Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad...

24
Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata The Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata AGUSTÍN JIMÉNEZ DE FURUNDARENA Universidad de Valladolid [email protected] Recibido: 11-8-2017. Aceptado: 4-12-2017 . Cómo citar: Jiménez de Furundarena, Agustín, “Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata”, Hispania Antiqva. Revista de Historia Antigua XLI (2017): 107-130. DOI: https://doi.org/10.24197/ha.XLI.2017.107-130 Resumen: Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata, que conocemos casi exclusivamente a través de Diplomata militaris. Fue creada tras el grave revés romano de Rhandeia (62 d. C) y perduró hasta la expeditio Parthica de Lucio Vero. Palabras clave: Ejército romano; auxilia; limes del Eúfrates; epigrafía latina; Hispania y Syria romanas Abstract : The history and evolution of an auxiliary unit of the Roman army of Hispanic origin is analyzed, the Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata, we know almost exclusively through Diplomata militaris. It was created after the serious setback Roman Rhandeia (62 a. D.) and lasted until the expeditio Parthica of Lucius Verus. Keywords: Roman army; auxilia; limes Euphratinus; latin epigraphy; Roman Hispania and Syria. Sumario: 1. Estado de la cuestión; 2. Historia de la cohorte; 3. Apéndice. Summary: 1. State of the question; 2. History of the Cohort; 3. Appendix La Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata fue una unidad auxiliar del ejército romano, mixta de infantería y caballería del tipo cohors quinquagenaria equitata 1 , formada por seis centurias de 80 infantes a las órdenes de sendos centuriones y cuatro turmas de 30 jinetes al mando de cuatro decuriones, todos ellos subordinados a un Praefectus cohortis, nombrado por el emperador de entre los miembros del Ordo Equester, quien desempeñaba así la prima militia del cursus honorum ecuestre. Fue reclutada, como su nombre indica, en el conventus Lucensis de la provincia Hispania Citerior Tarraconensis y su existencia está atestiguada desde el segundo tercio del siglo I hasta finales del segundo tercio del siglo II. 1 Para ver los orígenes y la estructura de las cohortes equitatae, Dixon K.R. y Southern, P. (1997), 25-27; Le Bohec, Y. (1998 2 ), 27; Goldsworthy, A.K. (2005), 57-58. HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107- ISSN: 2530-6464

Transcript of Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad...

Page 1: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata

The Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata

AGUSTÍN JIMÉNEZ DE FURUNDARENA Universidad de Valladolid [email protected] Recibido: 11-8-2017. Aceptado: 4-12-2017 . Cómo citar: Jiménez de Furundarena, Agustín, “Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata”, Hispania Antiqva. Revista de Historia Antigua XLI (2017): 107-130. DOI: https://doi.org/10.24197/ha.XLI.2017.107-130 Resumen: Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata, que conocemos casi exclusivamente a través de Diplomata militaris. Fue creada tras el grave revés romano de Rhandeia (62 d. C) y perduró hasta la expeditio Parthica de Lucio Vero. Palabras clave: Ejército romano; auxilia; limes del Eúfrates; epigrafía latina; Hispania y Syria romanas

Abstract: The history and evolution of an auxiliary unit of the Roman army of Hispanic origin is analyzed, the Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata, we know almost exclusively through Diplomata militaris. It was created after the serious setback Roman Rhandeia (62 a. D.) and lasted until the expeditio Parthica of Lucius Verus. Keywords: Roman army; auxilia; limes Euphratinus; latin epigraphy; Roman Hispania and Syria. Sumario: 1. Estado de la cuestión; 2. Historia de la cohorte; 3. Apéndice. Summary: 1. State of the question; 2. History of the Cohort; 3. Appendix

La Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata fue una unidad auxiliar

del ejército romano, mixta de infantería y caballería del tipo cohors quinquagenaria equitata1, formada por seis centurias de 80 infantes a las órdenes de sendos centuriones y cuatro turmas de 30 jinetes al mando de cuatro decuriones, todos ellos subordinados a un Praefectus cohortis, nombrado por el emperador de entre los miembros del Ordo Equester, quien desempeñaba así la prima militia del cursus honorum ecuestre.

Fue reclutada, como su nombre indica, en el conventus Lucensis de la provincia Hispania Citerior Tarraconensis y su existencia está atestiguada desde el segundo tercio del siglo I hasta finales del segundo tercio del siglo II.

1 Para ver los orígenes y la estructura de las cohortes equitatae, Dixon K.R. y Southern, P. (1997), 25-27; Le Bohec, Y. (19982), 27; Goldsworthy, A.K. (2005), 57-58.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107- ISSN: 2530-6464

Page 2: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

108 Agustín Jiménez de Furundarena

El conocimiento de esta unidad auxiliar es exclusivamente epigráfico,

conservándose algo más de veinte inscripciones referidas a ella, casi todas diplomata militaris.

1. ESTADO DE LA CUESTIÓN

El estudio sistemático de esta cohorte, como el de buena parte de las

unidades auxiliares del ejército romano, se debe al monumetal trabajo realizado por Cichorius para el artículo Cohors del Pauly-Wisova2. Poco después Cheesman recogió también su existencia como unidad de guarnición en Syria3.

La atención sobre esta unidad fue prácticamente inesistente durante muchos años hasta que Roxan4, en su tesis sobre las unidades auxilires reclutadas en la Península Ibérica, la mencionó formando parte del ejército de Syria en 88, entre 134 y 146 y en 157, señalando que su devenir debía de haber sido similar al de las cohortes I Lucensium5, II Lucensium6 y V Lucensium7, unidades que habían sido reclutadas bajo los julioclaudios y que habían estado al inicio de su historia de guarnición en alguna de las provincias balcánicas del Imperio.

Roldán Hervas8, en su obra dedicada al ejército romano de Hispania, mantuvo lo dicho por Roxan, aunque puntualizó que la unidad estuvo continuamente en Syria entre 134 y 154, como también sostiene Santos Yanguas9 en su monografía sobre el Ejército romano en Gallaecia. Rey-Coqueis10 y Dabrowa11 indican su presencia en Syria bajo Domiciano y en el siglo II, pero el segundo adelanta su reclutamiento nada menos que a la época de Augusto.

2 Cichorius, C. (1900), cols. 205 y 311, respectivamente. 3 Cheesman, G.L. (1914), 161 (Syria) y 185. 4 Roxan, M. (1971), 491-492. 5 Para esta unidad existe el trabajo reciente de Jiménez de Furundarena, A. (2016), 169-190, con su paso sucesivo por Dalmatia, Germania Superior, Syria, Germania Inferior y, nuevamente, Syria. 6 Cfr. Spaul, J. (2000), 83-84, con guarnición, sucesivamente, en Moesia, Pannonia, Moesia Inferior y Thracia. 7 Cfr.Spaul, J (2000), 87, con base en Dalmatia, Pannonia y Pannonia Superior. 8 Roldán Hervás, J.M. (1974), 151. 9 Santos Yanguas, N. (1988), 138. 10 Rey-Coquais, J.-P. (1978), 68. 11 Dabrowa, E. (1979), 236.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 3: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 109

Por su parte, Holder12 y Le Roux13 apenas dedican una simple

referencia a esta unidad con guarnición en Syria sin aportar nada más. Por último, Pollard14, en su monografía dedicada a tratar sobre la

relación existente entre militares y civiles en la Syria romana, también Spaul15, en su obra Cohors, y, nuevamente, Holder16, vuelven a señalar la presencia de esta unidad en 88, entre 134 y 146, en 154 y su integración en la vexillatio dirigida por Lolliano hacia 163-164.

En este trabajo nos proponemos revisar y completar el devenir histórico de esta cohorte a la luz de los más recientes hallazgos epigráficos.

2. HISTORIA DE LA COHORTE.

La Cohors IV Callaecorum Lucensium fue reclutada en 62-63 en los

conventos jurídicos del noroeste de la provincia Hispania Citerior Tarraconensis17 y destinada inmeditamente a la provincia Syria como consecuencia del desatre del gobernador de Capadocia Lucio Cesenio Peto en Randheia en Armenia18.

Nerón había decidido que la humillación sufrida, la consiguiente pérdida de prestigio del Imperio y la necesidad de mantener la influencia romana sobre Armenia y más allá merecían que se entrará en guerra con toda la potencia que Roma podía reunir. Para ello volvió a encargar la tarea a Cneo Domición Corbulón, en ese momento gobernador de Syria, a quien concedio un imperium superior al del resto de los gobernadores del Oriente del Imperio y reforzó su ejército autorizándole a reclutar unidades auxiliares mediante levas locales y enviándole como refuerzo nuevas unidades auxiliares y tropas legionarias, en parte para suplir las unidades perdidas por Peto.

12 Holder, P. A. (1980), 43 y 151. 13 Le Roux, P. (1982), 80. 14 Pollard, N. (2000), 120-123. 15 Spaul, J. (2000), 86. Este autor asigna a esta unidad la inscripción CIL II 4132 = CIL II,14-2 1024 = RIT 175, cuando la lectura actual lo hace a la Cohors III Lusitanorum. 16 Holder, P.A. (2003), 115, en Syria bajo Adriano. 17 El primer grupo de diplomata militaris que menciona la unidad esta fechado en 88, por lo que los soldados licenciados fueron reclutados 25 años antes, en 62-63 y no existe ningún testimonio anterior. Para ver el texto de los diplomata apéndice final a/ 1 a 4. 18 Goldsworthy, A. K. (2012), 318-329, Corbulón frente a Armenia, 329-331 para la gestión de Cesnio Peto y la derrota de Randeia, y 331-332 para la reunión de furzas y el mando renovado de Corbulón.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 4: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

110 Agustín Jiménez de Furundarena

La pérdida de prestigio derivada de la derrota fue evaluada por Nerón y

sus asesores como altamente peligrosa y, por ello, ordenaron la realización de levas que completaran todas las unidades militares del Imperio, para prevenir sorpresas en las siempre conflictivas fronteras fluviales de Europa y disponer de refuerzos para el este si fueran necesarios19.

Corbulón culminó con éxito la misión encomendada gracias a la reticencia del rey parto a entrar plenamente en guerra contra Roma, ya que, al comprobar la afluencia de refuerzos hacia los ejércitos de Oriente y recordar la demostrada solvencia del general romano, prefirió firmar un tratado con el Imperio, mediante el cual Armenia volvía a ser un protectorado romano.

La cohorte, asignada a Syria, permaneció de guarnición en la provincia y fue reforzada con un nuevo reclutamiento en 65-6620, posiblemente relacionado con la creciente inestabilidad de la vecina provincia de Iudea. Sin embargo, cuando estalló la sublevación judía, la unidad no fue integrada en el ejército de Vespasiano ni tampoco fue enviada al oeste cuando éste fue proclamado emperador y pernameció de guarnición en el Eúfrates21.

19 Así lo indica Tácito, Ann. XVI, 13, 3, y lo comprueba para la Legio X Gemina con base en Carnuntum en Pannonia Jiménez de Furundarena, A. (1999), 221-228. 20 Diplomata militaris de 90, vide apéndice final b/ 5-9. 21 En el diploma militaris de 10 de agosto de 92, con soldados reclutados en 67-68, AE 2008, 1753 (Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus Au/gustus Germanicus pontifex maximus tribu/nic(ia) potestat(e) XII imp(erator) XXII co(n)s(ul) XVI censor per/petuus p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militant in alis / quattuor et cohortibus septem quae appel/lantur Gallorum et Thracum Antiana et Phrygum et Gemina Sebastena et III / Thracum Augusta et I Ascalonitanorum / et I Thracum milliaria et I Ituraeorum / et II Thracum civium Romanorum et IIII / Callaecorum Bracaraugustanorum et / IIII Thracum Syriaca et Augusta Pannonio/rum et sunt in Syria sub M(arco) Cornelio Nigri/no qui quina et vicena stipendia aut plu/ra meruerunt item dimissis honesta / missione emeritis stipendiis quorum / nomina subscripta sunt ipsis liberis pos/terisque eorum civitatem dedit et conubium / cum uxoribus quas tunc habuissent cum / est civitas is data aut si qui caelibes essent / cum iis quas postea duxissent dumtaxat / singuli singulas a(nte) d(iem) IIII Idus August(as) / Sex(to) Lusiano Proculo T(ito) Avidio Quieto co(n)s(ulibus) / cohort(is) I Ascalonitanorum cui prae(e)st / C(aius) Coelius C(ai) f(ilius) Arn(ensi) Montanus / pediti / Magae Cleonis f(ilio) Lycio / descriptum et recognitum ex tabula aenea / quae fixa est Romae in muro post templum / divi Aug(usti) ad Minervam // L(uci) Pulli Verecundi / C(ai) Iuli Clementis / Q(uinti) Orfi Cupiti / P(ubli) Cauli Gemelli / A(uli) Cascelli Onesimi / Q(unti) Tuliani Eugrami / Q(uinti) Pompei Homeri // Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus Augus/tus Germanicus pontifex maximus tribunic(ia) po/testat(e) XII imp(erator) XXII co(n)s(ul) XVI censor perpetuus p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militant in alis quat/tuor et cohortibus septem quae appellantur / Gallorum et Thracum Antiana et Phrygum

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 5: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 111

Esta situación se mantuvo bajo todo el gobierno de los Flavios, de

Nerva y de Trajano, de forma que la única actividad conocida es el licenciamiento de sus veteranos22.

Esta escenario cambió bajo Trajano, cuando entre 108 y 112, más probablemente hacia la última fecha, la unidad reconstruyó el valetudinarium de Alepo (Siria) 23, lugar en el que posiblemente estaba su base principal. Esta obra puede enmarcarse dentro del cuidado que el emperador de los soldados tenía para con sus hombres y dentro de los preparativos militares que iban a conducir al Bellum Parthicum trajaneo24. Efectivamente, la unidad participó en esta contienda, como indica el reclutamiento realizado en 119 por Adriano25, para cubrir los huecos dejados por cuatro largos años de operaciones.

Bajo Adriano volvió a ser reforzada en 128 y en 13226 y, posiblemente, participó en el bellum Iudaicum entre 135 y 13827.

/ et Gemina Sebastena et III Thracum Augusta / et I Ascalonitanorum et I Thracum milliaria / et I Ituraeorum et II Thracum civium Romano/rum et IIII Callaecorum Bracaraugustano/rum et IIII Thracum Syriaca et Augusta Panno/niorum et sunt in Syria sub M(arco) Cornelio / Nigrino qui quina et vicena stipendia aut / plura meruerunt item dimissis honesta // missione emeritis stipendi(i)s quorum / nomina subscripta sunt ipsis liberis poste/risque eorum c[i]vitatem dedit et conubi/um cum uxoribus quas tunc habuissent / cum est civitas iis data aut si qui caelibes / essent cum iis quas postea duxissent dum/taxat singuli singulas / a(nte)[d(iem)] IIII Idus August(as) / Sex(to) Lusiano Proculo T(ito) Avidio Quieto co(n)s(ulibus) / pediti / Magae Cleonis f(ilio) Lycio / descriptum et recognitum ex tabula aenea / quae fixa est Romae) no aparece mencionala la IV Callaecorum Lucensium, por lo que no debía haber sufrido pérdidas significativas en ella y no hay diplomata que correspondan a 69, 70, 71 o 72. 22 Para Domiciano, cfr. notas 17 y 21. Bajo Trajano, diploma de 108, vide apéndice c/ 10 y diplomata de Adriano de 129, apéndice d/ 11 a 20. En este sentido, Gebhart, A. (2002), 63. 23 AE 1987, 952, Alepo (Siria): Imp(eratori) Nervae Traiano Caes(ari) / Aug(usto) Germanico Dacico / per L(ucium) Fabi[um] Iustum / leg(atum) [Aug]usti [p]r(o) pr(aetore) / [valetu]dinar(ium) a novo fact(um) / [[-------------]] / [[---]] coh(ortis) IIII Luce[nsium] 24 Goldsworthy, A. K. (2012), 384-387. Martínez Pinna, J. (2003), 113-119. Birley, A. R. (2003), 92-93, para los pasos dirigidos a la guerra hacia 113 y para las operaciones 97-103 y la decisión de Adriano de abandonar las conquistas de Trajano 108-109 y 114. 25 Los soldados fueron licenciados 25 años más tarde, en 144, bajo Antonino Pío, como indica el diploma del apéndice e/ 21. 26 Como era habitual, los soldados recibieron la honesta missio 25 años después, bajo Antonino Pío, respectivamente, en 153 y 157, como indican los diplomata del apéndice f/ 22 y g/ 23. 27 Para este conflicto, Birley, A.R. (2003), 339-353.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 6: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

112 Agustín Jiménez de Furundarena

Antonino Pío también debió ordenar que se completasen las filas de la cohorte de forma ordinaria en 145 y, ya con relación con la creciente hostilidad con el Imperio Parto, nuevamente a causa del control de Armenia, en 154 y 15828.

Bajo Lucio Vero y Marco Aurelio, participó en el bellum Parthicum dirigido por el primero y por Avidio Casio, siendo integrada en 164-165 en la vexillatio de caballería formada a las órdenes de Marco Valerio Loliano29 para cubrir el flanco de la fuerza de invasión de Avidio Casio contra Mesopotamia, participando en la toma de Seleucia y Cteseifonte.

La operación fue un éxito, pero el precio pagado fue que las tropas se contagiaron de peste y los hombres de esta cohorte debieron perecer casi todos, hasta el punto que la unidad simplemente desapareció30.

Diplomata militaris Cohortis IV Callaeorum Lucensium

Emperador y fecha

Fecha de reclutamiento

Hipotético reclutamiento posterior para completar

filas

Fecha teórica de licenciamiento

Domiciano 7-11-88

63 89 114

28 Los licenciamientos señalados para 144, 153 y 157 debieron ser seguidos de la incorporación ordinaria de nuevos reclutas para mantener el número de hombres de las unidades en estado de servicio, particularmente los dos últimos, ya relacionados con la mencionada inestabilidad en Armenia. Deberían haber sido licenciados en 169-170, 178-179 y 182-183, cuando la unidad ya había desparecido. Para el contexto general de inestabilidad en esta zona Sartre, m. (1994), 48-49. 29 CIL III 600 = CIL III 14203,35 = AE 1997, 1352 = AE 2008, 57, Gradista (Albania): M(arcus) Valerius M(arci) f(ilius) Quir(ina) Lollianus prae/fectus cohort(is) I Apamenorum sagitt[ariorum] / equit(atae) trib(unus) milit(um) leg(ionis) VII Gem(inae) Fel(icis) praef(ectus) eq(uitum) alae Fl(aviae) Agrip(pianae) / praepositus in Mesopotamia vexillationibus equitum electorum alarum / praetoriae Augustae Syriacae Agrippianae Herculianae / singularium item cohortium I Lucensium II Ulpiae equit(atae) / c(ivium) R(omanorum) I Fl(aviae) c(ivium) R(omanorum) I Thracum III Ulpiae Paflagonum II eqquitum I / Ascolitanorum Fl(a)v(iae) V Chalcidenorum V Petr(a)eorum IIII / Lucensium I Ulpiae Petr(a)eorum II Ulpiae Paflago{g}num I Ulpiae / sagittariorum III Dacorum I Syngambrum / viam pub(licam) quae a col(onia) Byllid(ensium) / per Astacias ducit angustam fragosam [pe]riculosam / ita munit ut vehiculis comme{e}tur item [pon]tes / in Argya flumine et rivis d(e) s(uo) p(osuit) / et inscr[ip]sit d(ecreto) d(ecurionum) Para la Carrera de Loliano, cfr. Jiménez de Furundarena, A. (2016), 177-178. Para las operaciones militares de este bellum Parthicum, Birley, A.R. (2009), 186-188 y 201-202. 30 Dion Casio, LXXI, 2, 4. Duncan-Jones, R. P. (1996), 108–136. Birley, A.R. (2009), 214-216.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 7: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 113

Domiciano 12-5-90

65 91 116

Trajano 108

83 84 119

Adriano 22-3-129

104 130 155

Antonino Pío

19-3-144

119 145 17031

Antonino Pío

¿?-10 a 12-153

128 154 179

Antonino Pío

28-9-157

132 158 183

3. APÉNDICE: DIPLOMATA MILITARIS REFERIDOS A LA COHORS IV CALLAECORUM LUCENSIUM. A/ Domiciano, 7 de noviembre de 88: 1- CIL XVI 35 = AE 1927, 44 = AE 1959, 90, Muhovo (Bulgaria): Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitia/nus Augustus Germanicus pontifex / maximus tribunic(ia) potestat(e) VIII imp(erator) / XVII co(n)s(ul) XIIII censor perpetuus p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militant in alis / tribus et cohortibus decem et septem quae / appellantur II Pannoniorum III Augusta / Thracum veterana Gallica I Flavia civi/um Romanorum I milliaria I Lucensium / I Ascalonitanorum I Sebastena I Itu/raeorum I Numidarum II Italica civi/um Romanorum II Thracum civium / Romanorum II classica III Augusta Thra/cum III Thracum Syriaca IIII Bracar/augustanorum IIII Syriaca IIII Callae/corum Lucensium Augusta Panno//niorum Musulamiorum et sunt in / Syria sub P(ublio) Valerio Patruino qui qui/na et vicena stipendia aut plura me/ruerant quorum nomina subscripta / sunt ipsis liberis posterisque eorum civi/tatem dedit et conubium cum uxori/bus quas tunc habuissent cum est civi/tas iis

31 La unidad desapareció, a buen seguro, en fecha ideterminada entre 165 y 167, por lo que los tres últimos licencimientos no pudieron realizarse.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 8: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

114 Agustín Jiménez de Furundarena

data aut si qui caelibes essent / cum iis quas postea duxissent dumta/xat singuli singulas a(nte) d(iem) VII Idus Novemb(res) / M(arco) Otacilio Catulo Sex(to) Iulio Sparso co(n)s(ulibus) / cohort(is) Musulamiorum cui prae(e)st / M(arcus) Caecilius September / pediti / Bitho Seuthi f(ilio) Besso / descriptum et recognitum ex tabula aenea / quae fixa est Romae in Capitolio // Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus / Augustus Germanicus pontifex maximus / tribunic(ia) potestat(e) VIII imp(erator) XVII co(n)s(ul) XIIII / censor perpetuus p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militant in alis / tribus et cohortibus decem et septem quae / appellantur II Pannoniorum III Augusta / Thracum veterana Gallica I Flavia civi/um Romanorum I milliaria I Lucensium / I Ascalonitanorum I Sebastena I Iturae/orum I Numidarum II Italica civium Ro/manorum II Thracum civium Romano/rum II classica III Augusta Thracum III / Thracum Syriaca IIII Bracaraugustano/rum IIII Syriaca IIII Callaecorum Lucensi/um Augusta Pannoniorum Musulamiorum / et sunt in Syria sub P(ublio) Valerio Patruino qui qui/na et vicena stipendia aut plura meruerant / quorum nomina subscripta sunt ipsis libe/ris posterisque eorum civitatem dedit et co/nubium cum uxoribus quas tunc habuissent / cum est civitas iis data aut si qui caelibes es/sent cum iis quas postea duxissent dumta/xat singuli singulas a(nte) d(iem) VII Idus Novembr(es) // M(arco) Otacilio Catulo Sex(to) Iulio Sparso co(n)s(ulibus) / cohort(is) Musulamiorum cui prae(e)st / M(arcus) Caecilius September / pediti / Bitho Seuthi f(ilio) Besso / descriptum et recognitum ex tabula ae/nea quae fixa est Romae in Capitolio in / latere sinistro tabulari publici // Q(uinti) Muci Augustalis / M(arci) Calpurni Iusti / C(ai) Lucreti Modesti / C(ai) Claudi Sementivi / C(ai) Pompei Eutrapeli / C(ai) Iuli Heleni / L(uci) Pulli Verecundi 2- AE 2006, 1838: [Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus Augustus Germanicus pontifex maximus tribunic(ia) potestat(e) VIII imp(erator) XVII co(n)s(ul) XIIII censor perpetuus p(ater) p(atriae) equitibus et peditibus qui militant in alis tribus et cohortibus decem et septem quae appellant]ur II [Pannoniorum III Augusta Thracum v]etera[na Gallica I Flavia civium Romano]rum I [oo milliaria I Lucensium I Ascalonita]no[rum I Sebastena I Ituraeorum I Numidarum II Italica civium Romanorum II Thracum civium Romanorum II classica III Augusta Thracum III Thracum Syriaca IIII Bracaraugustanorun IIII Syriaca IIII Callaecorum Lucensium Augusta Pannonior]um Mu[sulamiorum et sunt in Syria sub P(ublio) Va]lerio Pa[truino qui quina et vicena sti]pendia au[t

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 9: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 115

plura meruerant quorum] nomina [subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas a(nte) d(iem) VII Idus Novembr(es) M(arco) Otacilio Catulo Sex(to) Iulio Sparso co(n)s(ulibus) 3- AE 2006, 1839: [Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus Augustus Germanicus pontifex maximus tribunic(ia) potestat(e) VIII imp(erator) XVII co(n)s(ul) XIIII censor perp]etu[us p(ater) p(atriae) equitibus et pedit]ibu[s qui militant in alis tribus et cohor]tib[us decem et septem quae appellantur II Pannoniorum III Augusta Thracum veterana Gallica I Flavia civium Romanorum I milliaria I Lucensium I Ascalonitanorum I Sebastena I Ituraeorum I Numidarum II Italica civium Romanorum II Thracum civium Romanorum II classica III Augusta Thracum III Thracum Syriaca IIII Bracaraugustanorum IIII Syri]aca IIII Ca[llaecorum Lucensium Augusta Panno]niorum Mu[sulamiorum et sunt in Syria sub P(ublio) Val]er[io Pa]tr[uino qui quina et vicena stipendia aut plura meruerant quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas a(nte) d(iem) VII Idus Novembr(es) M(arco) Otacilio Catulo Sex(to) Iulio Sparso co(n)s(ulibus) 4- AE 1939, 126* = AE 1959, 252*, Nikjup (Bulgaria): Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus / Augustus Germanicus pontifex max[imus] / tribunic(ia) potestat(e) VIII imp(erator) XVII co(n)[s(ul) XIIII] / censor perpetuus p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militant in a[lis] / tribus et cohortibus decem et septem (sic) [quae] / appellantur II Pannoniorum III Augusta / Thracum veterana Gallica I Flavia civi/um Romanorum I M(milliaria) I Lucensium / I Ascalonitanorum I Sebastena I Iturae/orum I Numidarum II Italica civium Ro/manorum II Thracum civium Romano/rum II classica III Augusta Thracum III / Thracum Syriaca IIII Bracaraugustano/rum IIII Syriaca IIII Callaecorum Lucensi/um Augusta Pannoniorum Musulamiorum / et sunt in Syria sub P(ublio) Valerio Patruino qui qui/na et vicena stipendia aut plura meruerant (sic) / quorum nomina subscripta sunt ipsis libe/ris posterisque eorum civitatem dedit et co/nubium cum uxoribus quas tunc habuissent / cum est civitas iis data aut si qui caelibes es/sent cum iis quas postea duxissent dumta/xat singuli singulas a(nte) d(iem) VI Idus Novembr(es) / M(arco) Otacilio Catulo Sex(to) Iulio

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 10: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

116 Agustín Jiménez de Furundarena

Sparso co(n)s(ulibus) / cohort(is) Musulamiorum cui prae(e)st / M(arcus) Caecilius September / pediti / Gorio Stibi f(ilio) Dacus (sic) / descriptum et recognitum ex tabula ae/nea quae fixa est Romae in Capitolio in / latere sinistro tabulari(i) publici // Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitia/nus Augustus Germanicus pontifex / maximus tribunic(ia) potestat(e) VIII imp(erator) / XVII co(n)s(ul) XIIII censor perpetuus p(ater) p(atriae) / equitibus et peditbus qui militant in alis / tribus et cohortibus decem et septem quae / appellantur II Pannoniorum III Augusta Thracum veterana Gallica I Flavia civi/um Romanorum I M(illiaria) I Lucensium / I Ascalonitanorum Sebastena I Itu/raeorum I Numidarum II Italica civi/um Romanorum II Thracum civium / Romanorum II classica III Augusta / Thracum III Thracum Syriaca IIII Bracar/augustanorum IIII Syriaca IIII Callae/corum Lucensium Augusta Panno/[niorum B/ Domiciano, 12 de mayo de 90: 5- AE 2006, 1842: Imp(erator) Caesar divi Vespasiani [f(ilius) Domitianus Au]/gustus Germanicus pontif(ex) m[aximus tribunic(ia)] / potestat(e) X imp(erator) XXI co(n)s(ul) XV cens[or perpetuus p(ater) p(atriae)] / equitibus qui militant in alis quat[tuor vete]/rana Gallica et Phrygum et Gemina S[ebaste]/na et Gallorum et Thracum Antian[a et pedi]/tibus et equitibus qui in cohortibus septem / II Classica et III et IIII Thracum Syriacis et / IIII Callaecorum Lucensium et IIII Callae/corum Bracaraugustanorum et Augusta / Pannoniorum et Musulamiorum quae / sunt in Syria sub A(ulo) Buc(c)io Lappio Maximo / qui quina et vicena plurave stipendia / meruerunt item dimissis honesta mis/sione emeritis stipendiis quorum nomi/na subscripta sunt ipsis liberis posteris/que eorum civitatem dedit et conubium / cum uxoribus quas tunc habuissent cum / est civitas iis data aut si qui caelibes essent / cum iis quas postea duxissent dumtaxat / singuli singulas a(nte) d(iem) IIII Idus Maias / P(ublio) Valerio Marino / Cn(aeo) Minicio Faustino co(n)s(ulibus) / alae veteranae Gallicae cui prae(e)st / M(arcus) Numisius M(arci) f(ilius) Gal(eria) Senecio Antistianus / gregali / Bruzeno Delsasi f(ilio) Thrac(i) / descriptum et recognitum ex tabula aenea / quae fixa est Romae in muro post / templum divi Aug(usti) ad Minervam // M(arci) Lolli Fusci / M(arci) Calpurni Iusti / C(ai) Pompei Eutrapeli / C(ai) Lucreti Modesti / C(ai) Maeci Bassi / C(ai) Iuli Ru[fi(?)] / L(uci) Alli Cre[---] // Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus Augustus / Germanicus pontifex maximus tribunic(ia) potes/tat(e) X imp(erator) XXI co(n)s(ul) XV censor perpetuus p(ater)

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 11: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 117

p(atriae) / equitibus qui militant in alis quattuor veteran(a) / Gallica et Phrygum et Gemina Sebastena et Gal/lorum et Thracum Antiana et peditibus et equi/[tib]us qui in cohortibus septem II Classica et III / [et II]II Thracum Syriacis et IIII Callaecorum / [Luc]ensium et IIII Callaecorum Bracaraugus/[tanor]um et Augusta Pannoniorum et Musula/[mio]rum quae sunt in Syria sub A(ulo) Buc(c)io Lappio / [Maxi]mo qui quina et vicena plurave stipen/[dia me]ruerunt item dimissis honesta mis/[sione e]meritis stipendiis quorum nomina / subscripta sunt [ip]sis liberis posteris[que] / eorum civitatem dedit et conubi[um cum uxo]/ribus quas tunc habuissent cum est [civitas] / iis data aut si qui caelibes essent cum [iis quas] / postea duxissent dumtaxat singuli{s} sin/gulas a(nte) d(iem) IIII Idus Maias / P(ublio) Valerio Marino / Cn(aeo) Minicio Faustino co(n)s(ulibus) / alae veteranae Gallicae cui prae(e)st / M(arcus) Numisius M(arci) f(ilius) Gal(eria) Senecio Antistianus / gregali / Bruzeno Delsasi f(ilio) Thrac(i) / descriptum et recognitum ex tabula aenea / quae fixa est Romae 6- AE 2006, 1843: [Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) D]omitianus Augus/[tus Germanicus pontifex ma]ximus tribunic(ia) / [potestat(e) X imp(erator) XXI co(n)s(ul) XV cens]or perpetuus p(ater) p(atriae) / [equitibus qui militant in alis] quattuor vetera/[na Gallica et Phrygum et Gem]ina Sebastena et / [Gallorum et Thracum Antia]na et peditibus et / [equitibus qui in cohortibus s]ep[t]em II Classica / [et III et IIII Thracum Syriacis] et IIII Callaeco/[rum Lucensium et IIII Calla]ecorum Bracar/[augustanorum et Augusta Pa]nnoniorum / [et Musulamiorum quae sun]t in Syria sub A(ulo) / [Buccio Lappio Maximo qui quina et] vicena plu/[rave stipendia meruerunt item] dimissis / [honesta missione emeritis stip]endiis / [ // a(nte) d(iem) IIII idus Maias] / P(ublio) Valer[io] Mar[ino] / Cn(aeo) Min[c]io Faust[ino co(n)s(ulibus)] / alae veteranae Gallicae cui [praeest] / M(arcus) Numisius M(arci) f(ilius) Gal(eria) Senecio Ant[istianus] / gregali / Cardenti Biticenthi [f(ilio)] Disdiv[---] / descriptum et recognitum ex tabula ae/nea quae fixa est Romae in muro post / templum divi Aug(usti) ad Minervam 7- AE 2006, 1840: [Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus Augustus Germanicus pontifex maximus tribunic(ia) potestat(e) X imp(erator) XXI co(n)s(ul) XV censor perpetuus p(ater) p(atriae) equitibus qui militant in alis quattuor veterana Gallica et Phrygum et Gemina Sebastena et Gallorum et Thracum Antiana et peditibus et equitibus qui in eohortibus septem II classica et III et IIII Thracum Syriacis et IIII

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 12: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

118 Agustín Jiménez de Furundarena

Callaecorum Lucensium et III]I Call[aecorum Bracaraugustanorum et Augu]sta Pann[oniorum et Musulamiorum quae su]nt in Syria [sub A(ulo) Buccio Lappio Maximo qu]i quina et [vieena plurave stipendia meruer]unt ite[m dimissis honesta missione] eme[ritis stipendiis quorum nomi]na subscrip[ta sunt ipsis liberis posteri]sque eorum civi[tatem dedit et conubium cu]m uxoribus quas [tunc habuissent cum est civi]tas iis data au[t si qui caelibes essent cum iis q]uas p[ostea duxissent dumtaxat singuli singulas a(nte) d(iem) IIII Idus Maias P(ublio) Valerio Marino Cn(aeo) Minicio Faustino co(n)s(ulibus) 8- RMD IV, 214 = RMM 6 = RMD V, p 699: ------] conubium cum uxoribus / [quas tunc hab]uissent cum est civitas / [iis data aut si q]ui caelibes essent cum iis / [quas postea dux]issent dumtaxat sin/[guli singulas] a(nte) d(iem) IIII Idus Maias / [P(ublio) Vale]rio Marino / [Cn(aeo) Mini]cio Faustino / co(n)s(ulibus) / [cohort(is) III Thr]acum Syriacae cui prae(e)st / [---] Clemens / pediti / [---] Genimoli f(ilio) Thrac(i) / [descriptum et r]ecognitum ex tabula / [aenea quae fix]a est Romae in muro post / [templum divi A]ug(usti) ad Minervam // [Imp(erator) Caesar divi Vespasiani f(ilius) Domitianus Augustus Germanicus pontifex maximus tribunic(ia) potestat(e) X imp(erator) XXI co(n)s(ul) XV censor perpetuus p(ater) p(atriae) equitibus qui militant in alis(?) --- veterana Gallica --- et peditibus et equitibus qui in coh]ortibus septem II[---] / [--- et III et IIII Thracum] Syriacis et IIII Cal/[laecorum Lucensium et] IIII Callaecorum / [Bracaraugustano]rum et Augusta Pan/[noniorum et Musula]miorum quae sunt / [in Syria sub A(ulo) Buc(c)io Lap]pio Maximo qui qu/[ina et vicena plurave s]tipendia merue/[runt item dimissis] honesta missio/[ne emeritis stipendiis] quorum nomina / [subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et 9- AE 2012, 1955: Imp(erator) Caesar divi Vespasian[i f(ilius) Domitianus] / Augustus Germanicus po[ntif(ex) maximus] / tribunic(ia) potestat(e) X imp(erator) X[XI co(n)s(ul) XV censor] / perpetuus p(ater) [p(atriae)] / equitibus qui militant [in alis quattuor] / veterana Gallica et Phr[ygum et Gemina] / Sebastena et Gallorum et [Thracum Antia]/na et peditibus et equitib[us qui in cohor]/tibus septem II Classica e[t III et IIII Thracum] / Syriacis et IIII Callaecor[um Lucensium] / et IIII Callaecorum Brac[araugustano]/rum et Augusta Pannon[iorum et Musu]/lamiorum quae sunt [in Syria sub A(ulo) Bu]/c(c)io Lappio Maximo qu[i quina et vicena plurave sti]pendia meru[erunt item dimissis honesta missio]ne em[eritis

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 13: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 119

stipendiis quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit // Imp(erator) Caesar divi V[espasiani f(ilius) Domitianus] / Augustus German[icus pontif(ex) maximus tri]/bunic(ia) potestat(e) X imp(erator) XXI co(n)s(ul) XV censor] / perpetuus [p(ater) p(atriae)] equitibus qui milita[nt in alis quattuor vete]/rana Gallica et Ph[rygum et Gemina Sebastena] / et Gallorum et Thrac[um Antiana et peditibus] / et equitibus qui in c[ohortibus septem II Clas]/sica{e} et III et IIII Thra[cum Syriacis et IIII Callae]/c[orum Lucensium et IIII Callaecorum Bracaraugustanorum et Augusta Pannoniorum et Musulamiorum C/ Trajano, 108 10- AE 2006, 1834: [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Aug(ustus) Germanicus Dacicus pontifex maximus tribunicia potestate --- imp(erator) --- co(n)s(ul) V p(ater) p(atriae) equitibus et peditibus qui militant in alis --- et cohortibus --- quae appellantur --- et IIII Callaecorum Lucen]si[um et sunt in Syria sub A(ulo) Cornelio Palma Fr]onto[niano item dimissis honesta missione qui qu]ina et [vicena plurave stipendia meruerunt --- de]curioni [in ala(?) --- quae est in Pannonia(?) sup]eriore [sub // quae est in Pannon]ia(?) sup[eriore sub --- quorum nomi]na sub[scripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium D/ Adriano, 22 de marzo de 129: 11- RMD V, 372 = AE 2002, 1747 = AE 2006, 1847: [Imp(erator) Caes(ar) divi Traiani Parthi]ci f(ilius) divi Ner(vae) / [n(epos) Traianus Hadrianu]s Aug(ustus) pont(ifex) / [max(imus) trib(unicia) potest(ate) XIII co(n)]s(ul) III p(ater) p(atriae) / [equitibus et peditibus qui militaver(unt)] in al(is) II et coh(ortibus) XI / [quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I] Flav(ia) Agrippiana / [et I Ascalonitanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia)] Dacor(um) et I Ulp(ia) / [sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petre(orum) sagitt(aria) e]t II Classica / [et II Gemina Ligur(um) et Corsor(um) et II U]lp(ia) equitum / [sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II Italica c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) S]yri[aca sagitt(aria) et IIII Callaecor(um) Lucensium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et // ] sunt [in Syri(a) sub Poblicio Marcello quinis et] vicen(is) pl[uribusve stipendiis emeritis dimissis honesta missione] quor(um) nom[ina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eor(um)] civit(atem) ded(it) e[t conubium cum uxoribus quas tunc] hab(uissent) cum e[st civitas iis data aut

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 14: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

120 Agustín Jiménez de Furundarena

12- AE 2005, 1736 = AE 2006, 1850: [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius) divi Nervae nepos Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) potest(ate) XIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitib(us) et peditib(us) qui militaver(unt) in alis II et coh(ortibus) XI quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Agrippian(a) et I Ascalonitanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et II Classica et II Gemina Ligur(um) et Corsor(um) et II Ul]p(ia) equit(um) sa[gitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II Italic(a) c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) Syriaca s]ag(ittaria) et IIII Call[aecorum Lucensium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et su]nt in Syria s[ub Poblicio Marcello qui quin(is) et vicenis pluribusve stipendiis emeritis dimissis honesta missione quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas a(nte) d(iem) XI K(alendas) Apr(iles) P(ublio) Iuventio Cel]so II [Q(uinto) Iulio Balbo co(n)s(ulibus) coh(ortis) I Ulp(iae)] D[acor(um) cui praeest Ti(berius) Claudius Ti(beri)] f(ilius) Qui(rina) M[aximinus Neapol(i) ex] pedite [---]osiae f(ilio) / I [------] / [descriptum] et recog[nitum ex tabula aenea quae] fixa [est Romae in muro post templum divi Aug(usti) ad Minervam] 13- AE 2006, 1845: [I]mp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius) divi Nervae / nepos Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) / trib(unicia) potest(ate) XIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) / [e]quitib(us) [et] peditib(us) qui militaver(unt) in alis [II e]t coh(ortibus) XI / quae ap[pell]antur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Ag[ri]ppian(a) / [et] I Ascalonitanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sa/[gi]tt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et II Classica et II Ge/[mi]na Ligur(um) et Corso[r(um) e]t II Ulp(ia) equit(um) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II / [It]alica c(ivium) R(omanorum) et III Thra[c(um) Sy]riaca sagitt(aria) et IIII Callaecor(um) / [Lu]censium et V Ulp(ia) [Pet]reor(um) sagitt(aria) et sunt in Syri/[a] sub Poblicio Mar[c]ello quin(is) et vicenis plurib/[usv]e stipendi(i)s emeritis dimissis honesta missio/[n]e quorum nomina subscripta sunt ip(s)is libe/ris posterisque eorum civitatem dedit et co/[nub]ium cum uxoribus quas tunc habuissent / [cu]m est civitas iis data aut si qui caelibes essent / [cum] iis quas postea duxissent dumtaxat singuli / [sin]gulas a(nte) d(iem) XI

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 15: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 121

K(alendas) Apr(iles) / [P(ublio) Iuve]ntio Celso II Q(uinto) Iulio Balbo co(n)s(ulibus) / [coh(ortis) I] Ulp(iae) Dacor(um) cu[i p]rae(e)st / [Ti(berius) Clau]dius Ti(beri) f(ilius) Qui(rina) Maximinus Neapol(i) / ex pedite / [M(arco) Ulp]io Damusi f(ilio) Canuleio Daco / [descript]um et recognitum ex tab(u)la aenea / [quae fix]a est Roma<e=B> in muro post templum / [divi Aug(usti) ad Miner]vam // [Imp(erator)] Caesar divi [Traiani Parthici] f(ilius) [divi Nervae] / nepos Traianus Hadrian[us Aug(ustus) pontif(ex)] / ma[x(imus) t]rib(unicia) potest(ate) XIII c[o(n)s(ul) III p(ater) p(atriae)] / eq(uitibus) et pedit(ibus) qui mil(itaverunt) in al(is) II et coh(ortibus) XI quae a[ppellantur] / Aug(usta) Xoit(ana) et I Fl(avia) Agripp(iana) et I Ascalon(itanorum) sag(ittaria) e[t I Ulp(ia)] / Dacor(um) et I [Ulp(ia) sa]g(ittaria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petreor(um) sag(ittaria) e[t II] / Class(ica) et II Gem(ina) Lig(urum) et Corsor(um) et II Ulp(ia) equit(um) [sagitt(aria)] / c(ivium) R(omanorum) et II Ital(ica) c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) Syr(iaca) sag(ittaria) et IIII C[allaecor(um)] / Lucens(ium) et V Ulp(ia) Petreor(um) sag(ittaria) et sunt in S[yria] / sub Poblicio Marcello quin(is) et vicen(is) [pluribusve] / stip(endiis) em(eritis) dim(issis) hon(esta) miss(ione) quor(um) nom(ina) su[b]/scr[i]p(ta) sunt ips(is) lib(eris) poster(isque) eor(um) civit(atem) de[dit] / et conub(ium) cum uxorib(us) quas tunc hab(uissent) c[um] / est civit(as) iis data aut siq(ui) caelib(es) essent [cum iis quas postea duxissent 14- AE 2006, 1846: [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius) divi Nervae nepos Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) potest(ate) XIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitib(us) et peditib(us) qui militaver(unt) in alis II et coh(ortibus) XI quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Agrippian(a) et I Ascalonitanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petr]eor(um) sa[gitt(aria) et II Class(ica) et II Gemina Ligur(um) et] Corsor(um) e[t II Ulp(ia) equit(um) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II Italic]a c(ivium) R(omanorum) et III [Thrac(um) Sy]riaca sa/[gitt(aria) et IIII Callaecoru]m Lucens(ium) et [V Ulp(ia) P]etreor(um) / [sagitt(aria) et sunt in Syria sub Po]<b=P>licio Ma[rcello] quin(is) / [et vicenis pluribusve stipendiis] emeritis [dimis]sis ho/[nesta missone quor]um nomin[a subs]crip[ta sunt ipsis liberis posterisque eorum ci]vitatem [dedit] et conubi[um cum uxoribus] quas tun[c habuiss]ent cum [e]st civit[as iis d]ata aut si q[ui caelib]es essen[t cum iis quas] postea du[xissent d]umtax[at singuli sin]gulas [a(nte) d(iem)] XI K(alendas)[Apr(iles) P(ublio) Iuventio Celso II Q(uinto)] Iulio [Balbo

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 16: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

122 Agustín Jiménez de Furundarena

co(n)s(ulibus)] / [ // [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius) divi Nervae nepos Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) potest(ate) XIII] co(n)s(ul) [III p(ater) p(atriae) equitib(us) et peditib(us) qui militaver(unt) in alis] II et coh(ortibus) [XI quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Agrippian(a) et I] Ascalon[itanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et II Cla]/ss(ica) et I[I Gemina Ligur(um) et Corsor(um) et II Ulp(ia) equit(um) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum)] et II Italic(a) c(ivium) R(omanorum) [et III Thrac(um) Syriaca sagitt(aria) et IIII Callaecorum] / Luc(e)ns(ium) et V [U]lp(ia) Petreo[r(um) sagitt(aria) et sunt in Syri]a sub P[obl]icio Marc[ello quin(is) et vicenis pluribusve stipendiis emeritis dimissis honesta missone quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit] et conu[bium cum uxoribus quas tunc habuissent cum e]st civit[as iis data 15- AE 2006, 1851: [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius) divi Nervae nepos Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) potest(ate) XIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitib(us) et peditib(us) qui militaver(unt) in alis II et coh(ortibus) XI quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Agrippian(a) et I Ascalonitanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et] I Ulp(ia) Petr[eor(um) sagitt(aria) et II Classica et II Gemina Ligur(um) et Co]rsor(um) et I[I Ulp(ia) equit(um) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II I]tal[ica c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) Syriaca sagitt(aria) et IIII Callaecor(um) Lucensium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et sunt in Syria sub Poblicio Marcello quin(is) et vicenis pluribusve stipendiis emeritis dimissis honesta missione quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas // ] a(nte) d(iem) [XI K(alendas) Apr(iles) P(ublio) Iuventio] Celso II Q(uinto) [Iulio Balbo co(n)s(ulibus) coh(ortis) I U]lp(iae) Daco[r(um) cui praeest Ti(berius) Claudius] Ti(beri) f(ilius) Qui(rina) M[aximinus Neapol(i) ex] pedite [------ 16- AE 2012, 1956: [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius) divi Nervae nepos Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) potest(ate) XIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitib(us) et

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 17: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 123

peditib(us) qui militaver(unt) in alis II et coh(ortibus) XI quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Agrippian(a) et I Ascalonitanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et II Classica et II Gemina Ligur(um) et Corsor(um) et II Ul]p(ia) equit(um) sa]/[g]itt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II Ita[lic(a) c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) Syriaca sag]/itt(aria) et IIII Call[aecorum Lucensium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et] / sunt in Syria sub [Poblicio Marcello qui quin(is) et vicenis] / pluribusve stip[endiis emeritis dimissis honesta] / missione quor[um nomina subscripta sunt] / ipsis liberi[s posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas // ] / C(ai) Iulii(?) [---] / L(uci) Pulli [---] / P(ubli) Atti [---] / T(iti) Villi [---] // [Imp(erator) Caesar divi] Traiani Part[hici f(ilius) divi Nervae nepos Trai]anus Hadria[nus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) potest(ate)] XIII c[o(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitib(us) et peditib(us) qui] mil(itaverunt) in al(is) II et [coh(ortibus) XI quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) A]gripp(iana) et [I Ascalonitanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et II Classica et II Gemina Ligur(um) et Corsor(um) et II Ulp(ia) equit(um) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II Italic(a) c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) Syriaca sag(ittaria) et IIII Callaecorum Lucensium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et sunt in Syria sub Poblicio Marcello qui quin(is) et vicenis pluribusve stipendiis emeritis dimissis honesta missione quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli] / singulas / a(nte) [d(iem) XI K(alendas) Apr(iles)] / P(ublio) Iuventio Ce[lso II Q(uinto) Iulio Balbo co(n)s(ulibus)] / coh(ortis) I Ulp(iae) [Dacor(um) cui praeest] / Ti(berius) Claudi[us Ti(beri) f(ilius) Qui(rina) Maximinus Neapol(i) 17- AE 2007, 1238, Mitoc (Moldavia): [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius) divi Nerv(ae) nep(os) Traianus Hadrianus Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) --- co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitibus et peditibus qui militaverunt in alis --- et cohortibus --- quae appellantur --- I Thrac(um) Herc(uliana) et --- II]I Aug(usta) Th[racum et IIII Callaecorum Lucensium et V Ulpia P]etr(aeorum) sag(ittariorum) [et VII Gallorum et sunt in Syria sub Poblicio] Marc[ello quinis et vicenis

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 18: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

124 Agustín Jiménez de Furundarena

pluribusve stipendiis emeritis honesta m]is(sione) qu[orum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas --- co(n)s(ulibus)] / [ala(e) Thracum H]erc[uliana(e) cui praeest] / [------] / ex gregal[e] / [--- Val]entis f(ilio) [---] / [et f(ilio) eius] et Germano [f(ilio) eius et --- f(ilio) eius] / [et --- f(ilio)] eius et Val[enti f(ilio) eius] / [descriptum et recognitum ex tabula aenea quae fixa est Romae in muro post templum divi Augusti ad Minervam] 18- RMD V, 388 = AE 2002, 1748 = AE 2006, 1848: -----] ex pedite [---]o Stai f(ilio) PIT[---]ri f(ilio) eius et DI[--- descriptu]m et recognitu[m ex tabula aenea quae fixa] est Romae in [muro post templum div]i Aug(usti) ad M[inervam] // [Imp(erator) Caes(ar) divi Traiani Parthici f(ilius) divi Ner(vae) n(epos) Traianus Hadrianus Aug(ustus) pont(ifex) max(imus) trib(unicia) potest(ate) co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitibus et peditibus qui militaver(unt) in al(is) II et coh(ortibus) XI quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Agrippiana et I Ascalonitanor(um) sagitt(aria)] et I Ulp(ia) Da/[cor(um) et I Ulp(ia) sag(ittaria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petre(orum) s]ag(ittaria) et II Clas(sica) / [et II Gem(ina) Ligur(um) et Corsor(um) et II Ulp(ia) equ(itum)] sag(ittaria) c(ivium) R(omanorum) et II / [Italica c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) Syria(ca) sag(ittaria) et IIII C]allaec(orum) Lu/[censium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria)et sunt i]n Sy[ri]a sub / [Poblicio Marcello 19- RMD V, 371 = AE 2001, 2153 = AE 2006, 1849: [Imp(erator) Caesar divi Traiani Pa]rthici f(ilius) divi Ne[rvae nepos Traianus Hadria]nus Aug(ustus) pont(ifex) m[ax(imus) trib(unicia) potest(ate) XIII co(n)s(ul)] III p(ater) p(atriae) [equitib(us) et peditib(us) qui militaver(unt) in alis II et] coh(ortibus) XI quae ap[pellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia) Agrippian(a) et I Asc]aloni[tanor(um) sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et I Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et II Classica et II Gemina Ligur(um) et Corsor(um) et II Ulp(ia) equit(um) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II Italica c(ivium) R(omanorum) et III Thrac(um) Syriaca sagitt(aria) et IIII Callaecor(um) Lucensium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et sunt in Syria sub Poblicio Marcello qui quin(is) et vicenis pluribusve stipendiis emeritis dimissis honesta missione quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit] // et con[ubium cum uxoribus quas tunc

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 19: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 125

habuissent] / cum est civit[as iis data aut si qui caelibes essent] / cum iis quas po[stea duxissent dumtaxat singuli] / singulas [a(nte) d(iem) XI K(alendas) Apr(iles)] / P(ublio) Iuventi[o Celso II Q(uinto) Iulio Balbo co(n)s(ulibus)] / coh(ortis) I U[lpiae Dacor(um) cui praeest] / Ti(berius) Claud[ius Ti(beri) f(ilius) Qui(rina) Maximinus Neapol(i)/ [------] / M(arco) Ulpio [---] / descriptu[m et recognitum ex tabula aenea] / [q]ua[e fixa est Romae in muro post templum divi Aug(usti) ad Minervam] 20- J. González Fernández y J. Bermejo Melández, “Diplomata militaría del Museo de Huelva”, Revista Onoba, 4, 2016, pp. 276-278: [Imp(erator) Caesar divi Traiani Parthici f(ilius)/ divi Nervae nepos Traianus Hadrianus/ Aug(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia)/ potest(ate) XIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae)/ equitib(us) et peditib(us), qui militaver(unt)/ in alis II et coh(ortibus) XI, quae appellantur Aug(usta) Xoitan(a) et I Flav(ia)/ Agrippian(a) et I Ascalonitanor(um)/ sagitt(aria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et / I Ulp(ia) sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum)/ et I Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et/ II Classica et II Gemina Ligur(um)/ et Corsor(um) et II Ulp(ia) equit(um)/ sagitt(aria) c(ivium) R(omanorum) et II/ Ita[lic(a) c(ivium) R(omanorum) et III/ Thrac(um) Syriaca sag]itt(aria) et IIII/ Callaecorum Lucensium et V Ulp(ia) Petreor(um) sagitt(aria) et sunt in Syria/ sub Poblicio Marcello, qui quin(is) et vicenis/ pluribusve stipendiis emeritis dimissis/ honesta missione]// [quorum nomina subscripta sunt, ipsis/ liberis posterisque eorum civitatem dedit/ et conubium cum uxoribus, quas tunc/ habuissent, cum est civitas iis data aut,/ si qui caelibes essent, cum iis quas postea/ duxissent, dumtaxat singuli singulas]./ A(nte) d(iem) XI K(alendas) Apr(iles) P(ublio)/ Iuventio Celso II Q(uinto) Iulio Balbo co(n)/s(ulibus)] coh(ortis) I U[lp(iae) Dacor(um),/ cui praeest] Ti(berius) Claud[ius Ti(beri)/ f(ilius) Qui(rina) Maximinus Neapol(i) ex/ pedite - - -]. [Descriptum et recognitum ex tabula aenea/ quae fixa est Romae in muro post Templum divi Aug(usti) ad Minervam. / [------] G(ai) Iu[lii Eutychi] L(uci) Pulli [Anthi/aut Daphni] P(ubli) Atti [Severi] [T(iti)/ Villi Agath---] E/ Antonino Pío, 19 de marzo de 144: 21- ZPE. 193-253: Imp(erator) Caesar divi Hadriani f(ilius) divi Traia/ni Parthici nepos divi Nerv(ae) pronep(os) / T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) / Pius pon(tifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) VII imp(erator) II co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) / equitib(us) et pedit(ibus) qui milit(averunt) in alis II et / coh(ortibus) VIII quae appell(antur)

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 20: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

126 Agustín Jiménez de Furundarena

praet(oria) sing(ularium) et I Fl(avia) / Agrip(piana) sag(ittariorum) et I Fl(avia) Chal(cidenorum) sag(ittariorum) et I Ulp(ia) Petr(aeorum) / sag(ittariorum) et I Gaetul(orum) et I Ascalon(itanorum) sag(ittariorum) et II Ulp(ia) / eq(uitata) sag(ittariorum) c(ivium) R(omanorum) et II Gemin(a) Ligu(rum) et Cors(orum) et III / Ulp(ia) Paphl(agonum) et IIII Callaec(orum) Lucen(sium) et sunt / in Syria sub Sergio Paullo quinis et / vicen(is) plur(ibusve) stip(endiis) emer(itis) dimis(sis) hones(ta) / mission(e) quorum nomin(a) sub/script(a) sunt civitat(em) Roman(am) qui eoru(m) / non haber(ent) dedit et conub(ium) cum uxor(ibus) / quas tunc habuis(sent) cum est civit(as) iis data / aut cum i(i)s quas post(ea) duxis(sent) dumtax(at) / singulis a(nte) d(iem) XIIII K(alendas) Apr(iles) / L(ucio) Aemilio Caro Q(uinto) Egrilio Plariano co(n)s(ulibus) / coh(ortis) I Ascalonit(anorum) sag(ittariorum) cui prae(e)st / P(ublius) Aurelius Aurelianus / ex pedite / Barcallippo Aggaei f(ilio) Samo(satis) / descrip(tum) et recog(nitum) ex tabula aerea quae / fixa est Rom(ae) in muro post templ(um) / divi Aug(usti) ad Minervam // P(ubli) Atti Severi / L(uci) Pulli Daphni / M(arci) Servili Getae / M(arci) Tetti Proculi / M(arci) Sentili Iasi / [Ti(beri)] Iuli Felicis / [C(ai) Iuli] Silvani // ] / dedi[t et conub(ium) cum uxor(ibus) / quas tunc] / hab(uissent) cum [est civit(as) iis data aut cum i(i)s quas] / post(ea) dux[is(sent) F/ Antonino Pío ¿?-octubre a diciembre de 153: 22- AE 2006, 1841: Imp(erator) Caesar divi Hadriani f(ilius) divi Traiani Parthici nepos divi Nervae pronepos T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) XVI imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) equitibus et peditib(us) qui militaver(unt) in alis VII et coh(ortibus) XX quae appellant(ur) I Fl(avia) Agrippia(na) et praetor(ia) sing(ularium) et I Ulp(ia) Syriac(a) et I Aug(usta) Xoitan(a) et I Thr(acum) Hercul(ana) et I Ulp(ia) sing(ularium) et I Ulpia dromad(ariorum) oo(milliaria) et I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) Petraeo(rum) et I Flavia c(ivium) R(omanorum) et I Lucens(ium) et I Ulp(ia) sagit(tariorum) et I Fl(avia) Chalcid(enorum) et I Gaetul( orum) et I Aug(usta) Pannon(iorum) et I Claud(ia) Sugambr(orum) tiron(um) et II Gemi(na) Ligur(um) et Corsor(um) et I Ascalon(itanorum) sagit(tariorum) et II classic(a) sagit(tariorum) et II Ulp(ia) Paphl(agonum) et II Ulp(ia) equit(ata) sagit(tariorum) et II Italic{a) c(ivium) R(omanorum) et III Thr(acum) Syriac(a) et III Aug(usta) [Thr(acum)] et IIII Gall(orum) et IIII Call(aecorum) Lucen[s(ium)] et VII Gall(orum) [et sunt in Syria sub]

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 21: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 127

Pontio Laeliano l[eg(ato) quinis et vicenis pluribusve stipendiis emeritis dimissis honesta missione quorum nomina subscripta sunt civitatem Romanam qui eorum non haberent dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut cum iis quas postea duxissent dumtaxat singulis ---- C(aio) Cat(t)io Marcello Q(uinto) Petiedio Gallo(?) co(n)s(ulibus) G/ Antonino Pío, 28 de septiembre de 157: 23- CIL XVI 106 = IDRE 2, 349 = AE 1900, 27 = AE 1900, 58 = AE 1972, 669, Kazanluk (Bulgaria): [Imp(erator) Cae]s(ar) divi Hadria[ni f(ilius) divi Traiani] / [Parthici] n(epos) divi Nervae [pron(epos)] / [T(itus) Ael]ius Hadrianus An[toninus Aug(ustus)] / [Pius] p(ontifex) m(aximus) tr(ibunicia) pot(estate) XX imp(erator) I[I co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae)] / [eq(uitibus) et pe]d(itibus) q(ui) m(ilitaverunt) in alis [IIII] q(uae) appe[llantur --- et] / [Thr(acum) H]erc(uliana) et I Ulpia sing(ularium) et I Ulp(ia) [dromad(ariorum) oo(milliaria) et] / [coh(ortibus) XVI] I Ulp(ia) Dacor(um) et I Ulp(ia) Petr(e)or(um) et I [Aug(usta) Pannon(iorum)] / [et I Claud(ia) S]ugambr(orum) et I Ascalon(itarum) s(agittaria) et I Fl[av(ia) Chalciden(orum)] / [et II Ulp(ia) equit(ata) et I]I Italic(a) [c(ivium)] R(omanorum) et II Ulp(ia) Paphl[ag(onum) et II Thrac(um)] / [Suric(a)] et II classi(ca) sag(ittaria) et III Ulp(ia) Paphl[ag(onum) et III Aug(usta)] / [Thrac(um) e]t IV Call(aecorum Lucensium) et V Ulp(ia) Petr(eorum) et VII Gall(orum) et [sunt in] / [Suria (sic)] sub Attidio Corneliano leg(ato) XXV [plurib(us)ve stipend(iis)] / [emerit(is) di]m(issis) hon(esta) mis(sione) quor(um) nomin(a) subscr(ipta) [sunt civit(atem)] / [Roman(am)] qui eor(um) non haber(ent) ded(it) et co[nub(ium) cum] / [uxor(ibus)] quas tunc habuis(sent) cum est civ(itas) [iis data] / [aut cum iis qua]s post(ea) duxiss(ent) dum[taxat singulis // [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Traiani Parthici n(epos) divi Nervae pron(epos) T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius p(ontifex) m(aximus) tr(ibunicia) pot(estate) XX imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae)] / [eq(uitibus) et ped(itibus) q(ui) m(ilitaverunt) in alis IIII q(uae) appellantur --- et Thr(acum) Herc(uliana) et I] Ulpia [s]in[g(ularium) et I] Ulp(ia) dromad(ariorum) oo(milliaria) et co[h(ortibus)] / XVI I Ulpia Dac[or(um)] et I Ulp(ia) Petreor(um) et I Au[g(usta)] / Pannon(iorum) et I Cl[au]d(ia) Sugambr(orum) et I Ascalonit(arum) / sag(ittaria) et I Flav(ia) C[ha]lciden(orum) et II Ulp(ia) equit(ata) et / II Italic(a) c(ivium) R(omanorum) e[t I]I Ulpia Paphlag(onum) et II Thrac(um) / Suric(a) et II

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 22: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

128 Agustín Jiménez de Furundarena

classic(a) sag(ittaria) et III Ulp(ia) Paphlag(onum) et / III Aug(usta) Thrac(um) et IV Call(aecorum Lucensium) et (sic) Ulp(ia) Petreor(um) et / VII Gallor(um) et sunt in Suria (sic) sub Attidio / Corneliano leg(ato) quinis et vicen(is) plurib(us)ve / stipend(iis) emerit(is) dimiss(is) honest(a) miss(ione) / [q]uor(um) nomin(a) subscr(ipta) sunt civit(atem) Roman(am) / [qui] eor(um) non haber(ent) dedit et conub(ium) cum [uxor(ibus)] / quas tunc habuis(sent) cum est ci[v(itas) i(i)s data] / aut cum i(i)s quas post(ea) du[xiss(ent)] / [dumtaxa]t singuli a(nte) d(iem) IV [C(aio) Iulio Orfiti]ano C(aio) Caelio Se[cundo co(n)s(ulibus)] / [alae I U]lp(iae) singul[arium cui prae(e)st ---]n / [---]n[-----

BIBLIOGRAFÍA

Birley, A.R. (2003), Adriano. La biografía de un emperador que cambió el

curso de la historia, Barcelona. Birley, A.R. (2009), Marco Aurelio. La biografía definitiva, Madrid. Cheesman, G.L. (1914), The auxilia of the roman imperial Army, Oxford. Cichorius, C. (1900), "Cohors IIII Callaecorum Lucensium", RE., IV,

Stuttgart, cols. 205. Cichorius, C. (1900), "Cohors IIII Lucensium", RE., IV, Stuttgart, cols. 311. Dabrowa, E. (1979), “Les troupes auxiliaires de l'armée romaine en Syrie au

Ier s. de notre ère”, Dialogues d'histoire Ancienne, 5-1, 1979, pp. 233-254.

Dixon, K.R. y Southern, P. (1997), The Roman Cavalry, Londres-Nueva

York. Duncan-Jones, R. P. (1996), “The impact of the Antonine plague”, Journal

of Roman Archaeology, 9, pp. 108–136. Gebhart, A. (2002), Imperiale politik und provinziale enwicklung.

Untersuchungen zum Verhältnis von Kaiser, Heer und Städten im Syrien der vorseverischen Zeit, Klio nf. 4, Berlín.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 23: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

Cohors IV Callaecorum Lucensium equitata 129

Goldsworthy, A. K. (2005), El ejército romano, Madrid. Goldsworthy, A.K., (2012), En el nombre de Roma. Los hombres que

forjaron el Imperio, Barcelona. Le Bohec, Y., (19982), L’Armée Romaine sous le Haut Émpire, París. Le Roux, P. (1982), L’Armée romaine et l’organisation des provinces

Ibériques d’Auguste á l’invasion de 409, París. Holder, P.A. (1980), Studies in the Auxilia of the Roman Imperial Army from

Augustus to Trajan, Oxford. Holder P.A. (2003), “Auxiliary deployment in the reign of Hadrian”, en J.J.

Wilkes ed., Documenting the Roman army: essays in honour of Margaret Roxan, Londres, pp. 101-146.

Jiménez de Furundarena, A. (1999), "La Evidencia Epigráfica de un

Dilectus Extraordinario de Época de Nerón", Atti XI Congresso Internazionale di Epigrafia Greca e Latina, vol. I, Roma, pp. 221-228.

Jiménez de Furundarena, A. (2016), “Cohors I Lucensium equitata”, HAnt.

XL, 2016, pp. 169-190, Martínez Pinna, J. (2003) “La expansión romana bajo Trajano”, en Alvar, J.

y Blazquez, J.Mª. (eds.), Trajano, Madrid, pp. Pollard, N. (2000), Soldiers, Cities, and Civilians in Roman Syria, Michigan. Roldán Hervás, J.M. (1974), Hispania y el ejército romano. Contribución a

la historia social de la Hispania antigua, Salamanca. Roxan, M. (1971) The auxilia of the Roman Army raised in the Iberian

Peninsula, Londres (tesis doctoral). Rey-Coquais, J.-P. (1978), “Syrie Romaine de Pompée à Dioclétien”, JRS.

68, pp. 44-73.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464

Page 24: Cohors IV Callaecorum Lucensium equitataResumen:Se analiza la historia y evolución de una unidad auxiliar del ejército romano de origen hispano, la Cohors IV Callaecorum Lucensium

130 Agustín Jiménez de Furundarena

Santos Yanguas, N. (1988), El ejército y la romanización de Galicia, Oviedo.

Sartre, M. (1994), El Oriente romano. Provincias y sociedades del

Mediterráneo oriental de Augusto a los Severos (31 a. C.-235 d. C), Madrid.

Spaul, J. (2000), Cohors2: The evidence for and a short history of the

auxiliary infantry units of the Imperial roman Army, BAR International Series, nº 841, Oxford.

HISPANIA ANTIQVA. REVISTA DE HISTORIA ANTIGUA, XLI (2017): 107-130 ISSN: 2530-6464