“Presencia del principio precautorio del derecho (ambiental) de la ...
Genéticamente Modificado Principio Precautorio y …Frente a ello y de forma paralela, se plantea...
Transcript of Genéticamente Modificado Principio Precautorio y …Frente a ello y de forma paralela, se plantea...
ISA
BE
LL
AP
EÑ
A
Gen
étic
amen
teM
odif
icad
oP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
yD
erec
hos
delC
onsu
mid
oren
elPe
rú.
La
Soci
edad
Peru
ana
deD
erec
hoA
mbi
enta
l
agra
dec
ea
laD
euts
che
Ges
ells
chaf
t
Zus
amm
enar
beit
(GT
Z)
por
suap
oyo
enla
ejec
ució
nde
lpro
yect
o
,y
enla
publ
icac
ión
dela
pres
ente
inve
stig
ació
n.
“Tow
ards
thei
mpl
emen
tatio
nof
abi
osaf
etyre
gim
ein
Peru
:ap
plyi
ngth
ePr
ecau
tiona
ry
Prin
ciple,
Con
sum
ers´
Rig
hts
and
Lia
bilit
y”
Gen
étic
amen
teM
odif
icad
o.P
rin
cip
ioP
reca
uto
rio
yD
erec
hos
del
Con
sum
idor
enel
Per
ú
Isab
elL
apeñ
a
Pro
yect
o
Soci
edad
Peru
ana
deD
erec
hoA
mbi
enta
lP
rolo
ngac
ión
Are
nale
sN
º43
7,Sa
nIs
idro
Perú
Tel
éfon
os:(
511)
421
1394
422
2720
/Fa
x:(5
11)4
4243
65C
orre
oE
lect
róni
co:p
ostm
ast@
spda
.org
.pe
Pág
ina
web
:
Con
elap
oyo
de:
Deu
tsch
eG
esel
lsch
aftf
ürT
echn
isch
eZ
usam
men
arbe
it(G
TZ
)G
mbH
Con
vent
ion
Pro
ject
“Im
plem
entin
gth
eB
iodi
vers
ityC
onve
ntio
n”*
P.O
.Box
5180
;657
26E
schb
orn;
Ger
man
yT
el.:
+49
(619
6)79
-135
9Fa
x:+
49(6
196)
79-8
0135
9ht
tp:/
/ww
w.g
tz.d
e/bi
odiv
En
nom
bre
delM
inis
teri
oFe
dera
lAle
mán
para
laC
oope
raci
ónE
conó
mic
ay
elD
esar
rollo
(BM
Z).
Las
opin
ione
sve
rtid
asen
lapr
esen
tepu
blic
ació
nno
nece
sari
amen
tere
flej
anla
sde
BM
Zo
GT
Z.
Pri
mer
aed
ició
n.Se
ptie
mbr
e20
04
Dis
eño
deca
rátu
la:M
arco
Vel
ásqu
ezF.
Cui
dado
deed
ició
n:w
ww
.xig
nos.n
etIm
pres
opo
rIN
NO
VA
GR
AF
S.A
.C.
Juan
José
Cal
le24
2,M
iraf
lore
s,L
ima
Perú
.
Hec
hoel
depó
sito
lega
l:15
0122
2004
-678
5E
nla
Bib
liote
caN
acio
nald
elPe
rú.
ISB
N:
Towa
rdst
heIm
plem
enta
tion
ofa
Bio
safet
yR
egim
ein
Peru
:ap
plyi
ngth
ePre
caut
iona
ryPr
incip
le,C
onsu
mer
s´R
ight
sand
Lia
bilit
y.
ww
w.s
pda.
org.
pe
9972
-792
-47-
1
La
auto
raag
rade
cea
Man
uel
Ruí
zM
ülle
rpo
rla
s
obse
rvac
ione
sre
aliz
adas
alpr
esen
tedo
cum
ento
.
La
auto
rapa
rtic
ular
men
te,
quis
iera
mos
trar
su
agra
deci
mie
nto
ato
dos
los
que,
con
elin
terc
ambi
o
dein
form
ació
ny
expe
rien
cias
,han
cont
ribu
ido
a
una
may
orco
mpr
ensi
ónde
lte
ma
obje
tode
estu
dio.
ÍND
ICE
PR
ÓL
OG
O
II.M
AR
CO
NO
RM
AT
IVO
EIN
STIT
UC
ION
AL
DE
BIO
SEG
UR
IDA
DE
NE
LP
ER
Ú
III.
LA
AP
LIC
AC
IÓN
DE
LP
RIN
CIP
IOP
RE
CA
UT
OR
IO
IV.E
LP
RIN
CIP
IOP
RE
CA
UT
OR
IOE
NE
LC
ON
TE
XT
OD
EL
AO
RG
AN
IZA
CIÓ
NM
UN
DIA
LD
EL
CO
ME
RC
IO
V.L
AA
PL
ICA
CIÓ
ND
EL
PR
INC
IPIO
PR
EC
AU
TO
RIO
EN
EL
PE
RÚ
:¿C
ON
QU
ÉC
APA
CID
AD
ES
CO
NT
AM
OS
PAR
AE
VA
LU
AR
,GE
STIO
NA
RY
CO
NT
RO
LA
RE
LR
IESG
O?
VI.
DE
SDE
LA
PE
RSP
EC
TIV
AD
EL
CO
NSU
MID
OR
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.1
...7
2.2.
Mar
coIn
stitu
cion
al..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.13
....
..17
3.1
Con
teni
dode
lPri
ncip
ioP
reca
utor
io17
3.2.
Pre
visi
ones
norm
ativ
asre
lativ
asal
Pri
ncip
ioP
reca
utor
io.
193.
3.P
resu
pues
tos
para
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
....
....
.21
3.3.
1.L
aev
alua
ción
delr
iesg
o21
3.3.
2.C
onsi
dera
cion
esso
cioe
conó
mic
as25
3.4
Impl
ican
cias
conc
reta
sde
lPri
ncip
ioP
reca
utor
io..
....
....
....
..27
3.4.
1.R
ever
sión
enla
carg
ade
lapr
ueba
283.
4.2.
ElA
cuer
doF
unda
men
tado
Pre
vio
313.
4.3.
Doc
umen
taci
ónpa
rala
expo
rtac
ión
333.
5.¿Q
uéac
cion
espu
eden
adop
tars
een
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
?34
3.5.
1.A
ctua
cion
espo
sibl
es..
....
....
....
....
....
....
....
...
343.
5.2.
Pri
ncip
ios
rect
ores
....
....
....
....
....
....
....
....
...
36
....
....
..39
....
..45
....
....
496.
1.C
onsi
dera
cion
espr
evia
s..
....
....
....
....
....
....
....
....
..49
6.1.
1.C
ambi
ode
tend
enci
asen
laca
dena
alim
enta
ria
....
....
....
496.
1.2.
¿Qué
esun
alim
ento
tran
sgén
ico?
....
....
....
....
....
...5
36.
1.3.
Tra
nsgé
nico
sen
laca
dena
alim
enta
ria:
¿cuá
les
elpr
oble
ma?
.54
6.1.
4.E
nun
cont
exto
dein
segu
rida
dal
imen
tari
a..
....
....
....
..55
6.2.
Perc
epci
ónpú
blic
a:¿q
uéle
preo
cupa
ala
soci
edad
dela
biot
ecno
logí
a?..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
..61
6.2.
1D
istin
tos
mito
sso
bre
loqu
elo
sci
udad
anos
pien
san
....
....
626.
2.2.
Dis
tinto
sus
os,d
istin
tas
pref
eren
cias
....
....
....
....
....
.65
6.3.
Bio
segu
rida
dy
Part
icip
ació
nP
úblic
a..
....
....
....
....
....
...
656.
3.1.
Part
icip
ació
nen
lato
ma
dede
cisi
ones
....
....
....
....
...
666.
3.2.
Acc
eso
ala
info
rmac
ión
....
....
....
....
....
....
....
...6
9
I.IN
TR
OD
UC
CIÓ
N..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
..2
....
....
....
....
....
....
...
2.1.
Mar
coN
orm
ativ
o..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
...7
....
....
....
....
....
....
....
....
..
....
....
....
....
....
....
....
...
....
....
....
....
....
...
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.
6.3.
3.C
onfi
denc
ialid
ad..
....
....
....
....
....
....
....
....
...7
26.
4.E
lEtiq
ueta
do..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
..73
6.4.
1D
erec
hos
delc
onsu
mid
or..
....
....
....
....
....
....
....
736.
4.1.
1.D
erec
hoa
lain
form
ació
n..
....
....
....
....
...
746.
4.1.
2.D
erec
hoa
eleg
ir..
....
....
....
....
....
....
...7
66.
4.2.
Una
cont
rove
rsia
ani
veli
nter
naci
onal
....
....
....
....
...7
76.
4.2.
1.E
letiq
ueta
doen
elám
bito
dela
OM
C..
....
....
.70
6.4.
2.2.
Ele
tique
tado
enla
.78
6.4.
2.3.
Ele
tique
tado
enno
rmas
sobr
ebi
oseg
urid
ad:a
rtíc
ulo
18de
lPC
B..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
..82
6.4.
3.M
arco
sobr
eal
imen
tos
tran
sgén
icos
yel
etiq
ueta
doen
elPe
rú84
6.5.
Los
Con
sum
idor
esen
elPe
rú..
....
....
....
....
....
....
....
.85 89
7.1.
En
elco
ntex
tode
lPro
toco
lode
Car
tage
naso
bre
Segu
rida
dde
laB
iote
cnol
ogía
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.91
7.2.
Rég
imen
naci
onal
dere
spon
sabi
lidad
....
....
....
....
....
....
.92
7.2.
1.R
espo
nsab
ilida
dA
dmin
istr
ativ
a..
....
....
....
....
....
...9
27.
2.2.
Res
pons
abili
dad
Civ
ilE
xtra
cont
ract
ual.
....
....
....
....
..93
7.2.
3.R
espo
nsab
ilida
dPe
nal.
....
....
....
....
....
....
....
...
94
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.97
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
...1
01
Com
isión
delC
odex
Alim
enta
rius.
VII
.AL
GU
NA
SR
EF
LE
XIO
NE
SSO
BR
ER
ESP
ON
SAB
ILID
AD
VII
I.C
ON
CL
USI
ON
ES
BIB
LIO
GR
AF
ÍA
PR
ÓL
OG
O
En
los
últim
osve
inte
años
,la
biot
ecno
logí
am
oder
naha
prod
ucid
oun
ave
rdad
era
revo
luci
ónen
laci
enci
a.N
uevo
sm
edic
amen
tos,
nuev
aste
rapi
as,n
uevo
sal
imen
tos,
nuev
ospr
oduc
tos
indu
stri
ales
-enz
imas
,pro
duct
ospa
rala
bior
emed
iaci
ón,
cosm
étic
os,e
tc.-,
está
nco
ntri
buye
ndo
aca
mbi
arpa
tron
esde
cons
umo,
tend
enci
asen
lain
vest
igac
ión
yla
vida
cotid
iana
delo
sci
udad
anos
.
Con
todo
sure
cono
cido
pote
ncia
l,la
biot
ecno
logí
ay
sus
prod
ucto
sre
sulta
ntes
son
part
ede
una
crec
ient
edi
scus
ión
polít
ica
yle
gale
nel
ámbi
toin
tern
acio
naly
naci
onal
que,
espe
cial
men
te,
inci
deen
cóm
oga
rant
izar
nive
les
mín
imos
dese
guri
dad
yga
rant
íasa
lasa
lud
hum
ana
yan
imal
ya
lapr
eser
vaci
ónde
lam
bien
te.
Est
adi
scus
ión
yla
nece
sida
dde
prev
ersi
tuac
ione
srie
sgos
asy
pelig
rosa
sen
rela
ción
ala
biot
ecno
logí
ay
sus
prod
ucto
s,ha
teni
doco
mo
resu
ltado
una
seri
ede
norm
as,
prot
ocol
osy
códi
gosd
eco
nduc
tana
cion
ales
ein
tern
acio
nale
ssob
rebi
oseg
urid
ady
lare
cien
tead
opci
ónde
l.
ElP
erú
noha
sido
ajen
oa
esta
sdi
scus
ione
sy
hade
sarr
olla
doal
guna
sno
rmas
sobr
ebi
oseg
urid
ad.
Asi
mis
mo,
seha
nin
icia
dodi
scus
ione
sun
poco
más
ampl
ias
que
incl
uyen
adi
fere
ntes
acto
res
dela
soci
edad
civi
l(c
omun
idad
esin
díge
nas
yas
ocia
cion
esde
cons
umid
ores
,por
ejem
plo)
para
gene
rar
idea
sy
prop
uest
asso
bre
cóm
oen
fren
tar
elre
tode
labi
otec
nolo
gía
yla
intr
oduc
ción
desu
spr
oduc
tos
alm
erca
doy
alam
bien
te.
En
este
cont
exto
,la
pres
ente
inve
stig
ació
nco
nstit
uye
uno
delo
spr
imer
oses
fuer
zos
enel
plan
ona
cion
alpo
rtra
tard
esi
stem
atiz
ary
orga
niza
reld
ebat
epo
lític
oy
jurí
dico
alre
dedo
rde
tres
tem
asce
ntra
les
ala
bios
egur
idad
:el
Pri
ncip
iode
Pre
cauc
ión
oP
reca
utor
io,
elro
lde
los
dere
chos
delo
sco
nsum
idor
esen
esta
mat
eria
yla
resp
onsa
bilid
adle
gal.
La
doct
ora
Isab
elL
apeñ
aco
nun
leng
uaje
clar
oy
senc
illo
anal
iza
esta
sdi
fere
ntes
vari
able
sen
elco
ntex
tode
una
crec
ient
epr
eocu
paci
ónpo
rlo
sim
pact
os-p
ositi
vos
yne
gativ
os-q
uepu
dier
atr
aerc
onsi
gola
aplic
ació
nde
labi
otec
nolo
gía
yla
gene
raci
óny
liber
ació
nde
sus
prod
ucto
sre
sulta
ntes
.Sin
trat
arse
deun
Tra
tado
deD
erec
hoen
mat
eria
debi
oseg
urid
ad,
lado
ctor
aL
apeñ
aha
logr
ado
iden
tific
arcl
aram
ente
los
tem
ascr
ítico
sal
rede
dor
delo
scu
ales
gira
nla
sdi
scus
ione
sy
lepe
rmite
yfa
cilit
aal
lect
oren
tend
ersu
sim
plic
anci
asy
cons
ecue
ncia
s.
Poro
tro
lado
,sib
ien
lapr
esen
tein
vest
igac
ión
tiene
una
clar
ose
sgo
polít
ico/
jurí
dico
,tie
neta
mbi
énel
mér
itode
pode
rser
ente
ndid
apo
rleg
osen
lam
ater
ia.
Est
amos
segu
ros
que,
apa
rtir
dees
tees
fuer
zoy
desu
difu
sión
,van
asu
rgir
nuev
asin
icia
tivas
dein
vest
igac
ión
más
punt
ualy
espe
cífi
caen
rela
ción
alo
sdif
eren
tesp
unto
sid
entif
icad
osa
lola
rgo
dela
mis
ma.
Res
ulta
unva
lioso
insu
mo
para
quie
nesp
rete
nder
desa
rrol
larp
olíti
casp
úblic
asen
mat
eria
debi
oseg
urid
ad.
Man
uelR
uiz
Mül
ler
Dir
ecto
rdel
Pro
gram
ade
Asu
ntos
Inte
rnac
iona
lesy
Bio
dive
rsid
adSP
DA
Lim
a,24
deag
osto
de20
04
Prot
ocol
ode
Car
tage
naso
breS
egur
idad
dela
Bio
tecno
logí
ade
lCon
veni
oso
brel
aD
iver
sidad
Bio
lógi
ca
3G
EN
TIC
AM
EN
TE
MO
DIF
ICA
DO
É
I.IN
TR
OD
UC
CIÓ
N
El
(199
3)en
tiend
epo
rbi
otec
nolo
gía
.La
biot
ecno
logí
aes
unár
eade
laci
enci
aqu
epu
ede
llega
ra
impl
icar
noso
loel
cruz
arla
sba
rrer
asen
tre
espe
cies
,sin
ota
mbi
énla
slín
eas
que
divi
den
los
orga
nism
os,l
oqu
epu
ede
repr
esen
tarl
are
aliz
ació
nde
cam
bios
irre
vers
ible
sen
las
futu
ras
gene
raci
ones
dedi
chas
espe
cies
yor
gani
smos
.E
sta
tecn
olog
íape
rmite
lage
nera
ción
delo
que
seco
noce
com
oor
gani
smos
vivo
sm
odif
icad
os-O
VM
s-o
orga
nism
osge
nétic
amen
tem
odif
icad
os-O
GM
s-,q
ueso
npa
rafi
nesp
ráct
icos
,con
cept
ossi
mila
res
.Ant
eel
lo,l
abi
oseg
urid
ades
unte
rmin
oqu
ees
tási
endo
utili
zado
para
desc
ribi
rla
spo
lític
asy
los
proc
edim
ient
osqu
ede
ben
adop
tars
eco
nel
fin
deas
egur
arla
aplic
ació
nam
bien
talm
ente
segu
rade
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
.
Dic
hoté
rmin
oad
quie
reun
agr
anre
leva
ncia
sise
tiene
encu
enta
elca
dave
zm
ascr
ecie
nte
inte
résq
ueex
iste
enlo
spaí
sesp
ara
bene
fici
arse
dela
aplic
ació
nde
laci
enci
am
oder
naa
lam
edic
ina,
alm
edio
ambi
ente
,ala
agri
cultu
ra,a
lase
guri
dad
alim
enta
ria,
con
laco
nsig
uien
tene
cesi
dad
deev
itar
que
laad
opci
ónde
dich
aste
cnol
ogía
sim
pliq
uen
enel
larg
opl
azo
ries
gos
para
lasa
lud
dela
spo
blac
ione
so
para
elm
edio
ambi
ente
.E
lco
ncep
tode
bios
egur
idad
abar
carí
aco
nel
loun
ase
rie
dem
edid
as,
polít
icas
ypr
oced
imie
ntos
para
redu
cir
alm
ínim
olo
spo
sibl
esri
esgo
squ
epo
dría
plan
tear
latr
ansf
eren
cia,
elm
anej
o,el
uso
yla
liber
ació
nde
los
orga
nism
osvi
vos
mod
ific
ados
-OV
Ms-
alm
edio
ambi
ente
,la
dive
rsid
adbi
ológ
ica,
lasa
lud
hum
ana
yla
estr
uctu
raso
cioe
conó
mic
a.
No
cons
ider
amos
obje
tode
este
info
rme
eles
tudi
ode
los
bene
fici
osy
delo
spe
rjui
cios
que,
con
cará
cter
gene
ral,
seat
ribu
yen
ala
biot
ecno
logí
a.N
oob
stan
te,s
ícr
eem
osco
nven
ient
eha
cer
men
ción
adi
stin
tos
pres
upue
stos
que
cons
ider
amos
dere
leva
ncia
para
elde
sarr
ollo
deun
apo
lític
aso
bre
bios
egur
idad
enel
Perú
yqu
epu
eden
sere
lem
ento
sa
cons
ider
aren
laap
licac
ión
delo
sav
ance
sde
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
enel
país
.
En
este
sent
ido,
cree
mos
nece
sari
opa
rtir
pora
dmiti
rque
elde
bate
seha
cent
rado
enun
alu
cha
por
defe
nder
los
bene
fici
oso
los
perj
uici
osde
labi
otec
nolo
gía
desd
eun
avi
sión
pura
men
teté
cnic
a,si
nen
tend
erqu
een
elde
bate
seen
cuen
tran
inm
erso
sot
ros
fund
amen
tosd
eca
ráct
erec
onóm
ico
yso
cial
que
noac
aban
dese
rent
endi
dose
nto
das
sus
dim
ensi
ones
yqu
eha
nlle
gado
aim
plic
arel
desp
laza
mie
nto
enel
deba
tede
lane
cesa
ria
conc
urre
ncia
ypa
rtic
ipac
ión
deot
rotip
ode
cono
cim
ient
os,c
omo
esel
deel
Con
veni
oso
bre
laD
iver
sidad
Bio
lógi
ca”.
..to
daap
licac
ión
tecno
lógi
caqu
eutil
icesis
temas
biol
ógico
syor
gani
smos
vivo
sosu
sder
ivad
ospa
rala
crea
ción
om
odifi
cació
nde
prod
ucto
so
proc
esos
deus
oses
pecíf
icos”1
2
1 2
Art
ícul
o2
del
Los
OV
Ms
serí
anun
subc
onju
nto
dent
rode
los
OG
Ms,
que
serí
aun
conc
epto
mas
ampl
io.A
lola
rgo
delp
rese
nte
docu
men
tose
hará
refe
renc
iaal
térm
ino
OV
Ms,
por
ser
éste
elqu
ese
incl
uye
enel
yel
que
seha
adop
tado
enla
legi
slac
ión
naci
onal
.O
tros
regí
men
es,c
omo
elde
laU
nión
Eur
opea
,em
plea
nel
térm
ino
deO
GM
s.
Con
veni
osob
rela
Div
ersid
adB
ioló
gica
.
Prot
ocol
odeC
arta
gena
sobr
ela
Segu
ridad
dela
Bio
tecno
logí
ade
lCon
veni
oso
bre
laD
iver
sidad
Bio
lógi
ca
ISA
BE
LL
APE
AÑ
2
lega
ly
cien
tífic
oqu
epe
rmita
laim
plem
enta
ción
idón
eade
dich
ossi
stem
asre
gula
tori
os,s
onel
emen
tosa
eval
uar.
Ell
engu
aje
dela
prec
auci
ónco
mie
nza
aop
erar
alre
flex
iona
rso
bre
algu
nas
dela
sdi
men
sion
esm
enci
onad
as.
Sin
emba
rgo,
este
legu
aje
-que
fue
intr
oduc
ido
ani
vel
inte
rnac
iona
lco
nan
teri
orid
adin
clus
oa
laD
ecla
raci
ónde
Río
de19
92qu
elo
cont
empl
ade
man
era
expl
ícita
ensu
Pri
ncip
io15
-no
acab
ade
ser
com
pren
dido
del
todo
,nie
nten
dida
sutr
aduc
ción
conc
reta
enhe
rram
ient
aspr
áctic
asde
gest
ión
yde
polít
ica
por
part
ede
los
tom
ador
esde
deci
sión
.L
aste
nsio
nes
polít
icas
ani
vel
inte
rnac
iona
ly
ladi
ficu
ltad
desu
com
pren
sión
yap
licac
ión
ani
vel
naci
onal
son
prue
bade
ello
.
Fren
tea
ello
yde
form
apa
rale
la,s
epl
ante
ala
nece
sida
dde
resp
onde
ra
los
dere
chos
que
los
cons
umid
ores
tiene
na
exig
irqu
ese
prue
bela
segu
rida
dde
unpr
oduc
toqu
ímic
o,un
culti
voo
una
tecn
olog
íaan
tesd
equ
ese
aen
treg
ado
para
elus
oco
mún
.Si
exis
tiera
cual
quie
rev
iden
cia
que
sugi
era
que
pued
eha
ber
unef
ecto
nega
tivo
enlo
shu
man
os,e
nel
ambi
ente
oen
lacu
ltura
,ent
once
s,cu
alqu
ier
soci
edad
opa
ístie
neel
dere
cho
aev
itare
lrie
sgo.
Eln
ivel
deac
epta
bilid
adso
cial
deun
dete
rmin
ado
ries
goes
unel
emen
tocl
ave
ate
nere
ncu
enta
.
Elp
rese
nte
estu
dio
pret
ende
refl
exio
nars
obre
lasc
uest
ione
spla
ntea
dasy
ayud
ara
los
tom
ador
esde
deci
sión
yci
udad
anos
enge
nera
la
com
pren
der
conc
epto
sfu
ndam
enta
lese
nel
deba
tege
nera
do,t
anto
ani
veln
acio
nale
inte
rnac
iona
l,en
torn
oa
labi
oseg
urid
ady
ala
sapl
icac
ione
sde
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
.
Fin
alm
ente
,deb
ete
ners
een
cuen
taqu
ela
bios
egur
idad
esen
sím
ism
aun
conc
epto
muy
ampl
ioy
que
sues
tudi
oen
elPe
rúim
plic
aex
tend
erse
aot
ros
ámbi
tos
deim
port
anci
a.N
opu
ede
olvi
dars
esu
vinc
ulac
ión
alo
sre
gím
enes
depr
otec
ción
delo
sde
rech
osde
prop
ieda
din
tele
ctua
l;la
tras
cend
enci
ade
cons
ider
arel
fluj
ode
gene
sen
unce
ntro
deor
igen
dedi
vers
idad
biol
ógic
ay
agrí
cola
,así
com
oel
acce
soa
losr
ecur
sos
gené
ticos
yla
dist
ribu
ción
deju
sta
yeq
uita
tiva
debe
nefi
cios
deriv
ados
dedi
cho
acce
so,e
ntre
otra
smat
eria
s.To
dose
llos,
son
tem
asco
nen
tidad
prop
iay
que
debe
rían
sero
bjet
ode
otro
sest
udio
scon
may
orpr
ofun
dida
d.
cono
cim
ient
otr
adic
iona
lde
los
cam
pesi
nos
yla
nece
sari
ain
vest
igac
ión
ypo
lític
aag
ríco
laqu
ele
ssir
vade
sopo
rte.
En
este
cont
exto
,es
muy
dist
into
disc
utir
sobr
ela
impo
rtan
cia
dees
tanu
eva
tecn
olog
íaen
unpa
ísde
sarr
olla
do,e
ndo
nde
los
impa
ctos
dela
mis
ma
sem
iden
aten
dien
doa
sus
repe
rcus
ione
sso
bre
soci
edad
esco
nac
ceso
aun
ava
ried
adde
prod
ucto
s;as
equi
bles
para
laec
onom
íade
lci
udad
ano
med
io;
que
con,
cará
cter
gene
ral,
son
prod
ucid
osde
form
aab
unda
nte,
segu
ra,
ydi
vers
a;en
los
que
los
agri
culto
res
tiene
nex
peri
enci
aco
nla
tecn
olog
íay
elac
ceso
aca
pita
lein
stru
men
tos
tecn
ológ
icos
;do
nde
exis
tein
vest
igac
ión
publ
ica
ypr
ivad
ade
stin
ada
aat
ende
rla
sne
cesi
dade
sev
olut
ivas
dela
agri
cultu
ray
unsi
stem
are
gula
tori
obi
ende
sarr
olla
doy
dond
eex
iste
unco
nsum
idor
med
iana
men
tein
form
ado.
No
eslo
mis
mo,
que
inte
ntar
com
pren
der
elim
pact
ode
dich
aste
cnol
ogía
s,en
una
soci
edad
que
note
rmin
ade
prod
ucir
sufi
cien
tesp
rodu
ctos
con
que
alim
enta
rasu
pobl
ació
n;en
losq
ueun
oo
dos
prod
ucto
sdo
min
anla
diet
a;en
los
que
los
agri
culto
res
care
cen
dein
frae
stru
ctur
asbá
sica
sde
tran
spor
te,a
lmac
enam
ient
oy
mer
cado
s;en
losq
uelo
sagr
icul
tore
scar
ecen
dein
gres
osy
deac
ceso
acr
édito
con
elqu
epo
der
inve
rtir
ente
cnol
ogía
;co
nin
vest
igac
ión
priv
ada
inex
iste
nte
ein
vest
igac
ión
publ
ica
deba
jopr
esup
uest
o;en
dond
ela
capa
cida
dde
man
ejar
losr
iesg
osas
ocia
dosc
ondi
cha
tecn
olog
íaes
limita
day
lapa
rtic
ipac
ión
yco
ncie
ncia
ción
públ
ica
inci
pien
te.
Por
ello
,sib
ien
elde
bate
está
dom
inad
opo
rva
lore
sde
los
país
esde
sarr
olla
dos
y,en
gene
ral,
noin
corp
ora
preo
cupa
cion
es,p
ersp
ectiv
asy
expe
rien
cias
depa
íses
con
otro
sco
ntex
tos
-tan
toa
nive
lfís
ico
dees
truc
tura
agrí
cola
ym
edio
ambi
enta
l,co
mo
deex
peri
enci
asre
gula
tori
asy
polít
icas
-;el
tene
ren
cuen
talo
sfac
tore
smen
cion
ados
debe
ser
tan
tras
cend
enta
l,co
mo
elha
blar
delo
sbe
nefi
cios
yde
los
ries
gos
dela
biot
ecno
logí
aen
gene
ral.
No
sede
beol
vida
rque
enel
acer
cam
ient
oa
sude
sarr
ollo
yre
gula
ción
setie
nequ
eat
ende
r,po
renc
ima
deto
do,a
lasc
arac
terí
stic
asde
lpaí
salq
uees
táde
stin
ada
aap
licar
se,
así
com
oa
las
prio
rida
des
soci
ales
ala
squ
epr
eten
desa
tisfa
cer.
Poro
tra
part
e,es
prec
iso
darr
espu
esta
sinc
era
aun
ase
rie
decu
estio
nesp
rinc
ipal
esa
laho
rade
asum
irel
reto
dela
biot
ecno
logí
am
oder
nay
preg
unta
rnos
porl
aex
iste
ncia
deca
paci
dade
sa
dist
into
sni
vele
s.Pa
rtic
ular
men
tein
tere
sant
ese
ría
dete
rmin
arel
grad
ode
inve
stig
ació
npú
blic
ay
pres
upue
sto
para
que
elpa
ísre
alic
ein
vest
igac
ión
ente
cnol
ogía
mod
erna
dest
inad
aa
enfr
enta
rla
sne
cesi
dade
ses
peci
fica
sde
los
agri
culto
res
loca
les;
conc
entr
ándo
seen
sem
illas
opr
oduc
tos
deca
ráct
erlo
cal
yfu
ndam
enta
res
tetip
ode
inve
stig
ació
nen
suco
exis
tenc
iaco
nla
dest
inad
aal
mej
oram
ient
oco
nven
cion
al.A
sim
ism
o,la
pres
enci
ade
infr
aest
ruct
ura
públ
ica
que
acom
pañe
dich
ate
cnol
ogía
enté
rmin
osde
educ
ació
ny
dist
ribu
ción
;la
capa
cida
dre
gula
tori
aqu
eas
egur
eun
ase
guri
dad
med
ioam
bien
tal
ysa
nita
ria
deca
raa
los
cons
umid
ores
;la
exis
tenc
iade
unsi
stem
ano
rmat
ivo
que
gobi
erne
laim
port
ació
n,el
desa
rrol
lo,l
aspr
ueba
s,y
elus
ode
OV
Ms
yla
pres
enci
ade
unco
ntro
lym
onito
reo
3
3In
itiat
ive
onFo
odan
dB
iote
chno
logy
.Mar
zo20
04.
Feed
ing
the
world
.A
look
atbi
otec
hnol
ogy
and
world
hung
er.
Pew
5G
EN
TIC
AM
EN
TE
MO
DIF
ICA
DO
ÉIS
AB
EL
LA
PEA
Ñ4
II.
MA
RC
ON
OR
MA
TIV
OE
INS
TIT
UC
ION
AL
DE
BIO
SEG
UR
IDA
DE
NE
LP
ER
Ú
2.1.
Mar
coN
orm
ativ
o
La
pres
enci
ade
unde
sarr
ollo
norm
ativ
oel
abor
ado
desd
e19
99y
eldi
seño
deun
mar
coin
stitu
cion
alqu
ere
coja
las
resp
onsa
bilid
ades
delo
sdi
stin
tos
sect
ores
enbi
oseg
urid
ad,
hace
pens
arqu
eex
iste
enel
país
unde
seo
yun
apr
eocu
paci
ónpo
rre
coge
rlo
sbe
nefi
cios
pote
ncia
les
dela
biot
ecno
logí
aco
nun
aat
enci
ónes
peci
ala
lare
gula
ción
yco
ntro
lde
sus
ries
gos.
Esp
ecia
lénf
asis
seañ
ade
enes
teúl
timo
punt
o,an
tela
prio
rida
dde
aten
der
ala
sca
ract
erís
ticas
espe
cífi
cas
del
país
,a
sues
peci
alco
ndic
ión
depa
ísm
egad
iver
soy
cent
rode
orig
ende
num
eros
osre
curs
osbi
ológ
icos
dom
estic
ados
,de
indu
dabl
eim
port
anci
apa
rala
segu
rida
dal
imen
tari
ade
supo
blac
ión
yde
lapo
blac
ión
mun
dial
.
La
man
ipul
ació
nm
edia
nte
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
está
adqu
irie
ndo
cada
vez
may
orim
port
anci
ay
dim
ensi
óna
nive
lint
erna
cion
al,s
iend
oen
éste
ámbi
todo
nde
hasi
doob
jeto
dem
ayor
deba
tey
trat
amie
nto
norm
ativ
o.E
lpr
inci
pal
acue
rdo
inte
rnac
iona
lmen
tevi
ncul
ante
enm
ater
iade
bios
egur
idad
esel
enad
elan
teP
CB
-.D
icho
acue
rdo
hasi
dore
cien
tem
ente
ratif
icad
opo
relP
erú,
yha
entr
ado
envi
gore
nel
país
elpa
sado
mes
deju
lio.
El
PC
Bes
unde
sarr
ollo
del
Con
veni
ode
Div
ersi
dad
Bio
lógi
ca,
tam
bién
ratif
icad
opo
rel
Perú
,y
tiene
com
opr
inci
pal
obje
tivo
regu
lar
elm
ovim
ient
o
Prot
ocol
ode
Car
tage
naso
bre
Segu
ridad
dela
Bio
tecno
logí
a
45
6
4 5 6
Res
oluc
ión
Leg
isla
tiva
No.
2817
0de
15de
febr
ero
que
apru
eba
elD
icho
Pro
toco
loen
tró
envi
gore
nel
Perú
el13
deju
liode
l200
4.E
nco
ncre
to,
elar
tícul
o19
del
esta
blec
een
rela
ción
con
laqu
e“
Res
oluc
ión
Leg
isla
tiva
No.
2618
1de
30de
abri
lde
1993
;en
vigo
rdes
deel
7de
sept
iem
bre
de19
93.
Prot
ocol
ode
Car
tage
naso
bre
Segu
ridad
dela
Bio
tecno
logí
ade
lCon
veni
oso
bre
laD
iver
sidad
Bio
lógi
ca.
Con
veni
oso
brel
aD
iver
sidad
Bio
lógi
ca“G
estió
nde
labi
otec
nolo
gía
ydi
strib
ució
nde
susb
enefi
cios”
1.C
ada
Part
eCon
trat
ante
adop
tará
med
idas
legisl
ativ
as,a
dmin
istra
tivas
odep
olíti
ca,s
egún
proc
eda,
para
aseg
urar
lapa
rtici
pació
nefe
ctiva
enla
sacti
vida
desd
einv
estig
ació
nso
breb
iotec
nolo
gía
dela
sPar
tesC
ontr
atan
tes,e
npa
rticu
larl
ospa
ísese
nde
sarr
ollo,
quea
port
anre
curs
osge
nétic
ospa
rata
lesin
vesti
gacio
nes,
y,cu
ando
sea
facti
ble,
enes
asPa
rtes
Con
trat
antes
.2.C
ada
Part
eCon
trat
ante
adop
tará
toda
slas
med
idas
prac
ticab
lespa
rapr
omov
erei
mpu
lsare
nco
ndici
ones
justa
syeq
uita
tivas
elac
ceso
prio
ritar
iode
lasP
artes
Con
trat
antes
,en
part
icula
rlo
spaí
sese
nde
sarr
ollo,
alo
sres
ulta
dosy
bene
ficio
sder
ivad
osde
lasb
iotec
nolo
gías
basa
dase
nre
curs
osge
nétic
osap
orta
dos
por
esas
Part
esC
ontr
atan
tes.
Dich
oac
ceso
seco
nced
erá
conf
orm
ea
cond
icion
esde
term
inad
aspo
rmut
uoac
uerd
o.3.
Las
Part
eses
tudi
arán
lane
cesid
adyl
asm
odal
idad
esde
unpr
otoc
olo
quee
stabl
ezca
proc
edim
iento
sade
cuad
os,i
nclu
ido
enpa
rticu
lare
lcon
sent
imien
tofu
ndam
enta
dopr
evio
,en
laes
fera
dela
tran
sfere
ncia
,man
ipul
ació
nyu
tiliz
ació
nde
cual
esqu
iera
orga
nism
osvi
vosm
odifi
cado
sre
sulta
ntes
dela
biot
ecno
logí
aqu
epu
edan
tener
efecto
sad
vers
ospa
rala
cons
erva
ción
yla
utili
zació
nso
steni
ble
dela
dive
rsid
adbi
ológ
ica.
4.C
ada
Part
eC
ontr
atan
tepr
opor
ciona
rá,
dire
ctam
ente
oex
igién
dose
loa
toda
pers
ona
natu
ralo
juríd
icaba
josu
juris
dicci
ónqu
esum
inist
relo
sorg
anism
osa
losq
uese
hace
refer
encia
enel
párr
afo3
,tod
ala
info
rmac
ión
disp
onib
leac
erca
dela
sreg
lam
enta
cione
srela
tivas
alus
oyl
ase
gurid
adre
quer
idas
pore
saPa
rteC
ontr
atan
tepa
rala
man
ipul
ació
nde
dich
osor
gani
smos
,así
com
otod
ain
form
ació
ndi
spon
ible
sobr
elos
posib
lesefe
ctosa
dver
sosd
elos
orga
nism
oses
pecíf
icosd
eque
setr
ate,
ala
Part
eCon
trat
ante
enla
quee
soso
rgan
ismos
haya
nde
intr
oduc
irse”
.
7G
EN
TIC
AM
EN
TE
MO
DIF
ICA
DO
ÉIS
AB
EL
LA
PEA
Ñ6
tran
sfro
nter
izo,
eltr
ánsi
to,l
am
anip
ulac
ión
yla
utili
zaci
ónde
todo
slo
sor
gani
smos
vivo
sm
odif
icad
osqu
epu
edan
tene
ref
ecto
sad
vers
ospa
rala
cons
erva
ción
dela
dive
rsid
adbi
ológ
ica
opa
rala
salu
dhu
man
a.
No
obst
ante
,elm
arco
jurí
dico
debi
oseg
urid
adno
nave
gade
form
aai
slad
a,si
noqu
esu
grad
ode
impl
emen
taci
ónse
encu
entr
ain
dire
ctam
ente
afec
tado
poro
tros
sist
emas
jurí
dico
spa
rale
los.
En
espe
cial
,ypo
rla
vinc
ulac
ión
delo
sre
gím
enes
debi
oseg
urid
adco
nlo
stem
asde
com
erci
oex
teri
or,s
onde
impo
rtan
cia
losd
esar
rolla
dose
nel
seno
dela
Org
aniz
ació
nM
undi
alde
lCom
erci
o-O
MC
-,a
laqu
eel
Perú
tam
bién
pert
enec
e.
En
conc
reto
,lo
str
esac
uerd
ospr
inci
pale
sde
laO
MC
,co
mo
son
elT
BT
-,el
SPS-
yel
-TR
IPS
-inc
iden
dem
aner
afu
ndam
enta
len
laap
licac
ión
dela
snor
mas
sobr
ebi
oseg
urid
ad.
Atr
avés
desu
pert
enen
cia
ala
OM
C,e
lPer
úse
oblig
aa
una
seri
ede
prev
isio
nes
enca
min
adas
afa
cilit
arel
com
erci
oin
tern
acio
nal;
deno
hace
rlo,
elpa
íspu
ede
ser
obje
tode
dem
anda
san
teel
yel
dela
OM
C.
En
esta
mis
ma
esfe
ra,
son
deco
nsid
erar
igua
lmen
telo
spr
oces
osde
nego
ciac
ión
deac
uerd
osbi
late
rale
sde
com
erci
o,en
los
que
elPe
rúse
encu
entr
ain
mer
soen
laac
tual
idad
con
país
esco
mo
Est
ados
Uni
dos
EE
UU
-yT
aila
ndia
,que
podr
ían
afec
tara
ltra
tam
ient
oen
unfu
turo
dees
tete
ma
enel
país
.
Asi
mis
mo,
espr
ecis
om
enci
onar
que
elPe
rúfo
rma
part
ede
laqu
efu
ecr
eada
conj
unta
men
tepo
rla
-FA
O-y
la-O
MS-
en19
63.
El
esel
foro
prin
cipa
ldo
nde
son
abor
dado
slo
ste
mas
refe
rent
esa
lasa
nida
dal
imen
tari
aa
nive
lin
tern
acio
nal
yen
dond
ees
tete
ma
ysu
7
8
9
10
Acu
erdo
sobr
eO
bstá
culo
sTéc
nico
salC
omer
cio-
Acu
erdo
sobr
ela
Apl
icació
nde
Med
idas
Sani
taria
syF
itosa
nita
rias
Acu
erdo
sobr
eA
spec
tos
dePr
opied
adIn
telec
tual
Rela
ciona
dos
con
elC
omer
cio
Mec
anism
odeS
oluc
ión
deC
ontr
over
sias
Órg
anod
eApe
lació
n
Com
isión
del
Cod
exA
limen
tariu
sO
rgan
izac
ión
dela
sN
acio
nes
Uni
das
para
laA
limen
tació
nyl
aA
gricu
ltura
Org
aniz
ació
nM
undi
alde
laSa
lud
Cod
exA
limen
tariu
s
7 8 9 10
Elá
mbi
tode
lPro
toco
lose
rest
ring
eal
de“o
rgan
ism
ovi
vo”
ypo
rta
lent
iend
e
-art
ícul
o3.
h)-.
Ello
impl
ica
que
sein
cluy
ende
ntro
del
ámbi
tode
lP
roto
colo
las
sem
illas
,lo
sgr
anos
,fr
utas
,ve
geta
les,
anim
ales
vivo
s,qu
esos
nopa
steu
riza
dos
que
cont
enga
nO
VM
s,m
icro
bios
yva
cuna
s.Se
excl
uirí
ande
lmis
mo
los
prod
ucto
sres
ulta
ntes
(der
ivad
os)d
eO
VM
scom
opo
dría
nse
rhar
inas
,pan
,ace
ites,
jugo
sde
frut
aso
sals
ade
soja
que,
aún
sien
dom
anuf
actu
rado
sut
iliza
ndo
mat
eria
les
gené
ticos
mod
ific
ados
,no
son
capa
cesd
ere
plic
arel
mat
eria
lgen
étic
o.Si
nem
barg
o,la
norm
ativ
ana
cion
alde
form
ain
dire
cta
ampl
iasu
ámbi
tode
aplic
ació
na
losO
VM
sya
susp
rodu
ctos
deriv
ados
.R
esol
ució
nL
egis
lativ
a26
407
de18
dedi
ciem
bre
de19
94,p
orla
que
elPe
rúde
clar
asu
adhe
sión
ala
Org
aniz
ació
nM
undi
alde
lCom
erci
o;en
vigo
rdes
deel
1de
ener
ode
1995
.L
assi
glas
delo
sacu
erdo
smen
cion
ados
corr
espo
nden
asu
deno
min
ació
nen
ingl
és.
Sin
emba
rgo,
este
tem
ano
está
teni
endo
unca
pítu
loin
depe
ndie
nte
enla
sne
goci
acio
nes.
Dad
ala
com
plej
idad
delm
ism
oy
lapr
esen
cia
dem
últip
les
aris
tas
ensu
com
pren
sión
nose
acab
ade
ente
nder
muy
bien
enqu
éco
ntex
tode
berí
ase
rneg
ocia
do:m
edio
ambi
ente
,pr
opie
dad
inte
lect
ual,
cons
umid
ores
,etc
.No
obst
ante
,se
cree
que
laen
trad
aen
vigo
rdel
TL
Cco
nE
EU
Uim
plic
aría
laen
trad
ade
OV
Msa
lpaí
s,co
mo
arro
zy
maí
ztr
ansg
énic
osy
alim
ento
spar
aan
imal
es.
“cua
lqui
eren
tidad
biol
ógica
capa
zde
tran
sferir
ore
plica
rm
ater
ialg
enéti
co,i
nclu
idos
los
orga
nism
oses
térile
s,lo
svi
rus
ylo
svi
roid
es”
11Pa
raco
nsul
tar
lave
rsió
npr
elim
inar
deli
nfor
me
delm
enci
onad
ope
ríod
ode
sesi
ones
:ht
tp:/
/ww
w.c
odex
alim
enta
rius
.net
/web
/ind
ex_e
n.js
p12 13
http
://w
ww
.un.
org/
esa/
sust
dev/
sdis
sues
/con
sum
ptio
n/en
glis
h.pd
fC
AC
/RC
P20
-197
9,R
EV.
1(1
985)
http
://w
ww
.cod
exal
imen
tari
us.n
et14 15
Col
ombi
a,V
enez
uela
,E
cuad
or,
Bol
ivia
yPe
rúso
nlo
spa
íses
que
inte
gran
la.
Apr
obad
apo
rDec
isió
n52
3,de
7de
julio
del2
002.
Com
unid
adA
ndin
ade
Nac
ione
s
vinc
ulac
ión
con
lain
trod
ucci
ónde
OV
Mse
nla
cade
naal
imen
tari
a,es
tási
endo
obje
tode
deba
tes
yne
goci
acio
nes
atr
avés
del
-yde
l.
La
difi
culta
dde
enco
ntra
run
cons
enso
ento
dolo
que
sere
fier
eal
esta
blec
imie
nto
deun
régi
men
inte
rnac
iona
lar
mon
izad
oen
mat
eria
deO
VM
s,ha
lleva
doa
que
laen
suse
sión
núm
ero
vein
tisie
tece
lebr
ada
enel
mes
deju
liode
lpre
sent
eañ
oha
yade
cidi
doco
nstit
uir
un-
-qu
ede
berá
pres
enta
rsu
info
rme
fina
la
laC
omis
ión
enel
año
2009
.
Fin
alm
ente
,elt
ema
dela
prot
ecci
ónal
cons
umid
oran
tela
biot
ecno
logí
am
oder
naes
elqu
em
enos
desa
rrol
loha
teni
doa
nive
lin
tern
acio
nal.
Úni
cam
ente
exis
ten
dos
inst
rum
ento
sde
cará
cter
volu
ntar
io,c
omo
son
lade
1985
-que
está
sien
doen
laac
tual
idad
obje
tode
revi
sión
-y
elde
lde
lm
ism
oañ
o.
En
elám
bito
regi
onal
,ela
nális
isde
lmar
cono
rmat
ivo
enm
ater
iade
bios
egur
idad
seub
ica
enel
seno
dela
yes
tam
bién
dedi
rect
aap
licac
ión
enel
Perú
.D
ees
tafo
rma,
laD
ecis
ión
345
sobr
eel
de21
deoc
tubr
ede
1993
,se
hace
eco
dela
spr
evis
ione
sde
ly
ensu
Dis
posi
ción
Tra
nsito
ria
Ter
cera
inst
ruye
alo
spaí
ses
mie
mbr
osa
apro
bar
con
ante
rior
idad
al31
dedi
ciem
bre
de19
94un .N
oob
stan
te,s
ibi
ense
deci
dió
otor
garu
ntr
atam
ient
ose
para
doa
las
dos
mat
eria
sre
feri
das
yse
dict
óun
aD
ecis
ión
sobr
eel
acce
soa
los
recu
rsos
gené
ticos
,ala
fech
ano
seha
emiti
doni
ngun
ano
rma
enm
ater
iade
bios
egur
idad
.D
eah
í,qu
elo
sdi
stin
tos
país
esde
laSu
breg
ión
haya
npr
oced
ido
acr
ear
sus
prop
ios
regí
men
esen
lam
ater
iade
form
ain
depe
ndie
nte.
No
obst
ante
loan
teri
or,l
aco
ntem
pla
elde
sarr
ollo
dela
biot
ecno
logí
ay
delo
sne
cesa
rios
mec
anis
mos
debi
oseg
urid
adpa
rale
los
enal
guna
sde
sus
línea
sde
acci
ón.E
sde
espe
cial
inte
rés,
laL
ínea
deac
ción
7,de
ntro
delO
bjet
ivo
I,en
laqu
ese
dest
aca
laim
port
anci
ade
gene
rar
polít
icas
yac
cion
esco
njun
tase
nm
ater
iade
segu
rida
dde
labi
otec
nolo
gía
dent
rode
laC
AN
.Así
,se
prev
énco
mo
Res
ulta
dosd
ela
mis
ma:
Gru
poIn
tergu
bern
amen
tala
dho
cso
bre
alim
ento
sob
tenid
ospo
rmed
iosb
iotec
noló
gico
sC
omité
delC
odex
sobr
eetiq
ueta
dode
losa
limen
tos
Com
isión
delC
odex
Alim
enta
rius
Gru
pode
Acci
ónIn
tergu
bern
amen
tal
Esp
ecia
lsob
reA
limen
tosO
bten
idos
porM
edio
sBio
tecno
lógi
cos
Ad
Hoc
Inter
gove
rnm
enta
lTas
kFo
rce
onfo
ods
deriv
edfro
mbi
otec
hnol
ogy
Guí
ade
las
Nac
ione
sU
nida
spa
rala
prot
ecció
na
losc
onsu
mid
ores
Cód
igo
deÉ
tica
para
elC
omer
cioIn
terna
ciona
ldeA
limen
tos
Cod
exA
limen
tariu
s
Com
unid
adA
ndin
aR
égim
enC
omún
depr
otec
ción
alo
sder
echo
sdel
osob
tento
resv
egeta
les,
Con
veni
oso
brel
aD
iver
sidad
Bio
lógi
caR
égim
enco
mún
sobr
eacce
soa
losr
ecur
sosg
enéti
cosy
gara
ntía
ala
bios
egur
idad
dela
Subr
egió
n
Estr
ateg
iaR
egio
nald
eB
iodi
vers
idad
para
los
Paíse
sde
lTró
pico
And
ino
11
12
13
14
15
9G
EN
TIC
AM
EN
TE
MO
DIF
ICA
DO
ÉIS
AB
EL
LA
PEA
Ñ8
· · ·
eles
tabl
ecim
ient
ode
mec
anis
mos
ypr
oced
imie
ntos
conj
unto
spa
rael
cont
rold
elco
mer
cio
ym
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
ode
OV
Ms,
susp
rodu
ctos
yde
rivad
os,m
edia
nte
lacr
eaci
ónde
base
sci
entíf
icas
para
laev
alua
ción
deri
esgo
s;la
iden
tific
ació
ny
adop
ción
depa
utas
deet
ique
tado
yel
esta
blec
imie
nto
depr
inci
pios
para
dete
rmin
arre
spon
sabi
lidad
ese
inde
mni
zar
por
daño
sca
usad
ospo
rOV
Ms;
lane
cesi
dad
desi
stem
atiz
ary
difu
ndir
expe
rien
cias
sobr
eel
uso
ym
anej
ode
OV
Ms,
esta
blec
erpo
lític
asy
acci
ones
conj
unta
sen
bios
egur
idad
yfo
rtal
ecer
laca
paci
dad
delo
spaí
sese
nla
aplic
ació
nde
lPC
B.
Den
tro
delO
bjet
ivo
IV,s
ein
cluy
ela
Lín
eade
acci
ón14
,que
trat
ade
lare
aliz
ació
nde
inve
stig
acio
nesp
rior
itari
asen
mat
eria
deco
nser
vaci
ón,u
soso
sten
ible
ein
nova
cion
este
cnol
ógic
asy
biot
ecno
logí
a.E
nes
tepu
nto,
seco
ntem
pla
lane
cesi
dad
dede
sarr
olla
rte
cnol
ogía
sen
culti
vosy
espe
cies
neta
men
tean
dina
s,co
nel
fin
deco
nseg
uiru
nm
ayor
valo
rag
rega
doy
logr
arm
erca
dos
con
mej
ores
vent
ajas
.Con
ello
seha
ría
fren
tea
late
nden
cia
actu
alen
que
lose
sfue
rzos
dein
vest
igac
ión
desa
rrol
lado
spor
lasc
ompa
ñías
tran
snac
iona
les
sees
tarí
ance
ntra
ndo
enlo
slla
mad
os”
com
ola
soya
,el
trig
oy
elm
aíz.
Por
últim
o,se
desa
taca
,den
tro
dela
men
cion
ada
norm
a,la
prio
rida
dde
cons
titui
rfo
ndos
dein
vers
ión
dest
inad
osa
proy
ecto
ssu
breg
iona
les
que
perm
itan
elfo
rtal
ecim
ient
oy
elde
sarr
ollo
dela
capa
cida
dde
inve
stig
ació
nde
los
cien
tífic
osde
laC
AN
.
Aes
cala
naci
onal
,el
Perú
,atr
avés
desu
sdi
stin
tos
inst
rum
ento
sno
rmat
ivos
yde
polít
ica
seha
pron
unci
ado
igua
lmen
teen
favo
rde
lane
cesi
dad
depr
omov
erla
biot
ecno
logí
ade
mod
oco
nsis
tent
eco
nla
prot
ecci
ónpa
rala
salu
dhu
man
a,el
ambi
ente
yla
dive
rsid
adbi
ológ
ica.
Así
,tra
sla
ratif
icac
ión
del
enab
ril
de19
93,
ennu
estr
opa
ísse
han
veni
dopr
omul
gand
ono
rmas
deim
port
anci
aen
elám
bito
dela
cons
erva
ción
yel
uso
sost
enib
lede
ladi
vers
idad
biol
ógic
ay
enm
ater
iade
bios
egur
idad
.
De
esta
form
a,a
lola
rgo
dedi
stin
tasp
revi
sion
esno
rmat
ivas
sere
coge
lane
cesi
dad
depr
omov
erla
inve
stig
ació
nde
labi
otec
nolo
gía.
Ent
reel
las,
cabe
men
cion
arla
Ley
No.
2683
9,de
8de
julio
de19
97,q
ue,e
nsu
artíc
ulo
25,p
revé
que .A
sim
ism
o,en
elar
tícul
o26
“s
Tam
bién
yde
form
apa
rale
la,s
eco
ntem
pla
lane
cesi
dad
deco
ntar
con
polít
icas
debi
oseg
urid
aden
elpa
ís.
Así
,el
artíc
ulo
30de
lam
ism
ano
rma
esta
blec
equ
e“
“com
mod
ities
Con
veni
osob
rela
Div
ersid
adB
ioló
gica L
eyso
brel
aco
nser
vació
nye
lapr
ovec
ham
iento
soste
nibl
edel
adi
vers
idad
biol
ógica
“elE
stado
con
part
icipa
ción
dels
ecto
rpriv
ado,
prom
ueve
:a)
El
desa
rrol
lode
lain
vesti
gació
ncie
ntífi
ca,
elac
ceso
,ge
nera
ción
ytr
ansfe
renc
iade
tecno
logí
asap
ropi
adas
,inc
luid
ala
biot
ecno
logí
a”ed
ecla
rade
prio
ridad
eint
erés
nacio
nall
ain
vesti
gació
ncie
ntífi
caso
bre:
c)C
onoc
imien
to,c
onse
rvac
ión
yapl
icació
nin
dustr
ialy
med
icina
ldel
osre
curs
osge
nétic
osm
edia
nteb
iotec
nolo
gía
trad
icion
alym
oder
na”.
La
inve
stiga
ción,
desa
rrol
lo,pr
oduc
ción,
liber
ació
n,in
trod
ucció
nyt
rans
port
een
todo
elter
ritor
iona
ciona
lde
orga
nism
osge
nétic
amen
tem
odifi
cado
s,de
ben
cont
arco
nm
ecan
ismos
dese
gurid
adde
stina
dos
aev
itard
años
alam
bien
teya
lasa
lud
hum
ana
Estr
ateg
iaN
acio
nald
eD
iver
sidad
Bio
lógi
ca
“Int
egra
rel
uso
soste
nibl
ede
ladi
vers
idad
biol
ógica
enel
man
ejode
los
recu
rsos
natu
rales
Bio
segu
ridad
Bio
segu
ridad
Prog
ram
aN
acio
nald
eBio
segu
ridad
Siste
ma
Nac
iona
ldeB
iotec
nolo
gía
Esta
blec
erm
edid
ases
pecia
lespa
rala
cons
erva
ción
yres
taur
ació
nde
ladi
vers
idad
biol
ógica
frent
eapr
oces
osex
terno
s “los
orga
nism
osvi
vosm
odifi
cado
srep
rese
ntan
riesg
os“o
culto
s”,p
uese
smuy
difíc
ilan
ticip
arla
man
ifesta
ción
dege
nesq
uepu
eden
perj
udica
rla
dive
rsid
adbi
ológ
ica
”,y
elar
tícul
o29
incl
uye
entr
ela
slim
itaci
ones
alac
ceso
alo
sre
curs
osge
nétic
oso
sus
prod
ucto
sde
rivad
os,l
asco
mpr
endi
das
enla
sre
gula
cion
esso
bre
bios
egur
idad
.
Una
norm
am
arco
dere
leva
ncia
refe
rent
ea
las
prio
rida
des
del
país
enm
ater
iade
cons
erva
ción
yus
oso
sten
ible
dela
dive
rsid
adbi
ológ
ica,
esla
-EN
DB
-que
,tra
sun
proc
eso
part
icip
ativ
o,fu
eap
roba
dapo
rD
S10
2-20
01-P
CM
yqu
ere
coge
,de
ntro
dela
Lín
eaE
stra
tégi
caSe
gund
are
lativ
aa
”,el
Obj
etiv
oE
stra
tégi
co2.
9de
nom
inad
o.
ElO
bjet
ivo
Est
raté
gico
2.9,
rela
tivo
ase
artic
ula
atr
avés
deun
ase
rie
deA
ccio
nesp
rinc
ipal
es:
crea
run
enco
ncor
danc
iaco
nel
Pro
toco
lode
Car
tage
na,c
ones
peci
alén
fasi
sen
elas
pect
oag
ríco
lay
alim
enta
rio;
·es
tabl
ecer
unqu
efo
men
tela
inve
stig
ació
nde
espe
cies
nativ
as,f
ijecr
iteri
os,s
alva
guar
das
ein
dica
dore
sde
segu
rida
d,pa
rare
valo
rar
eim
puls
arel
cono
cim
ient
otr
adic
iona
len
torn
oal
uso
sele
ctiv
ode
ladi
vers
idad
biol
ógic
a;·
desa
rrol
lar
prog
ram
asde
inve
stig
ació
ny
educ
ació
npa
ram
inim
izar
los
impa
ctos
ala
salu
dhu
man
a,el
ambi
ente
yla
dive
rsid
adbi
ológ
ica;
·im
plem
enta
rla
ley
yre
glam
ento
exis
tent
esen
lam
ater
iay
·ga
rant
izar
una
adec
uada
legi
slac
ión
aseg
uran
do,a
sim
ism
o,lo
sm
ecan
ism
osde
cont
rol,
prev
enci
óny
eval
uaci
ónde
ries
gos,
así
com
ode
sarr
olla
ndo
laca
paci
dad
naci
onal
yla
sred
esre
gion
ales
para
iden
tific
ary
antic
ipar
elin
gres
oal
terr
itori
ona
cion
alde
orga
nism
osvi
vosm
odif
icad
os.
En
elO
bjet
ivo
Est
raté
gico
3.3
-den
tro
dela
Lín
eaE
stra
tegi
aT
erce
rare
lativ
aa
“”-
laE
ND
Bre
gula
defo
rma
expr
esa
elco
ntro
lde
los
OV
Ms.
Así
,se
dete
rmin
aqu
e”;
ein
cluy
een
tre
lasa
ccio
nesa
empr
ende
rlas
de:
·fo
rtal
ecer
los
plan
esde
prev
enci
ónde
ingr
eso
deor
gani
smos
vivo
sm
odif
icad
osqu
epo
ngan
enri
esgo
lasa
lud
hum
ana,
elam
bien
tey
ladi
vers
idad
biol
ógic
a,y
·fo
men
tarl
apa
rtic
ipac
ión
delo
sse
ctor
espú
blic
oy
priv
ado
enla
erra
dica
ción
deor
gani
smos
vivo
sm
odif
icad
osqu
epe
rjud
ique
nla
salu
dhu
man
a,el
ambi
ente
yla
dive
rsid
adbi
ológ
ica.
· ·in
form
arde
man
era
peri
ódic
ay
actu
aliz
ada
alo
sus
uari
osde
esta
tecn
olog
ía,
delo
sri
esgo
sy
bene
fici
osqu
ein
volu
cran
las
activ
idad
esde
los
orga
nism
osvi
vosm
odif
icad
os;
11
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
10
En
conc
reto
,en
elm
arco
debi
oseg
urid
ades
tric
tam
ente
,elP
erú
hasi
doun
ode
los
prim
eros
país
esen
Lat
inoa
mér
ica
encr
ear
unsi
stem
apa
rare
gula
rla
segu
rida
den
elus
ode
labi
otec
nolo
gía.
ElP
erú,
adi
fere
ncia
deot
ros
país
esqu
eha
nde
fini
doel
tem
ade
bios
egur
idad
defo
rma
disp
ersa
ein
dire
cta
atr
avés
dele
gisl
acio
nes
rela
tivas
ape
stic
idas
oqu
ímic
ostó
xico
sen
los
alim
ento
s,o
adi
fere
ncia
deot
ros
que
seha
nfu
ndam
enta
doen
regu
laci
ones
deca
ráct
ervo
lunt
ario
,ha
opta
dopo
rla
crea
ción
deun
régi
men
espe
cifi
coen
lam
ater
ia,d
otán
dolo
deca
ráct
ervi
ncul
ante
con
rang
ode
ley,
yqu
eha
sido
obje
tode
post
erio
rde
sarr
ollo
regl
amen
tari
o.E
stam
osha
cien
dore
fere
ncia
ala
Ley
No.
2710
4,,
defe
cha
4de
ener
ode
1999
-en
adel
ante
,Ley
No.
2710
4-y
asu
Reg
lam
ento
apro
bado
med
iant
eD
ecre
toSu
prem
oN
o.10
8-20
02-P
CM
-en
adel
ante
,elR
egla
men
to-.
La
Ley
No.
2710
4,ci
rcun
scri
besu
ámbi
tode
aplic
ació
na
”.Si
nem
barg
o,el
Reg
lam
ento
dela
men
cion
ada
Ley
ampl
iade
form
ain
dire
cta
elám
bito
deap
licac
ión
alo
sO
VM
sy
sus
prod
ucto
sde
rivad
os.
Est
aci
rcun
stan
cia
está
sien
doob
jeto
decu
estio
nam
ient
oen
else
node
lasd
iscu
sion
esde
ly
plan
tea
una
gran
inse
guri
dad
jurí
dica
enla
defi
nici
ónde
lm
ism
o.
Dic
hom
arco
norm
ativ
oes
deca
ráct
erco
mpr
ehen
sivo
alab
orda
run
com
plet
oes
pect
roen
elus
ode
OV
Ms:
desd
ela
inve
stig
ació
n,en
sayo
sde
cam
poa
laco
mer
cial
izac
ión.
Sin
emba
rgo,
enun
prim
erac
erca
mie
nto,
pode
mos
man
ifes
tarq
ueel
dise
ñode
lmar
coju
rídi
coac
tual
dist
ade
serc
ompl
eto
yqu
ees
frut
ode
unpr
oces
o,to
daví
aen
mar
cha,
decr
eaci
ónde
una
estr
uctu
rain
stitu
cion
aly
proc
edim
enta
l.D
eah
í,qu
e,en
laac
tual
idad
,nos
enco
ntre
mos
enun
afa
sede
desa
rrol
lode
lasn
orm
asqu
ede
fina
nde
form
aes
peci
fica
las
com
pete
ncia
sy
resp
onsa
bilid
ades
alre
spec
topo
rpa
rte
delo
sdis
tinto
ssec
tore
syau
tori
dade
sen
lam
ater
ia.Y
deah
íque
,tem
asco
mo
lase
greg
ació
nde
OV
Ms;
lacr
eaci
ónde
mec
anis
mos
detr
azab
ilida
d;la
regu
laci
ónde
laco
exis
tenc
iade
culti
vos
OV
Ms
delo
squ
eno
loso
n;lo
ssi
stem
asde
etiq
ueta
doy
eldi
seño
deun
régi
men
dere
spon
sabi
lidad
,ser
ánob
jeto
deun
trat
amie
nto
enel
futu
ro,
am
edid
aqu
eel
tem
ava
yaad
quir
iend
oun
am
ayor
mad
urez
enel
país
y,ta
mbi
én,a
med
ida
que
seva
yaes
clar
ecie
ndo
elpa
nora
ma
ani
veli
nter
naci
onal
enre
laci
ónco
ndi
chos
tem
as.
Poro
tra
part
e,la
ratif
icac
ión,
enfe
brer
ode
l200
4,po
relP
erú
del
-PC
B-p
odrí
ada
rlu
gar
afu
tura
sm
odif
icac
ione
sde
lale
gisl
ació
nna
cion
al,
que
fue
dict
ada
con
ante
rior
idad
adi
cha
ratif
icac
ión,
con
elfi
nde
dota
rde
cohe
renc
iaal
mar
cono
rmat
ivo
debi
oseg
urid
adde
lpaí
s.
Ley
depr
even
ción
derie
sgos
deriv
ados
delu
sode
labi
otec
nolo
gía
“las
activ
idad
esde
inve
stiga
ción,
prod
ucció
n,in
trod
ucció
n,m
anip
ulac
ión,
tran
spor
te,al
mac
enam
iento
,co
nser
vació
n,in
terca
mbi
o,co
mer
cializ
ació
n,us
oco
nfin
ado
ylib
erac
ión
con
OV
M,
bajo
cond
icion
esco
ntro
lada
s
Com
itéC
oord
inad
orde
lMar
coN
acio
nal
deB
iose
gurid
ad
Prot
ocol
odeC
arta
gena
sobr
eSeg
urid
adde
laB
iotec
nolo
gía
delC
onve
nios
obre
laD
iver
sidad
Bio
lógi
ca16
16E
lte
xto
del
pued
een
cont
rars
een
yel
text
ode
len
Con
veni
oso
bre
laD
iver
sidad
Bio
lógi
caPr
otoc
olo
deC
arta
gena
sobr
eSeg
urid
adde
laB
iotec
nolo
gía
http
://w
ww
.bio
div.
org
http
://w
ww
.bio
div.
org/
bios
afet
y
Fin
alm
ente
,es
nece
sari
ose
ñala
rqu
edi
cho
sist
ema
noha
logr
ado
ala
fech
ape
rmea
biliz
arse
alin
teri
orde
lale
gisl
ació
nse
ctor
ial.
Muy
brev
ees
lare
fere
ncia
que
seha
cea
los
orga
nism
ostr
ansg
énic
osen
lale
gisl
ació
nen
mat
eria
dese
mill
as,
que,
sim
plem
ente
,se
rem
itea
laau
tori
dad
enbi
oseg
urid
adpa
rasu
supe
rvis
ión
yau
tori
zaci
ón.T
ampo
coes
exte
nsiv
ala
Ley
No.
2732
2,qu
epr
evé,
ensu
artíc
ulo
30,q
ue“
”.
Des
dela
pers
pect
iva
dela
prot
ecci
óna
los
cons
umid
ores
,tam
poco
seha
llani
ngun
am
enci
óndi
fere
ncia
daen
rela
ción
con
eltr
atam
ient
ode
lain
form
ació
nre
fere
nte
alo
sal
imen
tos
tran
sgén
icos
,en
elno
rma
que
reco
geel
régi
men
gene
ral
depr
otec
ción
alo
sco
nsum
idor
esen
elpa
ís.
El
-en
adel
ante
,el
Reg
lam
ento
-es
lano
rma
que
esta
blec
eel
dise
ñoin
stitu
cion
alde
lm
arco
debi
oseg
urid
aden
elpa
ís.D
icha
norm
afu
ndam
enta
elm
arco
inst
ituci
onal
sobr
etr
espi
lare
s:di
stri
buye
com
pete
ncia
sen
los
órga
nos
sect
oria
les
-ate
ndie
ndo
asu
sco
mpe
tenc
ias
resp
ectiv
as-,
inst
ituye
órga
nos
deas
esor
amie
nto
sobr
ela
segu
rida
dde
labi
otec
nolo
gía
yco
ordi
nala
sac
tuac
ione
sde
los
mis
mos
atr
avés
deun
órga
noin
ters
ecto
rial
.
Con
ello
,se
opta
porn
ocr
earn
ueva
sins
tituc
ione
ssin
opa
rtir
dela
sexi
sten
tesy
darl
esre
spon
sabi
lidad
esen
mat
eria
deO
VM
s,ba
jola
coor
dina
ción
deun
órga
noin
ters
ecto
rial
yco
ntan
doco
nel
apoy
oy
ases
oram
ient
ode
grup
osté
cnic
osen
los
que
seda
cabi
daa
dist
inta
sau
tori
dade
svi
ncul
adas
,aac
adém
icos
dela
sun
iver
sida
des
ya
otro
sexp
erto
sinv
itado
s.
El
artíc
ulo
6de
lam
enci
onad
ano
rma
decr
eta
que
son
Órg
anos
Sect
oria
les
Com
pete
ntes
-OSC
-el
INIE
A-
ely
lade
lMin
iste
rio
deSa
lud
-DIG
ESA
-par
alo
ssec
tore
sde
agri
cultu
ra,p
esqu
ería
ysa
lud
resp
ectiv
amen
te.
17L
eyM
arco
deSa
nida
dA
grar
iaL
ain
trod
ucció
n,in
vesti
gació
n,m
anip
ulac
ión,
prod
ucció
n,tr
ansp
orte,
alm
acen
amien
to,l
iber
ació
n,co
nser
vació
n,co
mer
cializ
ació
n,us
oym
anejo
deO
rgan
ismos
Viv
osM
odifi
cado
sy
sus
prod
ucto
s,de
uso
agro
pecu
ario
,se
sujet
arán
ala
sm
edid
asfit
oy
zoos
anita
riasa
dopt
adas
porl
aA
utor
idad
Nac
iona
len
Sani
dad
Agr
aria
(…)
Text
oÚ
nico
Ord
enad
ode
lD
ecre
toL
egisl
ativ
o71
6,L
eyde
Prot
ecció
nal
Con
sum
idor
,
Reg
lam
ento
dela
Ley
depr
even
ción
derie
sgos
deriv
ados
delu
sode
labi
otec
nolo
gía
Insti
tuto
Nac
iona
ldeI
nves
tigac
ión
yE
xten
sión
Agr
aria
-V
icem
inist
erio
dePe
sque
ríaD
irec
ción
Gen
eral
deSa
lud
Am
bien
tal
2.2.
Mar
coIn
stit
uci
onal
17L
ey27
262,
publ
icad
aen
elD
iari
oO
fici
alel
13de
may
ode
l200
0-y
Dec
reto
Supr
emo
040-
2001
-AG
,por
elqu
ese
apru
eba
elre
glam
ento
dela
Ley
;pub
licad
oen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
9de
julio
del2
001.
Ley
Gen
eral
deSe
mill
asE
lPer
uano
ElP
erua
no
13
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
12
Ent
rela
sfun
cion
esde
losm
enci
onad
osO
SCfi
gura
nla
ssig
uien
tes:
·re
cibi
rla
sso
licitu
des
yau
tori
zar,
mod
ific
ar,s
uspe
nder
ode
nega
rel
regi
stro
deto
das
las
pers
onas
inte
resa
das
enre
aliz
arac
tivid
ades
con
OV
Ms
yqu
ecu
mpl
anco
nlo
sre
quis
itos
para
lain
trod
ucci
ón,
utili
zaci
óny
com
erci
aliz
ació
nde
OV
Ms,
susd
eriv
ados
ylo
spro
duct
osqu
elo
scon
teng
an;
·el
inst
ituir
unsi
stem
ade
reco
noci
mie
nto
delo
ste
rcer
osen
carg
ados
dere
aliz
arla
sev
alua
cion
esde
lri
esgo
deO
VM
sy
los
proc
edim
ient
osy
cond
icio
nesa
lres
pect
o;·
impl
emen
tar
unP
rogr
ama
Nac
iona
lpar
ael
Segu
imie
nto
dela
sac
tivid
ades
que
sere
alic
enco
nO
VM
sen
elpa
ís;
·re
aliz
aral
efec
tola
sin
spec
cion
esco
rres
pond
ient
esy
decr
etar
,en
suca
so,e
lci
erre
dela
sins
tala
cion
esy
·ca
naliz
arla
sden
unci
asde
losp
osib
lese
fect
osad
vers
osge
nera
dosp
orel
uso
ym
anej
ode
OV
Ms
ydi
fund
irla
info
rmac
ión
sobr
elo
sri
esgo
sy
bene
fici
osde
rivad
osde
losm
ism
os.
La
dist
ribu
ción
deco
mpe
tenc
ias
men
cion
ada
plan
tea
dos
prob
lem
aspr
inci
pale
s.E
npr
imer
luga
r,la
conc
epci
ónde
lIN
IEA
com
oju
ezy
part
e.E
sde
cir,
com
oin
stitu
ción
dedi
cada
ala
inve
stig
ació
nen
biot
ecno
logí
am
oder
naen
else
ctor
agri
cultu
ray
com
oór
gano
auto
riza
dor
ysu
perv
isor
dela
sac
tivid
ades
are
aliz
aren
biot
ecno
logí
am
oder
na.D
icha
circ
unst
anci
a,no
pued
esi
nom
enos
caba
rla
neut
ralid
ady
obje
tivid
adre
quer
ida
ala
hora
deto
mar
una
deci
sión
enla
auto
riza
ción
deun
regi
stro
depe
rson
asy
activ
idad
esre
laci
onad
asco
nO
VM
sen
else
ctor
agri
cultu
ra,p
artic
ular
men
te,l
asde
sarr
olla
dasp
orel
INIE
Am
ism
o.
En
segu
ndo
luga
r,el
dise
ñopl
ante
ado
vaa
requ
erir
deld
esar
rollo
dem
ecan
ism
osde
coor
dina
ción
impo
rtan
tes
entr
eal
guna
sau
tori
dade
s.E
npa
rtic
ular
entr
eel
-SE
NA
SA-q
uees
la“a
utor
idad
ense
mill
as”
yel
enca
rgad
ode
supe
rvis
arla
prod
ucci
ón,c
ertif
icac
ión
yco
mer
cial
izac
ión
ense
mill
asy
man
tene
rel
regi
stro
dese
mill
asy
plag
uici
das
yel
INIE
Aqu
ees
com
pete
nte
enin
stitu
irel
regi
stro
vinc
ulad
oa
activ
idad
esco
nO
VM
sen
else
ctor
deag
ricu
ltura
.
Los
OSC
reci
birá
n,a
suve
z,el
apoy
ode
los
Gru
pos
Téc
nico
sSe
ctor
iale
s-G
TS-
conf
orm
ados
por
espe
cial
ista
sen
else
ctor
,en
elcu
mpl
imie
nto
dela
sfu
ncio
nes
ante
rior
men
tem
enci
onad
as.C
onst
ituye
npa
rte
delG
TS
dels
ecto
rde
agri
cultu
rael
INIE
A,e
l-I
NR
EN
A-,
SEN
ASA
,el
-IIA
P-
yre
pres
enta
ntes
deun
iver
sida
des.
En
else
ctor
pesq
uero
,elG
TS
seen
cuen
tra
conf
orm
ado
pore
lIM
AR
PE
-,el
-IT
P-,
elII
AP,
yun
iver
sida
desr
elac
iona
dasc
onel
sect
or.
Fin
alm
ente
,en
else
ctor
salu
d,D
IGE
SA,
el-I
NS-
yre
pres
enta
ntes
deun
iver
sida
des.
Todo
slo
sG
TS
men
cion
ados
tiene
nla
impo
rtan
tefu
nció
nde
real
izar
laev
alua
ción
yge
stió
nde
los
ries
gos
dela
sac
tivid
ades
desa
rrol
lada
sco
nO
VM
s,y
emiti
rel
info
rme
técn
ico
corr
espo
ndie
nte,
afi
nde
que
seau
tori
ceo
deni
egue
elin
gres
ode
OV
Ms.Se
rvici
oN
acio
nald
eSan
idad
Agr
aria
Insti
tuto
deR
ecur
sosN
atur
ales
Insti
tuto
deIn
vesti
gació
nde
laA
maz
onía
Peru
ana
Insti
tuto
delM
arde
lPer
ú-
Insti
tuto
Tecn
ológ
icoPe
sque
roIn
stitu
toN
acio
nal
deSa
lud
18D
eco
nfor
mid
adco
nla
pres
enta
ción
dela
Ing.
Dor
aPa
rion
aen
laco
nsul
torí
aso
bre
“re
aliz
ada
el31
deA
gost
ode
l20
04,
dent
rode
lpr
oyec
toM
arco
Nac
iona
lde
Bio
segu
rida
d-Pe
rúco
ordi
nado
porC
ON
AM
.
Reg
lam
ento
spar
ael
desa
rrol
lode
activ
idad
esco
nO
VM
sysu
spro
ducto
sder
ivad
os”
Asi
mis
mo,
la-C
ON
AD
IB-,
órga
nopa
rtic
ipat
ivo
yre
pres
enta
tivo
delo
sdi
stin
tos
sect
ores
yde
laso
cied
adci
vila
ctua
ráco
mo
inst
anci
aco
nsul
tiva
yde
ases
oram
ient
oy
conc
erta
ción
enla
mat
eria
.
Alr
espe
cto,
habr
íasi
dode
seab
lela
part
icip
ació
ntr
ansv
ersa
lde
DIG
ESA
,de
form
aqu
ehu
bier
aes
tado
pres
ente
enel
GT
Sde
lost
ress
ecto
res,
dado
que
ento
dosl
osca
sos
exis
teun
avi
ncul
ació
nco
nlo
stem
asde
salu
dhu
man
a.
Fin
alm
ente
,el
-CO
NA
M-
actú
aco
mo
orga
nism
ode
coor
dina
ción
inte
rsec
tori
al.
El
CO
NA
Mes
el,c
onso
lidan
doy
difu
ndie
ndo
lain
form
ació
nqu
ege
nera
nlo
sO
SC.E
nsu
estr
uctu
raor
gáni
ca,d
entr
ode
la,s
eha
crea
doun
área
deB
iose
guri
dad
enca
rgad
ade
cent
raliz
arla
info
rmac
ión
alre
spec
toco
mo
punt
ofo
cal.
Alp
rese
nte,
elC
ON
AM
seen
cuen
tra
enca
paci
dad
dere
cibi
ry
envi
arin
form
ació
nre
laci
onad
aco
nla
tom
ade
deci
sion
esen
lam
ater
iay
hael
abor
ado
una
base
deda
tosc
onex
pert
osna
cion
ales
.
Com
isión
Nac
iona
lde
Div
ersid
adB
ioló
gica
Con
sejo
Nac
iona
lde
lA
mbi
ente
Cen
tro
deIn
terca
mbi
ode
Info
rmac
ión
enSe
gurid
adde
laB
iotec
nolo
gía
Uni
dad
deB
iodi
vers
idad
yBio
segu
ridad
18
15
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
14
III.
LA
AP
LIC
AC
IÓN
DE
LP
RIN
CIP
IOP
RE
CA
UT
OR
IO
3.1
Con
ten
ido
del
Pri
nci
pio
Pre
cau
tori
o
Con
elfi
nde
que
elP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
sea
inco
rpor
ado
enlo
spro
ceso
sde
tom
ade
deci
sion
esso
bre
las
activ
idad
esvi
ncul
adas
alo
sO
VM
s,es
fund
amen
tal
llega
ra
com
pren
ders
usi
gnif
icad
o;lo
spr
esup
uest
osqu
ese
tiene
nqu
eda
rpar
asu
aplic
ació
n;la
scon
secu
enci
asju
rídi
casq
ueim
plic
ay
lasp
osib
lesa
ccio
nesq
uepu
ede
conl
leva
r,en
lapr
áctic
a,la
ejec
ució
nde
lmis
mo.
Con
cará
cter
gene
ral,
elP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
resp
onde
ala
idea
dequ
ecu
esta
mas
repa
rar
elda
ñoqu
epr
even
irlo
y,po
rel
lo,i
nvoc
aa
laac
ción
,ato
mar
una
deci
sión
posi
tiva
ante
supu
esto
sen
los
que
exis
tein
cert
idum
bre
cien
tífic
aso
bre
los
posi
bles
daño
sque
pudi
eran
pote
ncia
lmen
tepr
oduc
irse
enla
salu
do
elm
edio
ambi
ente
.
En
este
sent
ido,
escl
aram
ente
una
med
ida
depr
even
ción
deld
año
que
pudi
era
prod
ucir
seso
bre
elm
edio
ambi
ente
ola
salu
dhu
man
a.C
omo
han
man
ifes
tado
algu
nosa
utor
es,s
etr
atar
íade
unpr
inci
pio
que
ayud
aría
adi
stin
guir
ala
hora
deto
mar
deci
sion
esen
tre
una
igno
ranc
iam
oder
ada
depe
ligro
sno
rmal
es,
deun
apr
ofun
daig
nora
ncia
depo
tenc
iale
sdañ
osse
vero
s.
El
pres
upue
sto
dese
ncad
enan
tede
laap
licac
ión
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
iose
ría
lapr
esen
cia
deun
asi
tuac
ión,
sust
anci
ao
com
port
amie
nto
que
impl
ique
una
amen
aza
para
elm
edio
ambi
ente
ola
salu
dhu
man
ade
form
agr
ave
oir
reve
rsib
le,
yla
posi
bilid
adde
que
ese
ries
gose
mat
eria
lice.
Impl
ícita
enes
taas
unci
ónse
encu
entr
ala
ince
rtid
umbr
eci
entíf
ica
exis
tent
een
rela
ción
con
lana
tura
leza
yex
tens
ión
dela
amen
aza,
asíc
omo
sobr
ela
conc
reci
óno
node
lrie
sgo
enun
daño
conc
reto
.Es
deci
r,no
sen
cont
ram
osan
teun
asi
tuac
ión
dein
cert
idum
bre
tant
oen
lore
laci
onad
oco
nla
mag
nitu
d,co
mo
con
lapr
obab
ilida
dde
ldañ
o.
Sibi
en,s
edi
ce,s
iem
pre
hem
osco
nviv
ido
con
ries
gos
dedi
stin
taín
dole
que
seha
naf
ront
ado
ym
anej
ado
med
iant
em
edid
asde
prev
enci
óny
dem
itiga
ción
,con
unm
ayor
om
enor
cono
cim
ient
ode
lasc
onse
cuen
cias
yde
lasp
roba
bilid
ades
delo
sefe
ctos
yde
lri
esgo
;elP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
,res
pond
ea
lane
cesi
dad
deaf
ront
arun
apr
eocu
paci
ónla
tent
een
laso
cied
adfr
ente
aun
a“n
ueva
gene
raci
ón”
deri
esgo
s,qu
e,en
gran
med
ida,
seen
cuen
tran
vinc
ulad
osa
lam
ism
ano
veda
dde
last
ecno
logí
asem
erge
ntes
.
exan
te
19
19St
one,
Chr
isto
pher
(200
1),
“Is
ther
ea
prec
autio
nary
prin
cipl
e?”.
.Vol
umen
Año
XX
XI.
Julio
2001
Env
iron
men
tal
Law
Rep
orter
17
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
16
De
esta
form
a,cu
ando
nos
enfr
enta
mos
con
esta
snu
evas
tecn
olog
ías,
com
osu
cede
enel
caso
delo
sOV
Ms,
que
perm
iten
una
inte
rven
ción
supe
rior
enla
natu
rale
zay
que
impl
ican
lain
trod
ucci
ónde
cam
bios
perm
anen
tes
para
las
futu
ras
gene
raci
ones
,nos
enco
ntra
mos
con
que
care
cen
dehi
stor
ia-f
rent
ea
otro
srie
sgos
que
form
anpa
rte
denu
estr
avi
dadi
aria
-;no
sve
mos
impo
sibi
litad
osen
desc
ribi
ry
antic
ipar
sus
posi
bles
cons
ecue
ncia
s;no
pode
mos
pred
ecir
con
conf
ianz
ala
prob
abili
dad
desu
sim
pact
os,
nila
mag
nitu
dde
los
mis
mos
enel
larg
opl
azo,
nita
mpo
cola
efec
tivid
ado
los
cost
esqu
esu
miti
gaci
ónno
spue
deim
plic
aren
elfu
turo
.
Ant
ees
tafa
ltade
cert
idum
bre
cien
tífic
aa
laho
rade
eval
uar
los
ries
gos
dede
term
inad
asac
cion
eshu
man
as,a
lost
omad
ores
dede
cisi
ónno
lesq
ueda
otra
opci
ónqu
e,pa
rtie
ndo
dela
sev
alua
cion
esde
los
expe
rtos
yen
lava
lora
ción
dela
sdi
stin
tas
alte
rnat
ivas
conc
urre
ntes
,de
term
inar
silo
sri
esgo
sso
nso
cial
men
teac
epta
bles
yde
fini
relc
urso
deac
ción
ato
mar
.
Por
loan
teri
orm
ente
expu
esto
,se
dirí
aqu
eob
jetiv
ofu
ndam
enta
lde
lP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
esha
cer
fren
tea
las
limita
cion
esde
laci
enci
aa
laho
rade
pred
ecir
om
anej
arlo
spo
tenc
iale
sri
esgo
sgr
aves
oir
reve
rsib
les
dede
term
inad
asac
tivid
ades
.Pe
roco
nin
depe
nden
cia
dees
teob
jetiv
oy
por
enci
ma
deto
do,
elP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
impl
ica
untr
asla
dode
lare
spon
sabi
lidad
desd
elo
sci
entíf
icos
alo
sto
mad
ores
dede
cisi
ón:l
are
spon
sabi
lidad
dela
deci
sión
deac
epta
run
dete
rmin
ado
nive
lde
ries
gore
caer
íaen
losd
iseñ
ador
esde
polít
icas
.Ello
sign
ific
a,a
suve
z,el
imin
arto
dotip
ode
tent
acio
nes
por
part
ede
los
tom
ador
esde
deci
sión
dede
lega
rla
sre
spon
sabi
lidad
esde
susp
olíti
case
nlo
scie
ntíf
icos
.
De
este
mod
o,fr
ente
ala
fije
zay
unif
orm
idad
pres
ente
sen
las
solu
cion
esqu
ela
cien
cia
suel
eof
rece
r,no
shal
lam
osan
tesi
tuac
ione
sen
que
lale
gitim
idad
dela
deci
sión
sobr
eac
epta
run
dete
rmin
ado
ries
gode
pend
erá
deun
cont
exto
soci
alde
term
inad
o.A
sí,h
oyen
día,
laci
enci
ano
spue
depr
opor
cion
arda
toss
obre
laex
iste
ncia
deun
nive
lde
term
inad
ode
ries
go-d
entr
ode
unos
már
gene
sde
erro
r-pe
rono
pued
ede
fini
rnos
qué
nive
lde
ries
goes
acep
tabl
eso
cial
men
te.
Ello
vend
ráde
term
inad
opo
rci
rcun
stan
cias
part
icul
ares
com
ola
cultu
ra,l
aec
onom
ía,e
lgra
dode
desa
rrol
lode
los
ciud
adan
os,l
osin
tere
sesa
prot
eger
delo
sgru
poss
ocia
leso
país
es.
En
defi
nitiv
a,el
Pri
ncip
ioP
reca
utor
iono
setr
atar
íam
asqu
ede
una
cues
tión
dese
ntid
oco
mún
yde
berí
ase
rfác
ilde
com
pren
dery
dead
miti
r.E
lpro
blem
asu
rge
ala
hora
dede
fini
reln
ivel
deac
epta
bilid
adde
lrie
sgo
-elr
iesg
oqu
ees
tam
osdi
spue
stos
ato
lera
r-y
cuán
gran
des
los
bene
fici
osqu
eva
mos
are
cibi
ra
cam
bio
deas
umir
dich
ori
esgo
.Las
disc
repa
ncia
sem
erge
nso
bre
todo
,cua
ndo
aque
llos
sobr
elo
squ
ere
cae
elda
ñoy
elco
ste
deun
aac
tivid
adno
son
losm
ism
osqu
elo
sque
reci
ben
elbe
nefi
cio,
enun
aso
cied
adde
term
inad
a.
20
21
Porl
oan
teri
orm
ente
men
cion
ado,
part
ede
lado
ctri
nam
anif
iest
aqu
ela
aplic
ació
nde
lP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
impl
icar
íava
rios
elem
ento
sfun
dam
enta
les:
·la
exis
tenc
iade
una
amen
aza
deri
esgo
s;·
que
losd
años
sean
seri
ose
irre
vers
ible
s;·
ince
rtid
umbr
eci
entíf
ica
sobr
ela
natu
rale
zay
lase
veri
dad
delo
sres
ulta
dosd
edi
cha
amen
aza;
·un
aob
ligac
ión
para
lost
omad
ores
dede
cisi
ones
polít
icas
;·
elco
mpr
omis
ode
otor
gara
lasa
lud
dela
spob
laci
ones
yal
med
ioam
bien
teel
“ben
efic
iode
ladu
da”
cuan
dono
sen
cont
ram
osan
tepo
tenc
iale
sda
ños,
inci
erto
sper
opo
sibl
es;
·la
posi
bilid
adde
dar
entr
ada
ala
part
icip
ació
npú
blic
ain
form
ada
enla
dete
rmin
ació
nde
laso
pcio
nesa
eleg
ir;
·un
afo
rmul
ació
nam
plia
dela
salte
rnat
ivas
posi
bles
y·
lane
cesi
dad
detr
ansp
aren
cia
alut
iliza
rla
info
rmac
ión
cien
tífic
ay
tecn
ológ
ica
enel
anál
isis
dela
salte
rnat
ivas
disp
onib
les
.
Com
oya
seha
men
cion
ado
ante
rior
men
te,l
are
gula
ción
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
enel
Perú
part
ede
laL
eyN
o.27
104
,de
fech
a4
deen
ero
de19
99y
suR
egla
men
tode
laño
2002
.Cre
emos
conv
enie
nte
com
enza
rco
nci
tar
lale
gisl
ació
nna
cion
alen
prim
erlu
gar,
por
ser
ante
rior
ala
ratif
icac
ión
del
PC
Bac
aeci
dare
cien
tem
ente
ypo
rla
nece
sida
dco
nsig
uien
tede
inte
rpre
tarl
am
ism
aal
ampa
roy
enco
here
ncia
con
loes
tabl
ecid
oen
este
últim
o.A
sí,l
aL
eyN
o.27
104
prop
ugna
,en
suar
tícul
o10
,que
:
22
23
3.2.
Pre
visi
ones
nor
mat
ivas
rela
tiva
sal
Pri
nci
pio
Pre
cau
tori
o
depr
even
ción
derie
sgos
deriv
ados
delu
sode
labi
otec
nolo
gía
“ElE
stado
,atr
avés
desu
sorg
anism
osco
mpe
tentes
,eva
luar
álo
sim
pacto
sneg
ativ
osa
lasa
lud
hum
ana,
elam
bien
tey
ala
dive
rsid
adbi
ológ
ica,q
ueoc
asio
nela
liber
ació
nin
tencio
nada
deun
deter
min
adoO
VM
y,de
exist
iram
enaz
as,s
erá
desa
utor
izad
asu
liber
ació
nyu
so,s
iempr
eque
dich
am
edid
ase
atéc
nica
men
teju
stific
able
ynoc
onsti
tuya
obstá
culo
técni
coor
estr
icció
nen
cubi
erta
alco
mer
cio”.
22 23
."L
aute
rpac
htIn
tern
atio
nal
Law
Cen
tre.
Uni
vers
ityof
Cam
brid
ge6-
7Ju
ly20
00.
Afr
ica
Res
ourc
esT
rust
,IU
CN
/SSC
Wild
life
Tra
deP
rogr
amm
e,IU
CN
Env
iron
men
tal
Law
Cen
tre,
and
TR
AF
FIC
Inte
rnat
iona
l.w
ww
.traf
fic.
org/
brie
fing
s/pr
ecau
tiona
ry.h
tml.
En
elm
enci
onad
ota
ller
sede
stac
óla
nece
sida
dde
tom
aren
cuen
tael
valo
rde
otra
sfo
rmas
deco
noci
mie
nto
noci
entíf
ico,
incl
uido
elqu
ese
refi
ere
alco
noci
mie
nto
indí
gena
ytr
adic
iona
l,so
bre
todo
,en
loqu
ese
refi
ere
ala
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
yen
lafo
rmul
ació
nde
las
dist
inta
sví
asde
acci
ón,d
ado
que
lasp
obla
cion
eslo
cale
spue
den
tene
run
deta
llado
ycl
aro
ente
ndim
ient
ode
loqu
eso
nla
sam
enaz
asa
lavi
dasi
lves
tre
que
noes
tán
cont
empl
adas
enla
evid
enci
aci
entíf
ica.
O'B
rien
Mar
y.(2
000)
“Mak
ing
bett
eren
viro
nmen
tal
deci
sion
s:A
nal
tern
ativ
eto
risk
asse
ssm
ent”
..C
ambr
idge
2000
The
Prec
autio
nary
Prin
ciple
inW
ildlif
eCon
serv
atio
nSu
mm
aryo
fthe
work
shop
on"T
hePr
ecau
tiona
ryPr
incip
lein
Wild
life
Con
serv
atio
n
MIT
Pres
s.
20 21
Ston
e,C
hris
toph
er(2
001)
,E
nvir
onm
enta
lLaw
Rep
orte
rV
olum
eY
ear
XX
XI.
New
s&
Ana
lysi
s.B
outil
on,S
onia
(200
2),“
The
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
:Dev
elop
men
tof
anIn
tern
atio
nalS
tand
ard
.Win
ter
2002
.Uni
vers
ityof
Mic
higa
nL
awSc
hool
.
IsT
here
aPr
ecau
tiona
ryPr
incip
le?.
”.M
ichiga
nJo
urna
lof
Inter
natio
nalL
aw
19
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
18
De
igua
lfor
ma,
elP
CB
-apl
icab
leco
nra
ngo
dele
yen
elPe
rútr
assu
ratif
icac
ión-
prev
é,en
suar
tícul
o1,
rela
tivo
alob
jetiv
ode
lmis
mo:
ElP
rinc
ipio
15de
laD
ecla
raci
ónde
Río
sobr
eel
Med
ioA
mbi
ente
yel
Des
arro
llo,a
suve
z,de
fine
elpr
inci
pio
dela
sigu
ient
efo
rma:
En
rela
ción
con
los
OV
Ms
para
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
o,el
artíc
ulo
11de
lPC
Bco
ntem
pla
que:
En
elm
ism
ose
ntid
ose
pron
unci
ael
artíc
ulo
10de
lmen
cion
ado
acue
rdo,
enre
laci
ónco
nlo
sO
VM
sde
stin
ados
ala
intr
oduc
ción
delib
erad
aen
elm
edio
ambi
ente
-i.e.
Sem
illas
-.
Fin
alm
ente
,nos
pare
ceig
ualm
ente
dein
teré
sde
stac
arla
regu
laci
ónde
lpri
ncip
ioqu
ese
reco
geen
laD
ecis
ión
391
sobr
eun
,qu
e,en
suar
tícul
o13
,dis
pone
que:
24
“De
conf
orm
idad
con
elen
foqu
ede
prec
aució
nqu
efig
ura
enel
Prin
cipio
15de
laD
ecla
ració
nde
Río
sobr
eelM
edio
Am
bien
teye
lDes
arro
llo,e
lobj
etivo
delp
rese
nte
Prot
ocol
oes
cont
ribui
raga
rant
izar
unni
vela
decu
ado
depr
otec
ción
enla
esfer
ade
latr
ansfe
renc
ia,m
anip
ulac
ión
yutil
izac
ión
segu
rasd
elos
orga
nism
osvi
vosm
odifi
cado
sre
sulta
ntes
dela
biot
ecno
logí
am
oder
naqu
epu
edan
tener
efecto
sad
vers
ospa
rala
cons
erva
ción
yla
utili
zació
nso
steni
bled
ela
dive
rsid
adbi
ológ
ica,t
enien
doen
cuen
taco
ncre
tam
ente
losr
iesgo
spar
ala
salu
dhu
man
a,y
cent
ránd
osec
oncr
etam
ente
enlo
sm
ovim
iento
stra
nsfro
nter
izos
”.
“Cua
ndo
haya
pelig
rode
daño
grav
eo
irre
vers
ible,
lafa
ltade
cert
eza
cient
ífica
abso
luta
node
berá
utili
zars
eco
mo
razó
npa
rapo
sterg
arla
adop
ción
dem
edid
asefi
cace
sen
func
ión
delo
scos
tosp
ara
impe
dirl
ade
grad
ació
nde
lmed
ioam
bien
te”.
“Elh
echo
dequ
enos
eten
gace
rtez
acie
ntífi
capo
rfal
tade
info
rmac
ión
ycon
ocim
iento
spe
rtin
entes
sufic
ientes
sobr
ela
mag
nitu
dde
los
posib
lesefe
ctos
adve
rsos
deun
orga
nism
ovi
vom
odifi
cado
enla
cons
erva
ción
yutil
izac
ión
soste
nibl
edel
adi
vers
idad
biol
ógica
enla
Part
edei
mpo
rtac
ión,
tenien
dota
mbi
énen
cuen
talo
sries
gosp
ara
lasa
lud
hum
ana,
noim
pedi
ráa
esa
Part
e,a
finde
evita
ro
redu
ciral
mín
imo
esos
posib
lesefe
ctos
adve
rsos
,ad
opta
run
ade
cisió
n,se
gún
proc
eda,
enre
lació
nco
nla
impo
rtac
ión
dees
eor
gani
smo
vivo
mod
ifica
dode
stina
dopa
raus
odi
recto
com
oal
imen
tohu
man
ooan
imal
opar
apr
oces
amien
to”.
Rég
imen
Com
únso
breA
cceso
alo
sRec
urso
sGen
ético
s
24Pa
raun
estu
dio
com
para
dode
lP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
enel
Pro
toco
lode
Car
tage
naen
rela
ción
con
otro
str
atad
osin
tern
acio
nale
sco
nsul
tar
Kat
z,D
ebor
ah(2
001)
.“T
heM
ism
atch
betw
een
the
Bio
safe
tyP
roto
cola
ndth
eP
reca
utio
nary
Pri
ncip
le”.
.Sum
mer
,200
1.G
eorg
etow
nU
nive
rsity
.G
eorg
etown
Inter
natio
nalE
nvir
onm
enta
lLaw
Rev
iew
“Los
Paíse
sM
iembr
ospo
drán
adop
tar
med
idas
desti
nada
sa
impe
dir
laer
osió
nge
nétic
ao
lade
grad
ació
nde
lmed
ioam
bien
tey
delo
sre
curs
osna
tura
les.C
uand
oex
ista
pelig
rode
daño
grav
eo
irre
vers
ible,
lafa
ltade
cert
eza
cient
ífica
node
berá
utili
zars
ecom
oraz
ónpa
rapo
sterg
arla
adop
ción
dem
edid
asefi
cace
s.E
lpr
incip
iode
prec
aució
nde
berá
aplic
arse
deco
nfor
mid
adco
nla
sdi
spos
icion
esco
nten
idas
enel
Cap
ítulo
corr
espo
ndien
teal
Prog
ram
ade
Lib
erac
ión
delA
cuer
dode
Car
tage
nayd
emás
norm
asap
licab
lesde
lord
enam
iento
juríd
icode
este
Acu
erdo
.”
soun
dsc
ience
Con
frec
uenc
ia,s
ein
tent
aco
ntra
pone
rla
invo
caci
ónal
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioco
mo
cont
rari
aa
loqu
ese
have
nido
ade
nom
inar
oel
cono
cim
ient
oci
entíf
ico
sólid
o,co
mo
sise
trat
ase
deco
ncep
tosa
bsol
utam
ente
inco
mpa
tible
s.N
oob
stan
te,n
ose
trat
ade
dos
posi
cion
espo
lari
zada
s:po
run
apa
rte,
esci
erto
que
laci
enci
ain
evita
blem
ente
encu
entr
alim
itaci
ones
y,al
mis
mo
tiem
po,
los
tom
ador
esde
deci
sion
esde
berá
nto
mar
encu
enta
una
plur
alid
adde
dim
ensi
ones
lega
les,
soci
ales
,po
lític
as,a
ligu
alqu
eci
entíf
icas
yte
cnol
ógic
as,a
laho
rade
dict
arpo
lític
a.
En
gene
ral,
sepu
ede
deci
rqu
eso
ndo
slo
spr
esup
uest
osqu
epu
eden
lleva
ra
dese
ncad
enar
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
:
a)la
exis
tenc
iade
ince
rtid
umbr
eci
entíf
ica
ode
info
rmac
ión
cien
tífic
ain
conc
lusa
ein
sufi
cien
tey
b)la
posi
ble
exis
tenc
iade
un“d
año
grav
eo
irre
vers
ible
”-P
rinc
ipio
15de
laD
ecla
raci
ónde
Río
-,o
“pot
enci
ales
efec
tos
adve
rsos
”-a
rtíc
ulos
10y
11de
lP
CB
-,o,
com
olo
indi
cala
Ley
No.
2710
4,la
posi
bilid
adde
que
exis
tan
“am
enaz
asde
impa
ctos
nega
tivos
para
lasa
lud
hum
ana,
elm
edio
ambi
ente
yla
dive
rsid
adbi
ológ
ica”
,que
sean
inco
mpa
tible
sco
nel
grad
ode
prot
ecci
ónde
sead
o.
En
este
sent
ido,
nos
enco
ntra
mos
ante
una
situ
ació
n,en
laqu
ese
haid
entif
icad
ola
exis
tenc
iade
posi
bles
impa
ctos
grav
esde
rivad
osde
unfe
nóm
eno,
prod
ucto
opr
oces
oy
enlo
squ
ela
eval
uaci
ónci
entíf
ica
nope
rmite
una
dete
rmin
ació
nde
lrie
sgo
exis
tent
eco
nsu
fici
ente
exac
titud
oce
rtez
a.
Por
tant
o,el
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioes
rele
vant
eún
icam
ente
enel
supu
esto
dequ
eex
ista
unri
esgo
pote
ncia
l.E
stam
osha
blan
dode
caso
sen
que,
incl
uso,
dich
ori
esgo
nopu
eda
ser
tota
lmen
tede
mos
trad
oo
cuan
tific
ado,
oqu
esu
sef
ecto
sno
pued
anse
rco
mpl
etam
ente
defi
nido
s,de
bido
ala
insu
fici
enci
ade
info
rmac
ión
cien
tífic
a.
3.3.
Pre
sup
ues
tos
par
ala
aplic
ació
nd
elP
rin
cip
ioP
reca
uto
rio
3.3.
1.L
aev
alu
ació
nd
elri
esgo
21
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
20
Ello
impl
ica
que,
ante
sde
que
elP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
sea
aplic
ado,
debe
lleva
rse
aef
ecto
una
iden
tific
ació
nde
lose
fect
ospo
tenc
ialm
ente
nega
tivos
yun
aev
alua
ción
del
ries
go.
La
eval
uaci
ónde
lri
esgo
debe
,a
suve
z,fu
ndam
enta
rse
enla
info
rmac
ión
disp
onib
ley
expr
esar
,en
lopo
sibl
e,el
grad
ode
prob
abili
dad
dequ
eel
daño
sepr
oduz
cay
lase
ried
ado
mag
nitu
dde
lmis
mo,
asíc
omo
lafi
abili
dad
dela
info
rmac
ión
exis
tent
ey
lasl
agun
ase
inco
nsis
tenc
iasc
ient
ífic
assi
nre
solv
er.
En
este
sent
ido,
sedi
cequ
ela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
cont
iene
dist
into
sco
mpo
nent
esco
mo
son
laid
entif
icac
ión
del
pelig
roy
laca
ract
eriz
ació
nde
lm
ism
oen
térm
inos
cuan
titat
ivos
ocu
alita
tivos
;la
spr
obab
ilida
des
exis
tent
esde
que
dich
ope
ligro
seor
igin
eo
teng
alu
gar
yla
cara
cter
izac
ión
del
ries
goen
térm
inos
depr
obab
ilida
d,fr
ecue
ncia
yse
veri
dad
delo
sim
pact
osad
vers
osso
bre
lasa
lud
oel
med
ioam
bien
te.
Los
limite
sde
lco
noci
mie
nto
cien
tífic
ose
pued
enda
ren
cada
una
dela
set
apas
men
cion
adas
.Asi
mis
mo,
lain
cert
idum
bre
cien
tífic
aen
rela
ción
con
laid
entif
icac
ión
del
ries
gopu
ede
veni
roc
asio
nada
por
lafa
ltade
info
rmac
ión
opo
rla
falta
deun
anim
idad
odi
scre
panc
iase
nto
rno
asu
inte
rpre
taci
ónci
entíf
ica.
No
obst
ante
,elP
CB
esta
blec
elim
itaci
ones
alre
spec
to.E
nsu
Ane
xoII
I,se
cció
n4,
prev
equ
e
.La
acot
ació
nm
enci
onad
aim
plic
apa
raal
guno
sau
tore
sun
acl
ara
limita
ción
ala
aplic
ació
nde
lpr
inci
pio
dent
rode
lP
CB
yaqu
ela
ince
rtid
umbr
eci
entíf
ica
nopu
ede
ser
utili
zada
por
siso
laco
mo
una
razó
npa
rapo
spon
erun
aac
ción
y,al
mis
mo
tiem
po,
tam
poco
esun
ara
zón
que
just
ifiq
uela
adop
ción
deun
tipo
deac
ción
ore
spue
sta.
Com
oco
nsec
uenc
ia,e
lúni
core
quis
itocl
aro
para
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
esqu
ela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
selle
vea
efec
toy
que
losp
aíse
sado
pten
susd
ecis
ione
spol
ítica
sde
acue
rdo
yde
form
aco
nsis
tent
eco
nlo
sres
ulta
dosd
edi
cha
eval
uaci
ón.
Est
epu
nto,
port
anto
,im
plic
aría
unac
erca
mie
nto
entr
eel
PC
By
elm
arco
norm
ativ
oim
pera
nte
enel
ámbi
tode
laO
rgan
izac
ión
Mun
dial
delC
omer
cio
-OM
C-,
com
ose
verá
mas
adel
ante
.
Por
otra
part
e,el
PC
Bin
stitu
yeun
agu
íapa
rala
real
izac
ión
dela
nális
isde
lrie
sgo
alco
ntem
plar
,en
elA
nexo
III
ante
sm
enci
onad
oun
núm
ero
depr
escr
ipci
ones
conf
orm
ea
las
cual
esés
tede
berá
ser
real
izad
o.A
sí,
lase
cció
n3
disp
one
que
“
.
“la
falta
deco
nocim
iento
scie
ntífi
cos
ode
cons
enso
cient
ífico
nose
inter
preta
ran
nece
saria
men
teco
mo
indi
cado
res
deun
deter
min
ado
nive
lde
riesg
o,de
ause
ncia
derie
sgo,
ode
laex
isten
ciade
unrie
sgo
acep
tabl
e
exan
te
laev
alua
ción
del
riesg
ode
berá
real
izar
sede
form
atr
ansp
aren
tey
cient
ífica
men
teco
mpe
tente,
yal
real
izar
lade
berá
nten
erse
encu
enta
elas
esor
amien
tode
expe
rtos
yla
sdi
rectr
ices
elabo
rada
spo
ror
gani
zacio
nesi
nter
nacio
nales
pert
inen
tes”
25
Con
ello
,se
invo
caa
los
crite
rios
dey
sere
mite
ala
sdi
rect
rice
sy
códi
gos
acep
tado
sin
tern
acio
nalm
ente
alre
spec
to;e
npa
rtic
ular
,en
loqu
ese
refi
ere
aO
VM
sde
stin
ados
aco
nsum
ohu
man
o,se
esta
ría
rem
itien
doa
pará
met
rose
stab
leci
dose
nlo
scó
digo
sela
bora
dose
nel
seno
delC
odex
Alim
enta
rius
.
En
elám
bito
naci
onal
.L
aL
eyN
o.27
104
disp
one
que
laev
alua
ción
del
ries
gose
real
izar
áA
sim
ism
o,en
elR
egla
men
tose
esta
blec
equ
ela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
sere
aliz
ará
sigu
iend
olo
spr
oced
imie
ntos
delo
sÓ
rgan
osSe
ctor
iale
sC
ompe
tent
es,
basá
ndos
een
unex
amen
exha
ustiv
ode
lain
form
ació
npr
opor
cion
ada
pore
lsol
icita
nte
yte
nien
doen
cuen
talo
scr
iteri
osde
las
cara
cter
ístic
asde
lO
VM
alib
erar
,la
activ
idad
prop
uest
ade
lO
VM
yel
ambi
ente
rece
ptor
pote
ncia
ldel
OV
M-a
rtíc
ulo
33-.
En
mat
eria
desa
lud,
los
dist
into
sin
stru
men
tos
yre
gím
enes
desa
nida
dal
imen
tari
ase
rían
deap
licac
ión
para
anal
izar
los
ries
gos
para
lasa
lud
hum
ana
que
impl
ican
los
OV
Ms.
Elp
rinc
ipal
obje
tivo
enes
teca
sose
ría
min
imiz
arlo
sri
esgo
spr
esen
tado
spo
rlo
sO
VM
sen
sim
ism
oso
pors
uspr
oduc
tos
deriv
ados
.Ide
alm
ente
,ello
impl
icar
íaun
anál
isis
alo
larg
ode
toda
laca
dena
alim
enta
ria.
Un
área
cone
xaa
ésta
,es
lade
OV
Ms
dest
inad
osa
cons
umo
anim
aly
lasa
nida
dal
imen
tari
aen
este
cont
exto
.La
tend
enci
aac
tual
esa
nore
aliz
arni
ngún
tipo
dedi
stin
ción
cuan
dose
está
habl
ando
deO
VM
spa
raco
nsum
ohu
man
oo
anim
al,
siem
pre
que
esto
súl
timos
term
inen
teni
endo
pres
enci
aen
laca
dena
alim
enta
ria
hum
ana.
De
esta
man
era,
laev
alua
ción
deri
esgo
delo
sOV
Msd
estin
ados
aco
nsum
ohu
man
oo
anim
alse
cent
rarí
aen
elan
ális
isde
suin
ocui
dad.
Ello
impl
ica
inve
stig
arlo
sef
ecto
sdi
rect
osso
bre
lasa
lud
-tox
icid
ad-;
las
tend
enci
asa
prov
ocar
una
reac
ción
alér
gica
-ale
rgen
icid
ad-;
los
com
pone
ntes
espe
cífi
cos
con
sosp
echa
dete
ner
prop
ieda
des
nutr
icio
nale
so
tóxi
cas;
laes
tabi
lidad
del
gen
inse
rtad
o;lo
sef
ecto
snu
tric
iona
les
asoc
iado
sco
nla
mod
ific
ació
nge
nétic
ay
cual
quie
ref
ecto
node
sead
oqu
epu
dier
apr
oduc
irse
porl
am
odif
icac
ión
gené
tica.
soun
dsc
ience
“ana
lizán
dose
caso
por
caso
por
sepa
rado
,sig
uien
dopr
oced
imien
tos
cient
ífico
sy
técni
cos
elabo
rado
spo
rlo
sor
gani
smos
inter
nacio
nales
com
peten
tes”.
26
25B
outil
lon,
Soni
a(2
002)
“The
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
:Dev
elop
men
tof
anIn
tern
atio
nal
Stan
dard
”..W
inte
r200
2.U
nive
rsity
ofM
ichi
gan
Law
Scho
ol.
Mich
igan
Jour
nalo
fIn
terna
tiona
lLaw
26A
unqu
eel
Cod
exes
táab
iert
oa
todo
slo
sgo
bier
nos,
son
poco
slo
spa
íses
ende
sarr
ollo
que
mon
itore
any
form
anpa
rte
dela
tom
ade
deci
sion
esde
este
orga
nism
o.D
icha
situ
ació
nha
sido
obje
tode
fuer
tesc
ritic
asy
deun
reci
ente
pron
unci
amie
nto
porp
arte
dela
prop
iaC
omis
ión
ensu
sesi
ónN
o.27
sobr
ela
nece
sida
dde
incr
emen
tar
lap
ar
tic
ipa
ció
nd
elo
sp
aís
es
me
no
sd
es
ar
ro
lla
do
s.
.So
bre
laes
casa
pres
enci
ade
los
inte
rese
sde
los
país
esen
desa
rrol
loa
laho
rade
defi
nirl
aspo
lític
asy
los
está
ndar
esin
tern
acio
nale
sen
lam
ater
ia,e
nel
seno
delo
sdi
stin
tos
foro
sde
nego
ciac
ión
inte
rnac
iona
lcon
sulta
rM
acke
nzie
,Rut
hy
Net
wel
l,Pe
ter
(200
4)“G
loba
lisat
ion
and
the
inte
rnat
iona
lgo
vern
ance
ofm
oder
nbi
otec
hnol
ogy:
prom
otin
gfo
odse
curi
ty?”
.E
nA
bril
2004
.htt
p://
ww
w.g
apre
sear
ch.o
rg/
http
://w
ww
.fao.
org/
new
sroo
m/e
n/ne
ws/
2004
/469
67/i
ndex
.htm
l
Glo
balis
atio
nan
dpo
vert
y.
23
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
22
Ela
nális
isse
basa
enla
scar
acte
ríst
icas
delg
enin
sert
ado,
delo
rgan
ism
oob
teni
doen
sim
ism
oy
desu
sapl
icac
ione
sous
os.A
sim
ism
o,el
ries
goen
elco
ntex
tode
lain
ocui
dad
cont
iene
dos
com
pone
ntes
com
oso
nel
pelig
ro-a
gent
ebi
ológ
ico,
quím
ico
ofí
sico
opr
opie
dad
deun
alim
ento
,ca
paz
depr
ovoc
arun
efec
tono
civo
para
lasa
lud-
yla
prob
abili
dad
dequ
eel
even
to/d
año
ocur
ra.
Un
gran
prob
lem
aex
iste
nte
enla
actu
alid
ad,e
sla
ause
ncia
deun
régi
men
arm
ónic
ode
norm
asa
nive
lint
erna
cion
alpa
rala
real
izac
ión
dela
sev
alua
cion
esde
lrie
sgo.
Aes
taca
renc
iase
está
inte
ntan
doda
rre
spue
sta
enlo
sdi
stin
tos
foro
sin
tern
acio
nale
s,a
trav
ésde
lael
abor
ació
nde
plur
alid
adde
dire
ctri
ces.
Sibi
endi
chas
norm
astie
nen
elca
ráct
erde
,no
vinc
ulan
teo
man
dato
rio,
node
besu
best
imar
sesu
impo
rtan
cia
pors
erde
refe
renc
iaen
laap
licac
ión
dela
scon
trov
ersi
asen
else
node
laO
MC
.
Así
,muy
reci
ente
men
tese
han
apro
bado
las
,órg
ano
rect
orde
l-
IPP
C,
por
sus
sigl
asen
ingl
és-.
Dic
has
Dir
ectr
ices
pret
ende
nco
ntri
buir
ala
arm
oniz
ació
nde
los
mét
odos
utili
zado
spo
rlo
spa
íses
enel
anál
isis
deri
esgo
para
evita
rel
daño
que
los
OV
Ms
pued
anca
usar
ala
sani
dad
vege
tal.
En
conc
reto
,dic
hano
rma
pret
ende
redu
cir
los
ries
gos
que
ellib
erar
OV
Ms
pued
aco
nstit
uir
para
las
plan
tasy
aef
ecto
sde
orig
inar
nuev
aspl
anta
scon
cara
cter
ístic
asde
mal
eza,
capa
cesd
eda
ñarl
oscu
ltivo
sylo
seco
sist
emas
vege
tale
s.
En
elám
bito
del
,se
han
inte
ntad
oig
ualm
ente
iden
tific
arpr
inci
pios
unif
orm
esen
lare
aliz
ació
nde
laev
alua
ción
del
ries
goen
elám
bito
desa
nida
dal
imen
tari
a.E
sen
else
node
ldo
nde
seha
nel
abor
ado
dist
into
spro
yect
osen
lam
ater
ia
el
.soft
law
Dir
ectr
icesd
ela
Com
isión
Inter
ina
deM
edid
asF
itosa
nita
riasd
ela
FAO
Con
veni
oInt
erna
ciona
ldeP
rotec
ción
Fito
gené
tica
Cod
exA
limen
tariu
s
Gru
poIn
tergu
bern
amen
tala
dho
csob
real
imen
toso
bten
idos
por
med
iosb
iotec
noló
gico
s:e
lPro
yecto
depr
incip
iosp
ara
elan
álisi
sdel
osrie
sgos
deal
imen
toso
bten
idos
porm
edio
sbio
tecno
lógi
cosm
oder
nos;
Proy
ecto
dedi
rectr
icesp
ara
lare
aliz
ació
nde
laev
alua
ción
deA
DN
reco
mbi
nant
eyel
Proy
ecto
dedi
rectr
ices
para
lare
aliz
ació
nde
laev
alua
ción
prod
ucid
osut
iliza
ndo
micr
oorg
anism
osde
AD
Nre
com
bina
nte
27
28 29
27 28 29
Inte
rnat
iona
lSta
ndar
dsfo
rP
hyto
sani
tary
Mea
sure
s.P
ISP
Mno
.11.
Secr
etar
iato
fth
eIn
tern
atio
nalP
lant
Pro
tect
ion
Con
vent
ion.
FAO
.Rom
a,A
bril
2004
.D
ees
peci
alim
port
anci
aso
nlo
sA
nexo
s2
y3
del
men
cion
ado
docu
men
to.
Con
sulta
r
Con
sulta
rsob
reel
anál
isis
deri
esgo
yC
odex
:
Sobr
eel
Gru
poIn
terg
uber
nam
enta
ly
los
docu
men
tos
dere
fere
ncia
cons
ulta
r:
estr
iskan
alys
isfo
rqu
aran
tine
pests
,in
cludi
ngan
alys
isof
envi
ronm
enta
lrisk
sand
livin
gmod
ified
orga
nism
s
http
://w
ww
.fao.
org/
new
sroo
m/e
s/ne
ws/
2004
/436
84/
http
://w
ww
.fao.
org/
docr
ep/0
03/x
7354
s/x7
354s
10.h
tm#
com
m3
http
://w
ww
.fao.
org/
es/e
sn/f
ood/
risk
_bio
tech
_tas
kfor
ce_e
s.stm
3.3.
2.C
onsi
der
acio
nes
soci
oeco
nóm
icas
ElP
CB
tam
bién
prev
équ
ela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
debe
ráto
mar
enco
nsid
erac
ión
las
circ
unst
anci
asco
ncre
tasd
elpa
ísen
cuyo
med
ioam
bien
tese
pret
ende
lain
trod
ucci
ónde
lO
VM
.E
sde
impo
rtan
cia
fund
amen
tal
lapr
escr
ipci
ónqu
ese
esta
blec
e,en
elA
nexo
III,
secc
ión
6,re
lativ
aa
que
laev
alua
ción
delr
iesg
ode
berá
real
izar
se”
ya
que
Igua
lmen
te,d
icha
sasp
irac
ione
sse
vier
onre
flej
adas
endi
stin
tosp
unto
sdel
Pro
toco
loen
losq
uese
hace
una
men
ción
expl
ícita
ala
nece
sida
dde
reco
noce
r-P
reám
bulo
del
PC
B-.
De
lam
ism
afo
rma,
enre
laci
ónco
nel
proc
eso
dead
opci
ónde
deci
sion
esso
bre
los
OV
Ms
dest
inad
osa
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
o,el
Ane
xoII
fija
,den
tro
dela
info
rmac
ión
requ
erid
a,la
refe
rent
ea
“
Sin
emba
rgo,
una
vez
real
izad
ala
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
y,en
lafa
sede
man
ejo
del
ries
go-lo
que
enin
glés
seha
veni
dode
nom
inan
do-,
laen
tidad
regu
lado
rapo
dría
tom
aren
cuen
taot
ras
cons
ider
acio
nes
-dis
tinta
sa
los
mer
osim
pact
osso
bre
lasa
lud
oel
med
ioam
bien
te-
com
oco
nsid
erac
ione
sde
cará
cter
soci
oeco
nóm
ico,
cultu
ral,
relig
ioso
oét
ico
ofa
ctor
esde
prot
ecci
óna
los
cons
umid
ores
,a
los
efec
tos
deap
roba
ro
dene
gar
una
dete
rmin
ada
activ
idad
con
OV
Ms.
Ael
lose
refi
ere
elar
tícul
o26
delP
CB
que
prev
éla
posi
bilid
adde
basa
rse
enco
nsid
erac
ione
ssoc
ioec
onóm
icas
dura
nte
elpr
oces
ode
tom
ade
deci
sion
es.
Sigu
iend
oa
Aar
tiG
upta
2001
-,el
fund
amen
tode
lain
clus
ión
dedi
cho
artic
ulo
enel
PC
Bte
ndrí
asu
orig
enen
los
tem
ores
exis
tent
espo
rpa
rte
delo
spa
íses
ende
sarr
ollo
deve
rse
som
etid
os,e
nun
cont
exto
depr
ogre
siva
glob
aliz
ació
n,a
pres
ione
sya
nuev
asre
laci
ones
dede
pend
enci
ade
los
país
eso
dela
sco
mpa
ñías
mul
tinac
iona
les
tecn
ológ
icam
ente
mas
avan
zado
s;an
teel
cará
cter
exte
nsiv
ode
los
regí
men
esde
prop
ieda
din
tele
ctua
len
rela
ción
con
elm
erca
dode
sem
illas
tran
sgén
icas
yan
tela
spo
sibl
esco
nsec
uenc
ias
que
todo
ello
pudi
era
tene
rso
bre
las
form
asde
vida
dela
spo
blac
ione
s.Fr
ente
ael
lo,l
ospa
íses
ende
sarr
ollo
dem
anda
ron,
dura
nte
elpr
oces
ode
nego
ciac
ión
delP
roto
colo
,la
incl
usió
nde
med
idas
deca
ráct
erso
cioe
conó
mic
oa
ser
tom
adas
enco
nsid
erac
ión
dura
nte
elpr
oces
ode
tom
ade
deci
sion
esy
elA
cuer
doF
unda
men
tado
Pre
vio.
“cas
opo
rca
so“l
ana
tura
leza
yeln
ivel
dede
talle
dela
info
rmac
ión
requ
erid
apu
edev
aria
rdeu
nca
soa
otro
depe
ndien
dode
lorg
anism
ovi
vom
odifi
cado
dequ
eset
rate,
suus
opr
evist
oy
elpr
obab
lem
edio
rece
ptor
”.
“la
impo
rtan
ciaqu
etie
nen
para
lahu
man
idad
losc
entr
osde
orig
enyl
osce
ntro
sded
iver
sidad
gené
tica”
g)lo
sce
ntro
sde
orig
eny
cent
ros
dedi
vers
idad
gené
tica,
sise
cono
cen,
del
orga
nism
ore
cept
ory-
oor
gani
smos
pare
ntal
esyd
escr
ipció
nde
lhá
bita
ten
quel
osor
gani
smos
pued
enpe
rsist
irop
rolif
erar
”.
risk
man
agem
ent
30
30G
upta
,Aar
ti(2
001)
.“A
dvan
ceIn
form
edA
gree
men
t:A
Shar
edba
sisf
orgo
vern
ing
trad
ein
gene
tical
lyM
odif
ied
Org
anis
ms?
”..2
001.
Indi
ana
Jour
nalo
fG
loba
lLeg
alSt
udies
25
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
24
31A
este
resp
ecto
,hay
que
men
cion
arqu
eel
Perú
form
apa
rte
del
que
seco
nstit
uyó
enC
ancú
nco
nfe
cha
18de
febr
ero
del2
002.
En
suse
gund
are
unió
n,el
Gru
poem
itió
lade
29de
novi
embr
ede
l200
2,en
cuyo
text
ose
esta
blec
equ
e
Gru
pode
Paíse
sMeg
adiv
erso
sA
fines
Dec
lara
ción
delC
usco
sobr
eela
cceso
alo
srec
urso
sgen
ético
s,co
nocim
iento
trad
icion
alyd
erec
hosd
epro
pied
adin
telec
tual
delo
sPaí
sesM
egad
iver
sosA
fines
,“e
snec
esar
iopr
omov
erla
biop
rosp
ecció
nyl
abi
otec
nolo
gía
dem
odo
cons
isten
teco
nel
uso
soste
nibl
ede
los
recu
rsos
biol
ógico
s,de
acue
rdo
con
las
leyes
ypo
lítica
sna
ciona
lesyp
ara
prev
enir
labi
opira
teria
,así
com
oela
cceso
ilega
lalo
srec
urso
sgen
ético
syal
cono
cimien
totr
adici
onal
”.
Dic
hasp
rete
nsio
nesh
alla
ron
form
afi
nalm
ente
enel
artíc
ulo
26de
lPC
B:
Con
ello
,se
pret
endí
apo
nere
nev
iden
cia
que
muc
hasd
ela
scon
secu
enci
asqu
epu
ede
impl
icar
lain
trod
ucci
ónde
OV
Mse
nun
dete
rmin
ado
país
,pue
den
nove
rse
refl
ejad
asen
lase
valu
acio
nesd
elri
esgo
,-re
stri
ngid
asún
icam
ente
aas
pect
osde
med
ioam
bien
teo
dela
salu
d-,c
omo
pued
ense
rlos
rela
tivos
ala
nece
sida
dde
pres
erva
rdet
erm
inad
asfo
rmas
trad
icio
nale
sde
vida
,pr
áctic
asde
agro
-bio
dive
rsid
ad,
fund
amen
tale
spa
rapa
íses
com
oel
Perú
con
una
gran
riqu
eza
cultu
raly
deag
ro-b
iodi
vers
idad
.
No
obst
ante
loan
teri
or,d
icha
sas
pira
cion
espo
rpa
rte
delo
spa
íses
ende
sarr
ollo
sevi
eron
conf
ront
adas
por
aque
llas
dela
OC
DE
yde
laqu
ees
timar
onqu
ela
intr
oduc
ción
deco
nsid
erac
ione
sso
cioe
conó
mic
aspo
dría
lleva
ral
esta
blec
imie
nto
deba
rrer
asin
acep
tabl
esen
elco
mer
cio
inte
rnac
iona
l.E
ste
bloq
ueab
ogó
pori
mpo
nerr
azon
esm
eram
ente
deca
ráct
erci
entíf
ico.
La
solu
ción
conc
iliat
oria
por
laqu
eop
tael
PC
Bes
lade
que
dich
asco
nsid
erac
ione
sso
cioe
conó
mic
ases
tén
vinc
ulad
asa
lapo
tenc
ial
pérd
ida
dedi
vers
idad
biol
ógic
ay
suje
tas
ala
sob
ligac
ione
sde
cará
cter
inte
rnac
iona
lde
los
resp
ectiv
ospa
íses
,dej
ando
,co
nel
lo,
enun
aes
fera
degr
anam
bigü
edad
laim
plem
enta
ción
del
men
cion
ado
prin
cipi
o.
Sin
emba
rgo,
gran
part
ede
lado
ctri
naen
bios
egur
idad
man
ifie
sta
que
sees
tarí
a“t
ecni
fica
ndo”
unpr
oble
ma
que
esno
rmat
ivo
enel
área
debi
oseg
urid
ad;q
ueen
sim
ism
oin
cluy
eco
nsid
erac
ione
sde
dive
rsos
grup
osso
cial
esen
laac
epta
bilid
adde
lri
esgo
yla
tom
aen
cons
ider
ació
nde
valo
res
dist
into
sco
mo
equi
dad,
just
icia
,ca
paci
dad
deel
ecci
ón,q
uede
ben
ser
sum
ados
aun
leng
uaje
técn
ico
dean
ális
isde
lda
ñoy
delr
iesg
o.
Ello
,ade
más
,se
dice
,es
fund
amen
tale
npa
íses
ende
sarr
ollo
enlo
squ
ela
capa
cida
dté
cnic
aco
nla
que
secu
enta
para
fund
amen
tar
las
deci
sion
esde
cará
cter
polít
ico
esm
enor
,yen
los
que
pred
omin
anpr
iori
dade
sde
cará
cter
soci
oeco
nóm
ico.
En
este
sent
ido,
dich
osfu
ndam
ento
sno
debe
rían
extr
aers
ede
ldeb
ate
ala
hora
deas
umir
unri
esgo
porp
arte
deun
dete
rmin
ado
país
Yse
just
ific
aría
npo
rla
capa
cida
dde
lpaí
sde
eleg
iran
tela
spo
sibl
estr
ansf
orm
acio
nes
que
pued
eco
nlle
var
laim
port
ació
nde
un
“Las
Part
es,a
lado
ptar
una
decis
ión
sobr
ela
impo
rtac
ión
con
arre
gloa
lasm
edid
asna
ciona
lesqu
erig
enla
aplic
ació
nde
lpre
sent
ePro
toco
lo,po
drán
tener
encu
enta
,de
form
aco
mpa
tible
con
sus
oblig
acio
nes
inter
nacio
nales
,la
sco
nsid
erac
ione
sso
cioec
onóm
icasr
esul
tant
esde
lose
fecto
sdel
osor
gani
smos
vivo
smod
ifica
dosp
ara
laco
nser
vació
ny
laut
iliza
ción
soste
nibl
ede
ladi
vers
idad
biol
ógica
,esp
ecia
lmen
teen
rela
ción
con
elva
lorq
uela
dive
rsid
adbi
ológ
icatie
nepa
rala
scom
unid
ades
indí
gena
sylo
cales
”.
Glo
balI
ndus
try
Coa
litio
n
OV
Men
laes
truc
tura
soci
aly
econ
ómic
ade
lmis
mo.
Por
ello
,par
tede
lado
ctri
naab
oga
afa
vord
eun
aev
alua
ción
,no
solo
cien
tífic
a,si
nota
mbi
énso
cial
delr
iesg
o
Qui
zás
elm
ásco
mpr
ehen
sivo
enes
tepu
nto,
hasi
doel
proy
ecto
de
elab
orad
opo
rla
FAO
.Así
,se
esta
blec
eco
mo
uno
delo
soc
hoob
jetiv
osde
lmis
mo,
elay
udar
aev
alua
ry
min
imiz
arlo
spo
sibl
esim
pact
osso
cioe
conó
mic
osad
vers
osqu
ela
biot
ecno
logí
apu
dier
ate
ner
enla
agri
cultu
ray
lain
dust
ria
deal
imen
tos,
enla
spe
queñ
asco
mun
idad
esy
enla
sec
onom
ías
delo
spa
íses
ende
sarr
ollo
-art
ícul
o1.
6-.
Asi
mis
mo,
desi
gna
com
ocr
iteri
ospa
raid
entif
icar
com
obi
otec
nolo
gías
apro
piad
asaq
uella
squ
ese
an1.
técn
icam
ente
viab
les;
2.co
nlle
ven
bene
fici
osta
ngib
les
alo
sus
uari
os;3
.sea
nm
edio
ambi
enta
lmen
tese
gura
sy
4.se
anso
cio-
econ
ómic
amen
tey
cultu
ralm
ente
acep
tabl
es-a
rtíc
ulo
3-.
Adi
cion
alm
ente
,di
cho
Cód
igo
dete
rmin
aqu
elo
sgo
bier
nos
yla
sor
gani
zaci
ones
inte
rnac
iona
les
debe
n,co
mo
part
ede
sus
proc
edim
ient
osde
eval
uaci
ónde
las
tecn
olog
ías,
mon
itore
arlo
spos
ible
sim
pact
osso
cioe
conó
mic
osde
labi
otec
nolo
gía.
Poro
tra
part
e,es
teas
pect
oes
tarí
aes
trec
ham
ente
vinc
ulad
oa
loqu
een
elám
bito
dela
OM
Cse
entie
nda
ala
hora
dein
terp
reta
rel
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioy,
mas
espe
cífi
cam
ente
,ala
posi
bilid
adqu
eel
men
cion
ado
acue
rdo
perm
itede
tom
aren
cuen
ta“f
acto
rese
conó
mic
amen
tere
leva
ntes
”en
elan
ális
isde
lrie
sgo
-art
ícul
o5.
3de
lSP
S-.D
icho
punt
o,se
desa
rrol
laco
nm
ayor
prof
undi
dad
enel
capí
tulo
IVde
lpre
sent
ees
tudi
o.
Elc
once
pto
mis
mo
debi
oseg
urid
adpa
rte
dela
nece
sida
dm
ism
ade
cont
rola
rlo
sef
ecto
so
los
pelig
ros
que
pudi
eran
deriv
arse
dela
biot
ecno
logí
am
oder
nay
dega
rant
izar
unni
vel
adec
uado
depr
otec
ción
.D
ela
mis
ma
form
a,el
Pri
ncip
ioP
reca
utor
iose
basa
enla
mis
ma
cons
ider
ació
n“a
prio
ri”
delo
sO
VM
sco
mo
prod
ucto
sin
segu
ros.
Ello
tiene
dos
impl
ican
cias
lega
les
fund
amen
tale
s:en
prim
erlu
gar,
elin
trod
ucto
rde
lanu
eva
tecn
olog
íade
berá
dem
ostr
arqu
eés
tano
espe
rjud
icia
lpa
rael
ámbi
toen
elqu
epr
eten
deap
licar
lay,
ense
gund
olu
gar,
habr
áde
prop
orci
onar
leto
dala
info
rmac
ión
ala
part
ere
cept
ora
dela
tecn
olog
ía,c
onel
fin
dequ
eés
tapu
eda
emiti
rsu
cons
entim
ient
opr
evio
.
31.
Cód
igo
deC
ondu
ctaso
bre
biot
ecno
logí
aen
rela
ción
con
los
recu
rsos
gené
ticos
para
laal
imen
tació
ny
laag
ricul
tura
3.4
Imp
lican
cias
con
cret
asd
elP
rin
cip
ioP
reca
uto
rio
27
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
26
3.4.
1.R
ever
sión
enla
carg
ad
ela
pru
eba
En
cohe
renc
iaco
nel
lo,e
lleg
isla
dor
daun
paso
adel
ante
ales
timar
,com
om
edid
ade
prec
auci
ón,
que
los
OV
Ms
seco
nsid
erar
anin
segu
ros
enta
nto
nose
prue
belo
cont
rari
oy
tras
lada
laca
rga
dela
prue
bade
sde
elre
gula
dorq
uepr
eten
deno
rmar
una
dete
rmin
ada
activ
idad
por
cons
ider
arla
pote
ncia
lmen
tepe
ligro
sa,
ala
part
equ
epr
eten
deco
ntin
uar
oej
ecut
arun
ade
term
inad
aac
tivid
ad,a
lega
ndo
suin
ocui
dad
ose
guri
dad.
En
este
sent
ido,
una
man
ifes
taci
ónde
lPri
ncip
ioP
reca
utor
ioco
nsis
teen
reve
rtir
lare
spon
sabi
lidad
ala
hora
deap
orta
rla
info
rmac
ión
cien
tífic
are
leva
nte,
ala
part
equ
epr
eten
deej
ecut
arla
activ
idad
pote
ncia
lmen
tepe
ligro
sa.
Elp
robl
ema
que
surg
ede
inm
edia
toes
:¿dó
nde
sefi
jael
nive
lde
segu
rida
dqu
ede
bese
rpro
bado
yad
miti
do?.
En
este
punt
o,se
part
ede
que
prob
arla
ause
ncia
abso
luta
deri
esgo
-loqu
ese
have
nido
enlla
mar
laex
igen
cia
de“r
iesg
oce
ro”-
,o
prob
arla
segu
rida
dto
tald
eun
aac
tivid
ades
impo
sibl
e.Po
rel
lo,e
lniv
elde
segu
rida
dde
lque
habl
amos
,se
refi
ere
ala
exig
enci
ade
prue
bas
cien
tífic
asre
lativ
asa
laau
senc
iade
daño
squ
ese
cons
ider
anse
rios
eir
reve
rsib
les,
yno
tant
oa
laex
iste
ncia
depr
ueba
sso
bre
lase
guri
dad
dela
activ
idad
.Ello
impl
icar
íala
nece
sida
dde
que
sere
alic
enla
sin
vest
igac
ione
scie
ntíf
icas
corr
espo
ndie
ntes
defo
rma
rigu
rosa
yse
dete
rmin
e,a
trav
ésde
ella
s,la
ause
ncia
deev
iden
cias
depo
sibl
esda
ños
.
En
este
sent
ido,
sibi
en,c
omo
vem
os,s
epa
rte
dequ
e“e
lrie
sgo
cero
”no
exis
te,s
ead
mite
igua
lmen
telo
que
Kri
ebel
yot
ros
-200
1-ha
nm
anif
esta
doco
mo
”.E
sdec
ir,no
eslo
mis
mo
elde
cirq
ueno
exis
ten
prue
bas
dequ
elo
sda
ños
exis
tan
con
elhe
cho
dede
cirq
ueha
ypr
ueba
sde
que
dich
osda
ños
noex
iste
n.E
lP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
lleva
ráa
exig
irpr
ueba
sque
indi
quen
que
dich
osda
ñosn
oex
iste
n.
32
33
“the
abse
nceo
fev
iden
ceof
harm
isno
tthe
sam
ethi
ngas
evid
ence
ofab
senc
eof
harm
Con
ello
,la
cues
tión
de“a
usen
cia
deda
ños”
setr
asla
daa
otra
preg
unta
dist
inta
yes
:¿c
uále
seln
ivel
deda
ñosa
dmis
ible
?,es
deci
r,¿e
ndó
nde
pone
mos
elum
bral
oel
límite
para
cons
ider
arun
daño
com
oin
adm
isib
leso
cial
men
te?.
La
resp
uest
aa
lacu
estió
npl
ante
ada
depe
nder
áde
lcon
text
oso
bre
elqu
ees
tem
osha
blan
doy
dela
spri
orid
ades
deun
ade
term
inad
aso
cied
ado
país
.
Ate
ndie
ndo
sim
plem
ente
ala
spr
evis
ione
sle
gale
s,la
Ley
No.
2710
4ha
bla
deim
pact
osne
gativ
osa
lasa
lud
hum
ana,
elam
bien
tey
ala
dive
rsid
adbi
ológ
ica”
;elP
CB
habl
ade
efec
tos
adve
rsos
enla
cons
erva
ción
yut
iliza
ción
sost
enib
lede
ladi
vers
idad
biol
ógic
a,y,
sin
emba
rgo,
elP
rinc
ipio
15de
laD
ecla
raci
ónde
Río
exig
equ
edi
chos
daño
ssea
nde
cará
cter
“gra
veo
irre
vers
ible
”.
En
conc
reto
,en
elco
ntex
tode
lP
CB
,re
fere
nte
alm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
ode
OV
Ms,
laca
rga
dela
prue
baco
ncer
nien
tea
lase
guri
dad
delp
rodu
cto
desc
ansa
ría
enel
expo
rtad
oral
que
sele
exig
e,en
cons
ecue
ncia
,la
real
izac
ión
deun
aev
alua
ción
del
ries
go.C
onel
lo,l
aop
ción
dela
carg
ade
lapr
ueba
reca
een
los
que
pose
enun
am
ayor
info
rmac
ión
sobr
ela
inoc
uida
dde
susp
rodu
ctos
.
34
“
32 33
Scot
t,D
ayna
Nad
ine
(200
3).D
octo
ralC
andi
date
,Osg
oode
Hal
lLaw
Scho
ol.
Law
Com
mis
sion
ofC
anad
a.L
egal
Dim
ensi
onsI
nitia
tive.
DK
rieb
ely
otro
s.(2
001)
“The
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
inE
nvir
onm
enta
lSci
ence
”10
9pp
.873
Shift
ing
the
Bur
den
ofPr
oof:
The
Prec
autio
nary
Prin
ciple
and
itsPo
tentia
lfor
the“
Dem
ocra
tizat
ion”
ofR
isk
Env
iron
men
talH
ealth
Pers
pecti
ves
34A
bouc
har,
Juli
Teh
“Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
inC
anad
a:T
heF
irst
Dec
ade”
.32
1140
7.E
lau
tor
real
iza
unes
tudi
oso
bre
laap
licac
ión
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioen
laju
risp
rude
ncia
deC
anad
áy
esta
blec
equ
eso
ndi
stin
tos
los
crite
rios
que
seha
nad
opta
dopa
rala
dete
rmin
ació
nde
loqu
ese
cons
ider
aun
“dañ
ose
rio
eir
reve
rsib
le”.
Así
,la
-apr
obad
aco
nfe
cha
14de
sept
iem
bre
de19
99y
prom
ulga
dael
31de
mar
zode
l200
0-es
tabl
ece,
ensu
Art
ícul
o64
,qu
eel
conc
epto
deum
bral
deda
ño“s
erio
”se
tras
pasa
cuan
doex
ista
opu
eda
exis
tirun
pote
ncia
lim
pact
oin
med
iato
oen
ella
rgo
plaz
oso
bre
elm
edio
ambi
ente
osu
dive
rsid
adbi
ológ
ica;
unda
ñopo
tenc
ials
obre
elm
edio
ambi
ente
delq
uela
vida
depe
nde
oun
daño
pote
ncia
lala
vida
hum
ana
ya
lasa
lud
enC
anad
á.A
ello
seañ
ade
que
lam
era
clas
ific
ació
nde
una
sust
anci
aco
mo
inhe
rent
emen
tetó
xica
equi
vale
ala
pres
enci
ade
unpo
tenc
ial
daño
seri
o.E
nap
licac
ión
dees
tear
tícul
o,la
juri
spru
denc
iade
Can
adá
hadi
ctam
inad
oqu
eex
iste
un“d
año
seri
o”su
scep
tible
deda
rlug
ara
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
cuan
do:
a)ex
ista
nam
enaz
asal
agua
pota
ble;
b)ex
ista
lapo
sibi
lidad
deco
ntam
inac
ión
del
agua
pota
ble
con
posi
bles
sust
anci
asca
ncer
ígen
asa
bajo
sniv
eles
deex
posi
ción
;c)
exis
tan
amen
azas
aes
peci
esvu
lner
able
s;d)
setr
ate
desu
stan
cias
que
pued
ense
rtóx
icas
opu
eden
llega
raco
nver
tirse
entó
xica
s;e)
setr
ate
deac
tivid
ades
que
pued
anlle
gar
ate
ner
efec
tos
enel
larg
opl
azo
enel
med
ioam
bien
te;
f)im
pliq
uen
cont
amin
ació
nm
arin
a,y
g)el
uso
depe
stic
idas
enár
eash
abita
daso
cerc
ade
cuer
posd
eag
ua.
Env
iron
men
tal
Law
Rep
ort
Can
adia
nE
nvir
onm
enta
lPro
tectio
nA
ct
35E
lP
CB
divi
delo
sO
VM
sen
tres
clas
esa
los
efec
tos
desu
regu
laci
óndi
stin
ta:a
)lo
sde
stin
ados
ala
intr
oduc
ción
delib
erad
aen
elm
edio
ambi
ente
;b)l
osde
stin
ados
para
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
oy
c)lo
sOV
Mse
ntr
ánsi
too
para
uso
conf
inad
o.E
lPC
Bes
tabl
ece
requ
erim
ient
osm
ases
tric
tos
tant
opa
rala
part
eim
port
ador
aco
mo
para
lapa
rte
expo
rtad
ora
enel
caso
delo
sOV
Msa
serl
iber
ados
enel
med
ioam
bien
te,c
omo
enel
caso
dese
mill
as,p
lant
asy
pesc
ado
vivo
.
29
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
28
Est
epr
inci
pio,
sere
coge
defo
rma
clar
aen
loqu
ese
refi
ere
alm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
ode
OV
Ms
dest
inad
osa
lain
trod
ucci
ónde
liber
ada
enel
med
ioam
bien
te;
sin
emba
rgo,
elP
CB
deja
ala
sle
gisl
acio
nes
naci
onal
essu
regu
laci
ónes
peci
fica
enre
laci
ónco
nlo
sO
VM
sde
stin
ados
para
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
o.
En
este
sent
ido,
enre
laci
óna
esto
súl
timos
,elP
CB
regu
lala
carg
ade
lapr
ueba
alor
dena
ren
suar
tícul
o15
,apa
rtad
ose
gund
o,qu
e
Yal
prev
eren
elap
arta
dote
rcer
ode
lmis
mo
artíc
ulo
que
Tra
tánd
ose
dem
ovim
ient
ostr
ansf
ront
eriz
osde
OV
Ms
dest
inad
ospa
raus
odi
rect
oco
mo
alim
ento
hum
ano
oan
imal
opa
rapr
oces
amie
nto,
yen
elsu
pues
toen
que
nose
haya
prev
isto
elm
ism
opr
oced
imie
nto,
pued
ese
rel
usua
rio,
una
asoc
iaci
ónde
cons
umid
ores
ola
sm
ism
asau
tori
dade
spú
blic
asla
squ
epu
eden
dem
ostr
arla
natu
rale
zade
lpel
igro
yel
nive
lde
ries
goqu
eim
plic
aun
dete
rmin
ado
prod
ucto
opr
oces
o.E
nes
teca
so,l
aap
licac
ión
dela
carg
ade
lapr
ueba
serí
am
ásfl
exib
ley
podr
íatr
asla
dars
een
cual
quie
rm
omen
tode
lpr
oces
oal
prod
ucto
r,m
anuf
actu
rado
ro
impo
rtad
or.E
nes
toss
upue
stos
,no
exis
tiría
unpr
inci
pio
gene
rale
nto
rno
ala
carg
ade
lapr
ueba
yse
conc
reta
ría
caso
porc
aso.
En
elm
arco
norm
ativ
ope
ruan
o,la
Ley
No.
2710
4ad
opta
una
posi
ción
extr
ema
alm
anif
esta
rqu
ese
proh
ibir
ála
utili
zaci
ónde
unO
VM
enel
supu
esto
dequ
ela
utili
zaci
ónde
lm
ism
oha
yasi
doob
serv
ada
ore
chaz
ada
por
las
auto
rida
des
com
pete
ntes
enot
ropa
ís,o
enel
caso
dequ
eno
haya
nsi
dopr
obad
osen
otro
país
yqu
epo
rlo
tant
oex
ista
unev
entu
alri
esgo
ensu
uso.
Sin
emba
rgo,
talp
resc
ripc
ión
esom
itida
enel
Reg
lam
ento
que
cont
empl
a,co
nca
ráct
erge
nera
l,qu
ela
impo
rtac
ión
opr
oduc
ción
deO
VM
osu
spr
oduc
tos
deriv
ados
será
real
izad
apr
evio
regi
stro
dela
pers
ona
natu
ralo
jurí
dica
que
real
ice
activ
idad
esco
nO
VM
s,as
ícom
ode
lreg
istr
ode
lO
VM
yde
susp
rodu
ctos
deriv
ados
ante
elre
spec
tivo
OSC
.
En
rela
ción
con
elre
gist
rode
OV
My
sus
prod
ucto
sde
rivad
os,
elm
enci
onad
oR
egla
men
toes
tabl
ece
que
éste
seef
ectu
ará
para
cada
OV
My
uso
prop
uest
o-
artíc
ulo1
8-A
sim
ism
o,re
quer
irá
lapr
esen
taci
ónde
laso
licitu
dde
regi
stro
resp
ectiv
aqu
eir
áac
ompa
ñada
dela
docu
men
taci
ónqu
ese
inco
rpor
een
elre
glam
ento
inte
rno
deca
daO
SC.U
nave
zre
cibi
dala
solic
itud,
elG
TS
resp
ectiv
opr
oced
erá
are
aliz
arla
eval
uaci
ónde
lrie
sgo,
cuyo
scos
toss
erán
aca
rgo
dels
olic
itant
e.
La
eval
uaci
ónde
lri
esgo
sere
aliz
ará
basá
ndos
een
unex
amen
exha
ustiv
ode
lain
form
ació
npr
opor
cion
ada
pore
lsol
icita
nte,
teni
endo
encu
enta
,seg
únel
artíc
ulo
33de
lReg
lam
ento
:
las
cara
cter
ístic
asde
lO
VM
alib
erar
:el
orga
nism
ore
cept
or,
elin
sert
oo
cará
cter
espe
cífi
coa
intr
oduc
ir,el
cent
rode
orig
eno
dive
rsid
ad,e
lpro
toco
lode
tran
sfor
mac
ión;
35
“La
Part
edei
mpo
rtac
ión
vela
rápo
rque
sere
alice
nev
alua
cione
sde
lrie
sgo
para
adop
tar
decis
ione
sen
virt
udde
lar
tícul
o10
.L
aPa
rte
deim
port
ació
npo
drá
requ
erir
alex
port
ador
quer
ealic
ela
eval
uació
nde
lries
go.”
“Eln
otifi
cado
rdeb
erá
hace
rsec
argo
delo
scos
tosd
ela
eval
uació
nde
lries
gosi
asíl
oreq
uier
ela
Part
edei
mpo
rtac
ión”
.
·
·la
activ
idad
prop
uest
ade
lO
VM
:si
setr
ata
deun
aap
licac
ión
conf
inad
a,lib
erac
ión
inte
ncio
nalo
intr
oduc
ción
alm
erca
do,c
onin
clus
ión
dela
esca
lapr
evis
tay
delo
spro
cedi
mie
ntos
dege
stió
nde
dese
chos
;·
elam
bien
tere
cept
orpo
tenc
iald
elO
VM
,sus
deriv
ados
ypr
oduc
tos
que
loco
nten
gan
yla
sint
erac
cion
esco
nés
te.
Para
algu
nos
auto
res,
enel
cons
entim
ient
oin
form
ado
prev
iode
los
Est
ados
seen
cuen
tra
elpa
radi
gma
delo
que
sign
ific
ala
rela
ción
entr
eel
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioy
elpr
inci
pio
depa
rtic
ipac
ión
reco
gido
enel
Pri
ncip
io10
dela
Dec
lara
ción
deR
ío.E
nla
spr
escr
ipci
ones
delP
CB
rela
tivas
alA
cuer
doF
unda
men
tado
Pre
vio
encu
entr
an,a
sí,s
um
áxim
oex
pone
nte.
En
elce
ntro
delt
ema
seha
llala
exig
enci
ade
inte
rcam
bio
dein
form
ació
nen
tre
elex
port
ador
pote
ncia
ly
las
auto
rida
des
que
perm
itirá
no
rech
azar
anla
entr
ada
del
prod
ucto
alpa
ís.
De
esta
form
a,el
expo
rtad
orse
verí
aob
ligad
oa
apor
tar
alpa
ísim
port
ador
docu
men
taci
ónre
feri
daal
orig
ende
lpro
duct
o,té
cnic
asbi
otec
noló
gica
sut
iliza
das
para
supr
oduc
ción
,us
osa
los
que
seen
cuen
tra
dest
inad
o,re
port
esde
eval
uaci
ónde
lri
esgo
ym
étod
ospa
rala
segu
rida
den
sum
anej
o,al
mac
enam
ient
o,tr
ansp
orte
yus
o.
Dic
hopr
oced
imie
nto
seco
ntem
pla
enel
PC
Bpa
ralo
sO
VM
sde
stin
ados
ala
intr
oduc
ción
delib
erad
aen
elm
edio
ambi
ente
,ta
les
com
ose
mill
as,
pece
svi
vos,
mic
roor
gani
smos
yot
ros
orga
nism
osqu
ees
tán
dest
inad
osa
crec
ery
tiene
npo
sibi
lidad
esde
tran
smiti
rsus
gene
smod
ific
ados
ala
sgen
erac
ione
ssuc
esiv
as.
Elp
roce
dim
ient
ode
lAcu
erdo
Fun
dam
enta
doP
revi
oim
plic
ael
requ
erim
ient
ode
una
solic
itud
depe
rmis
oan
tesd
elpr
imer
mov
imie
nto
tran
sfro
nter
izo
deO
VM
syob
liga
ala
Part
eex
port
ador
a-a
lEst
ado
expo
rtad
or-
ano
tific
arpo
res
crito
oa
gara
ntiz
arla
notif
icac
ión
porp
arte
dele
xpor
tado
r,en
treg
ándo
ledo
cum
enta
ción
ala
auto
rida
dde
laPa
rte
impo
rtad
ora
con
ante
rior
idad
alm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
o.É
sta
últim
adi
spon
ede
unpl
azo
para
acus
arre
cibo
yot
rode
270
días
para
com
unic
arsu
deci
sión
-de
apro
bar,
proh
ibir
laim
port
ació
n,so
licita
rin
form
ació
nad
icio
nalo
pror
roga
rel
plaz
ode
deci
sión
-que
será
rem
itida
alex
port
ador
yal
.De
esta
man
era,
sólo
con
elco
nsen
timie
nto
delE
stad
oim
port
ador
sepo
drá
real
izar
elm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
o.
En
unpr
inci
pio,
seex
clui
rían
dela
aplic
ació
nde
lAcu
erdo
Fun
dam
enta
doP
revi
olo
sO
VM
sde
stin
ados
aus
odi
rect
oco
mo
alim
ento
hum
ano
oan
imal
opa
rapr
oces
amie
nto,
los
OV
Ms
entr
ánsi
toha
cia
terc
eros
país
es,l
osO
VM
sde
stin
ados
aus
oco
nfin
ado
,alg
unos
prod
ucto
sfa
rmac
éutic
osde
stin
ados
alo
sse
res
hum
anos
y
3.4.
2.E
lAcu
erd
oF
un
dam
enta
do
Pre
vio
Cen
trod
eInt
erca
mbi
odeI
nfor
mac
ión
sobr
eSeg
urid
adde
laB
iotec
nolo
gía
36
36“P
or“u
soco
nfin
ado”
seen
tiend
ecua
lqui
erop
erac
ión,
lleva
daa
cabo
dent
rode
unlo
cal,
insta
lació
nu
otra
estr
uctu
rafís
ica,q
uein
volu
cra
lam
anip
ulac
ión
deor
gani
smos
vivo
smod
ifica
dosc
ontr
olad
ospo
rmed
idas
espe
cífica
sque
limite
nde
form
aefe
ctiva
suco
ntac
toco
nel
med
ioex
terio
rosu
sefec
toss
obre
dich
omed
io”
-ar
tícul
o3.
b)de
lPC
B-.
31
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
30
aque
llos
OV
Ms
que
laC
onfe
renc
iade
las
Part
esde
clar
esi
nri
esgo
spa
rael
ambi
ente
yla
salu
dhu
man
a.N
oob
stan
te,
elP
CB
dele
gaen
las
legi
slac
ione
sna
cion
ales
lare
gula
ción
delo
str
espr
imer
ossu
pues
tos.
Ello
quie
rede
cir
que
las
prop
ias
regl
amen
taci
ones
naci
onal
espu
eden
ampl
iar
laap
licac
ión
del
Acu
erdo
Fun
dam
enta
doP
revi
oa
esto
ssup
uest
os.
No
obst
ante
,en
rela
ción
con
los
OV
Ms
dest
inad
osa
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
o-s
etr
atar
íade
lco
mer
cio
depr
oduc
tos
agrí
cola
sba
seo
,por
ejem
plo,
delo
sen
víos
agr
anel
que
cont
iene
nm
aíz,
soja
dest
inad
osa
ser
utili
zado
sco
mo
alim
ento
hum
ano
yno
com
ose
mill
aspa
raob
tene
rnu
evos
culti
vos;
ésto
sse
rían
laca
tego
ría
mas
impo
rtan
tede
OV
Men
elco
mer
cio
inte
rnac
iona
l-,el
PC
Bse
aseg
ura
enfi
jard
osre
quis
itosm
ínim
os:
a)el
país
impo
rtad
orde
bein
form
ara
las
part
esde
laex
iste
ncia
del
prod
ucto
notif
icán
dolo
al,y
b)de
bere
aliz
arun
aev
alua
ción
delr
iesg
o,co
nfor
me
alo
spa
rám
etro
ses
tabl
ecid
osen
elA
nexo
IIId
elP
CB
enel
plaz
ode
270
días
.
Ello
impl
ica
que,
mie
ntra
squ
een
elca
sode
lAcu
erdo
Fun
dam
enta
doP
revi
o,el
PC
Bha
cede
scan
sar
lare
spon
sabi
lidad
deno
tific
arsu
inte
nció
nde
expo
rtar
OV
Ms
enla
Part
eex
port
ador
a;el
proc
edim
ient
opa
rael
segu
ndo
caso
impl
ica
laob
ligac
ión
por
part
ede
los
país
esim
port
ador
esde
desa
rrol
lar
yco
mun
icar
las
regu
laci
ones
resp
ectiv
asde
una
form
apr
oact
iva.
La
cons
ecue
ncia
inm
edia
taes
lane
cesi
dad
dein
stitu
ir,co
nla
may
orpr
ontit
udpo
sibl
e,m
edid
aspa
rapo
der
impl
emen
tar
esto
ssi
stem
asre
gula
tori
os.
En
laes
fera
naci
onal
,la
aplic
ació
nde
laL
eyN
o.27
104
crea
ría
unré
gim
ento
taliz
ador
enla
aplic
ació
nde
lpro
cedi
mie
nto
delA
cuer
doF
unda
men
tado
Pre
vio.
De
esta
form
a,és
teta
mbi
énse
ráex
igid
opa
ralo
sO
VM
dest
inad
ospa
raus
odi
rect
oco
mo
alim
ento
hum
ano
oan
imal
opa
rapr
oces
amie
nto;
tras
lada
ndo
lare
spon
sabi
lidad
men
cion
ada
ala
part
eex
port
ador
aen
todo
slos
caso
s.
Ello
esco
nsec
uenc
iadi
rect
ade
que
laL
eyN
o.27
104
noha
ceun
adi
fere
ncia
ción
enel
trat
amie
nto
delo
sO
VM
sen
aten
ción
alde
stin
ode
los
mis
mos
.De
esta
form
a,el
artíc
ulo
3de
limita
elám
bito
dela
Ley
ala
s
”.
Así
,la
men
cion
ada
norm
ade
term
ina,
ensu
artíc
ulo
13,r
efer
ido
ala
eval
uaci
ónde
lri
esgo
,qu
eés
tase
real
izar
áco
nar
regl
oal
Pro
cedi
mie
nto
del
Con
sent
imie
nto
Info
rmad
oP
revi
o,y
que,
ata
lefe
cto,
lape
rson
aqu
epr
eten
dain
trod
ucir
algú
nO
VM
alte
rrito
rio
-ar
tícul
o16-
.
En
elm
ism
ose
ntid
ose
pron
unci
ael
Reg
lam
ento
que,
com
ose
havi
sto
ante
rior
men
te,
noes
tabl
ece
dist
inci
ones
ala
hora
depe
dir,
para
todo
OV
My
sus
prod
ucto
sde
rivad
os,
laso
licitu
dpr
evia
desu
regi
stro
que
debe
ráve
rse
acom
paña
dade
la
com
mod
ities
Cen
trod
eInt
erca
mbi
oeIn
form
ació
nso
breS
egur
idad
dela
Bio
tecno
logí
a
“acti
vida
des
dein
vesti
gació
n,pr
oduc
ción,
intr
oduc
ción
,m
anip
ulac
ión,
tran
spor
te,
alm
acen
amie
nto,
cons
erva
ción
,in
terc
ambi
o,co
mer
cializ
ació
n,us
ocon
finad
oylib
erac
ión
con
OV
M,b
ajoc
ondi
cione
scon
trol
adas
“par
ala
real
izac
ión
decu
ales
quier
ade
lasa
ctivi
dade
smen
ciona
dase
nel
artíc
ulo3
dela
pres
ente
Ley
,de
berá
pres
enta
rpr
evia
men
tesu
solic
itud
ante
elór
gano
secto
rial
com
peten
te”
docu
men
taci
óny
dela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
corr
espo
ndie
nte.
Una
vez
exam
inad
ala
info
rmac
ión
apor
tada
,elO
SCad
opta
ráal
guna
dela
ssig
uien
tesd
ecis
ione
s:
artíc
ulo1
9.
En
cons
ecue
ncia
,los
OV
Ms
que
asu
llega
daal
país
nocu
ente
nco
nun
cert
ific
ado
dere
gist
roan
tela
OSC
,se
rán
rech
azad
osy
sedi
spon
drá
sure
emba
rque
oco
mis
oy
post
erio
rde
stru
cció
n-a
rtíc
ulo
26de
lR
egla
men
to-.
Tam
poco
será
npe
rmiti
das
las
activ
idad
esco
nO
VM
spo
rpa
rte
depe
rson
asna
tura
les
oju
rídi
cas
que
noha
yan
sido
regi
stra
dasa
nte
losO
SC-a
rtíc
ulo
23de
lReg
lam
ento
-.
Segu
idam
ente
,el
PC
Bes
tabl
ece
que
laap
orta
ción
dein
form
ació
npo
rpa
rte
del
expo
rtad
orim
plic
ael
corr
elat
ivo
com
prom
iso
depr
oteg
erla
conf
iden
cial
idad
dela
info
rmac
ión
por
part
ede
lpaí
sre
cept
or.N
oob
stan
te,e
sta
exig
enci
aes
táso
met
ida
ales
tánd
arde
conf
iden
cial
idad
que
sede
term
ine
enla
sleg
isla
cion
esna
cion
ales
.En
otra
spa
labr
as,
lain
form
ació
na
ser
depo
sita
dapo
rel
expo
rtad
ores
tará
suje
taa
las
deci
sion
esde
lgob
iern
oo
delo
spa
rlam
ento
sna
cion
ales
rela
tivas
ala
liber
ació
nde
info
rmac
ión
oa
supu
esta
adi
spos
ició
nde
lpúb
lico
enun
mom
ento
dete
rmin
ado.
Fin
alm
ente
,no
sepu
ede
pasa
rpo
ral
tola
prev
isió
nco
nten
ida
enel
artíc
ulo
11,
apar
tado
quin
to,s
egún
elcu
al
Ello
podr
íaim
plic
arqu
eel
Est
ado
impo
rtad
orpu
ede
proh
ibir
laen
trad
ade
unpr
oduc
toO
VM
,sie
mpr
ey
cuan
dopr
ohíb
aig
ualm
ente
lapr
oduc
ción
naci
onal
delm
ism
o.
Asi
mis
mo,
elP
CB
exig
ede
term
inad
ado
cum
enta
ción
para
laex
port
ació
n.E
nel
caso
delo
sO
VM
dest
inad
osa
suin
trod
ucci
ónde
liber
ada
enel
med
ioam
bien
te,
lado
cum
enta
ción
adju
nta
debe
indi
car
clar
amen
tequ
eel
enví
oco
ntie
neO
VM
s.D
ebe
espe
cifi
car
laid
entid
ad,r
asgo
sy
cara
cter
ístic
aspe
rtin
ente
sde
lOV
M,l
osre
quis
itos
para
sum
anip
ulac
ión,
alm
acen
amie
nto,
tran
spor
tey
utili
zaci
ónse
gura
,un
punt
ode
cont
acto
para
reca
barm
ayor
info
rmac
ión,
ylo
snom
bres
ydi
recc
ione
sdel
impo
rtad
ory
expo
rtad
or.L
ado
cum
enta
ción
debe
tam
bién
indi
car
que
elen
vío
esco
nfor
me
alP
CB
.
Ade
más
delo
ante
rior
,el
PC
Bpr
opug
nala
oblig
ator
ieda
dde
etiq
ueta
dopa
ralo
sO
VM
sde
stin
ados
aus
odi
rect
oco
mo
alim
ento
hum
ano
oan
imal
opa
rapr
oces
amie
nto,
requ
erim
ient
oqu
ese
aplic
ará
lueg
ode
dos
años
deen
trad
aen
vige
ncia
delp
roto
colo
.Así
,los
enví
osde
que
cont
enga
no
a)“E
lreg
istro
delO
VM
,por
cons
ider
arse
dem
ínim
ories
goa
lasa
lud
hum
ana,
dela
mbi
ente
yla
dive
rsid
adbi
ológ
icaen
laac
tivid
adqu
erea
lizar
áco
ndi
choO
VM
.b)
Elr
egist
rode
lOV
M,b
ajo
unsis
tema
dege
stión
derie
sgos
,has
tade
term
inar
que
noca
usar
áim
pacto
sneg
ativ
osa
lasa
lud
hum
ana,
elam
bien
teyl
adi
vers
idad
biol
ógica
.c)
No
regi
stro
del
OV
M,
por
cons
ider
arlo
nociv
oa
lasa
lud
hum
ana,
alam
bien
tey
ladi
vers
idad
biol
ógica
”-
“Una
Part
epod
ráad
opta
runa
decis
ión
sobr
ela
impo
rtac
ión
deor
gani
smos
mod
ifica
dos
desti
nado
spa
raus
odi
recto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
iento
con
arre
gloa
sum
arco
regla
men
tario
nacio
nalq
uese
aco
mpa
tible
con
elob
jetiv
ode
lpr
esen
tePr
otoc
olo”
com
mod
ities
“que
pued
anlle
gar
3.4.
3.D
ocu
men
taci
ónp
ara
laex
por
taci
ón
33
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
32
aco
nten
er”
com
mod
ities
risk
man
agem
ent
OV
Ms
para
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
o,de
berá
nid
entif
icar
seco
mo
tale
sen
lado
cum
enta
ción
que
los
acom
paña
.D
icho
sre
quer
imie
ntos
,se
gún
part
ede
lado
ctri
na,
oblig
aría
na
los
expo
rtad
ores
ase
greg
arla
squ
eso
nO
VM
sde
lasq
ueno
loso
no
aet
ique
tar
toda
sla
sex
port
acio
nes
com
o“p
uede
nlle
gar
aco
nten
er”
OV
Ms
para
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
o.E
llopo
dría
,seg
únal
guna
spo
sici
ones
,ten
eref
ecto
sen
unde
scen
sode
laco
mpe
titiv
idad
yba
jada
depr
ecio
s.
Una
vez
real
izad
ala
eval
uaci
ónde
lri
esgo
yto
mad
asen
cuen
tato
das
las
cons
ider
acio
nes
cone
xas
sein
icia
laet
apa
dem
anej
ode
lrie
sgo
--
que
cons
iste
enad
opta
rla
sm
edid
aspa
rael
imin
aro
min
imiz
arlo
sri
esgo
sid
entif
icad
osha
sta
unni
vela
cept
able
deri
esgo
.Est
afa
sede
man
ejo
deri
esgo
,se
desa
rrol
laen
elni
veld
eto
ma
dede
cisi
ones
pore
lent
ere
gula
dor.
Ést
eto
mar
áen
cuen
talo
sres
ulta
dos
dela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo,
junt
oco
not
ros
fact
ores
,yde
term
inar
ási
laso
licitu
dde
laac
tivid
ada
real
izar
con
OV
Msd
ebe
sera
prob
ada
ore
chaz
ada.
En
este
punt
o,el
tom
ador
dede
cisi
ones
debe
dete
rmin
arsi
elri
esgo
aas
umir
esac
epta
ble
por
una
soci
edad
dete
rmin
ada
enre
laci
ónco
not
ros
bene
fici
osy
cost
es.
Ést
aes
una
deci
sión
deca
ráct
erm
eram
ente
polít
ico
yno
técn
ico.
No
obst
ante
,si
bien
toda
sla
spr
escr
ipci
ones
norm
ativ
asre
lativ
asal
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioha
cen
men
ción
alo
spr
esup
uest
osqu
eha
nsi
does
tudi
ados
,tod
asso
nig
ualm
ente
ambi
guas
ala
hora
dede
fini
rel
tipo
deac
cion
eso
med
idas
que
los
tom
ador
esde
deci
sión
pued
enad
opta
ren
ejec
ució
nde
lm
ism
o.L
ara
zón
dees
taom
isió
npu
ede
debe
rse
aqu
ela
sm
edid
asde
man
ejo
deri
esgo
sead
opta
rán
defo
rma
dife
rent
eat
endi
endo
aun
anál
isis
“cas
opo
rcas
o”.
En
una
prim
era
apro
xim
ació
n,la
may
oría
dela
doct
rina
,las
inte
rpre
taci
ones
judi
cial
esy
las
expe
rien
cias
enla
aplic
ació
nde
lpri
ncip
ioen
los
país
esco
inci
den
ense
ñala
rque
las
acci
ones
aad
opta
rco
nsis
tiría
nen
una
deci
sión
deha
cer,
deno
hace
ro
deem
pren
derm
edid
asin
term
edia
scom
ola
srel
ativ
asa
requ
erim
ient
osde
etiq
ueta
doo
aun
am
ayor
prof
undi
zaci
óny
cont
inui
dad
dela
sinv
estig
acio
nesc
orre
spon
dien
tes
.
3.5.
¿Qu
éac
cion
esp
ued
enad
opta
rse
enla
aplic
ació
nd
elP
rin
cip
ioP
reca
uto
rio?
3.5.
1.A
ctu
acio
nes
pos
ible
s
37
Así
,en
lade
fech
a2
deFe
brer
ode
l20
00po
rla
que
sefi
jan
crite
rios
inte
rpre
tativ
osco
mun
esen
torn
oal
men
cion
ado
prin
cipi
oen
elám
bito
dela
Com
unid
adE
urop
ea,s
ees
tabl
ece
que
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
none
cesa
riam
ente
impl
ica
laad
opci
ónfi
nald
ein
stru
men
tos
desi
gnad
osa
prod
ucir
efec
tos
lega
les
que
qued
enab
iert
osa
una
post
erio
rrev
isió
nju
dici
al.P
orel
cont
rari
o,se
abre
lapo
sibi
lidad
deun
agr
anga
ma
deop
cion
esqu
epu
eden
irde
sde
lare
aliz
ació
nde
estu
dios
deim
pact
oam
bien
tal;
laco
ntin
uaci
óny
prof
undi
zaci
ónde
las
inve
stig
acio
nes
real
izad
as;l
are
eval
uaci
ónde
las
polít
icas
adop
tada
sen
unco
ntex
tode
ince
rtid
umbr
eo,
incl
uso,
enla
deci
sión
dein
form
aral
públ
ico
sobr
elo
spos
ible
sefe
ctos
adve
rsos
deun
proc
eso
opr
oduc
to.N
oob
stan
te,l
oqu
esí
qued
acl
aro
esqu
ela
sdec
isio
nesq
uese
tom
ense
rán
excl
usiv
amen
tede
cará
cter
naci
onal
yre
stri
ngid
asa
susr
espe
ctiv
asju
risd
icci
ones
.
De
lam
ism
am
aner
a,al
guno
sau
tore
sha
nin
clui
do,e
ntre
las
med
idas
aad
opta
rse,
eldi
seño
dem
ecan
ism
osde
resp
onsa
bilid
ady
com
pens
ació
n;la
crea
ción
deca
paci
dade
sen
plan
esde
emer
genc
ia;e
lmon
itore
oin
depe
ndie
nte
yla
adop
ción
delím
itesm
ínim
osde
segu
rida
d.
La
juri
spru
denc
iade
Can
adá
man
ifie
sta
igua
lmen
tequ
eel
Pri
ncip
ioP
reca
utor
iopu
ede
resu
ltare
nla
proh
ibic
ión
dela
activ
idad
oen
una
seri
ede
acci
ones
,ent
rela
sque
sein
cluy
enel
requ
erir
alpr
opon
ente
dela
activ
idad
:que
adop
tem
edid
asad
icio
nale
spa
rapr
oteg
erel
med
ioam
bien
te;
que
real
ice
una
eval
uaci
ónde
las
alte
rnat
ivas
disp
onib
les;
que
defo
rma
feha
cien
tede
mue
stre
laau
senc
iade
posi
bles
daño
s;qu
ees
tabl
ezca
mec
anis
mos
para
mon
itore
arla
activ
idad
oqu
eha
gaun
aev
alua
ción
delo
sef
ecto
scum
ulat
ivos
.
Asi
mis
mo,
los
tom
ador
esde
deci
sión
debe
rán
tom
aren
cuen
ta,
junt
oco
nlo
sre
sulta
dos
dela
sev
alua
cion
esci
entíf
icas
,los
pote
ncia
les
cost
esqu
ela
inac
ción
ola
adop
ción
deun
am
edid
ade
term
inad
apu
eden
impl
icar
afu
turo
.Aes
tecr
iteri
o,pa
rece
refe
rirs
eel
Pri
ncip
io15
dela
Dec
lara
ción
deR
ío,
cuan
dode
term
ina
que
debe
ráte
ners
een
cuen
tael
cost
e-be
nefi
cio
dela
smed
idas
aad
opta
rse.
Dad
ala
coex
iste
ncia
dedi
cho
prin
cipi
oco
not
ros
dere
leva
ncia
com
opu
ede
ser
laca
paci
dad
delo
spa
íses
ende
sarr
ollo
,la
equi
dad
intr
agen
erac
iona
l,la
equi
dad
inte
rgen
erac
iona
l;la
doct
rina
seña
laqu
eel
anál
isis
cost
e-be
nefi
cio
debe
inte
rpre
tars
een
elco
ntex
tode
dich
ospr
inci
pios
,at
endi
endo
alo
sm
ism
osy
alo
spo
tenc
iale
sef
ecto
squ
epu
edan
prod
ucir
seen
ella
rgo
plaz
o.E
nes
teca
so,e
lcos
tede
lgra
vee
Com
unica
ción
dela
Com
isión
Eur
opea
sobr
eelP
rincip
ioPr
ecau
torio
38 39
40
37E
sta
fue
lain
terp
reta
ción
adop
tada
,por
ejem
plo,
por
elen
elca
sode
lalla
mad
aen
ferm
edad
dela
s“v
acas
loca
s”o
dela
enfe
rmed
adB
SE-p
orsu
ssi
glas
enin
glés
-,en
dond
elo
ssín
tom
asde
lam
ism
aer
anco
noci
dos,
pero
noas
ílas
caus
asde
laco
ntam
inac
ión.
La
falta
dece
rtid
umbr
eci
entíf
ica
sobr
ela
sre
laci
ones
deca
usal
idad
sees
tima
que
noes
mot
ivo
sufi
cien
tepa
rael
leva
ntam
ient
ode
lapr
ohib
ició
nde
lco
mer
cio
del
gana
dova
cuno
;se
dete
rmin
ael
cará
cter
tran
sito
rio
dela
sde
cisi
ones
adop
tada
sal
resp
ecto
por
laC
omis
ión
Eur
opea
yse
leco
nmin
aa
una
cont
inui
dad
enla
inve
stig
acio
nesq
uesi
rva
defu
ndam
ento
para
futu
rasd
ecis
ione
s.
Trib
unal
deJu
sticia
Eur
opeo
38 39 40
Com
mis
sion
ofth
eE
urop
ean
Com
mun
ities
.(20
00)
.Bru
ssel
s.02.
02.2
000.
CO
M(2
000)
1.L
oqu
eha
sido
seña
lado
porl
ado
ctri
naco
mo
una
difi
culta
den
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
ala
hora
deen
fren
tar
prob
lem
asde
cará
cter
glob
al,c
omo
elca
lent
amie
nto
glob
alo
laco
ntam
inac
ión
tran
sfro
nter
iza.
Bou
tillo
n,So
nia
(200
2)“T
heP
reca
utio
nary
Pri
ncip
le:D
evel
opm
ent
ofan
Inte
rnat
iona
lSt
anda
rd”.
.Win
ter2
002.
Uni
vers
ityof
Mic
higa
nL
awSc
hool
.A
bouc
har,
Juli
Teh
“Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
inC
anad
a:T
heF
irst
Dec
ade”
.32
.
Com
mun
icatio
nfro
mth
eCom
miss
ion
onth
epre
caut
iona
rypr
incip
le
Mich
igan
Jour
nalo
fIn
terna
tiona
lL
awE
nvir
onm
enta
lL
awR
epor
t
35
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
34
irre
vers
ible
daño
que
pued
aev
iden
ciar
seen
elfu
turo
com
oco
nsec
uenc
iade
una
dete
rmin
ada
activ
idad
ode
una
falta
deac
ción
,deb
ería
inco
rpor
arse
enel
cost
eac
tual
deun
ade
term
inad
aac
tivid
ad.
Por
otra
part
e,el
anál
isis
cost
e-be
nefi
cio
atie
nde
ala
cons
ider
ació
nde
posi
bles
bene
fici
osen
lare
aliz
ació
nde
laac
tivid
ady
ala
exis
tenc
iade
dete
rmin
ados
ries
gos
enla
omis
ión
oen
elim
pedi
men
tode
laej
ecuc
ión
dela
men
cion
ada
activ
idad
pote
ncia
lmen
teri
esgo
sa.
Sere
clam
a,co
nel
lo,
una
aten
ción
yes
tudi
ode
lba
lanc
eex
iste
nte
entr
elo
sbe
nefi
cios
ylo
sco
stes
deun
ade
term
inad
aac
tivid
ada
laho
rade
just
ific
arsu
acep
taci
óno
rech
azo.
Al
resp
ecto
,al
guno
sau
tore
sha
ncr
itica
doel
que
laap
licac
ión
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
io,
enel
cont
exto
del
PC
B,
part
ede
unos
pres
upue
stos
nega
tivos
deno
adm
isió
nde
unde
term
inad
ori
esgo
proc
eden
tede
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
;per
oqu
e,si
nem
barg
o,no
hace
unba
lanc
eal
cons
ider
arta
mbi
énlo
spot
enci
ales
bene
fici
osqu
ela
aplic
ació
nde
lain
geni
ería
gené
tica
impl
ica.
Est
iman
,por
ello
,que
laad
mis
ión
deO
VM
sde
bere
aliz
arse
cont
empl
ando
tant
osu
sri
esgo
sco
mo
sus
pote
ncia
les
bene
fici
os.
Con
inde
pend
enci
ade
loin
dica
doan
teri
orm
ente
,elP
CB
nose
pron
unci
aen
rela
ción
con
las
acci
ones
que
pued
ede
senc
aden
arla
aplic
ació
nde
lPri
ncip
ioP
reca
utor
io.L
osar
tícul
os10
y11
delP
CB
noes
tabl
ecen
ning
úncr
iteri
oco
ncre
topa
rala
acci
ón,n
ide
scri
ben
ning
una
acci
ónes
peci
fica
que
sea
elde
senc
aden
ante
dela
aplic
ació
nde
lm
enci
onad
opr
inci
pio,
sim
plem
ente
selim
itan
am
anif
esta
rqu
ela
Part
epo
drá
“ado
ptar
una
deci
sión
,seg
únpr
oced
a”.
No
obst
ante
,elr
esul
tado
dela
aplic
ació
nde
lPri
ncip
ioP
reca
utor
ioen
elco
ntex
tode
lP
CB
será
lade
cisi
ónde
lpaí
sim
port
ador
deac
epta
ro
rech
azar
laim
port
ació
nde
lO
VM
,una
vez
anal
izad
ala
info
rmac
ión
apor
tada
porl
aen
tidad
expo
rtad
ora.
En
este
sent
ido,
elpa
ísim
port
ador
podr
áde
nega
rla
impo
rtac
ión
deal
imen
tos
mod
ific
ados
gené
ticam
ente
sobr
ela
base
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
io.
En
elám
bito
desa
nida
dal
imen
tari
a,di
chas
med
idas
podr
ían
plas
mar
seen
eles
tabl
ecim
ient
ode
med
idas
detr
azab
ilida
d,et
ique
tado
yde
sist
emas
dem
onito
reo
yvi
gila
ncia
yde
unré
gim
ende
resp
onsa
bilid
ad.
Ala
hora
deid
entif
icar
cuál
esso
nlo
scr
iteri
osqu
eha
nde
regi
rel
proc
eso
para
laad
opci
ónde
cual
quie
rade
las
acci
ones
ante
rior
men
tem
enci
onad
as,l
aL
eyN
o.27
104
orde
naqu
elo
que
pare
cere
dund
aren
elpr
inci
pio
dequ
ese
debe
ráfu
ndam
enta
ren
una
base
cien
tífic
asó
lida
o,y
que
-art
ícul
o10-
.Con
este
últim
ocr
iteri
ose
41
3.5.
2.P
rin
cip
ios
rect
ores
“la
med
ida
sea
técni
cam
ente
justi
ficab
le”,
soun
dsc
ience
“no
cons
tituy
aob
stácu
lotéc
nico
ore
stricc
ión
alco
mer
cio”
pret
ende
dara
cogi
daa
las
inqu
ietu
des
rela
tivas
aqu
ela
aplic
ació
nde
lpri
ncip
iopu
eda
impl
icar
una
barr
era
allib
reco
mer
cio
ysa
lvar
,con
ello
,cu
alqu
iers
ospe
cha
que
pudi
era
exis
tiral
resp
ecto
.Po
rot
rapa
rte,
ello
sem
uest
raen
cons
onan
cia
con
las
med
idas
econ
ómic
asne
olib
eral
esin
stau
rada
sen
todo
slo
sca
mpo
sde
laac
tivid
adec
onóm
ica
enel
país
enla
déca
dade
losa
ños9
0.
En
esta
mat
eria
,son
dein
teré
slos
prin
cipi
osge
nera
lesi
nclu
idos
enla
yqu
ese
cons
ider
ade
berí
anre
gir
las
actu
acio
nes
delo
ses
tado
seu
rope
osa
laho
rade
aplic
arel
Pri
ncip
ioP
reca
utor
io.E
npr
imer
luga
r,se
dete
rmin
aqu
eto
dade
cisi
ónde
berá
tom
aren
cuen
talo
sdi
fere
ntes
inte
rese
sco
ncur
rent
es,t
anpr
onto
com
ose
apo
sibl
e,en
elpr
oces
ode
tom
ade
deci
sion
es.A
sí,
sees
tabl
ece
que
toda
slas
part
esde
berá
nve
rse
invo
lucr
adas
enla
med
ida
delo
posi
ble
enel
estu
dio
dela
sdi
vers
asal
tern
ativ
asqu
eex
ista
npa
rael
man
ejo
delr
iesg
o-
-,un
ave
zqu
ese
haya
nde
fini
dolo
sre
sulta
dos
dela
nális
isde
lrie
sgo
yde
laev
alua
ción
cien
tífic
a,y
que
dich
opr
oces
ode
berá
ser
lom
ástr
ansp
aren
tepo
sibl
e.D
icha
part
icip
ació
nap
orta
rale
gitim
idad
ala
smed
idas
que
sean
adop
tada
sype
rmiti
ráto
mar
enco
nsid
erac
ión
lasi
nqui
etud
esso
cial
esre
lativ
asa
losn
ivel
esde
prot
ecci
ónde
lm
edio
ambi
ente
yde
lasa
lud
hum
ana
dese
ados
.
Asi
mis
mo,
enel
proc
eso
deto
ma
dede
cisi
ones
,se
debe
rán
tom
aren
cuen
talo
spr
inci
pios
depr
opor
cion
alid
ad,
no-d
iscr
imin
ació
n,co
nsis
tenc
ia,
exam
ende
los
bene
fici
osy
delo
sco
stes
dela
acci
óno
dela
falta
deac
ción
yex
amen
delo
sav
ance
sci
entíf
icos
.Así
,se
man
ifie
sta,
que
lasm
edid
aspr
evis
tasd
eben
serp
ropo
rcio
nale
scon
elad
ecua
doni
veld
epr
otec
ción
que
sepr
eten
de,s
inlle
gara
serd
espr
opor
cion
adas
nipr
eten
derl
lega
rasi
tuac
ione
sde
ries
goce
ro.E
nes
tese
ntid
o,ex
istir
ánsu
pues
tose
nlo
squ
eun
ato
talp
rohi
bici
ónpu
eda
nose
run
are
spue
sta
prop
orci
onad
aen
rela
ción
con
unri
esgo
pote
ncia
l;pe
roha
brá
otro
ssu
pues
tos,
enlo
squ
eés
tase
ala
únic
aop
ción
posi
ble.
Alm
ism
otie
mpo
,se
prop
ugna
que
situ
acio
nes
com
para
bles
node
ben
sert
rata
das
defo
rma
dife
rent
ey
que
situ
acio
nes
dife
rent
esno
debe
nse
rtr
atad
asde
lmis
mo
mod
o.Se
añad
e,ad
emás
,qu
eno
cabe
disc
rim
inac
ión
geog
ráfi
caen
laap
licac
ión
dela
sm
edid
as,q
uepu
dier
aco
nlle
vara
deci
sion
esde
cará
cter
arbi
trar
io.L
asm
edid
asha
brán
dese
rcon
sist
ente
scon
otra
sque
haya
nsi
doad
opta
dase
nsi
mila
resc
ircu
nsta
ncia
scon
cará
cter
prev
io.
Seor
dena
,ta
mbi
én,
que
sede
berá
real
izar
unex
amen
del
cost
e-be
nefi
cio
dela
sm
edid
asa
adop
tars
eo
dela
mis
ma
deci
sión
dein
acci
ón,t
anto
enel
cort
oco
mo
enel
larg
opl
azo.
Est
eex
amen
delo
spro
sylo
scon
tras
dela
acci
óno
dela
inac
ción
node
bequ
edar
redu
cido
aun
anál
isis
mer
amen
teec
onóm
ico
deco
ste
bene
fici
o,si
noqu
ein
cluy
ela
cons
ider
ació
nde
otra
spe
rspe
ctiv
asno
econ
ómic
as,c
omo
aque
llas
sobr
ela
efic
acia
dela
sal
tern
ativ
asde
que
sedi
spon
e,o
cons
ider
acio
nes
soci
oeco
nóm
icas
com
opu
eden
serl
aspr
iori
dade
syla
acep
tabi
lidad
soci
alde
una
dete
rmin
ada
med
ida
-i.e
.un
ade
term
inad
aso
cied
adpu
ede
esta
rdi
spue
sta
apa
gar
unco
sto
may
orpo
rpr
oteg
erun
dete
rmin
ado
inte
rés,
com
opu
ede
sere
lmed
ioam
bien
teo
lasa
lud-
.
abin
itio
Com
unica
ción
dela
Com
isión
dela
Uni
ónE
urop
ea
risk
man
agem
ent
41K
atz,
Deb
orah
(200
1).
“The
Mis
mat
chbe
twee
nth
eB
iosa
fety
Pro
toco
lan
dth
eP
reca
utio
nary
Pri
ncip
le”.
.Su
mm
er,
2001
.Geo
rget
own
Uni
vers
ity.
Geo
rgeto
wnIn
terna
tiona
lE
nvir
onm
enta
lL
awR
eview
37
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
36
IV.
EL
PR
INC
IPIO
PR
EC
AU
TO
RIO
EN
EL
CO
NT
EX
TO
DE
LA
OR
GA
NIZ
AC
IÓN
MU
ND
IAL
DE
LC
OM
ER
CIO
Sibi
enel
Perú
espa
rte
tant
ode
lCD
Bco
mo
dela
OM
C,l
aap
licac
ión
dede
term
inad
asdi
spos
icio
nes
delC
DB
,ypa
rtic
ular
men
tede
lPC
Bqu
elo
desa
rrol
la,p
odrí
anda
rlu
gar,
enop
inió
nde
algu
nos,
ade
nunc
iasa
nte
losó
rgan
osde
apel
ació
nde
laO
MC
por
pode
rlle
gar
aco
nsid
erar
seba
rrer
asal
com
erci
o.E
ste
tem
aha
sido
obje
tode
num
eros
oses
tudi
osqu
esu
bray
anla
“may
orfu
erza
”y
elm
ayor
delo
sT
rata
dos
susc
rito
sal
ampa
rode
laO
MC
,al
esta
rga
rant
izad
osu
cum
plim
ient
om
edia
nte
los
órga
nos
deap
elac
ión
ydi
rim
enci
ade
cont
rove
rsia
sde
dich
aor
gani
zaci
ón.
En
conc
reto
,la
nece
sida
dde
com
patib
iliza
rla
aplic
ació
nde
las
cons
ider
acio
nes
soci
oeco
nóm
icas
del
artíc
ulo
26de
lP
CB
con
las
”obl
igac
ione
sin
tern
acio
nale
s”es
tarí
aha
cien
dore
fere
ncia
aes
teco
ntex
to.
Las
rela
cion
esde
com
erci
oin
tern
acio
nal
encu
entr
ansu
base
enun
ase
rie
depr
inci
pios
com
unes
reco
noci
dos
por
laco
mun
idad
inte
rnac
iona
lque
prov
een
deun
mar
coa
laho
rade
aplic
arlo
scr
iteri
osde
man
ejo
delr
iesg
oya
vist
os.E
lpri
mer
ode
esto
spr
inci
pios
esqu
ela
sm
edid
asad
opta
das
debe
nse
r“n
eces
aria
s”,y
cuan
dose
deci
dasu
aplic
ació
n,“p
ropo
rcio
nale
s”a
los
ries
gos
iden
tific
ados
.Ju
nto
aes
talla
mad
aa
lane
cesi
dad
ypr
opor
cion
alid
ad,
seex
ige
que
sean
técn
icam
ente
oci
entíf
icam
ente
just
ific
adas
.
Asi
mis
mo,
esto
spr
inci
pios
seen
cuen
tran
estr
echa
men
tevi
ncul
ados
con
otro
spr
inci
pios
fund
amen
tale
sde
lco
mer
cio
inte
rnac
iona
l.U
node
ello
ses
elde
nodi
scri
min
ació
n,qu
eim
plic
aqu
eid
éntic
assi
tuac
ione
sno
pued
ense
rtra
tada
sde
form
adi
fere
nte.
De
esta
form
a,lo
sO
VM
spr
oced
ente
sde
unpa
ísex
tran
jero
nopu
eden
reci
biru
ntr
atam
ient
odi
fere
nte
asu
scon
trap
arte
snac
iona
les.
El
dela
FAO
reún
eto
dos
los
prin
cipi
osm
enci
onad
osen
rela
ción
con
laap
licac
ión
delo
scri
teri
osde
man
ejo
delr
iesg
opa
rael
cont
rold
epl
agas
yen
ferm
edad
esde
las
plan
tas
.Elm
enci
onad
oC
onve
nio,
alqu
eel
Perú
pert
enec
ede
sde
el1
deju
liode
1975
,est
able
cequ
ela
sm
edid
asfi
tosa
nita
rias
aad
opta
rde
ben
reun
irun
ase
rie
dere
quer
imie
ntos
mín
imos
:no
debe
nse
rdi
scri
min
ator
ias;
debe
nse
r“n
eces
aria
s”se
gún
crite
rios
fito
sani
tari
os;
debe
nse
r“p
ropo
rcio
nada
s”;“
técn
icam
ente
just
ific
adas
”;co
nsis
tent
esco
nel
ries
gode
plag
asde
que
setr
ate;
repr
esen
tar“
lasm
edid
asm
enos
rest
rict
ivas
disp
onib
les”
alco
mer
cio
yqu
eco
nlle
ven
unim
pedi
men
tom
ínim
oa
desp
laza
mie
ntos
inte
rnac
iona
les
depe
rson
as,p
rodu
ctos
bási
cosy
med
iosd
etr
ansp
orte
.D
icho
spri
ncip
iosc
orre
nen
para
lelo
alo
scon
cret
ados
enel
enfo
rcem
ent
Con
veni
oIn
terna
ciona
lde
Prot
ecció
nF
itoge
nétic
a
Acu
erdo
sobr
ela
aplic
ació
nde
42
42C
onve
nio
Inter
nacio
nal
dePr
otec
ción
Fito
sani
taria
ElP
erua
no
.N
uevo
text
ore
visa
doap
roba
dopo
rla
Con
fere
ncia
dela
FAO
ensu
Sesi
ónN
o.29
Nov
iem
bre
1997
.A
rtíc
ulos
VI
yV
II.
Con
sulta
ren
.R
atif
icad
opo
rel
Perú
med
iant
eD
ecre
toSu
prem
oN
o.06
3-99
-RE
;pub
licad
oen
elD
iari
oO
fici
al.
http
://w
ww
.ippc
.int/
IPP
/Es/
pdfs
/spi
ppc.
Por
últim
o,la
deci
sión
podr
áad
apta
rse
con
cará
cter
tem
pora
l,y
ser
obje
tode
reev
alua
ción
enat
enci
óna
los
avan
ces
cien
tífic
osqu
eva
yan
teni
endo
luga
ren
lam
ater
ia.
Dic
has
med
idas
podr
ánfi
jars
epr
ovis
iona
lmen
tem
ient
ras
lada
tao
info
rmac
ión
cien
tífic
are
leva
nte
perm
anez
cain
com
plet
a,im
prec
isa
ose
ain
conc
lusa
om
ient
rasq
uela
impo
sici
ónde
unde
term
inad
ori
esgo
seco
nsid
ere
muy
pelig
rosa
para
laso
cied
ad.
Ala
prov
isio
nalid
adde
las
med
idas
adop
tada
sen
ejec
ució
nde
lPri
ncip
ioP
reca
utor
iose
refi
ere
elar
tícul
o12
delP
CB
.Aes
tose
fect
os,e
lmen
cion
ado
artíc
ulo
esta
blec
equ
ela
part
eim
port
ador
apo
drá
encu
alqu
ier
mom
ento
,so
bre
laba
sede
nuev
ain
form
ació
nci
entíf
ica,
revi
sar
ym
odif
icar
lade
cisi
ónso
bre
unm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
oin
tenc
iona
l.D
eig
ual
form
a,el
expo
rtad
orpo
drá
solic
itar
alim
port
ador
lare
visi
ónde
lade
cisi
ónqu
ese
hubi
ese
adop
tado
cuan
doco
nsid
ere
que
seha
prod
ucid
oun
cam
bio
enla
scir
cuns
tanc
iasq
uepu
ede
infl
uire
nel
resu
ltado
dela
eval
uaci
ónde
lri
esgo
enqu
ese
basó
lade
cisi
óno
cuan
dose
disp
onga
denu
eva
info
rmac
ión
cien
tífic
a.
39
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
38
med
idas
adop
tada
spo
rest
epa
ísse
impu
sier
onsi
nsu
fici
ente
evid
enci
aci
entíf
ica
yno
fund
amen
tada
sen
unan
ális
isde
laev
alua
ción
delr
iesg
o.A
sim
ism
o,el
men
cion
ado
Org
anis
mo
dete
rmin
óqu
e,pa
raqu
ela
prov
isió
npr
ecau
tori
apu
eda
ser
aplic
ada,
esne
cesa
rio
que
conc
urra
ncu
atro
cond
icio
nes
nece
sari
amen
te,y
que
lafa
ltade
algu
nade
ella
sim
plic
aría
elqu
elo
spa
íses
nopu
edan
adop
tar
med
idas
prec
auto
rias
ampa
ránd
ose
enel
artíc
ulo
5.7
del
SPS.
Las
cuat
roco
ndic
ione
sre
feri
das
son
las
sigu
ient
es:
a)la
sm
edid
asse
adop
tara
nen
rela
ción
con
una
situ
ació
nen
laqu
e“e
lco
noci
mie
nto
cien
tífic
ore
leva
nte
sea
insu
fici
ente
”.b)
las
med
idas
sead
opta
ran
“sob
rela
base
dela
info
rmac
ión
cien
tífic
adi
spon
ible
”c)
elpa
ísm
iem
bro
que
adop
tela
med
ida
tiene
laob
ligac
ión
dein
vest
igar
o“b
usca
relo
bten
erla
info
rmac
ión
adic
iona
lnec
esar
iapa
rala
real
izac
ión
deun
anál
isis
delr
iesg
om
asob
jetiv
o”.
d)el
país
mie
mbr
ote
ndrá
que
“rev
isar
las
med
idas
sani
tari
aso
fito
sani
tari
asen
unpe
riod
ode
tiem
pora
zona
ble”
.
En
rela
ción
con
lapr
egun
tade
qué
seen
tiend
epo
r“un
peri
odo
detie
mpo
razo
nabl
e”,
else
ñala
que
sede
fini
ráat
endi
endo
acr
iteri
osde
caso
porc
aso,
yqu
ede
pend
erá
deci
rcun
stan
cias
espe
cífi
cas,
entr
ela
squ
ese
incl
uirá
ladi
ficu
ltad
enob
tene
rin
form
ació
nad
icio
naln
eces
aria
para
lare
visi
óny
las
cara
cter
ístic
asde
las
med
idas
sani
tari
asy
fito
sani
tari
asad
opta
das.
En
elca
soen
disp
uta
men
cion
ado,
eles
timó
que
Japó
nut
ilizó
inde
bida
men
telo
scr
iteri
ospr
ecau
tori
os,
yqu
elo
sm
ism
osse
aplic
aron
enci
rcun
stan
cias
node
ince
rtid
umbr
eci
entíf
ica
com
ose
aleg
aba
por
Japó
n,si
node
insu
fici
enci
ade
cono
cim
ient
oci
entíf
ico,
yqu
eer
aun
aob
ligac
ión
deJa
pón
elap
orta
rdi
chas
evid
enci
asci
entíf
icas
.Se
man
ifes
tóqu
ela
aplic
ació
nde
lar
tícul
o5.
7se
dese
ncad
enó
De
esta
form
a,el
men
cion
ado
Org
anis
mo
estim
óqu
ela
sm
edid
assa
nita
rias
yfi
tosa
nita
rias
debe
nba
sars
een
laev
alua
ción
del
ries
go,
que
sea
apro
piad
aa
las
circ
unst
anci
asy
que
debe
esta
rfoc
aliz
ada
defo
rma
espe
cifi
caen
elan
ális
isde
lrie
sgo
que
enco
ncre
tose
aleg
a-i.
e.Ja
pón
real
izó
una
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
gené
rica
yno
una
rest
ring
ida
ala
intr
oduc
ción
dela
pest
eco
ncre
taen
man
zana
s-.S
ede
cret
aig
ualm
ente
,qu
ela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
nopu
ede
lleva
rse
aef
ecto
para
just
ific
arde
cisi
ones
,par
afu
ndam
enta
rvis
ione
spre
conc
ebid
asy
deci
sion
espo
lític
asya
adop
tada
s.
Ello
tiene
vari
asre
perc
usio
nes
fund
amen
tale
sen
rela
ción
con
laco
mpa
tibili
dad
enla
aplic
ació
nde
lPri
ncip
ioP
reca
utor
ioen
losd
istin
tosy
conc
urre
ntes
ámbi
tosd
elP
CB
yde
lSP
S.E
npr
imer
luga
r,el
artíc
ulo
5.7
SPS
nore
quie
rede
laex
iste
ncia
deun
daño
grav
eo
irre
vers
ible
,lo
que
esco
here
nte
con
eles
píri
tude
lTra
tado
envi
rtud
delc
ual
cada
Est
ado
pued
efi
jard
iscr
ecio
nalm
ente
elni
veld
epr
otec
ción
que
estim
eop
ortu
no,
pero
siem
pre
que
este
obje
tivam
ente
just
ific
ado.
En
este
sent
ido
sem
anif
estó
tam
bién
elen
elca
sode
las
horm
onas
enga
nado
vacu
no-
Org
anism
odeA
pela
ción
Org
anism
ode
Ape
lació
n
“not
byth
eex
isten
ceof
scien
tific
unce
rtai
nty,
but
rath
erby
the
insu
ffice
ncy
ofsc
ientif
icev
iden
ce”.
expo
stfa
cto Org
anism
ode
Ape
lació
nB
eef
Hor
mon
es
Med
idas
Sani
taria
sy
Fito
sani
taria
s Dir
ectr
icesd
ela
Com
isión
Inter
ina
deM
edid
asF
itosa
nita
rias
dela
FAO
“Los
caso
sen
que
elco
nocim
iento
cient
ífico
relev
ante
sea
insu
ficien
te,un
Esta
doM
iembr
opo
drá
adop
tarp
rovi
siona
lmen
tem
edid
assa
nita
riasy
fitos
anita
riass
obre
laba
sede
lain
form
ació
ncie
ntífi
cadi
spon
ible,
inclu
ida
aque
llapr
oced
ente
dela
sor
gani
zacio
nes
inter
nacio
nales
relev
antes
así
com
om
edid
assa
nita
rias
ofit
osan
itaria
squ
eha
yan
sido
adop
tada
spo
rot
ros
paíse
sm
iembr
os.E
nta
lescir
cuns
tanc
ias,
los
Miem
bros
debe
rán
busc
arel
obten
erla
info
rmac
ión
adici
onal
nece
saria
para
lare
aliz
ació
nde
unan
álisi
sdel
riesg
om
asob
jetiv
oy
revi
sarl
asm
edid
assa
nita
riaso
fitos
anita
riase
nun
perio
dode
tiem
pora
zona
ble”
.
Org
anism
odeA
pela
ción
App
leca
se”
Org
anism
ode
Ape
lació
n
dela
OM
C-S
PS-
,que
inst
aa
laC
onve
nció
nde
laFA
Oa
decr
etar
requ
isito
sint
erna
cion
ales
para
que
lasm
edid
asse
anar
mon
izad
asy
nose
utili
cen
com
oba
rrer
asin
just
ific
adas
alco
mer
cio.
De
ahí
que,
com
ose
ham
enci
onad
oen
elap
arta
do3.
3.1.
sobr
ela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
delp
rese
nte
estu
dio,
enab
rild
el20
04,a
trav
ésde
las
seha
yan
inte
ntad
ofi
jar
está
ndar
espa
rala
arm
oniz
ació
nde
los
mét
odos
utili
zado
spo
rlo
spa
íses
enel
anál
isis
deri
esgo
para
evita
rel
daño
que
los
OV
Ms
pued
anca
usar
ala
sani
dad
vege
tal,
defo
rma
que
ésto
sno
impl
ique
nun
aba
rrer
aal
com
erci
o.
En
elám
bito
dela
OM
C,d
entr
ode
lcon
text
ode
lmen
cion
ado
SPS,
sere
cono
ceel
dere
cho
legí
timo
delo
sgo
bier
nos
aad
opta
rm
edid
assa
nita
rias
ofi
tosa
nita
rias
nece
sari
aspa
rala
prot
ecci
ónde
las
plan
tas,
anim
ales
yla
salu
dhu
man
a,in
clui
dos
los
ries
gos
resu
ltant
esde
OV
Ms.
En
elej
erci
cio
dedi
cho
dere
cho,
elSP
Ses
tabl
ece
que
toda
sla
sm
edid
assa
nita
rias
yfi
tosa
nita
rias
que
sefi
jen
enel
ámbi
tona
cion
alen
rela
ción
con
lase
guri
dad
enpl
anta
s,an
imal
es,y
lasa
lud
hum
ana
debe
rán
tene
run
aju
stif
icac
ión
cien
tífic
ay
esta
rba
sada
sen
está
ndar
esin
tern
acio
nale
s,co
nel
fin
deev
itarr
estr
icci
ones
inac
epta
bles
alco
mer
cio.
ElS
PS
regu
la,e
nsu
artíc
ulo
5.7,
elP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
-que
debe
seri
nter
pret
ado
enco
ncor
danc
iaco
nel
artíc
ulo
2.2
del
mis
mo
Acu
erdo
-y
dete
rmin
aqu
elo
spa
íses
mie
mbr
osqu
ead
opte
nm
edid
assa
nita
rias
ofi
tosa
nita
rias
-qu
eim
pliq
uen
rest
ricc
ione
sa
las
expo
rtac
ione
spr
oced
ente
sde
terc
eros
país
es-,
seas
egur
arán
que
tale
smed
idas
esté
nba
sada
sen
cono
cim
ient
osci
entíf
icos
,las
cual
esno
sem
ante
ndrá
nsi
nsu
fici
ente
prue
baci
entíf
ica.
De
esta
form
a,el
artíc
ulo
5.7
prev
équ
e:
Es
muy
inte
resa
nte
lain
terp
reta
ción
que
dees
tepr
inci
pio
seha
real
izad
ore
cien
tem
ente
pore
lde
laO
MC
enel
llam
ado
“en
una
disp
uta
entr
elo
sEst
ados
Uni
dosy
Japó
nso
bre
cier
tasr
estr
icci
ones
decu
aren
tena
impu
esta
spo
rJa
pón
basá
ndos
een
laap
licac
ión
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioan
tes
desc
rito
yen
cons
ider
acio
nesd
esa
nida
dve
geta
l.
El
dela
OM
Cfa
llóen
cont
rade
Japó
npo
ren
tend
erqu
ela
s
43
44
45
43 44 45
Con
sulta
ren
Japa
n-M
easu
resA
ffec
ting
the
Impo
rtat
ion
ofA
pple
s,W
T/D
S245
/AB
/RM
cGiv
ern,
Bre
ndan
(200
4)“N
oC
hang
eof
Hea
rton
the
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
:The
WT
O´A
pple
sDis
pute
”..I
CT
SD.Y
ear8
.No.
2.Fe
brua
ry20
04.
http
://w
ww
.wto
.org
/spa
nish
/doc
s_s/
docs
_s.h
tm
Brid
ges
41
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
40
las
dife
renc
ias
que
lleva
na
dedu
cir
que
elP
CB
com
plem
enta
las
regu
laci
ones
cont
enid
asen
else
gund
o:
elSP
Sno
defi
neex
acta
men
tequ
eim
plic
ala
eval
uaci
ónde
lrie
sgo,
mie
ntra
squ
eel
PC
Blo
esta
blec
eco
nde
talle
ensu
Ane
xoII
;·
elSP
Sno
habl
ade
man
ejo
deri
esgo
sino
solo
deev
alua
ción
deri
esgo
.ElP
CB
inst
ituye
que
ambo
sej
erci
cios
son
nece
sari
osy
entie
nde
que,
mie
ntra
sel
segu
ndo
sere
fier
ea
laob
tenc
ión
deda
ta,
elpr
imer
ose
refi
ere
ala
cons
truc
ción
deun
régi
men
regu
lato
rio
enat
enci
óna
dich
ada
ta-a
rtíc
ulos
15y
16-;
·el
PC
Bpe
rmit
ea
las
part
esto
mar
encu
enta
cons
ider
acio
nes
soci
oeco
nóm
icas
enla
tom
ade
deci
sion
es,
mie
ntra
squ
eel
SPS
guar
dasi
lenc
ioen
lam
ater
ia;
·el
PC
Bes
espe
cífi
coen
rela
ción
con
elpr
oces
ode
revi
sión
dede
cisi
ones
ante
laap
aric
ión
denu
evas
evid
enci
as-a
rtíc
ulo
12-.
ElS
PS
esam
bigu
oa
laho
rade
dete
rmin
arqu
ém
edid
asde
ben
adop
tars
ean
tesi
tuac
ione
sde
ince
rtid
umbr
e,y
·el
PC
Bha
cere
caer
laca
rga
dela
prue
baen
lapa
rte
expo
rtad
ora,
mie
ntra
sque
elSP
Sno
conc
reta
nada
alre
spec
to.
El
prob
lem
aes
:¿e
nqu
ém
edid
ase
aplic
ael
Pri
ncip
ioP
reca
utor
io,
tal
yco
mo
esin
terp
reta
dopo
rel
SPS,
alo
spa
íses
ende
sarr
ollo
,yal
Perú
enpa
rtic
ular
?.D
icho
prin
cipi
o,po
neén
fasi
sen
lare
aliz
ació
nde
eval
uaci
ones
deri
esgo
yen
laev
iden
cia
cien
tífic
a.Si
nem
barg
o,ca
bría
preg
unta
rse
sito
dosl
osm
iem
bros
dela
OM
Ctie
nen
lam
ism
aca
paci
dad
tecn
ológ
ica
yde
eval
uaci
ónci
entíf
ica.
Com
ose
verá
enel
apar
tado
sigu
ient
e,en
elPe
rúel
aseg
urar
que
exis
tasu
fici
ente
capa
cida
dpa
rare
aliz
arla
spe
rtin
ente
sev
alua
cion
esde
lrie
sgo
cons
tituy
eto
doun
reto
enla
actu
alid
ad.S
ines
teac
ceso
ala
tecn
olog
ía,y
sin
cont
arco
nla
capa
cida
dci
entíf
ica
sufi
cien
te,e
sm
uydi
fíci
lqu
eel
Perú
pued
aej
erce
rlos
priv
ilegi
osqu
eel
SPS
prop
orci
ona.
Ant
eel
loha
bría
que
aten
der
apr
inci
pios
com
oel
de“r
espo
nsab
ilida
des
com
unes
pero
dife
renc
iada
s”es
tabl
ecid
oen
elde
rech
oin
tern
acio
nala
mbi
enta
l-P
rinc
ipio
7de
lade
1992
-.E
ste
prin
cipi
o,en
elám
bito
dela
OM
C,s
etr
aduc
iría
enel
prin
cipi
ode
l“tr
ato
espe
cial
ydi
fere
ncia
do”,
pero
este
prin
cipi
ono
hasi
do,h
asta
elm
omen
to,e
fect
ivam
ente
impl
emen
tado
.
Port
odo
ello
,tod
avía
qued
asi
nre
spon
derl
apr
egun
ta:¿
que
ocur
resi
unpa
ís,c
onun
am
ínim
aba
sede
evid
enci
aci
entíf
ica
deci
depr
ohib
irla
impo
rtac
ión
deun
prod
ucto
OV
M,a
lega
ndo
que
está
auto
riza
doa
real
izar
loal
ampa
rode
lart
ícul
o11
delP
CB
rela
tivo
alP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
?.
·
47
Dec
lara
ción
deR
íoso
bree
lMed
ioA
mbi
ente
yel
Des
arro
llo
47B
urgi
el,
Stas
and
Cos
bey,
Aar
on(2
000)
“The
Car
tage
naP
roto
col
anB
iosa
fety
:A
nan
alys
isof
resu
lts”.
.II
SD20
00.
Alb
erta
,C
anad
a.C
onsu
ltar
enII
SDB
riefin
gN
ote
http
://w
ww
.iisd
.ca
Cas
e
soun
dsc
ience
-“th
eob
jectiv
eas
sess
men
tof
the
evid
ence
“eld
añop
oten
ciale
ntér
min
osde
pérd
ida
dela
prod
ucció
nod
even
tase
nel
supu
esto
dequ
eten
galu
garl
aen
trad
a,el
esta
blec
imien
tool
aex
pans
ión
deun
ape
steoe
nfer
med
ad;l
osco
stesd
elco
ntro
lode
laer
radi
cació
nen
elter
ritor
iode
lpaí
sim
port
ador
yel
rela
tivo
coste
eficie
ncia
dela
sap
roxi
mac
ione
sal
terna
tivas
para
ladi
smin
ució
nde
lrie
sgo”46
-en
dond
ese
reaf
irm
ael
dere
cho
delp
aísm
iem
bro
ael
egir
nive
lesd
epr
otec
ción
may
ores
que
los
esta
blec
idos
enlo
ses
tánd
ares
inte
rnac
iona
les
yqu
eel
trat
ado
noim
pone
unes
pecí
fico
nive
lde
ries
goac
epta
ble.
No
obst
ante
,alr
espe
cto,
nose
reco
noce
not
ros
fund
amen
tos
ocr
iteri
osqu
elo
sde
para
laap
licac
ión
decr
iteri
ospr
ecau
tori
oso
dem
edid
assa
nita
rias
ofi
tosa
nita
rias
que
rest
rinj
anel
com
erci
o.
En
segu
ndo
luga
r,se
afir
ma
que
losE
stad
osad
olec
ende
disc
reci
onal
idad
ala
hora
dede
term
inar
las
vías
para
sele
ccio
nar
yev
alua
rla
sev
iden
cias
cien
tífic
as.N
opo
drán
nisi
quie
raal
egar
crite
rios
dean
ális
isco
ste-
bene
fici
o.E
nte
rcer
luga
r,qu
eno
cabe
laap
licac
ión
decr
iteri
osco
mo
elde
“ben
efic
iode
ladu
da”
sino
laev
alua
ción
obje
tiva
delc
onoc
imie
nto
”-.E
ncu
arto
luga
r,qu
edi
cha
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
debe
real
izar
seco
nca
ráct
erpr
evio
ala
adop
ción
decu
alqu
ier
med
ida
prec
auto
ria
deor
den
sani
tari
oo
fito
sani
tari
o,a
cual
quie
rdec
isió
npo
lític
ade
lpa
ísal
resp
ecto
,yno
alco
ntra
rio
com
oju
stif
icac
ión
aun
ade
cisi
ónya
adop
tada
.En
quin
tolu
gar,
que
laca
rga
dela
prue
bano
reca
een
elpa
ísex
port
ador
,sin
oen
elqu
eal
ega
laim
posi
ción
dem
edid
asde
prev
enci
ónde
ldañ
o.
Fin
alm
ente
,el
Acu
erdo
SPS
únic
amen
teto
ma
encu
enta
cons
ider
acio
nes
soci
oeco
nóm
icas
enun
limita
dora
ngo
de“f
acto
res
econ
ómic
osre
leva
ntes
”a
ser
cons
ider
ados
enel
refe
rido
anál
isis
deri
esgo
.Ello
incl
uye
-art
ícul
o5.
3de
lSP
S-.
Seat
iend
e,po
rta
nto,
aco
nsid
erac
ione
sso
cioe
conó
mic
asre
laci
onad
asco
nlo
spe
rjui
cios
que
pote
ncia
lmen
tepu
edan
orig
inar
sere
sulta
ntes
deun
daño
deca
ráct
ersa
nita
rio
ofi
tosa
nita
rio.
En
ning
únm
omen
tose
cons
ider
ancu
estio
nes
rela
tivas
ada
ñosm
edio
ambi
enta
leso
refe
rido
sala
salu
dhu
man
a,co
mo
pued
ense
rlos
refe
rido
sa
cues
tione
sde
acep
tabi
lidad
soci
al,d
eop
inió
npú
blic
aba
sada
sen
fund
amen
tos
deín
dole
cultu
ral
oét
ica.
Es
prec
isam
ente
enes
tepu
nto
dond
em
ayor
esco
nflic
tos
pued
enor
igin
arse
enla
inte
rpre
taci
ónde
este
prin
cipi
oen
los
foro
sde
laO
MC
ydo
nde
may
ores
colis
ione
spue
den
enco
ntra
seen
tre
losd
istin
toss
iste
mas
regu
lato
rios
.
En
mat
eria
dese
guri
dad
osa
nida
dal
imen
tari
a,el
SPS
sere
mite
alo
ses
tánd
ares
,re
com
enda
cion
esy
guía
sre
leva
ntes
adop
tado
sa
nive
lin
tern
acio
nal
enes
taár
ea.
Con
tra
dich
oscr
iteri
os,q
uede
ben
esta
rba
sado
sen
evid
enci
aci
entíf
ica,
seev
alua
rán
las
med
idas
adop
tada
spo
rlo
spa
íses
yse
cont
acta
rási
dich
asm
edid
assu
pone
nre
stri
ccio
nesa
lcom
erci
oin
just
ific
adas
.
Sico
mpa
ram
osel
PC
By
elSP
Sen
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
,var
ias
son
46R
epor
tof
the
Ape
llate
Bod
y,E
urop
ean
Com
mun
ities
-Mea
sure
sco
ncer
ning
mea
tan
dm
eat
prod
ucts
,W
T/D
S26/
AB
/Ry
WT
/DS4
8/A
B/R
(Jan
.16,
1998
).Con
sulta
ren
http
://w
ww
.wto
.org
43
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
42
V.L
AA
PL
ICA
CIÓ
ND
EL
PR
INC
IPIO
PR
EC
AU
TO
RIO
EN
EL
PE
RÚ
:¿C
ON
Qu
ÉC
APA
CID
AD
ES
CO
NT
AM
OS
PAR
AE
VA
LU
AR
,GE
STIO
NA
RY
CO
NT
RO
LA
RE
LR
IESG
O?
La
entr
ada
envi
gor
delP
CB
afec
tará
alco
mer
cio
depr
oduc
tos
tran
sgén
icos
enun
ámbi
tode
resp
onsa
bilid
adqu
eaf
ecta
tant
oa
los
país
esex
port
ador
esco
mo
alo
sim
port
ador
es,q
uede
berá
nim
plem
enta
rsi
stem
asre
gula
tori
os,c
rear
capa
cida
des
enm
ater
iade
bios
egur
idad
yde
eval
uaci
ónde
lrie
sgo,
cont
arco
nex
pert
osqu
eas
esor
ena
las
auto
rida
des
públ
icas
enas
pect
osci
entíf
ico-
técn
icos
y,pa
rale
lam
ente
,cre
arun
apl
ataf
orm
ade
part
icip
ació
ny
dein
form
ació
nal
públ
ico.
Elc
umpl
imie
nto
por
part
ede
lPer
úde
sus
oblig
acio
nes
inte
rnac
iona
les,
nosó
loen
elám
bito
dela
bios
egur
idad
sino
tam
bién
delc
omer
cio
depe
nder
áen
gran
part
ede
ldes
arro
llode
los
aspe
ctos
men
cion
ados
ante
rior
men
te.
En
elPe
rú,s
epu
ede
deci
r,si
nte
mor
aer
rar,
que
noex
iste
enla
actu
alid
adsu
fici
ente
capa
cida
din
stal
ada
para
real
izar
eval
uaci
ones
deri
esgo
.Tod
avía
nose
han
desi
gnad
ode
ntro
delo
sO
SCla
sun
idad
esqu
ese
van
aha
cer
carg
ode
las
com
pete
ncia
sen
mat
eria
debi
oseg
urid
ad.E
lloim
plic
aqu
eno
espo
sibl
epr
oces
arni
ngun
aso
licitu
dpa
raev
alua
roco
mer
cial
izar
OV
Mse
nel
país
.No
exis
tepr
esup
uest
ode
stin
ado
ael
loy
exis
ten
poca
spos
ibili
dade
sde
que
sein
cluy
anpr
evis
ione
spre
supu
esta
rias
para
elañ
opr
óxim
o.T
ampo
cose
pued
ede
cir
que
dich
osór
gano
scu
ente
nco
nsu
fici
ente
pers
onal
técn
ico
capa
cita
dopa
rare
aliz
arla
seva
luac
ione
sdel
ries
go.
Dic
has
debi
lidad
esse
incr
emen
tan
ante
elco
ntin
uoca
mbi
ode
func
iona
rios
públ
icos
,co
nla
cons
igui
ente
difi
culta
dde
crea
r“e
xper
tise”
enla
mat
eria
.T
ampo
cose
veac
ompa
ñada
deun
segu
imie
nto
delo
stem
asen
laes
fera
inte
rnac
iona
lpor
part
ede
las
auto
rida
des
técn
icas
yre
gula
tori
asqu
eso
nla
sco
mpe
tent
esen
suej
ecuc
ión
ani
vel
naci
onal
;que
,por
elco
ntra
rio,
son
desp
laza
das
por
pers
onas
ajen
asa
lapo
ster
ior
aplic
ació
nna
cion
alde
dich
osco
mpr
omis
os.
Ant
ees
tas
care
ncia
s,el
Reg
lam
ento
deja
abie
rta
lapo
sibi
lidad
dequ
ela
sev
alua
cion
esde
lrie
sgo
se“t
erci
aric
en”
yse
lleve
na
cabo
por
labo
rato
rios
oem
pres
asac
redi
tada
spo
rlo
sG
TS.
No
obst
ante
,ello
noex
ime
dela
oblig
ació
nde
los
GT
Sde
revi
sar
yre
aliz
arun
cont
rol
efec
tivo
dela
sev
alua
cion
esde
ries
gore
aliz
adas
por
dich
asem
pres
as.
Así
,no
sen
cont
ram
osco
nun
proc
edim
ient
oen
elqu
elo
sso
licita
ntes
deau
tori
zaci
ones
para
ensa
yos
deca
mpo
opa
ralib
erac
ione
sco
mer
cial
es,p
rese
ntan
sus
dato
sy
ensa
yos
ala
auto
rida
dre
gula
tori
a,qu
ien
los
debe
ría
exam
inar
yve
rifi
car
suco
nsis
tenc
iay
sust
ento
cien
tífic
o,y,
enba
sea
suan
ális
is,l
osap
rueb
ay
rech
aza.
La
info
rmac
ión
serí
aap
orta
dapo
rla
sem
pres
asy
los
GT
Sde
berí
ante
ner
laca
paci
dad
ylo
sla
bora
tori
ospú
blic
osad
ecua
dos
para
pode
rco
ntra
star
lain
form
ació
nap
orta
da.
Es
posi
ble,
sin
emba
rgo,
que
las
auto
rida
des
nose
encu
entr
enen
cond
icio
nes
deha
cerl
o,e
incl
uso
que
dich
osla
bora
tori
oses
tata
les
noex
ista
n.C
onel
lo,s
ede
jael
cum
plim
ient
ole
gala
lavo
lunt
arie
dad
dela
sem
pres
asin
tere
sada
s.Id
éntic
asca
renc
ias
seob
serv
anen
rela
ción
con
laca
paci
dad
delo
sO
SCpa
rare
aliz
arel
cont
rold
elm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
ode
OV
Ms.
En
laac
tual
idad
,no
exis
teun4
5G
EN
TIC
AM
EN
TE
MO
DIF
ICA
DO
ÉIS
AB
EL
LA
PEA
Ñ44
cont
role
nel
punt
ode
ingr
eso
porp
arte
delo
sórg
anos
sect
oria
lesc
orre
spon
dien
tesa
salu
dy
pesq
uerí
a.E
nel
prim
erca
so,c
uand
oun
prod
ucto
tran
sfor
mad
o,co
nca
ráct
erge
nera
l,en
tra
enel
país
,elc
ontr
olsa
nita
rio
que
sere
aliz
ade
lmis
mo
por
part
ede
DIG
ESA
esm
eram
ente
docu
men
tari
o.
Una
vez
com
prob
ado
que
reún
eto
dala
docu
men
taci
ón-e
ntre
laqu
ese
incl
uye
unen
sayo
enla
bora
tori
osac
redi
tado
s-,
elpr
oduc
toen
tra
enel
país
.Nun
case
hace
nco
ntro
les
enlo
squ
ese
extr
aiga
nm
uest
rasa
sera
naliz
adas
enla
bora
tori
os.D
ela
mis
ma
man
era
suce
deco
nlo
srec
urso
shi
drob
ioló
gico
spa
raac
uicu
ltura
,cuy
aen
trad
aes
perm
itida
siem
pre
que
teng
anun
luga
ryun
cont
rato
deco
nces
ión
para
suex
plot
ació
n,si
nni
ngún
cont
rold
eot
rotip
o.E
nes
teca
so,e
lcon
trol
seha
cepo
rdel
egac
ión
atr
avés
dela
saut
orid
ades
dead
uana
s.
En
elca
sode
sem
illas
,an
imal
esvi
vos
om
ater
ial
prop
agat
ivo
enel
ámbi
toag
rope
cuar
io,
alim
ento
spa
raan
imal
esy
prod
ucto
sde
prim
era
tran
sfor
mac
ión,
SEN
ASA
síes
tarí
alle
vand
oun
cont
rolf
itosa
nita
rio
yzo
osan
itari
oen
los
dist
into
spu
ntos
deen
trad
aal
país
-28
punt
osde
cont
role
nco
ordi
naci
ónco
nad
uana
s-.
El
Min
iste
rio
deA
gric
ultu
raen
carg
ado
delle
var
aca
boel
cont
rold
ein
ocui
dad
delo
sm
ism
os,s
inem
barg
o,no
loes
tarí
alle
vand
oa
efec
to.D
icha
inca
paci
dad
sere
plic
aa
laho
rade
real
izar
una
gest
ión
delo
sri
esgo
s,es
deci
r,un
segu
imie
nto
yfi
scal
izac
ión
dela
sact
ivid
ades
.
Sias
íes
com
oes
tála
situ
ació
nco
nca
ráct
erge
nera
l,es
difí
cild
eas
umir
que
pued
aex
istir
una
capa
cida
dpo
rpar
tede
las
auto
rida
des
para
anal
izar
yco
ntro
larq
uelo
que
está
ingr
esan
doal
país
esO
VM
sen
elco
rto
ym
edia
nopl
azo.
Esp
ecia
lmen
tepr
eocu
pant
ees
elsu
pues
tode
lafa
ltade
capa
cida
des
afu
turo
enre
laci
ónco
nlo
sre
curs
oshi
drob
ioló
gico
spo
rsu
spo
tenc
iale
sri
esgo
sen
lain
trod
ucci
ónal
med
ioam
bien
te.
De
igua
lm
aner
a,ta
mpo
coex
iste
laca
paci
dad
por
elm
omen
topa
raga
rant
izar
unsi
stem
ade
segr
egac
ión
yde
traz
abili
dad
que
resp
onda
ala
sex
igen
cias
dedo
cum
enta
ción
yde
etiq
ueta
dopa
rala
expo
rtac
ión
deO
VM
s.E
llopu
ede
llega
rase
rpr
eocu
pant
ean
tela
impo
sibi
lidad
decu
mpl
irco
nla
nuev
ano
rmat
iva
dela
Uni
ónE
urop
easo
bre
traz
abili
dad
yet
ique
tado
,que
sede
scri
beco
nm
ayor
prof
undi
dad
mas
adel
ante
.
Men
ción
apar
tem
erec
eel
anál
isis
dela
capa
cida
dpa
rala
gest
ión
delo
sri
esgo
s.E
lP
CB
esta
blec
equ
eca
dapa
ísde
bead
min
istr
ary
cont
rola
rlo
sri
esgo
squ
epu
edan
48
49
50
insit
u,
iden
tific
arse
med
iant
eun
aev
alua
ción
delr
iesg
o.L
osel
emen
tosf
unda
men
tale
sde
una
gest
ión
deri
esgo
sefi
caz
incl
uirí
ansi
stem
asde
vigi
lanc
ia,p
rogr
amas
dein
vest
igac
ión,
capa
cita
ción
técn
ica
yun
am
ejor
coor
dina
ción
inte
rna
entr
elo
sor
gani
smos
ylo
sse
rvic
iosg
uber
nam
enta
les.
ElR
egla
men
tode
cret
aqu
eel
solic
itant
epr
opon
ela
smed
idas
aad
opta
rse
enla
gest
ión
delo
sri
esgo
syqu
ela
sm
ism
asde
berá
nse
rev
alua
das
yap
roba
das
por
losO
SC-a
rtíc
ulo
43-.
Asi
mis
mo,
prev
éla
real
izac
ión
desu
perv
isio
nes
peri
ódic
asde
lde
sarr
ollo
dela
activ
idad
solic
itada
yde
los
luga
res
ein
stal
acio
nes
endo
nde
ésta
selle
vará
aca
boy
elcu
mpl
imie
nto
pore
lsol
icita
nte
deN
orm
asIn
tern
asde
Segu
rida
dde
laB
iote
cnol
ogía
,de
acue
rdo
ala
activ
idad
que
real
icen
yqu
eto
mar
ánco
mo
refe
renc
ialo
sest
ánda
resi
nter
naci
onal
esal
resp
ecto
.
Porú
ltim
o,se
reco
noce
laco
mpe
tenc
iade
losO
SCde
decr
etar
plan
esde
emer
genc
iay
dede
clar
aral
país
oa
lazo
naaf
ecta
daen
esta
dode
emer
genc
iabi
ológ
ica.
En
rela
ción
con
lafa
sede
mon
itore
oo
dege
stió
nde
los
ries
gos,
com
ove
mos
,la
norm
ativ
ape
ruan
aún
icam
ente
reco
gela
sco
mpe
tenc
ias
delo
sO
MC
sy
noes
tabl
ece
ning
una
resp
onsa
bilid
adpa
rael
solic
itant
ede
laac
tivid
adco
nO
VM
s.E
nes
tese
ntid
o,se
omite
laob
ligac
ión
dels
olic
itant
ede
ejer
cer
todo
tipo
deac
cion
esqu
elle
ven
ala
min
imiz
ació
nde
lri
esgo
,de
info
rmar
ala
sau
tori
dade
sso
bre
elde
sarr
ollo
dela
activ
idad
med
iant
ere
port
espe
riód
icos
yde
com
unic
ara
las
auto
rida
des
cual
quie
rev
ento
oac
cide
nte
pern
icio
soqu
ese
prod
uzca
.
48 49 50
Dic
hoco
ntro
lse
real
iza
deco
nfor
mid
adco
nlo
esta
blec
ido
enel
Dec
reto
Supr
emo
No.
007-
98-S
A,p
orel
que
seap
rueb
ael
publ
icad
oen
elD
iari
oO
fici
alel
25de
setie
mbr
ede
1998
.L
asso
licitu
des
deen
trad
ade
OV
Ms
enes
teám
bito
,que
fuer
onpr
esen
tada
sa
SEN
ASA
con
post
erio
rida
dal
28de
octu
bre
del2
002
seen
cont
rarí
anen
susp
enso
.E
nla
actu
alid
ad,s
ecr
eequ
ees
tarí
anen
tran
doal
país
sin
cont
rolO
VM
sco
mo
elm
aíz,
soya
,tom
ate
yse
mill
asde
hort
aliz
as,e
ntre
otro
s.Fe
rnan
dez-
Nor
thco
te(2
004)
(GF
L/2
716-
02-4
577)
.
Reg
lam
ento
sobr
evig
ilanc
iayc
ontr
olsa
nita
riode
alim
ento
sybe
bida
s;E
lPer
uano
Prog
reso
sre
aliz
ados
enel
MN
B-P
ER
U.P
roye
ctoC
ON
AM
/UN
EP-
GE
F
47
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
46
VI.
DE
SDE
LA
PE
RSP
EC
TIV
AD
EL
CO
NSU
MID
OR
6.1.
Con
sid
erac
ion
esp
revi
as
6.1.
1.C
amb
iod
ete
nd
enci
asen
laca
den
aal
imen
tari
a
ElF
ood
and
Eth
icsC
ounc
ilel
abor
óun
am
atri
zco
nel
fin
detr
abaj
arlo
stem
ascl
ave
ala
hora
deen
tend
ercó
mo
los
dist
into
sac
tore
sde
laca
dena
alim
enta
ria
adop
tan
sus
deci
sion
esen
rela
ción
con
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
.C
ones
tefi
n,pa
rtía
por
enum
erar
tres
prin
cipi
osfu
ndam
enta
lesq
uepu
eden
regi
rla
adop
ción
dede
cisi
ones
:el
prin
cipi
ode
bien
esta
r-s
alud
,pr
ospe
rida
d-,
elpr
inci
pio
deau
tono
mía
-libe
rtad
deel
ecci
ón-y
elpr
inci
pio
deju
stic
ia-e
quid
ad-.
Ello
perm
itía
pone
ren
evid
enci
aqu
eca
daun
ode
los
acto
res
dela
cade
naal
imen
tari
aad
opta
ría
deci
sion
esen
aplic
ació
nde
dich
ospr
inci
pios
aten
dien
doa
razo
nese
inte
rese
scom
plet
amen
tedi
stin
tos.
Así
,par
alo
sac
tore
sin
volu
crad
osen
lain
dust
ria
alim
enta
ria,
elpr
inci
pio
debi
enes
tar
aten
derí
aa
lane
cesi
dad
deco
nseg
uir
bene
fici
os,a
síco
mo
aco
ndic
ione
sde
trab
ajo
satis
fact
oria
s;la
auto
nom
íase
refl
ejar
íaen
una
liber
tad
dem
anio
brar
ode
actu
arap
ropi
ada
yla
just
icia
sere
flej
aría
enla
exis
tenc
iade
leye
sy
prac
ticas
deco
mer
cio
equi
tativ
as.
Des
deel
punt
ode
vist
ade
lci
udad
ano
com
úno
del
cons
umid
or,
elbi
enes
tar
sere
flej
aría
enla
segu
rida
do
sani
dad
alim
enta
ria
yca
lidad
devi
da;
laau
tono
mía
sere
flej
aría
enla
capa
cida
dde
moc
rátic
ade
elec
ción
yla
just
icia
oeq
uida
den
ladi
spon
ibili
dad
deal
imen
tode
form
aec
onóm
icam
ente
aseq
uibl
e.
Ala
cons
ider
ació
nde
esta
sdi
fere
ntes
pers
pect
ivas
ysu
inci
denc
iaen
las
polít
icas
públ
icas
atie
nde
elde
sarr
ollo
delp
rese
nte
capí
tulo
.
Los
tom
ador
esde
deci
sion
eses
tán
acos
tum
brad
osa
enfo
car
elte
ma
alim
enta
rio
enlo
spa
íses
ende
sarr
ollo
desd
ela
óptic
ade
lase
guri
dad
alim
enta
ria
ylo
spr
oble
mas
dede
snut
rici
ónde
susp
obla
cion
es.D
icha
spre
ocup
acio
ness
igue
nsi
endo
válid
as,p
ero
alm
ism
otie
mpo
ypa
rale
lam
ente
está
nem
peza
ndo
aco
exis
tirco
not
rotip
ode
fact
ores
prop
ios
delc
reci
mie
nto
delo
snú
cleo
sur
bano
s,de
lam
igra
ción
dela
spo
blac
ione
sru
rale
sa
las
gran
des
ciud
ades
,de
las
que
elPe
rúno
esen
abso
luto
ajen
o.D
icha
circ
unst
anci
aha
lleva
do,p
orej
empl
o,a
que
enlo
spaí
sese
nde
sarr
ollo
exis
tan
cam
bios
enla
nutr
ició
nde
las
pobl
acio
nes
ya
que
coex
ista
npr
oble
mas
dem
alnu
tric
ión,
con
51
52
51Fo
odE
thic
sC
ounc
il(2
003)
pp.6
Con
sulta
ren
Eng
inee
ringN
utrit
ion.
GM
crop
sfor
globa
ljus
tice?
.w
ww
.food
ethi
csco
unci
l.org
52E
nla
actu
alid
adse
está
vivi
endo
unac
eler
ado
proc
eso
deur
bani
zaci
ónen
elPe
rú,q
uede
term
ina
que
lam
ayor
part
ede
lapo
blac
ión
viva
enzo
nasu
rban
asap
roxi
mad
amen
teun
72%
-.S
ees
tima
que
dich
aci
fra
alca
nce
un82
%en
elañ
o20
15.
,Ane
xoB
.La
men
cion
ada
estr
ateg
iaha
sido
apro
bada
por
Dec
reto
Supr
emo
No.
066-
2004
-PC
M;
publ
icad
aen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
8de
setie
mbr
ede
l200
4.
Estr
ateg
iaN
acio
nald
eSe
gurid
adA
limen
taria
2004
-201
5E
lPe
ruan
o
49
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
48
otro
spro
pios
dela
evol
ució
nal
imen
tari
ade
losp
aíse
sdes
arro
llado
s,co
mo
pued
ense
rlo
spr
oble
mas
deob
esid
ad.E
lcam
bio
enla
ste
nden
cias
dela
polít
ica
alim
enta
ria
delo
spaí
ses,
enla
sque
tam
bién
seve
nin
mer
sosl
ospa
íses
ende
sarr
ollo
,se
ven
refl
ejad
asen
elcu
adro
adju
nto
yso
nin
disp
ensa
bles
para
pode
ren
tend
erel
nuev
oro
lde
los
cons
umid
ores
.
53
Est
osca
mbi
osen
elsi
stem
aal
imen
tari
o,da
nor
igen
adi
stin
tas
pres
ione
sen
las
dist
inta
sfa
ses
dela
cade
naal
imen
tari
aco
mo
pued
ense
rla
sej
erci
das
sobr
elo
sca
mpe
sino
sde
subs
iste
ncia
ype
queñ
osag
ricu
ltore
s,so
bre
los
cons
umid
ores
yso
bre
lacu
ltura
alim
enta
ria
soci
al.A
sim
ism
o,tie
nden
aev
oluc
iona
rhac
iaun
aco
ncen
trac
ión
depo
der
alo
larg
ode
laca
dena
alim
enta
ria
enm
anos
degr
ande
sco
mpa
ñías
,m
ultin
acio
nale
sy
gran
des
cade
nas
desu
perm
erca
dos
enla
sfa
ses
depr
oduc
ción
,m
anuf
actu
ra,d
istr
ibuc
ión
ym
arke
ting.
Los
cam
bios
enel
sist
ema
alim
enta
rio
impl
ican
,por
tant
o,qu
enu
evos
acto
res
han
entr
ado
aju
gar
unpa
pelp
rim
ordi
alen
lam
ism
a.L
oan
teri
orno
sign
ific
aqu
ees
tepo
der
dede
cisi
ónse
conc
entr
een
los
agri
culto
res,
que
enla
actu
alid
adse
podr
ían
cons
ider
arco
mo
los
que
men
orca
paci
dad
dede
cisi
óntie
nen
enel
sist
ema
alim
enta
rio,
sino
que,
mas
bien
,se
hade
posi
tado
entr
eot
ros
acto
res
dent
rode
lsi
stem
a,co
mo
pued
ense
rlo
sub
icad
osen
elce
ntro
dela
inve
stig
ació
nal
imen
tari
a,p
roce
sado
res
deal
imen
tos,
man
ufac
tura
dore
s,di
stri
bui
dore
s,ag
enci
asgu
bern
amen
tale
sein
term
edia
rios
.E
nes
tese
ntid
o,ya
nose
pued
eco
nceb
irla
cade
na
Pol
ític
aA
limen
tari
aA
nti
gua
Pol
ític
aA
limen
tari
aN
uev
a
Pob
laci
ónP
rinc
ipal
men
teru
ral
Pri
ncip
alm
ente
urba
na
Pri
ncip
alm
ente
enot
ros
ámbi
tos
dist
into
sa
laag
ricu
ltura
Pri
ncip
alm
ente
enla
agri
cultu
raT
rab
ajo
Ru
ral
Pri
ncip
alm
ente
enm
anuf
actu
ras
ydi
stri
buci
ónP
rinc
ipal
men
teen
lafa
sede
pro
du
cció
nal
imen
tari
ay
mer
cado
prim
ario
Em
ple
oen
else
ctor
alim
enta
rio
Com
pañí
asal
imen
tari
asC
omer
cian
tes
dese
mill
asA
ctor
esen
elm
erca
do
alim
enta
rio
De
larg
oal
canc
ey
dist
ribu
ción
De
cort
oal
canc
eC
aden
asd
istr
ibu
idor
as
Pre
para
dos
fuer
ade
lhog
ar;
alim
ento
spr
ecoc
inad
osC
ocin
ados
enel
hoga
rP
rep
arac
ión
de
alim
ento
sh
abit
ual
Alim
ento
spr
oces
ados
;alim
ento
sco
nm
arca
;may
ores
prod
ucto
san
imal
esen
ladi
eta
Alim
ento
sy
gran
osbá
sico
ssi
nm
arca
ses
pecí
fica
sP
rod
uct
osco
mu
nes
Alto
Baj
oE
mp
aqu
etad
o
Supe
rmer
cado
sM
erca
dos,
pequ
eñas
tiend
asde
alim
ento
sV
enta
de
pro
du
ctos
alim
enta
rios
Res
iduo
sde
pest
icid
asen
los
alim
ento
s;A
dulte
raci
ón;B
io-
sani
dad
enal
imen
tos
proc
esad
os(s
alm
onel
a,lis
teri
osis
)
Into
xica
ción
por
pest
icid
asen
los
trab
ajad
ores
delc
ampo
;To
xina
sas
ocia
das
con
alm
acen
amie
nto
defi
cien
te
Tem
ad
esa
nid
adal
imen
tari
a
Enf
erm
edad
esdi
etar
ias
crón
icas
(obe
sida
d,en
ferm
edad
esde
lco
razó
n,di
abet
es)
Des
nutr
ició
nP
rob
lem
asnu
tric
ion
ales
Gra
sas;
azúc
ar;s
alC
alor
ías,
mic
ronu
trie
ntes
Tem
asd
enu
tric
ión
Pobr
esen
las
área
sur
bana
sy
rura
les
Cam
pesi
nos
Inse
guri
dad
alim
enta
ria
Pre
cios
inte
rnac
iona
les
yot
ros
prob
lem
asde
com
erci
oIn
clem
enci
asre
laci
onad
asco
nca
mbi
osat
mos
féri
cos
yot
ras
vuln
erab
ilida
des
rela
cion
adas
con
lapr
oduc
ción
Ele
men
tos
de
Vu
lner
abili
dad
enla
alim
enta
ción
an
ivel
nac
ion
al
Pre
cios
inte
rnac
iona
les
yot
ros
prob
lem
asde
com
erci
oIn
clem
enci
asre
laci
onad
asco
nca
mbi
osat
mos
féri
cos
yot
ras
vuln
erab
ilida
des
rela
cion
adas
con
lapr
oduc
ción
Ele
men
tos
de
Vu
lner
abili
dad
enla
alim
enta
ción
an
ivel
nac
ion
al
Pro
blem
asde
ingr
esos
que
ocas
iona
npo
brez
aal
imen
tari
aIn
clem
enci
asre
laci
onad
asco
nca
mbi
osat
mos
féri
cos
yot
ras
vuln
erab
ilida
des
rela
cion
adas
con
lapr
oduc
ción
Ele
men
tos
de
Vu
lner
abili
dad
enla
alim
enta
ción
an
ivel
de
hog
ard
omes
tico
Min
istr
osde
com
erci
oe
indu
stri
a,co
nsum
idor
es,
fina
nzas
;gru
pos
activ
ista
sen
alim
enta
ción
;ON
Gs
Min
istr
osde
agri
cultu
ra,
asis
tenc
iaso
cial
,sal
udF
oros
de
pol
ític
aal
imen
tari
a
Com
petit
ivid
ady
búsq
ueda
dega
nanc
ias
enla
cade
nade
valo
r,es
truc
tura
indu
stri
alen
else
ctor
dedi
stri
buci
ón;m
erca
dos
futu
ros,
man
ejo
dere
sidu
os,
publ
icid
ad,e
duca
ción
ensa
lud,
sani
dad
alim
enta
ria
Tec
nolo
gía
agrí
cola
,ref
orm
aspa
raes
tata
les,
alim
enta
ción
supl
emen
tari
a
Mat
eria
sen
pol
ític
aal
imen
tari
a
FAO
,UN
IDO
,OM
S,O
MC
54FA
O,W
FP,U
NIC
EF,
OM
S,C
GIA
RIn
stit
uci
ones
Inte
rnac
ion
ales
Fue
nte:
Max
wel
l,San
dSl
ater
,R.(
2003
)“F
ood
Polic
yO
ldan
dN
ew”
en.
Nov
embe
r200
3w
ww
.odi
.org
.uk
Odi
Brie
fing
Pape
r
53E
nel
Perú
,el3
5%de
las
muj
eres
ened
adfé
rtil
tiene
prob
lem
asde
sobr
epes
oy
el9%
deob
esid
ad.I
bíd.
54FA
O:O
rgan
izac
ión
dela
sN
acio
nes
Uni
das
para
laA
gric
ultu
ray
laA
limen
taci
ón;W
FP
:P
rogr
amad
ela
sNac
ione
sUni
dass
obre
Alim
enta
ción
Mun
dial
;UN
ICE
F:A
genc
iade
las
Nac
ione
sU
nida
spa
raga
rant
izar
elcu
mpl
imie
nto
delo
sde
rech
osde
lain
fanc
ia;O
MS:
Org
aniz
ació
nM
undi
alde
laSa
lud;
CG
IAR
:G
rupo
Con
sulti
vopa
rala
Inve
stig
ació
nA
gríc
olaI
nter
naci
onal
;UN
IDO
:Org
aniz
ació
nde
lasN
acio
nesU
nida
spar
aelD
esar
rollo
Indu
stri
al;O
MC
:Org
aniz
ació
nM
undi
alde
lCom
erci
o.
51
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
50
alim
enta
ria
defo
rma
linea
l-p
rodu
cció
n-co
nsum
o-si
noco
mo
elre
sulta
dode
una
inte
racc
ión
dem
últip
lesa
ctor
esec
onóm
icos
ypo
lític
os.
Ello
sere
flej
acl
aram
ente
ani
vel
dela
sau
tori
dade
spú
blic
as,
dond
eha
pasa
dode
trat
arse
deun
prob
lem
am
eram
ente
delo
sm
inis
teri
osde
agri
cultu
ray
salu
da
ser,
adem
ás,
unte
ma
deco
mer
cio,
econ
omía
ym
edio
ambi
ente
,si
endo
obje
tode
las
agen
dase
nla
sneg
ocia
cion
esy
trat
ados
deco
mer
cio
enta
blad
osa
nive
lint
erna
cion
al.
Des
dela
pers
pect
iva
delc
onsu
mid
or,e
llose
trad
uce
enun
aca
dave
zm
asre
mot
ade
scon
exió
nco
nel
orig
ende
prod
ucci
ónde
los
alim
ento
squ
ese
cons
umen
ypu
ede
llega
ra
impl
icar
unm
ayor
dese
quili
brio
enla
info
rmac
ión
que
pose
ea
laho
rade
adop
taru
nade
term
inad
ade
cisi
ónal
imen
tari
a.A
lser
tant
oslo
sac
tore
sen
elsi
stem
a,la
info
rmac
ión
que
llega
alco
nsum
idor
esel
resu
ltado
dela
sm
últip
les
inte
rven
cion
esm
enci
onad
as.
Est
asi
tuac
ión,
seve
incr
emen
tada
ante
laap
aric
ión
dela
snu
evas
tecn
olog
ías,
com
ola
biot
ecno
logí
a,qu
eco
nduc
ena
una
may
orco
ncen
trac
ión
dein
form
ació
ny
pode
ren
dete
rmin
ados
acto
rese
nde
trim
ento
deot
ros.
Para
lela
men
te,l
aspr
eocu
paci
ones
delo
sco
nsum
idor
esfr
ente
alo
sal
imen
tos
que
cons
umen
resp
onde
n,a
suve
z,a
una
seri
ede
cam
bios
com
plej
osqu
epr
otag
oniz
anla
vida
diar
iade
los
indi
vidu
os.A
nte
ello
,pre
ocup
acio
nes
sobr
esu
valo
rnu
triti
vo,s
upr
ecio
,su
toxi
cida
d,su
apar
ienc
ia,l
asne
cesi
dade
sde
prep
arac
ión,
los
efec
tos
enel
med
ioam
bien
te,
etc.
pued
enpo
ners
een
evid
enci
acu
ando
setr
ata
dedi
scut
irla
spr
efer
enci
asal
imen
tari
asde
los
ciud
adan
os.A
suve
z,no
hay
que
olvi
dar
que,
sibi
enlo
sal
imen
tos
cum
plen
una
func
ión
nutr
icio
nal
que
atie
nde
ala
sne
cesi
dade
sde
lin
divi
duo
defo
rma
aisl
ada
-ypo
rello
todo
anál
isis
desd
ees
tavi
sión
sede
sarr
olla
enel
ámbi
tode
las
preo
cupa
cion
esde
lcon
sum
idor
com
osu
jeto
aisl
ado-
;sin
emba
rgo,
los
alim
ento
sta
mbi
énej
erce
nun
rols
ocia
lyse
encu
entr
anin
mer
sos
enun
cont
exto
dere
laci
ones
soci
ales
ycu
ltura
les.
Así
,lo
sco
nsum
idor
esta
mbi
énel
igen
aten
dien
doa
razo
nes
deca
ráct
erco
lect
ivo:
soci
al,c
ultu
ralo
med
ioam
bien
tal.
Pue
deex
istir
unse
ntim
ient
oco
lect
ivo
ligad
oa
suve
za
laex
iste
ncia
ono
deun
acu
ltura
gast
ronó
mic
a.E
nes
tese
ntid
o,lo
sal
imen
tos
está
nde
fini
dos
cultu
ralm
ente
.Así
,por
ejem
plo,
ladi
eta
med
iade
lapo
blac
ión
deun
país
pued
ees
tar
basa
dafu
ndam
enta
lmen
teen
una
seri
ede
prod
ucto
slig
ados
apr
áctic
asan
cest
rale
sco
mo
pued
ese
rel
caso
dela
papa
,elm
aíz
oel
ajíe
nel
Perú
yot
orga
ra
dich
oscu
ltivo
sun
aim
port
anci
am
asal
láde
lam
eram
ente
nutr
icio
nal.
Las
opci
ones
alim
enta
rias
pued
enta
mbi
énfo
rmar
part
ede
lasp
ropi
asre
laci
ones
soci
ales
.
En
este
sent
ido,
las
pref
eren
cias
delo
sco
nsum
idor
esse
mue
ven
enun
aam
plia
gam
ade
inte
rese
squ
eva
nde
sde
loec
onóm
ico,
soci
al,
étic
o,ec
ológ
ico,
cultu
ral
alo
cien
tífic
o.E
llooc
urre
encl
aro
cont
rast
eco
nlo
sex
pert
osy
con
otro
sac
tore
sde
laca
dena
alim
enta
ria
que
sem
ueve
nat
endi
endo
aun
únic
opu
nto
devi
sta,
yase
ael
cien
tífic
oo
elpr
oced
ente
dela
indu
stri
aal
imen
tari
a,po
reje
mpl
o.
Con
cret
ándo
nos
enel
mar
code
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
,co
mo
yase
hahe
cho
men
ción
alo
larg
ode
lpre
sent
edo
cum
ento
,las
preg
unta
squ
ese
plan
tea
laso
cied
adso
nm
uydi
stin
tas
ala
squ
eha
cela
cien
cia.
Am
bos
enfo
can
elri
esgo
dem
aner
am
uydi
stin
ta:m
ient
ras
que
laci
enci
are
spon
dea
mec
anis
mos
deev
alua
ción
delr
iesg
o,la
soci
edad
sepl
ante
apr
eocu
paci
ones
muc
hom
asam
plia
s.D
eah
í,qu
ese
resa
lte,c
ada
vez
mas
,que
part
ede
ldes
tino
yde
lpot
enci
alde
labi
otec
nolo
gía
depe
nder
áde
suac
epta
ción
públ
ica.
Para
logr
arlo
esim
port
ante
aten
der
asu
spr
eocu
paci
ones
yha
cerl
apa
rtic
ipe
dela
sdec
isio
nesq
uere
perc
uten
dire
ctam
ente
sobr
eel
la.
Elm
ayor
desa
rrol
lode
lain
geni
ería
gené
tica
enla
alim
enta
ción
seha
prod
ucid
oen
lacr
eaci
ónde
alim
ento
sde
orig
enve
geta
l.L
am
odif
icac
ión
dela
spl
anta
sy
delo
spr
oduc
tos
agrí
cola
sbá
sico
so
seha
cent
rado
enm
ejor
arla
sca
ract
erís
ticas
rela
cion
adas
con
elpr
oces
ode
prod
ucci
ón-i.
e.re
sist
enci
aa
inse
ctos
,to
lera
ncia
ahe
rbic
idas
,re
sist
enci
aa
enfe
rmed
ades
-;al
tera
rsu
spr
opie
dade
spa
rala
sfa
ses
depr
oces
amie
nto,
tran
spor
te,v
ida
enes
tant
e-i.
e.re
tras
oen
elpr
oces
ode
mad
urac
ión-
;al
tera
rsu
valo
rnu
tric
iona
l-i.
e.ar
roz
con
may
orco
nten
ido
envi
tam
ina
A-
opa
rafa
cilit
arsu
proc
esam
ient
oin
dust
rial
.E
stas
plan
tas
mod
ific
adas
pued
ense
rvir
dire
ctam
ente
com
oal
imen
to-i.
e.to
mat
ede
mad
urac
ión
reta
rdad
a-o
pued
enel
abor
arse
com
om
ater
iapr
ima
para
lael
abor
ació
nde
alim
ento
spa
raco
nsum
ohu
man
o-i.
e.ac
eite
deso
ja-o
alim
enta
ción
anim
al.
Asi
mis
mo,
para
lael
abor
ació
nde
algu
nos
alim
ento
sse
utili
zan
sust
anci
asqu
ímic
as,
por
ejem
plo,
enzi
mas
,qu
epr
oced
ende
mic
roor
gani
smos
mod
ific
ados
gené
ticam
ente
.Est
epr
oces
ose
haut
iliza
dofu
ndam
enta
lmen
tepa
rala
elab
orac
ión
dequ
esos
,cer
veza
yle
vadu
ras
tran
sgén
icas
depa
nifi
caci
ón.S
ibie
nes
tos
prod
ucto
sse
obtie
nen
por
“mét
odos
biot
ecno
lógi
cos”
,pa
raal
guno
sau
tore
sno
setr
atar
íapr
opia
men
tede
alim
ento
sbio
tecn
ológ
icos
.
6.1.
2.¿Q
ué
esu
nal
imen
totr
ansg
énic
o?
com
mod
ities
55
55L
oscu
ltivo
str
ansg
énic
oses
tán
muy
conc
entr
ados
ani
vel
geog
ráfi
co,
decu
ltivo
sy
cara
cter
ístic
astr
atad
as.S
egún
dato
sdel
año
2003
,ser
íala
soja
tran
sgén
ica
laqu
ete
ndrí
ala
may
orre
pres
enta
ción
con
el61
%de
láre
atr
ansg
énic
am
undi
al,s
egui
dade
lmaí
z,co
nel
23%
,ela
lgod
ón,c
onel
11%
delt
otal
mun
dial
yla
colz
a,co
nel
5%.
La
prác
tica
tota
lidad
delo
scu
ltivo
str
ansg
énic
osha
nsi
dom
anip
ulad
ospa
rare
empl
azar
asu
stan
cias
quím
icas
deam
plio
uso,
sobr
eto
doin
sect
icid
as(
)y
herb
icid
as(g
lifos
ato
ogl
ufos
inat
o).
Cer
cade
l73
%ha
nsi
dom
anip
ulad
ospa
rare
sist
ira
herb
icid
asco
mo
elgl
ifos
ato
oel
gluf
osin
ato;
18%
por
cien
tode
los
culti
vos
tran
sgén
icos
mun
dial
esso
nva
ried
ades
Bt
()
-sob
reto
dode
maí
z-y
elre
sto
habr
ían
sido
man
ipul
ados
para
prod
ucir
una
toxi
naco
ntra
los
inse
ctos
ypa
ralle
var
amba
sca
ract
erís
ticas
deB
tyre
sist
enci
aal
glif
osat
o.E
stad
osU
nido
s(6
3%),
Arg
entin
a(2
1%),
Can
adá
(6%
),C
hina
(4%
),B
rasi
l(4
%)
ySu
dáfr
ica
(1%
)re
pres
enta
ron
el99
%de
lasu
perf
icie
plan
tada
con
tran
sgén
icos
en20
03.
Mon
sant
otie
neel
80%
delm
erca
dode
las
plan
tast
rans
géni
cas,
segu
ida
porA
vent
isco
nel
7%,S
ynge
nta
(ant
esN
ovar
tis)c
onel
5%,
BA
SFco
nel
5%y
DuP
ontc
onel
3%.E
stas
empr
esas
tam
bién
prod
ucen
el60
%de
los
plag
uici
das
yel
23%
dela
sse
mill
asco
mer
cial
es.
Dat
osex
traí
dos
dey
de
Bac
illus
thur
ingi
ensis
Bac
illus
thur
ingi
ensis
http
://w
ww
.isaa
a.or
ght
tp:/
/ww
w.n
odo5
0.or
g/w
orld
wat
ch
53
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
52
Men
osfr
ecue
ntes
han
sido
los
avan
ces
enel
cam
pode
lapr
oduc
ción
deal
imen
tos
deor
igen
anim
al.U
nej
empl
ose
ría
lam
odif
icac
ión
real
izad
aen
algu
nos
pece
s,co
mo
elsa
lmón
tran
sgén
ico,
con
elfi
nde
alte
rara
lgun
asca
ract
erís
ticas
,com
osu
tam
año.
Otr
ose
refe
rirí
aa
laho
rmon
abo
vina
decr
ecim
ient
oin
yect
ada
enva
cas
prod
ucto
ras
dele
che
para
que
aum
ente
suca
paci
dad
depr
oduc
ción
.
Últi
mam
ente
elde
sarr
ollo
dela
inge
nier
íage
nétic
aen
plan
tasy
anim
ales
está
teni
endo
luga
rco
nfi
nes
dist
into
sa
laal
imen
taci
ón,c
omo
pued
ese
rpa
rala
prod
ucci
ónde
sust
anci
asbi
ológ
icas
útile
s,co
mo
lacr
eaci
ónde
fárm
acos
.
Cua
ndo
sein
tent
aco
ncre
tar
qué
eslo
que
preo
cupa
alo
sci
entíf
icos
dela
biot
ecno
logí
a,so
ndo
sáre
asde
estu
dio
lasq
uese
tiene
nen
cuen
ta:e
lmed
ioam
bien
tey
lasa
lud.
Des
dela
pers
pect
iva
delo
spo
sibl
esim
pact
osal
med
ioam
bien
te,
los
cien
tífic
osce
ntra
nsu
aten
ción
enel
estu
dio
dedi
vers
osfa
ctor
esde
ries
go:q
uela
spl
anta
str
ansg
énic
as,
com
oco
nsec
uenc
iade
lnu
evo
mat
eria
lge
nétic
oin
trod
ucid
oad
quie
ran
prop
ieda
des
dem
alez
as,d
efo
rma
que
mod
ifiq
uesu
shá
bito
sec
ológ
icos
inva
dien
doag
ro-e
cosi
stem
as;
lapo
sibi
lidad
defl
ujo
géni
coo
cont
amin
ació
nge
nétic
ade
plan
tasn
ativ
as,p
lant
asdo
mes
ticad
asno
mod
ific
adas
,osu
spar
ient
essi
lves
tres
;que
sepr
oduz
can
efec
tos
node
sead
osso
bre
orga
nism
osbe
nefi
cios
os,
alte
rand
ola
diná
mic
ade
las
pobl
acio
nes
dela
mbi
ente
ode
los
ecos
iste
mas
dond
ees
intr
oduc
ido;
elde
sarr
ollo
dere
sist
enci
aa
los
rasg
osin
trod
ucid
os;e
lde
sarr
ollo
dere
sist
enci
aa
herb
icid
asen
mal
ezas
;la
sim
plif
icac
ión
delo
ssis
tem
asde
culti
voy
laer
osió
nge
nétic
a,en
tre
otro
s.
En
rela
ción
con
lasa
lud
hum
ana,
las
preo
cupa
cion
esde
los
cien
tífic
osse
cent
ran
enan
aliz
arlo
spo
sibl
espr
oble
mas
que
pudi
eran
orig
inar
seen
rela
ción
con
lain
ocui
dad,
toxi
cida
d,al
erge
nici
dad
delo
sO
VM
sut
iliza
dos
com
oal
imen
tos
oin
gred
ient
esde
alim
ento
s.E
nco
ncre
to,l
apo
sibi
lidad
dequ
eel
tras
gen
intr
oduc
ido
pued
ate
ner
unef
ecto
adve
rso
por
sím
ism
o;qu
elo
str
ansg
enes
inse
rtos
pued
anco
difi
car
prot
eína
stó
xica
spa
ralo
shu
man
os;q
ueim
pliq
uen
una
alte
raci
ónen
elpa
trón
dere
sist
enci
aa
antib
iótic
osde
lafl
ora
inte
stin
alo
delt
ract
ore
spir
ator
iohu
man
oco
mo
cons
ecue
ncia
dela
tran
sfer
enci
ade
gene
sm
arca
dore
sde
resi
sten
cia
antib
iótic
os,c
onel
resp
ectiv
ode
sarr
ollo
dere
sist
enci
aa
antib
iótic
osad
min
istr
ados
oral
men
te;q
ueim
pliq
uen
unin
crem
ento
deto
xina
s,an
tinut
rien
tes
ypr
oteí
nas
aler
géni
cas;
que
los
tran
sgen
esin
sert
osco
difi
quen
prot
eína
squ
epu
edan
caus
arre
acci
ónal
érgi
caen
algu
nos
cons
umid
ores
,ent
reot
rosp
oten
cial
esde
ries
go.
56
57
6.1.
3.T
ran
sgén
icos
enla
cad
ena
alim
enta
ria:
¿cu
áles
elp
rob
lem
a?
Des
dela
pers
pect
iva
delc
onsu
mid
or,s
eañ
aden
otro
sel
emen
tos
enel
deba
tey
esla
conc
epci
ónex
iste
nte
dequ
eel
cons
umid
orno
reci
bebe
nefi
cios
delo
spr
oduc
tos
biot
ecno
lógi
cosp
rese
ntes
hoy
enel
mer
cado
y,si
nem
barg
o,sí
asum
esu
srie
sgos
.Son
cont
ados
los
caso
sen
que
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
habu
scad
oco
nseg
uir
mej
ores
alim
ento
sat
endi
endo
ala
sne
cesi
dade
sde
los
cons
umid
ores
.E
nla
actu
alid
ad,
únic
amen
tese
han
trat
ado
rasg
osde
OV
Ms
con
mir
asa
los
inte
rese
s/pr
efer
enci
asde
cons
umid
ores
enlo
ssi
guie
ntes
caso
s:in
crem
ento
dean
tioxi
dant
esen
elto
mat
ey
enel
bróc
oli;
pote
ncia
dord
elsa
bore
npi
mie
ntos
,aum
ento
dela
vita
min
aA
enel
arro
zy
laca
nola
;inc
rem
ento
depr
oteí
nase
npa
pas,
cam
otes
yar
roz
yre
ducc
ión
desu
stan
cias
alér
gena
sen
soya
ytr
igo.
Úni
cam
ente
enel
prim
erca
so,
elin
crem
ento
dean
tioxi
dant
esen
los
tom
ates
seen
cont
rarí
aen
una
fase
deco
mer
cial
izac
ión;
enlo
sde
más
caso
s,se
trat
aría
deen
sayo
sen
cam
poy
labo
rato
rios
.Po
rot
rapa
rte,
seco
nsid
era
que
notie
nen
tiem
posu
fici
ente
enel
mer
cado
com
opa
raco
ntar
con
eval
uaci
ones
delo
sim
pact
osa
larg
opl
azo.
Com
oco
nsec
uenc
iade
loan
teri
or,l
ascr
ítica
ssu
rgid
asde
sde
las
orga
niza
cion
esde
cons
umid
ores
apun
tan
acu
estio
narl
osav
ance
sen
labi
otec
nolo
gía,
pore
star
diri
gido
sa
crea
rbe
nefi
cios
ya
cubr
irne
cesi
dade
sde
los
agri
culto
res
ein
clus
o,m
asre
stri
ctiv
amen
te,
aat
ende
rex
clus
ivam
ente
ala
spr
iori
dade
sde
dete
rmin
adas
indu
stri
asal
imen
tari
aso
com
pañí
asbi
otec
noló
gica
s,si
nco
nsid
erar
las
nece
sida
desn
ipr
iori
dade
sde
losc
onsu
mid
ores
.Esm
ás,s
edi
ce,e
lobj
etiv
ode
lasn
ueva
stec
nolo
gías
hasi
doel
decr
earn
eces
idad
esm
asqu
esa
tisfa
cerl
asex
iste
ntes
yse
rein
cide
enqu
e,en
elm
ism
o,no
seha
teni
doco
mo
prio
rida
del
gara
ntiz
arla
inoc
uida
dde
los
alim
ento
s.A
nte
ello
,se
dest
aca
elde
rech
ode
lcon
sum
idor
aes
tar
info
rmad
oy
ael
egir
siqu
iere
corr
erde
term
inad
osri
esgo
s.
Los
inte
rrog
ante
sder
ivad
osde
ladi
fusi
ónef
ectiv
ade
OV
Msc
omo
prod
ucto
satr
avés
dela
sca
dena
sde
sum
inis
tro
setie
nden
aco
nfun
dir
con
los
prop
ios
inte
rrog
ante
sde
rivad
osde
lapo
sibl
eut
iliza
ción
dela
biot
ecno
logí
am
oder
napa
ralo
grar
lase
guri
dad
alim
enta
ria.
58
59
606.
1.4.
En
un
con
text
od
ein
segu
rid
adal
imen
tari
a
56L
ain
form
ació
nm
enci
onad
ase
basa
enel
docu
men
topr
epar
ado
porR
osin
aB
onom
icon
laco
labo
raci
ónde
Juan
Izqu
ierd
opa
rael
curs
oa
dist
anci
ade
laFA
O“E
nten
dien
dola
Bio
tecno
logí
aen
laA
gricu
ltura
yla
Alim
enta
ción”
(200
2).
57Ib
id.
58Fo
odE
thic
sCou
ncil
(200
3)pp
.9C
onsu
ltar
enE
ngin
eerin
gNut
ritio
n.G
Mcr
opsf
orglo
balj
ustic
e?.
ww
w.fo
odet
hics
coun
cil.o
rg59 60
Shal
lat,
Lez
ak(2
000)
Con
sum
ers
Inte
rnat
iona
l.O
fici
naR
egio
nalp
ara
Am
éric
aL
atin
ay
elC
arib
e.C
onsu
ltare
nD
eco
nfor
mid
adco
nel
artíc
ulo
1de
lDec
reto
Supr
emo
No.
118-
2002
-PC
Mpo
relq
uese
crea
la,s
een
tiend
epo
rseg
urid
adal
imen
tari
a
Asu
vez,
lavu
lner
abili
dad
ori
esgo
ala
inse
guri
dad
alim
enta
ria
sede
fine
com
oel
¿Los
alim
ento
stra
nsgé
nico
sen
boca
deto
dos?
.
Com
isión
Mul
tisec
toria
ldeS
egur
idad
Alim
enta
ria“a
lacce
som
ater
ialy
econ
ómico
aal
imen
toss
ufici
entes
,ino
cuos
ynu
triti
vosp
ara
todo
slos
indi
vidu
os,d
em
aner
aqu
epue
dan
seru
tiliz
ados
adec
uada
men
tepa
rasa
tisfa
cers
usne
cesid
ades
nutr
icion
ales
yllev
arun
avi
dasa
na,s
inco
rrer
riesg
osin
debi
dosd
eper
derd
ichos
acce
so.E
stade
finici
ónin
corp
ora
losc
once
ptos
dedi
spon
ibili
dad,
acce
so,u
soye
stabi
lidad
enel
sum
inist
rode
alim
ento
s”.
“con
junt
ode
facto
res
que
deter
min
anla
prop
ensió
na
sufri
run
ain
adec
uada
nutr
ición
oa
que
elsu
min
istro
deal
imen
tos
sein
terru
mpa
alpr
oduc
irseu
nafa
ltaen
elsis
tema
depr
ovisi
ón.”
ww
w.c
onsu
mid
ores
int.c
l55
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
54
Sibi
enes
tete
ma
mer
ece
por
siso
loun
estu
dio
apar
te,c
onsi
dera
mos
conv
enie
nte
hace
run
are
fere
ncia
mín
ima
alm
ism
ode
ntro
del
pres
ente
estu
dio
por
latr
asce
nden
cia
cuan
titat
iva
-pob
laci
ónaf
ecta
da-y
-cua
litat
iva
calid
adnu
tric
iona
l-qu
eel
tem
ade
segu
rida
dal
imen
tari
atie
neen
elPe
rú.
Así
,co
nin
depe
nden
cia
dela
sob
serv
acio
nes
ante
rior
esre
lativ
asa
los
cam
bios
diná
mic
osqu
eex
iste
nen
los
sist
emas
deal
imen
taci
ón,n
oha
yqu
eol
vida
rqu
een
elPe
rúun
gran
porc
enta
jede
lapo
blac
ión
rura
lde
sarr
olla
una
agri
cultu
rade
subs
iste
ncia
,es
deci
r,qu
eco
me
delo
que
prod
uce.
El
cont
exto
ante
elqu
eno
sub
icam
os,
esel
del
agri
culto
rau
sent
ean
telo
sre
quer
imie
ntos
del
mer
cado
yqu
eor
ient
asu
prod
ucci
ónen
may
orm
edid
aal
auto
cons
umo.
Muc
hos
agri
culto
res
seba
san
enco
sech
asal
imen
ticia
slo
cale
s,co
nla
squ
eno
seco
mer
cia
enun
sent
ido
ampl
io,
sino
únic
amen
tem
edia
nte
mec
anis
mos
dein
terc
ambi
oy
com
erci
ode
pequ
eña
esca
laen
los
mer
cado
slo
cale
sy
nisi
quie
ralle
gan
ate
ner
alca
nce
alo
sm
erca
dos
naci
onal
es.L
asva
ried
ades
que
seut
iliza
nso
nlo
cale
s,gu
ardá
ndos
em
ucha
ssem
illas
deun
año
aot
roy
sein
terc
ambi
anen
tre
losa
gric
ulto
res
dela
com
unid
ad.
Las
cose
chas
,a
men
udo,
noso
nob
tenc
ione
sco
mer
cial
esho
mog
énea
s,si
noqu
e,po
rel
cont
rari
o,po
seen
una
gran
vari
edad
deca
ract
erís
ticas
gené
ticas
ysu
obje
tivo
esga
rant
izar
elsu
min
istr
ode
alim
ento
s,as
egur
ando
unre
ndim
ient
om
ínim
oin
clus
oen
cond
icio
nes
difí
cile
s.E
nes
teco
ntex
to,p
ara
muc
hos
agri
culto
res,
elac
ceso
ala
tierr
a,el
agua
,las
sem
illas
yla
she
rram
ient
assu
pone
laba
sede
suse
guri
dad
alim
enta
ria.
Para
muc
hos
una
depe
nden
cia
tota
ldel
mer
cado
para
sus
ingr
esos
opa
raad
quir
irlo
salim
ento
sque
nece
sita
nre
sulta
una
posi
bilid
adde
mas
iado
arri
esga
da.D
eah
í,qu
ecu
ando
seha
ble
decu
alqu
ier
opor
tuni
dad
técn
ica,
ésta
debe
cons
ider
arse
enun
cont
exto
soci
ocul
tura
lmas
ampl
ioqu
ede
term
inar
ási
pres
enta
ono
posi
bilid
ades
para
losm
aspo
bres
.
En
elPe
rúel
agri
culto
rde
subs
iste
ncia
seca
ract
eriz
apo
rse
run
agri
culto
rm
inif
undi
sta,
-su
impo
rtan
cia
num
éric
ano
esna
dade
sdeñ
able
sise
atie
nde
ala
scif
ras
que
indi
can
que
elpr
omed
iode
las
dim
ensi
ones
dela
sun
idad
esag
rope
cuar
ias
enel
Perú
esde
3,1
hect
área
s-;p
orsu
poca
capa
cida
dpa
raas
ocia
rse;
por
suba
joni
vel
tecn
ológ
ico;
por
suba
joni
vele
duca
tivo;
por
sudé
bilc
apac
idad
dege
stió
ny
por
laca
renc
iade
unad
ecua
dosi
stem
ade
info
rmac
ión
agrí
cola
yco
mer
cial
.
Asi
mis
mo,
elag
ricu
ltor
desu
bsis
tenc
iaes
por
defi
nici
ónun
min
imiz
ador
delr
iesg
o:su
desv
enta
jaen
dete
rmin
ados
fact
ores
com
osu
falta
deca
pita
l,de
info
rmac
ión,
laim
posi
bilid
adde
adqu
irir
sem
illas
yte
cnol
ogía
,la
inse
guri
dad
enla
tene
ncia
dela
tierr
a,la
impo
sibi
lidad
deut
iliza
ragr
oquí
mic
osy
las
cond
icio
nes
clim
átic
asex
trem
asde
term
inan
que
proc
ure
suse
guri
dad
alim
enta
ria
med
iant
epr
áctic
asag
ronó
mic
ases
pecí
fica
s.D
icha
spr
áctic
ashe
reda
das
por
gene
raci
ones
fom
enta
nel
desa
rrol
lode
una
gran
vari
edad
decu
ltivo
sen
unm
ism
ote
rren
o,ev
alúa
nlo
spr
oces
osde
61
adap
taci
ónde
las
plan
tas
alo
sdi
vers
osam
bien
tes
ya
los
nich
osec
ológ
icos
,con
elfi
nde
redu
cire
lrie
sgo
yha
cerf
rent
ea
lavu
lner
abili
dad
con
laqu
eco
nviv
en.
Est
am
aner
ade
man
ejar
elri
esgo
,ha
dado
luga
ra
una
gran
riqu
eza
dees
peci
esy
dive
rsid
adge
nétic
ade
laag
ro-b
iodi
vers
idad
enel
Perú
.Así
,se
podr
íade
cir
que
lapr
oduc
ción
dela
agro
-bio
dive
rsid
adco
ntri
buye
con
apro
xim
adam
ente
el90
%de
lab
aste
cim
ient
ode
lasp
obla
cion
eslo
cale
s.
Al
mis
mo
tiem
po,
laco
ncen
trac
ión
dees
taag
ro-b
iodi
vers
idad
coin
cide
con
laub
icac
ión
delo
scen
tros
dem
ayor
pobr
eza
delp
aís.
Sibi
en,e
nge
nera
l,se
hace
prec
iso
dife
renc
iare
ntre
pobr
eza
ysi
tuac
ione
sde
desn
utri
ción
,cre
emos
conv
enie
nte
resa
ltar
losd
atos
exis
tent
esen
rela
ción
con
amba
scir
cuns
tanc
ias.
En
rela
ción
con
elfa
ctor
dede
snut
rici
ón,
esne
cesa
rio
part
irde
los
dato
squ
ese
deta
llan
enla
,yqu
ese
ñala
na
los
cere
ales
-tri
goy
arro
z-co
mo
lapr
inci
palf
uent
ede
ener
gía
ypr
oteí
naen
elPe
rú.E
nel
caso
delt
rigo
,la
disp
onib
ilida
dde
ener
gía
depe
nder
íaap
roxi
mad
amen
teen
un30
%de
laim
port
ació
n.Po
relc
ontr
ario
,los
prod
ucto
shi
drob
ioló
gico
sde
stin
ados
alco
nsum
ohu
man
odi
rect
oes
tarí
anco
mpr
endi
dos
-de
form
ain
com
pren
sibl
e,da
dala
riqu
eza
hidr
obio
lógi
caqu
eel
país
pose
e-só
lopo
run
7%de
lto
tal
dere
curs
osex
traí
dos
yap
orta
rían
únic
amen
teel
10%
dela
prot
eína
tota
lqu
eco
nsum
ela
pobl
ació
npe
ruan
a.
En
elañ
o20
02,s
ees
timó
que,
ani
veln
acio
nal,
el35
,8%
delo
shog
ares
cont
aba
con
undé
fici
ten
elac
ceso
caló
rico
,sie
ndo
deun
29,4
%en
área
sur
bana
sy
de47
,7%
enár
eas
rura
les.
En
térm
inos
decu
antif
icac
ión
dela
pobr
eza,
de26
,6m
illon
esde
pers
onas
que
habi
tan
elPe
rú-s
egún
esta
díst
icas
dela
ño20
01-,
el20
,4%
seca
lific
aría
dent
rode
lran
gode
pobr
eex
trem
oy
el30
,4%
depo
bre
noex
trem
o,en
cont
ránd
ose
lam
ayor
conc
entr
ació
nde
pobr
eza
ani
velr
ural
-78,
3%-.
62
63
64
Estr
ateg
iaN
acio
nald
eSeg
urid
adA
limen
taria
2004
-201
5
perc
ápita
61M
INC
ET
UR
(200
4)A
bril
2004
.MIN
CE
TU
R.C
onsu
ltar
enht
tp:/
/ww
w.m
ince
tur.g
ob.p
e/C
OM
ER
CIO
/OT
RO
S/bi
d/co
nsul
tori
as.h
tm
Perú
.Pla
nE
strat
égico
Nac
iona
lExp
orta
dor(
2003
-201
3).P
lan
Ope
rativ
oE
xpor
tado
rde
lSec
tor
Agr
opec
uario
-Agr
oind
ustr
ial.
62 63 64
Flo
res,
Salv
ador
(200
3)“P
oten
cial
esde
laag
ro-b
iodi
vers
idad
enel
Perú
”.E
n.I
nstit
uto
Cuá
nto.
Lim
a,Pe
rú,2
003
Apr
obad
am
edia
nte
Dec
reto
Supr
emo
No.
066-
2004
-PC
M;
publ
icad
oen
elD
iari
oO
fici
alE
lPer
uano
con
fech
a8
dese
tiem
bre
del2
004.
Segú
nE
l,l
apo
brez
aru
ralt
endr
íaun
cará
cter
mas
estr
uctu
ralq
uela
urba
na.E
nté
rmin
osre
lativ
os,e
l77.
1%de
lapo
blac
ión
rura
les
pobr
ey
el50
.3%
seen
cuen
tra
enpo
brez
aex
trem
a,se
gún
dato
sde
laño
2002
.El
fue
apro
bado
med
iant
eD
ecre
toSu
prem
oN
o.06
4-20
04-P
CM
;pub
licad
oen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
8de
setie
mbr
ede
l200
4
ElM
edio
Am
bien
teen
elPe
rúA
ño20
02
Plan
Nac
iona
lpar
ala
Supe
ració
nde
laPo
brez
a20
04-2
006
Plan
Nac
iona
lpar
ala
Supe
ració
nde
laPo
brez
a20
04-2
006
ElP
erua
no.
57
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
56
Ant
edi
chas
cifr
as,
cabe
preg
unta
rse
siés
tas
son
elre
sulta
dode
una
falta
depr
oduc
tivid
adde
las
prác
ticas
agrí
cola
sm
enci
onad
aso
si,p
orel
cont
rari
o,ra
dica
nen
una
vari
edad
deci
rcun
stan
cias
dedi
stin
taín
dole
soci
al,e
conó
mic
a,cu
ltura
lypo
lític
a.P
lura
lidad
dees
tudi
osre
aliz
ados
enel
Perú
sobr
ela
pobr
eza
sein
clin
ana
man
ifes
tar
que
lapo
brez
aen
elpa
ísno
tiene
una
dim
ensi
ónpu
ram
ente
econ
ómic
asi
noqu
etie
neun
adi
men
sión
mul
tidim
ensi
onal
eim
plic
aas
pect
osre
laci
onad
osco
nla
vuln
erab
ilida
dde
las
pers
onas
,la
calid
adde
vida
,el
acce
soa
opor
tuni
dade
s,es
tar
suje
tosa
may
ores
ries
gosq
ueel
rest
o,en
tre
otro
s.
De
esta
form
a,se
dice
,los
pobr
esse
encu
entr
anen
una
situ
ació
nde
vuln
erab
ilida
d,al
perc
ibir
may
ores
ries
gos
fren
tea
los
que
nopu
eden
hace
rfre
nte,
nien
cont
rarv
ías
depr
otec
ción
om
edio
spa
rare
solv
erlo
spr
oble
mas
.Est
avu
lner
abili
dad
vien
eda
dapo
rla
care
ncia
dein
gres
os,v
ivie
ndas
enm
alas
cond
icio
nes,
viol
enci
a,ex
clus
ión
soci
al,
desc
onoc
imie
nto
dede
rech
osy
dela
sre
glas
delj
uego
,fal
tade
acce
soa
créd
itos,
falta
deni
veld
eed
ucac
ión
ysa
lud,
entr
eot
ros.
Ello
impl
ica
que
seub
ique
nen
una
situ
ació
nde
desv
enta
jafr
ente
alo
sde
más
ala
hora
deat
ende
raac
onte
cim
ient
osex
tern
os,q
uepu
eden
lleva
raag
rava
rsu
pobr
eza
mat
eria
l.
Ale
fect
o,cr
eem
osco
nven
ient
eci
tar
defo
rma
expr
esa
ala
econ
omis
taIr
isR
oca
Rey
que,
ensu
estu
dio
man
ifie
sta:
65
¿Por
quéy
cóm
oesc
ucha
rla
opin
ión
delo
spob
res?
,
De
acue
rdo
con
Piza
rro
(200
1),
los
nuev
ospa
tron
esde
desa
rrol
loim
plem
enta
dos
enlo
spa
íses
ende
sarr
ollo
han
lleva
doa
que
las
form
asde
prod
ucció
n,la
sin
stitu
cione
sy
los
valo
res
tenga
nun
fuer
teim
pacto
enlo
sgr
upos
dem
enor
esin
gres
osde
lapo
blac
ión.
La
inca
pacid
adde
esto
sgru
poss
ere
fleja
enno
pode
rob
tener
vent
ajas
dees
tos
cam
bios
,lo
que
seco
noce
com
o“v
ulne
rabi
lidad
socia
l”(I
bid.
,pp.
7-8)
.Este
fenóm
eno
hage
nera
dom
ayor
inse
gurid
adpa
raen
frent
arlo
snu
evos
riesg
osqu
etr
aeco
nsig
oel
sistem
a
capi
talis
ta,l
ocu
allo
sind
ucea
tom
arde
cisio
nesq
uea
suve
zde
senc
aden
anco
nsec
uenc
iasq
uepe
rjud
ican
susp
osib
ilida
desd
edes
arro
llo(B
anco
Mun
dial
1999
ª:9)
.66
67
68
En
conc
reto
,en
loqu
ese
refi
ere
ala
pobr
eza
ya
sure
laci
ónco
nel
sist
ema
agrí
cola
alqu
ese
hahe
cho
refe
renc
ia,h
abrí
aqu
epr
egun
tars
een
qué
med
ida
elm
ism
ose
havi
sto
afec
tado
pors
usu
cesi
vafa
ltade
repr
esen
taci
óne
inex
iste
ncia
enla
spol
ítica
sagr
aria
syde
com
erci
ode
lpa
ísy
por
lafa
ltade
sopo
rte
inst
ituci
onal
para
lacr
eaci
ónde
capa
cida
des
yop
ortu
nida
des.
De
qué
man
era
este
sist
ema
agrí
cola
seve
afec
tado
part
icul
arm
ente
por
las
debi
lidad
esde
las
que
adol
ece
laag
ricu
ltura
enel
Perú
con
cará
cter
gene
ral:
esca
sain
vest
igac
ión
agrí
cola
expr
esad
aen
unde
fici
ente
sist
ema
públ
ico
dem
ejor
amie
nto
conv
enci
onal
depl
anta
s;de
fici
enci
asde
infr
aest
ruct
ura,
sist
emas
deca
lidad
ysa
nida
d;fa
ltade
sopo
rte
fina
ncie
ro;
débi
las
ocia
cion
ism
o;au
senc
iade
una
cultu
raem
pres
aria
l;ex
ceso
dem
inif
undi
os;f
alta
deca
dena
sde
valo
r;se
gmen
taci
ónte
cnol
ógic
ao
inse
guri
dad
jurí
dica
enla
tene
ncia
dela
stie
rras
,ent
reot
ros.
En
este
sent
ido,
ysi
guie
ndo
lalín
eade
loar
gum
enta
do,e
sin
disp
ensa
ble
hace
run
esfu
erzo
por
ente
nder
cóm
ola
intr
oduc
ción
denu
evas
tecn
olog
ías,
yde
prác
ticas
tend
ente
sal
mon
ocul
tivo,
ala
hom
ogen
eiza
ción
ya
lacr
eaci
ónde
vari
edad
esco
mer
cial
esge
nétic
amen
teun
ifor
mes
,pu
eden
afec
tar
yre
perc
utir
aes
teau
toab
aste
cim
ient
ode
las
pobl
acio
nes
rura
les.
Alr
espe
cto,
serí
aes
enci
alid
entif
icar
cuid
ados
amen
telo
sri
esgo
squ
ees
tos
nuev
osin
puts
exte
rnos
pued
enlle
gara
gene
rar
enla
agro
-bio
dive
rsid
ad.
Yde
term
inar
sire
perc
utir
ánen
unin
crem
ento
dela
vuln
erab
ilida
dha
bitu
aly
enun
aum
ento
dela
depe
nden
cia
alim
entic
iade
esta
spo
blac
ione
s.N
osó
loes
tarí
amos
habl
ando
deun
ase
guri
dad
enté
rmin
oscu
antit
ativ
os,s
ino
tam
bién
cual
itativ
os,r
efer
ida
ala
calid
adde
los
alim
ento
s.C
onel
fin
deda
rre
spue
sta
aes
tean
ális
is,
serí
ain
tere
sant
ede
sarr
olla
rel
ejer
cici
ode
reca
pitu
lar
sobr
elo
sef
ecto
sde
lalla
mad
are
volu
ción
verd
een
lam
ejor
ade
las
cond
icio
nesd
evi
dade
esta
spob
laci
ones
rura
les.
Sum
ado
alo
ante
rior
,se
podr
íalle
gar
aaf
irm
ar,
con
cará
cter
gene
ral,
que
los
proc
edim
ient
osde
man
ejo
del
ries
goim
port
ados
dela
spr
áctic
asde
los
país
esde
sarr
olla
dos,
noes
tán
prep
arad
ospa
rase
rap
licad
osen
unco
ntex
tode
país
esco
npr
oble
mas
dem
alnu
tric
ión
yec
onom
ías
desu
bsis
tenc
ia.N
oex
iste
,por
tant
o,ha
sta
65Si
guie
ndo
la,
serí
anfa
ctor
esde
term
inan
tes
dela
situ
ació
nde
inse
guri
dad
alim
enta
ria:
ellim
itado
acce
soa
laed
ucac
ión
bási
ca;e
llim
itado
acce
so,c
ober
tura
yca
lidad
dese
rvic
iosd
eat
enci
ónin
tegr
alde
salu
dy
nutr
ició
nde
lam
ujer
gest
ante
yde
lniñ
o;la
asis
tenc
iaal
imen
tari
ade
sart
icul
ada
deot
ros
serv
icio
sso
cial
es;
ellim
itado
acce
soa
los
serv
icio
sde
sane
amie
nto
bási
co,
vivi
enda
bási
cay
ambi
ente
ssa
luda
bles
;ell
imita
doac
ceso
abe
nefi
cios
espe
cífi
cos
para
indi
vidu
os/f
amili
asvu
nera
bles
por
TB
C,
SID
A,
mal
aria
,an
cian
osin
dige
ntes
yen
situ
acio
nes
deem
erge
ncia
yla
desa
rtic
ulac
ión
entr
ela
dem
anda
dese
rvic
ios
soci
ales
yla
ofer
talo
cale
empl
eopr
ecar
ioy
bajo
sing
reso
sde
lam
ayor
íade
losp
erce
ptor
esde
lhog
ar.
La
fue
apro
bada
med
iant
eD
ecre
toSu
prem
oN
o.06
6-20
04-P
CM
;pub
licad
oen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
8de
setie
mbr
ede
l200
4.E
nre
laci
ónco
nla
sca
renc
ias
dels
iste
ma
agrí
cola
,es
inte
resa
nte
eles
tudi
ode
Mar
tínV
aldi
via
yM
igue
lRob
les(
2002
).“A
ltern
ativ
aspa
rala
pequ
eña
agri
cultu
raen
elPe
rú”.
En
.N
o.5.
Ene
ro20
02.
Con
sulta
ren
Estr
ateg
iaN
acio
nal
deSe
gurid
adA
limen
taria
2004
-201
5
Estr
ateg
iaN
acio
nald
eSeg
urid
adA
limen
taria
2004
-201
5E
lPer
uano
Aná
lisis
yPr
opue
stas.
Con
trib
ucio
nes
alde
bate
sobr
epo
lítica
spú
blica
sw
ww
.gra
de.o
rg.p
e
66 67 68
Roc
aR
ey,I
ris
(200
3)“¿
Porq
uéy
cóm
oes
cuch
arla
opin
ión
delo
spo
bres
?”.E
nV
ásqu
ez,
Enr
ique
yW
inke
lrie
d,D
iego
(Eds
)(2
003
.Uni
vers
idad
delP
acíf
ico.
Cen
tro
deIn
vest
igac
ión.
Lim
a,Pe
rú.p
p.29
.Se
gún
elC
enso
Agr
opec
uari
ode
1994
,el9
2%de
los
prod
ucto
res
agro
pecu
ario
sno
usab
anni
ngún
tipo
dem
aqui
nari
ao
herr
amie
nta
mec
aniz
ada
ensu
sla
bore
s.E
seañ
oex
istía
n10
mil
trac
tore
s,y
sólo
el17
%de
los
prod
ucto
res
utili
zaba
sem
illas
opl
anto
nes
mej
orad
os,
segú
nda
tos
extr
aído
sde
.PN
UD
-PE
RU
,pp.
4.L
ima,
Perú
,200
2.E
FB
Tas
kG
roup
onP
ublic
Perc
eptio
nsof
Bio
tech
nolo
gy(1
999)
Cam
brid
geB
iom
edic
alC
onsu
ltant
s.L
aH
aya.
Hol
anda
Con
sulta
ren
)B
usca
ndo
elbi
enes
tar
delo
spo
bres
.¿C
uán
lejos
esta
mos
?
Info
rme
sobr
eD
esar
rollo
Hum
ano.
Perú
2002
.A
prov
echa
ndol
aspo
tencia
lidad
esE
thica
lA
spec
tsof
Agr
icultu
ralB
iotec
hnol
ogy.
ww
w.a
gbio
s.com
59
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
58
lafe
cha,
unes
tudi
oap
ropi
ado
dela
spos
ible
scon
secu
enci
asso
cial
esy
econ
ómic
as,d
elo
sef
ecto
sen
los
med
ios
devi
dade
los
pequ
eños
agri
culto
res,
delo
sim
pact
osso
bre
loss
iste
mas
trad
icio
nale
sde
agri
cultu
ra,q
uela
intr
oduc
ción
deO
VM
spue
deim
plic
aren
dete
rmin
adas
área
sde
lPer
úni
mec
anis
mos
para
suev
alua
ción
adec
uada
s.A
nte
esta
falta
deco
noci
mie
nto
sobr
ela
scon
secu
enci
asso
cioe
conó
mic
as,l
aap
licac
ión
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioy
laat
enci
óna
lasc
onsi
dera
cion
esso
cioe
conó
mic
asa
lasq
uese
refi
ere
elar
tícul
o26
delP
CB
podr
ían
entr
aren
jueg
o.
Por
otra
part
e,nu
evas
cues
tione
sem
erge
nen
elsu
pues
tode
pote
ncia
les
efec
tos
pern
icio
sos
enel
larg
opl
azo:
¿qui
énva
aha
cers
ere
spon
sabl
ede
ello
?;¿q
uién
vaa
hace
rse
resp
onsa
ble
dela
sco
nsec
uenc
ias
que
pudi
eran
deriv
arse
deun
apo
sibl
eco
ntam
inac
ión
gené
tica
que
afec
tea
esto
spe
queñ
osag
ricu
ltore
s?y
¿qui
énse
harí
are
spon
sabl
ede
susp
oten
cial
esco
nsec
uenc
iaso
daño
sen
laec
onom
íaru
ral?
.
Ant
eto
dos
los
cues
tiona
mie
ntos
plan
tead
os,
esim
pres
cind
ible
desa
rrol
lar
mec
anis
mos
para
eval
uar
laac
epta
bilid
adso
cial
dees
tas
nuev
aste
cnol
ogía
spo
rlo
spe
queñ
osag
ricu
ltore
s.Y,
asim
ism
o,de
term
inar
laac
epta
ción
delo
spo
sibl
esri
esgo
s,qu
ela
intr
oduc
ción
delo
sO
VM
s,es
peci
alm
ente
deaq
uello
sde
stin
ados
asu
intr
oduc
ción
delib
erad
aen
elm
edio
ambi
ente
-sem
illas
-,pu
eden
impl
icar
enes
tas
pobl
acio
nes.
Igua
lmen
te,
laac
epta
bilid
adin
divi
dual
delo
sri
esgo
spo
rpa
rte
delo
spe
queñ
osca
mpe
sino
s,de
pend
erá
dela
form
aen
que
elpa
ísaf
ront
eel
man
ejo
delr
iesg
oy
dela
capa
cida
dde
los
gobi
erno
sen
lleva
run
apo
lític
atr
ansp
aren
tey
bala
ncea
dade
coex
iste
ncia
dedi
stin
tos
inte
rese
s,co
mo
son
los
dela
sgr
ande
sco
mpa
ñías
enbi
otec
nolo
gía,
losc
onsu
mid
ores
,los
gran
desa
gric
ulto
resy
losp
eque
ñosa
gric
ulto
res.
Sin
emba
rgo,
yco
ntra
riam
ente
alo
sim
pera
tivos
depa
rtic
ipac
ión
ante
rior
es,e
lcom
únde
nom
inad
oren
las
polít
icas
públ
icas
have
nido
sien
doel
deap
licar
med
idas
desd
e“a
rrib
aha
cia
abaj
o”qu
eat
iend
ande
form
ain
med
iata
las
nece
sida
des
dem
ejor
ade
laca
lidad
devi
day
dese
guri
dad
alim
enta
ria
dela
spo
blac
ione
s,si
npr
evia
men
tepr
egun
tarl
esal
resp
ecto
.Com
oco
nsec
uenc
ia,d
icha
spo
lític
asra
ram
ente
atie
nden
los
punt
osde
vist
ay
las
prio
rida
des
delo
sde
stin
atar
ios
cuya
sco
ndic
ione
sde
vida
pret
ende
nse
rmej
orad
as.E
sta
real
idad
tiene
todo
slo
svi
sos
devo
lver
are
petir
seen
elca
sode
lain
trod
ucci
ónde
sem
illas
mej
orad
asm
edia
nte
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
.
Dic
haom
isió
n,co
nlle
vaen
muc
hos
caso
sa
que
sepa
sen
por
alto
otra
sal
tern
ativ
asy
esce
nari
osde
desa
rrol
loig
ualm
ente
fact
ible
s,as
ícom
oot
ros
inte
rese
sy
prio
rida
des.
Así
,la
fuer
tein
flue
ncia
dela
sco
mpa
ñías
yde
los
dist
into
sac
tore
sde
laca
dena
alim
enta
ria
ende
term
inar
loqu
eco
nvie
nepa
raga
rant
izar
lase
guri
dad
alim
enta
ria,
pued
elle
vara
que
losq
uela
pade
cen
note
ngan
una
mín
ima
voz
enla
defi
nici
ónde
las
polít
icas
dela
squ
eso
nsu
pues
tos
prot
agon
ista
s.
Com
oco
men
tael
econ
omis
ta69
Enr
ique
Vás
quez
,en
lasi
nter
venc
ione
sest
atal
esy
enla
spro
cede
ntes
deot
rosa
gent
espr
ivad
os,
los
pobr
essi
empr
eha
nsi
does
pect
ador
esen
este
”.
Ant
eel
lo,s
ería
impo
rtan
tequ
ese
artic
ulas
enla
sne
cesi
dade
sy
prio
rida
des
dees
tas
pobl
acio
nes
enm
edid
asno
rmat
ivas
yde
polít
ica
afu
turo
enlu
gar
deda
rlu
gar
ala
impo
sici
ónde
dete
rmin
ados
estil
osde
vida
.Q
uese
aten
dies
ensu
sin
tere
ses
yne
cesi
dade
sa
laho
rade
defi
nir
los
prob
lem
asy
eval
uar
las
solu
cion
espo
tenc
iale
s,co
nel
fin,
asim
ism
o,de
que
los
gobi
erno
spu
edan
foca
lizar
debi
dam
ente
sus
polít
icas
yla
ejec
ució
nde
lgas
topú
blic
o,-e
ntre
las
alte
rnat
ivas
dada
sen
inve
stig
ació
nag
rari
a,po
reje
mpl
o-.
Fin
alm
ente
,cre
emos
prec
iso
cons
ider
arel
hech
ode
que
lain
serc
ión
dela
snu
evas
tecn
olog
ías
debe
ría
veni
rac
ompa
ñada
deun
prev
iode
sarr
ollo
tecn
ológ
ico
yde
educ
ació
na
nive
lrur
al.A
nte
ello
,no
deja
dese
rob
jeto
depr
eocu
paci
ónel
que
las
nuev
aste
cnol
ogía
sde
sarr
olla
das
por
gran
des
corp
orac
ione
spu
edan
supe
rpon
erse
ydo
min
arin
disc
rim
inad
amen
tea
las
tecn
olog
ías
que
está
nin
sert
adas
enel
ámbi
toru
ral,
yqu
eel
losu
ceda
sin
laco
rrel
ativ
aed
ucac
ión
“cie
ntíf
ica”
nece
sari
apa
rasu
man
ejo.
Eld
ebat
een
torn
oa
labi
otec
nolo
gía
seha
veni
doce
ntra
ndo
enun
aco
ntin
uafa
ltade
ente
ndim
ient
oen
tre
los
dist
into
sac
tore
sin
volu
crad
os.
Las
preo
cupa
cion
esde
laso
cied
ady
delo
scie
ntíf
icos
acer
cade
labi
otec
nolo
gía
son
dife
rent
esy
susr
espu
esta
syso
luci
ones
aes
tasp
reoc
upac
ione
stam
bién
son
dife
rent
es.
Des
deel
punt
ode
vist
ade
los
cien
tífic
os,
elpr
oble
ma
radi
caen
una
falta
deen
tend
imie
nto
dela
scu
estio
nes
cien
tífic
as.
Las
solu
cion
espa
san
por
una
may
or
“mer
cado
deay
uda
alo
spo
bres
70
71
72
73
6.2.
Per
cep
ción
pú
blic
a:¿q
ué
lep
reoc
up
aa
laso
cied
add
ela
bio
tecn
olog
ía?
70 71 72 73
Vás
quez
,Enr
ique
yW
inke
lrie
d,D
iego
(Eds
)(20
03.U
nive
rsid
adde
lPac
ífic
o.C
entr
ode
Inve
stig
ació
n.L
ima,
Perú
.pp.
8.So
nin
tere
sant
eslo
sre
sulta
dos
dela
encu
esta
sH
OP
Equ
efu
eel
abor
ada
en19
98y
1999
por
elC
IUP,
con
elap
oyo
deID
RC
,par
aun
grup
ode
hoga
res
deex
trem
apo
brez
apa
ralo
sde
part
amen
tos
deL
ima,
Cus
co,C
ajam
arca
yL
oret
o.A
tend
iend
oa
los
mis
mos
,las
fam
ilias
ubic
adas
enla
szo
nas
rura
les
perc
ibía
nco
mo
supr
inci
paln
eces
idad
las
mej
oras
ensu
vivi
enda
ysu
segu
nda
prio
rida
dla
falta
deem
pleo
yla
falta
deal
imen
tos.
Las
fam
ilias
ubic
adas
enzo
nas
urba
nas
perc
ibía
nco
mo
supr
imer
apr
iori
dad
lafa
ltade
trab
ajo
ysu
segu
ndo
prob
lem
ala
falta
dein
gres
os.D
atos
extr
aído
sde
Roc
aR
ey,I
ris
(200
3)“¿
Por
qué
ycó
mo
escu
char
laop
inió
nde
los
pobr
es?”
.En
Vás
quez
,Enr
ique
yW
inke
lrie
d,D
iego
(Eds
)(2
003
.U
nive
rsid
adde
lPac
ífic
o.C
entr
ode
Inve
stig
ació
n.L
ima,
Perú
.Pp.
33.
Food
Eth
ics
Cou
ncil
(200
3)C
onsu
ltar
en
Un
ejem
plo
dees
tavi
sión
sem
anif
iest
acl
aram
ente
enar
tícul
osco
mo
elde
Alb
erts
,B.M
.&
J.B.L
abov
2003
.Ele
ctro
nic
J.B
iote
chno
logy
6(3)
)Bus
cand
oel
bien
esta
rde
losp
obre
s.¿C
uán
lejos
esta
mos
?
)B
usca
ndo
elbi
enes
tar
delo
spo
bres
.¿C
uán
lejos
esta
mos
?
Eng
inee
ring
Nut
ritio
n.G
Mcr
opsf
orglo
balj
ustic
e?.
The
futu
reof
biot
echn
olog
yde
pend
son
qual
itysc
ience
educ
atio
n
ww
w.fo
odet
hics
coun
cil.o
rg
ww
w.e
jbio
tech
nolo
gy.in
fo/c
onte
nt/v
ol6/
issu
e3/e
dito
rial
.htm
l
69To
mW
akef
ord
and
Mic
helP
imbe
rt(2
003)
.“Po
wer
-Rev
ersa
lsin
Bio
tech
nolo
gy:
Exp
erim
ents
inD
emoc
ratiz
atio
n” Bri
efin
g13
.Bri
ghto
n,U
K:I
nstit
ute
ofD
evel
opm
ent
Stud
ies.
Con
sulta
ren
ww
w.id
s.ac.
uk/b
iote
ch
Dem
ocra
tisin
gB
iotec
hnol
ogy:
Gen
etica
llyM
odifi
edC
rops
inD
evelo
ping
Cou
ntrie
s.B
riefin
gSe
ries.
61
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
60
educ
ació
nen
elte
ma,
por
pone
rla
mat
eria
enté
rmin
osas
equi
bles
para
elci
udad
ano
com
ún-d
efo
rma
que
perc
iba
los
bene
fici
osde
esta
nuev
ate
cnol
ogía
-y
por
lane
cesi
dad
dem
ejor
arla
com
unic
ació
nde
los
ries
gos
yfa
vore
cer
una
mas
adec
uada
perc
epci
ónde
los
mis
mos
.La
solu
ción
radi
ca,p
orta
nto,
encr
earl
osm
ecan
ism
osde
educ
ació
ny
deco
mun
icac
ión
adec
uado
s.
Para
elci
udad
ano
com
ún,s
inem
barg
o,el
tem
ano
sece
ntra
enun
acu
estió
nde
pura
cien
cia,
elte
ma
espo
lític
oy
étic
o:vi
ncul
ado
ala
sco
ncep
cion
esqu
elo
sin
divi
duos
tiene
nde
sus
rela
cion
esco
nla
natu
rale
za,
adi
stin
tas
cons
ider
acio
nes
deut
ilida
d,be
nefi
cio
yac
epta
bilid
adm
oral
.
Son
muc
hosl
oses
tudi
osqu
ese
han
real
izad
oen
rela
ción
con
lape
rcep
ción
públ
ica
delo
sO
VM
S,co
nel
fin
dedi
seña
res
trat
egia
sde
com
unic
ació
nal
resp
ecto
.De
todo
sel
los,
seex
trae
elco
mún
deno
min
ador
deun
gene
ral
frac
aso
ala
hora
deat
ende
r/en
tend
erde
form
aad
ecua
dala
sde
man
das/
preo
cupa
cion
esde
laso
cied
ad.
Por
ello
,no
deja
dese
rin
tere
sant
eel
resc
atar
dedi
chos
estu
dios
muc
has
dela
spr
econ
cepc
ione
squ
elo
sci
entíf
icos
yto
mad
ores
dede
cisi
óntie
nen
resp
ecto
alo
que
laso
cied
adci
vils
abe
oco
noce
delo
sOV
Ms.
Así
,exi
sten
cier
tos
mito
squ
eve
mos
repe
tirun
ay
otra
vez
enlo
sdi
stin
tos
foro
sde
deba
teso
bre
elte
ma
enel
país
yso
bre
los
que
cree
mos
conv
enie
nte
dete
nern
os.
Ent
reot
rasa
sunc
ione
s,es
tán
lass
igui
ente
s:
·qu
ela
prin
cipa
lcau
sade
lpro
blem
ara
dica
enqu
eel
com
únde
laci
udad
anía
esig
nora
nte
encu
estio
nesc
ient
ífic
as;
·qu
ela
gent
ead
opta
post
uras
radi
cale
safa
voro
enco
ntra
delo
sOV
Ms;
·qu
elo
sco
nsum
idor
esac
epta
nO
VM
sre
laci
onad
osco
nla
med
icin
ape
rono
asíc
onla
alim
enta
ción
yla
agri
cultu
ra;
·qu
elo
sco
nsum
idor
esqu
iere
nqu
elo
spr
oduc
tos
sean
etiq
ueta
dos
con
elfi
nde
pode
reje
rcer
sude
rech
oa
lalib
reel
ecci
ón;
·qu
ela
gent
epi
ensa
que
losO
VM
sno
son
natu
rale
s;·
que
laso
cied
adde
man
dari
esgo
cero
,cua
ndo
ello
noes
razo
nabl
eni
posi
ble;
·qu
ese
mag
nifi
can
los
ries
gos
dela
biot
ecno
logí
am
oder
nay
nose
tiene
nen
cuen
taot
rosd
ela
agri
cultu
raco
nven
cion
al,c
omo
son
elus
ode
pest
icid
as;
·qu
ela
opos
ició
na
losO
VM
sse
debe
aot
rasr
azon
esde
cará
cter
étic
o,po
lític
oo
emoc
iona
l;·
que
laop
inió
npú
blic
aes
víct
ima
dem
edio
sde
com
unic
ació
nse
nsac
iona
lista
sy
dela
sca
mpa
ñas
ym
ala
info
rmac
ión
deO
NG
sam
bien
talis
tasr
adic
ales
.
Sin
emba
rgo,
laso
cied
ad,s
ibie
n,en
gene
ral,
esig
nora
nte
ani
velc
ient
ífic
oy
técn
ico
sobr
ela
man
ipul
ació
nge
nétic
a;es
tafa
ltade
cono
cim
ient
o,no
esla
que
expl
ica
sure
spue
sta
nisu
spr
eocu
paci
ones
ante
labi
otec
nolo
gía.
Las
encu
esta
sy
real
izad
osen
los
Est
ados
Uni
dos
yE
urop
acl
aram
ente
desm
ient
enla
sas
unci
ones
6.2.
1Dis
tin
tos
mit
osso
bre
loq
ue
los
ciu
dad
anos
pie
nsa
n
focu
sgr
oups
cita
das
.M
ásbi
en,
por
elco
ntra
rio,
sus
plan
team
ient
ostie
nden
aen
foca
rsu
spr
eocu
paci
ones
haci
aot
rotip
ode
cons
ider
acio
nes
que
dete
rmin
ansu
acep
tabi
lidad
haci
alo
sOV
Ms,
com
oso
n:
·¿P
ara
qué
nece
sita
mos
OV
Ms?
y¿C
uále
sson
losb
enef
icio
s?.
·¿Q
uién
seva
abe
nefi
ciar
desu
uso?
.·
¿Sob
requ
ién
reca
eel
ries
go?.
·¿Q
uién
deci
deel
que
ésto
sse
desa
rrol
len?
y¿C
ómo
sead
opta
nla
sde
cisi
ones
?.·
¿Por
qué
noso
mos
mej
orin
form
ados
sobr
esu
uso
ennu
estr
oal
imen
tos
ante
sde
que
esto
sten
gan
entr
ada
enel
mer
cado
?.·
¿Por
qué
nose
nos
conc
ede
elde
rech
oa
eleg
irlib
rem
ente
siqu
erem
osco
nsum
irlo
sono
,com
prar
losp
rodu
ctos
ono
?.·
¿Las
auto
rida
des
públ
icas
tiene
nlo
spo
dere
ssu
fici
ente
sy
los
recu
rsos
para
hace
rfr
ente
alo
sin
tere
ses
dela
sgr
ande
sco
mpa
ñías
ende
sarr
olla
res
tetip
ode
prod
ucto
s?.
·¿L
asau
tori
dade
spú
blic
astie
nela
sca
paci
dade
spa
raim
plem
enta
rlo
sco
ntro
lesy
elm
onito
reo
defo
rma
efec
tiva?
.·
¿Los
ries
gos
han
sido
ova
na
ser
eval
uado
sde
form
ase
ria?
,¿Po
rqu
ién?
,¿C
omo?
.·
¿Se
han
teni
doen
cuen
talo
sefe
ctos
enel
larg
opl
azo?
,¿C
ómo?
.·
¿Cóm
oha
nsi
doto
mad
asen
cuen
tala
sin
cert
idum
bres
yla
sár
eas
enla
squ
eex
iste
unde
scon
ocim
ient
oci
entíf
ico
enla
mat
eria
ala
hora
dead
opta
rla
sde
cisi
ones
?.·
¿Qué
med
idas
deem
erge
ncia
exis
ten
para
los
supu
esto
sen
que
impa
ctos
oda
ñosn
opr
evis
toso
curr
an?.
·¿Q
uién
será
elre
spon
sabl
een
caso
deim
pact
osin
dese
able
s?,
¿Qué
mec
anis
mos
dere
para
ción
seha
npr
evis
to?.
Fren
tea
lasc
uest
ione
senu
ncia
das,
losc
ient
ífic
ostie
nden
aas
umir
que
losc
iuda
dano
sne
cesi
tan
tene
run
cono
cim
ient
oes
peci
aliz
ado
acer
cade
las
técn
icas
dem
odif
icac
ión
gené
tica,
defo
rma
que
unm
ayor
cono
cim
ient
ose
trad
ucir
áin
stan
táne
amen
teen
lael
imin
ació
nde
tem
ores
irra
cion
ales
yen
aptit
udes
mas
favo
rabl
es,q
uede
rivar
anen
una
men
orop
osic
ión
adi
chas
tecn
olog
ías.
Dic
haco
ncep
ción
de“a
rrib
aha
cia
abaj
o”,
prof
esio
naliz
ada
ypa
tern
alis
taen
cier
tam
edid
a,fr
acas
aal
cons
ider
arlo
que
son
las
base
sde
lasp
reoc
upac
ione
sdel
públ
ico.
74
74N
oses
tam
osre
firi
endo
alo
ses
tudi
osPA
BE
que
sehi
cier
onen
Eur
opa
en19
98-1
999
rela
tivos
ay
alo
sco
nduc
idos
enU
SApo
rla
FD
Aen
el20
00,a
mbo
sco
nten
idos
enel
muy
inte
resa
nte
artíc
ulo
deC
lair
eM
arri
s(2
003)
que
fue
pres
enta
doan
tela
terc
era
sesi
ónde
l
“Pub
licA
ttitu
dest
oA
gricu
ltura
lBio
techn
olog
iesin
Eur
ope”
Issu
esC
once
rnin
gPu
blic
Awa
rene
ssan
dat
titud
esto
ward
sgen
etica
llym
odifi
edba
nana
sand
trop
icalf
ruits
Inter
gove
rnm
enta
lGro
upon
Ban
anas
and
onT
ropi
calF
ruits
dela
FAO
cele
brad
oen
Esp
aña
enD
icie
mbr
ede
l200
3.C
CP
:BA
/TF
03/C
RS.
13N
ovie
mbr
e20
03.C
onsu
ltar
en.
ww
w.fa
o.or
g
63
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
62
En
laba
sede
lasm
ism
as,s
een
cuen
tran
,asi
mis
mo,
lasa
prec
iaci
ones
que
elci
udad
ano
tiene
enre
laci
ónco
nel
actu
arde
las
auto
rida
des
públ
icas
enel
pasa
doy
con
las
capa
cida
des
delo
squ
eha
nve
nido
sien
dore
spon
sabl
esde
ldes
arro
lloy
cont
rold
ela
sin
nova
cion
este
cnol
ógic
asy
desu
sri
esgo
s.Se
entie
nde
que
dich
osco
mpo
rtam
ient
osy
capa
cida
dess
ere
plic
arán
dela
mis
ma
man
era
enre
laci
ónco
nlo
sOV
Msy
sust
emas
cone
xos.
Pore
llo,e
ltem
ade
conf
ianz
aen
lasi
nstit
ucio
nese
scla
veen
esta
mat
eria
-tal
yco
mo
seex
peri
men
tóen
Eur
opa
enre
laci
ónco
nlo
sdis
tinto
scas
osde
into
xica
ción
yla
llam
ada
cris
isde
las
“vac
aslo
cas”
-.L
aco
nsec
uenc
iaa
laqu
ese
llega
esqu
eel
cent
rode
lpr
oble
ma
noco
nsis
teen
mej
orar
estr
ateg
ias
deco
mun
icac
ión,
sino
enha
cerc
ambi
osen
las
prác
ticas
inst
ituci
onal
es,
que
abog
uen
por
una
may
ortr
ansp
aren
cia
enlo
spr
oces
osde
tom
ade
deci
sion
esy
enla
adm
isió
nde
lasc
apac
idad
eso
dela
falta
deel
las,
ala
hora
dem
anej
arla
sin
cert
idum
bres
ylo
sre
sulta
dosd
ela
sev
alua
cion
esde
ries
gos,
ola
seva
luac
ione
sde
ries
gosm
ism
as.
Lo
que
noca
bedu
daes
que
muc
hode
léxi
tode
esta
nuev
ate
cnol
ogía
vaa
depe
nder
desu
acep
taci
ónpo
rla
soci
edad
civi
l,y
enpa
rtic
ular
,por
los
cons
umid
ores
.Ypo
rlo
tant
o,m
ucha
sde
las
solu
cion
espa
san
por
ente
nder
sutr
atam
ient
oen
unco
ntex
topo
lític
o,so
cioe
conó
mic
oe
incl
uso
étic
om
asam
plio
s,y
pora
port
arm
ayor
esca
uces
dein
form
ació
n,pa
rtic
ipac
ión
ytr
ansp
aren
cia.
Sibi
enla
may
oría
dees
tudi
osqu
ese
han
real
izad
oen
rela
ción
con
lape
rcep
ción
públ
ica
loha
nsi
doen
EE
UU
yla
Uni
ónE
urop
ea-p
rinc
ipal
esm
erca
dos
impo
rtad
ores
deal
imen
tos,
poro
tra
part
e-ex
iste
una
encu
esta
real
izad
apo
ren
elañ
o20
00,d
esar
rolla
daen
35pa
íses
yen
laqu
ese
entr
evis
taro
na
mas
de35
,000
pers
onas
,en
torn
oa
laaf
irm
ació
n:“l
osbe
nefi
cios
dela
biot
ecno
logí
aco
mpe
nsan
losr
iesg
os”
-“-.
ElP
erú
fue
uno
delo
spa
íses
obje
tode
laen
cues
tay
enél
,el
58%
delo
sen
cues
tado
sfi
gura
com
oco
nfor
me
con
dich
aaf
irm
ació
n,un
26%
sem
ostr
aba
disc
onfo
rme
yun
16%
noes
taba
segu
ro.
No
obst
ante
,ca
becu
estio
nar
los
resu
ltado
sde
stac
ados
enla
men
cion
ada
encu
esta
,ya
que
resu
ltan
inco
ntra
stab
les
con
lare
alid
adac
tual
enla
que
pred
omin
aría
una
abso
luta
falta
deco
noci
mie
nto,
educ
ació
ny
conc
ienc
iaci
ónde
laso
cied
adpe
ruan
aen
lam
ater
ia.A
mod
ode
ejem
plo,
sepu
ede
adve
rtir
que
enlo
súl
timos
años
elte
ma
haes
tado
abso
luta
men
teau
sent
ede
losm
edio
sde
com
unic
ació
ny
del
deba
tepo
lític
o;no
está
pres
ente
enla
sag
enda
sde
las
asoc
iaci
ones
deag
ricu
ltore
s,ni
dela
sor
gani
zaci
ones
dela
sco
mun
idad
esca
mpe
sina
so
indí
gena
s,ta
mpo
coen
las
asoc
iaci
ones
grem
iale
sco
mo
las
prod
ucto
ras
deal
imen
tos
ore
stau
rant
eso
enla
spol
ítica
sde
lasc
aden
asde
supe
rmer
cado
soco
mer
cios
.
Env
iron
icsIn
terna
tiona
l
bene
fitso
fbi
otec
hnol
ogyo
utwe
ight
ther
isks”
75
6.2.
2.D
isti
nto
su
sos,
dis
tin
tas
pre
fere
nci
as
En
eles
tudi
om
enci
onad
oy
enre
laci
ónco
nel
tota
lde
los
país
esen
cues
tado
s,se
seña
lan
dife
renc
ias
enla
acep
taci
ónde
los
ciud
adan
osen
rela
ción
con
los
dist
into
sus
osde
labi
otec
nolo
gía.
Exi
ste
una
may
orap
roba
ción
delp
úblic
oen
rela
ción
con
los
usos
dela
biot
ecno
logí
apa
rael
desa
rrol
lode
nuev
asm
edic
inas
-85%
-;pa
raus
osm
edio
ambi
enta
les
com
olim
piez
ade
resi
duos
depe
tról
eo-7
3%-
opa
rapr
oduc
irpl
ástic
osre
cicl
able
s-7
4%-;
para
prod
ucir
sem
illas
con
mej
oram
ient
onu
tric
iona
l-6
8%-
opa
rapr
oduc
irse
mill
asre
sist
ente
sa
pest
icid
asqu
ene
cesi
ten
men
ores
quím
icos
-71%
-.Si
nem
barg
o,di
cha
acep
taci
ónde
cae
cuan
dose
trat
ade
mej
orar
lapr
oduc
tivid
adde
anim
ales
-35%
-in
clus
osi
setr
ata
dede
sarr
olla
ran
imal
esm
odif
icad
osge
nétic
amen
tepa
rapr
oduc
irca
rne
mas
salu
dabl
e-5
5%-
ocl
onar
anim
ales
para
lain
vest
igac
ión
méd
ica
-42%
-.D
ela
sm
ism
asen
cues
tas
sede
duce
que
exis
ten
impl
icac
ione
sét
icas
enel
deba
tey
que
espr
ecis
oin
corp
orar
otro
ste
mas
dist
into
salo
spur
amen
teci
entíf
icos
.
La
nece
sida
dde
dota
rde
unes
cena
rio
enel
que
sede
splie
guen
las
dist
inta
spe
rspe
ctiv
aspr
omov
idas
por
los
acto
res
que
coex
iste
na
lola
rgo
dela
cade
naal
imen
tari
ay
deda
rvo
za
lapr
edom
inan
tem
ayor
íade
pequ
eños
agri
culto
res
enel
dise
ñode
las
polít
icas
que
les
afec
ten,
nos
ayud
ana
escl
arec
erlo
que
impl
ica
laap
licac
ión
delP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
enté
rmin
osde
part
icip
ació
npú
blic
a.
Com
ohe
mos
vist
o,ba
jola
conc
epci
ónde
lPri
ncip
ioP
reca
utor
iose
halla
unco
nflic
tode
“aut
orid
ad”.
Mie
ntra
squ
eal
guno
sal
egan
que
las
deci
sion
espo
lític
asse
debe
nba
sar
enex
clus
ivam
ente
,ot
ros
otor
gan
tam
bién
está
auto
rida
da
cons
ider
acio
nes
mor
ales
,ét
icas
ode
moc
rátic
as.
Dic
haco
ncep
ción
node
jade
ser
prob
lem
átic
a,po
ren
fren
tars
ede
lleno
alpe
nsam
ient
otr
adic
iona
lexi
sten
tey
porq
ueno
rmal
men
tees
más
fáci
lpar
alo
stom
ador
esde
deci
sion
esat
ende
rde
form
adi
rect
aa
lain
form
ació
nci
entíf
ica
dequ
edi
spon
en,q
uead
opta
run
avi
sión
mas
delo
spr
oble
mas
.
No
obst
ante
,si
algo
está
clar
ode
lain
voca
ción
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioes
sure
cono
cim
ient
oco
mo
unpr
oces
oen
elqu
ela
sde
cisi
ones
debe
rán
ser
adop
tada
s,no
desd
eun
ape
rspe
ctiv
am
ono-
cént
rica
,sin
oto
man
doen
cons
ider
ació
nun
apl
ural
idad
devi
sion
es,r
ealid
ades
ein
tere
ses.
En
este
sent
ido,
los
idea
les
dem
ocrá
ticos
requ
iere
nqu
ela
sde
cisi
ones
que
afec
tan
ala
salu
dde
las
pers
onas
,ent
reot
ros
aspe
ctos
,sea
nad
opta
dasp
erm
itien
dola
part
icip
ació
nde
lasm
ism
as.
Asu
vez,
elre
cono
cim
ient
oex
plíc
itode
losl
ímite
sexi
sten
tese
nla
segu
rida
dci
entíf
ica
yel
pone
rde
relie
velo
sva
lore
sso
cial
esqu
ese
encu
entr
anim
plíc
itos
enla
real
izac
ión
decu
alqu
iere
valu
ació
nci
entíf
ica
delr
iesg
oco
nduc
ena
unde
spla
zam
ient
oha
cia
una
may
orpa
rtic
ipac
ión
delo
sdi
stin
tos
acto
res
enlo
sas
unto
squ
eaf
ecta
npa
rtic
ular
men
tea
sum
odo
devi
day
abre
nel
deba
teen
tre
laso
cied
adci
vil
yla
com
unid
adci
entíf
ica.
6.3.
Bio
segu
rid
ady
Par
tici
pac
ión
Pú
blic
a
soun
dsc
ience
holís
tica
75H
oban
,Tho
mas
(200
4)E
SAW
orki
ngPa
perN
o.04
-09.
May
o20
04.A
gric
ultu
rala
ndD
evel
opm
ente
Eco
nom
icsD
ivis
ion.
FAO
En
rela
ción
con
otro
spa
íses
deL
atin
oam
éric
a,m
ostr
aban
suco
nfor
mid
adco
nla
afir
mac
ión
un62
%en
Méx
ico,
44%
enA
rgen
tina,
55%
enB
rasi
l,47
%en
Chi
le,6
6%en
Col
ombi
ay
64%
enV
enez
uela
.Con
sulta
ren
Publ
icA
ttitu
des
towa
rds
Agr
icultu
ralB
iotec
hnol
ogy.
ww
w.fa
o.or
g/es
/esa
65
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
64
6.3.
1.P
arti
cip
ació
nen
lato
ma
de
dec
isio
nes
En
este
sent
ido,
cual
quie
rpr
oces
oqu
eno
dére
spue
sta
adi
chas
dem
anda
sde
part
icip
ació
npú
blic
apu
ede
corr
erel
pelig
rode
ahon
dare
nun
afa
ltade
legi
timid
ady
cred
ibili
dad
difí
cile
sde
sers
uper
adas
con
post
erio
rida
d.
La
part
icip
ació
npú
blic
aen
los
mar
cos
naci
onal
esde
bios
egur
idad
sede
berí
ade
sarr
olla
rdu
rant
elo
str
espr
oces
osde
desa
rrol
lore
gula
tori
o,im
plem
enta
ción
ym
onito
reo.
En
conc
reto
,elP
CB
abre
dist
inta
svía
spar
ala
part
icip
ació
npú
blic
a,en
suar
tícul
o23
deno
min
ado
espe
cífi
cam
ente
así
com
oal
cont
empl
arla
posi
bilid
adde
lacc
eso
ala
info
rmac
ión
del
.En
conc
reto
,ela
rtíc
ulo
23es
tabl
ece
que
las
Part
espr
ocur
arán
aseg
urar
elac
ceso
ala
info
rmac
ión
sobr
eO
VM
sy
exig
equ
elo
sE
stad
osce
lebr
enco
nsul
tasc
onel
públ
ico
enel
proc
eso
dead
opci
ónde
deci
sion
esen
rela
ción
con
los
OV
Ms,
así
com
oda
ra
cono
cer
alpú
blic
olo
sre
sulta
dos
dees
asde
cisi
ones
.
Aun
que
esas
cons
ulta
sse
supe
dita
na
lodi
spue
sto
por
lale
gisl
ació
nna
cion
al,
lare
dacc
ión
delm
enci
onad
oar
tícul
osu
gier
equ
ese
trat
aría
deun
aob
ligac
ión
jurí
dica
,po
rlo
que
lare
mis
ión
alde
rech
oin
tern
ode
been
tend
erse
refe
rida
ala
sm
odal
idad
esde
cons
ulta
.Así
,las
form
aspa
ralle
gar
ala
part
icip
ació
npo
rpa
rte
delc
iuda
dano
enca
daun
ode
los
proc
esos
men
cion
adas
depe
nder
áen
gran
part
ede
los
recu
rsos
disp
onib
les,
dela
cultu
rapo
lític
aex
iste
nte,
dela
sde
man
das
dela
soci
edad
civi
lyde
lgr
ado
dede
sarr
ollo
dela
part
icip
ació
nci
udad
ana.
De
ahí,
que
las
herr
amie
ntas
que
sead
opte
npa
rala
part
icip
ació
nde
pend
ede
lasc
ircu
nsta
ncia
spro
pias
deca
dapa
ís.
En
elPe
rúy
enre
laci
ónco
nel
tem
aob
jeto
dees
tudi
o,ha
pred
omin
ado
lapr
omoc
ión
dela
part
icip
ació
nqu
ehe
mos
esta
dode
nom
inan
dode
“arr
iba
haci
aab
ajo”
,es
deci
r,se
hapr
omov
ido
lacr
eaci
ónde
inst
anci
asde
part
icip
ació
nfo
rmal
esen
los
dist
into
ses
paci
osde
deci
sión
públ
ica,
enlu
gar
deha
bers
eor
igin
ado
apa
rtir
dein
icia
tivas
surg
idas
desd
ela
sbas
esde
laci
udad
anía
.
Sibi
enen
algu
nos
país
esha
nsi
dola
spr
esio
nes
popu
lare
sla
squ
eha
nob
ligad
o,a
trav
ésde
man
ifes
taci
ones
alre
spec
topo
rpa
rte
delo
sag
ricu
ltore
so
delo
sco
nsum
idor
es,a
inic
iar
proc
esos
dede
cisi
ones
depo
lític
asen
torn
oal
tem
ade
labi
otec
nolo
gía
yla
bios
egur
idad
,y,
enco
nsec
uenc
ia,
adi
ctar
mar
cos
regu
lato
rios
;di
chos
proc
esos
nose
han
dado
enel
Perú
,deb
ido
fund
amen
talm
ente
ala
falta
deco
ncie
ncia
ción
ein
form
ació
nde
laso
cied
adci
vile
nla
mat
eria
.
“Con
cienc
iació
ny
part
icipa
ción
delp
úblic
o”C
entr
ode
Inter
cam
bio
deIn
form
ació
nso
breS
egur
idad
dela
Bio
tecno
logí
a
76
De
las
tres
fras
esde
lpro
ceso
dedi
seño
,im
plem
enta
ción
ym
onito
reo
depo
lític
as,s
epu
ede
deci
rqu
een
elPe
rú,p
orsu
cultu
rapa
rtic
ipat
iva
enge
nera
l,se
hade
sarr
olla
dofu
ndam
enta
lmen
tela
part
icip
ació
npú
blic
aen
elpr
imer
afa
sede
dise
ñode
polít
icas
atr
avés
dela
crea
ción
deun
sist
ema
deco
nsul
tas
ein
terc
ambi
ode
info
rmac
ión
enin
stru
men
tos
depa
rtic
ipac
ión
form
al.E
ste
fue
elcs
ode
lacr
eaci
ónde
lqu
ese
cons
tituy
óco
mo
unco
mité
deex
pert
osde
apoy
oal
-CO
NA
M-
conf
orm
ado
por
dist
into
sre
pres
enta
ntes
dela
adm
inis
trac
ión
públ
ica
yde
laso
cied
adci
vil.
Dic
hogr
upo
-cuy
om
anda
toha
conc
luid
o-pr
eten
dió
halla
run
cons
enso
enre
laci
ónco
nla
spo
lític
asa
segu
iry
dio
orig
ena
lano
rmat
iva
exis
tent
een
elpa
ísen
mat
eria
debi
oseg
urid
ad,
incl
uyen
dola
prop
uest
aal
Con
gres
ode
ratif
icac
ión
delP
CB
.
En
laac
tual
idad
,dic
hapa
rtic
ipac
ión
enel
dise
ñode
polít
icas
seha
tras
lada
doa
laco
nfor
mac
ión
del
que
seha
cons
titui
dopa
rala
ejec
ució
nde
l.
Dic
hoC
omité
dará
orig
ena
laim
plem
enta
ción
delo
sm
arco
sre
gula
tori
ose
inst
ituci
onal
esne
cesa
rios
para
laim
plem
enta
ción
delP
CB
.Has
tael
mom
ento
,dic
hoC
omité
Nac
iona
lse
encu
entr
aco
nfor
mad
opo
roc
hore
pres
enta
ntes
dedi
stin
tos
orga
nism
ospú
blic
osco
mo
son
el,I
NIA
,DIG
ESA
,II
AP,
SEN
ASA
,-C
ON
CY
TE
C-y
CO
NA
M;p
orun
repr
esen
tant
ede
lC
oleg
iode
Bió
logo
s;un
repr
esen
tant
ede
lár
eaac
adém
ica
--,
unre
pres
enta
nte
dela
sas
ocia
cion
esde
grem
ios
--y
unre
pres
enta
nte
deO
NG
s--.
Lam
enta
blem
ente
,a
lafe
cha
nose
haco
nced
ido
endi
cho
Com
itéN
acio
nal
una
repr
esen
taci
ónpe
rman
ente
are
pres
enta
ntes
dela
saso
ciac
ione
sde
cons
umid
ores
,nia
repr
esen
tant
esde
los
pequ
eños
agri
culto
res.
En
rela
ción
con
esto
súl
timos
,y
sin
olvi
dar
lore
feri
doen
elap
arta
doan
teri
or,h
abrí
aqu
ere
cord
arqu
eel
Perú
ratif
icó,
el16
deen
ero
del2
003,
elcu
yafe
cha
deen
trad
aen
vigo
rfu
eel
29de
juni
ode
l20
04-.
En
dich
oT
rata
dose
esta
blec
e-a
rtíc
ulo
5.2-
laob
ligac
ión
deca
daE
stad
ode
adop
tarl
asm
edid
aspa
rare
duci
ralm
ínim
oy,
sies
posi
ble,
elim
inar
las
amen
azas
para
losr
ecur
sosf
iloge
nétic
ospa
rala
alim
enta
ción
yla
agri
cultu
ra.
Gru
poT
écni
coG
rupo
Nac
iona
lsob
reB
iose
gurid
adC
onse
joN
acio
nal
del
Am
bien
te
Com
itéN
acio
nal
deC
oord
inac
ión
del
Mar
coE
struc
tura
lN
acio
nal
deB
iose
gurid
adPr
oyec
toU
NE
P-G
EF
sobr
eel
Des
arro
llode
Mar
cos
Nac
iona
lesde
Bio
segu
ridad
Vice
min
ister
iode
pesq
uería
Con
sejo
Nac
iona
ldeC
iencia
,Te
cnol
ogía
eInn
ovac
ión
Tecn
ológ
icaU
nive
rsid
adA
grar
iaL
aM
olin
aSo
cieda
dN
acio
nal
deIn
dustr
ias
Socie
dad
Peru
ana
deD
erec
hoA
mbi
enta
l
Tra
tado
Inter
nacio
nald
ela
FAO
sobr
elos
Rec
urso
sFilo
gené
ticos
para
laA
limen
tació
ny
laA
gricu
ltura
77
78
77 78
Sobr
eun
acr
ítica
ala
pres
ión
yce
leri
dad
exig
ida
alo
spa
íses
ende
sarr
ollo
para
lacr
eaci
ónde
losm
arco
sreg
ulat
orio
sde
bios
egur
idad
,que
alo
spaí
sesd
esar
rolla
dosl
esha
nto
mad
oañ
osen
ejec
utar
,yqu
eso
nne
cesa
rios
ante
laen
trad
aen
vigo
rde
lco
nsul
tar
Glo
ver,
Dom
inic
(200
3)“P
ublic
Part
icip
atio
nin
natio
nal
biot
echn
olog
ypo
licy
and
bios
afet
yre
gula
tion”
.19
8R
atif
icad
om
edia
nte
Dec
reto
Supr
emo
No.
012-
2003
-RE
;pub
licad
oen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
27de
ener
ode
l200
3.
Prot
ocol
ode
Car
tage
naso
bre
Segu
ridad
dela
Bio
tecno
logí
ade
lC
onve
nio
deD
iver
sidad
Bio
lógi
ca
IDS
Wor
king
Pape
r
ElP
erua
no
ww
w.id
s.ac.
uk
76E
nA
mér
ica
Lat
ina,
por
ejem
plo,
una
dela
sba
talla
sm
ásgr
ande
sen
elte
ma
detr
ansg
énic
osse
halle
vado
aca
boen
Bra
sil,
lider
ada
por
el(I
DE
C)q
ueen
tabl
óun
ade
man
daju
dici
alco
ntra
que
conc
luyó
con
elfa
llode
laC
orte
Fede
rale
nel
que
seob
ligab
aa
laem
pres
aa
pres
enta
res
tudi
osde
impa
cto
ambi
enta
lan
tes
deco
men
zar
acu
ltiva
ro
com
erci
aliz
arso
yatr
ansg
énic
a.T
ambi
énre
cien
tem
ente
las
asoc
iaci
ones
deco
nsum
idor
esha
nlo
grad
ore
tirar
una
cam
paña
publ
icita
ria
deM
onsa
nto
pore
nten
derq
uese
trat
aba
depu
blic
idad
enga
ñosa
enre
laci
ónco
nlo
salim
ento
stra
nsgé
nico
s.C
onsu
ltare
n
Insti
tuto
Bra
sileñ
ode
Defe
nsa
del
Con
sum
idor
Mon
sant
o
ww
w.id
ec.o
rg.b
r.
67
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
66
Más
aún,
elar
tícul
o9
del
men
cion
ado
Tra
tado
regu
lapo
rpr
imer
ave
zde
form
aex
pres
alo
sD.D
espu
ésde
reco
noce
rla
enor
me
cont
ribu
ción
que
las
com
unid
ades
loca
les
ein
díge
nas
ylo
sag
ricu
ltore
sha
nap
orta
doa
laco
nser
vaci
ónde
dich
osre
curs
os,
enpa
rtic
ular
enlo
sce
ntro
sde
orig
en,
elar
tícul
ode
stac
a,en
suap
arta
do2
c),
laob
ligac
ión
delo
sE
stad
osen
aseg
urar
el“
.Por
ello
,esp
rim
ordi
alla
incl
usió
nde
esto
sdos
sect
ores
dein
teré
sen
elde
bate
sobr
elo
smar
cose
stru
ctur
ales
debi
oseg
urid
ad,f
acili
tánd
oles
unac
ceso
ala
info
rmac
ión
exis
tent
e.
Otr
oór
gano
part
icip
ativ
oes
la-C
ON
AD
IB-,
que,
taly
com
odi
spon
eel
artíc
ulo
9de
lReg
lam
ento
,act
uará
com
oun
órga
node
ases
oram
ient
oy
conc
erta
ción
enm
ater
iade
bios
egur
idad
,co
nla
sfu
ncio
nes
deas
esor
ara
los
Órg
anos
Sect
oria
les
Com
pete
ntes
-OSC
-y
prop
oner
alC
ON
AM
lapo
lític
ana
cion
alde
segu
rida
dde
labi
otec
nolo
gía.
La
CO
NA
DIB
esun
órga
nopa
rtic
ipat
ivo
ein
terd
isci
plin
ario
enel
que
part
icip
anre
pres
enta
ntes
dels
ecto
rpúb
lico,
dels
ecto
rpriv
ado,
dels
ecto
raca
dém
ico,
dela
sON
Gsy
delo
spue
blos
indí
gena
s.
Para
lela
ala
part
icip
ació
nor
gáni
ca,
las
norm
asso
bre
bios
egur
idad
perm
iten
lapa
rtic
ipac
ión
dela
ciud
adan
íaen
los
proc
edim
ient
osm
edia
nte
lapo
sibi
lidad
dere
aliz
arob
serv
acio
nesd
uran
teel
plaz
ode
30dí
astr
asla
pres
enta
ción
dela
solic
itud
delib
erac
ión
deO
VM
sy
con
ante
rior
idad
ala
fina
lizac
ión
dela
real
izac
ión
dela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
pore
lOSC
.La
norm
ano
esta
blec
e,si
nem
barg
o,en
qué
form
adi
chas
cons
ulta
suob
serv
acio
nesv
ana
sera
tend
idas
oco
ntes
tada
spor
lasa
utor
idad
esco
mpe
tent
es.
Fin
alm
ente
,hay
que
cons
ider
arqu
epa
raqu
ela
part
icip
ació
npú
blic
ase
aef
ectiv
aes
nece
sari
oqu
ese
prev
ean
los
mec
anis
mos
para
que
lain
form
ació
nse
aco
mpa
rtid
ade
form
atr
ansp
aren
te.E
lint
erca
mbi
ode
info
rmac
ión
yla
crea
ción
deco
ncie
ncia
entr
ela
ciud
adan
íape
rmite
alo
sci
udad
anos
cons
ider
arlo
ste
mas
yfo
rmar
una
opin
ión
alre
spec
to.
La
men
cion
ada
pers
pect
iva
está
cont
empl
ada
endi
stin
tasp
revi
sion
esde
lale
gisl
ació
nna
cion
al.
Así
,el
ensu
Titu
loP
relim
inar
,est
able
cequ
e“
erec
hosd
elag
ricul
tor
dere
cho
apa
rtici
par
enla
adop
ción
dede
cisio
nes
ani
veln
acio
nal,
sobr
eas
unto
sre
lativ
osa
laco
nser
vació
ny
laut
iliza
ción
soste
nibl
edel
osre
curs
osfil
ogen
ético
spar
ala
alim
enta
ción
yla
agric
ultu
ra”
Com
isión
Nac
iona
ldeD
iver
sidad
Bio
lógi
ca
Cód
igo
del
Med
ioA
mbi
ente
ylo
sR
ecur
sos
Nat
ural
es,
Toda
pers
ona
tiene
elde
rech
ode
part
icipa
ren
lade
finici
ónde
lapo
lítica
yen
laad
opció
nde
las
med
idas
deca
rácte
rna
ciona
l,re
gion
aly
loca
lrela
tivas
alm
edio
ambi
ente
yalo
srec
urso
snat
ural
es.D
eigu
alm
odo,
ase
rinf
orm
ada
dela
smed
idas
oacti
vida
desq
uepu
edan
afec
tard
irec
tao
indi
recta
men
tela
salu
dde
lasp
erso
naso
dela
integ
ridad
dela
mbi
ente
ylos
recu
rsos
natu
rales
”.
79 80
En
idén
tico
sent
ido,
laL
eyN
o.26
842,
,en
suT
itulo
Pre
limin
ar,
apar
tado
XIV
,pro
pugn
aqu
e
”Y,
ensu
artíc
ulo
5,co
ntem
pla
elde
rech
ode
toda
pers
ona
ase
rdeb
idam
ente
info
rmad
apo
rla
Aut
orid
adde
Salu
den
mat
eria
desa
lud,
haci
endo
men
ción
part
icul
ara
una
diet
aad
ecua
day
prom
oció
nde
estil
osde
vida
salu
dabl
e.
En
esta
mis
ma
dire
cció
n,se
pued
ede
cir
que
enel
Perú
,en
los
últim
osañ
os,s
eha
inte
ntad
oab
ogar
poru
nacu
ltura
dela
tran
spar
enci
a.Se
hape
rseg
uido
unca
mbi
ode
actit
udpo
rpa
rte
delo
sfu
ncio
nari
osy
dela
sau
tori
dade
spú
blic
asy
ello
seha
vist
oac
ompa
ñado
porl
aem
isió
nde
dist
inta
sno
rmas
,con
elfi
nde
gara
ntiz
arel
acce
soa
lain
form
ació
nen
pode
rde
las
entid
ades
públ
icas
.Así
,sib
ien
dich
ode
rech
oya
vení
ade
sarr
olla
doen
algu
nas
norm
asse
ctor
iale
s,el
mis
mo
setr
ata
dem
aner
aco
mpr
ensi
vaa
trav
ésde
regu
laci
ones
espe
cífi
case
nla
mat
eria
.
Las
norm
asa
lasq
ueno
sref
erim
osso
nen
conc
reto
el,
elR
egla
men
tode
lam
enci
onad
aL
eyy
laL
eyN
o.26
301,
En
part
icul
ar,
seco
ntem
pla
elde
rech
ode
los
ciud
adan
osa
tene
rac
ceso
ala
info
rmac
ión
públ
ica
que
esté
enpo
sesi
ónde
cual
quie
ren
tidad
públ
ica.
La
info
rmac
ión
que
sepu
ede
solic
itard
eun
aen
tidad
públ
ica
pued
eha
bers
ido
prod
ucid
apo
rella
oen
cont
rars
een
supo
der,
aunq
ueno
laha
yapr
oduc
ido
dire
ctam
ente
.Dic
haen
tidad
debe
rábr
inda
rla
info
rmac
ión
enun
plaz
ono
may
ora
siet
edí
asút
iles,
que
podr
ánse
rpr
orro
gado
spo
rot
ros
cinc
odí
asad
icio
nale
sy
elci
udad
ano
sólo
debe
ráve
rse
oblig
ado
aab
onar
elim
port
ede
los
cost
osde
repr
oduc
ción
dela
info
rmac
ión
requ
erid
a.
Esi
nter
esan
tere
salta
rque
,ent
rela
sexc
epci
ones
alac
ceso
ala
info
rmac
ión
públ
ica,
seco
ntem
pla
lare
lativ
aa
loss
ecre
tosc
omer
cial
,ind
ustr
ialy
tecn
ológ
ico
-art
ícul
o17
.2de
laL
eyN
o.27
806-
,por
cons
ider
arse
part
esde
llla
mad
o“s
ecre
toem
pres
aria
l”y
enel
que
seha
llarí
ael
refe
rent
eal
cono
cim
ient
ono
difu
ndid
osu
scep
tible
dese
rexp
lota
doec
onóm
icam
ente
yqu
epu
ede
esta
rre
feri
doal
proc
eso
depr
oduc
ción
ode
com
erci
aliz
ació
nde
unbi
eno
serv
icio
,oa
cual
quie
rco
noci
mie
nto
obte
nido
com
ore
sulta
dode
unpr
oces
ode
inve
stig
ació
nci
entíf
ica
oté
cnic
a.
Ley
Gen
eral
deSa
lud
“La
info
rmac
ión
ensa
lud
esde
inter
éspú
blico
.Tod
ape
rson
aes
táob
ligad
aa
prop
orcio
nara
laA
utor
idad
deSa
lud
lain
form
ació
nqu
eles
eaex
igib
lede
acue
rdoa
laley
.L
aqu
eelE
stado
tiene
ensu
pode
resd
edom
inio
públ
ico,c
onla
sexc
epcio
nesq
uees
tabl
ecel
aley
.
Text
oÚni
coO
rden
adod
ela
Ley
No.
2780
6,L
eyde
Tra
nspa
renc
iay
Acce
soa
laIn
form
ació
nPú
blica
quer
egul
ael
proc
esod
eháb
easd
ata
.
81
82
8384
85
6.3.
2.A
cces
oa
lain
form
ació
n
79Se
encu
entr
are
gula
daen
elT
itulo
VII
Ide
l ,D.S
.No.
068-
2001
-PC
M(2
0/06
/200
1).
Reg
lam
ento
dela
Ley
sobr
eC
onse
rvac
ión
yA
prov
echa
mien
toSo
steni
bled
ela
Div
ersid
adB
ioló
gica
80A
prob
ado
porD
ecre
toL
egis
lativ
oN
o.61
3;pu
blic
ado
enel
Dia
rio
Ofi
cial
con
fech
a8
dese
tiem
bre
de19
90.
ElP
erua
no
81 82 83 84 85
Pub
licad
aen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
20de
julio
de19
97.
Dec
reto
No.
043-
2003
-PC
M;p
ublic
ado
enel
Dia
rio
Ofi
cial
con
fech
a24
deab
rild
el20
03.
Dec
reto
Supr
emo
No.
072-
2003
-PC
M,p
ublic
ado
enel
Dia
rio
Ofi
cial
el7
deag
osto
del2
003.
Pub
licad
aen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
3de
may
ode
1994
.D
efen
sorí
ade
lPue
blo
(200
3).
Def
enso
ría
delP
uebl
o.20
03.L
ima.
Perú
.
ElP
erua
noSu
prem
oE
lPer
uano
ElP
erua
no
ElP
erua
noE
lAcce
soa
laIn
form
ació
nPú
blica
.No
ala
cultu
rade
lsec
reto69
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
68
Por
últim
o,la
Con
stitu
ción
del
Perú
de19
93,
ensu
artíc
ulo
200,
cont
empl
ala
posi
bilid
adde
defe
nder
este
dere
cho
deac
ceso
ala
info
rmac
ión
por
part
ede
lci
udad
ano
alcr
ear
una
acci
ón,q
uere
pres
enta
una
gara
ntía
cons
tituc
iona
l,lla
mad
aco
ntra
todo
acto
uom
isió
nde
una
auto
rida
dpú
blic
a,fu
ncio
nari
oo
cual
quie
rpe
rson
a,qu
ein
terf
iera
con
elde
rech
oco
nstit
ucio
nal
deob
tene
rin
form
ació
n.
En
mat
eria
debi
oseg
urid
ad,
lale
gisl
ació
nde
lpa
ís,
sibi
enno
desa
rrol
laen
prof
undi
dad
este
punt
o,de
lam
ism
ase
dedu
cequ
eel
acce
soa
lain
form
ació
npu
ede
tene
rlu
gar
atr
avés
detr
esví
asdi
fere
ntes
:la
publ
icid
adde
laso
licitu
dde
regi
stro
;la
publ
icid
adde
laR
esol
ució
nad
min
istr
ativ
afi
nals
obre
laap
roba
ción
ode
nega
ción
del
regi
stro
yla
mis
ma
exis
tenc
iade
unR
egis
tro
Púb
lico
enca
daun
ode
losO
SC.
En
rela
ción
con
elpr
imer
supu
esto
,la
Ley
No.
2710
4de
term
ina
que
una
vez
adm
itida
laso
licitu
dpa
rasu
trám
ite,e
lOSC
publ
icar
áun
resu
men
info
rmat
ivo
dela
mis
ma
endo
sm
edio
sde
com
unic
ació
nes
crita
deci
rcul
ació
nna
cion
al,d
efo
rma
que
cual
quie
rpe
rson
apu
eda
prop
orci
onar
info
rmac
ión
enre
laci
ónco
nel
OV
Mqu
eor
igin
ael
trám
itey
que
sea
cons
ider
ada
enla
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
-art
ícul
o20
-.E
nel
mis
mo
sent
ido,
elar
tícul
o35
del
Reg
lam
ento
esta
blec
equ
e
Dic
hapr
evis
ión
esun
aev
iden
cia
clar
ade
cóm
oel
acce
soa
lain
form
ació
nva
unid
oa
lapa
rtic
ipac
ión
enla
tom
ade
deci
sion
es.S
inem
barg
o,de
lare
dacc
ión
noqu
eda
clar
osi
ala
hora
depo
der
real
izar
las
obse
rvac
ione
s,el
ciud
adan
opo
drá
tene
rac
ceso
sólo
alre
sum
ende
laso
licitu
dqu
eha
sido
publ
icad
ao
siin
cluy
eta
mbi
énel
acce
soa
lado
cum
enta
ción
que
laac
ompa
ñay
ala
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
ylo
spla
nesd
em
anej
ode
ries
gore
sulta
ntes
.Ést
aúl
tima
opci
ónpa
rece
serl
aqu
epr
ima,
teni
endo
encu
enta
que
elar
tícul
o36
dete
rmin
aqu
e No
obst
ante
,en
ning
únca
sose
men
cion
acu
alse
ráel
cont
enid
om
ínim
ode
dich
ore
sum
enin
form
ativ
o,ni
siel
ciud
adan
ote
ndrá
acce
soal
Reg
istr
ode
solic
itude
sde
intr
oduc
ción
deO
VM
-en
elqu
ese
lleva
ráel
segu
imie
nto
deca
daca
sopr
esen
tado
-pre
vist
oen
elar
tícul
o25
.
hábe
asda
ta
“El
OSC
enco
ordi
nació
nco
nel
solic
itant
e,pu
blica
ráel
resu
men
info
rmat
ivo
dela
solic
itud
dere
gistr
oyo
torg
ará
unpl
azo
detr
einta
días
útile
spos
terio
resa
lafec
hade
publ
icació
nde
lmism
o,a
finde
quec
ualq
uier
pers
ona
natu
ralo
juríd
ica,p
ueda
hace
rlleg
arla
sobs
erva
cione
sque
pudi
era
habe
rcon
rela
ción
ala
solic
itud
dere
gistr
ode
lOV
M”.
“Ven
cido
elpl
azo
depr
esen
tació
nde
obse
rvac
ione
sal
resu
men
info
rmat
ivo,
elO
SCcu
lmin
ará
lare
spec
tiva
eval
uació
nde
riesg
os,e
miti
endo
sude
cisió
nen
unpl
azo
nom
ayor
a12
0dí
ashá
biles
”.
86
Igua
lmen
te,s
eor
dena
lapu
blic
ació
nen
unm
edio
escr
itode
com
unic
ació
nna
cion
alde
laR
esol
ució
nA
dmin
istr
ativ
aen
laqu
ese
auto
riza
ode
nieg
ala
solic
itud
-art
ícul
o22
dela
Ley
No.
2710
4y
40de
lR
egla
men
to-.
En
ambo
sca
sos,
los
cost
osde
las
publ
icac
ione
sco
rrer
ána
cuen
tade
lso
licita
nte
dela
activ
idad
con
OV
Ms,
deco
nfor
mid
adco
nel
artíc
ulo
22de
lReg
lam
ento
,que
expr
esam
ente
dete
rmin
aqu
e“
.
Con
inde
pend
enci
ade
loan
teri
or,e
lsis
tem
aco
ntem
pla
elqu
eca
daO
SCim
plem
ente
unR
egis
tro
Púb
lico
delo
sOV
Ms,
susd
eriv
ados
opr
oduc
tosq
uelo
scon
teng
an;d
ela
spe
rson
asna
tura
les
oju
rídi
cas
inte
resa
das
enre
aliz
arac
tivid
ades
con
los
mis
mos
yde
las
apro
baci
ones
,den
egac
ione
sy
canc
elac
ione
squ
ehu
bies
enpo
dido
prod
ucir
se.S
een
tiend
equ
epo
rsu
cará
cter
depú
blic
os,d
icho
sreg
istr
oses
tarí
anab
iert
osa
cual
quie
rco
nsul
tade
laso
cied
adci
vil-
artíc
ulo
7de
lReg
lam
ento
-.E
lloes
fund
amen
tals
ise
tiene
encu
enta
que
lasl
iber
acio
nesd
eO
VM
sse
real
izan
caso
porc
aso,
yqu
ees
prec
isa
laex
iste
ncia
deun
ain
stan
cia
que
cons
olid
edi
cha
info
rmac
ión
ani
veln
acio
nala
laqu
eel
públ
ico
pued
ate
nera
cces
ode
form
adi
rect
a.
En
este
sent
ido,
serí
ade
seab
lequ
eel
CO
NA
Mco
mo
cent
raliz
ase
enún
ico
regi
stro
toda
lain
form
ació
nre
leva
nte
ala
liber
ació
nde
OV
Ms
alqu
epu
dier
ate
ner
fáci
lac
ceso
elci
udad
ano.
Asi
mis
mo,
tam
bién
habr
íasi
dode
seab
lequ
ela
solic
itud
dere
aliz
arac
tivid
ades
con
OV
Ms
sehi
cier
apú
blic
aen
med
ios
deco
mun
icac
ión
loca
les,
oen
los
tabl
ones
dean
unci
osde
las
mun
icip
alid
ades
endo
nde
dich
aac
tivid
adva
yaa
tene
rlu
gar
yqu
edi
cha
solic
itud
sea
notif
icad
aa
las
auto
rida
des
loca
les
ya
los
mie
mbr
osde
laC
ON
AD
IB,c
onel
fin
dequ
etu
vier
anla
posi
bilid
adde
real
izar
obse
rvac
ione
s.
Asi
mis
mo,
serí
aco
nven
ient
equ
e,co
nin
depe
nden
cia
dela
info
rmac
ión
men
cion
ada,
tam
bién
sehi
cies
epú
blic
ala
fech
ade
inic
iode
laac
tivid
ad,e
lpro
pósi
tode
lam
ism
a,as
íco
mo
info
rmac
ión
rela
tiva
alm
onito
reo
dela
sac
tivid
ades
,asp
ecto
squ
eno
seen
cuen
tran
cont
empl
ados
enla
norm
ativ
aac
tual
.
Porú
ltim
o,en
tend
emos
que
enat
enci
óna
dete
rmin
adas
circ
unst
anci
asco
mo
pued
ense
relt
ipo
deO
VM
,elu
soqu
ese
pret
ende
,las
cara
cter
ístic
asde
lmed
ioam
bien
tequ
epo
tenc
ialm
ente
pued
ese
raf
ecta
do,e
lniv
elde
expe
rien
cia
exis
tent
een
rela
ción
con
losr
iesg
osal
med
ioam
bien
tey
ala
salu
dhu
man
a,si
setr
ata
deun
apr
imer
alib
erac
iónlos
costo
squ
ede
man
den
lapu
blica
ción
delo
sre
súm
enes
info
rmat
ivos
,así
com
oel
dere
cho
dere
gistr
o,co
rrer
ána
cuen
tade
lint
eres
ado”
Cen
trod
eInt
erca
mbi
odeI
nfor
mac
ión
enSe
gurid
adde
laB
iotec
nolo
gía
87
86D
eco
nfor
mid
adco
nla
Ley
2630
1qu
ere
gula
elpr
oces
ode
,la
acci
ónse
tram
itaan
teel
juez
depr
imer
ain
stan
cia
delo
civi
len
ellu
gard
onde
setie
nedo
mic
ilio
odo
nde
seen
cuen
tran
ubic
ados
los
arch
ivos
odo
cum
ento
ssi
mila
res.
Para
que
proc
eda
esta
acci
ón,e
ldem
anda
nte
debe
ráre
quer
irpo
rcon
duct
ono
tari
ala
laau
tori
dad
que
pose
edi
cha
info
rmac
ión
con
una
ante
laci
ónno
men
orde
quin
cedí
asca
lend
ario
s.
hábe
asda
ta
87L
asqu
efu
eron
adop
tada
sen
1995
reco
mie
ndan
,en
suA
nexo
7,di
stin
tas
vías
para
prom
over
lapa
rtic
ipac
ión
dela
soci
edad
UN
EP
Inter
natio
nalT
echn
icalG
uide
lines
for
Safet
yon
Bio
techn
olog
y
civi
l,en
tre
las
que
men
cion
anel
info
rmar
ala
spo
blac
ione
slo
cale
sa
trav
ésde
audi
enci
aspú
blic
aso
med
ios
deco
mun
icac
ión
loca
l,as
ícom
oel
favo
rece
rel
diál
ogo
entr
eel
públ
ico,
las
univ
ersi
dade
sy
cent
ros
acad
émic
osy
las
com
pañí
as.
Htt
p://
ww
w.b
iosa
fety
prot
ocol
.be/
UN
EP
Gui
d/C
onte
nts.h
tml
71
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
70
alam
bien
teo
enun
anu
eva
loca
ción
,sie
sla
prim
era
vez
que
dich
osO
VM
stie
neen
trad
aal
mer
cado
,etc
.,se
debe
ría
exte
nder
lapa
rtic
ipac
ión
ycr
earm
ecan
ism
osde
com
unic
ació
nex
pres
ade
info
rmac
ión
adi
stin
tos
com
ités-
i.e.G
rupo
Nac
iona
lsob
reA
grob
iodi
vers
idad
,Pro
yect
o-,
inst
ituci
ones
espe
cial
izad
asy
dist
into
sac
tore
sin
volu
crad
os.
Al
resp
ecto
,el
Reg
lam
ento
fija
com
oco
mpe
tenc
iade
los
OSC
lade
difu
ndir
lain
form
ació
nso
bre
los
ries
gos
ybe
nefi
cios
deriv
ados
delu
soy
man
ejo
delo
sO
VM
ypr
ocur
arla
part
icip
ació
nde
laso
cied
adci
vil
-art
ícul
o7
s)-,
sien
doel
CO
NA
Mel
orga
nism
oen
elqu
ese
cons
olid
ato
dala
info
rmac
ión
naci
onal
ein
tern
acio
nalq
uese
gene
reso
bre
lam
ater
ia-a
rtíc
ulo
5a)
-.
Otr
oas
pect
ode
impo
rtan
cia
esen
qué
med
ida
elso
licita
nte
deun
perm
iso
pued
ere
tene
rin
form
ació
nqu
eco
nsid
ere
“com
erci
alm
ente
sens
ible
”y
evita
rqu
eés
tase
adi
sem
inad
aen
tre
elpú
blic
o.C
onel
fin
deev
itar
que
esta
posi
bilid
adco
nlle
veun
ane
gaci
ónde
lder
echo
deac
ceso
ala
info
rmac
ión
porp
arte
delo
sci
udad
anos
,elP
CB
haes
tabl
ecid
odi
stin
tos
mín
imos
que
nunc
apo
drán
incl
uirs
eco
mo
una
exce
pció
nal
dere
cho
ala
info
rmac
ión.
El
artíc
ulo
21de
limita
com
oin
form
ació
nqu
een
ning
únca
sopo
drá
cons
ider
arse
conf
iden
cial
yno
podr
áde
trae
rse
deld
erec
hode
acce
soa
lain
form
ació
npo
rpa
rte
delc
iuda
dano
:la
iden
tific
ació
nde
lope
rado
r;la
desc
ripc
ión
gene
rald
elO
VM
;un
resu
men
dela
eval
uaci
ónde
lrie
sgo
ylo
sm
étod
osy
plan
esde
resp
uest
aen
caso
deem
erge
ncia
.
La
Ley
No.
2710
4re
gula
elte
ma
con
unco
nten
ido
sim
ilar,
sibi
enañ
ade
unpu
nto
degr
anre
leva
ncia
yes
laob
ligat
orie
dad
depo
ner
adi
spos
ició
nde
los
ciud
adan
osla
info
rmac
ión
sobr
eel
luga
rdon
dese
real
ice
laac
tivid
ad.A
sí,e
lart
ícul
o24
orde
naqu
e
.
Asi
mis
mo,
elin
tere
sado
debe
ráso
licita
rex
pres
amen
tela
decl
arac
ión
deco
nfid
enci
alid
adde
lain
form
ació
n”
yde
berá
acom
paña
rlo
dela
just
ific
ació
nco
rres
pond
ient
e-a
rtíc
ulo
23de
laL
ey-.
Eli
nter
esad
o,ta
mbi
éntie
nela
posi
bilid
adde
recu
rrir
ante
elO
SCen
rela
ción
con
info
rmac
ión
que
seco
nsid
era
noco
nfid
enci
alcu
ando
cons
ider
equ
eés
tade
base
rlo
-art
ícul
o48
del
Reg
lam
ento
-.Se
rán
los
OSC
los
que
teng
anla
com
pete
ncia
para
cons
erva
rel
88
insit
u
“no
sepo
drá
otor
garc
onfid
encia
lidad
sobr
ela
iden
tifica
ción
delt
itula
ryre
spon
sabl
edel
proy
ecto
,la
final
idad
ylu
gare
nqu
eser
ealiz
ará
laac
tivid
ad,l
ossis
temas
ym
edid
asde
emer
genc
iay
cont
rol,
niso
brel
aev
alua
ción
derie
sgos
para
lasa
lud
hum
ana,
elam
bien
teyl
adi
vers
idad
biol
ógica
”
“que
pudi
era
ser
mat
eria
deus
ode
sleal
6.3.
3.C
onfi
den
cial
idad
expe
dien
tere
serv
ado
enel
que
cons
tela
info
rmac
ión
conf
iden
cial
yún
icam
ente
deriv
arán
alór
gano
inte
rsec
tori
alC
ON
AM
-la
info
rmac
ión
que
note
nga
dich
oca
ráct
er.
Con
vien
ere
salta
rqu
esi
bien
esm
uyim
port
ante
que
dich
aspr
ovis
ione
sso
bre
part
icip
ació
npú
blic
aha
yan
sido
plas
mad
asen
elm
arco
debi
oseg
urid
addi
seña
do,s
inem
barg
o,ta
mbi
énes
prec
iso
ente
nder
que
dich
ashe
rram
ient
asy
laut
iliza
ción
que
seha
gade
ella
s,de
pend
erá
engr
anm
edid
ade
lcon
text
oen
elqu
eva
yan
ase
rapl
icad
asy
dela
cultu
rade
lpaí
sal
abor
dar
tem
asco
mo
tran
spar
enci
a,lo
que
seha
veni
doen
llam
aro
exig
enci
ade
resp
onsa
bilid
adde
lasa
utor
idad
espo
rla
ciud
adan
ía,
yde
moc
raci
aen
gene
ral
.
Fin
alm
ente
,no
cabe
ente
nder
que
lam
era
exis
tenc
iade
las
prov
isio
nes
men
cion
adas
sobr
epa
rtic
ipac
ión
públ
ica
vaya
aim
plic
arel
que
seve
antr
aduc
idas
enun
apa
rtic
ipac
ión
real
,de
form
ain
med
iata
.E
llono
suce
derá
sino
sede
sarr
olla
nlo
sm
ecan
ism
oscl
aros
para
que
ésta
pued
ase
rlle
vada
aef
ecto
.Inc
luso
,cab
ede
cirq
uela
sm
ejor
esno
rmas
sobr
epa
rtic
ipac
ión
públ
ica
pued
equ
enu
nca
selle
ven
aef
ecto
siel
públ
ico
notie
nela
capa
cida
dpa
rapa
rtic
ipar
efec
tivam
ente
.
Ele
tique
tado
deO
VM
so
depr
oduc
tos
deriv
ados
deO
VM
ses
una
sub-
área
dent
rode
lcon
cept
om
ism
ode
acce
soa
lain
form
ació
n.E
letiq
ueta
dose
cons
tituy
een
unm
ecan
ism
ode
sarr
olla
dode
ntro
dela
spo
lític
asde
bios
egur
idad
yde
segu
rida
dal
imen
tari
acu
yopr
opós
itopr
inci
pale
sof
rece
rin
form
ació
na
los
cons
umid
ores
,en
rela
ción
con
ese
OV
Mo
prod
ucto
deriv
ado
deO
VM
,que
yaes
tán
utili
zand
oo
esté
nco
nsid
eran
doad
quir
ir.A
lref
erir
nos
aco
nsum
idor
es,e
nes
teca
so,n
ono
ses
tam
osre
firi
endo
alo
súl
timos
dest
inat
ario
sde
laca
dena
alim
enta
ria,
sino
que
ésto
spu
eden
serl
osag
ricu
ltore
s,pr
ovee
dore
som
inor
ista
sein
divi
duos
enge
nera
l.
Alo
scl
ásic
osde
rech
osde
lciu
dada
noa
lasa
lud
ya
lase
guri
dad
enlo
sal
imen
tos,
nuev
osde
rech
osen
suco
ndic
ión
deco
nsum
idor
está
nsi
endo
obje
tode
may
orde
fens
a.D
icho
sde
rech
osha
nem
ergi
dode
form
aco
rrel
ativ
aa
las
mod
ific
acio
nes
habi
das
enla
cade
naal
imen
tari
ay
alpr
ogre
sivo
alej
amie
nto
yde
scon
exió
nde
lco
nsum
idor
fina
lcon
los
cent
ros
deor
igen
ypr
oduc
ción
delo
sal
imen
tos,
com
oso
nel
dere
cho
ase
rinf
orm
ado
y,co
mo
cons
ecue
ncia
deel
lo,a
eleg
iry
aad
opta
rdec
isio
nes
info
rmad
as.
acco
unta
bilit
y89
6.4.
ElE
tiq
uet
ado
6.4.
1Der
ech
osd
elco
nsu
mid
or
88So
nde
gran
inte
résl
asG
uías
sobr
eac
ceso
ala
ala
info
rmac
ión,
part
icip
ació
npú
blic
aen
lato
ma
dede
cisi
ones
yac
ceso
ala
just
icia
con
rela
ción
aor
gani
smos
gené
ticam
ente
mod
ific
ados
que
han
sido
adop
tada
spo
rlo
spa
íses
dela
-tam
bién
llam
ado
elC
onve
nio
deA
arhu
s-en
octu
bre
del
2002
.E
nel
las
sere
coge
nm
odel
osde
info
rmac
ión
ase
rof
reci
dapo
rla
sau
tori
dade
sen
mat
eria
deO
VM
s.C
onsu
ltare
n
Con
venc
ión
sobr
eac
ceso
ala
info
rmac
ión,
part
icipa
ción
públ
icaen
lato
ma
dede
cisio
nesy
acce
soa
laju
sticia
enas
unto
sam
bien
tales
http
://w
ww
.une
ce.o
rg/e
nv/p
p/gm
o.ht
m
89G
love
r,D
omin
ic(2
003)
“Pub
licPa
rtic
ipat
ion
inna
tiona
lbi
otec
hnol
ogy
polic
yan
dbi
osaf
ety
regu
latio
n”.
198.
Con
sulta
ren
IDS
Wor
king
Pape
rw
ww
.ids.a
c.uk
73
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
72
6.4.
1.1.
Der
ech
oa
lain
form
ació
n
Eld
esar
rollo
deun
apo
lític
ade
etiq
ueta
do,p
arte
dela
prem
isa
dequ
eel
cons
umid
ortie
nede
rech
oa
sabe
rlo
que
está
com
pran
doy,
cons
ecue
ntem
ente
,con
sum
iend
oo
usan
do.L
am
ayor
fuen
tede
info
rmac
ión
alre
spec
tose
encu
entr
aen
elet
ique
tado
delo
spr
oduc
tos.
El
cons
umid
or,
basá
ndos
een
lain
form
ació
nqu
ese
prov
eeen
las
etiq
ueta
sde
los
prod
ucto
s,ad
opta
una
deci
sión
mej
ory
más
info
rmad
aa
laho
rade
ejer
cer
sude
rech
ode
opci
ónen
tre
los
prod
ucto
squ
ese
leof
rece
nen
elm
erca
do.
Dic
haca
paci
dad
deel
ecci
ónpu
ede
veni
rmot
ivad
apo
rraz
ones
deín
dole
econ
ómic
a,de
salu
d,re
ligio
sa,
étic
a,m
oral
opo
rot
rotip
ode
nece
sida
des.
Est
aci
rcun
stan
cia
conl
leva
aqu
eel
etiq
ueta
dose
cons
tituy
aen
unm
ecan
ism
ode
mer
cado
que
pued
eco
ntri
buir
ala
acep
taci
óno
node
unde
term
inad
opr
oduc
too
deun
ade
term
inad
ate
cnol
ogía
que
hain
terv
enid
opa
rala
prod
ucci
ónde
lmen
cion
ado
prod
ucto
.
Otr
afu
nció
nvi
ncul
ada
ala
ante
rior
,es
lade
let
ique
tado
com
om
ecan
ism
opa
rapr
oteg
eral
cons
umid
orde
prác
ticas
enga
ñosa
squ
epu
edan
apar
ecer
enel
mer
cado
.A
sí,e
letiq
ueta
dope
rmite
aseg
urar
alco
nsum
idor
que
lain
form
ació
nqu
ese
leof
rece
sobr
eun
dete
rmin
ado
prod
ucto
esci
erta
yqu
eel
cons
umid
ores
táre
alm
ente
adqu
irie
ndo
loqu
ele
está
sien
doof
reci
do.
Porú
ltim
o,ca
bría
habl
arde
lafu
nció
nde
educ
ació
nde
lcon
sum
idor
que
elet
ique
tado
cum
ple.
La
sani
dad
alim
enta
ria
yla
prot
ecci
ónam
bien
tal
pued
ense
rob
jeto
depr
omoc
ión
atr
avés
dela
spr
áctic
asde
let
ique
tado
,po
rej
empl
o,si
seof
rece
lain
form
ació
nre
spec
tiva
med
iant
eel
etiq
ueta
doco
rres
pond
ient
e.
En
rela
ción
con
elet
ique
tado
deO
VM
sy
depr
oduc
tos
deriv
ados
deO
VM
s,la
tend
enci
aen
laac
tual
idad
ani
veli
nter
naci
onal
yna
cion
ales
haci
ael
etiq
ueta
dode
los
mis
mos
.L
osm
ovim
ient
osde
cons
umid
ores
yla
sen
cues
tas
alo
sci
udad
anos
dan
com
ore
sulta
doun
ade
man
dade
info
rmac
ión
enta
lsen
tido
.
Elm
ante
neru
napo
sici
óna
favo
rde
etiq
ueta
rlos
OV
Msy
losp
rodu
ctos
deriv
ados
deO
VM
slle
vaco
nsig
ola
noci
ónde
que
los
mis
mos
son
dist
into
sde
otro
sal
imen
tos
norm
ales
opr
oduc
idos
por
mét
odos
conv
enci
onal
es.L
osar
gum
ento
sa
sufa
vor
seba
san,
ade
más
,en
razo
nes
desa
nida
dal
imen
tari
a,en
dota
ra
los
cons
umid
ores
dein
form
ació
nqu
epu
eda
afec
tar
asu
salu
dy
enla
posi
bilid
adqu
ela
info
rmac
ión
plas
mad
aen
elet
ique
tado
ofre
cede
ayud
ara
iden
tific
arel
orig
ende
unpr
oble
ma,
enel
supu
esto
dequ
eés
tesu
rgie
se.
Fin
alm
ente
,el
esta
blec
imie
nto
deun
sist
ema
deet
ique
tado
ayud
aría
are
solv
erlo
spro
blem
asde
resp
onsa
bilid
adqu
ese
deriv
asen
.
90
91
Seha
cere
fere
ncia
,por
ejem
plo,
alo
scas
osde
aler
geni
cida
d,to
xici
dad
ode
unca
mbi
oac
cide
ntal
enel
nive
lde
nutr
ient
esde
los
alim
ento
squ
eha
nsi
dom
odif
icad
osge
nétic
amen
tey
que
pued
enlle
var
asi
tuac
ione
sde
pelig
ropa
rala
salu
dde
los
cons
umid
ores
.En
conc
reto
,se
men
cion
anca
sos
com
oel
dege
nes
tran
sfer
idos
dela
nuez
delB
rasi
lala
soya
,que
losm
ejor
ador
esen
ning
únm
omen
toim
agin
aron
que
ello
podr
íaim
plic
arun
atr
ansf
eren
cia
desu
sco
ndic
ione
sde
aler
geni
cida
dy
que
lafa
ltade
etiq
ueta
doim
plic
óla
pues
taen
pelig
rode
lasa
lud
deci
erto
sco
nsum
idor
esy
ladi
ficu
ltad
ende
tect
arel
prob
lem
a.
La
cues
tión
sevu
elve
mas
acuc
iant
esi
tene
mos
encu
enta
que
dich
ospr
oces
osde
biot
ecno
logí
am
oder
naes
tán
gene
rand
opr
oduc
tos
vege
tale
sy
anim
ales
con
fine
sdi
stin
tosa
losd
elm
ero
cons
umo
hum
ano.
La
traz
abili
dad
enel
uso
dees
taté
cnic
ay
lane
cesi
dad
deet
ique
tari
ndic
ando
losp
roce
sosc
onqu
eso
nob
teni
dosl
ospr
oduc
tos,
-yno
sólo
aten
dien
doa
las
cara
cter
ístic
asde
lpro
duct
ofi
nal-
serí
am
ásde
term
inan
te,
segú
nes
tape
rspe
ctiv
a,si
setie
neen
cuen
taqu
e,en
laac
tual
idad
,se
está
utili
zand
ola
biot
ecno
logí
am
oder
napa
rapr
oduc
irpr
oduc
tos
vege
tale
sy
anim
ales
con
fine
sfa
rmac
éutic
os.
Así
,no
sen
cont
ram
osco
nse
mill
asde
maí
z,po
rej
empl
o,qu
eso
nm
edic
amen
tos,
vacu
nas
cont
rala
hepa
titis
,an
ticon
cept
ivos
mas
culin
os,
quím
icos
indu
stri
ales
,vac
unas
para
anim
ales
,etc
.¿C
ómo
dete
ctar
los
caso
sen
que
haha
bido
cont
amin
ació
nge
nétic
a,si
enni
ngún
mom
ento
seda
cons
tanc
iade
los
proc
esos
alo
squ
edi
chos
vege
tale
soan
imal
esha
nsi
doob
jeto
?.¿C
ómo
aseg
urar
que
ésto
sno
entr
ena
form
arpa
rte
noin
tenc
iona
dade
laca
dena
alim
enta
ria?
.L
ospa
rtid
ario
sde
lam
enci
onad
apo
sici
ónen
tiend
enqu
eel
etiq
ueta
dode
esto
spr
oduc
tos
ayud
aría
engr
anm
aner
aa
reso
lver
esta
scu
estio
nes
yqu
eel
mis
mo
debe
ría
ser
aco
sta
delq
uein
trod
uce
lanu
eva
tecn
olog
ía.
Fren
tea
ello
s,ex
iste
una
posi
ción
cont
rari
aal
etiq
ueta
doob
ligat
orio
ya
favo
rde
lm
ism
oco
nca
ráct
ervo
lunt
ario
,fu
ndam
enta
daen
que
elap
orta
run
am
ayor
info
rmac
ión
alo
sco
nsum
idor
esno
impl
ica
nece
sari
amen
teel
que
ésto
ses
tén
mej
orin
form
ados
,sin
oqu
esi
mpl
emen
teay
udar
íaa
exac
erba
rla
sse
nsib
ilida
des
enco
ntra
del
cons
umo
dees
tos
prod
ucto
s.L
osal
imen
tos
tran
sgén
icos
,se
dice
,en
nada
sedi
fere
ncia
nde
los
conv
enci
onal
es.E
lreq
ueri
mie
nto
deet
ique
tado
impl
ica,
asim
ism
o,la
impe
rios
ane
cesi
dad
dequ
eex
ista
nm
ecan
ism
osde
sepa
raci
óny
segr
egac
ión
delo
spr
oduc
tos
alo
larg
ode
toda
laca
dena
alim
enta
ria,
situ
ació
nqu
e,a
lapa
rde
ser
antic
ompe
titiv
ae
inef
icie
nte
para
lase
mpr
esas
,no
siem
pre
espo
sibl
e.Po
rúlti
mo,
ello
92
90E
nla
actu
alid
ad,t
odos
los
país
esqu
eco
mpo
nen
laU
nión
Eur
opea
,Aus
tral
ia,N
ueva
Zel
anda
,Jap
ón,C
orea
,Chi
nay
Bra
sil,
entr
eot
ros,
esta
blec
enel
etiq
ueta
dode
OV
Msc
onca
ráct
erm
anda
tori
o.91
Incl
uso
enU
SA,d
onde
elco
nsum
ode
prod
ucto
str
ansg
énic
osse
encu
entr
aex
tend
ido,
exis
teun
ade
man
dade
un95
%a
un98
%de
ciud
adan
osqu
ere
quie
reel
etiq
ueta
dode
alim
ento
str
ansg
énic
os.
Dat
osex
traí
dos
deJe
anH
allo
ran,
Sym
posi
um:
Rem
arks
onR
egul
atin
gG
enet
ical
lyM
odif
ied
Food
s:Is
Man
dato
ryL
abel
ling
the
Ans
wer
?,10
Ric
hm
on
dJo
urn
alL
aw&
Tec
hn
olo
gy.
12
(20
03
).C
on
sult
aren
http
://l
aw.r
ichm
ond.
edu/
jolt/
v10i
2/ar
ticle
12pd
f
92A
lres
pect
o,ca
bere
cord
arel
caso
deco
ntam
inac
ión
delm
aíz
gené
ticam
ente
mod
ific
ado
Star
link
que
esta
bade
stin
ado
aal
imen
tode
anim
ales
,no
apto
para
elco
nsum
ohu
man
o,y
que
sem
ezcl
óco
nel
maí
zde
cons
umo
hum
ano
yen
tró
afo
rmar
part
ede
prod
ucto
str
ansf
orm
ados
deco
nsum
ohu
man
o.Si
tuac
ione
ssi
mila
res
han
teni
dolu
gar
enU
SAen
rela
ción
con
las
llam
adas
ose
mill
asco
nde
stin
ofa
rmac
éutic
o,en
conc
reto
,en
rela
ción
con
maí
zge
nétic
amen
tem
odif
icad
opa
rala
crea
ción
dem
edic
inas
para
eltr
atam
ient
ode
viru
sen
chan
chos
.Sob
rela
hist
oria
dela
scr
isis
alim
enta
rias
enU
SAy
elte
ma
dele
tique
tado
:Kir
by,S
arah
(200
1)“G
enet
ical
lyM
odif
ied
Food
s:M
ore
Rea
sons
toL
abel
Tha
nN
ot”.
.Fa
ll20
01y
Kat
hlee
nH
art,
Sym
posi
um,
Sym
posi
um:
Rem
arks
onR
egul
atin
gG
enet
ical
ly.M
odif
ied
Food
s:Is
Man
dato
ryL
abel
ling
the
Ans
wer
?,10
Ric
hmon
dJo
urna
lLaw
&T
echn
olog
y.6
(200
3).
Con
sulta
r.
phar
ma
crop
s
Dra
keJo
urna
lof
Agr
icultu
ral
law
http
://l
aw.r
ichm
ond.
edu/
jolt/
v10i
2/ar
ticle
6pdf
75
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
74
impl
icar
ánu
evos
cost
esqu
ere
caer
ánfi
nalm
ente
enel
cons
umid
or.A
nte
ello
,cab
ría
preg
unta
rse
siel
cons
umid
ores
tádi
spue
sto
aas
umir
dich
oco
ste.
Con
inde
pend
enci
ade
loan
teri
or,
conc
urre
elin
teré
spo
rla
exis
tenc
iade
un“e
tique
tado
nega
tivo”
:alg
unos
prod
ucto
res
pued
enes
tar
inte
resa
dos
enin
dica
rqu
esu
prod
ucto
es“l
ibre
deO
VM
”,co
nel
fin
dedi
fere
ncia
rlo
deaq
uello
squ
eso
nge
nétic
amen
tem
odif
icad
os.A
lola
rgo
dela
cade
naal
imen
tari
apu
ede
dars
eel
caso
dem
ezcl
aac
cide
ntal
depr
oduc
tos
noO
VM
sco
not
ros
que
sílo
sco
ntie
nen.
Ant
eel
lo,
exis
tiría
lane
cesi
dad
dere
aliz
arla
seva
luac
ione
scor
resp
ondi
ente
syde
fija
relm
ínim
ode
pres
enci
ade
OV
Ma
part
irde
lcu
alun
prod
ucto
seco
nsid
era
“gen
étic
amen
tem
odif
icad
o”.
Ant
eel
lo,
unnú
mer
ode
cues
tione
sde
berí
anse
rre
suel
tas
ani
vel
naci
onal
:¿h
asta
dónd
eun
prod
ucto
eslib
rede
OV
Ms?
y¿q
uépr
esen
cia
mín
ima
--d
ebe
fija
rse
deco
nten
ido
deO
VM
,a
part
irde
lacu
alel
alim
ento
seco
nsid
ere
OV
M?.
Ael
lo,s
esu
man
otro
tipo
depr
egun
tasr
efer
idas
a¿c
uále
selá
mbi
toob
jetiv
oqu
ede
beab
arca
rele
tique
tado
?.L
ascu
estio
nesp
lant
eada
sinc
rem
enta
nla
com
plej
idad
delt
ema
yha
nsi
dore
spon
dida
sde
form
adi
stin
tapo
rlo
sdi
fere
ntes
sist
emas
norm
ativ
os.
Fun
dam
enta
lmen
te,r
adic
anen
cues
tiona
rsi
espr
ecis
oin
clui
ren
elet
ique
tado
alo
spr
oduc
tos
dese
gund
age
nera
ción
,com
opu
ede
ser
laca
rne
dean
imal
esal
imen
tado
sco
nm
aíz
oso
yatr
ansg
énic
o,o
elca
sode
bebi
das
gase
osas
que
cont
enga
nfr
ucto
sapr
oduc
ida
con
laay
uda
deen
zim
ashe
chos
apa
rtir
dem
icro
orga
nism
osge
nétic
amen
tem
odif
icad
os.
En
func
ión
dela
info
rmac
ión
apor
tada
,elc
onsu
mid
ortie
neel
dere
cho
ael
egir
qué
prod
ucto
sco
nsum
ir.E
leje
rcic
iode
este
dere
cho
pued
eat
ende
rara
zone
squ
eno
son
excl
usiv
amen
tere
feri
das
ala
sani
dad
alim
enta
ria
del
prod
ucto
,si
noqu
epu
eden
fund
amen
tars
een
razo
nes
deot
raín
dole
,in
clui
das
enel
ámbi
tode
liber
tad
del
indi
vidu
o.E
lco
nsum
idor
podr
áel
egir
entr
ead
quir
irun
prod
ucto
ono
hace
rlo
aten
dien
doa
razo
nesd
ere
ligió
n,m
oral
idad
,gus
to,e
stilo
devi
da,c
reen
cias
cultu
rale
s,o
mer
amen
tea
razo
nesd
eop
inió
n.
93
thre
shol
dva
lue
6.4.
1.2.
Der
ech
oa
eleg
ir
Así
,ind
epen
dien
tem
ente
dequ
ese
man
ifie
ste
que
elin
sert
arge
nesd
eor
igen
hum
ano
enal
imen
tos
noim
plic
ani
ngún
dato
adic
iona
len
mat
eria
dese
guri
dad
alim
enta
ria,
dado
que
lam
ayor
íade
los
gene
shu
man
osso
nsi
mila
res
alo
sde
otra
ses
peci
es;s
inem
barg
o,en
aten
ción
ala
scr
eenc
ias
cultu
rale
so
relig
iosa
s,m
ucho
sco
nsum
idor
espu
eden
tilda
rel
cons
umo
dedi
chos
prod
ucto
sde
cani
balis
mo,
yse
rco
ntra
rios
alo
sm
ism
os.
Es
prec
iso,
por
tant
o,qu
edi
chas
preo
cupa
cion
esde
los
cons
umid
ores
teng
anun
espa
cio
ala
hora
dede
term
inar
lapo
lític
aa
segu
iren
esta
mat
eria
.En
este
sent
ido,
sedi
ce,l
osco
nsum
idor
esde
ben
tene
raut
onom
íaa
laho
rade
pode
rele
girl
ospr
oduc
tos
que
van
aco
nsum
ir.U
nag
ente
esau
tóno
mo
cuan
dopu
ede
eleg
irel
adop
tar
una
dete
rmin
ada
acci
ónen
func
ión
desu
sva
lore
s.E
lres
peta
rla
auto
nom
íam
enci
onad
aim
plic
aría
,por
tant
o,el
apor
tarl
asu
fici
ente
info
rmac
ión
que
perm
itaal
cons
umid
orel
deci
dirc
uále
sla
acci
ónqu
em
ásse
acom
oda
asu
sval
ores
,cre
enci
asy
form
asde
vida
.D
ees
tafo
rma,
elet
ique
tado
resp
onde
ría
ala
prot
ecci
ónde
laau
tono
mía
yde
laca
paci
dad
deel
ecci
ónde
los
cons
umid
ores
,al
apor
tar
info
rmac
ión
sobr
elo
spr
oduc
tos
que
los
ciud
adan
ospu
eden
cons
ider
arre
leva
nte
ala
hora
deel
egir
elco
mpr
ary
cons
umir
unde
term
inad
oal
imen
to.
El
etiq
ueta
does
tási
endo
uno
delo
ste
mas
más
com
plej
osde
lde
bate
ani
vel
inte
rnac
iona
ly,
com
oco
nsec
uenc
iade
ello
,se
pued
ede
cir
que
noex
iste
nre
glas
cons
ensu
adas
inte
rnac
iona
lmen
teen
lam
ater
ia.L
are
glas
deet
ique
tado
para
OV
Ms
ypa
raal
imen
tos,
enge
nera
l,es
tán
sien
doob
jeto
dene
goci
ació
nen
else
node
la.E
nel
área
debi
oseg
urid
ad,e
lPC
Bes
tabl
ece
ensu
artíc
ulo
18la
oblig
ació
nde
las
part
esen
rela
ción
con
laid
entif
icac
ión
deO
VM
ssu
jeto
sa
mov
imie
ntos
tran
sfro
nter
izos
.En
ambo
sca
sos,
cuan
dolo
spr
oduc
tos
son
obje
tode
inte
rcam
bio
ani
vel
inte
rnac
iona
l,su
sré
gim
enes
coex
iste
nco
nlo
sde
scri
tos
enel
ámbi
tode
laO
MC
.
En
elám
bito
dela
OM
C,
enm
ater
iade
etiq
ueta
dori
geel
-TB
T,po
rsu
ssi
glas
enin
glés
-en
rela
ción
con
los
prod
ucto
sob
jeto
delc
omer
cio
inte
rnac
iona
l.E
lTB
Tes
rele
vant
een
rela
ción
con
elet
ique
tado
deO
VM
sy
sus
prod
ucto
sde
rivad
os,p
orqu
edi
cho
acue
rdo
seap
lica,
con
cará
cter
gene
ral,
enm
ater
iade
regu
laci
ones
técn
icas
yes
tánd
ares
refe
rido
sa
los
requ
isito
sde
enva
sey
emba
laje
,m
arca
doy
etiq
ueta
do,
con
elfi
nde
gara
ntiz
arqu
eel
94
6.4.
2.U
na
con
trov
ersi
aa
niv
elin
tern
acio
nal
6.4.
2.1.
Ele
tiq
uet
ado
enel
ámb
ito
de
laO
MC
Com
isión
delC
odex
Alim
enta
rius
Acu
erdo
sobr
eO
bstá
culo
sT
écni
cos
alC
omer
cio95
93E
nE
urop
a,po
reje
mpl
o,se
cons
ider
aque
unpr
oduc
toha
sido
gené
ticam
ente
mod
ific
ado
cuan
dotie
neun
apre
senc
iade
OG
Msd
el0,
9%.F
rent
eael
lo,u
nre
cien
teac
uerd
otr
ipar
tito
firm
ado
porM
éxic
o,C
anad
a,y
USA
,en
octu
bre
del2
003,
esta
blec
ere
glas
enel
etiq
ueta
doen
los
prod
ucto
sge
nétic
amen
tem
odif
icad
osen
tre
los
tres
país
esy
dete
rmin
aqu
eel
etiq
ueta
dode
OV
Mún
icam
ente
esta
ríad
irig
ido
alos
dist
ribu
idor
es,n
oal
osco
nsum
idor
es,
nose
requ
iere
elet
ique
tado
enel
supu
esto
dequ
een
eltr
ansp
orte
acci
dent
alm
ente
haya
dado
luga
rapr
oduc
tos
que
cont
enga
nO
VM
sy
fija
unum
bral
del5
%a
part
irde
lcua
lun
prod
ucto
debe
ráse
retiq
ueta
doco
mo
OV
M.E
sta
serí
ala
polít
ica
que
USA
defe
nder
íaen
elfu
turo
enla
nego
ciac
ión
delo
str
atad
osbi
late
rale
sde
com
erci
oqu
ees
tain
icia
ndo
con
dist
into
spaí
sese
nel
mun
do,e
ntre
ello
sel
Perú
.Bra
sil,
pors
upa
rte,
esta
blec
ióa
part
irde
abri
ldel
2003
unum
bral
del1
%pa
rael
etiq
ueta
dode
OV
Ms.
94E
FB
Tas
kG
roup
onP
ublic
Perc
eptio
nsof
Bio
tech
nolo
gy(1
999)
Cam
brid
geB
iom
edic
alC
onsu
ltant
s.L
aH
aya,
Hol
anda
Con
sulta
ren
Eth
ical
Asp
ects
ofA
gricu
ltura
lB
iotec
hnol
ogy.
ww
w.a
gbio
s.com
.95
Con
sulta
ren
http
://w
ww
.wto
.org
/spa
nish
/doc
s_s/
docs
_s.h
tm
77
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
76
esta
blec
imie
nto
deno
rmas
técn
icas
enre
laci
ónco
nlo
sm
ism
osno
impl
ique
nun
aba
rrer
aal
com
erci
oy
sean
aplic
ados
conf
orm
ea
los
prin
cipi
osde
“nec
esid
ad”
y“p
ropo
rcio
nalid
ad”.
De
esta
man
era
,elT
BT
ensu
Pre
ámbu
lo,p
árra
fo6,
esta
blec
equ
e
Las
prov
isio
nes
delT
BT
seap
lican
ato
dos
los
prod
ucto
sin
clui
dos
los
indu
stri
ales
ylo
sag
rope
cuar
ios
-art
ícul
o1.3
-y
nose
aplic
ana
las
norm
assa
nita
rias
yfi
tosa
nita
rias
obje
tode
lSP
S-a
rtíc
ulo1
.5-.
En
este
sent
ido,
será
elac
uerd
oSP
Sel
que
seoc
upe
dela
cues
tión
desi
unde
term
inad
opr
oduc
tobi
otec
noló
gico
impl
ica
unri
esgo
para
lasa
lud
hum
ana
oel
med
ioam
bien
te.A
sí,e
lTB
Tún
icam
ente
seap
licar
áen
rela
ción
con
elet
ique
tado
deun
prod
ucto
com
oO
VM
,ylo
hará
aplic
ando
las
regl
asge
nera
les
del
com
erci
oin
tern
acio
nal.
En
part
icul
ar,s
ees
tipul
aqu
elo
spr
oduc
tos
impo
rtad
osre
cibi
rán
untr
ato
naci
onal
-ar
tícul
o2.
1-;l
asre
gula
cion
esté
cnic
asno
podr
ánim
plic
arla
crea
ción
deob
stác
ulos
inne
cesa
rios
alco
mer
cio
yno
podr
ánse
rmas
rest
rict
ivas
delo
nece
sari
opa
raal
canz
arun
obje
tivo
legí
timo,
teni
endo
encu
enta
losr
iesg
osqu
ecr
earí
ano
alca
nzar
lo-a
rtíc
ulo
2.2-
.O
bjet
ivos
legí
timos
incl
uyen
,en
tre
otro
s,el
evita
rpr
áctic
asde
com
erci
oen
gaño
sas,
elpr
oteg
erla
salu
dhu
man
ao
lase
guri
dad,
elm
edio
ambi
ente
yla
sani
dad
depl
anta
syan
imal
es.
Con
inde
pend
enci
ade
las
norm
asge
nera
les
ante
rior
es,
elde
bate
inte
rnac
iona
len
torn
oal
tem
ade
letiq
ueta
dode
los
alim
ento
sde
rivad
osde
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
,es
táte
nien
dolu
gare
nla
actu
alid
aden
else
node
la,e
nco
ncre
to,
enel
.L
ostr
abaj
osde
lm
enci
onad
oC
omité
tiene
nco
mo
obje
tivo
fund
amen
tal
elfi
jar
está
ndar
esy
arm
oniz
arla
sre
gula
cion
esre
fere
ntes
alet
ique
tado
deal
imen
tos
deriv
ados
dela
biot
ecno
logí
am
oder
na,c
onel
fin
dem
inim
izar
los
efec
tos
que
pued
ante
neré
stas
enel
mer
cado
inte
rnac
iona
lde
dich
ospr
oduc
tos.
En
conc
reto
,la
adop
tóla
sen
1999
-en
elqu
ese
hace
refe
renc
iaa
OV
Ms
yqu
ese
encu
entr
aen
proc
eso
dere
visi
ón.
Tam
bién
hade
sarr
olla
donu
mer
osos
ante
proy
ecto
sde
guía
sy
dire
ctri
ces
que,
por
elca
ráct
ersu
mam
ente
cont
rove
rsia
lde
lam
ater
iaa
nive
lint
erna
cion
al,n
oha
nen
cont
rado
una
apro
baci
ónde
fini
tiva.
Est
afa
ltade
unré
gim
enco
mún
cons
ensu
ado,
hapr
ovoc
ado
“no
debe
impe
dirs
eani
ngún
país
quea
dopt
elas
med
idas
nece
saria
spar
aas
egur
arla
calid
adde
suse
xpor
tacio
nes,
opar
ala
prot
ecció
nde
lasa
lud
yla
vida
dela
sper
sona
syde
losa
nim
ales
ola
pres
erva
ción
delo
sveg
etales
,par
ala
prot
ecció
nde
lmed
ioam
bien
te,o
para
lapr
even
ción
depr
áctic
asqu
epue
dan
indu
cira
erro
r,a
los
nive
lesqu
econ
sider
eapr
opia
dos,
aco
ndici
ónde
quen
ola
sapl
ique
enfo
rma
talq
ueco
nstit
uyan
unm
edio
dedi
scrim
inac
ión
arbi
trar
ioo
inju
stific
ado
entr
elo
spa
íses
enqu
epr
eval
ezca
nla
sm
ismas
cond
icion
es,
oun
are
stricc
ión
encu
bier
tade
lco
mer
cioin
terna
ciona
l,y
dequ
een
lode
más
sean
conf
orm
esa
lasd
ispos
icion
esde
lpre
sent
eAcu
erdo
”
Com
isión
delC
odex
Alim
enta
rius
Com
itéde
lC
odex
sobr
eeti
queta
dode
los
alim
ento
s
Com
isión
delC
odex
Dir
ectr
ices
para
lapr
oduc
ción,
elabo
ració
n,eti
queta
doyc
omer
cializ
ació
nde
alim
ento
spro
ducid
osor
gáni
cam
ente
6.4.
2.2.
Ele
tiq
uet
ado
enla
Com
isió
nd
elC
odex
Alim
enta
riu
s
que
dich
asdi
scre
panc
ias
seha
yan
vist
otr
asla
dada
sa
otro
sfo
ros
estr
echa
men
tevi
ncul
ados
aés
te,c
omo
esel
dela
OM
C.
En
espe
cial
,dic
haco
ntro
vers
iaes
tási
endo
part
icul
arm
ente
inte
nsa
enla
actu
alid
aden
elco
ntex
tode
lael
abor
ació
nde
un.
Las
disc
repa
ncia
sha
bida
sen
else
node
lm
enci
onad
oC
omité
son
evid
enci
ade
los
dife
rent
esy
pola
riza
dos
regí
men
esre
gula
tori
osex
iste
ntes
enla
mat
eria
.Alr
espe
cto,
cree
mos
impo
rtan
teha
cer
unbr
eve
repa
soa
los
dist
into
sre
gím
enes
obje
tode
laco
ntro
vers
ia,
-fun
dam
enta
lmen
teal
defe
ndid
opo
rE
EU
Ufr
ente
ala
Uni
ónE
urop
ea-,
porq
ueno
sper
mite
delim
itarc
once
ptos
yan
aliz
arla
sdis
tinta
salte
rnat
ivas
que
sepr
esen
tan
ala
hora
dede
cidi
rad
opta
rde
cisi
ones
regu
lato
rias
yde
polít
ica
enes
tete
ma.
El
régi
men
regu
lato
rio
euro
peo
tiene
com
oan
tece
dent
esla
scr
isis
alim
enta
rias
pade
cida
sen
ladé
cada
delo
sañ
os90
enal
guno
spa
íses
dela
Uni
ónE
urop
ea-U
E-.
Cas
osco
mo
lalla
mad
acr
isis
dela
sva
cas
loca
so
ence
lopa
tíaes
pong
ifor
me
bovi
na-B
SE-
enel
Rei
noU
nido
ypo
ster
iorm
ente
tras
lada
doa
Eur
opa;
laca
rne
depo
lloin
toxi
cada
con
diox
inas
enB
élgi
cao
lafi
ebre
afto
sa,s
umad
osa
una
inad
ecua
dae
inex
iste
nte
com
unic
ació
nde
lri
esgo
alo
sco
nsum
idor
esen
algu
nos
delo
sca
sos
men
cion
ados
,di
eron
com
ore
sulta
doun
gran
rece
loy
desc
onfi
anza
delo
sco
nsum
idor
eseu
rope
osha
cia
los
cam
bios
intr
oduc
idos
enla
cade
naal
imen
tari
a.To
daví
ape
or:
ello
impl
icó,
adem
ás,
una
pérd
ida
dela
conf
ianz
aen
las
agen
cias
regu
lado
ras
yen
suca
paci
dad
para
vela
rpo
rlo
sin
tere
ses
delo
sco
nsum
idor
es,q
ueen
trar
ían
enco
mpe
tenc
iaco
nlo
sde
otro
sm
ayor
espr
oced
ente
sde
lain
dust
ria
alim
enta
ria
yde
laas
ocia
cion
esde
agri
culto
resy
gana
dero
s.
Sibi
endi
chas
cris
isno
tuvi
eron
suor
igen
enlo
sal
imen
tos
gené
ticam
ente
mod
ific
ados
,la
acep
taci
ónpú
blic
ade
ésto
sse
vio
fuer
tem
ente
infl
uenc
iada
pord
icho
cont
exto
.Com
ore
sulta
do,l
aen
cues
tade
lde
Dic
iem
bre
del2
001,
darí
aco
mo
resu
ltado
elqu
eel
56%
dela
pobl
ació
neu
rope
am
anif
esta
sequ
elo
sal
imen
tos
tran
sgén
icos
eran
pelig
roso
s,el
70.9
%di
jese
que
noqu
ería
este
tipo
deal
imen
toy
únic
amen
teel
14%
dela
pobl
ació
neu
rope
aco
nfia
seen
que
las
agen
cias
regu
lado
ras
naci
onal
eses
tuvi
ese
dici
endo
lave
rdad
acer
cade
labi
otec
nolo
gía
.
Ant
epro
yecto
deD
irec
trice
spar
ael
etiqu
etado
deal
imen
tos
obten
idos
por
med
iode
ciert
astéc
nica
sde
mod
ifica
ción
gené
tica/
inge
nier
íage
nétic
a
lobb
ies
Eur
obar
ometr
o
96
97
,
96C
onsu
ltare
lInf
orm
ede
la32
ªreu
nión
del
sobr
eet
ique
tado
deal
imen
tos
cele
brad
aen
Mon
trea
l,C
anad
á,10
14de
may
ode
2004
.A
LIN
OR
M04
/27/
22.
Com
itéde
lCod
ex
Htt
p://
ww
w.c
odex
alim
enta
rius
.net
97L
ain
form
ació
nde
lpu
ede
serc
onsu
ltada
enE
urob
arom
etro
http
://e
urop
a.eu
.int/
com
mm
/pub
lic_o
pini
on/
79
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
78
Est
asi
tuac
ión
llevó
aqu
e,en
1998
,la
UE
impu
sier
aun
am
orat
oria
enla
apro
baci
ónde
nuev
osO
VM
s,qu
ere
cien
tem
ente
hasi
dole
vant
ada
ysu
stitu
ida
por
una
regu
laci
ónm
áses
tric
taen
elet
ique
tado
yla
traz
abili
dad
delo
sal
imen
tos.
De
acue
rdo
con
lanu
eva
norm
ativ
aeu
rope
a-q
ueha
entr
ado
envi
gore
nto
dosl
ospa
íses
dela
com
unid
adeu
rope
aen
abri
lde
l20
04-,
todo
slo
sal
imen
tos
con
ingr
edie
ntes
deriv
ados
deO
GM
debe
rán
sere
tique
tado
s,ex
ista
no
noni
vele
sdet
ecta
bles
deD
NA
ode
prot
eína
sde
lOG
Mde
orig
enen
elpr
oduc
tofi
nal.
Úni
cam
ente
sepe
rmiti
ráun
apr
esen
cia
acci
dent
alde
OV
Men
alim
ento
sde
l0,9
%en
OG
Ms;
pore
ncim
ade
dich
oum
bral
,el
prod
ucto
debe
ráse
ret
ique
tado
com
oO
GM
.L
anu
eva
regu
laci
ónta
mbi
énim
pone
elet
ique
tado
delo
sO
GM
deco
nsum
oan
imal
,sig
uien
doid
éntic
ospr
inci
pios
que
para
elco
nsum
ohu
man
o.
No
obst
ante
,no
sere
quie
reel
etiq
ueta
dopa
rapr
oduc
tos
com
ola
carn
e,le
che,
ohu
evos
que
haya
nsi
doob
teni
dos
dean
imal
esal
imen
tado
sco
nO
GM
so
trat
ados
con
med
icam
ento
sgen
étic
amen
tem
odif
icad
os.L
ospr
oduc
tosc
omo
elqu
eso
ola
cerv
eza
que
son
prod
ucid
osfr
ecue
ntem
ente
con
laay
uda
deen
zim
aspr
oced
ente
sde
mic
roor
gani
smos
gené
ticam
ente
mod
ific
ados
tam
poco
nece
sita
rían
deet
ique
tado
.
Asi
mis
mo,
elm
enci
onad
oré
gim
enre
quie
reun
sist
ema
detr
azab
ilida
d“d
ela
gran
jaa
lam
esa”
,de
form
aqu
eto
das
las
indu
stri
asin
volu
crad
asen
lapr
oduc
ción
,al
mac
enam
ient
o,tr
ansp
orte
opr
oces
amie
nto
depr
oduc
tos
deriv
ados
deO
GM
sde
berá
nte
ner
unhi
stor
iald
ese
guim
ient
ode
dich
opr
oduc
toy
cons
erva
rel
regi
stro
delm
ism
opo
ralm
enos
cinc
oañ
os.
Dic
hosi
stem
aim
plic
aun
clar
oen
fren
tam
ient
oco
nel
sist
ema
esta
blec
ido
enE
EU
Uen
rela
ción
con
elet
ique
tado
deO
VM
s,a
talp
unto
que
éste
últim
oha
dem
anda
doa
laU
nión
Eur
opea
ante
laO
MC
pore
nten
derq
uesu
sreg
ulac
ione
sson
disc
rim
inat
oria
seim
plic
anba
rrer
asin
just
ific
adas
alco
mer
cio.
Els
iste
ma
regu
lato
rio
esta
doun
iden
seco
ncen
tra
las
com
pete
ncia
sen
esta
mat
eria
enla
Adm
inis
trac
ión
para
laA
limen
taci
óny
Med
icam
ento
sF
DA
,Fo
odan
dD
rug
Adm
inis
trat
ion-
,qu
epa
rte
del
ente
ndim
ient
ode
que
los
prod
ucto
str
ansg
énic
osde
ben
esta
rso
met
idos
ala
sm
ism
asno
rmas
deet
ique
tado
que
los
dem
ás.
La
eval
uaci
ónse
real
iza
sobr
eel
prod
ucto
fina
lyno
sobr
eel
proc
eso.
Así
,se
dice
,lo
más
impo
rtan
tees
lasa
nida
dal
imen
tari
ay
noel
proc
eso
deob
tenc
ión.
De
esta
form
a,al
guno
salim
ento
sque
haya
nsi
doob
teni
dosm
edia
nte
man
ipul
ació
nge
nétic
ate
ndrá
nqu
elle
varu
naet
ique
ta,p
ero
noa
caus
ade
lpro
ceso
deob
tenc
ión,
sino
pors
usm
otiv
os
defa
cto
98
99
100
deal
erge
nici
dad
onu
tric
iona
les,
igua
lque
suce
derí
aen
elca
sode
cual
quie
rpro
duct
oob
teni
doco
nven
cion
alm
ente
.C
omo
cons
ecue
ncia
,no
sere
quie
reun
etiq
ueta
does
peci
alsi
elnu
evo
prod
ucto
esbá
sica
men
teig
uala
uno
conv
enci
onal
-pri
ncip
iode
equi
vale
ncia
sust
anci
al-,
cons
ider
ando
suco
mpo
sici
ón,
suca
lidad
nutr
itiva
ola
segu
rida
dqu
eim
plic
asu
cons
umo.
Els
iste
ma
regu
lato
rio
seba
sa,p
orta
nto,
enlo
que
seha
veni
doen
llam
arel
prin
cipi
ode
equi
vale
ncia
sust
anci
aly
pone
énfa
sis
enlo
spr
oduc
tos
fina
les,
-sin
impo
rtar
los
proc
esos
ola
ste
cnol
ogía
s-a
los
que
fuer
onso
met
idos
.Se
prev
éel
etiq
ueta
dope
roco
nca
ráct
ervo
lunt
ario
.Se
cont
empl
ala
posi
bilid
adde
letiq
ueta
done
gativ
o,de
form
aqu
e,co
nca
ráct
erig
ualm
ente
volu
ntar
io,l
asem
pres
aspu
eden
indi
care
nsu
set
ique
tas
que
unde
term
inad
opr
oduc
tono
cont
iene
ingr
edie
ntes
tran
sgén
icos
.
En
sum
a,la
scr
ítica
sal
nuev
osi
stem
aeu
rope
ose
cent
ran
enlo
sal
tos
cost
es,p
érdi
dade
efic
ienc
iay
com
petit
ivid
adde
las
empr
esas
que
impl
ica
elas
egur
arla
traz
abili
dad
yel
sist
ema
deet
ique
tado
yla
sgr
ande
str
abas
que
ello
pued
eim
plic
aren
elco
mer
cio,
sobr
eto
dopa
ralo
spa
íses
ende
sarr
ollo
que
care
cen
delo
sm
ecan
ism
ospa
rasu
cum
plim
ient
o.
Para
lela
men
te,
elsi
stem
aam
eric
ano
hasi
doob
jeto
igua
lmen
tede
múl
tiple
scu
estio
nam
ient
osm
otiv
ados
por
algu
nos
caso
sde
cont
amin
ació
nde
alim
ento
s.E
llose
debe
aqu
een
este
caso
,si
bien
elpr
oduc
tor
deal
imen
tos,
tant
opo
rm
étod
osco
nven
cion
ales
com
obi
otec
noló
gico
s,tie
nela
oblig
ació
nle
gal
deas
egur
arla
inoc
uida
dde
los
mis
mos
alco
nsum
idor
,sin
emba
rgo,
enel
caso
deO
VM
sno
seha
exig
ido
ning
una
eval
uaci
ónes
peci
aly
dist
intiv
ade
ries
gos.
Ello
haim
plic
ado
enla
prác
tica
elde
jar
que
laev
alua
ción
delo
sri
esgo
spr
e-m
erca
deo
sede
jea
lavo
lunt
arie
dad
dela
sem
pres
as,l
oqu
eha
cond
ucid
o,a
suve
z,a
que
seha
yan
dado
caso
sim
port
ante
sde
cont
amin
ació
nde
alim
ento
stra
nsgé
nico
s.
Han
sido
vari
oslo
sca
sos
enqu
eal
imen
tos
dest
inad
osal
cons
umo
hum
ano
seha
nvi
sto
cont
amin
ados
por
OG
Mde
stin
ados
aus
osin
dust
rial
es,
altr
atam
ient
ode
enfe
rmed
ades
anim
ales
ode
stin
ados
aus
osm
edic
inal
es-lo
que
últim
amen
tese
have
nido
enlla
mar
,pl
anta
sy
anim
ales
gené
ticam
ente
mod
ific
ados
para
prod
ucir
vacu
nas
ym
edic
inas
-,pr
oduc
iénd
ose
lade
tecc
ión
dedi
cha
cont
amin
ació
nen
una
etap
apo
stm
erca
deo
cuan
doel
prod
ucto
cont
amin
ado
yaes
taba
enel
mer
cado
.
101
102
phar
ma
crop
s
98 99 100
Port
raza
bilid
adde
been
tend
erse
lare
aliz
ació
nde
unse
guim
ient
ode
unpr
oduc
toO
VM
desd
ela
gran
jaa
lam
esa,
atr
avés
deto
doel
proc
eso
dedi
stri
buci
ón,p
roce
sam
ient
oy
man
ufac
tura
hast
alle
gara
lpro
duct
ofi
nal.
Reg
lam
ento
1830
/200
3y
Reg
lam
ento
1829
/200
3L
aag
ricu
ltura
ecol
ógic
ase
gún
lano
rmat
iva
euro
pea
nope
rmiti
ría
ning
una
pres
enci
ade
OG
M.A
rtíc
ulo
6.1
dela
norm
aeu
rope
a20
92/9
1/E
EC
sobr
eag
ricu
ltura
ecol
ógic
a.
rela
tivo
ala
traz
abili
dad
yal
etiqu
etado
deor
gani
smos
mod
ifica
dos
gené
ticam
ente
yala
traz
abili
dad
delo
salim
ento
sypi
enso
spro
ducid
osa
part
irde
ésto
sso
brea
limen
tosy
pien
sosm
odifi
cado
sgen
ética
men
te.
101
102
Sin
emba
rgo,
toda
vía
noex
iste
una
guía
apro
bada
rela
tiva
alet
ique
tado
volu
ntar
io.
Sobr
elo
sant
eced
ente
s,so
licitu
desy
cont
amin
ació
nha
bido
sen
USA
enre
laci
ónco
nes
tetip
ode
culti
vos
yla
spr
eocu
paci
ones
que
ello
conl
leva
ani
velr
egul
ator
ioy
depe
rcep
ción
públ
ica
esin
tere
sant
eel
info
rme
del
Cen
ter
for
Scien
cein
the
Publ
icIn
tere
stht
tp:/
/ww
w.c
spin
et.o
rg/n
ew/i
ndex
.htm
l
81
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
80
De
loex
pues
to,s
ede
duce
ndo
sexp
erie
ncia
sdis
tinta
sen
eltr
atam
ient
ode
letiq
ueta
doy
del
dere
cho
asa
ber
ya
eleg
irpo
rpa
rte
delo
sco
nsum
idor
es.
Mie
ntra
sla
FD
Aco
nsid
era
que
elde
rech
ode
lpú
blic
oa
sabe
rno
just
ific
ael
etiq
ueta
doba
sado
enpr
oces
os,
laU
Ere
cono
ceel
dere
cho
delo
sco
nsum
idor
esa
lain
form
ació
ny
elet
ique
tado
com
ohe
rram
ient
apa
rato
mar
deci
sion
esin
form
adas
.
Dic
has
expe
rien
cias
,no
hace
nsi
nopo
ner
enev
iden
cia
ladi
ficu
ltad
deco
nseg
uir
ani
veli
nter
naci
onal
norm
asco
mun
esso
bre
defi
nici
ones
bási
cas,
nive
lesd
eto
lera
ncia
ym
étod
osde
dete
cció
n.E
xist
e,po
rel
lo,
una
gran
preo
cupa
ción
sobr
eel
que
lapr
olif
erac
ión
dees
tánd
ares
delu
gara
lacr
eaci
ónde
barr
eras
alco
mer
cio
y,fi
nalm
ente
,im
pliq
ueun
am
ayor
conf
usió
nen
losc
onsu
mid
ores
fina
les.
Am
basc
ircu
nsta
ncia
s,la
falta
dear
mon
izac
ión
dela
sre
gula
cion
esy
laac
epta
ción
ono
por
part
ede
lco
nsum
idor
,se
cons
tituy
enen
los
fact
ores
esen
cial
esso
bre
los
que
depe
nder
áel
futu
rode
lcom
erci
ogl
obal
deal
imen
tost
rans
géni
cose
nun
futu
ropr
óxim
o.
Esp
reci
soes
peci
fica
rque
elP
CB
notr
ata
elte
ma
deet
ique
tado
desd
eun
ape
rspe
ctiv
ade
lco
nsum
idor
estr
icta
men
te.
El
artíc
ulo
18se
refe
rirí
apr
inci
palm
ente
ala
iden
tific
ació
nde
OV
Ms
enla
docu
men
taci
ónqu
eac
ompa
ñael
mov
imie
nto
tran
sfro
nter
izo.
De
ahí,
que
las
norm
asre
fere
ntes
alet
ique
tado
esta
rían
prin
cipa
lmen
tedi
rigi
das
alo
sop
erad
ores
resp
onsa
bles
del
tran
spor
tey
ala
sau
tori
dade
sde
adua
nas
yre
gula
tori
asde
las
med
idas
sani
tari
asy
fito
sani
tari
as,c
omo
mec
anis
mo
dem
anej
ode
lrie
sgo
enla
fase
detr
ansp
orte
.
No
obst
ante
loan
teri
or,e
lhec
hode
que
elar
tícul
o11
yel
18.2
a)tr
aten
deO
VM
sde
stin
ados
aus
odi
rect
oco
mo
alim
ento
hum
ano
oan
imal
opa
rapr
oces
amie
nto,
impl
ica
que
sees
tetr
atan
dode
unas
unto
que
afec
tay
prot
ege
alo
sco
nsum
idor
esde
form
ain
dire
cta.
Así
,seg
únel
prim
erpá
rraf
ode
lart
ícul
o18
,cad
aE
stad
opa
rte
está
oblig
ado
aad
opta
rla
sm
edid
asne
cesa
rias
para
requ
erir
que
los
OV
Ms
obje
tode
mov
imie
ntos
tran
sfro
nter
izos
inte
ncio
nale
sse
anm
anip
ulad
os,
enva
sado
sy
tran
spor
tado
sen
cond
icio
nes
dese
guri
dad,
teni
endo
encu
enta
las
norm
asy
los
está
ndar
esin
tern
acio
nale
sper
tinen
tes.
En
conc
reto
,los
Est
ados
part
e:
·L
aC
onfe
renc
iade
las
Part
es/M
OP
adop
tará
una
deci
sión
acer
cade
los
requ
isito
spo
rmen
oriz
ados
para
este
fin,
espe
cial
men
telo
sre
lativ
osa
suid
entid
ade
iden
tific
ació
nex
clus
iva
enel
plaz
ode
dosa
ños.
6.4.
2.3.
Ele
tiq
uet
ado
enn
orm
asso
bre
bio
segu
rid
ad:a
rtíc
ulo
18d
elP
CB
·Ide
ntif
icar
áncl
aram
ente
,en
elca
sode
que
setr
ate
deO
VM
sdes
tinad
osa
uso
dire
cto
com
oal
imen
tohu
man
oo
anim
alo
para
proc
esam
ient
o,qu
e“p
uede
nlle
gar
aco
nten
er”
OV
Ms
yqu
e“n
oes
tán
dest
inad
ospa
rasu
intr
oduc
ción
inte
ncio
nal
enel
med
io”,
así
com
oun
punt
ode
cont
acto
para
solic
itar
info
rmac
ión
adic
iona
l.
·Id
entif
icar
áncl
aram
ente
los
OV
Ms
dest
inad
osa
uso
conf
inad
oy
espe
cifi
cará
nlo
sre
quis
itos
para
sum
anip
ulac
ión,
punt
ode
cont
acto
para
obte
neri
nfor
mac
ión
yda
tosd
ela
pers
ona
oen
tidad
rece
ptor
a.·
Iden
tific
arán
clar
amen
telo
sO
VM
sde
stin
ados
asu
intr
oduc
ción
inte
ncio
nal
enel
med
ioam
bien
tede
lapa
rte
deim
port
ació
n;es
peci
fica
rán
suid
entid
ady
rasg
os/c
arac
terí
stic
aspe
rtin
ente
s,lo
sre
quis
itos
para
sum
anip
ulac
ión,
alm
acen
amie
nto,
tran
spor
tey
uso
segu
ros;
elpu
nto
deco
ntac
topa
raob
tene
rin
form
ació
nad
icio
nal;
laid
entif
icac
ión
del
impo
rtad
or/e
xpor
tado
ry
lade
clar
ació
nde
que
elm
ovim
ient
ose
efec
túa
deco
nfor
mid
adco
nla
sdi
spos
icio
nesd
elP
roto
colo
aplic
able
sale
xpor
tado
r.
La
Con
fere
ncia
dela
sPa
rtes
delP
CB
exam
inar
ála
nece
sida
dde
elab
orar
norm
as,y
mod
alid
ades
para
ello
,en
rela
ción
con
las
prác
ticas
deid
entif
icac
ión,
man
ipul
ació
n,en
vasa
doy
tran
spor
teen
cons
ulta
con
otro
sór
gano
sin
tern
acio
nale
spe
rtin
ente
s(a
rtíc
ulo1
8.3
PC
B).
La
prim
era
Con
fere
ncia
dela
sPa
rtes
que
actu
óco
mo
reun
ión
dela
spa
rtes
delP
CB
-C
OP
-MO
P1-
,tuv
olu
gare
nK
uala
Lum
pur,
Mal
asia
,en
elm
esde
febr
ero
del2
004,
endo
nde
seac
ordó
eles
tabl
ecim
ient
ode
unsi
stem
ari
guro
sopa
rala
man
ipul
ació
n,tr
ansp
orte
,em
paqu
etad
oe
iden
tific
ació
nde
OV
Ms.
De
acue
rdo
con
elnu
evo
sist
ema,
eltr
ansp
orte
deO
VM
sque
pudi
eran
serd
estin
ados
asu
intr
oduc
ción
dire
cta
alm
edio
ambi
ente
,com
oal
guna
sse
mill
asy
elpe
scad
o,de
bese
rcla
ram
ente
iden
tific
ado
com
o“d
estin
ado
para
uso
conf
inad
o”.
La
part
eex
port
ador
ade
berá
hace
rex
plíc
itos
los
dato
sde
cont
acto
enca
sode
emer
genc
ia,i
dent
ific
ando
eltip
ode
ries
gode
lOV
My
lafo
rma
enqu
eés
tede
bese
rutil
izad
o.
En
lam
anip
ulac
ión
ytr
ansp
orte
deO
VM
sde
stin
ados
aus
odi
rect
oco
mo
alim
ento
hum
ano
oan
imal
opa
rapr
oces
amie
nto,
debe
nse
ret
ique
tado
sco
nlo
sno
mbr
esco
mun
es,
cien
tífic
osy
com
erci
ales
del
orga
nism
oy
con
su“c
ódig
ode
tran
sfor
mac
ión”
o,i
ndic
ando
igua
lmen
teel
tipo
deri
esgo
que
impl
ican
.L
osex
port
ador
esde
este
mat
eria
lde
ben
espe
cifi
car
los
deta
lles
deco
ntac
toy
lafo
rma
enqu
elo
sOV
Msd
eben
seru
tiliz
ados
.
Ent
relo
ste
mas
que
han
qued
ado
sin
reso
lver
enla
CO
P-M
OP
1,se
encu
entr
ael
porc
enta
jeo
elum
bral
dem
ater
ialg
enét
ico
que
pued
ese
rcon
side
rado
seña
lado
com
olib
rede
OV
Ms
enel
tran
spor
tey
lain
clus
ión
dedo
cum
enta
ción
adic
iona
l.D
icha
sm
ater
iass
erán
obje
tode
nego
ciac
ión
enla
próx
ima
reun
ión
dela
sPar
tesd
elP
CB
que
tend
rálu
gare
nel
año
2005
.
103
"tra
nsfo
rmat
ion
even
tcod
e"
103
Los
docu
men
tos
ofic
iale
sy
docu
men
taci
ónde
laC
onfe
renc
iade
las
Part
esqu
eac
tuó
com
opr
imer
are
unió
nde
las
part
esde
lPC
B(C
OP
-MO
P-1
)se
pued
enen
cont
rar
enht
tp:/
/ww
w.b
iodi
v.or
g/m
eetin
gs/m
op-0
1/pr
ess/
defa
ult.a
spU
nre
sum
ende
las
nego
ciac
ione
slle
vada
sa
cabo
enla
CO
P-M
OP
-1pu
ede
enco
ntra
rse
enht
tp:/
/ww
w.ii
sd.c
a/bi
odiv
/bs-
copm
op1/
83
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
82
6.4.
3.M
arco
sob
real
imen
tos
tran
sgén
icos
yel
etiq
uet
ado
enel
Per
ú
En
laac
tual
idad
,la
norm
ativ
ade
bios
egur
idad
vige
nte
enel
país
noco
ntem
pla
ning
una
prov
isió
nre
lativ
aa
lacr
eaci
ónde
mec
anis
mos
para
dete
ctar
OV
Ms
ysu
pres
enci
aen
los
alim
ento
s,ni
norm
asre
feri
das
ala
segr
egac
ión
delo
spr
oduc
tos
conv
enci
onal
es,
nial
etiq
ueta
dode
alim
ento
sge
nétic
amen
tem
odif
icad
os.
Al
resp
ecto
,no
sein
cluy
eni
ngún
requ
erim
ient
ode
etiq
ueta
dode
OV
Ms
ode
sus
prod
ucto
sder
ivad
os,c
onla
fina
lidad
deap
orta
rinf
orm
ació
nal
cons
umid
or.S
eom
ite,
igua
lmen
te,
una
men
ción
ala
inst
ituci
ónco
nco
mpe
tenc
ias
enla
mat
eria
,no
incl
uyén
dose
entr
ela
scom
pete
ncia
sasi
gnad
asa
losO
SC.
Tam
poco
seha
cere
fere
ncia
ano
rmas
espe
cífi
cas
rela
tivas
ala
iden
tific
ació
nde
lm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
ode
OV
Ms.
Elú
nico
requ
erim
ient
oqu
ese
cont
empl
a,en
este
últim
opu
nto,
esel
decl
arad
oen
elar
tícul
o53
delR
egla
men
to,q
uepr
evé
que
Tam
poco
exis
teun
aco
nsid
erac
ión
espe
cial
deet
ique
tado
deO
VM
so
desu
spr
oduc
tos
deriv
ados
,ni
delo
ste
mas
dese
greg
ació
nre
feri
dos
enla
sle
gisl
acio
nes
sect
oria
les.
Así
,el
capí
tulo
II,
del
-que
regu
lael
rotu
lado
deal
imen
tos
ybe
bida
sa
efec
tos
desu
com
erci
aliz
ació
n-no
cont
iene
ning
únas
pect
ore
feri
doa
OV
Ms,
yún
icam
ente
seña
la,
ensu
artíc
ulo
8,qu
e
De
ahí,
que
haya
sido
enel
ámbi
tode
esta
inst
ituci
óndo
nde
seha
npr
oduc
ido
los
may
ores
desa
rrol
losn
orm
ativ
osen
mat
eria
dele
tique
tado
delo
spro
duct
osen
gene
ral
y,pa
rael
trat
amie
nto
del
etiq
ueta
dode
OV
Ms
ysu
spr
oduc
tos
deriv
ados
,se
haya
cons
titui
doun
enca
rgad
ode
desa
rrol
larn
orm
asté
cnic
asso
bre
laco
mer
cial
izac
ión
dedi
chos
prod
ucto
s.
Así
,en
el-e
nad
elan
te,
seor
dena
,en
elar
tícul
o15
,qu
eel
prov
eedo
res
táob
ligad
oa
cons
igna
ren
form
ave
raz
lain
form
ació
nso
bre
los
prod
ucto
syse
rvic
ioso
fert
ados
yqu
e”.“e
ltr
ánsit
oint
erna
ciona
ldec
ualq
uier
OV
Mse
real
izar
áen
cont
ened
ores
cerr
ados
ypre
cinta
dos,
prev
iaau
toriz
ació
nde
lOSC
corr
espo
ndien
te”.
Reg
lam
ento
sobr
eV
igila
ncia
yC
ontr
olSa
nita
riode
Alim
ento
sy
Beb
idas ,
“la
vigi
lanc
iaen
mat
eria
dero
tula
doyp
ublic
idad
deal
imen
tosy
bebi
dase
stáa
carg
ode
lIn
stitu
toN
acio
nal
dela
Com
peten
ciay
dela
Prot
ecció
nde
laPr
opied
adIn
telec
tual
-IN
DE
CO
PI-”
. Com
itéT
écni
code
Nor
mal
izac
ión
sobr
eBio
segu
ridad
enO
VM
s,
Text
oÚ
nico
Ord
enad
ode
lDec
reto
Leg
islat
ivo
716
Ley
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
orL
eyde
Prot
ecció
nal
Con
sum
idor
-
“tra
tánd
osed
epro
ducto
sdes
tinad
osa
laal
imen
tació
nya
lasa
lud
dela
sper
sona
s,es
taob
ligac
ión
seex
tiend
eain
form
arso
bres
usin
gred
ientes
ycom
pone
ntes
104
105
Asi
mis
mo,
sees
tabl
ece
que
”.
No
obst
ante
,dic
has
norm
asre
spon
den
aun
apo
lític
age
nera
lde
etiq
ueta
doy
noda
nso
luci
óna
una
posi
ble
dem
anda
deet
ique
tado
deO
VM
so
sus
prod
ucto
sde
rivad
os.
Tam
poco
decl
ara
nada
alre
spec
tola
nuev
aL
eyN
o.28
103,
que
entr
ará
envi
gore
lpró
xim
o30
deno
viem
bre
del2
004.
Ello
podr
íade
bers
ea
lafa
ltade
unco
mpl
eto
ente
ndim
ient
oso
bre
las
impl
ican
cias
que
una
polít
ica
enm
ater
iade
etiq
ueta
dode
OV
Ms
podr
íate
ner
enel
país
aef
ecto
sde
capa
cida
des,
cost
osy
afec
taci
ónde
dere
chos
.
Con
cará
cter
gene
ral,
noca
lific
ade
atre
vim
ient
oel
afir
mar
que
enel
Perú
toda
vía
escu
estio
nabl
eel
que
exis
taun
asu
fici
ente
capa
cida
dde
resp
uest
apo
rpa
rte
delo
sci
udad
anos
yun
cons
umid
ored
ucad
oy
orga
niza
doqu
eej
erza
susd
erec
hosa
nte
esto
snu
evos
reto
sque
está
nem
ergi
endo
defo
rma
acel
erad
a.
En
laac
tual
idad
,exi
sten
apro
xim
adam
ente
diez
orga
niza
cion
esde
cons
umid
ores
,de
las
cual
es,u
nade
ella
sde
nom
inad
aA
soci
ació
nPe
ruan
ade
Con
sum
idor
esy
Usu
ario
s-A
SPE
C-
esla
que
may
orpr
esen
cia
tiene
enlo
sm
edio
sde
com
unic
ació
ny
repr
esen
taci
ónna
cion
alen
mat
eria
deco
nsum
o.
Toda
sla
sas
ocia
cion
esse
encu
entr
ance
ntra
lizad
asen
laca
pita
l.
La
esca
sare
pres
enta
tivid
adde
este
mov
imie
nto
ani
vel
naci
onal
,po
dría
esta
rvi
ncul
ada
ala
noci
ónm
ism
ade
cons
umid
orco
mo
lape
rson
aqu
evi
veen
soci
edad
esin
dust
rial
esy
urba
niza
das.
Así
,el
cons
umid
orse
ría
unre
flej
ode
ldo
min
iode
laaf
luen
cia
dedi
nero
endi
chas
soci
edad
esy
deun
cont
inuo
cons
umo
yde
sarr
ollo
debi
enes
yse
rvic
ios
enla
sec
onom
ías
dem
erca
do.
En
este
sent
ido,
elté
rmin
oco
nsum
idor
rest
ring
iría
elco
ncep
tode
lind
ivid
uoa
unún
ico
aspe
cto
-de
algu
nafo
rma
pasi
vo-
dela
vida
hum
ana,
com
oes
laha
bilid
adde
utili
zar
eldi
nero
para
cons
umir
bien
esy
serv
icio
s.E
lloim
plic
aría
una
depe
nden
cia
exte
rna,
segú
nla
cual
,lo
sco
nsum
idor
esse
rían
aque
llos
que
tiene
ndi
nero
para
gast
ary
son
inca
pace
sde
satis
face
rsu
sne
cesi
dade
sbá
sica
spo
rel
los
mis
mos
,nec
esita
ndo
deag
ente
sex
tern
ospa
rasu
prov
isió
n.
“está
proh
ibid
ato
dain
form
ació
no
pres
enta
ción
que
indu
zca
alco
nsum
idor
aer
rorr
espe
ctoa
lana
tura
leza,
orig
en,m
odod
efab
ricac
ión,
com
pone
ntes
,uso
s,vo
lum
en,
peso
,med
idas
,pre
cios,
form
ade
empl
eo,c
arac
teríst
icas,
prop
iedad
es,i
done
idad
,can
tidad
,cal
idad
ocu
alqu
ierot
roda
tode
losp
rodu
ctoso
serv
icios
ofre
cidos
Ley
quee
stabl
ecel
aob
ligac
ión
dero
tula
rlo
spr
oduc
tos
indu
stria
lesm
anuf
actu
rado
squ
eso
nco
mer
cializ
ados
enel
Perú
,10
6
107
108
6.5.
Los
Con
sum
idor
esen
elP
erú
104
105
Dec
reto
Supr
emo
No.
007-
98-S
Apo
rel
que
seap
rueb
ael
publ
icad
oen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
25de
setie
mbr
ede
1998
Dec
reto
Supr
emo
039-
2000
-IT
INC
Ipo
rel
que
seap
rueb
ael
,pub
licad
oen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
11de
dici
embr
ede
l200
0.
Reg
lam
ento
sobr
eV
igila
ncia
yC
ontr
olSa
nita
riode
Alim
ento
syB
ebid
as,
ElP
erua
no.
Text
oÚ
nico
Ord
enad
ode
lD
ecre
toL
egisl
ativ
o71
6-
Ley
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
orE
lPe
ruan
o
106
107
108
Pub
licad
aen
elD
iari
oO
fici
alco
nfe
cha
21de
novi
embr
ede
l200
3.L
aen
trad
aen
vigo
rfue
susp
endi
daha
sta
el30
deno
viem
bre
del2
004
deac
uerd
oa
lodi
spue
sto
enel
artíc
ulo
únic
ode
laL
eyN
o.28
224,
publ
icad
ael
20de
may
ode
l200
4.P
ráct
icam
ente
toda
sla
sde
nunc
ias
ante
laha
nsi
dopr
esen
tada
spor
dich
aas
ocia
ción
.T
anse
y,G
eoff
and
Wor
sley
,Ton
y(1
995)
.Ear
thsc
anP
ublic
atio
nsL
imite
d.L
ondo
n.
ElP
erua
no
Com
isión
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
or
The
Food
Syste
m.A
Gui
de
85
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
84
Aes
taco
ncep
ción
dede
stin
atar
iofi
nald
ela
cade
napr
oduc
ción
-con
sum
o,ha
bría
que
inco
rpor
arla
corr
espo
ndie
nte
ala
real
idad
peru
ana
endo
nde
los
indi
vidu
osy
sus
ento
rnos
fam
iliar
esso
nm
ultif
unci
onal
esde
form
aqu
epu
eden
inte
rven
iren
las
dist
inta
sfa
ses
dela
cade
naal
imen
tari
a,al
culti
var,
reco
lect
ar,p
roce
sar
yco
cina
rlo
sal
imen
tosq
ueco
nsum
en.E
nes
tese
ntid
o,al
habl
arde
cons
umid
oren
elPe
rú,h
abrí
aqu
eat
ende
rala
diná
mic
ade
lasr
elac
ione
sde
cons
umo,
endo
nde
exis
ten
zona
sgri
ses,
enla
squ
ela
asim
etrí
ade
info
rmac
ión
ala
que
sepr
eten
deha
cerf
rent
e,a
trav
ésde
lano
rmat
iva
depr
otec
ción
alco
nsum
idor
,pud
iera
refe
rirs
e,no
sólo
alúl
timo
esla
bón
dela
cade
nao
alde
stin
atar
iofi
nald
epr
oduc
tos
yse
rvic
ios,
sino
aot
ros
con
posi
ción
igua
lmen
tedé
bile
nla
cade
naal
imen
tari
a.
Exi
sten
zona
sgri
sesc
uand
osi
mul
táne
amen
tese
pres
enta
nlo
sest
atus
depr
ovee
dory
cons
umid
or.
En
esto
ssu
pues
tos
deus
om
ixto
,lo
sbi
enes
son
empl
eado
sin
dist
inta
men
tepo
rlas
pers
onas
para
sudi
sfru
tepe
rson
alo
fam
iliar
opa
rade
sarr
olla
run
activ
idad
com
erci
al.
Ello
halle
vado
aam
plia
rla
exte
nsió
nde
lcon
cept
ode
cons
umid
ora
toda
slas
PY
ME
So
mic
roem
pres
asqu
e,au
ncu
ando
conc
eptu
alm
ente
pert
enec
ena
laca
tego
ría
depr
ovee
dor,
seen
cont
rarí
anen
situ
acio
nes
deco
nsum
idor
esfi
nale
sy
siem
pre
que
conc
urri
esen
circ
unst
anci
asde
asim
etrí
ade
lain
form
ació
n.
Sin
emba
rgo,
nose
cons
ider
aco
nsum
idor
yus
uari
o,a
los
efec
tosd
ela
alo
spro
veed
ores
cuan
doad
quie
ren,
utili
zan
odi
sfru
tan
deun
bien
para
fine
spr
opio
sde
suac
tivid
adco
mo
las
pers
onas
que
prod
ucen
,ext
raen
,ind
ustr
ializ
ano
tran
sfor
man
bien
esin
term
edio
so
fina
les.
Que
darí
anex
clui
dos
los
que
inco
rpor
enlo
spro
duct
osa
una
cade
napr
oduc
tiva,
oa
unpr
oces
oec
onóm
ico
opa
rael
desa
rrol
lode
activ
idad
esec
onóm
icas
.
Est
ees
unte
ma
cruc
iale
nla
esfe
raqu
ees
tam
ostr
atan
do,y
aqu
eim
plic
aqu
elo
spe
queñ
osag
ricu
ltore
squ
eden
excl
uido
sde
los
mec
anis
mos
depr
otec
ción
que
cont
empl
ala
legi
slac
ión
enm
ater
iade
cons
umid
ores
y,co
nel
lo,s
ele
sce
rrar
íael
paso
para
acud
iren
sude
fens
aan
tela
depe
ndie
nte
deIN
DE
CO
PI.
Dic
haci
rcun
stan
cia,
podr
íaco
loca
ral
pequ
eño
agri
culto
ren
situ
ació
nde
desv
enta
jaal
nopo
dera
cudi
radi
chas
inst
anci
as,p
orej
empl
o,en
los
supu
esto
sde
adqu
isic
ión
dese
mill
asO
VM
syen
elca
sode
que
dich
asse
mill
asno
resp
ondi
eran
ala
sve
ntaj
asof
reci
dasp
orel
vend
edor
.En
esto
scas
os,l
osag
ricu
ltore
sse
verá
nob
ligad
osa
recl
amar
ante
laví
aju
dici
alco
nla
carg
aec
onóm
ica
que
ello
impl
ica
yel
retr
aso
enla
solu
ción
deco
nflic
tos.
Ent
relo
sde
rech
osre
cono
cido
sa
los
cons
umid
ores
,ela
rtíc
ulo
5de
laen
umer
alo
ssig
uien
tes:
Ley
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
or,
Com
isión
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
or
Ley
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
or
109
·el
dere
cho
aun
apr
otec
ción
efic
azco
ntra
los
prod
ucto
sy
serv
icio
squ
e,en
cond
icio
nesn
orm
ales
opr
evis
ible
s,re
pres
ente
nri
esgo
ope
ligro
para
lasa
lud
ola
segu
rida
dfí
sica
;·
elde
rech
oa
reci
bir
delo
spr
ovee
dore
sto
dala
info
rmac
ión
nece
sari
apa
rato
mar
una
deci
sión
ore
aliz
arun
ael
ecci
ónad
ecua
dam
ente
info
rmad
a;·
elde
rech
oa
acce
der
aun
ava
ried
adde
prod
ucto
sy
serv
icio
s;el
dere
cho
ala
prot
ecci
ónco
ntra
mét
odos
com
erci
ales
coer
citiv
oso
que
impl
ique
nde
sinf
orm
ació
no
info
rmac
ión
equi
voca
daso
bre
losp
rodu
ctos
ose
rvic
ios,
y·
elde
rech
oa
lare
para
ción
por
daño
sy
perj
uici
osqu
ese
haya
noc
asio
nado
com
oco
nsec
uenc
iade
laad
quis
ició
nde
los
bien
eso
serv
icio
squ
ese
ofre
cen
enel
mer
cado
ode
suus
oo
cons
umo.
Ent
rela
sob
ligac
ione
sde
lpro
veed
or,l
am
enci
onad
aL
eyse
ñala
que
los
prov
eedo
res
son
resp
onsa
bles
dela
idon
eida
dy
calid
adde
los
prod
ucto
sy
serv
icio
s,de
laau
tent
icid
adde
las
mar
cas
yle
yend
asqu
eex
hibe
n,de
lave
raci
dad
dela
prop
agan
daco
mer
cial
ypo
relc
onte
nido
delp
rodu
cto
indi
cado
enel
enva
se-a
rtíc
ulo
8-.
Asi
mis
mo,
sese
ñala
que
los
prod
ucto
sof
reci
dos
alco
nsum
idor
node
ben
conl
leva
rri
esgo
inju
stif
icad
oo
noad
vert
ido
para
lasa
lud
delo
sco
nsum
idor
eso
sus
bien
es-
artíc
ulo
9-y
que,
enel
caso
dequ
ese
colo
quen
enel
mer
cado
prod
ucto
sen
los
que
post
erio
rmen
tese
dete
cte
lapr
esen
cia
depe
ligro
sno
prev
isto
s,el
prov
eedo
rse
encu
entr
aob
ligad
oa
adop
tarl
asm
edid
asra
zona
bles
para
elim
inar
ore
duci
relp
elig
ro,
com
ono
tific
ara
las
auto
rida
des
com
pete
ntes
,ret
irar
los
prod
ucto
s,e
info
rmar
alo
sco
nsum
idor
esop
ortu
nam
ente
-art
ícul
o10
-.
Aln
oex
istir
una
norm
aex
pres
aqu
eob
ligue
alet
ique
tado
deO
VM
Sni
que
oblig
uea
info
rmar
que
unal
imen
toha
sido
mod
ific
ado
gené
ticam
ente
,cua
lqui
erde
nunc
iaqu
equ
isie
rain
terp
oner
unco
nsum
idor
enre
laci
ónco
nun
prod
ucto
que
cont
uvie
seO
VM
,con
mot
ivo
deal
erge
nici
dad,
pore
jem
plo,
debe
ría
serd
efen
dida
alam
paro
del
artíc
ulo
9de
lam
enci
onad
o.
En
todo
eltie
mpo
enqu
eha
esta
doen
vigo
rla
,han
sido
apro
xim
adam
ente
20la
sde
nunc
ias
plan
tead
aspo
rla
sas
ocia
cion
esde
cons
umid
ores
enre
laci
ónco
nte
mas
deet
ique
tado
yro
tula
dode
alim
ento
s.L
ain
terp
osic
ión
deun
ade
nunc
iaha
deha
cers
epo
resc
rito
,pre
vio
pago
deun
ata
sade
32.0
0N
uevo
sSo
les
-el
equi
vale
nte
aU
S$9-
.L
aR
esol
ució
nem
itida
por
laC
omis
ión
deP
rote
cció
nal
Con
sum
idor
pued
ese
robj
eto
deap
elac
ión
ante
laSa
lade
Def
ensa
dela
Com
pete
ncia
delT
ribu
nald
eD
efen
sade
laC
ompe
tenc
iay
dela
Pro
pied
adIn
tele
ctua
l,ta
mbi
énde
IND
EC
OP
I,pr
evio
pago
deun
ata
sade
320.
00N
uevo
sSo
les
-equ
ival
ente
aU
S$92
-.To
dosl
osex
pedi
ente
sson
públ
icos
ypu
eden
obte
ners
eco
pias
.
La
men
cion
ada
Sala
haco
noci
doca
sos,
tant
ore
fere
ntes
aun
ain
form
ació
nin
sufi
cien
teen
elet
ique
tado
,com
oaq
uello
sen
los
que
seap
orta
una
info
rmac
ión
erró
nea
oqu
epu
ede
indu
cir
aer
ror.
La
Sala
ensu
sre
solu
cion
esha
decl
arad
oco
n
Ley
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
or
Ley
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
or
109
Esp
inoz
a,Ju
an(2
003)
“Sob
relo
sal
canc
esde
lco
ncep
tode
cons
umid
or”.
.Núm
ero
26.A
gost
o20
03.G
acet
aJu
rídi
ca,L
ima,
Perú
.C
uade
rnos
Juris
prud
encia
les
87
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
86
cará
cter
gene
ral
”.
Un
prob
lem
aqu
ese
obse
rva
tant
oen
lano
rmat
iva
sobr
epr
otec
ción
alco
nsum
idor
yso
bre
vigi
lanc
iay
cont
rols
anita
rio
deal
imen
tos
ybe
bida
sD
SN
o.00
7-98
-SA
-es
laau
senc
iade
unré
gim
ende
talla
dode
infr
acci
ones
ysa
ncio
nes
que
incl
uyan
sanc
ione
sde
cará
cter
corr
ectiv
oy
que
impl
ique
nal
gún
tipo
dein
dem
niza
ción
alo
safe
ctad
os.
Ala
fech
a,no
exis
teni
ngun
ano
rmat
iva
depr
otec
ción
alco
nsum
idor
enel
ámbi
tode
la.S
ería
dese
able
que
dich
ofo
rosi
rvie
rapa
rare
solv
erlo
sre
tosy
lasc
uest
ione
scom
unes
que
elpl
ante
arun
apo
lític
aen
mat
eria
debi
oseg
urid
ady
etiq
ueta
doco
nlle
vapa
ralo
spaí
sesd
ela
Com
unid
adA
ndin
a.
“la
oblig
ator
iedad
delo
spro
veed
ores
depo
nert
oda
lain
form
ació
nre
levan
tepa
raqu
elos
cons
umid
ores
pued
anre
aliz
arun
aad
ecua
dade
cisió
nde
cons
umo
Com
unid
adA
ndin
ade
Nac
ione
s
110
VI
I.
AL
GU
NA
SR
EF
LE
XI
ON
ES
SO
BR
ER
ESP
ON
SAB
ILID
AD
Sibi
en,c
omo
seha
vist
o,el
Pri
ncip
ioP
reca
utor
iore
spon
dea
lane
cesi
dad
dead
opta
rm
edid
as,l
ossi
stem
asde
resp
onsa
bilid
adin
tent
anre
spon
der
asi
tuac
ione
sen
las
que
elda
ñoes
actu
aly
yase
hapr
oduc
ido.
Las
med
idas
son
aque
llas
enla
squ
elo
sm
anda
tos
regu
lato
rios
pres
crib
enla
oblig
ació
nde
prev
enir
elda
ñopo
rel
tom
ador
dede
cisi
ones
.Fre
nte
ael
las,
las
med
idas
deja
nen
man
osde
lges
tord
eri
esgo
aver
igua
rpo
rsi
mis
mo,
haci
endo
supr
opio
anál
isis
deco
ste-
bene
fici
ocu
áles
serí
anlo
sco
mpo
rtam
ient
osm
asad
ecua
dos
-de
lam
ism
afo
rma
que
elpr
inci
pio
deen
elm
erca
dose
pres
ume
com
oel
mas
capa
zde
disc
erni
rlo
sm
odos
para
evita
rlas
prop
iasp
érdi
dasq
ueel
libre
mer
cado
gene
ra-.
Los
mec
anis
mos
impl
ican
una
may
orca
ució
nen
else
ntid
ode
pode
rev
itar
dean
tem
ando
los
posi
ble
ries
gos,
pero
ello
pued
ete
ner
com
oco
ntra
part
ida,
com
oal
guno
sau
tore
sha
nse
ñala
do,
elañ
adir
elri
esgo
deun
am
ayor
regu
laci
óny
“bur
ocra
cia”
.En
este
sent
ido,
laap
licac
ión
del
Pri
ncip
ioP
reca
utor
ioim
plic
aría
elop
tar
por
busc
arun
aex
pans
ión
dela
sm
edid
asy
por
acep
tar
elri
esgo
que
conl
leva
lacr
eaci
ónde
una
regu
laci
ónm
ásrí
gida
,en
luga
rde
asum
irun
osda
ños
que
pued
ense
rde
impo
rtan
cia
enel
futu
ro.
Asu
vez,
laco
nfia
nza
enla
sm
edid
asse
vein
crem
enta
daco
mo
resp
uest
aa
las
debi
lidad
esqu
eof
rece
nla
smed
idas
enun
dete
rmin
ado
cont
exto
.Con
ello
,nos
refe
rim
osen
conc
reto
alo
sreg
ímen
esde
resp
onsa
bilid
ady
ala
gran
inde
fini
ción
enla
que
seen
cuen
tran
este
mom
ento
tant
oa
esca
lana
cion
alco
mo
inte
rnac
iona
l.
De
esta
man
era,
lost
omad
ores
dede
cisi
ónso
npr
ocliv
esa
opta
rpor
solu
cion
eso
post
erio
res
ala
real
izac
ión
del
daño
,en
luga
rde
eleg
irpo
lític
asde
prec
auci
ón,
cuan
doel
acto
rres
pons
able
pore
ldañ
opu
ede:
a)se
ride
ntif
icad
ob)
serd
enun
ciad
oan
telo
stri
buna
lesd
eju
stic
iaco
nfa
cilid
adc)
pued
ese
rpro
bada
sure
spon
sabi
lidad
ya)
pued
ese
rfor
zado
are
para
reld
año
porv
íaju
dici
al.
Ant
elo
snu
evos
ries
gos
que
pued
eim
plic
arla
biot
ecno
logí
am
oder
na,v
ario
sde
esto
sel
emen
tos
sepo
nen
endu
da.
En
esto
sca
sos,
las
fuen
tes
deri
esgo
son
deco
nsec
uenc
ias
cada
vez
mas
perm
anen
tes
yex
tens
ivas
,no
foca
lizad
asen
punt
oses
pecí
fico
s.E
xist
eca
dave
zun
am
ayor
inte
racc
ión
entr
ela
sdis
tinta
sfue
ntes
deri
esgo
oag
ente
scre
ador
esde
ries
goso
pelig
ros,
cuyo
scan
ales
deca
usal
idad
ein
terc
onex
ión
perm
anec
enob
scur
os.E
lloim
plic
aqu
e,ca
dave
zm
as,e
xist
eun
aen
orm
edi
ficu
ltad
enpr
obar
quié
nes
elre
spon
sabl
ede
ldañ
o.
Est
am
ism
adi
ficu
ltad
sein
crem
enta
siin
tent
amos
iden
tific
ara
lapa
rte
perj
udic
ada
cuan
doha
blam
osde
bien
esco
mun
es.A
suve
z,en
tre
Est
ados
elte
ma
seco
mpl
ica
cuan
dose
inte
nta
defi
nir
laju
risd
icci
ónco
mpe
tent
een
conf
licto
str
ansf
ront
eriz
os-
exan
teex
ante
expo
st
laiss
ezfa
ire
exan
te
exan
te
exan
teex
post
expo
st
110
Res
oluc
ión
No.
0259
-200
4/T
DC
-IN
DE
CO
PI.
En
esta
Res
oluc
ión
seco
nden
aa
una
empr
esa
debe
bida
spo
rno
incl
uir
enel
rotu
lado
deun
abe
bida
que
lam
ism
aco
nten
íaca
feín
a,lo
que
aju
icio
dela
Sala
,.
“pue
dein
ducir
aer
rora
losc
onsu
mid
ores
sobr
elas
cara
cterís
ticas
dedi
cha
bebi
da,l
leván
dolo
saad
opta
runa
decis
ión
deco
nsum
oque
pued
eafec
tara
susi
nter
eses
”
89
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
88
7.1.
En
elco
nte
xto
del
Pro
toco
lod
eC
arta
gen
aso
bre
Segu
rid
add
ela
Bio
tecn
olog
ía
En
elám
bito
del
mov
imie
nto
tran
sfro
nter
izo
deO
VM
s,el
artíc
ulo
8.2
del
PC
Bes
tabl
ece
que
Dic
hopr
ecep
topa
rece
indi
car
que
laPa
rte
expo
rtad
ora
esre
spon
sabl
ede
inst
ituir
ensu
mar
cono
rmat
ivo
las
pres
crip
cion
essa
ncio
nado
ras
corr
espo
ndie
ntes
,pa
rael
caso
enqu
eel
expo
rtad
orde
sinf
orm
eo
apor
tein
form
ació
nen
gaño
saen
rela
ción
con
susp
rodu
ctos
.
En
rela
ción
con
lade
fini
ción
deun
régi
men
dere
spon
sabi
lidad
inte
rnac
iona
len
lam
ater
ia,e
sel
artíc
ulo
27de
lPC
Bel
rela
tivo
are
spon
sabi
lidad
yco
mpe
nsac
ión
elqu
eab
orda
defo
rma
espe
cífi
cael
tem
a.D
uran
tela
sne
goci
acio
nes
del
Pro
toco
lode
Car
tage
na,l
ascu
estio
nesd
ere
spon
sabi
lidad
yco
mpe
nsac
ión
dier
onlu
gara
múl
tiple
sdi
scus
ione
sa
laho
rade
reso
lver
las
dist
inta
scu
estio
nes
que
unré
gim
ende
resp
onsa
bilid
adim
plic
a-q
uién
esel
resp
onsa
ble,
que
sede
beco
nsid
erar
por
daño
,la
resp
onsa
bilid
adde
bese
rob
jetiv
ao
cond
icio
nada
ala
exis
tenc
iade
negl
igen
cia
por
part
ede
lca
usan
tede
los
daño
s,et
c.en
tre
los
que
seco
nstit
uyer
onco
mo
país
esim
port
ador
esy
expo
rtad
ores
,paí
ses
desa
rrol
lado
sy
ende
sarr
ollo
.Las
men
cion
adas
disc
repa
ncia
sdi
eron
com
ore
sulta
dola
incl
usió
nde
ntro
del
Pro
toco
lode
lm
enci
onad
oar
tícul
o27
sobr
ere
spon
sabi
lidad
yco
mpe
nsac
ión,
pero
con
unco
nten
ido
dem
ero
com
prom
iso
yha
bilit
ante
,dej
ando
para
futu
ras
nego
ciac
ione
sla
fija
ción
delc
onte
nido
sust
antiv
ode
lmis
mo.
Así
,ela
rtíc
ulo
27,s
ere
mite
ala
prim
era
Con
fere
ncia
dela
sPa
rtes
para
adop
tar
unpr
oces
oen
rela
ción
con
lael
abor
ació
nde
las
norm
asy
proc
edim
ient
osin
tern
acio
nale
sen
laes
fera
deco
mpe
nsac
ión
yda
ños
resu
ltant
esde
los
mov
imie
ntos
tran
sfro
nter
izos
deO
VM
s,fi
jánd
ole
unpl
azo
decu
atro
años
para
sucu
lmin
ació
ny
sugi
rien
dose
teng
anen
cuen
talo
spr
oces
osen
curs
oen
elám
bito
inte
rnac
iona
len
esta
mat
eria
.
La
CO
P-M
OP
-1ce
lebr
ada
enK
uala
Lum
purd
iolu
gara
lest
able
cim
ient
ode
ungr
upo
detr
abaj
oso
bre
resp
onsa
bilid
ady
com
pens
ació
nqu
ean
aliz
ará
lose
scen
ario
sde
daño
actu
ales
ypo
tenc
iale
spar
aid
entif
icar
losá
mbi
tose
nls
oqu
ese
ráne
cesa
rio
eldi
seño
deno
rmas
inte
rnac
iona
les.
Dic
hogr
upo
debe
ráco
nsid
erar
entr
eot
ros
tem
aslo
sde
defi
nici
ón,n
atur
alez
ay
alca
nce
deld
año,
valo
raci
ónde
ldañ
oa
labi
odiv
ersi
dad
ya
lasa
lud
hum
ana,
yan
aliz
ará
cóm
olo
sre
gím
enes
inte
rnac
iona
les
enm
ater
iade
resp
onsa
bilid
adqu
epu
eden
serd
eap
licac
ión
enla
mat
eria
.Elg
rupo
tend
ráqu
ete
ner
unin
form
ey
una
prop
uest
ade
unré
gim
ende
resp
onsa
bilid
adpa
rael
año
2008
,en
que
lasi
guie
nte
MO
Pad
opta
ráun
ade
cisi
ón.
No
obst
ante
son
vari
asla
scu
estio
nes
fund
amen
tale
squ
ede
berá
nse
rre
suel
tas
enla
nego
ciac
ión
dedi
cho
régi
men
inte
rnac
iona
lde
resp
onsa
bilid
ad,
entr
eel
las,
men
cion
amos
lass
igui
ente
s:
“la
part
edee
xpor
tació
nve
lará
porq
uela
exac
titud
dela
info
rmac
ión
facil
itada
pore
lex
port
ador
sea
una
pres
crip
ción
legal
”.
imag
inem
osqu
ésu
cede
ría
enel
caso
dela
Am
azon
ía-.
Fin
alm
ente
,el
asun
tose
conv
iert
een
inm
anej
able
sila
sáre
asre
cept
oras
deld
año
son
área
scom
unes
enla
sque
elE
stad
oo
elpe
rjud
icad
ono
esfá
cilm
ente
iden
tific
able
por
trat
arse
dere
curs
osco
mun
es,c
omo
pued
ese
ren
elca
sode
las
zona
sde
alta
mar
.En
todo
slo
ssu
pues
tos
men
cion
ados
,elc
onse
guir
unre
sarc
imie
nto
porp
arte
delq
uehi
zoel
daño
noes
tani
muc
hom
enos
gara
ntiz
ado.
Una
cues
tión
adic
iona
lse
refe
rirí
aal
frac
aso
con
que
norm
alm
ente
las
med
idas
resp
onde
na
cons
ider
acio
nes
deca
ráct
erdi
stri
butiv
o.E
xist
ende
term
inad
assi
tuac
ione
sen
que
las
pérd
idas
nopu
eden
ser
com
pens
adas
.A
sí,u
naop
ción
pued
ese
rdef
endi
ble
enté
rmin
osde
cost
e-be
nefi
cio,
pero
esta
mis
ma
opci
ónpu
ede
impl
icar
daño
sque
nopu
edan
serc
onta
biliz
ados
nico
mpe
nsad
os,e
ncu
yoca
sota
mbi
énha
bría
que
acud
ira
med
idas
.
Asi
mis
mo,
toda
sla
sde
cisi
ones
conl
leva
nga
nado
res
ype
rded
ores
.En
elpa
sado
,en
toda
sla
snu
evas
tecn
olog
ías
que
fuer
onpr
evia
men
tein
trod
ucid
as,
eldu
eño
ybe
nefi
ciar
iode
late
cnol
ogía
era
may
orm
ente
elqu
ese
hací
are
spon
sabl
ede
sus
efec
tos
adve
rsos
.E
sto
none
cesa
riam
ente
suce
deco
nla
sde
cisi
ones
ligad
asa
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
.Sib
ien,
am
odo
deej
empl
o,un
ade
term
inad
ade
cisi
ónen
elte
ma
que
nos
ocup
apo
dría
repe
rcut
iren
unbe
nefi
cio
para
untip
ode
agri
culto
ren
foca
doa
una
agri
cultu
raex
tens
iva,
basa
daen
deex
port
ació
n;es
tam
ism
ade
cisi
ón,p
odrí
aim
plic
arun
perj
uici
opa
raot
rotip
ode
agri
culto
rco
mo
pued
ese
rel
pequ
eño
agri
culto
r,el
agri
culto
ran
dino
oel
agri
culto
rde
dica
doa
laag
ricu
ltura
orgá
nica
.En
este
caso
,yda
dala
circ
unst
anci
ade
que
sepr
oduj
esen
pérd
idas
,ser
íaco
nven
ient
ede
term
inar
,qui
énes
elqu
ese
vaa
hace
rres
pons
able
delo
sdañ
os.
Fin
alm
ente
,elt
ema
seen
cuen
tra
ligad
oa
laca
paci
dad
dere
spue
sta
delo
ssi
stem
asad
min
istr
ativ
osy
judi
cial
ante
una
dem
anda
dere
para
ción
oco
mpe
nsac
ión
por
elda
ño.
Ello
sevi
ncul
aco
nla
efec
tivid
ady
elco
sto
delo
spr
oced
imie
ntos
adm
inis
trat
ivos
yju
dici
ales
dequ
ese
disp
one.
La
sum
ade
las
ince
rtid
umbr
esre
lata
das
lleva
na
cons
ider
arla
nece
sida
dde
opta
rpor
actit
udes
depr
ecau
ción
.C
omo
sepu
ede
dedu
cir
delo
desa
rrol
lado
alo
larg
ode
les
tudi
o,la
rela
ción
dela
spol
ítica
sde
prec
auci
ónco
nlo
sreg
ímen
esde
resp
onsa
bilid
adpu
ede
adqu
irir
una
trip
ledi
men
sión
.En
prim
erlu
gar,
lam
era
exis
tenc
iade
unsi
stem
ade
resp
onsa
bilid
adpu
ede
actu
arco
mo
unsi
stem
ade
prev
enci
ón.D
ees
afo
rma,
eles
tabl
ecim
ient
ode
unré
gim
ende
resp
onsa
bilid
ady
com
pens
ació
nse
rvir
íade
com
plem
ento
alré
gim
enre
gula
tori
oen
bios
egur
idad
,al
incr
emen
tarl
ase
guri
dad
enlo
spr
oduc
tos
que
son
lanz
ados
alm
erca
do.
En
segu
ndo
luga
r,la
crea
ción
deun
régi
men
dere
spon
sabi
lidad
pued
eve
nir
dada
por
man
dato
deun
apo
lític
ade
prev
enci
ón,
esde
cir,
las
auto
rida
des
regu
lado
ras
pued
enop
tar
por
adm
itir
una
dete
rmin
ada
activ
idad
con
OV
Ms
pero
suje
taa
cond
icio
nes
dere
spon
sabi
lidad
ym
edid
asde
com
pens
ació
n-u
nave
zco
nsid
erad
oslo
sre
sulta
dos
dela
sev
alua
cion
esde
lri
esgo
-.E
nte
rcer
luga
r,la
spo
lític
asde
prev
enci
ónse
rán
tant
om
ásab
iert
asy
flex
ible
s,cu
anto
mas
com
plet
osy
efec
tivos
sean
losm
ecan
ism
osde
resp
onsa
bilid
ady
lasg
aran
tíasd
eco
mpe
nsac
ión
porp
arte
delo
spro
mot
ores
dela
activ
idad
.
expo
st
exan
te
com
mod
ities
91
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
90
los
prod
ucto
sder
ivad
osde
OV
Ms
hidr
obio
lógi
cos;
alV
icem
inis
teri
ode
Pesq
uerí
ala
sac
tivid
ades
rela
cion
adas
con
OV
Ms
deor
igen
hidr
obio
lógi
co,
excl
uyen
dolo
spr
oduc
tos
deriv
ados
,y
alIN
IEA
las
activ
idad
esco
nO
VM
sre
lativ
asa
plan
tas
yan
imal
esvi
vosy
susp
rodu
ctos
deriv
ados
ylo
salim
ento
spar
aan
imal
es.
En
else
ctor
agrí
cola
,ser
áne
cesa
ria
una
coor
dina
ción
delr
égim
ende
resp
onsa
bilid
adqu
ese
apliq
ue,c
onel
actu
alm
ente
vige
nte
dem
edid
asfi
toy
zoos
anita
rias
esta
blec
idas
aef
ecto
sde
prev
enir
lain
trod
ucci
óny
dise
min
ació
nde
plag
asy
enfe
rmed
ades
que
afec
tan
lapr
oduc
ción
agra
ria
naci
onal
yla
sre
lativ
asa
lasa
nida
dag
rari
a,cu
yaco
mpe
tenc
iaen
mat
eria
dein
frac
cion
esy
sanc
ione
scor
resp
onde
aSE
NA
SA.
Asi
mis
mo,
adi
chos
regí
men
esse
sum
arán
lose
stab
leci
dose
nm
ater
iade
prot
ecci
ónal
cons
umid
ory
cons
erva
ción
delm
edio
ambi
ente
.En
rela
ción
con
elpr
imer
o,la
esta
blec
equ
ees
lael
órga
noad
min
istr
ativ
oco
mpe
tent
epa
raco
noce
rde
las
pres
unta
sin
frac
cion
esa
lam
ism
ay
para
impo
ner
sanc
ione
sad
min
istr
ativ
asco
rres
pond
ient
es.A
tal
efec
to,s
epr
evé
lapo
sibi
lidad
deim
pone
run
asa
nció
nad
min
istr
ativ
ade
hast
aun
máx
imo
de10
0U
nida
des
Impo
sitiv
asT
ribu
tari
as(e
nla
actu
alid
ad,1
UIT
equi
vale
a3,
200
Nue
vos
Sole
s),q
uepo
drán
sum
arse
am
edid
asde
cará
cter
corr
ectiv
oco
mo
elde
com
iso
yde
stru
cció
nde
lam
erca
derí
a,la
clau
sura
tem
pora
ldel
rest
able
cim
ient
o,la
publ
icac
ión
deav
isos
rect
ific
ador
eso
info
rmat
ivos
,la
repo
sici
óny
repa
raci
ónde
prod
ucto
s,en
tre
otra
s.L
agr
adua
ción
dedi
chas
sanc
ione
sat
ende
ráa
lagr
aved
adde
lafa
lta,e
ldañ
ore
sulta
nte
dela
infr
acci
ón,l
osbe
nefi
cios
obte
nido
spo
relp
rove
edor
,la
cond
ucta
del
infr
acto
ra
lola
rgo
delp
roce
dim
ient
oy
los
efec
tos
que
sepu
dies
enoc
asio
naen
elm
erca
do,e
ntre
otro
s(T
ítulo
Sétim
o).
En
elám
bito
dela
legi
slac
ión
ambi
enta
l,el
artíc
ulo
14de
lCód
igo
delM
edio
Am
bien
tede
sarr
olla
unré
gim
enge
nera
lde
sanc
ione
sad
min
istr
ativ
aspo
rin
frac
cion
esde
norm
asam
bien
tale
s,qu
eva
nde
sde
mul
tas,
proh
ibic
ione
sore
stri
ccio
nesd
eac
tivid
ad,
clau
sura
tota
lo
parc
ial
delo
cal
oes
tabl
ecim
ient
o,de
com
iso,
impo
sici
ónde
oblig
acio
nes
com
pens
ator
ias,
susp
ensi
óno
canc
elac
ión
delic
enci
ade
func
iona
mie
nto,
perm
iso
oco
nces
ión.
En
prin
cipi
o,es
tass
anci
ones
son
deap
licac
ión
ato
davi
olac
ión
dela
sno
rmas
cont
enid
asen
elm
enci
onad
oC
ódig
oy
las
disp
osic
ione
squ
eem
anen
deél
yse
rán
sanc
iona
das
por
laau
tori
dad
sect
oria
lre
spec
tiva.
En
elsu
pues
tode
que
ning
una
auto
rida
dse
ctor
ials
eala
com
pete
nte
para
sanc
iona
r,el
CO
NA
Mse
ráel
llam
ado
aen
tend
erde
dich
opr
oces
o.
Ley
dePr
otec
ción
alC
onsu
mid
orC
omisi
ónde
Prot
ecció
nal
Con
sum
idor
7.2.
2.R
esp
onsa
bili
dad
Civ
ilE
xtra
con
trac
tual
La
resp
onsa
bilid
adci
vil
extr
acon
trac
tual
inte
nta
dar
resp
uest
aju
rídi
caan
tea
lane
cesi
dad
deid
entif
icar
quié
nde
bere
spon
der
econ
ómic
amen
tepo
rel
daño
ocas
iona
doen
una
situ
ació
nda
da.A
lres
pect
oel
Cód
igo
Civ
ilpe
ruan
ovi
gent
ede
sde
1984
,en
suar
tícul
o19
69di
spon
equ
eE
nes
teca
so,
elpe
soec
onóm
ico
por
elda
ñooc
asio
nado
corr
espo
nde
ala
pers
ona
que
actu
ócu
lpab
lem
ente
,es
deci
r,de
mod
oim
prud
ente
,con
impe
rici
a,ne
glig
ente
men
teo
con
inte
nció
nde
hace
rda
ño.S
ield
año
sepr
oduj
osi
nqu
em
edie
inte
nció
no
culp
apo
r
“aqu
elqu
epor
dolo
ocu
lpa
caus
aun
daño
aot
roes
táob
ligad
oain
dem
niza
rlo.E
ldes
carg
opor
falta
dedo
looc
ulpa
corr
espo
ndea
laut
or”.
111
Eld
esar
rollo
dees
teap
arta
dose
hare
aliz
ado
apa
rtir
dela
info
rmac
ión
cont
enid
aen
elSP
DA
.Lim
a,Pe
rú.2
004
Man
uald
eleg
islac
ión
ambi
enta
l.
·C
once
pto
del“
daño
”re
sulta
nte
dem
ovim
ient
ostr
ansf
ront
eriz
osde
OV
Ms.
Cóm
ode
bede
fini
rse
yva
lora
rse
dich
oco
ncep
to.
En
este
punt
o,se
cons
ider
ará
siún
icam
ente
sere
fier
ea
losd
años
resu
ltant
esde
ltr
ansp
orte
deun
punt
oa
otro
,oa
unco
ntex
tom
asam
plio
que
incl
uya
toda
slas
activ
idad
esqu
eca
enba
joel
alca
nce
del
Pro
toco
loco
mo
trán
sito
,tr
ansf
eren
cia,
man
ipul
ació
ny
utili
zaci
ónde
OV
Ms.
Tam
bién
sede
berá
tene
ren
cuen
tasi
sere
fier
ea
daño
soc
asio
nado
sa
ladi
vers
idad
biol
ógic
a,a
lavi
day
salu
dhu
man
as,a
lapr
opie
dad,
alm
edio
ambi
ente
,oda
ñoso
cio-
econ
ómic
o.·
Det
erm
inac
ión
dequ
ién
esel
resp
onsa
ble:
haci
aqu
ien
setr
asla
dala
resp
onsa
bilid
adpo
rdañ
osre
sulta
ntes
dem
ovim
ient
ostr
ansf
ront
eriz
os.E
sta
es,s
indu
da,l
apr
egun
tacl
ave
delr
égim
en.E
xist
endi
stin
tas
opci
ones
ase
rco
nsid
erad
as:
elE
stad
oex
port
ador
;el
Est
ado
impo
rtad
or;
laco
mpa
ñía
expo
rtad
ora;
laco
mpa
ñía
impo
rtad
ora;
lape
rson
aen
mej
orpo
sici
ónpa
rapr
even
irel
daño
;la
pers
ona
fáci
lmen
teid
entif
icab
ley
fina
ncie
ram
ente
capa
zde
cubr
irel
daño
.·
Qui
éntie
nede
rech
oa
pres
enta
rrec
lam
acio
nesp
orda
ñosr
esul
tant
es.
·T
ipo
dere
spon
sabi
lidad
:sis
ere
quer
irá
una
resp
onsa
bilid
adse
ráob
jetiv
ao
culp
osa;
siún
icam
ente
bast
ará
laex
iste
ncia
deun
resu
ltado
conc
reto
,osi
será
nece
sari
o,ad
emás
,la
prue
bade
que
conc
urre
lane
glig
enci
ade
lres
pons
able
.·
Cir
cuns
tanc
ias
ate
ner
encu
enta
para
laex
enci
ónde
resp
onsa
bilid
ades
:fu
erza
may
or;i
nter
fere
ncia
dete
rcer
aspe
rson
as,e
tc.
·L
ímite
ste
mpo
rale
sa
lare
spon
sabi
lidad
:es
paci
ote
mpo
ral
enel
que
lare
clam
ació
npu
ede
seri
nter
pues
ta.
·L
ímite
sm
onet
ario
sa
lare
spon
sabi
lidad
.En
este
sent
ido,
habr
áde
estu
diar
sela
oblig
ator
ieda
dde
impo
ner
gara
ntía
sfi
nanc
iera
sy
mec
anis
mos
aseg
urad
ores
ala
sem
pres
asin
volu
crad
asen
elm
ovim
ient
otr
ansf
ront
eriz
ode
OV
Ms.
·D
eter
min
ació
nde
lare
spon
sabi
lidad
delE
stad
o.E
nco
ncre
to,d
efin
ició
nde
supa
pel
com
ore
spon
sabl
epr
inci
pal
yta
mbi
énco
mo
resp
onsa
ble
subs
idia
rio.
7.2.
Rég
imen
nac
ion
ald
ere
spon
sab
ilid
ad
El
régi
men
dere
spon
sabi
lidad
aplic
able
serí
ael
gene
ral
prev
isto
enlo
sdi
stin
tos
ámbi
tosa
dmin
istr
ativ
o,ci
vily
pena
l.
Com
ose
havi
sto
con
ante
rior
idad
,to
daví
ano
seha
desa
rrol
lado
unré
gim
ende
resp
onsa
bilid
adad
min
istr
ativ
ase
ctor
ial
enre
laci
ónco
nel
ejer
cici
ode
activ
idad
esre
laci
onad
asco
nO
VM
s.D
icho
régi
men
tend
ráqu
ese
robj
eto
deun
are
glam
enta
ción
futu
ra.N
oob
stan
te,c
orre
spon
derá
na
DIG
ESA
lasi
nfra
ccio
nesy
sanc
ione
srel
ativ
asa
prod
ucto
sde
rivad
osde
OV
Ms
dest
inad
osal
cons
umo
hum
ano
dire
cto,
incl
uyen
do
111
7.2.
1.R
esp
onsa
bili
dad
Ad
min
istr
ativ
a
93
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
92
com
itépo
run
plaz
ono
may
orde
dosa
ños.
d)P
rohi
bici
óna
laso
cied
ad,f
unda
ción
,aso
ciac
ión,
coop
erat
iva
oco
mité
dere
aliz
aren
elfu
turo
activ
idad
es,d
ela
clas
ede
aque
llas
encu
yoej
erci
cio
seha
yaco
met
ido,
favo
reci
doo
encu
bier
toel
delit
o.E
nes
tos
caso
sla
proh
ibic
ión
pued
ete
ner
cará
cter
tem
pora
lode
fini
tivo,
sien
dola
tem
pora
lno
may
orde
cinc
oañ
os.C
uand
oal
guna
dela
sm
edid
asse
aap
licad
a,el
juez
orde
nará
ala
auto
rida
dco
mpe
tent
equ
edi
spon
gala
inte
rven
ción
dela
pers
ona
jurí
dica
para
salv
agua
rdar
losd
erec
hosd
elo
stra
baja
dore
s.Po
rot
rapa
rte,
esne
cesa
rio
tene
ren
cons
ider
ació
nla
sno
rmas
cont
enid
asen
elC
apítu
loÚ
nico
delT
itulo
XII
Idel
Cód
igo
Pena
l.A
lres
pect
o,se
cont
empl
aen
elar
tícul
o30
5la
impo
sici
ónde
una
pena
priv
ativ
ade
liber
tad
nom
enor
dedo
sañ
osni
may
orde
cuat
roañ
osy
tres
cien
tos
sese
nta
yci
nco
ase
teci
ento
str
eint
adí
as-m
ulta
cuan
doel
perj
uici
oo
alte
raci
ónoc
asio
nado
sad
quie
ran
unca
ráct
erca
tast
rófi
co;
cuan
doel
agen
teac
tuó
clan
dest
inam
ente
enel
ejer
cici
ode
suac
tivid
ad;
oen
elca
soen
que
los
acto
sco
ntam
inan
tesa
fect
engr
avem
ente
losr
ecur
sosn
atur
ales
que
cons
tituy
enla
base
dela
activ
idad
econ
ómic
a.
Asu
vez,
elar
tícul
o30
6co
ntem
pla
lare
spon
sabi
lidad
delf
unci
onar
iopú
blic
oqu
eot
orgu
eun
alic
enci
ade
func
iona
mie
nto
para
cual
quie
ract
ivid
adin
dust
rial
oel
que,
asa
bien
das,
info
rme
favo
rabl
emen
tepa
rasu
otor
gam
ient
osi
nob
serv
arla
sex
igen
cias
dela
sley
esy
regl
amen
toss
obre
prot
ecci
ónde
lmed
ioam
bien
te.C
omo
seha
vist
oco
nan
teri
orid
ad,
enla
legi
slac
ión
naci
onal
exis
ten
pres
crip
cion
esno
rmat
ivas
dere
spon
sabi
lidad
enre
laci
ónco
nlo
spr
oduc
tos
pues
tos
enel
mer
cado
porp
arte
dela
sem
pres
as.
Var
ias
cues
tione
sde
com
plej
idad
emer
gen
enla
defi
nici
ónde
resp
onsa
bilid
aden
elca
sode
alim
ento
str
ansg
énic
os.A
mod
ode
ejem
plo,
cabe
preg
unta
rse
siun
ape
rson
aqu
eha
sufr
ido
una
aler
gia
proc
eden
tede
lcon
sum
ode
OV
Ms,
podr
íaen
tabl
arun
ade
man
day
segu
irel
mis
mo
proc
eso
que
enel
supu
esto
enqu
ehu
bies
esi
doin
toxi
cada
con
mot
ivo
del
cons
umo
deun
prod
ucto
.¿B
ajo
que
crite
rios
sefi
jarí
ala
resp
onsa
bilid
ad:
serí
ane
cesa
ria
laex
iste
ncia
dene
glig
enci
apa
rade
clar
arla
resp
onsa
bilid
ado
bast
aría
una
resp
onsa
bilid
adob
jetiv
a?.
¿Se
podr
íaha
cer
resp
onsa
ble
ala
empr
esa
por
falta
dein
form
ació
ny
adve
rten
cias
enel
etiq
ueta
do?.
¿Qui
énse
ría
elre
spon
sabl
e:la
empr
esa
ola
entid
adpú
blic
aqu
eau
tori
zóel
prod
ucto
alpr
obar
que
noex
istía
nri
esgo
s?.
¿Sob
requ
ien
reca
ería
laca
rga
dela
prue
ba:
esel
cons
umid
orel
que
debe
prob
arla
rela
ción
deca
usal
idad
oes
laem
pres
ala
que
debe
dem
ostr
arqu
ela
rela
ción
caus
aef
ecto
noex
iste
?
May
ordi
ficu
ltad
sepl
ante
aau
nso
bre
laid
entif
icac
ión
delr
espo
nsab
leen
elca
sode
que
exis
taco
ntam
inac
ión
gené
tica
.Dad
oel
caso
,¿se
rápo
sibl
eha
cerr
espo
nsab
les
ala
sem
pres
asve
nded
oras
dese
mill
asO
VM
sde
los
even
tos
defl
ujo
gené
tico?
o¿s
erán
resp
onsa
bles
losa
gric
ulto
resq
ueha
gan
uso
dedi
chas
sem
illas
?
Ded
elito
scon
tra
losr
ecur
sosn
atur
ales
yel
med
ioam
bien
te
113
113
Para
unan
ális
isde
ltem
ade
cost
espo
rre
spon
sabi
lidad
civi
lque
sign
ific
óa
laco
mpa
ñía
Ave
ntis
elca
sode
cont
amin
ació
nge
nétic
aco
nm
aíz
Star
Lin
ken
USA
enel
año
2000
cons
ulta
rD
onal
dU
chtm
ann,
,10
RIC
H.
J.L.&
TE
CH
.22
(200
3),e
nht
tp:/
/law
.ric
hmon
d.ed
u/jo
lt/v1
0i2/
artic
le22
.Sy
mpo
sium
:Lia
bilit
yIs
sues
:Les
sons
From
Star
link
part
ede
laut
or,n
oex
istir
ála
oblig
ació
nde
inde
mni
zar.
Hay
que
dest
acar
,sin
emba
rgo,
que
lapr
ueba
dequ
ese
actu
óco
nla
prud
enci
ay
dilig
enci
ade
bida
corr
espo
nde
alau
tor.
En
efec
to,e
lart
ícul
o19
69de
lCód
igo
Civ
illib
era
ala
víct
ima
dela
nece
sida
dde
acre
dita
rel
dolo
ocu
lpa
dela
utor
,per
osi
nem
barg
ono
lolib
era
dela
nece
sida
dde
dem
ostr
arla
rela
ción
deca
usal
idad
entr
eel
hech
ooc
urri
doy
elda
ñooc
asio
nado
.
Pors
upa
rte,
elar
tícul
o19
70in
corp
ora
laob
ligac
ión
dere
para
rpo
rpar
tede
aque
lque
med
iant
eun
bien
ries
goso
ope
ligro
so,o
por
elej
erci
cio
deun
aac
tivid
adri
esgo
sao
pelig
rosa
,cau
saun
daño
aot
ro.E
sta
teor
íase
sust
enta
enel
prin
cipi
ode
que
aque
lque
,a
sabi
enda
s,se
bene
fici
aco
nel
desa
rrol
lode
una
activ
idad
ries
gosa
oco
nel
uso
deun
bien
igua
lmen
teri
esgo
soo
pelig
roso
,de
beas
umir
los
cost
osde
lpe
rjui
cio
que
ocas
iona
.
Exi
sten
algu
nas
razo
nes
por
las
cual
esla
sví
ctim
asno
recu
rren
tant
oa
este
tipo
depr
oces
oy
hace
nqu
een
elPe
rúel
resa
rcim
ient
opo
rla
vía
civi
lsea
más
teór
ico
que
prác
tico.
Ent
reot
rasc
abe
dest
acar
lass
igui
ente
s:
a)L
asin
dem
niza
cion
esfi
jada
spo
rlo
sju
eces
ytr
ibun
ales
son
muy
exig
uas
yno
guar
dan
rela
ción
con
elva
lord
elo
sbie
nesd
añad
os.
b)L
are
spon
sabi
lidad
pord
años
norm
alm
ente
seas
ocia
alo
sdañ
osir
roga
dosa
lavi
da,
elcu
erpo
yla
pers
ona;
enm
enor
med
ida
alpa
trim
onio
dela
spe
rson
as;e
nm
ucho
men
orgr
ado
ala
salu
dy
prác
ticam
ente
enna
daal
ambi
ente
.c)
No
seha
desa
rrol
lado
unm
erca
dode
segu
rosd
ere
spon
sabi
lidad
fren
tea
terc
eros
y,a
cons
ecue
ncia
deel
lo,n
oex
iste
una
ofer
tade
segu
ros
diri
gida
acr
earl
ane
cesi
dad
dein
corp
orar
elam
bien
teco
mo
inte
résa
segu
rabl
e.d)
Los
juic
ios
son
exce
siva
men
tela
rgos
yco
stos
ospa
rala
may
oría
dela
pobl
ació
n;si
endo
tam
bién
cost
oso
else
rvic
iode
losa
boga
dos.
e)Se
cuen
taco
nun
esca
soco
noci
mie
nto
deté
cnic
aspa
racu
antif
icar
los
serv
icio
sin
dire
ctos
que
pres
tan
los
recu
rsos
natu
rale
spa
rade
term
inar
los
mon
tos
inde
mni
zato
rios
yco
mpe
nsat
orio
s.
El
prob
lem
aqu
ese
plan
tea
enes
teám
bito
radi
caen
que
nose
reco
noce
lare
spon
sabi
lidad
pena
lde
las
pers
onas
jurí
dica
s.Si
nem
barg
o,en
elte
ma
dere
fere
ncia
será
nla
spe
rson
asju
rídi
cas
las
que
may
orm
ente
incu
rrir
ánen
delit
o.N
oob
stan
te,e
lar
tícul
o10
5de
lCód
igo
Pena
l-D
ecre
toL
egis
lativ
o63
5,pu
blic
ado
con
fech
a8
deab
ril
de19
91-
incl
uye
las
deno
min
adas
que
son
ejec
utab
les
enca
sode
que
elde
lito
seco
met
iera
enej
erci
cio
dela
activ
idad
decu
alqu
ierp
erso
naju
rídi
cao
utili
zand
osu
orga
niza
ción
para
favo
rece
rlo
oen
cubr
irlo
.
Las
pena
lidad
esin
clui
dase
nel
men
cion
ado
artíc
ulo
son:
a)C
laus
ura
dell
ocal
oes
tabl
ecim
ient
o,co
nca
ráct
erte
mpo
ralo
defi
nitiv
o.b)
Dis
oluc
ión
dela
soci
edad
,aso
ciac
ión,
fund
ació
n,co
oper
ativ
ao
com
ité.
c)Su
spen
sión
dela
sac
tivid
ades
dela
soci
edad
,aso
ciac
ión,
fund
ació
n,co
oper
ativ
ao
7.2.
3.R
esp
onsa
bili
dad
Pen
al
“con
secu
encia
sac
ceso
rias
aplic
ables
ala
spe
rson
asju
rídica
s”
95
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
94
VII
I.C
ON
CL
USI
ON
ES
1.E
scom
únm
ente
acep
tado
elpo
tenc
ialq
ueof
rece
labi
otec
nolo
gía
para
elm
undo
dela
agri
cultu
ray
laal
imen
taci
ón.S
onm
ucho
slo
sbe
nefi
cios
que
seav
ecin
anen
elfu
turo
con
elde
sarr
ollo
dela
biot
ecno
logí
am
oder
naap
licad
aa
lam
ejor
ade
las
calid
ades
nutr
icio
nale
sde
los
prod
ucto
sy
enla
crea
ción
denu
evas
vari
edad
esde
sem
illas
.No
obst
ante
,es
igua
lmen
tere
cono
cida
laex
iste
ncia
deri
esgo
squ
ela
mis
ma
pued
eim
plic
aren
lasa
lud
hum
ana
yel
med
ioam
bien
tey
lane
cesi
dad
dede
sarr
olla
rm
ecan
ism
osde
bios
egur
idad
para
lelo
s.E
xist
epo
code
sacu
erdo
enqu
eel
desa
rrol
lode
esta
tecn
olog
íapu
ede
impl
icar
dete
rmin
ados
ries
gos
yqu
ela
cien
cia
debe
ráah
onda
rypr
ogre
sarh
acia
lam
ejor
com
pren
sión
delo
smis
mos
enel
futu
ro.A
sí,s
eco
nfir
ma
elar
gum
ento
man
ifes
tado
porl
aFA
O,s
egún
elcu
al,l
abi
otec
nolo
gía
mod
erna
pued
ese
run
inst
rum
ento
pode
roso
cuan
does
táin
tegr
ada
con
otra
ste
cnol
ogía
s,es
utili
zada
para
reso
lver
prob
lem
asco
ncre
tos,
esas
equi
ble
alo
squ
ede
ben
disp
oner
deel
lay
esta
acom
paña
dade
unsi
stem
ade
bios
egur
idad
.
2.L
am
isió
nde
las
auto
rida
des
públ
icas
regu
lado
ras
esev
itarl
osda
ños
que
surj
ande
las
nuev
aste
cnol
ogía
s.E
ste
obje
tivo
part
ede
lpr
inci
pio
liber
alde
que
elE
stad
oes
elún
ico
legi
timad
opa
rare
stri
ngir
lalib
erta
din
divi
dual
,in
clui
dala
liber
tad
deus
aro
vend
erun
anu
eva
tecn
olog
ía,s
ilas
acci
ones
dede
term
inad
osin
divi
duos
pued
enim
plic
arun
daño
para
terc
eros
.A
hora
bien
,po
ner
este
prin
cipi
oen
lapr
áctic
apu
ede
ser
muy
com
plic
ado
ante
situ
acio
nes
enla
squ
epu
ede
conc
urri
rla
impo
sibi
lidad
depr
edec
irex
acta
men
tede
qué
tipo
deri
esgo
ses
tam
osha
blan
do,d
equ
étip
ode
daño
ya
quié
n.
3.E
xist
eig
ualm
ente
unco
nsen
soge
nera
len
que
lare
aliz
ació
nde
eval
uaci
ones
del
ries
goba
sada
enfu
ndam
ento
sci
entíf
icos
sólid
oses
elún
ico
mét
odo
obje
tivo
para
dete
rmin
arla
prob
abili
dad
ym
agni
tud
delo
sm
ism
osy
sus
impa
ctos
enla
salu
dde
las
pobl
acio
nes
yen
elm
edio
ambi
ente
.N
oob
stan
te,
tam
bién
esco
mpr
ensi
ble
elqu
eex
iste
not
rosi
nter
eses
econ
ómic
os,s
ocia
les,
prio
rida
desd
elco
njun
tode
laso
cied
ad,q
ueno
son
incl
uida
sen
lase
valu
acio
nesd
elri
esgo
,yqu
eig
ualm
ente
debe
rían
seri
ncor
pora
dase
nel
proc
eso
deto
ma
dede
cisi
ones
.Así
,la
cien
cia
pued
ey
debe
info
rmar
los
proc
esos
deto
ma
dede
cisi
ones
pero
node
be“a
prop
iars
e”de
losm
ism
os.
4.E
nes
tese
ntid
o,es
fund
amen
tal,
ala
hora
dead
opta
rde
cisi
ones
,el
tom
aren
cuen
tala
sre
alid
ades
soci
ales
yec
onóm
icas
conc
reta
sen
las
que
las
nuev
aste
cnol
ogía
sva
na
ser
aplic
adas
.En
elPe
rú,e
nes
tepu
nto,
será
impr
esci
ndib
lees
tudi
arlo
sef
ecto
squ
eel
desa
rrol
lode
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
pued
ete
ner
sobr
ela
vuln
erab
ilida
dde
los
pequ
eños
agri
culto
res;
suin
flue
ncia
enla
sec
onom
ías
desu
bsis
tenc
ia,e
nla
agro
-bio
dive
rsid
ady
enla
econ
omía
rura
len
gene
ral.
Ysi
ésto
spu
dier
anlle
gara
impl
icar
unin
crem
ento
delo
sri
esgo
squ
eya
depo
rsí
seve
nob
ligad
osa
afro
ntar
dem
aner
aor
dina
ria;
situ
ándo
los
alfi
nale
nun
asi
tuac
ión
dem
ayor
desv
enta
jaen
ella
rgo
plaz
o.E
nes
taev
alua
ción
soci
al,
será
prec
iso
elpr
egun
tar
alo
sde
stin
atar
ios
fina
les
sobr
esu
acep
tabi
lidad
delo
sri
esgo
sque
esta
snue
vast
ecno
logí
aspo
dría
nim
plic
ar,y
pone
rlos
enla
bala
nza
en97
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
96
com
para
ción
con
susp
oten
cial
esbe
nefi
cios
.Par
ael
lo,s
erá
nece
sari
oin
stau
rarl
osm
ecan
ism
osde
part
icip
ació
ny
cons
ulta
nece
sari
os,p
lant
eard
icha
scu
estio
nes
lom
asce
rca
delo
susu
ario
sde
dich
aste
cnol
ogía
sase
rpos
ible
yco
nsid
erar
sugr
ado
deau
tono
mía
alre
spec
to.E
sig
ualm
ente
deim
port
anci
a,es
tudi
aren
qué
mod
ola
snu
evas
tecn
olog
ías
van
asu
perp
oner
sea
las
prác
ticas
ya
los
cono
cim
ient
ostr
adic
iona
les
dela
sco
mun
idad
esca
mpe
sina
s,y
cóm
ose
vaa
cont
arco
nla
corr
elat
iva
capa
cita
ción
yed
ucac
ión
nece
sari
apa
rasu
man
ejo.
5.E
nes
tese
ntid
o,es
tarí
amos
pres
enci
ando
enla
actu
alid
addo
spr
oces
ospa
rale
los.
Poru
napa
rte,
seen
tiend
equ
eel
éxito
dees
tas
nuev
aste
cnol
ogía
sva
ade
pend
eren
elfu
turo
desu
acep
tabi
lidad
por
part
ede
los
cons
umid
ores
yus
uari
osde
las
mis
mas
.Por
otra
,los
dese
osde
esta
spo
blac
ione
sno
defi
nen,
hast
ala
fech
a,la
sag
enda
sde
inve
stig
ació
nen
biot
ecno
logí
am
oder
na,n
ilas
polít
icas
yno
rmas
dela
sque
ello
svan
ase
rfin
alm
ente
losd
estin
atar
ios.
6.Pa
rale
lam
ente
,som
oses
pect
ador
esde
gran
des
cam
bios
enla
cade
naal
imen
tari
a,qu
eha
nda
dolu
gar
ala
entr
ada
denu
evos
acto
res,
con
unro
lpri
mor
dial
enel
man
ejo
dem
erca
dos
ein
form
ació
n.E
stos
acto
res
noso
nlo
sag
ricu
ltore
sni
los
cons
umid
ores
,sin
olo
sub
icad
osen
elce
ntro
dela
inve
stig
ació
nal
imen
tari
ay
agrí
cola
,lo
spr
oces
ador
esde
alim
ento
s,m
anuf
actu
rado
res,
los
agen
tes
dist
ribu
idor
ese
inte
rmed
iari
os,e
ntre
otro
s.L
osde
sarr
ollo
sen
biot
ecno
logí
ase
vien
ena
sum
ara
esta
diná
mic
aqu
eim
plic
aun
may
oral
ejam
ient
oy
desc
onex
ión
delc
onsu
mid
orde
losc
entr
osdo
nde
sead
opta
nla
sdec
isio
nesa
limen
tari
asde
las
que
espa
rtic
ipe
fina
l.É
stos
,úl
timam
ente
,co
ntri
buir
ían
apr
ofun
diza
run
asi
tuac
ión
deas
imet
ría
dela
info
rmac
ión.
Elr
esul
tado
esun
asi
tuac
ión
enla
que
alco
nsum
idor
cada
vez
lere
sulta
mas
difí
cil
ejer
cer
suau
tono
mía
ala
hora
dead
opta
runa
deci
sión
alim
enta
ria.
7.A
los
clás
icos
dere
chos
delc
iuda
dano
ala
salu
dy
ala
segu
rida
den
los
alim
ento
s,nu
evos
dere
chos
ensu
cond
ició
nde
cons
umid
ores
tán
sien
doob
jeto
dede
fens
a:el
dere
cho
ase
rin
form
ado
sobr
elo
spr
oduc
tos
que
cons
ume
ya
eleg
iren
tre
las
alte
rnat
ivas
posi
bles
,at
endi
endo
aun
am
ultip
licid
adde
inte
rese
sde
cará
cter
indi
vidu
al,
econ
ómic
o,cu
ltura
l,m
edio
ambi
enta
ly
soci
al.
El
resp
eto
aes
taau
tono
mía
,se
trad
uce
enab
rir
elde
bate
públ
ico
sobr
ela
biot
ecno
logí
aa
unes
pect
rom
asam
plio
yco
nsid
erar
los
cues
tiona
mie
ntos
que
seha
cela
soci
edad
fren
tea
lasm
ism
as,a
tend
iend
oa
dich
aspr
iori
dade
syva
lore
s.T
ambi
énim
plic
ael
apor
tar
sufi
cien
tein
form
ació
nqu
epe
rmita
alco
nsum
idor
elde
cidi
rcu
áles
laac
ción
que
mas
seac
omod
aa
sues
tilo
devi
da.
8.E
lP
rinc
ipio
Pre
caut
orio
impl
ica
lapa
rtic
ipac
ión
delo
sco
nsum
idor
esen
lapo
lític
ay
enla
tom
ade
deci
sion
esso
bre
biot
ecno
logí
am
oder
nay
bios
egur
idad
;el
dere
cho
aob
tene
rin
form
ació
ny
unde
rech
oa
pode
rel
egir
entr
ela
sal
tern
ativ
asdi
spon
ible
s.Ig
ualm
ente
,la
aplic
ació
nde
dich
opr
inci
pio
impl
icar
íaqu
eso
nlo
spr
omot
ores
dedi
chas
tecn
olog
ías
los
que
tiene
nqu
eap
orta
rdi
cha
info
rmac
ión
yha
cers
eca
rgo
delc
oste
econ
ómic
oqu
eel
lopu
eda
impl
icar
.D
elre
spet
oa
esta
auto
nom
ía,d
epen
derá
laac
epta
bilid
ady
eléx
itoso
cial
dees
tas
nuev
aste
cnol
ogía
syla
conf
ianz
aen
lasi
nstit
ucio
nesr
egul
ador
asa
futu
ro.
9.Po
rot
rapa
rte,
espr
ecis
oga
rant
izar
dich
aau
tono
mía
med
iant
eel
dise
ñode
unsi
stem
ade
resp
onsa
bilid
adad
ecua
do.A
sí,s
erá
nece
sari
ovi
ncul
ares
tete
ma
con
otro
s,qu
ede
form
ain
dire
cta,
repe
rcut
enen
elde
bate
ento
rno
ala
acep
tabi
lidad
dela
biot
ecno
logí
am
oder
na.N
ueva
sár
eade
estu
dio,
com
ola
inci
denc
iade
las
leye
sde
com
pete
ncia
desl
eale
npr
even
irpr
actic
asm
onop
olís
ticas
enel
sect
orde
sem
illas
yde
biot
ecno
logí
aag
ríco
la,
así
com
ocl
arif
icar
elte
ma
dere
spon
sabi
lidad
yco
mpe
nsac
ión
por
daño
s,ha
nde
ser
obje
tode
inve
stig
ació
n.A
sí,s
erá
prec
iso
ahon
dar
enun
may
oren
tend
imie
nto
dela
sre
spon
sabi
lidad
esco
rpor
ativ
as-y
aqu
elo
sde
stin
atar
ios
dela
sle
gisl
acio
nes
debi
oseg
urid
adva
na
ser
las
com
pañí
asm
ism
as-
y,pa
rale
lam
ente
,ide
ntif
icar
lare
spon
sabi
lidad
dela
sau
tori
dade
spúb
licas
yde
losu
suar
iosf
inal
es.
10.
La
acep
taci
ónde
labi
otec
nolo
gía
mod
erna
debe
ente
nder
seta
mbi
énen
unco
ntex
toin
stitu
cion
alde
term
inad
o.A
sí,e
sfun
dam
enta
lque
lam
ism
ave
nga
dela
man
ode
una
infr
aest
ruct
ura
naci
onal
que
acom
pañe
adi
chas
tecn
olog
ías
enté
rmin
osde
educ
ació
n,de
inve
stig
ació
n,de
capa
cida
dre
gula
tori
aqu
eas
egur
eun
ase
guri
dad
med
ioam
bien
tal
ysa
nita
ria
fren
tea
los
cons
umid
ores
,de
unsi
stem
ano
rmat
ivo
que
gobi
erne
laim
port
ació
n,el
desa
rrol
lode
las
activ
idad
esco
nO
VM
syel
mon
itore
oy
cont
rold
ela
smis
mas
.
11.
En
elPe
rú,e
nla
actu
alid
ad,l
aca
paci
dad
deci
sori
aa
nive
lpol
ítico
yre
gula
tori
ose
encu
entr
ade
limita
da,
por
unla
do,
por
lane
cesi
dad
deim
plem
enta
rlo
sre
quer
imie
ntos
del
Pro
toco
lode
Car
tage
na;
y,po
rot
ro,
por
elim
pera
tivo
decu
mpl
irco
nla
sob
ligac
ione
sy
com
prom
isos
del
país
enel
ámbi
tode
laO
rgan
izac
ión
Mun
dial
delC
omer
cio
yen
elco
ntex
tode
los
acue
rdos
bila
tera
les
deco
mer
cio.
La
llam
ada
“lib
erta
dpa
raop
erar
”o
seci
rcun
scri
bea
losp
arám
etro
sque
sede
term
inen
endi
chos
foro
s.
12.
En
elám
bito
regu
lato
rio,
elPe
rúse
encu
entr
aaú
nle
jos
deco
ntar
con
lain
frae
stru
ctur
a,el
pres
upue
sto
yel
pers
onal
sufi
cien
tesp
ara
esta
blec
erun
mar
code
bios
egur
idad
,que
impl
ique
unsi
stem
ain
tegr
ado
deev
alua
ción
yge
stió
nde
lri
esgo
.Con
este
fin,
será
impr
esci
ndib
lefo
rtal
ecer
laca
paci
dad
cien
tífic
alo
cale
nre
laci
ónco
nO
VM
s,po
tenc
iarl
osre
curs
oshu
man
osy
dein
frae
stru
ctur
aa
nive
lre
gula
tori
oy
prov
eer
delo
sm
ecan
ism
osde
com
unic
ació
n,in
form
ació
ny
cons
ulta
con
elpú
blic
o.Si
bien
exis
teun
alo
able
inqu
ietu
dna
cion
alen
desa
rrol
lar
unm
arco
norm
ativ
ode
bios
egur
idad
,ello
nopu
ede
indu
cirn
osa
conf
iary
cree
rqu
edi
chas
tecn
olog
ías
sees
tán
ejec
utan
doco
nga
rant
ías
yba
joco
ndic
ione
sde
segu
rida
den
elpa
ís,p
orla
sim
ple
exis
tenc
iade
dich
ano
rmat
ivid
ad.L
am
era
exis
tenc
iade
una
norm
ano
impl
ica
nece
sari
amen
teel
que
exis
ta,p
orsí
sola
,una
volu
ntad
yca
paci
dad
para
ejec
utar
la.D
icha
legi
slac
ión,
debe
acom
paña
rse
deun
conj
unto
dere
curs
osy
mec
anis
mos
nece
sari
ospa
raha
cerl
aef
ectiv
aen
lapr
áctic
a.D
elo
cont
rari
o,el
sist
ema
debi
oseg
urid
aden
elpa
ísse
ráun
mer
oca
scar
ónva
cío.
freed
omto
oper
ate
99
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
98
BIB
LIO
GR
AF
ÍA
Abo
ucha
r,Ju
liT
eh,
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
inC
anad
a:T
heF
irst
Dec
ade.
3211
407.
Aud
ley,
John
J.y
otro
s.C
aner
gie
End
owm
entf
orIn
tern
atio
nalP
eace
,200
3.
Bou
tilon
,So
nia
(200
2),
“The
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
:D
evel
opm
ent
ofan
Inte
rnat
iona
lSta
ndar
dE
n:.W
inte
r200
2.
Bur
giel
,Sta
sand
Aar
onC
osby
(200
0),“
The
Car
tage
naP
roto
cola
nB
iosa
fety
:An
anal
ysis
ofre
sults
”.E
n:.A
lber
ta,2
000.
Alb
erta
.
Com
mis
sion
ofth
eE
urop
ean
Com
mun
ities
..B
russ
els.0
2.02
.200
0.C
OM
(200
0)1.
Def
enso
ría
delP
uebl
o(2
003)
,.D
efen
sorí
ade
lPue
blo.
2003
.Lim
a.Pe
rú.
EF
BT
ask
Gro
upon
Pub
licPe
rcep
tions
ofB
iote
chno
logy
(199
9),
Cam
brid
geB
iom
edic
alC
onsu
ltant
s.L
aH
aya.
Hol
anda
Esp
inoz
a,Ju
an(2
003)
,“So
bre
los
alca
nces
del
conc
epto
deco
nsum
idor
”.E
nN
umer
o26
.Ago
sto
2003
.Gac
eta
Jurí
dica
,Lim
a,Pe
rú.
Fern
ande
z-N
orth
cote
(200
4),P
rogr
esos
real
izad
osen
elM
NB
-PE
RU
.Pro
yect
oC
ON
AM
/UN
EP
-GE
F(G
FL
/271
6-02
-457
7).
Flo
res,
Salv
ador
(200
3),“
Pote
ncia
les
dela
agro
biod
iver
sida
den
elPe
rú”.
En:
.Ins
titut
oC
uant
o.L
ima,
Perú
,200
3.
Glo
ver,
Dom
inic
(200
3),“
Pub
licPa
rtic
ipat
ion
inna
tiona
lbio
tech
nolo
gypo
licy
and
bios
afet
yre
gula
tion”
.19
8
Gup
ta,
Aar
ti(2
001)
,A
dvan
ceIn
form
edA
gree
men
t:A
Shar
edba
sis
for
gove
rnin
gtr
ade
inge
netic
ally
Mod
ifie
dO
rgan
ism
s?.E
n:20
01.
Har
t,K
athl
een,
Sym
posi
um:
Rem
arks
onR
egul
atin
gG
enet
ical
lyM
odif
ied
Food
s:Is
Man
dato
ryL
abel
ling
the
Ans
wer
?,10
6(2
003)
.
.PN
UD
-P
ER
U,L
ima,
Perú
,200
2.
Env
iron
men
talL
awR
epor
t La
Prom
esa
yla
Rea
lidad
delT
LC
AN
,lec
cione
sdeM
éxico
para
elhe
misf
erio.
”.M
ichiga
nJo
urna
lof
Inter
natio
nalL
aw
IISD
Brie
fingN
ote
Com
mun
icatio
nfro
mth
eCom
miss
ion
onth
epre
caut
iona
rypr
incip
le
ElA
cceso
ala
Info
rmac
ión
Públ
ica.N
oa
lacu
ltura
del
secr
eto
Eth
icalA
spec
tsof
Agr
icultu
ral
Bio
techn
olog
y.
Cua
dern
osJu
rispr
uden
ciales
.
El
Med
ioA
mbi
ente
enel
Perú
Año
2002
IDS
Wor
king
Pape
r
Indi
ana
Jour
nalo
fGlo
bal
Leg
alSt
udies
.
Rich
mon
dJo
urna
lLaw
&Te
chno
logy
.
Info
rmes
obre
Des
arro
lloH
uman
o.Pe
rú20
02.A
prov
echa
ndo
lasp
oten
cialid
ades
ww
w.a
gbio
s.com
ww
w.id
s.ac.
uk
101
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
100
The
Prec
autio
nary
Prin
ciple
inW
ildlif
eC
onse
rvat
ion
Sym
posiu
m:L
iabi
lityI
ssue
s:L
esso
nsFr
omSt
arlin
k
Bus
cand
oel
bien
esta
rde
los
pobr
es.
¿Cuá
nlej
oses
tam
os?
Aná
lisis
yPro
pues
tas.
Con
trib
ucio
nesa
ldeb
ates
obre
polít
icasp
úblic
as
Dem
ocra
tisin
gB
iotec
hnol
ogy:
Gen
etica
llyM
odifi
edC
rops
inD
evelo
ping
Cou
ntrie
s.B
riefin
gSer
ies.
.Sum
mar
yof
the
wor
ksho
pon
"The
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
inW
ildlif
eC
onse
rvat
ion
"Lau
terp
acht
Inte
rnat
iona
lL
awC
entr
eU
nive
rsity
ofC
ambr
idge
6-7
July
2000
.A
fric
aR
esou
rces
Tru
st,I
UC
N/S
SCW
ildlif
eT
rade
Pro
gram
me,
IUC
NE
nvir
onm
enta
lL
aw
Ce
nt
re
,a
nd
TR
AF
FI
CI
nt
er
na
ti
on
al
.w
ww
.traf
fic.
org/
brie
fing
s/pr
ecau
tiona
ry.h
tml.
Uch
tman
n,D
onal
d,1
0R
ichm
ond
Jour
nalL
aw&
Tec
hnol
ogy
22(2
003)
.
Vás
quez
,Enr
ique
yW
inke
lrie
d,D
iego
(Eds
.)(2
003)
,.
Uni
vers
idad
del
Pací
fico
.C
entr
ode
Inve
stig
ació
n.L
ima,
Perú
.
Val
divi
a,M
artín
yM
igue
lRob
les(
2002
),“A
ltern
ativ
aspa
rala
pequ
eña
agri
cultu
raen
elPe
rú”.
En
.No.
5.E
nero
2002
.
Wak
efor
d,To
man
dM
iche
lPim
bert
(200
3),“
Pow
er-R
ever
sals
inB
iote
chno
logy
:E
xper
imen
tsin
Dem
ocra
tizat
ion”
Bri
efin
g13
,Bri
ghto
n,U
K:I
nstit
ute
ofD
evel
opm
entS
tudi
es.
Kat
z,D
ebor
ah(2
001)
,“T
heM
ism
atch
betw
een
the
Bio
safe
tyP
roto
cola
ndth
eP
reca
utio
nary
Pri
ncip
le”.
.Su
mm
er,2
001.
Geo
rget
own
Uni
vers
ity.
Kir
by,S
arah
(200
1),“
Gen
etic
ally
Mod
ifie
dFo
ods:
Mor
eR
easo
nsto
Lab
elT
han
Not
”.E
n:.F
all2
001.
Kri
ebel
,D
.y
otro
s(2
001)
,“T
heP
reca
utio
nary
Pri
ncip
lein
Env
iron
men
tal
Scie
nce”
En:
Mac
kenz
ie,R
uth
yPe
ter
Net
wel
l,(2
004)
,“G
loba
lisat
ion
and
the
inte
rnat
iona
lgo
vern
ance
ofm
oder
nbi
otec
hnol
ogy:
prom
otin
gfo
odse
curi
ty?”
.E
n:A
bril
2004
.
McG
iver
n,B
rend
an(2
004)
,“N
oC
hang
eof
Hea
rton
the
Pre
caut
iona
ryP
rinc
iple
:T
heW
TO
´App
les
Dis
pute
”.E
n:.
Yea
r8.
No.
2.Fe
brua
ry20
04.
O'B
rien
,Mar
y(2
000)
,Mak
ing
bett
eren
viro
nmen
tald
ecis
ions
:An
alte
rnat
ive
tori
skas
sess
men
t.20
00
Pew
Initi
ativ
eon
food
and
Bio
tech
nolo
gy.
.Pew
Initi
ativ
eon
Food
and
Bio
tech
nolo
gy.M
arzo
2004
.
Scot
t,D
ayna
Nad
ine
(200
3),
.Doc
tora
lCan
dida
te,O
sgoo
deH
all
Law
Scho
ol.L
awC
omm
issi
onof
Can
ada.
Leg
alD
imen
sion
sIni
tiativ
e.
Secr
etar
iato
fth
eIn
tern
atio
nalP
lant
Pro
tect
ion
Con
vent
ion.
FAO
Inte
rnat
iona
lSt
anda
rds
forP
hyto
sani
tary
Mea
sure
s.IS
PM
no.1
1,R
oma,
Abr
il20
04.
Shal
lat,
Lez
ak(2
000)
,C
onsu
mer
sIn
tern
atio
nal.
Ston
e,C
hris
toph
er(2
001)
,“I
sth
ere
apr
ecau
tiona
rypr
inci
ple?
”.E
n:.V
olum
enA
ñoX
XX
I.Ju
lio20
01.
Tan
sey,
Geo
ffan
dTo
nyW
orsl
ey(1
995)
,.
Ear
thsc
anP
ublic
atio
nsL
imite
d.L
ondo
n.Geo
rgeto
wnIn
terna
tiona
lE
nvir
onm
enta
lL
awR
eview
Dra
keJo
urna
lof
Agr
icultu
rall
aw
109
Env
iron
men
talH
ealth
Pers
pecti
ves.
Glo
balis
atio
nan
dpo
vert
y.
Brid
ges
ICT
SD.
Cam
brid
ge.M
ITPr
ess.
Feed
ingt
hewo
rld.A
look
atbi
otec
hnol
ogy
and
world
hung
er
Shift
ing
theB
urde
nof
Proo
f:T
hePr
ecau
tiona
ryPr
incip
lean
dits
Poten
tialf
orth
e“D
emoc
ratiz
atio
n”of
Risk
Pest
risk
anal
ysis
forq
uara
ntin
epes
ts,in
cludi
ngan
alys
isof
envi
ronm
enta
lrisk
sand
livin
gm
odifi
edor
gani
sms
¿Los
alim
ento
str
ansg
énico
sen
boca
deto
dos?
Env
iron
men
talL
awR
epor
ter
The
Food
Syste
m.
AG
uide
103
GE
NT
ICA
ME
NT
EM
OD
IFIC
AD
OÉ
ISA
BE
LL
APE
AÑ
102