HUMANISMOA

Egileak: Olatz F., Nerea G. eta Leire U.

Humanismoa.Humanismoa.• XV eta XVI. Mendeetan Italian

eta Flandesen hedatutako pentsamentu berritzailea.

• Ezaugarriak:

-Gizakiaren balioa nabarmendu.

-Antzinate klasikoko ideiak, kultura eta artea berreskuratu.

-Fedea eta jakintza bereizi.

Gizakiaren balioa Gizakiaren balioa nabarmendu.nabarmendu.

• Antropozentrismoaren ikusmoldea: Gizakia unibertsoko erdigunea eta naturako izaki gorena.

• Teozentrismoa gainditu: Jainkoa, munduaren eta gizon-emakumeen bizitzaren ardatza.

• Jainkoari buruzko ikuskera aldatu:

-Jainkoa aita errukior bihurtu.

-Artea eta kultura atsegin-bidea ziren.

-Ospea lortzeko lan egin.

Antzinate klasikoko ideiak, kultura Antzinate klasikoko ideiak, kultura eta artea berreskuratu.eta artea berreskuratu.

• Grezia/Erroma

• Autore grekolantidarrei buruzko azterlanak, indusketa arkeologikoa eta obra klasikoen bilduma ugaritu.

• Jakintza humanistaren oinarria metodo zientifikoa zen.• Ez sinesmen demografikoa.• Gai asko hausnartu. • Inprenta asmatu: liburuen kopia ugari argitaratu eta ideiak hedatu.

Fedea eta jakintza Fedea eta jakintza bereizi.bereizi.

Humanistak.Humanistak.• XIV. Mendeaz geroztik eredu klasikoak berreskuratzen hasi

ziren Dante, Petrarka eta Boccaccio poeta italiarra.• Humanismoaren idealak landu.

DantePetrarkaBoccaccio

Filosofoak eta idazleak:

Marcello ficinoLorenzo mediciParaceltso

Erreformak.Erreformak.• Kristau batzuek elizako gehiegikeriak salatu: Arrandia, induligentzien salmenta eta zenbait

okerbideraztea.

• Aita Santuak gatazkak izan eta Eliza Protestantea sortu. -Eliza Protesatanteak: -Luteranismoa -Kalbinismoa -Anglikanismoa

Luteranismoa.Luteranismoa.

• Martin Lutherrek Erreforma izeneko mugiendua abiatu zuen eliza kritikatuz.

• Printze alemaniarren laguntza izan zuen Aita Santuaren agintearen aurka baitzeuden.

• Jarraitzaileak Luteranoak dira.

Kalbinismoa.Kalbinismoa.• Joan Kalbin pentsalaria

Lutherren jarraitzaile.

• Honen ideiak Frantzian Zabaldu

• Genevara erbesteratzean sistema erradikalagoa ezarri zuen.

• Holandan eragin zuen (Puritanoak) eta Frantziako iparraldean (Hugonoteak)

Anglikanismoa.Anglikanismoa.

• Inglaterran, Henrike VIII. Eliza katolikoaren haustura eragin Aita Santuak bere ezkontza baliogabetu ez zuelako.

• Erlijioen hausturak erlijio-gerra ugari eragin zituen Alemanian eta Frantzian.

• Ausburgoko bakea sinaturik (1555) Alemania estatu politiko eta protestante moduan onartu zen.

KontrarreformKontrarreforma.a.

• Erreformak eragindako krisiaren aurrean eliza katolikoak eraberritze-mugimendu bat sustatu zuen.

• Kontraerreformak eragindako aldaketak: -Erlijio ordena berri bat sortu (Jesusen lagundia) -Karmeldarren ordena berritu -Inkisizioa indartu -Aita Santuak monarka katolikoen babes politikoa lortu.

AntolakuntzaAntolakuntza

DoktrinaDoktrina

GurtzaGurtza

Katolikoak Protestanteak

Elizako agintari gorena Aita Santua.

Apaiz ezkongabe batek zuzentzen ditu fededunen gurtza - egintzak

Ez dute Aita Santuaren agintea onartzen

Ezkon daitekeen artzain batek gidatzen ditu fededunak

Salbamena fedearen eta egintzen bidez lortzen da

Fedeak bi oinarri:-Eskritura (Biblia) -Tradizioa (elizaren irakaspenak)

Salbamena fedearen bidez lortzen da

Fedearen oinarria: -Eskritura da (Biblia)

Zazpi sakramentu: Bataioa, eukaristia, sendotza,

penitentzia, ezkontza, apaiztea

eta oliadura

Elizkizun nagusia latinezko meza da

Ama Birjina eta santuak gurtzen dituzte

Bi sakramentu:-Bataioa-Eukaristia

Ez dago mezarik. Fededunak Biblia beren hizkuntzan irakurri

eta sermoiak entzuten dituzte

Ez dituzte agurtzen ez Ama Birjina ez santuak

Martin Martin LutherLuther

• 1483an jaio zen eta 1546an hil zen, Esleben hirian (Alemania).• Teologoa, fraile agustindarra, erlijio-erreformatzailea eta Erreforma

protestantearen sustatzailea izan zen.• 1508an teologia irakasten hasi zen.• 95 tesi liburuan Aita Santuaren indulgentzien kontra azaldu zen.• Biblia norberak irakurri eta interpretatu behar duela esan eta Aita

Santuaren agintea ukatu zuen.• Eliza katolikotik kanporatua izan zen.

Erasmo Rotterdamgoa.• Desidero Erasmo,

Errenazimentuan, Europako humanistarik ospetsuena izan zen.

• Rotterdam-en jaio zen 1466an eta Basilean hil 1536an.

• Erlijio eta filosofaria zen • Erlijioa eta beste gai batzuei buruz

idatzi zuen.• Bidaiari handia izan zen Frantzian,

Italian.. Eta harremanak izan zituen intelektual askorekin.

• Obra garrantzitsuenak: - Kristau zaldun onaren

esku liburua (1503) -Erromenaren laurodia

(1511) -Ikasteko Metodoaz

(1511)

Hedapena.

Leonardo da Vinci.• Leonardo da Vinci (1452ko apirilaren 15a –

1519ko maiatzaren 2a) Toskanako Pizkundeko arkitekto, musikari, asmatzaile, ingeniari eskultore eta margolaria izan zen.

• Berpizkundeko gizonaren arketipo bezala deskribatua izan da, eta jeinu unibertsaltzat hartzen da.

• Leonardo bere maisu-margoengatik, hala nola Azken Afaria eta Mona Lisa, da famatua.

• Teknologia modernora aurreratzen ziren hainbat asmakizun diseinatzeagatik ere da ezaguna.

• Gainera anatomia astronomiaren eta ingeniaritza zibilaren aurrerapenean lagundu zuen.

Bere Margolanak.

Amaiera.

• Eskerrik asko entzuteatik eta galderarik badaukazue galdetu mesedez.