Os contos infantís contribúen a marcar

as diferenzas de xénero e reforzan os

estereotipos: muller débil, pasiva e

submisa, só preocupada pola estética, o

cal a converte en competidora e inimiga

respecto a outras mulleres, e por sa-

tisfacer os desexos masculinos; e home

heroico, valente, activo, dominador, que

conquista o amor da muller para relega-

la ao ámbito doméstico.

Exemplos: Brancaneves, Cincenta, A

Bela Durminte...

PERNICIOSOS CONTOS INFANTÍS

ACTIVIDADE

Que obxectivos ten na vida a Cincenta? E Brancaneves?

Por que se preocupa a madrasta da Cincenta?

Cales son as aspiracións das mulleres?

De que maneira define o físico ás personaxes femininas?

O AMOR ROMÁNTICO: INVENTO E CONDENA

Primeiro coas novelas, radionovelas e foto-

novelas románticas e agora coas revistas e

series literarias de éxito xuvenil coma

Crepúsculo, fenómeno de proxección global,

o amor converteuse nun produto de consu-

mo dirixido a adolescentes cuxo obxectivo

é a renuncia da vida por un amor que só

produce sufrimento. Ese sacrificio é para-

lelo ao sacrificio que lle esixen a familia e

a sociedade en xeral ás nais.

Recomendamos o ibro de Charo Altable,

Penélope o las trampas del amor, lectura

necesaria para identificar as trampas que

agocha o amor idealizado, produto de

mercado das industrias cinematográfica e

do libro xuvenil. Federico Moccia é outro

dos escritores deste xénero tan apreciado

polas adolescentes.

Neste enlace desmóntase o fenómeno de

Crepúsculo dunha maneira rigorosa: http://

www.educandoenigualdad.com/spip.php?

article130

ACTIVIDADES:

Analizar que mensaxes transmiten ás adolescentes as revistas

xuvenís.

Como enfocan o amor as mozas e os mozos?

Que esperan para o futuro? Que obxectivos perseguen?

A PUBLICIDADE VENDE ESTEREOTIPOS

A publicidade é un poderoso instrumento ao servizo dos estereotipos de

xénero. Dous tipos de mulleres protagonizan os anuncios: a muller coi-

dadora, ama de casa, preocupada pola limpeza, a alimentación e o be-

nestar da familia; e a muller obxecto, preocupada polo físico, por gus-

tar, obsesionada co paso do tempo, cunha identidade adquirida a través

da mirada masculina. A simplificación máxima: a muller sen desexo

sexual, decente e a muller pecadora.

ACTIVIDADES:

Analiza as profesións que se

adxudican a nenas e nenos.

Que tipos de xoguetes co-

rresponden a figuras femini-

nas e cales a masculinas?

Compara as actitudes de

homes e mulleres en produtos

de limpeza, cremas, colonias

e coches.

Describe as imaxes

Compara os valores que se asocian a cada imaxe.

OS MITOS E A PERVERSIDADE FEMININA

ACTIVIDADES:

Estas imaxes corresponden a

cinco mitos femininos: Pené-

lope, Eva, Pandora, Medusa e

Pandora, pescuda sobre a súa

orixe e significado.

Abrir un debate sobre o te-

ma e comparar coa realidade.

TRABALLAR ACTITUDES POSITIVAS NO ÁMBITO COMUNI-CATIVO: ENFRONTARSE Á FRUSTRACIÓN NA AULA

Aprender a dicir non: establecer grupos de dúas persoas e propoñer

unha cuestión para negar con argumentos. Identificar logo os argumentos

sólidos e as capacidades para negarse. Analizar as posicións de submi-

sión e agresividade e as consecuencias destas nas persoas implicadas.

Crear situacións comunicativas diferentes onde interaccionan persoas con

diferentes obxectivos (pedir de saír, discutir sobre un tema con postu-

ras enfrontadas). Asumir a frustración sen dramas e procurar fórmulas

para minimizar os danos. Habilitar diferentes solucións dende o respecto

á postura contraria. Fomentar as habilidades sociais a través do diálogo,

a reflexión e a argumentación.

SITUACIÓNS CONFLITIVAS DE VIOLENCIA DE XÉNERO NA MOCIDADE: A ANULACIÓN DA IDENTIDADE, A POSESIÓN

O control do móbil por parte da parella é un signo de perigo, traduce o

desexo de control sobre a parella, a dominación, a posesión.

Os celos, mitificados pola propaganda romántica, constitúen unha amea-

za da integridade das adolescentes pois son percibidos como mostras de

amor e non como unha patoloxía.

O control da vestimenta por parte dos mozos tamén é un signo de perigo

que debe ser abordado.

PELÍCULAS RECOMENDADAS

Las mujeres de verdad tienen curvas, de Patricia Car-

doso: a autoestima e a loita feminina.

Billy Elliot, de Stephen Daldry e Quiero ser

como Beckam, de Gurinde Chadham: rom-

pendo estereotipos e prexuízos.

Pequeña Miss Sunshine, de Jonathan Dayton e Valerie

Faris: aprender a ser muller a través do corpo.

LIBROS

Chicos y chicas en relación, de Juanjo Compaire, Paco

Abril y Miguel Salcedo

Penélope o las trampas del amor, de Charo Altable

TEXTO PARA COMENTAR

Unha das crenzas nas que se sustenta a violencia de xénero é que a muller é inferior ao home. Esta

falsa idea provoca, por extensión, a desvalorización inmediata de case todo o clasificado como feminino

fronte ao prestixio que acada o clasificado como masculino, só polo mero feito de selo. Non deixa de ser

curioso que actividades tradicionalmente exercidas por mulleres, como cociñar e coser, cando abandonan

o ámbito doméstico e se converten en profesións masculinas vexan incrementado o seu valor social, men-

tres que, pola contra, actividades tradicionalmente exercidas por homes perden prestixio cando se femi-

nizan, caso da lectura. Esta infravaloración do universo feminino impregna todas as estruturas sociais

(familia, institucións, medios de comunicación, ámbito educativo) contribuíndo á construción de identida-

des desiguais segundo o sexo. Esta desigualdade vai obstaculizar o proceso de formación de homes e mu-

lleres en persoa integrais, ademais de xerar frustracións.

Segundo o modelo social, os nenos deben ser fortes, duros, valentes, non deben chorar, deben ser ho-

mes feitos e dereitos. Calquera desviación do comportamento “macho” recibe unha sanción negativa: a

ameaza sobre a propia sexualidade, o temor a ser expulsado do grupo dos fortes. Os rapaces non deben

abrazarse nin bicarse, o que se espera deles é que se relacionen agresivamente, que compitan. Esta é a

norma da formación masculina, non o cariño ou a tenrura, que, entre varóns, son considerados como com-

portamentos inadecuados, propios do sexo feminino. Un home debe aprender a reprimir os sentimentos

por esixencia social se non será censurado e excluído do seu grupo. Manifestar sentimentos, chorar é

"cousa de mulleres", polo tanto, un comportamento indigno.

Segundo o modelo social, as mulleres deben ser sensibles, tenras, afectivas, débiles, pasivas, deben, non

hai máis que observar as revistas femininas xuvenís e a publicidade, preocuparse só do seu físico para

gustar e loitar contra as posibles competidoras. Pídeselles que renuncien aos estímulos profesionais e in-

telectuais e que destinen as súas enerxías ao éxito da parella e a familia. Que se convertan en mulleres

dependentes e submisas. Calquera desviación do comportamento "feminino", como mostrar características

dominantes ou despreocupación pola estética ou autoridade, será obxecto de crítica.

É unha necesidade urxente pór todos os medios a disposición da educación non sexista. A escola cos

seus mecanismos educadores ten o deber de facilitarlles a rapaces e rapazas a aprendizaxe de valores en

liberdade, valores afastados dos modelos de masculinidade e feminidade que limitan o desenvolvemento

pleno. Pero a escola debe estar apoiada polas outras institucións sociais, se non o que se constrúa nas au-

las será destruído fóra delas.

POEMAS 8 DE MARZO

ELA SÉNTESE A VECES…

Ela séntese a veces

como cousa olvidada

no rincón escuro da

casa

como froito devorado

dentro

polos paxaros rapaces,

como sombra sen rostro

e sen peso.

A súa presenza é apenas

vibración leve

no aire inmóbil.

Sente que a traspasan

as miradas

e que se volve néboa

entre os torpes brazos

que tentan circundala.

Quixera ser sequera

unha laranxa xugosa

na man dun neno

-non cortiza baleira-

unha imaxe que brilla

no espello

-non sombra que se esfuma-

e unha voz clara

-non pesado silencio-

algunha vez escoitada.

Alaide Foppa, poeta guatemalteca asasinada nos primeiros anos da década dos 80

As miñas devanceiras

mulleres domésticas, todas, precedidas polos bois

as que contratan a producción das operarias

as que ceiban esposos cegos alén dos mares

logo dirán AntaAntelaArcaArquiñaMedorra cousa

cando a todos nos desecaron a memoria

pendurados, eles, os oráculos, con pinzas de roupa de plástico translúcido de cores

das pólas das árbores

que me arrolan

que me arrolan

escrita

(cando a fala era creación)

creación das avoas

das trinta xeracións de nais que me precederon e falaron en galego

das trinta ou mais xeracións de nais que me precederon e falaron nunha lingua

extinta da que conservo ecos na memoria

e daquelasoutras, sen nome, erguendo a fala entre os seus cabelos

Antas

Avos de meu-Nosas

contrarquitectas Túmulos grandes laxes da Vida, da Morte

No Idioma

Ao igual que todas as mulleres que me precederon e encetaron o seu canto

nas vendimias ou nas segas, nas luminiscencias e cegadoras senras-como cobra

saltarina

como cobra-eu, a primeira entre todas elas que non sei cavar, nin segar, nin

vendimar,

quixera comunicar lingua, creación, praxe linguística: ESCRITA

Chus Pato

MUJER

Tatuada

con inscripciones misteriosas

que una mano de fuego

trazó por error

aquí estoy

yo, mujer,

que soy más cadáver que ninguno.

MUJER SOLA

La memoria es una tumba abierta

donde puedo enterrar

la piedad por mí misma,

mientras un felino se desliza

muy suave

por el aire de la alcoba

con la afilada garra

dispuesta a rasgar

sin rabia

a la mujer sola

que apenas está saliendo

de los filamentos del sueño.

Carmen Mª Matute

Madre

Mi madre no tuvo jardín

sino islas acantiladas

flotando, bajo el sol,

en sus corales delicados.

No huba una rama limpia

en su pupila sino muchos garrotes.

Qué tiempo aquel cuando corría, descalza,

sobre la cal de los orfelinatos

y no sabía reir

y podía siquiera mirar el horizonte.

Ella no tuvo el aposento del marfil,

ni la sala de mimbre,

ni el vitral silencioso del trópico.

Mi madre tuvo el canto y el pañuelo

para acunar la fe de mis entrañas,

para alzar su cabeza de reina desoída

y dejarnos sus manos, como piedras preciosas,

frente a los restos fríos de enemigo

Margarita Feliciano

Setembro leva aínda a dor que foi o parto,

os días de salitre baixo a chuvia do outono.

Unha muller e outra e tantas que non sei

cunha dor tan profunda nas rodeiras dos labios.4

NON É AMOR

Por que, nos contos que gardabas, eu era a devorada,

por que, na imaxe do amor puro, a moza estaba morta,

por que, no mito que teceches, urdiches o abandono,

por que, no afán de posuírme, cegaches os meus ollos.

Mírame agora que son silencio, eternidade,

mira o meu corpo branco, case azul na quietude,

son Ofelia de novo aboiando nas augas,

arrastrada na historia dun mundo á túa imaxe.

Ofelia case azul, xa para sempre muda,

inmóbil perfección de obxecto posuído.

Ergue a man, Ofelia, esa man que aínda leva

o sangue, a pel, a proba do delirio covarde.

Como se pode amar o camiño da morte,

como se pode amar o silencio do medo.

Que non, non é amor ese velo de sombra,

non, non é amor a negación do soño,

non, non é amor o desprezo estridente,

non, non é amor a voz que todo cala,

non pode ser amor esa ventá escura,

pois non, non é amor esa porta fechada.

Non te quero máis branca, nin azul, nin silencio,

non te quero aboiando nese río de sombra.

Érguete Ofelia, esperta e renega do conto,

non cegues os teus ollos, que o corpo che pertence,

renega dese mito que mata as túas entrañas,

renega do amor puro que te viste de morte.

Marta Dacosta