτόπου δεν θυμάμαι να έκανα ή να είπα ποτέ τίποτα αξιό-λογο……Όταν κάποτε διάβασα εκείνη τη χαρακτηριστική ιστορία κά-ποιου δούκα, ο οποίος αναφώνησε ξαφνικά στα μισά τουδρόμου: ‘Να τα φάτε, Παρισινέ πραματευτή**’, είπα μέσα μου:‘Να ποιος είμαι’...»

**Το περιστατικό αναφέρεται στον δούκα της Σαβοΐας, που κά-ποτε σε κατάστημα του Παρισιού πρόσφερε ένα εξευτελιστικόποσό για ένα αντικείμενο και τότε ο καταστηματάρχης του απά-ντησε με τη λέξη “σκατά”. Ο δούκας θύμωσε και έφυγε. Απάντη-σε αργότερα όταν πια ήταν στο δρόμο για Λυών.

O Κώστας Βουκύδης είναι φυσικός με μεταπτυχιακέςσπουδές στην Ιστορία και Φιλοσοφία Επιστημών

ΣΑΒΒΑΤΟ16 IOYNIOY 2018

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Η φύση μέσα μας