04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

download 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

of 193

Transcript of 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    1/193

    UNIVERSIDAD DISTRITAL FRANCISCO JOSÉ DE CALDAS

    ESPECIALIZACIÓN EN EDUCACIÓN Y GESTIÓN AMBIENTAL

    |ESTADO DEL ARTE DE LAS HERRAMIENTAS DIDÁCTICAS

    ENFOCADAS A LA EDUCACIÓN AMBIENTALIMPLEMENTADAS EN ESCENARIOS PEDAGÓGICOS

    DE LA CIUDAD DE BOGOTÁ D.C.

    Constanza Sia!o"#$Litta B#it%a&o

    Ga'%i$( Ro)$%o

     *+,-

    TABLA DE CONTENIDO

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    2/193

     INTRODUCCIÓN

    I. PLANTEAMIENTO

    1. Descripció !e" pr#$"e%&

    '. O$(e)i*#s

    *., G$n$%a(*.* Es/$01ios

    +. ,-s)iic&ció

    2., D$(i)itai3n 4$( /%o'($)a2.* A(an$

    II. MARCO DE REFERENCIA

    ANTECEDENTES1. M&rc# His)óric#

    ,., A ni5$( int$%naiona(,.* A ni5$( naiona(,.2 A ni5$( 4ist%ita(,.6 P$%s/$ti5as 4$ (a E4#ai3n A)'i$nta( $n $( /a0s 7 $n $( 4ist%ito

    '. M&rc# C#cep)-&"

    '.1 E!-c&ció A%$ie)&"

    *.,., Con$/to*.*.* O'8$ti5os 4$ (a E4#ai3n A)'i$nta(*.*.2 En1o"#$s 4$ (a E4#ai3n A)'i$nta(*.2.6 Co%%i$nt$s 4$ (a E4#ai3n A)'i$nta(

    '.' Pe!&/#/0& E!-c&ció A%$ie)&"

    *.*., Con$/to 4$ P$4a&o&0a*.*.* La E4#ai3n A)'i$nta( o)o a)/o /$4a&3&io*.*.2 A%ti#(ai3n $nt%$ P$4a&o&0a 7 E4#ai3n A)'i$nta(*.*.2., Mo4$(o /$4a&3&io !$t$%o$st%#t#%a(

    *.*.2.* Mo4$(o /$4a&3&io a#to$st%#t#%a(*.*.2.2 P$4a&o&0a 4$ (a E4#ai3n A)'i$nta( ons$%5aionista*.*.2.6 P$4a&o&0a 4$ (a (i'$%ai3n*.*.2.- Eo/$4a&o&0a 4$ (a s#st$nta'i(i4a4 o /$4a&o&0a 4$ (a Ti$%%a

    '.+ Apre!i2&(e Si/iic&)i*# C#s)r-c)i*is%#

    2

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    3/193

    *.2., Con$/to 4$ A/%$n4iza8$ Si&ni1iati5o*.2.* A/%$n4iza8$ Si&ni1iati5o 7 (as %a0$s 4$( Const%#ti5is)o*.2.2 E( Const%#ti5is)o 7 s#s %$(aion$s on (a E4#ai3n A)'i$nta(*.2.6 P$nsa)i$nto C%0tio9 %$1($8o 4$ #n A/%$n4iza8$ Si&ni1iati5o

    '.3 Di!4c)ic&

    *.6., Con$/to*.6.* Di4:tia 7 E4#ai3n A)'i$nta(*.6.*., Mo4$(o 4i4:tio t%a4iiona(*.6.*.* Mo4$(o 4i4:tio t$no(3&io*.6.*.2 Mo4$(o 4i4:tio ati5ista*.6.*.6 Mo4$(o 4i4:tio 'asa4o $n (as /$%s/$ti5as onst%#ti5ista9 o)/($8a 7 %0tia*.6.2 M$4ios 4i4:tios*.6.2., Mat$%ia($s 7;o !$%%a)i$ntas 4i4:tias*.6.2.* Es$na%ios 5i5os 4$ a/%$n4iza8$

    *.6.2.2 Ento%nos 5i%t#a($s 4$ a/%$n4iza8$*.6.2.6 E

    *.=., A#(as A)'i$nta($s SDA

    *.=.* Ja%40n Bot:nio Jos> C$($stino M#tis*.=.2 Ma(o?a*.=.6 M#s$o 4$ (os Ni@os

     III. Me)#!#"#/0&

    ,. Ti/o 4$ in5$sti&ai3n*. Dis$@o )$to4o(3&io I8. Res-")&!#s8. A4"isis !e Res-")&!#s8I. C#c"-si#es8II. Rec#%e!&ci#esBi$"i#/r&0&

    ANE9OS INTRODUCCIÓN

    3

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    4/193

    E( 4$sa10o "#$ ti$n$ $( s$% !#)ano 1%$nt$ a s# %$s/onsa'i(i4a4 a)'i$nta(9 $s "#iz: 4$ ($8os $( ):si)/o%tant$ $n s# !isto%ia /%$s$nt$9 on ta( t%as$n4$nia "#$ s$ !a$ 5ita( 7 )#7 s$%a)$nt$ $s $("#$ )a7o% $s1#$%zo ($ $n4os$ /$%4i4o (a nat#%a( %$(ai3n 4$ %$s/$to "#$ $( s$% !#)ano t#5o9 $n a(&n )o)$nto 4$ s#!isto%ia on (a nat#%a($za9 $s n$$sa%io %$$nont%a% (as 50as "#$ onst%#7an #n n#$5o on8#nto 4$ /a%a4i&)as on #na $st%#t#%a /$4a&3&ia "#$ on4#za a (a t%ans1o%)ai3n #(t#%a(9 o'8$ti5o$nt%a( 7 $8$ 4$ (a $4#ai3n a)'i$nta(9 i$nia 4$ (a $4#ai3n $n (a #a( s$ $n)a%a $stain5$sti&ai3n. Los /%o$sos 4$ a)'io a /a%ti% 4$ (a E4#ai3n A)'i$nta( EA son 4$ &%ani)/o%tania $n (as n#$5as 1o%)as $n (as "#$ (os i#4a4anos 4$'$n /$%i'i% s# o%%$s/onsa'i(i4a4a)'i$nta(. Pa%a a/o%ta% a $st$ o'8$ti5o9 tanto $( Dist%ito Ca/ita( o)o (a $)/%$sa /%i5a4a !an %$a4oo 4is/#$sto $s$na%ios o $nto%nos nat#%a($s9 5i%t#a($s 7 a%ti1iia($s9 a4$):s 4$ !$%%a)i$ntas

    itin$%ant$s "#$ $st:n ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    5/193

    Pa%a a4$(anta% $sta 5a(o%ai3n9 s$ !a /(ant$a4o #na )$to4o(o&0a 'asa4a $n #n $n1o"#$!$%)$n>#tio9 4$'i4o a "#$ /$%)it$ onsi4$%a% (as 4i1$%$nt$s $s1$%as ont$( s$ $n1oa (a /%o'($):tia $n (a "#$ s$#'ia (a in5$sti&ai3n9 $nt%:n4o(a /a%a $st$ aso $n (os a)/os 4$ (a /$4a&o&0a 7 (a 4i4:tiaa)'i$nta( "#$ son (a i$nias "#$ so/o%tan $( $8$ 4$ (a $4#ai3n a)'i$nta(9 n($o $/ist$)o(3&io4$( t%a'a8o 4$ &%a4o $n #$sti3n9 (o "#$ s$ $n(aza on (os $s$na%ios a a'o%4a% 7 (os 4atos$sta40stios "#$ $5i4$nian $( )o5i)i$nto i#4a4ano "#$ /o% $((os i%#(a9 ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    6/193

    "#$ so/o%ta (a 5a(o%ai3n 4$ (as 4i1$%$nt$s a%at$%0stias9 (($5an4o (a in5$sti&ai3n !aia (osonst%#tos $/ist$)o(3&ios %$(aiona4os 4i%$ta)$nt$ on (os o'8$ti5os /(ant$a4os.

    I. PLANTEAMIENTO

    1. DESCRIPCIÓN DEL PROBLEMA

    En (os (ti)os -+ a@os9 (os s$%$s !#)anos !an t%ans1o%)a4o (os $osist$)as ):s %:/i4a 7$)ias on #na 5isi3n o)/($8a 7 %0tia 4$ (o 5ita(9 $sto /$%)it$ 5isi'i(iza% o)o !o%izont$ $4#ati5o9 (a 1o%)ai3n 4$ n#$5os i#4a4anos 7 i#4a4anas9 on a/ai4a4$s /a%a o)/%$n4$% (as 4in:)ias 4$ ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    7/193

    s$#(a%9 a 5a(o%$s 1#n4a)$nta($s /a%a iniia% $( a)ino 4$ #na %$in5$ni3n o($ti5a 4$ (as1o%)as 4$ !a$% (a &$sti3n9 4$ o%&aniza% (a /(an$ai3n9 4$ $8$#ta% (as 4i5$%sas ati5i4a4$s 4$(4$sa%%o((o 4$( /a0s 7 $n $( /(ano ):s &$n$%a(9 4$ %$(aiona)i$nto $nt%$ (os in4i5i4#os 7 (oso($ti5os 4$ #na o)#ni4a4 7 s# int$%ai3n on $( sist$)a nat#%a(9 $n $( #a( 4$sa%%o((an s#5i4aH /.6

    Pa%a (o #a( (a EA 4$'$ onst%#i%s$9 %$5isa%s$ 7 #$stiona%s$ %$s/$to a (os )o4$(os /$4a&3&ios 7

    4i4:tios "#$ i)/($)$nta $n (a $4i1iai3n 4$ #nas 'as$s $/ist$)o(3&ias si&ni1iati5as "#$ (o&%$n(a t%ans1o%)ai3n #(t#%a(9 /o% #anto #n )o4$(o /$4a&3&io 4$'$ /$%)iti% (a /a%tii/ai3n soia(9(a o)#niai3n !o%izonta( $nt%$ (os 4i1$%$nt$s ato%$s "#$ int$&%an (os $sta)$ntos9 (a si&ni1iai3n4$ (os i)a&ina%ios si)'3(ios9 (a !#)anizai3n 4$ (os /%o$sos $4#ati5os9 (a ont$ C$($stinoM#tis9 Co%/o%ai3n Ma(o?a 7 M#s$o 4$ (os Ni@os.

    Da4o "#$ #na 4$ (as 1a($nias $s (a o'$%t#%a9 (os sii$nt$s 4atos a/o%tan #n /ano%a)a so'%$ (aa1(#$nia 4$ i#4a4an0as a $stos $s$na%ios (as A#(as A)'i$nta($s So%ata)a9 Pa%"#$ Mi%a4o% 4$

    (os N$5a4os9 Pa%"#$ Ent%$n#'$s 7 Santa Ma%0a 4$( La&o %$i'$n #n /%o)$4io 4$ ,.+++ /o% a@oSDA9 *+,6 $( Ja%40n Bot:nio9 %$i'$ =,.+++ 5isitant$s /o% a@o JJB9 *+,6 7 Ma(o?a %$i'$,-+.+++ *+,- 5isitant$s /o% a@o. En #na i#4a4 "#$ #$nta on ):s 4$ )i((on$s 4$!a'itant$s.

    PREGUNTA DE IN8ESTIGACIÓN

    7

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    8/193

    En (a /%o7$i3n 4$ !$%%a)i$ntas 4i4:tias /a%a (a E.A. #ti(iza4as $n $s$na%ios /'(ios 7t$ni$n4o o)o %$1$%$nt$ "#$ s# #so no $s ontin#o9 sino $s/o%:4io 7 "#$ s# o'$%t#%a $s (i)ita4aC3)o s$ 4i)$nsionan $n $( ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    9/193

    Estos $s$na%ios onstit#i4os o)o $st%at$&ias 4$ E4#ai3n A)'i$nta(9 s$ onst%#7$n a /a%ti% 4$)o4$(os /$4a&3&ios 7 4i4:tios "#$ in(#7$n /a%a s#s 1in$s $4#ati5os !$%%a)i$ntas 4i4:tias"#$ $sta'($$n /#$nt$s $nt%$ (a onst%#i3n o&niti5a 7 (os o)/o%ta)i$ntos 4$ (as i#4a4an0as"#$ (os 5isitan9 4a4a (a i)/o%tania 4$ $stos )$4ios9 $st$ t%a'a8o 4$ in5$sti&ai3n s$ $n1oa a(

    %$onoi)i$nto9 5a(o%ai3n 7 a(an$ 4$ (as !$%%a)i$ntas 4i4:tias "#$ s$ $n#$nt%an at#a()$nt$ati5as $n ta($s $s$na%ios9 on $( o'8$ti5o 4$ i4$nti1ia% (os %it$%ios9 (os onst%#tos /$4a&3&ios 74i4:tios9 (as 'as$s )$to4o(3&ias 7 (os on$/tos 1#n4a)$nta($s on (os #a($s s$ onst%#7$n94$sa%%o((an 7 soia(izan $stas !$%%a)i$ntas on $( 1in 4$ $sta'($$% #na (0n$a 'as$ 4$ 3)o s$ !ani)/($)$nta4o $n Bo&ot: 7 /a%a (as i#4a4an0as $stos /%o$sos $4#ati5os a)'i$nta($s.

    Con $sta in5$sti&ai3n s$ '#sa a/o%ta% a (a onst%#i3n 4$ (a 4i4:tia9 $n $stos $s/aiosint$%aa4>)ios9 int$%4isi/(ina%ios $ int$%#(t#%a($s9 $n s# /%o$so 4$ 5$!0#(o 4$( a/%$n4iza8$9 on$( o'8$ti5o 4$ ont%i'#i% a s# /%o7$i3n $n (a onst%#i3n 4$( a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o9 $( /$nsa)i$nto %0tio 7 (a t%ans1o%)ai3n #(t#%a(. D$ ot%o (a4o9 $( a$%a)i$nto a $stas !$%%a)i$ntas9s# an:(isis 7 5a(o%ai3n son #na /#$%ta a'i$%ta /a%a $n1oa% n#$5as /%o/#$stas $n to%no a (a %$(ai3n$nt%$ (a /$4a&o&0a 7 (a 4i4:tia $n instit#ion$s $so(a%$s 7 no $so(a%$s9 4$ $4#ai3n 1o%)a(9 no1o%)a( $ in1o%)a(.

    CONTE9TO

    I.1 De"i%i)&ció !e" pr#$"e%&

    T$ni$n4o $n #$nta "#$ (a E4#ai3n A)'i$nta( $s #n /%o$so 4$ t%ans1o%)ai3n #(t#%a( 7 "#$ s#i)/($)$ntai3n $s t%ans5$%sa( a (a $4#ai3n 7 a (os ont$s 4$ #na %$a(i4a4 'io10sia9 $on3)ia 7 #(t#%a( "#$ s$ on8#$ $n #n t$8i4o

    "#$ /%o/ii$ )$4iant$ (a %$1($

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    10/193

    #)$4a( 4$ Santa Ma%0a 4$( La&o9 Pa%"#$ Mi%a4o% 4$ (os N$5a4os9 Pa%"#$ Eo(3&io Dist%ita( 4$Monta@a Ent%$n#'$s 7 So%ata)a $( Ja%40n Bot:nio Jos> $($stino M#tis9 $nti4a4 a4s%ita a (aS$%$ta%0a Dist%ita( 4$ A)'i$nt$ $( M#s$o 4$ (os Ni@os9 a4)inist%a4o /o% Co(s#'si4io 7 Ma(o?a

    MARCO TEÓRICO

    I. ANTECEDENTES

    1. M&rc# ;is)óric# !e "& E.A

    Es i)/o%tant$ %$sa(ta% "#$ (a E4#ai3n A)'i$nta(9 o)o /%:tia $4#ati5a $s %$a()$nt$ 8o5$n. En,+ (a UICN Uni3n Int$%naiona( /a%a (a Cons$%5ai3n 4$ (a Nat#%a($za (a 4$1in$ /o% /%i)$%a5$z as0 “La educación ambiental es un proceso que consiste en reconocer valores y clasificar 

    conceptos con objeto de aumentar las actitudes necesarias para comprender y apreciar lasinterrelaciones entre el ser humano, su cultura y su medio físico. Entraña también la prctica en la

    toma de decisiones respecto a las cuestiones relacionadas con el medio ambienteH UICN9 ,+9ita4o /o% B$%)4$z9 /. *6..

    En $sta 4$1inii3n s$ /$%i'$ "#$ (a /%$o#/ai3n /o% %$on4#i% (os /%o$sos $4#ati5os a t$)asa)'i$nta($s s$ !a 4a4o /o% a#sa 4$( 4$t$%io%o oasiona4o /o% $( /%o&%$so i5i(izato%ioH9 $( #a( s$!a so/o%ta4o $n #n 4$sa%%o((o $st%#t#%a4o a /a%ti% 4$ (a #ti(izai3n 7 (a $'. !onferencia de Estocolmo. S$ %$o)i$n4a $sta'($$% #n /%o&%a)a int$%naiona( 4$ $4#ai3nso'%$ $( )$4io a)'i$nt$9 4$ a%:t$% int$%4isi/(ina%io.

    1=>6. !onferencia "nternacional de #airobi9 s$ %$3 $( $ro%rama "nternacional de E.&.9 (i4$%a4o

     /o% (a UNESCO 7 $( PNUMA /%o&%a)a 4$ (a ONU /a%a $( M$4io A)'i$nt$.1=>>.  'eunión "nter%ubernamental (obre Educación &mbiental   %$a(iza4a $n T'i(isi9 a/o%ta$($)$ntos /a%a (a onst%#i3n 4$ )>to4os int$&%a4o%$s ao%4$s on (as n$$si4a4$s 7 (aa%at$%izai3n &(o'a( 4$ (a /%o'($):tia a)'i$nta(.

    1=?>. !oncepto de Educación &mbiental  na$ $n $( $n#$nt%o $n Mos9 $( PNUMA 7 (a UNESCO /%o/#si$%on $st%at$&ias 4$ a%:t$% #%%i#(a% /a%a i)/#(sa% (a E.A. $n $( )#n4o.

    10

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    11/193

    1==1. (eminario "nternacional de !apacitación para la "ncorporación de la Educación &mbiental en el !urrículo de la Educación $rimaria en )alta 9 7 $( (eminario para la "ncorporación de la Educación &mbiental en la *sica (ecundaria en el !airo.

    1=='. !onferencia de 'ío  4on4$ s$ a/%#$'a (a /%o/#$sta !$!a /o% (a Co)#ni4a4 Eon3)iaE#%o/$a a t%a5>s 4$ s# /%o&%a)a 4$ /o(0tia 7 4$ ai3n /a%a $( a)'i$nt$ 7 $( 4$sa%%o((o sost$ni'($9A&$n4a *,.

    1==3 @ 1==5. Educación para la $oblación y el +esarrollo. La UNESCO %$a(iza $5$ntos o)o $st$ /a%a $5a(#a% (os a(an$s 4$ (a Con1$%$nia 4$ R0o $n to4os (os /(ant$a)i$ntos9 in(#7$n4o a (aE.A. so'%$sa(i$n4o $n C!i($ ,6 7 Pa%aa7 ,-H Minist$%io 4$ $4#ai3n naiona(9 *+++9 //.,29 ,6.

    1.' A Ni*e" N&ci#&"

    1=>3. Código Nacional de los Recursos Naturales y Renovables y de Protección del Medio Ambiente (CNRR) , on s# %$ai3n s$ $sti/#(an (as 4is/osiion$s %$(aiona4as on (a $4#ai3na)'i$nta(.

    1=>?. +ecreto -- . R$&(a)$nta (as 4is/osiion$s 4$( CNRR9 /%$s$ntan4o (i)itaion$s /o% #antoinsist$n so(a)$nt$ $n (a i)/($)$ntai3n 4$ (a E.A. a t%a5>s 4$ (a in(#si3n 4$ #%sos 4$ $o(o&0a 74$ /%$s$%5ai3n 4$ (os %$#%sos nat#%a($s.

    1==1. Constitución de 1991. En s# %$ai3n s$ $sta'($$n /a%:)$t%os ($&a($s a( ia( "#$ $n (a L$7G$n$%a( 4$ E4#ai3n ,,- 4$ ,69 7 $( D$%$to ,62 4$ ,69 $sti/#(an4o "#$ (a E.A. s$%:o'(i&ato%ia $n (os /(ant$($s /'(ios 7 /%i5a4os 4$ $4#ai3n 1o%)a(H I'04$)

    1=='. !onvenio con el "+E& para $'&E(. E( Minist$%io 4$ E4#ai3n Naiona( 7 (a Uni5$%si4a4

     Naiona( 4$ Co(o)'ia s$ #n$n /a%a 4$1ini% (as o%i$ntaion$s 1i(os31ias9 'as$s on$/t#a($s 7)$to4o(3&ias /a%a iniia% $( P%o&%a)a 4$ E4#ai3n A)'i$nta( Naiona(. M$4iant$ $st$ /%o&%a)as$ i)/($)$ntan P%o7$tos A)'i$nta($s Eso(a%$s9 PRAESH B$%)4$z9 *++2 /.2

    1==+. ey 99 de 199! , /o% (a #a( s$ %$a $( Minist$%io 4$( M$4io A)'i$nt$. La L$7 + 4$ ,2ino%/o%a (a 4i)$nsi3n a)'i$nta( $n (os /%o&%a)as 4$ $tno$4#ai3n 4i%i&i4os a (as o)#ni4a4$sa1%oo(o)'ianas "#$ !a'itan (os t$%%ito%ios 4$( Pa01io.

    1==3. Ley /, &rtículo /, inciso 0< D$1in$ o)o /%o/3sito (a a4"#isii3n 4$ #na oni$nia /a%a(a ons$%5ai3n9 /%ot$i3n 7 )$8o%a)i$nto 4$( )$4io a)'i$nt$9 4$ (a a(i4a4 4$ 5i4a9 4$( #so%aiona( 4$ (os %$#%sos nat#%a($s9 4$ (a /%$5$ni3n 4$ 4$sast%$s a t%a5>s 4$ #na #(t#%a

    $o(3&iaH CAR9 s1. /. ,-

    1==3.  +ecreto 120, re%lamentario de la ley /,  #'ia a( P%o7$to A)'i$nta( Eso(a% PRAEo)o #n $8$ t%ans5$%sa( $n $( #%%0#(o 7 (o %$(aiona on $( PEI.

    1==3. +ecreto 3-. Instit#iona(iza (os PRAE /a%a to4os (os ni5$($s 4$ $4#ai3n 1o%)a(9 a4$):ss$ 1i8a (os %it$%ios /a%a (a /%o)oi3n 4$ (a E.A. no 1o%)a( $ in1o%)a(.

    11

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    12/193

    ''. Pol"tica Nacional de #ducación Ambiental  . Ent%$ , 7 *++*9 $n $( )a%o 4$ (a Po(0tiaA)'i$nta( 4$( P(an 4$ D$sa%%o((o Ca)'io /a%a onst%#i% (a /azH9 $( Minist$%io 4$( M$4ioA)'i$nt$ 4is$@a 7 /on$ $n $8$#i3n $( P%o7$to Co($ti5o A)'i$nta(9 $( #a( s$ /osiiona o)os# a%ta 4$ na5$&ai3n.

    1==6 '5.  $lan +ecenal de Educación.  La $4#ai3n9 #n o)/%o)iso 4$ to4osH  $n s# /%o7$i3n N)$%o ,,9 s$ ino%/o%a (a E4#ai3n A)'i$nta( o)o #na /$%s/$ti5a n$$sa%ia /a%aont%i'#i% a( )$8o%a)i$nto 4$ (a a(i4a4 4$ 5i4a $n $( /a0s.

    1.+ A Ni*e" Dis)ri)&"

    1==+. ey 99, Art"culo $1. S$ 4$(a%a a Bo&ot: o)o i#4a4 4$ int$%>s $o(3&io naiona(.

    '5 '6. Enont%>)onosH 7 En#$nt%os A)'i$nta($s T$%%ito%ia($sH9 s$ t#5i$%on o)o /%o$sos /ion$%os 4$ %$1$%$nt$s /a%tii/ati5os.

    '6. &cuerdo 4/, capítulo 0. Po% $( #a( s$ 4$1in$ (a 1#ni3n 4$( S$to% A)'i$nt$ 4$( Dist%ito9as0 )is)o $( a%t0#(o ,+2 4$1in$ (a nat#%a($za 7 1#nion$s ':sias 4$ (a SDA.

    '6. +ecreto +istrital /2. Po% $( #a( s$ $sta'($$ (a $st%#t#%a o%&anizaiona( 4$ (a S$%$ta%0aDist%ita( 4$ A)'i$nt$.

    '>. (istemati5ación de las e6periencias y diseño metodoló%ico  $n1oa4o a (a Po(0tia P'(iaDist%ita( A)'i$nta(.

    '>. Pol"tica P%blica &istrital de #ducación Ambiental (PPA) ' &ecreto $1 . Po% $( #a( s$a4o/ta 7 %$&(a)$nta (a PPDEA $(a'o%a4a /a%tii/ati5a)$nt$ 7 (i4$%a4a /o% (a SDA.

    '11. &ecreto $ de *+11 Po% )$4io 4$( #a( s$ a4o/ta 7 %$&(a)$nta (a Po(0tia P'(ia Dist%ita(4$ E4#ai3n A)'i$nta( 7 s$ 4itan ot%as 4is/osiion$sH WWW.'o&ota.&o5.o;4$%$to =,9 *++

    '. Perspec)i*&s !e "& E.A e e" P&0s e e" Dis)ri)# C&pi)&"

    Co(o)'ia9 $( s$n4o /a0s ):s 'io4i5$%so 4$( )#n4o 4$s/#>s 4$ B%asi( 7 on #na i)/o%tant$4i5$%si4a4 #(t#%a(9 $s onsi4$%a4o 4$ a(ta /%io%i4a4 a)'i$nta(. La )a%a4a t$n4$nia a #ni1ia% #n /at%3n 4$ 5i4a /a%a to4o $( /(an$ta a)$naza $sta 4i5$%si4a49 4$ a!0 $( /a/$( 1#n4a)$nta( 4$ (a EA9 /a%ti$n4o 4$( %$onoi)i$nto 4$( $nto%no9 on #n /%o1#n4o s$nti4o 4$ a/%o/iai3n /a%a a/%$ia%(o 74$1$n4$%(o. En $( /a0s9 s$ !an a4$(anta4o ati5i4a4$s on %$(ai3n a (a EA /o% /a%t$ 4$ instit#ion$s9

    o%&anizaion$s $ in4i5i4#os9 '#san4o s$nsi'i(iza% 7 oni$ntiza% a (a /o'(ai3n so'%$ (os &%a5$s /%o'($)as a)'i$nta($s 4$( /(an$ta 7 4$( /a0s $n /a%ti#(a%. Las /%o/#$stas9 )$to4o(o&0as 7$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    13/193

    Po% ot%a /a%t$ (a $s#$(a o(o)'iana !a $sta4o )a%a4a /o% #na o%&anizai3n 'asa4a $n (a$st%#t#%a 4isi/(ina%ia "#$ /on$ (as /%i)$%as 1%ont$%as a( /%o$so 4$ int$&%ai3n9 4a4o $( a%:t$% 5$%tia( 4$( t%a'a8o a( int$%io% 4$ a4a 4isi/(ina9 (a 1a(ta 4$ on$%)inos )$to4o(3&ios o)o on$/t#a($sso'%$ $( t$)a. Sin $)'a%&o9 $st$ /%o$so !a $sta4o s#8$to a #na 1a(ta 4$ sin%on0a $nt%$ $( 4$sa%%o((o4$ (a &$sti3n a)'i$nta(9 (os 1#n4a)$ntos $/ist$)o(3&ios "#$ (a oni'$n 7 $( 4in:)io ont$s Eo(3&io Naiona( ato%$ a@os 4$s/#>s9 (a i#4a4 s$ on5i$%t$ $n #n $s$na%io 4$ )(ti/($s o)/($8i4a4$son #na /o'(ai3n 4$ $%a 4$ )i((on$s 4$ !a'itant$s9 /%o5$ni$nt$s9 $n s# )a7o%0a9 4$ (as4i1$%$nt$s %$&ion$s 4$( /a0s i#4a4 $nt%o 4$ (a )a7o% ati5i4a4 $on3)ia 4$ (a nai3n 7 $/i$nt%o

    4$ #na 4%a):tia /%$si3n so'%$ $( a)'i$nt$H A(a(40a Ma7o% 4$ Bo&ot:9 *++29 / ,2. En $st$)a%o na$ (a Po(0tia P'(ia Dist%ita( 4$ E4#ai3n A)'i$nta( PPDEA9 "#$ ti$n$ o)o o'8$ti5o$na#za% (os $s1#$%zos instit#iona($s 7 o%&anizaiona($s $n #n t%a'a8o int$%4isi/(ina%io9int$%s$to%ia( $ int$%instit#iona(9 a 1in 4$ $st%#t#%a% $s$na%ios9 /%o$sos 7 aion$s "#$ s$onat$n$n on (os /(an$s9 /%o&%a)as 7 /%o7$tos 4$ (os 4i1$%$nt$s &o'i$%nos 4ist%ita($s9 $n #nt%a'a8o on8#nto "#$ i)/%i)a $n (a i#4a4 (a #(t#%a a)'i$nta( n$$sa%ia /a%a a1%onta% $( a)'io(i):tio.

    M(ti/($s o($ti5os !an a4$(anta4o aion$s $n (a 4$1$nsa 4$ $s/aios nat#%a($s o)o !#)$4a($s9#$nas9 $%%os9 :%$as /%ot$&i4as9 o%%$4o%$s $o(3&ios9 $t.9 $sta )o5i(izai3n soia( !a in1(#i4o $n(os (in$a)i$ntos 4$ (a E.A (($5an4o a (a a4)inist%ai3n 4ist%ita( a t%a'a8a% $n on8#nto on 4i!a

    )o5i(izai3n9 t%a'a8o /%$$4i4o /o% (a SDA.  Esta instit#i3n !a $8$#ta4o P%o&%a)as 4$( P(an 4$D$sa%%o((o Dist%ita( o)o  Escuela7!iudad 7Escuela  o  &rticulación Educativa de *o%ot con la 'e%ión !entral, a( ia( "#$ $n1o"#$s9 $st%at$&ias9 7 /%o$sos o)o  Enfoque de 8estión &mbiental 9erritorial, Estrate%ia de &ulas &mbientales, senderismo y el ecoturismo, $rocesos de Educación y

    !ultura para la !onservación y :so (ostenible de la *iodiversidad del +istrito !apital 9 $8$%iios"#$ )#$st%an #na 5o(#nta4 /o(0tia 7 aion$s on%$tas $na)ina4as a onst%#i% #na i#4a4 ):sa)a'($ on $( a)'i$nt$9 /$nsa4a 4$s4$ (a 4i5$%si4a4 #(t#%a(H I'04$)

    13

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    14/193

    Co)o /%o/#$sta /$4a&3&ia9 s$ !an 4is$@a4o 7 $st%#t#%a4o !$%%a)i$ntas 4i4:tias "#$ '#san1o%ta($$% /%o$sos $4#ati5os $n 4i5$%sos $s$na%ios9 /o% $sta 50a (as A#(as A)'i$nta($s !anino%/o%a4o s# #so on #n $n1o"#$ onst%#ti5ista 7 'as$s $/ist$)o(3&ias $st%#t#%a4as. A $st$ /%o$so s$ !an #ni4o tanto (a $)/%$sa /%i5a4a9 o)o (a aa4$)ia 7 ot%os $s$na%ios /'(ios9%$an4o 7 on4iionan4o $s/aios $4#ati5os /a%a oa47#5a% $n (a 1o%)ai3n 4$ #na soi$4a4 "#$

    n$$sita %$to)a% s#s 5a(o%$s a)'i$nta($s. Ca'$ %$sa(ta%9 $( 7 $n s# o)#ni4a49 atit#4$s 4$ 5a(o%ai3n 7 %$s/$to /o% $( )$4io a)'i$nt$. Estas atit#4$s4$'$n $sta% $n)a%a4as $n %it$%ios /a%a $( )$8o%a)i$nto 4$ (a a(i4a4 4$ 5i4a 7 'asa4aQ $n $(4$sa%%o((o sost$ni'($9 $nt$n4i4o o)o (a %$(ai3n a4$#a4a $nt%$ a)'i$nt$ 7 4$sa%%o((o9 "#$satis1a&a (as n$$si4a4$s 4$ (as &$n$%aion$s /%$s$nt$s9 as$%an4o $( 'i$n$sta% 4$ (as &$n$%aion$s1#t#%as. E( 3)o s$ a'o%4a $( $st#4io 4$ (a /%o'($):tia a)'i$nta( 7 $( /a%a "#> s$ !a$ E.A4$/$n4$ 4$ 3)o s$ oni'$ (a %$(ai3n $nt%$ in4i5i4#o9 soi$4a4 7 nat#%a($za 7 4$ "#> ti/o 4$soi$4a4 s$ "#i$%$H Minist$%io 4$ E4#ai3n Naiona( X Minist$%io 4$( )$4io A)'i$nt$. *++*. /.,

    La o)isi3n 4$ $4#ai3n 4$ (a IUCN Uni3n Int$%naiona( /a%a (a Cons$%5ai3n 4$ (a Nat#%a($za9(a 4$1ini3 $n ,+ 4$ (a sii$nt$ )an$%a “La educación ambiental es un proceso que consiste en

    reconocer valores y clasificar conceptos con objeto de aumentar las actitudes necesarias paracomprender y apreciar las interrelaciones entre el ser humano, su cultura y su medio físico.

     Entraña también la prctica en la toma de decisiones respecto a las cuestiones relacionadas con el 

    medio ambienteH Uni3n Int$%naiona( /a%a (a Cons$%5ai3n 4$ (a Nat#%a($za. UICN9 ,+9 ita4o /o% B$%)4$z9 *++29 /. *6.

    La E.A 4$'$ /a%ti% 4$( onoi)i$nto 4$( $nto%no9 4$ s#s %i"#$zas 7 /ot$nia(i4a4$s9 4$ s# %ia4i5$%si4a4 nat#%a( 7 #(t#%a( /o%"#$ (o "#$ no s$ ono$ no s$ /#$4$ a/%$ia% ni 4$1$n4$%. Esn$$sa%io "#$ )$4iant$ (a $4#ai3n a)'i$nta(9 to4os (os ato%$s soia($s /a%tii/$n $n (aonst%#i3n 4$ #na 5isi3n 4$ %$&i3n9 onsi4$%:n4o(a o)o (a on$/i3n 4$( t$%%ito%io tanto 4$s4$$( /#nto 4$ 5ista /o(0tio o)o 4$( soia( 7 #(t#%a(.

    ● En (o /o(0tio9 ino%/o%an4o no so(o $( a/a%ato /o(0tio 7 a4)inist%ati5o 4$ (as %$&ion$s9 sinoas#)i$n4o (as ont%a4iion$s "#$ !an 4$1ini4o s# /%o/io 4$sa%%o((o !ist3%io /a%a (o&%a% t%ans1o%)aion$s $n $( %$/osiiona)i$nto (oa(9 %$&iona( 7 naiona( a )$4iano 7 (a%&o /(azo.

    ● En (o soia( 7 #(t#%a(9 onst%#7$n4o $s$na%ios "#$ /$%)itan in4#i% a)'ios $n (os s#8$tos /a%tii/ant$s o)o ato%$s soia($s $ instit#iona($s o)/%o)$ti4os on (a %$a(i4a4 a)'i$nta( ona/ai4a4 4$ t%ans1o%)a%s$ $n s#8$tos 4$ s# /%o/io 4$sa%%o((o. Es n$$sa%io !a$% 5isi'($s (as

    14

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    15/193

     /ot$nia(i4a4$s nat#%a($s 7 #(t#%a($s "#$ onstit#7$n #na 5$nta8a o)/a%ati5a 4$ a4a %$&i3n /$%o$sto s$ (o&%a on $( %$onoi)i$nto9 (a 5a(o%ai3n 7 a/%o/iai3n 4$ $s/aio $n (os :)'itos (oa($s 7%$&iona($s. Es a"#0 4on4$ (a E.A. o'%a 1#$%za 7 ti$n$ #n /a/$( 4$staa4o o)o $($)$nto $n (a$st%at$&ia 4$ a)'io #(t#%a(. B$%)4$z9 *++29 /.*=.

    La E.A i)/(ia (a oni$ntizai3n so'%$ (os /%o$sos soioa)'i$nta($s $)$%&$nt$s9 "#$ )o5i(i$n(a /a%tii/ai3n $n (a to)a 4$ 4$ision$s9 on in5$sti&ai3n int$%4isi/(ina%ia 7 1o%)ai3n !o(0stia.La $4#ai3n /o/#(a% !a &$n$%a4o #na /$%$/i3n %0tia 4$( /%o$so $4#ati5o9 /(ant$an4o #naint$%5$ni3n /a%tii/ati5a $n $( 4$sa%%o((o 4$ onoi)i$ntos 7 s# a/(iai3n $n $st%at$&ias 4$4$sa%%o((o $n43&$no /a%a $( )$8o%a)i$nto 4$ (as on4iion$s 4$ 5i4a 4$ a4a /o'(ai3nH L$119 E.,,9 /. *,-. 

    '. OB,ETI8OS DE LA EDUCACIÓN AMBIENTAL.

    Los /%o$sos 4$ EA 4$'$n in5o(#%a% a to4as (as i#4a4an0as9 4i%i&i>n4os$ a( onoi)i$nto9a/%o/iai3n 7 5a(o%ai3n 4$ (as %$(aion$s on $( a)'i$nt$ a t%a5>s 4$ (os sii$nt$s o'8$ti5os

    ● D$s#'%i% o %$4$s#'%i% s# /%o/io )$4io 4$ 5i4a $)ia. D$sa%%o((a% #na 5isi3n !o(0stia 4$ (as%$a(i4a4$s soioXa)'i$nta($s.

    ● E8$%ita%s$ $n (a %$so(#i3n 4$ /%o'($)as %$a($s 7 $n $( 4$sa%%o((o 4$ /%o7$tos a)'i$nta($s

    /a%ti#(a%)$nt$ soioXa)'i$nta($s 4$sa%%o((a% o)/$t$nias /a%a %$1o%za% $( s$nti)i$nto 4$/o4$%X!a$%Xa(&oH. Asoia% (a %$1($

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    16/193

    o)/($8o 7 s3(o /o% )$4io 4$ #n $n1o"#$ o(a'o%ati5o s$ /#$4$ 1a5o%$$% #na )$8o% o)/%$nsi3n 7#na int$%5$ni3n ):s $1iaz.

    ● Const%#i% #n sist$)a /%o/io 4$ 5a(o%$s a)'i$nta($s. A1i%)a%s$9 8#sti1ia%(os 7 5i5i%(os 4$ )an$%ao!$%$nt$H Sa#5>9 L9 *++69 /.-

    +. ENFOUES DE LA EDUCACIÓN AMBIENTAL<

    La EA s$ 'asa $n (a /a%tii/ai3n ati5a 4$ (os s#8$tos $n (os /%o$sos 4$ a/%$n4iza8$9 #n /%o$soo)/($8o 4on4$ s$ int$%%$(aionan (as 4i)$nsion$s #(t#%a(9 soia(9 a)'i$nta( 7 $on3)ia. En $s$s$nti4o s$&n Sa#5> *++69 s$ /(ant$an ino $n1o"#$s 4$ EA

    +.1 E#-e e7perieci&"

    S$ %$1i$%$ a a/%$n4$% $n (a ai3n oti4iana9 4$s#'%i$n4o o %$4$s#'%i$n4o (as a%at$%0stias 4$ (a%$a(i4a4 4$( )$4io 4$ 5i4a9 4$ (a $s#$(a9 4$( 'a%%io o 4$( t$%%ito%io $)ia7 !o(0stiaQ 4$ (as %$a(i4a4$s. La int$&%ai3n 4$ 4isi/(inas9 /#$4$ 1a5o%$$% #na )$8o% int$&%ai3n4$ (os sa'$%$s 7 /o% onsii$nt$9 (a t%ans1$%$nia 4$ (os a/%$n4iza8$s.

    Sin $)'a%&o9 ):s a((: 4$ (a int$%4isi/(ina%i$4a49 $s i)/o%tant$ a/%$n4$% a %$ono$% $( int$%>s 7 $(5a(o% 4$ ot%os ti/os 4$ sa'$%$s o)o (os sa'$%$s %$(aiona4os on (a $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    17/193

    Si$n4o $( a)'i$nt$ #n (#&a%H o)/a%ti4o9 %$"#i$%$ "#$ s$a a'o%4a4o on8#nta)$nt$9 !ai$n4oon5$%&$% (as )i%a4as9 (as $s/$%anzas 7 (os ta($ntos 4$ a4a #no. En $s$ s$nti4o9 s$ 4$'$ $sti)#(a% $( t%a'a8o $n $"#i/o on (os 4$):s )i$)'%os 4$ (a o)#ni4a4. D$ $sta )an$%a9 s$ /#$4$ a/%$n4$% #nos on ot%os 7 #nos 4$ ot%os. A"#0 s$ /#$4$n i4$nti1ia% (os /%ini/ios 4$( soioXonst%#ti5is)oHI'04$)

     La estrate%ia de la comunidad de aprendi5aje se revela aquí particularmente

    apropiada, pues se apoya en una estructura formada por un %rupo de personas que se

    asocian en torno a un objetivo com;n de aprendi5aje, en una dinmica de dilo%o,

     para resolver un problema que los preocupa o para construir un proyecto com;n. Es

    un lu%ar de intercambio de ideas, de discusiones, de cooperación, de investi%ación

    colaborativa, de confrontaciones y de ne%ociaciones, en el cual se aprende uno de otro

     y uno con otro, complementndose para reali5ar conjuntamente un proyecto

     si%nificativo y pertinente en relación al conte6to cultural y socio7ambiental. Es un

    lu%ar en el cual se crean condiciones propicias para el desarrollo de un proceso de

    maduración colectiva y de transformación, en el cual cada uno se forma en tanto que

     prota%onista activo y responsable. O%$((ana9 *++*9 ita4o /o% Sa#5>9 *++6

    3. CORRIENTES EN LA EDUCACIÓN AMBIENTAL

    La E.A. !a s$i4o a#$s 4i5$%sos o%i&inan4o o%%i$nt$s 4$ a#$%4o a (as on4iion$s 4$ a4a%$&i3n 7 a (os s#8$tos in5o(#%a4os $n !a$%(a %$a(i4a49 a#n"#$ a4a #na /%$s$nta a%at$%0stias$s/$01ias no son )#t#a)$nt$ $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    18/193

    ,- "#$ !a$ %$1$%$nia a in1o%)a% o 4$ on4#i% a (as /$%sonas a in1o%)a%s$ so'%$ (os /%o'($)asa)'i$nta($s 7 s# %$so(#i3n.

    3.1.3 Sis)%ic&. #l ambiente como un sistema.

    S$ %$1i$%$ a (a i4$nti1iai3n 4$ (os 4i1$%$nt$s o)/on$nt$s 4$( sist$)a a)'i$nta( on s#s

    %$s/$ti5as int$%%$(aion$s 7 1(#8os /a%a t$n$% #na 5isi3n 4$ on8#nto on %it$%ios 4$ tota(i4a4 4$(sist$)a a)'i$nta(. S$ t%ata 4$ #n t%a'a8o int$%4isi/(ina%io "#$ /#$4a %$ono$% (a o)/($8i4a4 4$(os o'8$tos 7 1$n3)$nos $st#4ia4os.

    3.1.5 Cie)0ic&.  #l ambiente abordado con el rigor del -roceso cient"0ico.

    Esta o%%i$nt$ #'ia $( >n1asis $n $( /%o$so i$nt01io9 on $( o'8$ti5o 4$ a'o%4a% %$a(i4a4$s9 /%o'($)as a)'i$nta($s 7 o)/%$n4$%(os /a%a i4$nti1ia% s# a#sa X $1$to. B#sa 4$sa%%o((a% !a'i(i4a4$s 7 onoi)i$ntos %$(ati5os a (as i$nias 4$( a)'i$nt$9 a)/o 4$ in5$sti&ai3nint$%4isi/(ina%io 7 t%ans4isi/(ina%io.

    3.1.6 H-%&is)&.  a lectura umana del -aisae.

    Esta o%%i$nt$ ti$n$ o)o >n1asis (a 4i)$nsi3n !#)ana 4$( a)'i$nt$ 7 s$ #'ia $n (a int$%ai3n$nt%$ (a nat#%a($za 7 (a #(t#%a. E( a)'i$nt$ $s on$'i4o o)o #n )$4io 4$ 5i4a on s#s4i)$nsion$s $on3)ias9 !ist3%ias9 #(t#%a($s9 /o(0tias9 $st>tias9 $t.9 on #n &%an 5a(o% si)'3(io. S$ t%ata 4$ a/%$!$n4$% $( a)'i$nt$ a t%a5>s 4$( /aisa8$9 /$%o ino%/o%an4o $( )o4$(a4o /o% (a ati5i4a4 !#)ana o)o (a a%"#it$t#%a9 (o s$nso%ia( 7 (o %$ati5o.

    3.1.> M#r&")ic& # &7i#"ó/ic&.  a 2tica en la relación ombre 3 ambiente.

    S$ 1#n4a)$nta $n $( o%4$n >tio 4$ (a %$(ai3n 4$( !o)'%$ on $( a)'i$nt$. Consist$ $n 4$sa%%o((a% 5a(o%$s a)'i$nta($s /#$4$ s$% )$4iant$ #n 34i&o 4$ o)/o%ta)i$nto 1%$nt$ a( a)'i$nt$. S$ 4i%i&$

    a (a a4o/i3n 4$ #na )o%a( a)'i$nta(9 4$ (a &$n$%ai3n 4$ o)/$t$nias >tias 7 4$ (a onst%#i3n#n sist$)a 4$ 5a(o%$s /%o/io.

    3.' C#rrie)es e%er/e)es<

    3.'.1 H#"0s)ic&. 4n en0o/ue org5nico de las realidades ambientales.

    Esta o%%i$nt$ onsi4$%a tanto $( on8#nto 4$ (as )(ti/($s 4i)$nsion$s 4$ (as %$a(i4a4$s soio  a)'i$nta($s9 o)o (as 4i)$nsion$s 4$ (a /$%sona "#$ $nt%a $n %$(ai3n %$ati5a on $stas %$a(i4a4$s.D$ (a o)/($8i4a4 4$ s# s$% $n $( )#n4oH $n #n s$nti4o !o(0stio "#$ s$ %$1i$%$ a (a tota(i4a4 4$a4a s$%9 4$ a4a %$a(i4a4 7 a (a %$4 4$ %$(aion$s "#$ s#'7a$.

    3.'.' Bi#re/i#&"is)&. #l reconocimiento de la istoria natural y cultural de un territorio.

    Esta o%%i$nt$9 4$s4$ (a 'ioX%$&i3n onsi4$%a 4os $($)$ntos. Po% #na /a%t$9 s$ t%ata 4$ #n $s/aio&$o&%:1io 4$1ini4o ):s /o% s#s a%at$%0stias nat#%a($s "#$ /o% s#s 1%ont$%as /o(0tias9 7 /o% ot%a9s$ %$1i$%$ a #n s$nti)i$nto 4$ i4$nti4a4 $n (as o)#ni4a4$s !#)anas "#$ a((0 5i5$n9 $n %$(ai3n on$( onoi)i$nto 4$( )$4io 7 $( 4$s$o 4$ a4o/ta% )o4os 4$ 5i4a "#$ ont%i'#7an a (a 5a(o%izai3n4$ (a o)#ni4a4 nat#%a( 4$ (a %$&i3n.

    18

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    19/193

    3.'.+ Pr47ic&. A-render, aciendo.

    E( >n1asis 4$ $sta o%%i$nt$ s$ $n#$nt%a $n $( a/%$n4iza8$ $n (a ai3n9 /o% (a ai3n 7 /a%a )$8o%a% (a ai3n. Est$ a/%$n4iza8$ in5ita a (a %$1($ Ec#e!-c&ció. #l ambiente como crisol de desarrollo -ersonal.

    Esta o%%i$nt$ '#sa a/%o5$!a% (a %$(ai3n on $( a)'i$nt$ 5ista 4$s4$ $( 4$sa%%o((o /$%sona(1#n4a)$nta4o $n atos si&ni1iati5os 7 %$s/onsa'($s. S$ /$%i'$ $( a)'i$nt$ o)o #na $s1$%a 4$int$%ai3n /a%a (a $oX 1o%)ai3n o /a%a (a $oX onto&>n$sis

    3.'.>.1 L& ec# #r%&ció.La 1o%)ai3n s$ a%ti#(a $n to%no a t%$s )o5i)i$ntos La soia(izai3n9 (a /$%sona(izai3n 7 (a$o(o&izai3n

    ●  a etero' 0ormación6  s$ %$1i$%$ a #na $4#ai3n a)/(ia)$nt$ 4o)inant$ "#$ 5i$n$ 4$ (os!o)'%$s9 4$ (os /a4%$s9 4$ (os s$)$8ant$s o 4$ (a instit#i3n $so(a%.

    ●  a auto' 0ormación6 $s #na to)a 4$ ont%o( /o% /a%t$ 4$( /%o/io in4i5i4#o %$s/$to a s# 1o%)ai3n.

    19

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    20/193

    ●  a eco' 0ormación6 s$ %$1i$%$ a (a 1o%)ai3n /$%sona( "#$ $( s#8$to %$i'$ 4$( a)'i$nt$ 10sio. ...Q.“El medio ambiente nos forma, nos deforma y nos transforma, al menos tanto como nosotros lo

     formamos, lo deformamos, lo transformamos

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    21/193

    La /$4a&o&0a 4$'$ %$o%i$nta%s$ ant$ $( #$stiona)i$nto "#$ a'%$ (a %isis a)'i$nta( so'%$ (asi$nias onstit#i4as 7 $( onoi)i$nto 4isi/(ina%io9 /%o4#i% 7 4i1#n4i% (os n#$5os sa'$%$s 7onoi)i$ntos "#$ !a'%:n 4$ /$%)iti% (a onst%#i3n 4$ #na n#$5a o%&anizai3n soia( %$s/$t#osa4$ (a nat#%a($za. Esto i)/(ia (a %$5isi3n 4$ (os )>to4os /$4a&3&ios9 no s3(o $n 1#ni3n 4$ (ason4iion$s soia($s 4$ a$so a (a $ns$@anza 7 4$ (as %$(aion$s 4$ 4o)inai3n "#$ s$ $8$%$n a

    t%a5>s 4$ (a t%ans)isi3n 4$ sist$)as 4$ onoi)i$nto 7 4$ sa'$%$s9 sino ta)'i>n 4$ (os n#$5os /a%a4i&)as on$/t#a($s 7 (os 5a(o%$s "#$ ani)an (a %$onst%#i3n 4$( )#n4o9 $n (a /$%s/$ti5a4$ (a o)/($8i4a4 7 4$ (a s#st$nta'i(i4a4. La /$%s/$ti5a a)'i$nta( 4$( onoi)i$nto a'%$ 50as /a%a$nt$n4$% (a a%ti#(ai3n 4$ (os 4i1$%$nt$s /%o$sos 7 $s1$%as 4$ %aiona(i4a4 "#$ onstit#7$n (a%$a(i4a4 so'%$ (a "#$ at#a)os $n (a 5i4a oti4iana 7 "#$ a1$tan (as on4iion$s 4$ $sa% Co(( ,9 #an4o

    $sta'($$ "#$ #n )o4$(o /$4a&3&io int$nta 4a% %$s/#$stas9 o)o )0ni)o9 a (as sii$nt$s /%$ntas /a%a "#> $ns$@a%9 "#> $ns$@a%9 #:n4o $ns$@a%9 3)o 7 on "#> $ns$@a%9 "#$ aontin#ai3n s$ 4$s%i'$n

    ● La /%i)$%a /%$nta /a%a "#> $ns$@a% int$nta 4a% %$s/#$sta a (os 1in$s 7 (as int$nion$s$4#ati5as $( /%o'($)a $s$nia( 4$ to4a $4#ai3n $s %$so(5$% (a /%$nta $n to%no a( ti/o 4$!o)'%$ 7 4$ soi$4a4 "#$ s$ "#i$%$ ont%i'#i% a 1o%)a%. Esta /%$nta /$%)it$ 4$1ini% (os /%o/3sitos7 (os 1in$s 4$ (a $4#ai3n.

    ● En (a s$n4a /%$nta "#> $ns$@a%9 s$ 4$'$ t$n$% $n #$nta "#$ a( %$1$%i%s$ a (os ont$ni4os9 $sn$$sa%io !a$%(o $n s#s t%$s 4i)$nsion$s (a on$/t#a(9 (a atit#4ina(9 7 (a /%o$4i)$nta(.

    ● La t$%$%a /%$nta #:n4o $ns$@a% ti$n$ "#$ 5$% on (a s$($i3n 4$ onoi)i$ntos9 (a 4$1inii3n4$ s# a%:t$% $ i)/o%tania9 s# $st%#t#%a $n 1o%)a 4$ ont$ni4os9 "#$ 4$'$n s$% $( %$s#(ta4o 4$%it$%ios 4$ s$#$niai3n 4$ o&niti5a.

    ● R$s/$to a (a #a%ta /%$nta9 3)o 7 on "#> $ns$@a% %$n$ a (as ant$%io%$s "#$ /a%a s#1#n4a)$ntai3n s$ 4$'$n a #n )o4$(o 4i4:tio9 )o4$(o "#$ /%$1$%$nt$)$nt$ int$nt$ 4a% so(#i3n a(as (ti)as 4os /%$ntas.

    Esto si&ni1ia "#$ (as /$%sonas $na%&a4as 4$ (a 1o%)ai3n 4$'$n onsi4$%a% 4$s4$ (a a%at$%0stias#%%i#(a%$s 4$( )o4$(o 4$ 1o%)ai3n9 !asta $( )o4$(o 4i4:tio a s$i% 4$/$n4i$n4o 4$ 3)o $st$

    s$ a%ti#($ on $( )o4$(o /$4a&3&ioH Cita4o /o% JJB9 *++9 /.-6.

    A 1in 4$ ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    22/193

    a%at$%iza /o%"#$ $( 1ai(ita4o% t%ans)it$ onoi)i$ntos 7 no%)as #(t#%a()$nt$ a$/ta4os 7 s$$s/$%a "#$ /%o4#to 4$ $sto $( /a%tii/ant$ 4$( /%o$so onoza (os onoi)i$ntosH 7 onoza (asno%)asH 7 $n tanto "#$ $( ato $4#ati5o s$ on$nt%a $n 4ita%H9 s$ onsi4$%a "#$ (a )$nt$ 4$ (os /a%tii/ant$s 4$( /%o$so $s #n ta'($%o '(ano ant$s 4$ (a inst%#i3n. To4as (as 4isi/(inas s$ /#$4$n $ns$@a% sii$n4o i4>ntias )$to4o(o&0as 4$sta:n4os$ $st%at$&ias o)o $s 4$( )>to4o i$nt01io9 as/i%a a (a o't$ni3n 4$ #n ($na8$ i$nt01io#n05oo. Es 4$i% (a i$nia a/(ia4a a (a ons$%5ai3n 4$( a)'i$nt$. in5$sti&a4o%$s

    +.3 Pe!&/#/0& !e "& Li$er&ció<

    P%o/on$ (a 1o%)ai3n 4$ s#8$tos %0tios "#$ on4#zan a #n /%o$so 4$ oni$ntizai3n 4$ s#on4ii3n soia( /a%a s$% (#$&o (os ato%$s "#$ 5an a t%ans1o%)a% (a %$a(i4a4. Conoi4a o)o /$4a&o&0a %0tia9 s# 1ina(i4a4 $s ont%i'#i% a (a t%ans1o%)ai3n 4$ s#8$tos $n 1#ni3n 4$ 5ision$s 4$1#t#%o "#$ so'%$/as$n (a $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    23/193

    S$ 5in#(a a (as i4$as 4$( $o(o&is)o "#$ /(ant$a $nt%$ ot%as #$stion$s $( 4$sa%%o((a% aion$s "#$t%asi$n4an a( ons$%5aionis)o9 $stas aion$s a( int$&%a%s$ on (a /$4a&o&0a ti$n$n o)o o'8$tot%ans1o%)a% (a $4#ai3n. La $o/$4a&o&0a9 %$to)a as/$tos 4$ (a s#st$nta'i(i4a4 $nt$n4i4a o)o#na 5isi3n "#$ $nt%a (a at$ni3n $n (as int$%aion$s on $( a)'i$nt$ 7 $n (a /$%t$n$nia 4$( s$% !#)ano a (os /%o$sos /(an$ta%ios "#$ /$%)it$n (a ontin#i4a4 4$ (a 5i4a. F(o%$s9 /.

    III. APRENDIA,E SIGNIFICATI8O CONSTRUCTI8ISMO

    1. CONCEPTO

    E( a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o $s sin ninna 4#4a $( $5$nto ):s i)/o%tant$ 4$ (a $4#ai3n9 4$ $st$s$ /a%t$ /a%a &a%antiza% #na $st%#t#%a o&nositi5a9 %0tia 7 /%o1#n4a9 $s #na t$o%0a /sio(3&ia /o%"#$ s$ o#/a 4$ (os /%o$sos )is)os "#$ $( in4i5i4#o /on$ $n 8#$&o /a%a a/%$n4$%. D$s4$ $sa /$%s/$ti5a ...Q /on$ $( >n1asis $n (o "#$ o#%%$ $n $( a#(a #an4o (os $st#4iant$s a/%$n4$n $n (anat#%a($za 4$ $s$ a/%$n4iza8$ $n (as on4iion$s "#$ s$ %$"#i$%$n /a%a "#$ >st$ s$ /%o4#za $n s#s

    %$s#(ta4os 79 ons$#$nt$)$nt$9 $n s# $5a(#ai3nH A#s#'$(9 ,=. Es #na t$o%0a 4$ a/%$n4iza8$ /o%"#$ >sa $s s# 1ina(i4a4. La T$o%0a 4$( A/%$n4iza8$ Si&ni1iati5o a'o%4a to4os 7 a4a #no 4$ (os$($)$ntos9 1ato%$s9 on4iion$s 7 ti/os "#$ &a%antizan (a a4"#isii3n9 (a asi)i(ai3n 7 (a %$t$ni3n4$( ont$ni4o ...Q9 4$ )o4o "#$ a4"#i$%a si&ni1ia4o /a%a $( )is)oH. Ro4%0$z9 M9 *++69 /.,

    Esto on#$%4a on (a %$1($

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    24/193

    a#)#(ai3n. Una 4$ (as %a0$s ):s i)/o%tant$s 4$( onst%#ti5is)o 1#$ (a Psio(o&0a 4$ (aG$sta(t9 4$sa%%o((a4a $n A($)ania a /%ini/ios 4$( si&(o [[. S$&n (os si3(o&os 4$ (a G$sta(t9a/%$n4$)os #an4o o)/%$n4$)os $( a/%$n4iza8$ onsist$ $n a/%$n4$% a /$%i'i% (os $($)$ntos 4$#na sit#ai3n 7 4$s#'%i% s# o%&anizai3n 7 $st%#t#%a. E( onoi)i$nto9 /#$s9 no s$ &$n$%a /o% #naa4ii3n o asoiai3n 4$ $($)$ntos9 sino /o% #na %$$st%#t#%ai3n 4$ (os )is)os "#$ ($s on1i$%$ #n

    s$nti4o #nita%io 7 si&ni1iati5oH Sa)/as#a(9 G. *++69 /.2.

    En (a o'%a 4$ Pia&$t9 /%$#%so% 4$( onst%#ti5is)o9 son $s/$ia()$nt$ i)/o%tant$s s# )o4$(o 4$$s 4$ (a $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    25/193

    ono$% $s #n /%o$4i)i$nto 4$ %$o%&anizai3n9 $n $( "#$ #a("#i$% ont$ni4o no s$ ino%/o%a ta(o)o a/a%$$9 sino "#$ s$ int$&%a $n $( sist$)a 4$ i4$as /%$$)ia9 o)o a1i%)a Mo%0n , $( )#n4oo)o !o%izont$ 4$ %$a(i4a4 ):s 5asto9 a'i$%to ):s a((: a( in1inito /o%"#$ to4o $osist$)a /#$4$

    25

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    26/193

    5o(5$%s$ sist$)a a'i$%to 4$nt%o 4$ ot%o $osist$)a ):s 5asto9 $t. as0 $s "#$ (a noi3n 4$$osist$)a9 4$ a&%an4a)i$nto $n a&%an4a)i$nto9 s$ $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    27/193

    ● Los /%o$sos 4$ $ns$@anza 7 a/%$n4iza8$H Ca%5a8a( M9 *++9 /.=.

    '. DIDÁCTICA EDUCACIÓN AMBIENTAL

    La 4i4:tia 4$ (a E.A. /a%a $( 4$sa%%o((o sost$ni'($ 4$'$ o%i$nta% (os /%ini/ios "#$ $na#$n (a

    4i%$i3n 4$( /%o$so 4$ $ns$@anzaXa/%$n4iza8$ a 1in 4$ o)/%$n4$% $n to4a s# o)/($8i4a4 (os /%o'($)as a)'i$nta($s 4$ (a >/oa ont$)/o%:n$a9 (a 's"#$4a 4$ so(#i3n $n $( 4$sa%%o((osost$ni'($9 4$t$%)inan4o (a 4in:)ia 4$ to4os s#s o)/on$nt$s 7 (a %$(ai3n on (os /%ini/a($sont$)ia 4$ (osont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    28/193

    '.+ M#!e"# &c)i*is)&

    A@o t%as a@o9 (as at#aion$s 4$ E.A. "#$ s$ /%$s$ntan $n 8o%na4as 7 $n )at$%ia($s 4$ to4o ti/o /%$s$ntan #n )is)o /at%3n9 $( ati5is)o 4$ 1o%)a "#$ /o4%0a)os 4$i% "#$ >st$ $s $( )o4$(o ):sa%at$%0stio 4$ (a /%:tia 4$ (a E.A9 a /$sa% 4$ (as /%o/#$stas %$no5a4o%as at#a($s 4$ (ost$3%iosH. En $st$ )o4$(o s$ so'%$5a(o%a $( 5a(o% 4$ (a $)ia 4$ (os ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    29/193

    ●  La coevolución E( a)'io $n a"#$((os sist$)as $n (os "#$ (a a#toXo%&anizai3n 4$ #nos 5a asoia4aa (a a#toXo%&anizai3n 4$ ot%os 4$ 1o%)a "#$ !a7 a#tono)0a $n (a )$4i4a $n "#$ ta)'i>n !a74$/$n4$nia.

    +. MEDIOS DIDÁCTICOST$ni$n4o $n #$nta "#$ (a 4i4:tia a/o%ta (os inst%#)$ntos /a%a (a ai3n $4#ati5a9 $s 5ia'($a'o%4a% (a a$/i3n so'%$ $( ont$&ios9 "#$ /#$4$n i% 4$s4$ inst%#)$ntos s$ni((os9!asta #na on8#&ai3n 4$ !$%%a)i$ntas %$#ni4as $n #n on8#nto int$%4$/$n4i$nt$ 4$ /$4a&o&0a94i4:tia9 inst%#)$ntos 7 a/o7os9 #7a int$&%ai3n /$%)it$ on$ta% on (os t%$s 5>%ti$s9a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o9 /$nsa)i$nto %0tio 7 t%ans1o%)ai3n #(t#%a(9 (o "#$ s$ $n)a%a $n (a4$1inii3n 4$ Conaa *++ #an4o sosti$n$ "#$ E( )at$%ia( 4i4:tio9 (4io o in1o%)ati5o $s#n )$4io o inst%#)$nto "#$ a/o7a $n $( /%o$so 4$ $ns$@anzaXa/%$n4iza8$9 $n (a )$4i4a $n "#$ '#sa $( o'8$ti5o 4$ '%in4a% in1o%)ai3n 7 /%$s$nta%(a 4$ )an$%a ):s at%ati5a /a%a o%i$nta% $(4$sa%%o((o 4$ on4#tas o !:'itos 4i%i&i4os a (a s#st$nta'i(i4a4Q. Es #na !$%%a)i$nta1#n4a)$nta( 4$ a/o7o a (as ati5i4a4$s 4$ $4#ai3n no 1o%)a(H /.*

    +.' Esce&ri#s *i*#s !e &pre!i2&(e

    T$ni$n4o $n #$nta "#$ 4$nt%o 4$ (os $s$na%ios /$4a&3&ios s$($iona4os /a%a $sta in5$sti&ai3ns$ $n#$nt%an $s$na%ios 5i5os 4$ a/%$n4iza8$9 s$ to)a $( on$/to 4$s4$ (a in5$sti&ai3n !$!aso'%$ $( t$)a /o% D$(&a4o9 A. *+,+ Los Es$na%ios Vi5os 4$ A/%$n4iza8$ son $s/aios 4$nt%o 4$#n t$%%ito%io o)/#$sto /o% $($)$ntos 10sios9 'io(3&ios 7 soia($s (a%a)$nt$ 4i1$%$nia4os9"#$ int$%atan on (as 4in:)ias 4$ /%o4#i3n. A t%a5>s 4$ (os EVA s$ '#saQ %$a(iza% (a

    29

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    30/193

    i4$nti1iai3n9 a%at$%izai3n9 an:(isis9 o)/%$nsi3n 7 t%ans1o%)ai3n 4$ 4i!as %$(aion$s. Es #n$s/aio 4$ 4is#si3n 4$ (as 4in:)ias /%o/ias "#$ /%$s$nta #n t$%%ito%io "#$ a%ti#(a $(onoi)i$nto 4$ to4os (os ato%$s "#$ in1(#7$n $n >( 7 &$n$%a $st%at$&ias /a%a 4a%($ #na4in:)ia onsi$nt$ "#$ /%o5$n&a 4$( $8$%iio 4$ /%a !a$% 7 3)o

    30

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    31/193

    int$%/%$ta% s#s int$%aion$s. En $s$ o%4$n 4$ i4$as /a%a s$% $1ia$s o)o !$%%a)i$ntas 4i4:tias9(as $%$z9 D0az9 E!$5a%%0a9 Mo%$nt0n 7 C#$sta9 ,9 $n $( $nt$n4i4o"#$ (o "#$ s$ !a$ s$ %$ti$n$ ):s 7 )$8o% "#$ (o "#$ si)/($)$nt$ s$ 5$. En $1$to9 $( >nios9 as0 o)o &$n$%a% %$1($nia9 ont$ni4os $i)/($)$ntaion$s 4$ !$%%a)i$ntas9 inst%#)$ntos9 $s$na%ios 7 (a ins$%i3n 4$ n#$5as !$%%a)i$ntasin1o%):tias9 t$ni$n4o o)o %$s#(ta4os #na )a7o% 4i5$%si4a4 7 /o% ons$#$nia9 #na )a7o% o)/($8i4a4. La $5a(#ai3n $s #n /%o$so sist$):tio 4$ i4$nti1iai3n9 %$o($i3n 7 t%ata)i$nto4$ 4atos so'%$ $($)$ntos 7 !$!os /%$5ia)$nt$ s$($iona4os9 (a $5a(#ai3n 4$ (os )at$%ia($s4i4:tios 4$'$ onsi4$%a% $( ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    32/193

    ● Accesi$i"i!&!stos /#$4an 4$sa%%o((a%s$9 %$$%9 )$4iant$ (aat%i'#i3n 4$ si&ni1ia4os "#$ a%at$%iza a( a/%$n4iza8$ si&ni1iati5oH Cita4o /o% Ai(a%9 I. $t a(.*+,69 /.=.

    ● C#*eci#es

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    33/193

    )ani1$stai3n s$nsi'($ ):s $sta'($ 7 ):s 1#$%t$ $n (a 4$1inii3n 4$ (a i)a&$n 4$( /aisa8$9 (o 5is#a(a4"#i$%$ #n 5a(o% /%$/on4$%ant$ 1%$nt$ a (os ot%os s$nti4os9 /$%o $stos 5an si$)/%$ (i&a4os a >( $nin1(#$nia )#t#a (os s$nti4os $st:n 0nti)a)$nt$ int$%on$ta4os9 (a i)a&inai3n 5is#a( 4o)ina $( /$nsa)i$nto oi4$nta(9 /$%o $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    34/193

    4$t$n$% s# $8$#i3n /a#sa9 %$/%o4#i%9 4$t$n$%9 a4$(anta%9 $t>t$%a9 /$%o $so no i)/(iaint$%ai3nH Va#&!an9 *++*9 ita4o M>n4$z9 V9 $t a(. *++9 /.2.

    ● Hiper*0c-"#< Pa%a a'o%4a% $st$ on$/to9 $s i)/o%tant$ %$)iti%s$ a( on$/to 4$ !i/$%t$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    35/193

    S$ t%ata 4$ 4ota% (os in4i5i4#os on $( onoi)i$nto n$$sa%io /a%a o)/%$n4$% (os /%o'($)asa)'i$nta($s (as o/o%t#ni4a4$s /a%a 4$sa%%o((a% (as !a'i(i4a4$s n$$sa%ias /a%a in5$sti&a% 7 $5a(#a% (a 1o%)ai3n 4is/oni'($ so'%$ (os /%o'($)asH CAR9 s19 /.*+

    8isió<

    La Po(0tia Naiona( 4$ E4#ai3n A)'i$nta( 4$( n#$5o )i($nio nos i)/on$ o)o 5isi3n9 (a1o%)ai3n 4$ n#$5os i#4a4anos 7 i#4a4anas >tios 1%$nt$ a (a 5i4a 7 1%$nt$ a( a)'i$nt$9%$s/onsa'($s $n (a a/ai4a4 /a%a o)/%$n4$% (os /%o$sos "#$ 4$t$%)inan (a %$a(i4a4 soia( 7nat#%a(. D$ ia( 1o%)a $n (a !a'i(i4a4 /a%a int$%5$ni% /a%tii/ati5a)$nt$9 4$ )an$%a onsi$nt$ 7%0tia $n $sos /%o$sos a 1a5o% 4$ #nas %$(aion$s soi$4a4Xnat#%a($za $n $( )a%o 4$ #n 4$sa%%o((osost$ni'($9 4on4$ (os as/$tos 4$ (a 'io4i5$%si4a4 7 (a 4i5$%si4a4 #(t#%a( 4$ (as %$&ion$s s$a (a 'as$4$ (a i4$nti4a4 naiona(. La E4#ai3n A)'i$nta( o)o /%o/iia4o%a 4$( 4$sa%%o((o sost$ni'($4$'$%: on%$ta%s$ $n $tia a)'i$nta( $n $( Dist%ito Ca/ita(9 "#$ $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    36/193

    ` Fo%ta($$% (a /%o4#i3n 7 4i5#(&ai3n 4$ onoi)i$nto a /a%ti% 4$ (a in5$sti&ai3n 7 (asist$)atizai3n 4$ $n1asis a)'i$nta( "#$ s$ 4$sa%%o((a 4$s4$ $sta a#(a $s $( aa o)o %$s$%5o%io 4$ 5i4a. M$4iant$%$o%%i4os 7 4i1$%$nt$s ati5i4a4$s (4ias 7 /$4a&3&ias s$ ana(iza (a i)/o%tania 4$( %$#%so!04%io 7 (os !#)$4a($s o)o $osist$)as "#$ '%in4an 'i$n$s 7 s$%5iios a)'i$nta($s. S#s5isitant$s ti$n$n ontato 4i%$to on (a 4i5$%si4a4 4$ 1(o%a 7 1a#na $s/$ia()$nt$ a5$s a#:tias /%o/ias 4$ $st$ ti/o 4$ $osist$)a &$n$%an4o %$1($n (a $st%#t#%a 7

    o)/osii3n 4$ (a 5$&$tai3n a#:tia /%$s$nt$ $ i4$nti1ia% (as $s/$i$s a%'3%$as "#$ o)/on$n s#%on4a !i4%:#(ia. !tt/;;a)'i$nt$'o&ota.&o5.o;a#(asXa)'i$nta($s

    1.' A-"& A%$ie)&" !e" P&r-e Ec#"ó/ic# Dis)ri)&" !e M#)&K& Mir&!#r L#s Ne*&!#s.L#c&"i2&ció< a%%$%a A No ,6-X-+ S#'a

    S# 4is$@o #%'an0stio $st: /$nsa4o $n (a os)o&on0a )#isa9 /o% (o "#$ #$nta on /(azas9a)inos9 /(azo($tas 7 o'$(isos on no)'%$s a(#si5os a $sta #(t#%a. Po% s# $n1asis t$):tio 4$ $sta A#(a. Ot%os t$)as 4$ i)/o%tania "#$ s$ a'o%4an 4$s4$ (as aion$s 4$

    $4#ai3n a)'i$nta( son 4i5$%si4a4 #(t#%a(9 t$%%ito%io9 %$si4#os s3(i4os9 a)'i$nt$ sano 7 aa.!tt/;;a)'i$nt$'o&ota.&o5.o;a#(asXa)'i$nta($s

    1.+ A-"& A%$ie)&" !e" P&r-e Ec#"ó/ic# Dis)ri)&" !e M#)&K& P&r-e E)re-$esL#c&"i2&ció

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    37/193

    >n1asis a)'i$nta( !a$ %$1$%$nia a (a 'io4i5$%si4a49 a t%a5>s 4$ $((a9 s$ a'o%4an t$)as o)o (osEosist$)as Est%at>&ios 4$ Bo&ot:9 an:(isis 4$ 4i1$%$nt$s o)#ni4a4$s 7 $s/$i$s 5$&$ta($s9i)/o%tania 4$ ons$%5a% 7 /%ot$&$% (os %$#%sos nat#%a($s9 $nt%$ ot%os. As0 )is)o9 s$ &$n$%an%$1($n1asis 4$ $sta A#(a A)'i$nta( !a$ %$1$%$nia a(t$)a 4$ (os $%%os o%i$nta($s. A /a%ti% 4$ %$o%%i4os t$):tios 7 ta(($%$s /$4a&3&ios s$ a'o%4a (a!isto%ia 4$ on1o%)ai3n 4$( 'a%%io 7 (a ant$%a9 (a i)/o%tania 4$ (os $%%os9 $( %$onoi)i$nto 7a/%o/iai3n 4$( t$%%ito%io 7 $( onoi)i$nto 7 /%$s$%5ai3n 4$ (a 1(o%a 7 (a 1a#na /%o/ia 4$ $st$$osist$)a. E( A#(a A)'i$nta( #$nta on #n tn$( s#'t$%%:n$o \&a($%0a 4$ 4%$na8$\ "#$ at%a5i$sa#n s$&)$nto 4$( $%%o 4on4$ s$ /#$4$ ono$% (as 4i1$%$nt$s ti/os 4$ s#$(os9 (as on1o%)aion$s&$o(3&ias 7 (os a#01$%os s#'t$%%:n$os a((0 /%$s$nt$s. C#$nta on $tio9 a t%a5>s 4$ (ain5$sti&ai3n i$nt01ia9 (a t%ans1$%$nia t$no(3&ia 7 (a $4#ai3n a)'i$nta(.

    8isió

    En *+,= $( JJB s$%: %$onoi4o naiona( $ int$%naiona()$nt$ o)o #n $nt%o 4$ in5$sti&ai3ni$nt01ia a%ti#(a4o on #ni5$%si4a4$s 7 $nt%os 4$ in5$sti&ai3n a ni5$( int$%naiona( "#$ a/(ia

    (os %$s#(ta4os on '$n$1iio soia(9 (o&%an4o "#$ (a /o'(ai3n a#)$nt$ s# a/ai4a4 /a%a !a$% #n#so sost$ni'($ 4$ (a 4i5$%si4a4 5$&$ta( 7 &$n$%an4o o/ion$s /a%a a(anza% (os '$n$1iios 4$(4$sa%%o((o !#)ano sost$ni'($. D$ $sta )an$%a (os !a'itant$s /o4%:n 5a(o%a% (a 'io4i5$%si4a4 o)o#n so/o%t$ /a%a (a 5i4a 7 s$ /o4%:n o)/%o)$t$% on (a ons$%5ai3n 4$ (a )is)a.!tt/;;WWW.8''.&o5.o;

    +. MALOA

    37

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    38/193

    L#c&"i2&ció< C%a. =4 *6AX-,9 Bo&ot:

    Ins/i%a4os $n (as )a(oas in40&$nas9 s$ 1#n43 #n (#&a% 4$ $n#$nt%o 7 %$i)i$nto /a%a (ao)#ni4a4 %$a4o o)o bCo%/o%ai3n Ma(o?a &%aias a (a iniiati5a 4$ (a Asoiai3n Co(o)'iana /a%a $( A5an$ 4$ (a Ci$nia ACAC 7 a( a/o7o 4$( D$/a%ta)$nto A4)inist%ati5o 4$ Ci$nia9T$no(o&0a $ Inno5ai3n Co(i$nias9 4$( Instit#to Dist%ita( 4$ C#(t#%a 7 T#%is)o IDCT9 4$ (aO%&anizai3n A%4i(a L#($ 7 4$ )(ti/($s a(ia4os 4$ (os s$to%$s /'(io 7 /%i5a4o.

    P%i)$% C$nt%o Int$%ati5o 4$ Ci$nia 7 T$no(o&0a 4$ Co(o)'ia O1%$$ $s/aios on $s 4$( 4is$@o 4$ $st%at$&ias int$&%a($s9 as$%ti5as 7 %$ati5as 4$(onoi)i$nto.

    Misió

    Cont%i'#i% a (a A/%o/iai3n Soia( 4$ (a Ci$nia9 (a T$no(o&0a 7 (a Inno5ai3n9 &$n$%an4o /asi3n /o% $( a/%$n4iza8$ 7 $( onoi)i$nto9 /a%a (a 1o%)ai3n 4$ i#4a4anos %0tios9 /%oati5os 7onsi$nt$s 4$ s# t%as$n4$nia $n (a 5i4a oti4iana 7 $( 4$sa%%o((o soia(9 $on3)io 7 #(t#%a(o(o)'iano.

    8isió

    A/o%ta% si&ni1iati5a)$nt$ a( $n%i"#$i)i$nto 4$ (a #(t#%a o(o)'iana a t%a5>s 4$ (a &$n$%ai3n4$ onoi)i$nto 7 4$ (a A/%o/iai3n Soia( 4$ (a Ci$nia9 (a T$no(o&0a 7 (a Inno5ai3n. LaCo%/o%ai3n $s #na o%&anizai3n 'asa4a $n /%ini/ios 7 5a(o%$s >tios9 %$onoi4a $n $( :)'itonaiona( $ int$%naiona(9 on #na $st%#t#%a 1inani$%a s3(i4a 7 #n $"#i/o !#)ano a(ta)$nt$a(i1ia4o 7 a/asiona4oH !tt/;;WWW.)a(o?a.o%& 3. MUSEOS DE LOS NIQOS

    L#c&"i2&ció

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    39/193

    a/%$n4iza8$9 a t%a5>s 4$ )$to4o(o&0as "#$ s$ 1#n4a)$ntan $n $( #so 4$ !$%%a)i$ntas o)o $( 8#$&o9(a 4is#si3n ati5a 7 (a $s 4$$#tio9 4$'i4o a "#$ nos /$%)it$ onsi4$%a% (as 4i1$%$nt$s $s1$%as ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    40/193

    at$&o%izan4o (os $s$na%ios in5$sti&a4os $n %az3n a s# ont$s 4$$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    41/193

    3. Is)r-%e)# p&r& "& rec#"ecció !e !&)#s

    Est$ inst%#)$nto 1#$ i)/($)$nta4o 7 4i(i&$nia4o $n (os $s$na%ios int$%5$ni4os /a%a $( t%a'a8o 4$ in5$sti&ai3n9 /a%a (os an:(isis 4$ %$s#(ta4os s$ )#$st%a1%aiona4o 4$ a#$%4o a (a a)/(it#4 4$ (as !$%%a)i$ntas 4$nt%o 4$ (os )onta8$s 7 (os %$s#(ta4os 4$ 5a(o%ai3n s$ $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    42/193

    8. RESULTADOSA ontin#ai3n s$ /%$s$ntan (os %$s#(ta4os 4$ (a %$o($i3n 4$ 4atos 4i(i&$nia4os a t%a5>s 4$( inst%#)$nto 4is$@a4o /a%a ta( 1in

    1. A-"&s A%$ie)&"es &!%iis)r&!&s p#r "& SDA<

     )atri5 . +escripción de los recorridos interpretativos del aula ambiental $E+)E 

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    43/193

    9abla . =aloración de los recorridos interpretativos del aula ambiental $E+)E 

    2

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    44/193

     )atri5 4. +escripción de los recorridos interpretativos del aula ambiental (>'&9&)&

    3

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    45/193

    9abla 4. =aloración de los recorridos interpretativos del aula ambiental (>'&9&)&

    4

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    46/193

     )atri5 -. +escripción de los recorridos interpretativos del aula ambiental $)# 

    5

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    47/193

    9abla -. =aloración de los recorridos interpretativos del aula ambiental $)# 

    6

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    48/193

     )atri5 3. +escripción de los recorridos interpretativos del aula ambiental $E+?()L

    7

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    49/193

    9abla 3. =aloración de los recorridos interpretativos del aula ambiental $E+?()L

    8

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    50/193

     )atri5 /. +escripción del jue%o didctico !oncéntrese &mbiental 

    9

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    51/193

    9abla /. =aloración del jue%o didctico !oncéntrese &mbiental 

    10

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    52/193

     )atri5 2. +escripción del 9eatrino de Educación &mbiental 

    11

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    53/193

    9abla 2. =aloración del 9eatrino de Educación &mbiental 

    12

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    54/193

    '. ,&r!0 B#)4ic# ,#s Ce"es)i# M-)is ,B,CM<

     )atri5 . +escripción de las herramientas de colecciones @A

    13

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    55/193

     )atri5 1. +escripción de las herramientas de colecciones @4A

    14

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    56/193

     )atri5 B. +escripción de las herramientas de colecciones @-A

    15

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    57/193

     )atri5 0. +escripción de las herramientas de colecciones @3A

    16

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    58/193

    9abla . =aloración de la herramienta !olecciones

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    59/193

     )atri5 . +escripción de las herramientas de Cardín &%roecoló%ico

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    60/193

    9abla 1. =aloración de la herramienta Cardín &%roecoló%ico

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    61/193

     )atri5 4. +escripción de las herramientas de "nfo%rafía didctica

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    62/193

    9abla B. =aloración de la herramienta "nfo%rafía +idctica

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    63/193

     )atri5 -. +escripción de las herramientas de Ener%ías &lternativas

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    64/193

    9abla 0. =aloración de las herramientas de Ener%ías &lternativas

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    65/193

     )atri5 -. +escripción de las herramientas de ?errambiente @A

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    66/193

     )atri5 3. +escripción de las herramientas de ?errambiente @4A

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    67/193

     )atri5 /. +escripción de las herramientas de ?errambiente @3A

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    68/193

    9abla . =aloración de las herramientas de ?errambiente

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    69/193

    +. MUSEO DE CIENCIA TECNOLOG:A MALOA<

     )atri5 2. +escripción de la e6hibición interactiva 8as #atural, una e6periencia se%ura.

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    70/193

    9abla 4. =aloración de la e6hibición interactiva 8as #atural, una e6periencia se%ura.

    2

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    71/193

     )atri5 . +escripción de la e6hibición interactiva 9u Localidad 

    3

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    72/193

    9abla -. =aloración de la e6hibición interactiva 9u Localidad.

    4

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    73/193

     )atri5 1. +escripción de la ruta peda%ó%ica *iodiversidad.

    5

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    74/193

    9abla 3. =aloración de la ruta peda%ó%ica *iodiversidad.

    6

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    75/193

     )atri5 B. +escripción de la ruta peda%ó%ica =ida -20D, descubre tus orí%enes.

    7

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    76/193

    9abla /. =aloración de la ruta peda%ó%ica =ida -20D, descubre tus orí%enes.

    8

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    77/193

     )atri5 40. +escripción de la ruta peda%ó%ica Fué rayos es lo que sabemosG

    9

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    78/193

    9abla 2. =aloración de la ruta peda%ó%ica Fué rayos es lo que sabemosG

    10

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    79/193

    3. MUSEO DE LOS NIQOS<

     )atri5 4. +escripción de la ruta peda%ó%ica )undo =e%etal 

    11

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    80/193

    9abla . =aloración de la ruta peda%ó%ica )undo =e%etal 

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    81/193

     )atri5 44. +escripción de la ruta peda%ó%ica )undo )inero.

    2

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    82/193

    9abla 1. =aloración de la ruta peda%ó%ica )undo

     )inero

    3

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    83/193

     )atri5 4-. +escripción de la ruta peda%ó%ica )etamorfosis de los residuos

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    84/193

    9abla B. =aloración de la ruta peda%ó%ica )etamorfosis de los residuos.

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    85/193

    8. ANÁLISIS DE RESULTADOS

    1. Esce&ri# pe!&/ó/ic#< A#(as A)'i$nta($s a4)inist%a4as /o% (a SDA

    •  M#)&(e< R$o%%i4o int$%/%$tati5o a)'i$nta( 4$( $s$na%io 'as$ /a%a $( an:(isis PEDSML.

    D$ (as #at%o a#(as a)'i$nta($s s$ ana(iza $( %$o%%i4o /%ini/a( 4$( a#(a PEDSML9 t$ni$n4o $n#$nta "#$ to4as o/$%an 'a8o #na /%o/#$sta /$4a&3&ia 'as$9 so'%$ (a #a(9 s$ $st%#t#%an (os%$o%%i4os int$%/%$tati5os 7 (as aion$s /$4a&3&ias "#$ (o int$&%an.

    1.' Es)r&)e/i&s 4$ /%o$sos 4$ $4#ai3n "#$ /$%)it$n 7 /%o)#$5$n (aa/%o/iai3n soia( 4$( t$%%ito%io. En $s$ s$nti4o9 on #n $n1o"#$ 4i1$%$nia( 7 4$ 4$%$!os9 a'o%4an4i1$%$nt$s $st%at$&ias 4i%i&i4as a (a onst%#i3n o($ti5a 7 a( 4i:(o&o 4$ sa'$%$s9 /a%a 1o%ta($$% (aa/%o/iai3n soia( 4$( t$%%ito%io a t%a5>s 4$ aion$s /$4a&3&ias9 $n)a%a4as $n $( a'o%4a8$ int$&%a( 4$(as sit#aion$s a)'i$nta($s on1(iti5as "#$ s$ /%$s$ntan $n (a i#4a4. As0 /#$s (as #at%o a#(asa)'i$nta($s ti$n$n #n >n1asis /a%ti#(a% /a%a a4a #na 4$ $((as9 as0

    •  En $( aso 4$( a#(a a)'i$nta( PEDMEN9 s$ $n#$nt%a $n #n 'os"#$ A(to An4ino /o% (o "#$ s#s

    5isitant$s /#$4$n 4$ %$ono$% (a 4i5$%si4a4 4$ 1(o%a 7 1a#na /%$s$nt$ $n $st$ $osist$)a. S#>n1asis a)'i$nta( $s (a 'io4i5$%si4a49 a t%a5>s 4$ $((a9 s$ a'o%4an t$)as o)o (os $osist$)as$st%at>&ios 4$ Bo&ot:9 an:(isis 4$ 4i1$%$nt$s o)#ni4a4$s 7 $s/$i$s 5$&$ta($s9 i)/o%tania 4$ons$%5a% 7 /%ot$&$% (os %$#%sos nat#%a($s9 $nt%$ ot%os. En $( /a%"#$ na$n si$t$ "#$'%a4as "#$4$s$)'oan $n $( %0o T#n8#$(o9 #no 4$ (os /%ini/a($s a1(#$nt$s 4$( %0o Bo&ot:. As0 )is)o9$nont%a)os a((09 (os $%%os 4$ G#aa)a7as9 J#an R$7 7 (a #!i((a 4$( Ga5i(:n9 (os #a($s son #ni)/o%tant$ %$1#&io 4$ 1a#na 7 /at%i)onio /aisa80stio 7 a)'i$nta( 4$ (a i#4a4. =er )atri5 ,9abla , p%s., 3- y 33.

    •  SORATAMA $s #n a#(a a)'i$nta( "#$ /o% s# #'iai3n 7 a%at$%0stias /a%ti#(a%$s !a$ >n1asis

    $n (a t$):tia 4$ (os $%%os o%i$nta($s. A /a%ti% 4$ %$o%%i4os 7 aion$s /$4a&3&ios s$ a'o%4an

    (os /%o$sos !ist3%ios "#$ so/o%ta%on $( 4$sa%%o((o #%'an0stio 4$( :%$a 7 (a onso(i4ai3n 4$ (aati5i4a4 $%)inos $osist>)ios 7 4$ on$ti5i4a4$o(3&ia9 $( %$onoi)i$nto 7 a/%o/iai3n 4$( t$%%ito%io 7 $( )an$8o 7 /%$s$%5ai3n 4$ (a 1(o%a 7(a 1a#na. =er )atri5 4, 9abla 4, p%s., 3/ y 32.

    •  E( >n1asis 4$( a#(a a)'i$nta( PMN $s $( a)'io (i):tio. S# 4is$@o #%'an0stio $st: /$nsa4o

    4$s4$ (a os)o&on0a M#isa. S#s /(azas9 a)inos9 /(azo($tas 7 o'$(isos on no)'%$s a(#si5os a$sta #(t#%a9 onstit#7$n #n $s$na%io /%o/iio /a%a $( 4$sa%%o((o 4$ /%o$sos 4$ $4#ai3n /%o/ia

    1

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    86/193

    4on4$ s$ /on$ 4$ )ani1i$sto (a an$st%a(i4a4 4$ (os /#$'(os in40&$nas. Po% s# $tia9 4$

    2

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    87/193

    (as $s/$i$s 4$ 1(o%a /%$s$nt$s $sta $stai3n. Di!a no)$n(at#%a onti$n$ $( no)'%$i$nt01io9 (os no)'%$s o)#n$s 7 (a in1o%)ai3n %$(aiona4a on (os #sos 4$ a4a$s/$i$. =er )atri5 /, 9abla /, p%s. / y /4.

    • Es)&ció $eeici#s !e "#s ;-%e!&"estia9 /a%a (a %$#/$%ai3n 7 %$sta#%ai3n $o(3&ia 4$(!#)$4a( 7 $( on$/to 4$ t$%%ito%io. Po% ot%a /a%t$9 on $( a/o7o 4$ (os /$4$sta($sin1o%)ati5os9 $( $"#i/o /$4a&3&io 4$sa%%o((a (a t$):tia 4$ $osist$)as%$(aiona4os on $( !#)$4a( 7 1ina()$nt$9 s$ %$a(iza (a 4$s%i/i3n $ i4$nti1iai3n)$4iant$ (a no)$n(at#%a "#$ int$&%a (a s$@a(>tia9 4$ (as $s/$i$s 4$ 1(o%a /%$s$nt$s$n $( :%$a 4$ (a $stai3n. =er )atri5 2, 9abla 2, p%s. /- y /3.

    • Es)&ció )e&)ri#

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    88/193

    #n t%ata)i$nto 4$ s$4i)$ntai3n 7 s$/a%ai3n. Post$%io%)$nt$ on $( a/o7o 4$ (as$@a(>tia $( $"#i/o /$4a&3&io 4$sa%%o((a (a (asi1iai3n 4$ (os !#)$4a($s 7 (ai4$nti1iai3n 4$ (os !#)$4a($s 4$( Dist%ito Ca/ita(9 )$4iant$ $( #so 4$( /$4$sta(in1o%)ati5o o%%$s/on4i$nt$. A /a%ti% 4$ a((0 s$ a%ti#(a #na 4$s%i/i3n 4$( )an$8oint$&%a( 4$ (os %$si4#os s3(i4os9 s$&n $( /%o&%a)a Bas#%a C$%oH 7 4$( D$%$to No.

    26 %$(aiona4o on $( Co)/a%$n4o A)'i$nta(9 )$4iant$ $( #so 4$ (a in1o&%a10a%$a(iza4a /a%a ta( 1in. Fina()$nt$9 s$ %$a(iza (a 4$s%i/i3n $ i4$nti1iai3n )$4iant$(a no)$n(at#%a "#$ int$&%a (a s$@a(>tia9 4$ (as $s/$i$s 4$ 1(o%a /%$s$nt$s $n $(:%$a 4$ (a $stai3n.

    • Es)&ció &$r&2# &" 4r$#"tia int$&%a4a /o% Ma/a 4$#'iai3n 4$ (as $staion$s 4$( %$o%%i4o $ in4iaion$s 4$ #so 4$( :%$a /%ot$&i4a9 /$4$sta($s 4$ $stai3n9 /an$($s 4$ t$%%ito%ios9 (0n$a 4$ ti$)/o9 %#($tas 5$%tia($s 7no)$n(at#%a 4$ :%'o($s.

    4

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    89/193

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    90/193

    s$% !#)ano o)o /a%t$ 4$ #n sist$)a 5i5o 7 4$ s# %$s/onsa'i(i4a4 %$s/$to a( t$%%ito%io 7 $n $s$s$nti4o s$ 4$s%i'$n (os o!o t$%%ito%ios a)'i$nta($s 4$( 4ist%ito a/ita(. Fina()$nt$9 s$ int$&%a a(a o)#ni4a4 a (as %$4$s 4$ /a%tii/ai3n i#4a4ana 4i&ita( a4)inist%a4as /o% (a SDA /a%a "#$ at%a5>s 4$ $((a s$ a%ti#($n iniiati5as9 notiias 7 /%o$sos 4$ (os t$%%ito%ios9 (oa(i4a4$s9 'a%%ios 7!o&a%$s 4$ (os /a%tii/ant$s.

    D$ a#$%4o on (o ant$%io%9 (a a%ti#(ai3n 7 o%%$s/on4$nia 4$ (os ont$ni4os s$ (($5a a a'o 4$)an$%a sist$):tia 7 o%&aniza4a /a%a ati5a% (a onsi$nia a)'i$nta( 4$ (os /a%tii/ant$s 7 (ao/o%t#ni4a4 4$ %$ono$% 7 %$a4a/ta% s#s aion$s 7 on$/ion$s 1%$nt$ a( a)'i$nt$9 /o% (o #a((a 5a(o%ai3n 4$ $st$ 0t$) s$ #'ia $n #n RANGO ALTO.

    Ni)i!e2

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    91/193

    4is#%so 4$( a9 /$%)it$n9 /ot$nian 7 /%o)#$5$n #n a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o t$n4i$nt$ a #nat%ans1o%)ai3n #(t#%a( 5i5$nia(. En $s$ o%4$n 4$ i4$as (a 5a(o%ai3n /a%a $sta /%o/i$4a4 s$#'ia $n #n RANGO ALTO.

    M&)eri&" !e &p##

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    92/193

    $( aso $s $( a "#i$n t%ans)it$ (os onoi)i$ntos 7 (os a/o7os 4i4:tios "#$ ont$s 4$ s#s int$%aion$s on$( a)'i$nt$.

    E#-e !e e!-c&ció &%$ie)&"

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    93/193

    o)o :%$as /%ot$&i4as /o% s# i)/o%tania $n #anto a (a 'io4i5$%si4a4 7 a (a s#st$nta'i(i4a4. Lai4$nti1iai3n 4$ (as %$(aion$s 4$ int$%4$/$n4$nia $n (os $osist$)as /$%)it$ %$sta'($$% (osana($s 4$ #na %$a(i4a4 (at$nt$ o)o (o t%ata L$11 *++6  "#$ /#$4$n 4$%i5a% $n #na /osii3nsoio %0tia9 a/o%tan4o a (a so(#i3n 4$ /%o'($):tias. Esta /$%$/i3n 4$ (as o)/($8i4a4$s 4$(a)'i$nt$9 1o%ta($$ (a noi3n 4$ int$%4$/$n4$nia 7 (a o)/%$nsi3n sist>)ia Mo%in9 ,9 as0

    o)o 5isi'i(iza (os on$/tos 4$ 5#(n$%a'i(i4a4 7 1%a&i(i4a4 $n #anto a "#$ #n a)'io9 /o%  /$"#$@o "#$ s$a /#$4$ a(t$%a% 4%:stia)$nt$ (a $sta'i(i4a4 4$ #n sist$)a o)o $( a)'i$nt$.

    Apr#pi&ció !e r#"es< D#%ant$ (a %$a(izai3n 4$( %$o%%i4o s$ /%$s$ntan sit#aion$s 4on4$ $( /a%tii/ant$ a'an4ona s# %o( o)o $st#4iant$ o a/%$n4iz 7 4$s4$ (a o)/%$nsi3n 4$ s0 )is)oo)o /a%t$ 4$ #n sist$)a 5i5o9 as#)$ #na /osii3n 4i1$%$nt$9 #na )i%a4a on /$%s/$ti5a 4$int$&%ant$ 4$ #n to4o 7 no s3(o o)o $s/$ta4o% /asi5o 4$ (os 1$n3)$nos "#$ a1$tan (anat#%a($za 7 s#s $osist$)as. D$ a#$%4o on Ca%%$t$%o *++ $( onoi)i$nto $s #naonst%#i3n #(t#%a( 4$ (os !o)'%$s9 4on4$ a4a "#i$n ata )$4iant$ (os $s"#$)as%$/%$s$ntati5os "#$ /os$$9 "#$ onst%#7$ 7 "#$ ($ a7#4an a o)/%$n4$% (os !$!os.

    C#/r-eci& e "#s c#)ei!#s< D$ a#$%4o on (as $staion$s /(ant$a4as /a%a (($5a% a a'o $(%$o%%i4o int$%/%$tati5o 5$% 0t$) ,.=9 s$ i)/($)$nta #n /%o$4i)i$nto "#$ /$%)it$ #na nat#%a(asoiai3n t$):tia /a%a o)/%$n4$% (os as/$tos ):s i)/o%tant$s 4$ $st$ $osist$)a $n /a%ti#(a%9 (a i4$nti1iai3n 4$ $s/$i$s 4$ 1(o%a 7 1a#na. La i)/o%tania 4$ (os !#)$4a($s 4$nt%o4$ (a EEP9 $nt%$(aza4o on (a 5isi3n sist>)ia 4$( in4i5i4#o o)o /a%t$ 4$( sist$)a a)'i$nt$. En$s$ s$nti4o9 s$ #)/($ on $( o'8$ti5o 4$ (a !$%%a)i$nta "#$ $s P%o)o5$% (a a/%o/iai3n 4$(t$%%ito%io 4$s4$ $( %$onoi)i$nto 4$ (a 1a#na 7 (a 1(o%a /%o/ia 4$( !#)$4a(9 as/$tos !ist3%ios $i)/o%tania 4$ $st$ $osist$)a $n (a EEP 4$( Dist%ito Ca/ita(.

    8rfica -. >bjetivos co%nitivos hacia la E&

    9

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    94/193

    E( %$s#(ta4o 4$ (a 5a(o%ai3n 4$ (a )at%iz $s ,++c /ositi5a 1%$nt$ a( #'%i)i$nto 4$ (os o'8$ti5oso&niti5os $5a(#a4os. La $5a(#ai3n 4$ (os 0t$)s "#$ s$ 4$s%i'$n a ontin#ai3n s$ #'ia $n #nRANGO ALTO9 as0

    D$ a#$%4o on (a 8rfica -. La n#$5a in1o%)ai3n /%o/iia #n aprendi5aje si%nificativo $n (a

    )$4i4a $n "#$ 4#%ant$ $( %$o%%i4o s$ a'o%4an $($)$ntos9 1ato%$s9 1$n3)$nos 7 on4iion$s "#$ /$%)it$n (a a4"#isii3n9 asi)i(ai3n 7 %$t$ni3n 4$ ont$ni4os si&ni1iant$s /a%a $( a/%$n4izRo4%0$z9 M9 *++69 /., "#$ (o in5o(#%an o)o /a%t$ 4$ #n sist$)a $n $( #a( s# ini4$nia $s4$isi5a /a%a )ant$n$% $( $"#i(i'%io 7 /o% onsii$nt$ (a a(i4a4 4$ 5i4a $n $( /(an$ta . E esese)i!# c#%# c#sec-eci& &)-r&" !e" &pre!i2&(eJ se pr#!-ce -& trans0ormacióncultural   e e" &pre!i2 &" &-%e)&r "&s *&"#r&ci#es "& c#scieci& &%$ie)&" re)e &"c#s-%#J e" %&e(# !e resi!-#sJ "& /eer&cióJ "& pr#ce!eci& e" !es;ec;# !e "#s %is%#sc# "# c-&" se !& -& &p"ic&ció pr4c)ic& e "& cotidianidad ambiental . 

    La #ti(izai3n $1ii$nt$ 4$( aa 7 /o% tanto (a valoración de los bienes ambientales o)o (os

    $osist$)as 7 $( on8#nto 4$ $($)$ntos 7 1$n3)$nos "#$ on1o%)an (a EEP. En $sa (0n$a s$ /%o4#$ #na conectividad con la realidad ambiental  4$( t$%%ito%io9 a t%a5>s 4$( %$onoi)i$nto 4$(a %i"#$za nat#%a( 4$( $osist$)a !#)$4a(9 4$ (as (#!as 4$ "#i$n$s (o !an 4$1$n4i4o 7 4$ (a1%a&i(i4a4 "#$ ti$n$ s# )ant$ni)i$nto 7 s# #i4a4o. La $st%#t#%a 4$( %$o%%i4o int$%/%$tati5o 4$(Pa%"#$ Eo(3&io Dist%ita( 4$ #)$4a( Santa Ma%0a 4$( La&o9 '#sa /%o)o5$% $( %$onoi)i$nto4$( t$%%ito%io9 4$( aa 7 4$ (os i#4a4anos o)o /a%t$s i)/o%tant$s $ int$%4$/$n4i$nt$s a(int$%io% 4$ #n &%an sist$)a 4$ o%%$s/onsa'i(i4a4 7 a/%o/iai3n 4$( t$%%ito%io9 4$s4$ $(%$onoi)i$nto 4$ 1(o%a 7 1a#na %$/%$s$ntati5as 4$( !#)$4a(9 as/$tos 4$ !isto%ia $ i)/o%taniaa( int$%io% 4$ (a $st%#t#%a $o(3&ia /%ini/a( 4$ (a i#4a49 i4$nti1ian4o (os 'i$n$s 7 s$%5iios4$( $osist$)a 7 (as sit#aion$s a)'i$nta($s asoia4as a( t$%%ito%io. An$nio R$o%%i4o

    Int$%/%$tati5o PEDSML9 *+,-.

    A4iiona()$nt$9 $n $( /a0s s$ !a o)/%$n4i4o "#$ $( /a/$( 4$( aa 5a ):s a((: 4$ s# #sooti4iano a( %$ono$% (os 4$%$!os 4$ (a nat#%a($za !$)os a$/ta4o o)o soi$4a4 a(&o "#$ (os /#$'(os o%i&ina%ios9 (as /o'(aion$s (oa($s 7 (as o)#ni4a4$s in40&$nas a1%oo(o)'ianas 7a)/$sinas sa'0an 4$s4$ !a$ si&(os $( aa $s sa&%a4a 7 ant$s "#$ /$%t$n$$%nos9 nosot%os /$%t$n$$)os a $((a. A /a%ti% 4$ $sta %$1($

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    95/193

    ons$#$nia 4$( #%'anis)o &$n$%a4o a s#s a(%$4$4o%$s9 $( !#)$4a( $st: ais(a4o 4$ 4$( %0o J#anA)a%i((o An$nio R$o%%i4o Int$%/%$tati5o PEDSML9 *+,-.

     El modelo didctico #ti(iza4o /o% (as a#(as a)'i$nta($s o%%$s/on4$ a( 'asa4o $n (as /$%s/$ti5asonst%#ti5ista9 o)/($8a 7 %0tia "#$ /%o/on$ (a n$$si4a4 4$ ino%/o%a% to4os (os /#ntos 4$

    5ista /osi'($s $n )o4$(os 4i4:tios "#$ a/o%t$n (os inst%#)$ntos /a%a (a ai3n $4#ati5aGa%0a9 E. *++69 /.,*. En $s$ s$nti4o s$ o's$%5a (a  peda%o%ía crítica  $n $staion$s o)os$n4$%os 4$( aa9 t$%%ito%ios a)'i$nta($s o t$at%ino 4on4$ a( /%o/iia% %$1($

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    96/193

    Gr4ic# 1. Pr#pie!&!es 0sic&s COLECCIONES

    La &%:1ia )#$st%a "#$ /a%a $( %an&o a(to A s$ o't#5o #na 5a(o%ai3n o%%$s/on4i$nt$ a( =c9 /a%a $( %an&o )$4io M #n 22c 7 $( %an&o 'a8o B #n 5a(o% 4$ +c9 $sto s$ 8#sti1iaonsi4$%an4o "#$ a%at$%0stias o)o ($&i'i(i4a49 o%&anizai3n (3&ia 4$ ont$ni4os9 niti4$z9

    a(i4a4 4$( $nto%no 5is#a( 7 $1$ti5i4a4 $n (a o)#niai3n 7 ni5$( 4$ int$%ati5i4a49 1#$%on5a(o%a4os on $( ni5$( ):s a(to A.

    Pa%a ana(iza% (a ($&i'i(i4a49 (a niti4$z 7 (a o%&anizai3n (3&ia 4$ ont$ni4os $s i)/o%tant$4$t$n$%s$ $n (a in1o&%a10a9 $sta s$ $n#$nt%a $n /%o$so 4$ a)'io9 sin $)'a%&o (a antia an)anti$n$ (a ($&i'i(i4a4 $n (os t$)io on %$onoi)i$nto 4$ (aint$%ai3n 7 (a int$%4$/$n4$nia9 a/o7a4as $n (as on$/ion$s so'%$ $"#i(i'%ios 4in:)ios 7so'%$ (a $5o(#i3n9 /o% $sta 50a9 $n $( PEI s$ /$%1i(a "#$ La onst%#i3n 4$ ont$ni4os $st:

    4i%i&i4a a a/o%ta% a (a onst%#i3n 4$ (a #(t#%a a)'i$nta( $n t>%)inos 4$ int$%/%$tai3no($ti5a 4$( t$%%ito%io9 $s 4$i% $n $( %$onoi)i$nto 7 /%o'($)atizai3n 4$ (a 'io4i5$%si4a45$&$ta(H JJB9 *++9 /. -

    Pa%a $5a(#a% (a $1$ti5i4a4 4$ (a o)#niai3n9 5a(o%a4a on #n %an&o A s$ /a%t$ 4$( /(ant$a)i$nto $4#ati5o 4$( JJB "#$9 4$ a#$%4o a (a i)/($)$ntai3n 4$ s# )o4$(o /$4a&3&io9$st%#t#%a #ni4a4$s 4i4:tias9 4$sa%%o((an4o $st%at$&ias on 1ina(i4a4$s 4$ $ns$@anza "#$ s$on%$tan $n /%o&%a)asXas on (os #a($s s$ o%i$ntan 1ina(i4a4$s 4$ a/%$n4iza8$H JJB9 *++9

    12

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    97/193

     /.29 $stas son 4ina)iza4as /o% $( 1ai(ita4o% 4#%ant$ (os %$o%%i4os int$%/%$tati5os9 /a%ti$n4o 4$(a i)/o%tania 4$ (a /a(a'%a o)o !$%%a)i$nta $s$nia( 4$ (a $4#ai3n9 (o "#$ s$ on1i%)a on$( %azona)i$nto 4$ $i(9 G *+,, a( %$s/$to (aQ /a(a'%a onst%#7$ si&ni1ia4os /%o/ios 7on1i$%$ #n s$nti4o /a%ti#(a%9 a/o%ta i4$nti4a4$s 7 /%o4#$ s#'8$ti5i4a4$s "#$ on4iionan (os4$stinos 4$ (os $4#an4osH /. ,6.

    En #anto a (as a%at$%0stias 4$( %an&o )$4io M9 $st:n (a a$si'i(i4a4 7 (a /$%tin$nia 4$ (ason5$nion$s. En t>%)inos 4$ a$si'i(i4a4 s$ /(ant$a $st$ 5a(o% /#$s9 si 'i$n9 $( 8a%40n $s #n(#&a% a'i$%to a( /'(io9 1ato%$s o)o (a )o5i(i4a4 7 (as 4istanias on %$s/$to a (a #'iai3n&$o&%:1ia9 !a$n /oo 1%$#$nt$s (as 5isitas a( $s$na%io /$4a&3&io9 /a%a (a s$n4aa%at$%0stia9 a'$ 4$i% "#$ (a /%$s$nia 4$ on5$nion$s s$ $n#$nt%a on )a7o% 1%$#$nia $n(a antia s$@a(>tia9 )i$nt%as $n (a n#$5a $st: a#s$nt$. Esta iono&%a10a ti$n$ #n a(to &%a4o 4$i)/o%tania $n (a o)#niai3n "#$ $n &%an )$4i4a s$ 'asa $n (os si&nos9 $s 4$ t$n$% $n #$nta"#$ (a ati5i4a4 s0&nia $s (a /%i)$%a $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    98/193

    !i(o on4#to% $nt%$ $( onoi)i$nto 7 (os )>to4os 4$ a/%$n4iza8$9 4$1ini4a $n (a 1o%)a o)o s$onst%#7$ $( /(ant$a)i$nto 4$ #n on8#nto 4$ sa'$%$s a 1in 4$ onat$na% $ int$&%a% $( /%o$so$4#ati5o9 $n #a("#i$%a 4$ (as 4i)$nsion$s "#$ $st$ t$n&a9 tanto $n (a o)/%$nsi3n9o%&anizai3n 7 asi)i(ai3n #(t#%a( o)o $n (a onst%#i3n 4$( s#8$toH9 $( JJB a t%a5>s 4$ #n /%o$so 4$ onst%#i3n 7 onso(i4ai3n 4$ s# PEI !a o/ta4o /o% #na /$4a&o&0a

    a#to$st%#t#%ant$ a"#$( "#$ onsi4$%a "#$ (as /$%sonas t$n$)os to4as (as on4iion$sn$$sa%ias /a%a "#$ int$niona4a)$nt$9 /%o/ii$)os n#$st%o /%o/io 4$sa%%o((o (a o%i$ntai3n $sonsi4$%a4a o)o #n /%o$so o%i$nta4o /o% n#$st%as /%o/ias 4in:)ias int$%nasH PEI9 *++9 /.,.

    Pa%a $5a(#a% $( $n1o"#$ 4i4:tio9 $s i)/o%tant$ o)/%$n4$% "#$ (a 4i4:tia $s (a /#$sta $n /%:tia 4$ (a /$4a&o&0a 7 "#$ 1ai(ita (a a/%o/iai3n 4$ (os on$/tos 7 (as o)/($8i4a4$s "#$4$5i$n$ $( /%o$so 4$ onso(i4ai3n 4$( o)/on$nt$ o&niti5o9 7 oini4i$n4o on (o "#$ a1i%)aGa%0a P>%$z *+++ $( )o4$(o 4i4:tio $s #n inst%#)$nto "#$ 1ai(ita $( an:(isis 4$ (a %$a(i4a4Q on 5istas a s# t%ans1o%)ai3nH /.=9 $( JJB *++ ont$)/(a $n s# PEI (a i)/($)$ntai3n

    4$ #n )o4$(o 4i4:tio "#$ int$&%a $n 4$ (as 4i5$%sas4i)$nsion$s 4$ (a /$%sona "#$ $nt%a $n %$(ai3n on $stas %$a(i4a4$s9 4$ (a &(o'a(i4a4 7 4$ (a

    14

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    99/193

    o)/($8i4a4 4$ s# s$%X$nX$(X)#n4oK Sa#5> *++69 /.. Est$ /%o/3sito $%)inos 4$ /$nsa)i$nto %0tio9 (a !$%%a)i$nta 1#$ 5a(o%a4a o)o #n inst%#)$nto "#$i)/#(sa $sta 1a$ta $n (os a/%$n4i$nt$s9 a /a%ti% 4$ (a /#$sta $n )a%!a 4$ (as #ni4a4$s4i4:tias9 "#$ a'o%4an 4$s4$ (as o($ion$s (as /%o'($):tias a)'i$nta($s 7 (as %$(aion$ssoio #(t#%a($s on $( $nto%no9 o)o /#nto 4$ /a%ti4a /a%a $)/%$n4$% a)'ios n$$sa%ios9a)'ios $n (a a(i4a4 4$ /$nsa)i$nto ana(0tio on $st%#t#%as o&niti5as on1ia'($s 4$s4$ $sta

     /$%s/$ti5a $s /osi'($ a/%o

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    100/193

    (os on4iionant$s /a%a "#$ $sto s$ 4>9 $s "#$ !a7a #na $st%#t#%a o&niti5a /%$5ia9 #n /#nto 4$an(a8$9 $s as0 "#$ 'asa4o $n $sta /%i)$%a o's$%5ai3n9 $( 4ina)iza4o% ant$s 4$ iniia% #a("#i$% i)/($)$ntai3n 4$( /%o&%a)a a9 a4$(anta #na ati5i4a4 /a%a sa'$% #:($s son (os /%$on$/tos on (os "#$ #$ntan (os 5isitant$s 9 #na 5$z i4$nti1ia4os9 a'o%4a (a int$%/%$tai3non $( o'8$ti5o 4$ (o&%a% (a i)/%onta 4$( a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o9 /a%a (o #a( $s i)/o%tant$

    o)/%$n4$% /%$5ia)$nt$ "#$ a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o $s $( /%o$so a t%a5>s 4$( #a( #na n#$5ain1o%)ai3n #n n#$5o onoi)i$nto s$ %$(aiona 4$ )an$%a no a%'it%a%ia 7 s#stanti5a noX(it$%a( on (a $st%#t#%a o&niti5a 4$ (a /$%sona "#$ a/%$n4$.H Mo%$i%a9 M9 ,9 /. *9 a /a%ti% 4$ $st$ ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    101/193

    a/(ia #n )o4$(o 4$ /$4a&o&0a a#to$st%#t#%ant$ "#$ s$ /%o7$ta $n #ni4a4$s 4i4:tias "#$$sta'($$n /%o&%a)as as /a%a onso(i4a% (os /%o$sos o&niti5os $n /%o 4$ (os%$onoi)i$ntos 7 5a(o%ai3n 4$ (os $nto%nos nat#%a($s9 $n o!$%$nia on $st$ $s"#$)a #i$no,29 a1i%)a "#$ La $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    102/193

    ti$n$ a(ta niti4$z9 (os t$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    103/193

    Gr4ic# 5. O$(e)i*#s c#/i)i*#s ;&ci& "& e!-c&ció &%$ie)&" 1 ,ARD:N AGROECOLÓGICO

    La /%i)$%a 1as$ 4$ (os o'8$ti5os o&niti5os $n (a i)/($)$ntai3n i4$a( 4$ (a !$%%a)i$nta%$s/on4$ a #na 5a(o%ai3n 4$( ,++c o)o /ositi5a. A $sta 1as$ o%%$s/on4$n a%at$%0stias "#$i4$nti1ian $( )o4$(o /$4a&3&io9 $( $n1o"#$ 4i4:tio 7 (a o%%i$nt$ $4#ai3n a)'i$nta(. En#anto a( )o4$(o /$4a&3&io9 t$ni$n4o $n #$nta (a /%o7$i3n 4$( PEI9 $( JJB a4o/ta (a

     /$4a&o&0a a#to$st%#t#%ant$ o)o 'as$ onst%#ti5a9 $sta s$ 5$ %$1($8a4a 4$ )an$%a ont#n4$nt$$n (a !$%%a)i$nta 4$ a#$%4o a (a 4$1inii3n 4$ Ja%a)i((o *++-9 $n (a "#$ )ani1i$sta "#$ $n $()o4$(o a#to$st%#t#%ant$9 $( o'8$ti5o 4$ (a $4#ai3n $s $( a/%$n4iza8$ a /a%ti% 4$ (a ai3n9 (a$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    104/193

    $sta'($$% %azona)i$ntos (3&ios9 /o% (o tanto9 a%4a o!$%$nia on (a on$/t#a(izai3n 4$( /$nsa)i$nto %0tio "#$ (o 4$1in$ o)o to4o /(ant$a)i$nto int$($t#a( /%o4#to 4$ an:(isis9int$%/%$taion$s 7 /%o'($)atizaion$s %aiona($s a$%a 4$ (as )ani1$staion$s 4$ (a %$a(i4a49 s#s1$n3)$nos9 sit#aion$s $ i4$as9 /a%a &$n$%a% #$stiona)i$ntos9 8#iios 7 /%o/#$stas o%i$nta4as a(a /%o)oi3n 4$ a)'ios 7 t%ans1o%)aion$s $n '$n$1iio 4$ (a !#)ani4a4H Ga%0a9 A. *+,*9

     /.*.

    Est$ %$1$%$nt$ $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    105/193

    Una 5$z s$ 4an (os a)'ios on$/t#a($s9 /%o$4i)$nta($s 7 atit#4ina($s 7 s$ i)/#(sa a t%a5>s4$ $stos $( /$nsa)i$nto %0tio $n t%:nsito a( a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o9 $s 5ia'($ "#$ s$ 4> (a /a%tii/ai3n $n (a t%ans1o%)ai3n #(t#%a(9 /a%a %ista(iza% $st$ /%o$so (a !$%%a)i$nta %$s/on4$4$s4$ (a /$4a&o&0a 7 (a 4i4:tia #an4o 4$s4$ $( PEI s$ ont$)/(a "#$ $( /%o/3sito $n&$n$%a(9 $s 1a5o%$$% 7 /ot$nia% $( a/%$n4iza8$9 $nt$n4i4o o)o $"#i5a($nt$ a $(a'o%aion$s

    onsi$nt$s 4$ onoi)i$ntos 4$ ont$ni4o on$/t#a(9 /%o$4i)$nta(Q 7 a( 4$sa%%o((o 4$atit#4$s "#$ 1a5o%$zan )$8o%$s /%$4is/osiion$s !aia $( a)'i$nt$ 7 "#$ $n (a /%:tia$5i4$ni$n n#$5as 1o%)as 4$ at#a% QH JJB9 *++9 /. 69 $sto a (a 5$z $s in!$%$nt$ a (aoti4iani4a4 a)'i$nta(9 t$ni$n4o $n #$nta "#$ (a !$%%a)i$nta 4$sa%%o((a ta%$as in5o(#%a4as4i%$ta)$nt$ on (a /%o4#i3n 4$ a(i)$ntos sanos 7 sa(#4a'($s 4$ ons#)o 4ia%io9 on$t:n4o(a4$ 1o%)a in4is#ti'($ on (a %$a(i4a4 a)'i$nta( 4$( ont$s 4$ (a #ni4a4 4i4:tia9 (as /%o'($):tias a)'i$nta($s "#$ (a a&%i#(t#%a )asi5a

    on t%ata)i$ntos "#0)ios on(($5a9 o)o (a onta)inai3n 4$ (a ti$%%a 7 4$ (as 1#$nt$s !04%ias9 /$%)it$ $n ont%a/osii3n9 $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    106/193

    s$)i((as9 (o #a( s$ o)/($)$nta 7 o)'ina on 8#$&os $oX4i4:tios "#$ /$%)it$n (aint$%ai3n 4$( a/%$n4i$nt$9 a( ti$)/o "#$ 5isi'i(iza /%o$sos 4in:)ios on on$/tos so'%$ 'io4i5$%si4a4. E( ont$. Pr#pie!&!es 0sic&s INFOGRAF:A DIDÁCTICA

    En $( &%:1io s$ ($$ "#$ $( c o%%$s/on4$ a #na 5a(o%ai3n a(ta)$nt$ /ositi5a 4$ (asa%at$%0stias 1%$nt$ a #n ,* c 4$ 5a(o%ai3n n$&ati5a.

    Pa%a (a 5a(o%ai3n $n a(to %an&o A9 s$ t#5i$%on $n #$nta $n /%i)$% (#&a%9 (a ($&i'i(i4a4 7 (aniti4$z9 4a4o "#$ $( )onta8$ s$ o)/on$ 4$ 4os )o)$ntos $n (os #a($s (a in1o&%a10a 4i4:tia)a%a #n o)/on$nt$ $nt%a(9 $s /osi'($ $5i4$nia% "#$ (os t$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    107/193

    En %$(ai3n a (a $1$ti5i4a4 $n (a o)#niai3n9 s$ /a%t$ 4$ #na 4$ (as 4$1iniion$s so'%$in1o&%a10a 4i4:tia $(H /.6-.

    A /a%ti% 4$ $stos /(ant$a)i$ntos $s /osi'($ in1$%i% $( o'8$ti5o o)#niati5o 4$ (a !$%%a)i$nta9"#$ $s #sa4a o)o )$4io /o% (os 4ina)iza4o%$s. A( on8#&a% $stos )$4ios on (os onst%#tos /(ant$a4os $n (os /%o&%a)asX a9 (os a/%$n4i$nt$s son in5o(#%a4os on (a !$%%a)i$nta a t%a5>s4$ (a int$%ai3n $nt%$ $( 4is#%so9 (os )a/as on$/t#a($s "#$ o1%$$ (a in1o&%a10a 7 (a)$4iai3n 4$ (o 4i4:tio9 /o% $sta 50a s$ o'ti$n$ (a onst%#i3n 4$ )a/as )$nta($s $n (os /a%tii/ant$s9 7 $( /%o$so o)#niati5o onsi$ $( o'8$ti5o t%aza4o9 a(anzan4o #n ni5$( 4$

    $1$ti5i4a4 3/ti)o. Po% ot%o (a4o9 $n $( t%a'a8o int$%4isi/(ina% $n $( "#$ int$%5i$n$ $( 4is$@o s$int$&%an (as /$%$/ion$s /a%a a%)oniza% (o int$%no 7 (o $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    108/193

    Con #n %$s#(ta4o /ositi5o 4$( ,++c9 1%$nt$ a (os o'8$ti5os o&niti5os9 $sta 5a(o%ai3n s$a%)$nta /a%ti$n4o 4$( )o4$(o /$4a&3&io a#to$st%#t#%ant$ a( "#$ s$ ao&$ $( JJB9 $n $( "#$$( a/%$n4i$nt$ %$onst%#7$ s#s onoi)i$ntos a /a%ti% 4$ a)'ios9 iniian4o /o% $( on$/t#a(9 /o% #anto s#s t%as1o%)aion$s /%o#%an "#$ (as /$%sonas "#$ a/%$n4$n9 a5an$n 4$s4$ 1o%)as4$ at#ai3n 7 4$ /$nsa)i$nto i)/(0itas 7 /oo o%&aniza4as9 !asta 1o%)as 4$ at#ai3n 7

     /$nsa)i$nto $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    109/193

    %i$s&o son a( )is)o ti$)/o $1$to 4$ (a a/(iai3n 4$( onoi)i$nto "#$ /%$t$n40a an#(a%(os9 7on4ii3n int%0ns$a 4$( s$% 7 $( sa'$%.H /.2

    Po% $stas %azon$s9 (a /osii3n 4$( JJB9 %$s/$to a( /$nsa)i$nto %0tio s$ $n1oa $n a!on4a% $n(as 4i1$%$nt$s /$%s/$ti5as "#$ /$%)it$ a( a/%$n4i$nt$ $%)inos 4$(as onsi4$%aion$s 4$ $5i4$nia9 on$/t#a($s9 )$to4o(3&ias9 4$ %it$%io 7 ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    110/193

    D$nt%o 4$( )a%o 4$ $4#ai3n a)'i$nta( "#$ ont$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    111/193

    "#$ atan o)o )$4io /a%a (a int$%/%$tai3n o($ti5a 4$( t$%%ito%io9 /o% (o "#$ Di!aint$%/%$tai3n 4$( t$%%ito%io s$ $na)ina !aia (a %$onst%#i3n 4$ (a #(t#%a a)'i$nta(9 (a$s 4$ $stas 1o%)as 4$ a/%$n4iza8$ $s /osi'($ &a%antiza% "#$ $( )a%oon$/t#a( s$a a)/(io9 on&%#$nt$ 7 sist>)io.

    '.3 MONTA,E< ENERG:AS ALTERNATI8AS

    Es)r&)e/i&

    R$o%%i4os int$%/%$tati5os

    Descripció !e "& ;err&%ie)&

    E( P%o&%a)a 4$ En$%&0as Li)/ias 4$( Ja%40n Bot:nio !a$ #so $1ii$nt$ 4$ (a $n$%&0a )$4iant$4os 1#$nt$s "#$ a/o%tan /oo ):s 4$ #n t$%io 4$ (os %$"#$%i)i$ntos 4$ to4a (a $nti4a49 (a)a4$%a 7 $( so(9 $n #n )o4$(o "#$ '#sa )oti5a% #n a)'io #(t#%a( tanto $n (a instit#i3n o)o$n (a i#4a4 $na)ina4o !aia (a s#st$nta'i(i4a4. Ot%a 1#$nt$ 4$ $n$%&0a %$no5a'($ $s (a /osi'i(i4a4 4$ a/%o5$!a% (a (#z 4$( so( 4i%$ta a t%a5>s 4$ (a %a4iai3n so'%$ /an$($s1oto5o(taios. Pa%a (a %$/%$s$ntai3n 4$ $stas 4os 1#$nt$s9 $( JJB !a onst%#i4o 4os insta(aion$s9(a /%i)$%a9 s$ o)/on$ 4$ (os 4i1$%$nt$s )o)$ntos "#$ s$ %$"#i$%$n /a%a o't$n$% $n$%&0a9

    27

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    112/193

    #san4o 1ina()$nt$ $( /%o4#to /a%a #'%i% /a%t$ 4$ (as n$$si4a4$s 4$( JJB9 (a s$n4a $s #na%$%$ai3n "#$ 5is#a(iza $( /%o$so.

    8&"#r&ció

    Pr#pie!&!es 0sic&s

    Gr4ic# 1. Pr#pie!&!es 0sic&s ENERG:AS ALTERNATI8AS

    Los %$s#(ta4os ta'#(a4os /a%a (as /%o/i$4a4$s 10sias )ost%a%on "#$ /a%a $( %an&o a(to A s$o't#5o #n -c9 /a%a $( %an&o )$4io M *-c9 )i$nt%as /a%a $( %an&o 'a8o B9 (a 5a(o%ai3n 1#$+c. S$ o't#5o a(ta 5a(o%ai3n A. En #anto a (a ($&i'i(i4a4 7 (a niti4$z s$ ana(iz3 (a in1o&%a10a4$ a/o7o9 "#$ /%$s$nta t$

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    113/193

    4$staa "#$ (a o)#niai3n $s (a "#$ 4$t$%)ina (a at)3s1$%a /sio(3&ia $n to4o &%#/o!#)ano9 7 $s (a 1#ni3n $s$nia( 4$ (a $4#ai3n onsi4$%an4o a4$):s "#$ (a at)3s1$%ainstit#iona( 4$'$ s$% /$%i'i4a /o% $( a/%$n4i$nt$Q o)o :(i4a9 Q9 'i$n $st%#t#%a4a 7 /a%tii/ati5a.H Cita4o /o% O%tiz9 E. ,9 /.*9 (o "#$ s$ %$1($8a $n (os /%o&%a)as as "#$a/(ian (os 4ina)iza4o%$s9 #san4o (as in1o&%a10as 4i4:tias 7 (os $o 8#$&os o)o )$4ios /a%a

    a(anza% #n ni5$( 3/ti)o 4$ 4i:(o&o 4$ sa'$%$s9 int$%a)'ios #(t#%a($s $ in#%si3n /a%tii/ati5aa (a t$no(o&0a9 "#$ !a$n 4$( 5isitant$ #n /a%tii/ant$ ati5o $n (a o)#niai3n 4:n4os$1(#i4a)$nt$ $n a)'os s$nti4os9 4$s4$ $( 4ina)iza4o% 7 4$s4$ $( a/%$n4iz.

    E( ni5$( 4$ int$%ati5i4a4 $s a/(ia4o 4#%ant$ (a i)/($)$ntai3n 4$( /%o&%a)a a9 $n $sta%$(ai3n $( a/%$n4i$nt$ 7 $( int>%/%$t$ $sta'($$n #n /#$nt$ 4in:)io /%$t$n4i$n4o $st%#t#%a% a /a%ti% 4$ (a o)#niai3n #n onst%#to o&niti5o9 $st$ /(ant$a)i$nto on#$%4a on Ma%o 4aSi(5a "#$ $n1oa (a int$%ati5i4a4 o)o #na /$%s/$ti5a 4$ )o4i1iai3n 4$ (a o)#niai3n $n$( a#(a. S$ t%ata 4$ (a /osi'i(i4a4 4$ "#$ $( /%o1$so% /%o)#$5a (a /a%tii/ai3nXint$%5$ni3n9 (a 'i4i%$iona(i4a4X!i'%i4ai3n 7 (a /$%)#ta'i(i4a4X/ot$nia(i4a49 a/%o5$!an4o (a on1(#$nia 4$

    (as $s1$%as soia( 7 t$no(3&iaH Cita4o /o% Ba@os9 *+,+9 /.*

    En #anto a (as a%at$%0stias "#$ 1#$%on 5a(o%a4as $n $( %an&o )$4io M s$ ti$n$ (aa$si'i(i4a4 7 (a /%$s$nia 4$ )at$%ia($s 4$ a/o7o9 %$s/$to a (a a$si'i(i4a4 $sta s$ !a )$4i4ot$ni$n4o $n #$nta (a )o5i(i4a4 7 (as 4istanias 4$ 4$s/(aza)i$nto "#$ i)/i4$n t$n$% #nontato i)/o%tant$ on $( Ja%40n Bot:nio 7 /o% $n4$ on (as !$%%a)i$ntas. R$s/$to a (a /%$s$nia 4$ )at$%ia($s 4$ a/o7o9 a#n"#$ $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    114/193

    $n1o"#$ a)'i$nta(9 (a o%%i$nt$ 4$ E.A9 s$i4as 4$( /$nsa)i$nto %0tio9 (0n$a 'as$ a /a%ti% 4$(#a( s$ 5a(o%an (a a/%o/iai3n 4$ %o($s 7 (a on&%#$nia 4$( ont$ni4o on $( o'8$ti5o o&niti5o.Pa%a o)$nza%9 $( )o4$(o /$4a&3&io "#$ s$ %$1($8a $n (a !$%%a)i$nta $s $( a#to$st%#t#%ant$ "#$$s a/(ia4o $n s$nti4o t%ans5$%sa( $ int$%4isi/(ina%io9 t$ni$n4o $n #$nta s# s$nti4o $n $s t$3%io9 7a "#$ $n $st$$s/aio s$ sitan (as t$o%0as /a%a (a ai3n so'%$ $( onoi)i$nto 4$ (os a/%$n4i$s 7 so'%$$( onoi)i$nto /%o1$siona(9 so'%$ (a onsi4$%ai3n sist>)ia 4$ (os ont$)ia9 (a i$nt01ia 7 (a %0tiaXsoia(9 $n /%i)$% (#&a%9 /a%a t%ata% (a o%%i$nt$

    sist>)ia9 $s i)/o%tant$ a4$nt%a%s$ a (a $st%#t#%a 4$ (as !$%%a)i$ntas9 (as #a($s onstit#7$n $ns0 )is)as sist$)as "#$ s$ $n&%anan on (a %$a(i4a4 a)'i$nta(9 %$s/on4i$n4o 4$ )an$%aa(t$%nati5a $ int$&%a( a s$% so(#i3n 4$ /%o'($):tias a)'i$nta($s $n $sta o%%i$nt$9 s$&n L#i$Sa#5>9 *++6 $( an:(isis sist>)io /$%)it$ i4$nti1ia% (os 4i1$%$nt$s o)/on$nt$s 4$ #n sist$)aa)'i$nta( 7 /on$% $n %$(i$5$ (as %$(aion$s $nt%$ s#s o)/on$nt$s9 a( ia( "#$Q (as %$(aion$s$nt%$ (os $($)$ntos 'io10sios 7 (os $($)$ntos soia($s 4$ #na sit#ai3n a)'i$nta(H /. -. Lao%%i$nt$ i$nt01ia ta)'i>n s$ $5i4$nia $n $( )onta8$ /#$sto "#$ $s a t%a5>s 4$ (a i$nia "#$s$ (o&%a on%$ta% $st$ )$4io. En $sta o%%i$nt$9 (a E.A. $st: a )$n#4o asoia4a a( 4$sa%%o((o 4$onoi)i$ntos 7 4$ !a'i(i4a4$s %$(ati5as a (as i$nias 4$( )$4io a)'i$nt$9 a)/o 4$

    in5$sti&ai3n $s$nia()$nt$ int$%4isi/(ina%io9 !a0a (a t%ans4isi/(ina%i4a4H I'04$)9 /.=9 (o "#$s$ i4$nti1ia a( $

  • 8/18/2019 04.12.15 Estado Del Arte de Las Herramientas Didácticas (1) (1)

    115/193

    o)o i#4a4ano9 (a o%%$s/onsa'i(i4a4 7 (a %$(ai3n on $( a)'i$nt$9 s$&n Sa#5> *++69 $sta /ost#%a %0tia9 on #n o)/on$nt$ n$$sa%ia)$nt$ /o(0tio9 a/#nta a (a t%ans1o%)ai3n 4$%$a(i4a4$s. No s$ t%ata 4$ #na %0tia $st>%i(. D$ (a in5$sti&ai3n o $n $( #%so 4$ $((a $)$%&$n /%o7$tos 4$ ai3n $n #na /$%s/$ti5a 4$ $)ani/ai3n9 4$ (i'$%ai3n 4$ (as a(i$naion$sH./.,2. Est$ /ano%a)a s$ 5$ 1o%ta($i4o on $( t%a'a8o int$%4isi/(ina% "#$ on8#&a (os sa'$%$s $n

    #n 4i:(o&o %io $n o)/($8i4a4$s $ int$%/%$taion$s9 "#$ s$ on%$ta $n #n (o&%o o&niti5o 7(($no 4$ a%)$ntos /$%)iti$n4o a s# 5$z t$8$% #n /$nsa)i$nto %0tio9 (0n$a 'as$ 4$ (as$n1asis $n (a %0tia 4$ (a %$a(i4a4 ti$n$ /o% o%o(a%io (a 's"#$4a 4$ a(t$%nati5as9 4on4$(os ti$)/os )$8o%$s s$ 4$(in$an on $( %$1$%$nt$ 4$( 1#t#%oH. /.=.

     To4o $sto s$ 5i$n$ onat$nan4o on $( )o4$(o 4i4:tio 7 (a /$4a&o&0a a#to$st%#t#%ant$ "#$ '#sa #na onst%#i3n o($ti5a on a/%$n4i$nt$s "#$ "#i$%an 4$sa%%o((a% s# %o( 4$in5$sti&a4o%$s 7 $sta% $n onstant$ ati5i4a4 o%i$nta4os /o% a"#$( "#$ o%i$nta $( a/%$n4iza8$94$no)ina4o 4i%$to% 4$ in5$sti&ai3nH JJB9 *++9 /.=9 4#%ant$ (os %$o%%i4os int$%/%$tati5os9(os 4ina)iza4o%$s in5itan a (os 5isitant$s a as#)i% #n %o( 4$nt%o 4$( /%o$so $4#ati5o o)o $(4$ &$sto%$s a)'i$nta($s o in5$sti&a4o%$s n$31itos 7 $n 1o%)ai3n. Po% (ti)o9 (a o)'inai3n%$s#(tant$ $s on&%#$nt$ a( ti/o 4$ ont$ni4o "#$ s$ 4$s$a i(#st%a%9 /#$s9 (as !$%%a)i$ntas s$$n#$nt%an $st%#t#%a4as 4$ ta( )an$%a "#$ $( a/%$n4i$nt$ int$%ata 7 ono$ 4i%$ta)$nt$ (os /%o$sos a( ti$)/o "#$ s$ 5a in1o%)an4o /o% $( 4ina)iza4o% 7 (a in1o&%a10a on8#nta.

    Gr4ic# 1'. O$(e)i*#s c#/i)i*#s ;&ci& "& e!-c&ció &%$ie)&" ' ENERG:AS ALTERNATI8AS

    La ta'#(ai3n 4$ $sta s$n4a 1as$ !a 4a4o #n ,++c 4$ a(ta 5a(o%ai3n9 s$ /a%t$ 4$ 4osa%at$%0stias 'as$9 $( a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o 7 (a t%ans1o%)ai3n #(t#%a(9 /a%a $5a(#a% (as%$stant$s.

    Si$)/%$ "#$ s$ a'o%4a $( a/%$n4iza8$ si&ni1iati5o9 $s 5ia'($ %$(aiona%(o on $( /$nsa)i$nto%0tio9 "#$ a s# 5$z s