¶ÉË³íáñ ËÙµ³·Çñª Î³ñÇÝ» ÂáñáëÛ³Ý 3tert.nla.am/archive/NLA...

3.2010

ÐÐ ÎðÂàôÂÚ²Ü ºì ¶ÆîàôÂÚ²Ü Ü²Ê²ð²ðàôÂÚàôÜ

Î¶Ü ÎðÂàôÂÚ²Ü ²¼¶²ÚÆÜ ÆÜêîÆîàôî

¶Çï³Ù»Ãá¹³Ï³Ý Ñ³Ý¹»ë

ÐÇÙÝ³¹Çñ »õ Ññ³ï³ñ³ÏÇã`

ÎñÃáõÃÛ³Ý ³½·³ÛÇÝ ÇÝëïÇïáõï

¶ÉË³íáñ ËÙµ³·Çñª Î³ñÇÝ» ÂáñáëÛ³Ý

Ê Ù μ ³ · ñ ³ Ï ³ Ý Ë á ñ Ñ á õ ñ ¹

Úáõ½μ³ßÛ³Ý Úáõñ³ - ·/¹, ÐäØÐ

²ëïí³Í³ïñÛ³Ý Ø»É³ÝÛ³ - ·/¹, ÐäÈÐ

¶³ÉëïÛ³Ý ²ßáï - ·/Ã, ÐäØÐ

²ñáõëÛ³Ï ÐáíÑ³ÝÝÇëÛ³Ý - ·/Ã, ÐäØÐ

Ê³ã³ïñÛ³Ý Ð»ÕÇÝ» - ·/Ã, ÐäØÐ

ØÇïáÛ³Ý Ð³ëÙÇÏ – Î¶Ü Ý/¹ ÏñÃáõÃÛ³Ý μ³ÅÝÇ å»ï

ä»ïñáëÛ³Ý ²Éí³ñ¹ - ÚàõÜÆêºü

Ì³éáõÏÛ³Ý èáõ½³ÝÝ³ - §ø³ÛÉ ³é ù³ÛÉ¦ ÑÇÙÝ³¹ñ³Ù

ä»ïñáëÛ³Ý Ø³ñÇ³Ù – Î²Æ

Ê³ã³ïñÛ³Ý ê»ñáμ - ·/Ã, §Ð³Û³ëï³ÝÇ Ù³ÝáõÏÝ»ñ¦ ÑÇÙÝ³¹ñ³Ù

ø³ñ³ÙÛ³Ý èáõ½³ÝÝ³ - ºñ¨³ÝÇ Ã. 55 ¹åñáó

²É³í»ñ¹Û³Ý ²Ýáõß - ºñ¨³ÝÇ Ã. 51 ¹åñáó

êÇÙáÝÛ³Ý ¶áÑ³ñ – ºñ¨³ÝÇ Ã. 4 ¹åñáó

Ð³ëÙÇÏ ì³ñ¹³ÝÛ³Ý - ºñ¨³ÝÇ Î»ÝïñáÝ í³ñã³Ï³Ý ßñç³ÝÇ ÃÇí 20

Ù³ÝÏ³å³ñï»½Ç ïÝûñ»Ý

Ðñ³ï³ñ³Ïã³Ï³Ý ËÙμ³·Çñª Ø³ñÇ³Ù ä»ïñáëÛ³Ý

§ Ü ³ Ë ³ ß ³ í Ç Õ ¦ Ñ ³ Ý ¹ » ë Ç ³ ß Ë ³ ï ³ Ï ³ ½ Ù

êÙμ³ïÛ³Ý È³É³ - Ñ³Ù³Ï³ñ·áÕ, Î²Æ

²ÙÇñμ»ÏÛ³Ý ¶áÑ³ñ - ËÙμ³·Çñ-ëñμ³·ñÇã, Î²Æ

ØÇñ½³ÃáõÝÛ³Ý ²ëïÕÇÏ - Ñ³Ù³Ï³ñ·ã³ÛÇÝ ûå»ñ³ïáñ, Î²Æ

Ð³ëó»Ýª îÇ·ñ³Ý Ø»ÍÇ 67, Ð»éª 57-21-52, 57-21-40 Ð³ÝÓÝí³Í ¿ ïå³·ñáõÃÛ³Ýª 16. 03. 2010: Ì³í³ÉÁª 4 ïå. Ù³ÙáõÉ: îå³ù³Ý³ÏÁª 2310: ÂáõÕÃª ûýë»Ã: â³÷ëÁª 70X100 1/16: ¶ÇÝÁ` 700 ¹ñ³Ù:

¸åñáóÝ»ñÇÝ ïñíáõÙ ¿ ³Ýí×³ñ

àôêàôòØ²Ü ØºÂà¸ÆÎ² æ. ¶ÛáõÉ³ÙÇñÛ³Ý §´³é³Ï³å³ÏóáõÃÛáõÝ¦ Ëáëù³ÛÇÝ ÙÇ³íáñÇ áõëáõÙÝ³ëÇñáõÙÁ Ïñïë»ñ ¹åñáóáõÙ … 3 è. Ê³ñ³½Û³Ý ÆÝãå»ë û·ï³·áñÍ»É §ÆÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÛáõÃ»ñ¦ ÅáÕáí³ÍáõÝ ……... 9

². ²ñÝ³áõ¹Û³ÝàôëáõóÇãÁ áñå»ë Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ß÷Ù³Ý ¨ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ëáõµÛ»Ïï……... 22

¸äðàòÆ ÞºØÆÜ ². ´³Õ¹³ë³ñÛ³Ý ºñ»Ë³Ý Ç ÍÝ» ÉÇ¹»ñ ¿. ½³ñ·³óÝ»Ýù Ýñ³ µÝ³ïáõñ Ñ³ÏáõÙÝ»ñÁ…..……….……… 26

ê. Ê³ã³ïñÛ³ÝØ³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ Ù»-Ãá¹Ý»ñÁ ………………………………………………………..…………..…………….…….. 30

Ø²ÜÎ²ì²ðÄàôÂÚàôÜ ºì Ðà¶º´²ÜàôÂÚàôÜÂ. Î³ñ³Ë³ÝÛ³Ý úÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ µ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÝ áõ ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ .……………… 40

². ì»ñ¹Û³Ý Ê³ÕÁ` áñå»ë »ñ»Ë³Ý»ñÇ ³é³ç³ï³ñ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ…………………………… 47

Ü. ²Ã³ÝÛ³Ý Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ¹»ñÁ Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÇ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý

Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ·áñÍáõÙ……………………………………………..…….. 53

êîºÔÌ²¶àðÌ²Î²Ü àðàÜàôØÜºð². ø»ÑÛ³Ý Ì³ÕÇÏÝ»ñÇ ³ßË³ñÑáõÙ …………………………………………………………………….. 59

àõêàõòØ²Ü ØºÂà¸ÆÎ²

3

§´²è²Î²ä²ÎòàôÂÚàôÜ¦ Êàêø²ÚÆÜ ØÆ²ìàðÆ

àôêàôØÜ²êÆðàôØÀ Îðîêºð ¸äðàòàôØ

Երկու-երեք տարեկան առողջ երեխան խոսքային բարենպաստ միջավայ-րի å³ÛÙ³ÝÝերում սկսում է խոսել` գործածելով շարահյուսական որոշակի

կանոններին համապատասխան լեզվական կառույցներ: Անշուշտ, այս ամենը

փոքրիկը ձեռք է բերում մեծերի հետ հաղորդակցման և ընդօրինակման միջո-ցով: Այդ կերպ նա գործնականորեն յուրացնում է լեզվի միավորների կա-պակցման և արտասանական երանգավորման օրենքներ, ինչպես նաև շարա-հյուսության հիմնական միավորները`բառակապակցությունն ու նախադա-սությունը:

Լեզվական այս միավորների ճիշտ համադրումից է հյուսվում երեխայի

խոսքը: Աստիճանաբար այն ընդարձակվում, ընդլայնվում և դառնում է կա-պակցված, բովանդակային ամբողջություն: Որպեսզի կապակցված խոսք կա-ռուցելու կարողության ձևավորման այս ընթացքը մեթոդապես ճիշտ իրակա-նանա, և հետագայում արդեն աշակերտները սովորեն բարդ կառույցներով

բանավոր ու գրավոր ինքնուրույն խոսք հյուսել, հարկավոր է առաջին դասա-րանից քայլ առ քայլ ձևավորել լեզվական այս միավորները ճիշտ գործածելու նրանց ունակությունը:

Ուսուցման գործընթացում առաջին հերթին կարևորվում է բառակապակ-ցության ուսումնասիրումը, որովհետև լեզվական այդ միավորի ճիշտ յուրա-ցումն ընկած է հասկանալով կարդալու կարողության հիմքում: Դեռևս գրաճա-նաչության նախաայբբենական շրջանում աշխատանք է տարվում բառա-կապակցություն կազմելու, այն նախադասության մեջ գործածելու կարողու-թյունների ձևավորման ուղղությամբ: Այդ աշխատանքներն իրականացվում են

ոչ միայն այբբենարանի միջոցով, այլև հատուկ այդ նպատակով կազմված

վարժությունների համակարգի կիրառմամբ: §Բառակապակցությունը, ըստ

էության, նախադասության ձևավորման գործընթացում ներկայացվող մտքերն

են. երեխաներին սովորեցնել ճանաչել և կազմել բառակապակցություններ,

նշանակում է աշխատանք տանել մտքի բաղադրամասերի շուրջ ¦ [5, էջ 18]:

Գրաճանաչության գործընթացի հաջորդ` տառուսուցման փուլում, աշա-կերտները նախ կարդում են բառ + առարկայի նկար (հիմնականում` ածական

+ գոյական. սուր դանակ (նկար), սպիտակ պանիր (նկար) և այլն), ապա


4

ծանոթանում են ածական + գոյական կաղապարներին (երկար մատիտ, քաջ

զինվոր, հոտավետ մանուշակ) և այլն: Ըստ էության, աշակերտների ծանոթու-թյունը խոսքի այս միավորին առաջին անգամ իրականանում է բառակապակ-ցությունների` նման կաղապարների միջոցով: Ուստի հետագայում էլ իբրև

բառակապակցություն` աշակերտները կամ բերում են վերը ներկայացված

կառույցների նման օրինակներ, կամ շփոթում են դրանք նախադասության

հետ: Կրտսեր դպրոցում իրականացված բազմաթիվ դասալսումների ար-դյունքում մենք եկել ենք այն եզրակացության, որ ուսուցիչները ևս հաճախ

իբրև բառակապակցություն դիտարկում են միայն վերը բերված նմուշները,

որոնք աշակերտների համար դառնում են §քարացած¦ օրինակներ:

Որպեսզի աշակերտներն ի սկզբանե գիտակցաբար ըմբռնեն բառակապակ-ցությունների կառուցվածքային նրբությունները և ձեռք բերեն դրանք խոսքում

ճիշտ գործածելու ունակություն, նախ պիտի հասկանան, որ թեև դրանք լեզ-վահաղորդակցման միավորներ են, սակայն միայն նախադասության մեջ և նա-խադասության միջոցով են մտնում լեզվի հաղորդակցման միջոցների համա-կարգ: Այս խնդրի լուծման նպատակով շահեկան է իրականացնել պարզ, բայց

երեխաների համար հետաքրքրություն ներկայացնող վարժություններ:

Վարժություն 1. Դասարանը բաժանվում է չորս խմբի (ËÙμերի բաժանման տարբեր եղանակների օգտագործմամբ): Յուրաքանչյուր խումբ ստանում է

երկու ծրար: Ծրարներից մեկի մեջ լցված են անցած տառերով կազմված բա-ռերի քարտեր: Մյուսի մեջ բառակապակցությունների երկրորդ բաղադրիչը

կազմող առարկաների նկարներն են: Աշակերտները պիտի նախ ուշադիր

կարդան բառերը, ապա դիտեն առարկաների նկարները, որոշեն բառ + նկար

զույգերը, ապա կարդան դրանք` իրար կողքի դասավորելով: Այսպիսով`

կստացվեն նման բառաշարքեր: Պիտի նկատի ունենալ, որ այս փուլում երեխա-ները սովորել են ընդամենը ինը տառ:

սուր ուշիմ

սպիտակ սիրուն

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

5

կարմիր անուշ

Վարժություն 2. Խաղ-վարժությունը կազմակերպվում է նույն ձևով, միայն

այս դեպքում երկրորդ ծրարում նկարների փոխարեն բառաքարտեր են:

Բնականաբար, այս խաղն իրականացվում է այն շրջանում, երբ աշակերտ-ներն ավելի մեծ թվով տառերի են ծանոթ:

Ստացվում են հետևյալ բառակապակցությունները.

հետաքրքրիր գիրք երկար պարան

տաք կարկանդակ կանաչ պարտեզ

ուրախ ծաղրածու ծաղկած բալենի

Վարժություն 3. Աշակերտները պետք է գծերով իրար միացնեն ձախ և աջ

բառաշարքերի բառերն այնպես, որ ստացվեն բառակապակցություններ:

սառած տերևներ ուտելու այգի երգող ջուր մանկական

սունկ չորացած մայրիկ հայրենի

քույրիկ հոգատար երկիր փոքրիկ

շատրվան Անշուշտ, ուսուցիչները տեղյակ են, որ բառակապակցություններն իրեն-

ցից ներկայացնում են քերականական միասնություն: Դրանք կազմված են ոչ պակաս, քան երկու ինքնուրույն խոսքի մաս ներկայացնող բառերից որոնցից

մեկը լրացնում է մյուսի իմաստը: Հենց այս պատճառով էլ բառակապակցու-թյան ամենապարզ իմաստի յուրացումից և գործնականում դրանք կազմելու ամենատարրական փորձերից հետո շահեկան է աշակերտներին սովորեցնել


6

բառակապակցությունը նախադասության մեջ գործածել, որպեսզի դրանք

ուսումնասիրվեն իբրև նախադասության կազմի մեջ ներառվող կառուցված-քային մասեր: Միաժամանակ ուսուցիչը չպետք է մոռանա, որ դրանց կազ-մում առանձնանում են գերադաս և կախյալ բաղադրամասեր: Միայն այս

կապակցվածության` մեկը մյուսին լրացնելու, մեկը մյուսով պայմանավոր-ված լինելու հանգամանքի գիտակցումը աշակերտների կողմից կնպաստի

խոսքի մեջ դրանք ճիշտ գործածելու հմտության յուրացմանը և նրանց բառա-պաշարի հարստացմանը: Կարևոր է տարբերել բառերի պարզ հաջորդա-կանությունը բառակապակցությունից:

Չպետք է մոռանալ, որ, ըստ էության, բառակապակցությունները բառի և

նախադասության միջև գրավում են միջանկյալ դիրք: Չնույնանալով, չձուլվե-լով միմյանց` դրանք պարզապես դառնում են խոսքի նյութական հիմքը: Հե-տևաբար նախադասության և կապակցված խոսքի կազմի մեջ մտնող բա-ռակապակցությունների տարբեր խմբերի ուսումնասիրումն անվերապա-հորեն կօժանդակի կրտսեր դպրոցականների խոսքի զարգացմանը, կհարըս-տացնի նրանց խոսքի բաղադրիչների` նախադասությունների կառուցվածքը:

Տարրական դասարաններում մեր կողմից իրականացված երկարամյա

ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ կրտսեր դպրոցում բառակապակ-ցության շուրջ տարվող աշխատանքը լավագույն դեպքում սահմանափակ-վում է §Բառը գործածե’ք բառակապակցությունների մեջ¦ առաջադրանքով:

Դա, մեր կարծիքով, ինքնանպատակ աշխատանք է հենց այն իմաստով, որ նման պարագայում շարահյուսական այդ միավորները դիտարկվում են

առանձին-առանձին, տեքստից դուրս, հաճախ` մեխանիկորեն: Գրեթե բոլոր

աշակերտները ոչ թե հասկանալով են այդ անում, այլ կրկնօրինակում են

ուսուցչի կամ այն աշակերտի կազմած բառակապակցությունը, որին ուսու-ցիչը խրախուսում է այդ առաջադրանքի ճիշտ կատարման համար:

Մենք կարևորում ենք բառակապակցություն խոսքային միավորի գիտակ-ցական ըմբռնումը: Այդ գործընթացն իրականանում է հետևյալ փուլերի հաջորդականությամբ.

ա) Խոսք կառուցելու ընթացքում բառակապակցության դերի գիտակցումը: Պատրաստի տեքստից բառակապակցություններն առանձնացնելու, դրանց

բաղադրամասերի միջև գոյություն ունեցող կապերն ըմբռնելու (կարդացած

նախադասության կամ տեքստի մեջ), ինչպես նաև ինքնուրույն կազմած

բառակապակցությունները խոսքում գործածելու կարողությունների ձևավոր-ման ուղղությամբ տարվող աշխատանքի ընթացքում հարստանում է սովո-

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

7

րողների ակտիվ բառապաշարը, զարգանում է կապակցված խոսքում դրանք

հասկանալով գործածելու ունակությունը:

բ) Հասկանալ և իմաստավորել կարդացած բնագրի գաղափարը, հիմնա-կան միտքը, զգալ հեղինակի գործածած բառակապակցությունների իմաստա-յին նրբերանգները: Եթե աշակերտը կարողանում է` նախ հարցերի օգնու-թյամբ, ապա առանց դրանց, հմտորեն որոշել նախադասության բառերի կա-պակցվածությունն ու դրա ձևերը, նշանակում է` նա հասկանում է նախա-դասության միտքը, գիտի դրա իմաստավորման եղանակը, հասկացել է, թե

ինչով են իրարից տարբերվում այդ երկու լեզվական միավորները: գ) Կարդացած բնագիրը որպես տեքստ ընկալելու, դրա շուրջ որոշակի

գրականագիտական աշխատանք տանելու կարողության ձևավորումը: Եթե

աշակերտը կարողանում է նախադասության կազմի մեջ իմաստավորել բա-ռակապակցությունը, որոշել դրա գերադաս անդամի կապվածությունը մյուս

բաղադրիչներին, նշանակում է` նա կարողանում է ճանաչել ստեղծագործու-թյան գործող անձանց, դասդասել իրերը, երևույթները, դեպքերը, հատկանիշ-ները: Նա կարող է դրանց միջոցով ներկայացնել, նկարագրել, բնութագրել հե-րոսներին, գործողություններն ու իրողությունները: Այսինքն` ձեռք է բերել նաև գրականագիտական որոշակի ունակություններ:

դ) Նախադասության անդամների ներքին բովանդակային միասնության

ըմբռնումը և ըստ այդմ` նախադասության արտասանական երանգավորման

ճիշտ ընտրությունը: Երբ աշակերտը ձեռք է բերել նախադասության կազմի

մեջ մտնող բառակապակցությունների ներիմաստային կապերն ընկալելու կարողություն (ի դեպ, դա վկայում է նաև լեզվամտածողության ձևավոր-վածության մասին) և զգում է դրանց իմաստներն ու նրբերանգները, ներ-ըմբռնողաբար (ինտուիցիայով) կարողանում է որոշել բառակապակցության

արտասանական երանգավորման տարատեսակները, նշանակում է` նա կա-րող է արտահայտիչ կարդալ և խոսել, ճիշտ ընտրել արտահայտիչ խոսքի իր

տարբերակը:

ե) Նախադասության կազմության քերականական ձևի ուսումնասիրումը:

Երբ աշակերտը կարողանում է որոշել նախադասության կազմի մեջ մտնող

բառակապակցությունները, ճիշտ հարցադրումներ կատարել, որոշել գլխա-վոր և երկրորդական անդամները, նշանակում է` նա պատրաստ է յուրացնել շարահյուսական ուսուցման` կրթության տվյալ օղակի համար հայոց լեզվի

ծրագրով նախատեսված գիտելիքներն ու կարողությունները, նախադասու-


8

թյան քերականական կառուցվածքը: Ասել է թե` զարգացման որոշակի մա-կարդակի վրա են գտնվում նրա մտածողության բաղադրիչները:

Կրտսեր դպրոցում բառակապակցություն լեզվական միավորի ուսուցման գործընթացի տևական ուսումնասիրումը, արդյունքների շարունակական դի-տարկումն ու վերլուծությունը մեզ հանգեցրել են այն համոզման, որ վերո-գրյալ դասակարգումը հիմնավոր է: Միաժամանակ առաջնորդվում ենք գի-տական այն հայտնի մոտեցմամբ, որ նախադասությունը կազմված է տվյալ լեզվի քերականական կանոններով և օրենքներով միավորված բառակապակ-ցություններով: Եթե աշակերտները չեն հասկանում դրա անդամների ներքին

միասնությունը, այսինքն` չեն կարողանում գտնել նախադասության` մտքով

իրար լրացնող` փոխկապակցված բառերը, չեն ըմբռնում դրանց դասավորվա-ծության կարգը, ապա ոչ միայն կդժվարանան նախադասություններ կազ-մելիս (առավել ևս` ճիշտ և հասկանալով), այլև լեզվի քերականական իրո-ղությունների և օրինաչափությունների հետագա ուսումնասիրման գործ-ընթացում կկանգնեն լուրջ դժվարությունների առջև:

Ջուլիետա Գյուլամիրյան

ՀՊՄՀ,

մանկ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

1. Գյուլամիրյան Ջ. Հ., Հայոց լեզվի տարրական ուսուցման մեթոդիկա,

Երևան, §Զանգակ – 97¦, 2006: 2. Տեր-Գրիգորյան Ա. Ե., Հայոց լեզվի դասավանդման մեթոդիկա /տարրա-

կան դասարաններ/, Երևան, §Լույս¦, 1983: 3. Газаева Л. В. Некоторые проблемы обучения младших школьников

синтаксису / Начальная школа плюс, До и После /. 2005, 11, стр. 21-25 4. Жадиков С. Ф., Психология усвоения грамматики в начальных классах – М.,

Просвещение, 1964. 5. Фомачёва Г. А., Работа над словосочетанием и предложением в начальных

классах - М., Просвещение, 1981.

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

9

ÆÜâäºê ú¶î²¶àðÌºÈ

ÅáÕáí³ÍáõÝ

Ø³ñ¹áõ μ³½Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ÑÇÙùÁ ¹ñíáõÙ ¿ Ïñïë»ñ ¹åñáóáõÙ:

î³ññ³Ï³Ý ¹³ë³ñ³ÝÝ»ñÇ Ù³Ûñ»ÝÇ É»½íÇ ¹³ëÁÝÃ³óáõÙ ³é³ç³ï³ñ ï»Õ ¿

·ñ³íáõÙ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝÁ: ¸ñ³ Ýå³ï³ÏÝ ¿` ½³ñ·³óÝ»É ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ Ï³ñ-

¹³Éáõ ¨ å³ïÙ»Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ËáëùÁ, Ñ³ñëï³óÝ»É Ýñ³Ýó ×³Ý³ãáÕ³-

Ï³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñÝ áõ μ³é³å³ß³ñÁ:

Ø³Ûñ»ÝÇÇ ¹³ë³í³Ý¹Ù³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ áõëáõóáÕ³Ï³Ý Ýå³ï³ÏÝ»ñÇó μ³óÇ

ÉáõÍíáõÙ »Ý Ý³¨ ¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý Éáõñç ËÝ¹ÇñÝ»ñª ·»Õ³·Çï³Ï³Ý ×³ß³ÏÇ,

³ßË³ï³ëÇñáõÃÛ³Ý, ³½ÝíáõÃÛ³Ý, ×ßï³å³ÑáõÃÛ³Ý, μ³ñáÛ³Ï³Ý áõ Ï³Ù³ÛÇÝ ÙÇ

ß³ñù É³í³·áõÛÝ Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñÇ ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÙ ¨ ³ÛÉÝ: ²Û¹ ³ßË³ï³ÝùÝ Çñ³-

Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ »ñÏáõ áõÕÕáõÃÛ³Ùμª μáõÝ ¹³ë³·áñÍÁÝÃ³óáõÙ, ³Ûë-

ÇÝùÝª áõëáõóÙ³ÝÁ ½áõ·ÁÝÃ³ó ¨ ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÙÇçáóáí:

§²ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ¦ »½ñáõÛÃÝ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿ áã ¹³ë³-

ñ³Ý³ÛÇÝ, ³ÛëÇÝùÝª ïÝ³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝ áã

¹³ë³·ñùÇó: Ð»Ýó ¹³ ¿ »ñ»Ë³ÛÇÝ ¹»åÇ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ ï³-

ÝáÕ ×³Ý³å³ñÑÁ:

Îñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³ñ, áñå»ë ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý միջոց, ·áÛáõÃÛáõÝ

áõÝÇ ÙÇ³ÛÝ ¹³ë³·ÇñùÁ: Ինչ խոսք, Çñ Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñáí

ëáíáñáÕÇ Ñ³Ù³ñ աÛÝ ÙÇ ուրույն ³ßË³ñÑ ¿: ê³Ï³ÛÝ ·³ÕïÝÇù ã¿, áñ »ñ»Ë³ÛÇ

Ñ³Ù³ñ Ï³ñ¹³ÉÁ Ù»Í Ù³ë³Ùμ Ñ³×»ÉÇ ½μ³ÕÙáõÝù ã¿: ²ÛÝ ³ßË³ï³ï³ñ ·áñÍ-

ÁÝÃ³ó ¿: ÀÝ¹ áñáõÙ, ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ³é³ÝÓÝ³óÝ»É ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý »ñÏáõ ï»ë³Ïª

ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝª áñå»ë ï³é»ñÇ í»ñ³Ïá¹³íáñáõÙ, ¨ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝª áñå»ë

ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý ÁÝÏ³ÉÙ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ: ²Ûë »ñÏáõ áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ³Ý-

ÑÝ³ñ ¨ ³ÝÇÙ³ëï ¿ Ù»ÏÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÝ ³é³Ýó ÙÛáõëÇ: ÆëÏ ¹³ ¹»é¨ë Ýáñ Ï³ñ-

¹³É ëáíáñáÕ Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³ñ ³ÛÝù³Ý ¿É ¹ÛáõñÁÝÃ³ó ³é³ç³¹ñ³Ýù

ã¿: êÏ½μáõÙ Ý³ ÑÇßáõÙ ¿ μ³é»ñÁ: ´Ý³·ÇñÁ ï»ëÝáõÙ ¿ áã Ã» ï³é»ñÇ Ï³Ù í³Ý-

Ï»ñÇ, ³ÛÉ μ³é»ñÇ ï»ëùáí: ²å³ ³ëïÇ×³Ý³μ³ñ Ëáñ³ÝáõÙ ¿ Ù³Ûñ»ÝÇÇ ³ßË³ñ-

ÑáõÙ, ÇÝãÝ ¿É Ýå³ëïáõÙ ¿ ³ÝóÝ»É í³ñÅ, ë³ÑáõÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³ÝÁ: ºí μ³½Ù³ÃÇí


10

í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³ ÑÇÙÝí³Í ³ßË³ï³ÝùÁ ï³ÉÇë ¿ Çñ åïáõÕÝ»ñÁ. »ñ»Ë³Ý

Ûáõñ³óÝáõÙ ¿ ¹³ë³·ÇñùÁ ¨ ëÏëáõÙ Ñ³ëÏ³Ý³É Ï³ñ¹³ó³ÍÁ: ²ñ¹»Ý Å³Ù³Ý³ÏÝ ¿

³ÝóÝ»É ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ

Ñ³ñÏ³íáñ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ Ñá·áõÙ ³ñÃÝ³óÝ»É ë»ñ ·ñùÇ ¨ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý

ÝÏ³ïÙ³Ùμ, Ó·ï»É, áñå»ë½Ç ·Çñù ÁÝÃ»ñó»ÉÁ Ýñ³ Ñ³Ù³ñ ¹³éÝ³ ÇëÏ³Ï³Ý Ñá·»-

Ï³Ý å³Ñ³Ýç:

àñù³Ý í³Õ ¿ »ñ»Ë³Ý ëÏëáõÙ Ï³ñ¹³É, ³ÛÝù³Ý ³í»ÉÇ ßáõï ¿ ÁÝÃ»ñó³-

ÝáõÃÛáõÝÁ Ã³÷³ÝóáõÙ Ýñ³ Ñá·¨áñ ³ßË³ñÑÁ ¨ Ýå³ëïáõÙ ÁÝÃ»ñóáÕ³Ï³Ý Ï³ñá-

ÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ï³ï³ñ»É³·áñÍÙ³ÝÁ, μ³é³å³ß³ñÇ Ñ³ñëï³óÙ³ÝÁ ¨ É»½í³Ï³Ý

áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ: ²é³Ýó ¹ñ³Ýó Ã»ñÇ ÏÙÝ³ ³ÝÑ³ïÇ ÇÝùÝ³-

ÏñÃáõÃÛáõÝÁ:

Ø³Ûñ»ÝÇÇ ¹³ë»ñÇÝ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý É³í³·áõÛÝ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ

ÙÇçáóáí ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ Ù»ç ë»ñ »Ýù ³ñÃÝ³óÝáõÙ Ù»ñ ÅáÕáíñ¹Ç áõ Ñ³Ûñ»ÝÇùÇ

Ñ³Ý¹»å, Ýñ³Ýó Ñ³Õáñ¹³ÏÇó ¹³ñÓÝáõÙ Ñ³Ûáó É»½íÇ ×áËáõÃÛ³ÝÁ, ·»Õ»óÏáõ-

ÃÛ³ÝÝ áõ ×ÏáõÝáõÃÛáõÝÁ:

²Ñ³ Ñ»Ýó ³Û¹ ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó Ùáï»Ý³Éáí Ñ³ñóÇÝª ÝÏ³ïáõÙ »Ýù, áñ

ÙÇ³ÛÝ Ù³Ûñ»ÝÇÇ ¹³ë»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ã¿ Ñ³ëÝ»É ó³ÝÏ³ÉÇ ³ñ¹ÛáõÝùÇ:

ºí ¹ñ³ å³ï×³éÁ ÙÇ³ÛÝ Å³Ù³Ý³ÏÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÃÛáõÝÁ ã¿:

Î³ñ¨áñ ¿ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ù»ç Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝ ³é³ç³óÝ»É ·ñùÇ áõ ·»Õ³ñ-

í»ëï³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμª ëÏë³Í ³é³çÇÝ ¹³ë³ñ³ÝÇó: Ø»ñ ûñ»-

ñáõÙ ¹³ ³ÛÝù³Ý ¿É Ñ»ßï ·áñÍ ã¿: ºñ»Ë³Ý»ñÁ ã»Ý Ï³ñ¹áõÙ Éñ³óáõóÇã ·ñ³Ï³-

ÝáõÃÛáõÝ, ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏíáõÙ »Ý ÙÇ³ÛÝ Íñ³·ñ³ÛÇÝ ÝÛáõÃ»ñáí: ØÇÝã¹»é ³ñï³-

¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝÁ Ù³Ûñ»ÝÇÇ ուսուցման կարևորագույն μ³Õ³-

¹ñÇãÝ»ñÇó Ù»Ïն է ¨ ëáíáñáÕÝ»ñÇÝ ÃáõÛÉ է ï³ÉÇë ½·³ÉÇáñ»Ý ÁÝ¹³ñÓ³Ï»É áõ Ëá-

ñ³óÝ»É ¹³ë»ñÇ ըÝթացքում Ó»éù μ»ñ³Í ·Çï»ÉÇùÝ»ñÁ: ²ÛÝ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ Ùï³-

ÑáñÇ½áÝÇ ÁÝ¹É³ÛÝÙ³Ý, μ³é³å³ß³ñÇ Ñ³ñëï³óÙ³Ý, ·ñ³Ï³Ý ×³ß³ÏÇ Ó¨³íáñ-

Ù³Ý Ï³ñ¨áñ³·áõÛÝ միջոց ¿:

²ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝÁ Ïáãí³Í ¿ μ³í³ñ³ñ»Éáõ ï»Õ»Ï³-

ïíáõÃÛ³Ý μ³½Ù³½³Ý ³ÕμÛáõñÝ»ñÇó û·ïíáÕ, ß³ï μ³Ý ÇÙ³Ý³É ó³ÝÏ³óáÕ

³Ûëûñí³ ³ß³Ï»ñïÇ Ñá·»Ï³Ý å³Ñ³ÝçÝ»ñÁ: ¶ÇñùÁ ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÙ ¿ ¹åñá-

ó³Ï³ÝÇ Ñá·¨áñ ³ßË³ñÑÁ, Ó¨³íáñáõÙ μ³ñáÛ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñ: Ð»Ýó ¹ñ³ ÙÇçá-

óáí ¿ Çñ³Ï³Ý³ÝáõÙ ÙÇ ë»ñÝ¹Ç Ñá·¨áñ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ÷áË³ÝóáõÙÁ Ñ³çáñ¹ ë»-

ñáõÝ¹Ý»ñÇÝ:

ò³íáù, Ù»ñ ³ß³Ï»ñïáõÃÛ³Ý Ù»ç ½·³ÉÇ ÃÇí »Ý Ï³½ÙáõÙ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý

·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ áã ÙÇ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝ ãáõÝ»óáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÁ: ¸»é¨ë

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

11

áã í³Õ ³ÝóÛ³ÉáõÙ ·Çñù ÁÝÃ»ñó»ÉÝ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝ ¿ñ: ²Ûëûñ å³ïÏ»ñÁ μáÉá-

ñáíÇÝ ³ÛÉ ¿: êáíáñáÕÝ»ñÇ ÙÇ Ù³ëÇ ÁÝÃ»ñó³ëÇñáõÃÛ³Ý Ýí³½áõÙÁ å»ïù ¿ μ³-

ó³ïñ»É Ý³¨ ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ³ÕμÛáõñÝ»ñÇ ³é³ïáõÃÛ³Ùμ:

Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ áõëáõóãÇ ³ÝÑ³Ý·ëï³óÝáõÙ ¿ ×Çßï, ·Çï³Ïóáñ»Ý, ë³ÑáõÝ,

³ñï³Ñ³ÛïÇã ÁÝÃ»ñóáÕ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñáõÙÁ, ù³ÝÇ áñ ÁÝÃ»ñ-

ó³ÝáõÃÛáõÝÁ Ù»Í ¹»ñ ¿ Ë³ÕáõÙ ³ß³Ï»ñïÇ ³ÝÓÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ¨ ÏñÃáõÃÛ³Ý

Ñ³ñóáõÙ: Þ³ï áõëáõóÇãÝ»ñ ¨ ÍÝáÕÝ»ñ ³ÝÑ³Ý·ëï³ÝáõÙ »Ý, áñ »ñ»Ë³Ý ãÇ ëÇñáõÙ

Ï³ñ¹³É: Ø»ñ Å³Ù³Ý³ÏÝ»ñáõÙ ·Çï³ï»ËÝÇÏ³Ï³Ý ³é³çÁÝÃ³óÁ, Ñ»éáõë-

ï³óáõÛóÁ, Ñ³Ù³Ï³ñ·ÇãÁ, Ñ³Ù³ó³ÝóÁ ¨ ï³ñ³μÝáõÛÃ Ñ³Ù³Ï³ñ·ã³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÁ

×ÝßáõÙ »Ý »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÁ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ:

ÆÝãå»±ë ëáíáñ»óÝ»É ·Çñù Ï³ñ¹³É, áñå»ë½Ç »ñ»Ë³Ý ëÇñÇ ·ÇñùÁ: ´³ÝÝ

³ÛÝ ¿, áñ Ù³ÝÏ³Ï³Ý ï³ñÇùáõÙ Ï³ñ¹³ó³Í ·ÇñùÝ ³ÙμáÕç ÏÛ³ÝùáõÙ ÑÇßíáõÙ ¿ ¨

³½¹áõÙ Ù³ñ¹áõ Ùï³íáñ ½³ñ·³óÙ³Ý íñ³: ²Ûë ËÝ¹ÇñÁ Ñ³ïáõÏ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ ¿

ëï³ÝáõÙ ï³ññ³Ï³Ý ¹åñáóáõÙ: ¸³ëí³ñÝ»ñÁ ·Çï»Ý, Ã» »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ

áñù³Ý ¹Åí³ñ ¿ Ï³ñ¹³Éáõ ï»ËÝÇÏ³ÛÇÝ ïÇñ³å»ï»ÉÁ: ÆëÏ ³í»ÉÇ ¹Åí³ñ ¿

Ó¨³íáñ»É ÇëÏ³Ï³Ý ÁÝÃ»ñóáÕ: â¿± áñ ï³é»ñÇ Ï³å³ÏóÙ³Ùμ μ³é Ï³½Ù»ÉÁ ¨

Ï³ñ¹³ÉÁ ¹»é¨ë ãÇ Ýß³Ý³ÏáõÙ ¹³éÝ³É ÁÝÃ»ñóáÕ: ¶ÉË³íáñÁ` ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý

Ï³½Ù³Ï»ñåáõÙÝ ¿ ³ÛÝå»ë, áñ ³ÛÝ ËÃ³ÝÇ ³ÝÓÇ ½³ñ·³óáõÙÁ: ÆëÏ ½³ñ·³ó³Í

³ÝÓÁ Ùßï³å»ë Ï³ñÇù ¿ ½·áõÙ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý:

î³ññ³Ï³Ý ¹åñáóáõÙ Ù»Í ¿ áõëáõóãÇ Ñ»ÕÇÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ ³ß³Ï»ñïÇ Ù»ç

ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ ë»ñ ³ñÃÝ³óÝ»Éáõ ·áñÍáõÙ: ê³Ï³ÛÝ

áõëáõóÇãÝ ÇÝãå»ë »ñ»Ë³ÛÇÝ û·ÝáõÙ ¿ ¹³éÝ³É ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñóáÕ, ³ÛÝå»ë ¿É

Ï³ñáÕ ¿ Ïáïñ»É »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÁ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ.

μ³í³Ï³Ý ¿ å³ñï³¹ñ³ÝùÝ ³Û¹ áõÕÕáõÃÛ³Ùμ:

¸åñáóáõÙ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ½³ñ·³-

óáõÙÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³Ï³Ý ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÙÇçáóáí: ¸³ É³ÛÝ

ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñ ¿ ÁÝÓ»éáõÙ ëáíáñáÕÇ ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÝ»ñÇ ½³ñ-

·³óÙ³Ý, ·ñùÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛ³Ý ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ·áñÍáõÙ: îíÛ³É

Ã»Ù³ÛÇ í»ñ³μ»ñÛ³É Ù³Ûñ»ÝÇÇ ¹³ëÇÝ Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñí³Í ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ áõëáõÙ-

Ý³ëÇñ»Éáí` »ñ»Ë³Ý ÇÝùÝ³μ»ñ³μ³ñ ÙïÝáõÙ ¿ ÁÝÃ»ñóáÕ³Ï³Ý ¹³ßï ¨ Ï³åíáõÙ

·ñùÇÝ: ØÇ³ÛÝ Ï³ñ¹³É ëáíáñ»óÝ»ÉÁ ùÇã ¿: ÆÝãå»ë àõßÇÝëÏÇÝ ¿ñ ³ëáõÙ, Ï³ñ¹³ÉÁ

¹»é áãÇÝã ãÇ Ýß³Ý³ÏáõÙ: Æ±Ýã ¨ ÇÝãå»±ë Ï³ñ¹³É. ë³ ¿ Ñ³ñóÇ ¿áõÃÛáõÝÁ1:

ºÃ» Ý³ËÏÇÝáõÙ Éñ³óáõóÇã ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÛáõÃ»ñÁ ½»ï»Õí³Í ¿ÇÝ

Ù³Ûñ»ÝÇÇ ÁÝÃ»ñó³ñ³ÝÝ»ñáõÙ (¹³ Ñ»ßï³óÝáõÙ ¿ñ áõëáõóãÇ ·áñÍÁ), ³å³ ³ÛÅÙ

1 Î. ¸. àõßÇÝëÏÇ, Ø³ÝÏ. ÁÝïÇñ »ñÏ»ñ, º., ÈáõÛë, 1981Ã., 143 ¿ç:


12

¹³ë³·ñù»ñÁ ãÍ³Ýñ³μ»éÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí ¹ñ³Ýù Ñ³Ýí³Í »Ý: Ðեï¨³μ³ñ

հրատապ խնդիր էր դարձել ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý Ýáñ Ó»éÝ³ñÏÇ ëï»Õ-

ÍáõÙÁª Áëï ³é³ÝÓÇÝ ¹³ë³ñ³ÝÝ»ñÇ: ²Û¹ Ï»ñå ÑÝ³ñ³íáñ է ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý

Íñ³·ñ³ÛÇÝ ÝÛáõÃ»ñÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý Éñ³óáõóÇã ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ Ñ³Õáñ¹»É

³ÝóÝ»ÉÇù Ã»Ù³ïÇÏ ËÙμ»ñÇ նյութերի վերաբերյալ: ØÇÝã ³ÛÅÙ §²ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝ¦ ³é³ñÏ³Ý ¹áõñë ¿

»Õ»É ÑÇÙÝ³Ï³Ý áõëáõÙÝ³Ï³Ý åÉ³ÝÇó… ²ÛÅÙ Ù³Ûñ»ÝÇÇ ù³é³ÙÛ³ Ýáñ Íñ³·ñáí

³é³ÝÓÇÝ ¹³ë³Å³Ù ¿ Ñ³ïÏ³óí³Í ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³-

ÝáõÃÛ³ÝÁ: Þ³ï áõëáõóÇãÝ»ñ ³Û¹ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý

Ã»Ù³Ý»ñÝ áõëáõó³Ý»Éáõ Ï³Ù Íñ³·ñ³ÛÇÝ μ³óÃáÕáõÙÝ»ñÝ ³Û¹ Å³Ù»ñÇ Ñ³ßíÇÝ

Éñ³óÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ØÇÝã¹»é ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÝ ³ÛÉ »Ý.

- ÁÝÃ»ñóáÕ³Ï³Ý Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñáõÙ ¨ ½³ñ·³óáõÙ,

- ÁÝÃ»ñó³ëÇñáõÃÛ³Ý ë»ñÙ³ÝáõÙ,

- ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ·ñù»ñ ÁÝïñ»Éáõ, Ï³ñ¹³Éáõ ¨ í»ñÉáõÍ»Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛ³Ý

½³ñ·³óáõÙ,

- Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÇ μ³ñáÛ³Ï³Ù³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ¨ ·ñ³Ï³Ý ×³ß³ÏÇ

Ó¨³íáñáõÙ,

- Ó»éù μ»ñ³Í ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ ÁÝ¹É³ÛÝáõÙ ¨ Ëáñ³óáõÙ,

- ëáíáñáÕÝ»ñÇ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñáõÙ.

- ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ Ó»éùμ»ñáõÙ ¨ ³ÛÉÝ:

¶áñÍáÕ Íñ³·ñ»ñáõÙ áñáß³ÏÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñ »Ý ³é³ç³¹ñí³Í ³ß³Ï»ñï-

Ý»ñÇ ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý, Õ»Ï³í³ñÙ³Ý ¨

ëïáõ·Ù³Ý áõÕÕáõÃÛ³Ùμ: Àëï Íñ³·ñÇ óáõóáõÙÇª 2-4-ñ¹ ¹³ë³ñ³ÝÝ»ñáõÙ ³ñï³-

¹³ë³ñ³Ý³Ï³Ý ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³ÝÁ Ñ³ïÏ³óí³Í ¿ ß³μ³ÃÁ Ù»Ï³Ï³Ý å³ñ³å-

ÙáõÝù: ²Û¹ å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÝ ³ÝóÏ³óíáõÙ »Ý ¹³ë³ñ³ÝáõÙª ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñ-

ó³ÝáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ Ý³Ë³ï»ëí³Í ¹³ë³Å³ÙÇÝ: ê³Ï³ÛÝ Ù»Í áõß³¹ñáõÃÛáõÝ

å»ïù ¿ ¹³ñÓÝ»É Ý³¨ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ³ñï³¹åñáó³Ï³Ý ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³ÝÁ:

àõëáõóãÇÝ Ù»Í û·ÝáõÃÛáõÝ ÏÉÇÝÇ Ñ³ïáõÏ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý

Ñ³Ù³ñ Ý³Ë³ï»ëí³Í Ó»éÝ³ñÏÝ»ñÇ ëï»ÕÍáõÙÁ ï³ññ³Ï³Ý μáÉáñ ¹³ë³ñ³Ý-

Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ: ¸ñ³Ýó Ù»ç ½»ï»Õí³Í ÏÉÇÝ»Ý å³ñ½ ¨ áñáß³ÏÇ ëÛáõÅ»áí ÷áùñ³-

Í³í³É ÝÛáõÃ»ñ: ²Ýå³ÛÙ³Ýáñ»Ý Ñ³ßíÇ Ï³éÝíÇ å³ñ½³·áõÛÝÇó ³ëïÇ×³Ý³μ³ñ

Í³í³ÉáõÝ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ÝóÙ³Ý ëÏ½μáõÝùÁ: ¸ñ³Ýó ÙÇçáóáí ³ß³-

Ï»ñïÝ»ñÁ ÏÏ³ñáÕ³Ý³Ý μ³ó³Ñ³Ûï»É ïíÛ³É ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛ³Ý ·³Õ³÷³-

ñ³Ï³Ý μáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ, ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ³ñÅ³ÝÇùÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

13

Ðñ³å³ñ³ÏÇ íñ³ ¿ ³Û¹ûñÇÝ³Ï Ó»éÝ³ñÏÝ»ñÇó ³é³çÇÝÁª §ÆÝùÝáõñáõÛÝ

ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÛáõÃ»ñ, 2-ñ¹ ¹³ë³ñ³Ý¦: ¶ÇñùÁ Ýå³ï³Ï ¿ Ñ»ï³åÝ¹áõÙ

Ï³ï³ñ»É³·áñÍ»Éáõ Ï³ñ¹³Éáõ ¨ å³ïÙ»Éáõ ï»ËÝÇÏ³Ý, ¹ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ Ó¨³-

íáñ»É ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ ·»Õ³·Çï³Ï³Ý ×³ß³ÏÁ, Ýñ³Ýó ³ßË³ñÑÁÙμéÝáõÙÁ, Ý»ñÏ³-

Û³óÝ»É ßñç³å³ïÇ, Ï»Ý¹³Ý³Ï³Ý áõ μáõë³Ï³Ý ³ßË³ñÑÇ ×³Ý³ãÙ³Ý ·áñÍ-

ÁÝÃ³óÁ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ¨ ·áñÍÝ³Ï³Ý μÝáõÛÃÇ ½³Ý³½³Ý ÝÛáõÃ»ñÇ ÙÇçáóáí:

¶ñ³Ï³Ý ï»ùëï»ñÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ Ï³ï³ñí»É ¿ª Ñ»ï¨Û³É ëÏ½μáõÝùÝ»ñÇ

ÝÏ³ï³éÙ³Ùμ.

- »ñ»Ë³ÛÇ ÁÝÃ»ñóáÕ³Ï³Ý Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ßí³éáõÙ,

- μÝ³·ñ»ñÇ Ñ³ë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝ. áñù³Ýáí ¿ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÁ Ñ³Ù³å³-

ï³ëË³ÝáõÙ ïíÛ³É ï³ñÇùÇ ³ß³Ï»ñïÇ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ,

- ·ñ³Ï³Ý ï»ùëï»ñáõÙ Ã»Ù³Ý»ñÇ ¨ Å³Ýñ»ñÇ μ³½Ù³½³ÝáõÃÛáõÝ,

- Ñ»ÕÇÝ³ÏÝ»ñÇ É³ÛÝ ÁÝ¹·ñÏáõÙ (Ñ³Û ¨ Ñ³Ù³ßË³ñÑ³ÛÇÝ Ù³ÝÏ³·ÇñÝ»ñ):

²ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ³ñÓ³Ï ¨ ã³÷³Íá ëï»ÕÍ³·áñÍáõ-

ÃÛáõÝÝ»ñÁ áã Ã» ÏñÏÝáõÙ »Ý Ù³Ûñ»ÝÇÇ ¹³ë»ñÇÝ ³ñ¹»Ý ³Ýó³Í ÝÛáõÃ»ñÁ, ³ÛÉ Ñ³-

Ù³ÉñáõÙ ¨ Ñ³ñëï³óÝáõÙ Ýñ³ ·Çï»ÉÇùÝ»ñÁ:

Î³ñ¹³Éáí ·ñùáõÙ ½»ï»Õí³Í Ñ»ï³ùñùñ³ß³ñÅ å³ïÙáõÃÛáõÝÝ»ñÝ áõ

Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñÁ, ³é³ÏÝ»ñÝ áõ μ³Ý³ëï»ÕÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁª »ñ»Ë³Ý ÏÑ³Ý¹ÇåÇ ï³ñμ»ñ

Ñ»ñáëÝ»ñÇª Ù³ñ¹Ï³Ýó ¨ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ, ÏÇÙ³Ý³ Ýñ³Ýó É³í áõ í³ï ³ñ³ñùÝ»ñÇ

Ù³ëÇÝ, Ó»éù Ïμ»ñÇ μ³½áõÙ ·Çï»ÉÇùÝ»ñ:

ÀÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ Ï³ï³ñíÇ ï³ÝÁ, áñå»ë½Ç »ñ»Ë³Ý Ï³ñáÕ³Ý³

Ï³ï³ñ»É §ÆÝùÝáõñáõÛÝ ³ßË³ï³ÝùÇ¦ Ñ³Ù³ñ Ý³Ë³ï»ëí³Í ³é³ç³¹ñ³Ýù-

Ý»ñÁ: ²Û¹ ³ßË³ï³ÝùÇ ÑëÏáÕáõÃÛáõÝÁ ¨ ÏáÕÙÝáñáßáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óí»Éáõ »Ý ¹³-

ë³ñ³ÝáõÙª áõëáõóãÇ Õ»Ï³í³ñáõÃÛ³Ùμ ¨ ÁÝÏ»ñÝ»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùμª §ÊÙμ³ÛÇÝ ³ß-

Ë³ï³ÝùÇ¦ Ñ³ñó»ñÇ ùÝÝ³ñÏÙ³Ý »Õ³Ý³Ïáí:

²Ù»Ý ÙÇ μÝ³·ñÇó Ñ»ïá ïñí³Í »Ý ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñª ¹»åù»ñÁ ÝÏ³ñ³-

·ñáÕ, Ñ»ñáëÝ»ñÇ ³ñ³ñùÝ»ñÝ áõ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý íÇ×³ÏÝ»ñÁ ·Ý³Ñ³ïáÕ: Ü³-

Ë³ï»ëí³Í »Ý Ý³¨ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý μÝáõÛÃÇ Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñ³Ï³ÝÝ»ñ: ¸ñ³Ýó

Ï³ï³ñáõÙÁ »ÝÃ³¹ñáõÙ ¿ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ï³ñμ»ñ³ÏÇ Ñ³Ù³ñ ·áñÍÝ³Ï³Ý

å³ï³ëË³ÝÝ»ñ: Ð³ñó»ñÇ Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ ³ÛÝåÇëÇÝ ¿, áñ »ñ»Ë³Ý Ï³ñáÕ ¿

ù³ÛÉ ³é ù³ÛÉ í»ñ Ñ³Ý»É ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛ³Ý »ÝÃ³ï»ùëïÁ, Ñ³ëÏ³Ý³É ³ÛÝ Ý»ñ-

Ã³ùáõÛó ·³Õ³÷³ñÁ, áñÁ ãÇ »ñ¨áõÙ, μ³Ûó Ñ»ÕÇÝ³ÏÁ Ñ»Ýó ¹³ ¿ ó³ÝÏ³ÝáõÙ Ç

óáõÛó ¹Ý»É:

²ß³Ï»ñïÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ³Û¹ ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÁ Ï³ï³ñ»É μ³Ý³íáñ, ·ñ³-

íáñ, ³ÝÑ³ï³å»ë, »ÝÃ³ËÙμ»ñáí ¨ ³ÙμáÕç ¹³ë³ñ³Ýáíª í»ñçáõÙ Ï³ï³ñ»Éáí


14

Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýñ³óáõÙÝ»ñ: Üñ³Ýù å»ïù ¿ ·Çï»ÉÇùÝ»ñ ëï³Ý³Ý

ÇÝùÝáõñáõÛÝ³μ³ñ, áñáÝáÕ³Ï³Ý-Ñ»ï³½áï³Ï³Ý ¨ Ñ³Ù³·áñÍ³Ïó³ÛÇÝ ³ßË³-

ï³ÝùÝ»ñÇ ÙÇçáóáí ¨ áã å³ïñ³ëïÇ Ó¨áí:

Â»Ù³Ý»ñÇ μ³½Ù³½³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨ Ù³ïã»ÉÇáõÃÛ³Ý ï³ñμ»ñ ³ëïÇ×³ÝÝ»ñÁ

ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ »Ý ï³ÉÇë ³ÝóÏ³óÝ»É ï³ñ³Ù³Ï³ñ¹³Ï ³ßË³ï³ÝùÝ»ñª Ñ³ß-

íÇ ³éÝ»Éáí ³ß³Ï»ñïÇ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

ÆÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ¹³ë»ñÇÝ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÁ ÏÍ³ÝáÃ³Ý³Ý Ñ³Û ¨

³ñï³ë³ÑÙ³ÝÛ³Ý Ù³ÝÏ³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³ÝÁ, Ñ³ÛïÝÇ Ñ»ùÇ³Ã³ë³óÝ»ñÇ

ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ: ²Û¹ Ï»ñå Ýñ³Ýù Ñ³Õáñ¹³ÏÇó Ï¹³éÝ³Ý ·ñ³Ï³Ý

μ³ñÓñ³ñÅ»ù ËáëùÇÝ ¨ å³ïÏ»ñ³íáñ Ùï³ÍáÕáõÃÛ³ÝÁ:

Ø»Í ¹³ë³Ï³ÝÝ»ñÇ ·ñ³Ï³Ý ³ßË³ñÑ Ã³÷³Ýó»É ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ÙÇ³ÛÝ Ù³Ý-

Ï³Ï³Ý ¹³ë³Ï³Ý ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³ñ¹³Éáõ, Ñ³ñó»ñÇ

ë»÷³Ï³Ý å³ï³ëË³ÝÝ»ñÁ ·ïÝ»Éáõ ÙÇçáóáí. ³Û¹å»ë Ýñ³Ýù Ï³ñáÕ »Ý

μ³í³ñ³ñ»É Çñ»Ýó Ñá·¨áñ μ³½Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ï³ñáÕ »Ý

ÝÏ³ï»É ¨ ÁÝÏ³É»É ·»Õ»óÇÏÁª ¹³ï³å³ñï»Éáí μ³ó³ë³Ï³Ý »ñ¨áõÛÃÝ»ñÁ:

ºñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ñáÛ³Ï³Ý Ï»ñå³ñÇ Ó¨³íáñÙ³Ý ï»ë³Ï»ïÇó ³Ý÷áË³ñÇ-

Ý»ÉÇ ¿ ·ñ³Ï³Ý Ï»ñå³ñÝ»ñÇ ¹ñ³Ï³Ý Ý»ñ·áñÍáõÃÛáõÝÁ: ²Û¹ ³éáõÙáí ³Ý·Ý³-

Ñ³ï»ÉÇ ¿ Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñÇ ¹»ñÁ: ´áÉáñ »ñ»Ë³Ý»ñÝ ¿É ëÇñáõÙ »Ý Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñ ÁÝÃ»ñó»É

Ï³Ù Éë»É: àõëïÇ ·ñùáõÙ ³Ù»Ý³Ù»Í ï»ÕÝ ½μ³Õ»óÝáõÙ »Ý ¨° Ñ»ÕÇÝ³Ï³ÛÇÝ, ¨°

³ßË³ñÑÇ ÅáÕáíáõñ¹Ý»ñÇ Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñÁ:

Ð»ùÇ³ÃÝ»ñÇ ßÝáñÑÇí »ñ»Ë³Ý ×³Ý³ãáõÙ ¿ ³ßË³ñÑÁ, ·³Õ³÷³ñ Ï³½ÙáõÙ

μ³ñáõ ¨ ã³ñÇ Ù³ëÇÝ: Ð»ùÇ³ÃÝ Çñ Ñ»ñáëÝ»ñáí, ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý μ³é áõ μ³Ýáí,

É»½í³Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý Ñ³ïáõÏ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñáí Ñ»ßïáõÃÛ³Ùμ ïå³íáñíáõÙ ¿

»ñ»Ë³Ý»ñÇ ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Ù»ç: Ð»ùÇ³ÃÇ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý Ñ»ï³ùñùñ³ß³ñÅáõ-

ÃÛáõÝÁ, ¹»åù»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, Ñ»ñáëÝ»ñÇ μÝ³íáñáõÃÛ³Ý

·Í»ñÇ å³ñ½áõÃÛáõÝÁ, Ñ³×»ÉÇ ³í³ñïÁ, Ù³ïã»ÉÇ »ÝÃ³ï»ùëïÁ Ñ»ßï³óÝáõÙ »Ý

ÁÝÃ»ñóáõÙÁ: Ð»ùÇ³ÃÝ»ñÝ áõÝ»Ý Ñ»ï³ùñùñ³Ï³Ý ¹Çå³ß³ñ /ëÛáõÅ»/: ¸ñ³Ýù »ñ»-

Ë³ÛÇ ³ÙμáÕç ¿áõÃÛáõÝÁ Ñ³Ù³ÏáÕ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ÝÛáõÃ»ñ »Ý: Ð³×³Ë³ÏÇ

ÏñÏÝíáÕ μ³é»ñÇ áõ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ßÝáñÑÇí ÝÏ³ñ³·ñíáÕ ¹»åù»ñÝ áõ

Ñ»ñáëÝ»ñÁ ³ñ³· ¨ ³ÝçÝç»ÉÇáñ»Ý ïå³íáñíáõÙ »Ý Ýñ³ ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Ù»ç:

Ø»Í Ù³ÝÏ³í³ñÅ ì. êáõËáÙÉÇÝëÏÇÝ §êÇñïë ÝíÇñáõÙ »Ù »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ¦

·ñùáõÙ ³ë»É ¿. §Ð»ùÇ³ÃÇ ¹³ë³í³Ý¹áõÙÝ ³Ù»Ý³ùÝùáõß ÑåáõÙÝ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ

ëñïÇÝ: ºí ³Û¹ ÑåáõÙÇó »ñ»Ë³Ý ÏÃ¨³íáñíÇ, Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñÇ Ï³Ë³ñ¹³Ï³Ý

³ßË³ñÑáõÙ ÏÃñÍí»Ý Ýñ³ ÙÇïùÝ áõ Ñá·ÇÝ, ÏÝñμ³Ý³Ý ½·³óÙáõÝùÝ»ñÁ¦:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

15

¶ñùáõÙ ½»ï»Õí³Í »Ý Ý³¨ ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý Ù³Ýñ³å³ïáõÙ ëï»ÕÍ³·áñÍáõ-

ÃÛáõÝÝ»ñª ïíÛ³É ¹³ë³ñ³ÝÇ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ Ùï³íáñ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ Ñ³Ù³-

å³ï³ëË³Ý ³é³ÍÝ»ñ, ³ë³óí³ÍùÝ»ñ, Ñ³Ý»ÉáõÏÝ»ñ, Ë³ÕÇÏÝ»ñ, ßáõï³ë»ÉáõÏ-

Ý»ñ ¨ ëáõï³ë»ÉáõÏÝ»ñ: ¸ñ³Ýù áã ÙÇ³ÛÝ ½³ñ·³óÝáõÙ »Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ å³ïÏ»-

ñ³íáñ Ùï³ÍáÕáõÃÛáõÝÁ, Ñ³ñëï³óÝáõÙ Ýñ³Ýó ·Çï»ÉÇùÝ»ñÁ, ³ÛÉ¨ ³éÇÃ »Ý

ëï»ÕÍáõÙ ¹³ë³ñ³Ý³Ï³Ý ½í³ñ×³ÉÇ ½ñáõÛóÝ»ñÇ, áõñ³Ë ¨ Ñ»ï³ùñùÇñ Å³-

Ù³ÝóÝ»ñÇ, μ³Ý³í»×»ñÇ, Ë³Õ»ñÇ áõ ÙñóáõÛÃÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ:

Êáë»Éáí ³é³ÍÝ»ñÇ áõëáõóÙ³Ý Ù³ëÇÝª éáõë Ù»Í Ù³ÝÏ³í³ñÅ àõßÇÝëÏÇÝ

·ñ»É ¿. §²é³ÍÁ Ñ»Ýó ³ÛÝ μ³Ýáí ¿ É³í, áñ Ýñ³ÝáõÙ ·ñ»Ã» ÙÇßï, ãÝ³Û³Í ³ÛÝ

μ³ÝÇÝ, áñ Ý³ ³í»ÉÇ Ï³ñ× ¿, ù³Ý ÉáñÇ åáãÁ, Ï³ ÇÝã- áñ μ³Ý, áñ »ñ»Ë³Ý å»ïù ¿

Ñ³ëÏ³Ý³. ¹³ ÷áùñÇÏ Ùï³íáñ ËÝ¹Çñ ¿ª μáÉáñáíÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý »ñ»Ë³ÛÇ

áõÅ»ñÇÝ¦2:

²é³Í-³ë³óí³ÍùÝ»ñÝ ³ñï³óáÉáõÙ »Ý ÏÛ³ÝùÝ Çñ μáÉáñ ëù³Ýã»ÉÇ ÏáÕÙ»-

ñáí: ¸ñ³ÝóáõÙ Ëï³óí³Í ¿ ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý ÇÙ³ëïÝáõÃÛáõÝÁ: Ì³í³Éáí ÷áùñÇÏ

³Û¹ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ý»ñ³éáõÙ »Ý ³ÛÝåÇëÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñ, ëá-

íáñáõÛÃÝ»ñÇ ÑÇß³ï³ÏáõÙÝ»ñ, ËáÑáõÝ Ñ³Û³óùª μÝáõÃÛ³Ý, Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ ·áñÍáõ-

Ý»áõÃÛ³Ý áõ ÏÛ³ÝùÇ ï³ñμ»ñ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ, áñáÝó ßÝáñÑÇí Ýß³Ý³-

Ï³ÉÇáñ»Ý Ï³ñ¨áñíáõÙ ¿ ¹ñ³Ýó ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý áõ μ³ñáÛ³¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý

³ñÅ»ùÁ:

àñå»ë Ñ³Ù³éáï, ¹ÇåáõÏ áõ å³ïÏ»ñ³íáñ ËáëùÇ ·»Õ»óÇÏ ÝÙáõßÝ»ñª

³é³ÍÝ»ñÁ Ù»Í³å»ë Ýå³ëïáõÙ »Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ áã ÙÇ³ÛÝ É»½íÇ Ùß³ÏÙ³ÝÁ, ³ÛÉ¨

ïñ³Ù³μ³Ý³Ï³Ý áõ å³ïÏ»ñ³íáñ Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³ÝÁ: ´³óÇ ³Û¹,

¹ñ³Ýù Ï³ñáÕ »Ý ¹³éÝ³É Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñÇ, ³é³ÏÝ»ñÇ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý ¨ ·³Õ³-

÷³ñÇ ÙÇ ÛáõñûñÇÝ³Ï ³Ù÷á÷áõÙ, áñå»ë½Ç »ñ»Ë³Ý ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³ñáÕ³Ý³

Ï³ñ¹³ó³ÍÝ ÁÝ¹Ñ³Ýñ³óÝ»É Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ³é³Íáí Ï³Ù ³ë³óí³Íùáí:

úñÇÝ³Ï` ÁÝÏ»ñ³ëÇñáõÃÛ³Ý, ÙÇ³ëÝáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ïñí³Í Ñ»ï¨Û³É ³é³Í- ³ë³ó-

í³ÍùÝ»ñÁ »ñ»Ë³Ý Ï³ñáÕ ¿ û·ï³·áñÍ»É Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ëï»ÕÍ³·áñÍáõ-

ÃÛ³Ý μáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýñ³óÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí:

²Ù»Ý ÃéãáõÝ Çñ »ñ³Ùáí ¿ áõÅ»Õ: ÀÝÏ»ñ ãáõÝ»óáÕ Ù³ñ¹Ý ³ÝÃ¨ ÃéãáõÝ ¿: ÆÝãù³Ý ¿É Ë»Éáù ÉÇÝ»ë, ÁÝÏ»ñáç¹ Ñ»ï ËáñÑñ¹³ÏóÇñ: àõñ³ËáõÃÛáõÝ ÉÇÝÇ, Ã» íÇßï, É³í ÁÝÏ»ñÁ ÏáÕùÇ¹ ¿ ÙÇßï:

2 Î. ¸. àõßÇÝëÏÇ, Ø³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ÁÝïÇñ »ñÏ»ñ, Ñ. 2, ¿ç 636:


16

ØÇ³ÛÝ³Ï Í³éÁ ù³Ùáõó Ïí³Ë»Ý³: Ò»éùÁ Ó»éù ¿ Éí³ÝáõÙ, »ñÏáõ Ó»éùÁ` »ñ»ë:

Îñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÇÝ Ï³ñáÕ »Ý ·ñ³í»É Ý³¨ ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý ¨ Ñ»ÕÇÝ³-

Ï³ÛÇÝ Ñ³Ý»ÉáõÏÝ»ñÁ, áñáÝù Ýñ³Ýó Í³ÝáÃ³óÝáõÙ »Ý ßñç³å³ïÇ ³é³ñÏ³Ý»ñÇÝ

áõ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇÝ, áõß³¹ñáõÃÛáõÝ Ññ³íÇñáõÙ ¹ñ³Ýó μÝáñáß, ó³ÛïáõÝ ÏáÕÙ»ñÇ íñ³:

Ð³Ý»ÉáõÏÝ»ñÁ Ù»Í Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝ »Ý ³é³ç³óÝáõÙ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ù»ç` ½³ñ·³ó-

Ý»Éáí Ýñ³Ýó ¹ÇïáÕ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, ïñ³Ù³μ³ÝáõÃÛáõÝÝ áõ å³ïÏ»ñ³íáñ Ùï³-

ÍáÕáõÃÛáõÝÁ: Ø»Í ¿ Ý³¨ ³ñÓ³Ï Ñ³Ý»ÉáõÏÝ»ñÇ ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ: ¸ñ³Ýù

Ïû·Ý»Ý »ñ»Ë³ÛÇÝ ³í»ÉÇ Ñ»ßïáõÃÛ³Ùμ ·áõß³Ï»É Ñ³Ý»ÉáõÏÇ å³ï³ëË³ÝÁ, Ýñ³

ÝÙ³ÝáÕáõÃÛ³Ùμ ÑÛáõë»É Ñ³Ý»ÉáõÏÝ»ñ Çñ ßñç³å³ïÇ Çñ»ñÇ áõ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ:

úñÇÝ³Ï`

ÞÇÏ³Ï³ñÙÇñ ÙáñÃáí, ÷³÷ÉÇÏ åáãáí ÙÇ ·³½³ÝÇÏ ¿: Ü³ ó³ïÏáïáõÙ ¿

×ÛáõÕÇó ×ÛáõÕ, ëÝíáõÙ ¿ ³Ýï³éÇ μ³ñÇùÝ»ñáí, ß³ï ¿ ëÇñáõÙ Ñ³×³ñ ¨ ÁÝÏáõÛ½:

ÒÙ»éí³ Ñ³Ù³ñ ëáõÝÏ ¿ Ñ³í³ùáõÙ ¨ ãáñ³óÝáõÙ Í³é»ñÇ ÷ß»ñÇÝ: ´áõÛÝÁ ëÇñáõÙ ¿

¹Ý»É Í³éÇ ÷ã³ÏáõÙ:

´»ñí³Í ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³ÛÝù³Ý ³ÏÝ³éáõ »Ý, áñ »ñ»Ë³Ý»ñÝ ³ÝÙÇç³-

å»ë ÏÑ³ëÏ³Ý³Ý, áñ ËáëùÝ ëÏÛáõéÇ Ù³ëÇÝ ¿, ÇëÏ ÝÏ³ñÁ ÏÑ³ëï³ïÇ Ýñ³Ýó

Ïé³ÑáõÙÁ:

Þáõï³ë»ÉáõÏÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý Ýå³ëï»É Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÇ É»½í³³ñï³-

Ñ³Ûïã³Ï³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñի ½³ñ·³óÙ³ÝÁ: ¸ñ³Ýù ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï, áñå»ë

Ñ³×»ÉÇ ËáëùÇ ÷áùñÇÏ ÙÇ³íáñÝ»ñ, ³éÇÃ »Ý ¹³éÝáõÙ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ½í³ñ×³ÉÇ

ÙñóáõÛÃÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ: ¶ñùáõÙ ½»ï»Õí³Í »Ý ÛáÃ ï³ñ»Ï³Ý »ñ»Ë³ÛÇÝ Ù³ïã»ÉÇ

ßáõï³ë»ÉáõÏÝ»ñ, áñáÝù Ý³ Ñ»ßïáõÃÛ³Ùμ Ï³ñáÕ ¿ ³Ý·Çñ ëáíáñ»É ¨ ³ñï³ë³Ý»É:

úñÇÝ³Ï`

Øéé³Ý Ï³ïáõÝ ·áÕ»·áÕ

Ø³é³Ý Ùï³í` ëÇñïÁ ¹áÕ:

Î³Ù` Ì³éÇ í»ñ¨` Ï³ñÙÇñ ³ñ¨, Ï³Ý³ã ï»ñ¨,

Î³Ý³ã ï»ñ¨, Ï³ñÙÇñ ³ñ¨ Í³éÇ í»ñ¨:

êáõï³ë»ÉáõÏÝ»ñÁ ³ßËáõÅáõÃÛáõÝ »Ý μ»ñáõÙ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ, Ýñ³Ýó ¹³ñÓÝáõÙ

Ñá·»å»ë ³éáõÛ· áõ ½í³ñÃ, Ï»Ýëáõñ³Ë áõ ÉÇóù³é³ï: ¸ñ³Ýù ëáíáñ³μ³ñ ÉÇÝáõÙ

»Ý ã³÷³Íá ¨ Ï³ñ¹³Éáõ É³í ÝÛáõÃ »Ý Ñ³Ù³ñíáõÙ Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇ-

ùáõÙ: êáõï³ë»ÉáõÏÝ»ñÁ ïñ³Ù³μ³Ý³Ï³Ý ³ßË³ï³Ýù ï³Ý»Éáõ ÑÝ³ñ³íáñáõ-

ÃÛáõÝ »Ý ëï»ÕÍáõÙ, áñáíÑ»ï¨ Ï³ñ¹³Éáõó μ³óÇ »ñ»Ë³Ý»ñÁ å»ïù ¿ óáõÛó ï³Ý,

Ã» ÙïùÇ áõ ¹³ïáÕáõÃÛ³Ý ÇÝã íñÇåáõÙÝ»ñ Ï³Ý ¹ñ³ÝóáõÙ:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

17

úñÇÝ³Ï`

Æ¯Ýã ÓÙ»é ¿ñ, Ç¯Ýã ÓÙ»é, ºñμ ·Ý³óÇ ³Ýï³é, Ê³ÕáõÙ ¿ÇÝ ÓÛ³Ý Ñ»ï Ø»ÕáõÝ»ñÁ Ï³Ûï³é: ÌÇÍ³éÝ»ñÁ ÃéíéáõÙ, ä³ñáõÙ ¿ÇÝ ¹ñëáõÙ, êáÕáõÝÝ»ñÇ å³ñëÇ Ù»ç ö³ÃÇÉ ¿ÇÝ áñëáõÙ:

²Ûë ëáõï³ë»ÉáõÏÇ ïñ³Ù³μ³Ý³Ï³Ý áõ ÷³ëï³Ï³Ý ëË³ÉÝ»ñÇ μ³ó³Ñ³Û-

ïáõÙÁ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ ³é³ÝÓÇÝ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝ ãÇ Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ, ¨ Ýñ³Ýù

Ñ»ßïáõÃÛ³Ùμ Ï³ñáÕ »Ý μ³ó³ïñ»É, áñ ÓÙé³ÝÁ Ù»ÕáõÝ»ñÝ ³åñáõÙ »Ý Çñ»Ýó ÷»-

Ã³ÏáõÙ, ÍÇÍ»éÝ³ÏÝ»ñÁ ãíáõÙ »Ý ï³ù »ñÏñÝ»ñ, ³ÛÉ³å»ë Ïë³éã»Ý ÓÙé³Ý óñïÇó,

Ñ»ï¨³μ³ñ ã»Ý Ï³ñáÕ Ë³Õ³É ÓÛ³Ý Ñ»ï, å³ñ»É ¹ñëáõÙ Ï³Ù ÷³ÃÇÉ áñë³É, ³ÛÝ ¿É

ëáÕáõÝÝ»ñÇ å³ñëÇ Ù»ç: â¿± áñ å³ñëÁ Ù»ÕáõÝ»ñÇ ËáõÙμÝ ¿:

ºñ»Ë³Ý»ñÁ ÷áùñÇÏ »ñ¨³Ï³ÛáÕÝ»ñ »Ý, ¨ ³Ù»Ý ÙÇ ³éÇÃ Ï³ñ»ÉÇ ¿ û·ï³-

·áñÍ»É` ÙÕ»Éáõ Ýñ³Ýó ëï»ÕÍ³·áñÍ»Éáõ, Ã»Ïáõ½ ëï»ñ ÑáñÇÝ»Éáõ:

Îñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÇÝ ¹áõñ »Ý ·³ÉÇë Ý³¨ ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý Ë³ÕÇÏÝ»ñÁ:

úñÇÝ³Ï` Ù³ÝÏ³·Çñ Úáõ. ê³Ñ³ÏÛ³ÝÇ ÏáÕÙÇó Ùß³Ïí³Í ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý ³Ûë

Ë³ÕÇÏÁ »ñ»Ë³Ý»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý Ï³ñ¹³É, ³Ý·Çñ ëáíáñ»É ¨ û·ï³·áñÍ»É Çñ»Ýó

ËÙμ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï.

øÇÃ, ùÇÃ, Ï³ñÙÇñ ùÇÃ, Î³ñÙÇñ ùÃÇÝ Ï³ñ ÙÇ ÍÇï: ²ßáõÝ »Ï³í, ÃáÝ μ»ñ»ó, ÒÙ»é »Ï³í, ÓÛáõÝ ¹ñ»ó, ÌÇïÁ Ãé³í, óáõñï ³ñ»ó, øÇÃÁ óñïÇó Ï³ñÙñ»ó: ²ÛëåÇëáí` áõëáõóãÇ ËÝ¹ÇñÝ ³ÛÝ ¿, áñ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ¹³ë»ñÝ

û·ï³·áñÍÇª ÁÝ¹É³ÛÝ»Éáõ ëáíáñáÕÝ»ñÇ ÁÝÃ»ñóáÕ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÝ áõ

Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, μ³ñÓñ³óÝÇ Ýñ³Ýó ×³ß³ÏÝ áõ ÏáõÉïáõñ³Ý:

²ÛÉ ÅáÕáíáõñ¹Ý»ñÇ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ÝáõÛÝå»ë Ùßï³å»ë ³ñÅ³ÝÇ ï»Õ ¿

·ñ³í»É »ñ»Ë³Ý»ñÇ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ×³Ý³ãáÕáõÃÛ³Ý ¹³ßïáõÙ: ²ÛÝ Ñ³ñëï³ó-

ÝáõÙ ¿ ëáíáñáÕÝ»ñÇ ½·³óÙáõÝùÝ»ñÇ áõ ³åñáõÙÝ»ñÇ ³ßË³ñÑÁ, ÁÝÃ»ñóáÕÇÝ

ëáíáñ»óÝáõÙ Ñ³ñ·³Ýùáí Ñ³Ù³Ïí»É Ù³ñ¹áõ ÝÏ³ïÙ³Ùμ ÁÝ¹Ñ³Ýñ³å»ëª ³ÝÏ³Ë

Ýñ³ ³½·³ÛÇÝ å³ïÏ³Ý»ÉáõÃÛáõÝÇó:


18

ÂáõÙ³ÝÛ³ÝÇ áõ ²Ý¹»ñë»ÝÇ, ²Õ³Û³ÝÇ áõ ¶ñÇÙ »Õμ³ÛñÝ»ñÇ, Þ. ä»ñáÛÇ áõ

². ÈÇÝ¹·ñ»ÝÇ Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñÁ, ¶áßÇ, ÎáñÛáõÝÇ áõ ÊÝÏáÛ³ÝÇ ³é³ÏÝ»ñÁ, úë»¨³ÛÇ,

êáõËáÙÉÇÝëÏáõ å³ïÙí³ÍùÝ»ñÁ, ê. Î³åáõïÇÏÛ³ÝÇ, ê. Øáõñ³¹Û³ÝÇ, ì. ì³ñ-

¹³ÝÛ³ÝÇ, Ð. ²ñÃ»ÝÛ³ÝÇ μ³Ý³ëï»ÕÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ß³ï áõñÇß ·ñáÕÝ»ñÇ ëï»Õ-

Í³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñ Ïû·Ý»Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ù»ç ¹³ëïÇ³ñ³Ï»Éáõ Ù³ñ¹Ï³ÛÝáõÃÛáõÝ,

Ñáõ½í»Éáõ áõÝ³ÏáõÃÛáõÝ, ¹Åμ³ËïáõÃÛ³Ý ³éÇÃáí áõñÇßÝ»ñÇÝ ³åñáõÙ³Ïó»Éáõ,

³ÛÉáó áõñ³ËáõÃÛ³Ùμ áõñ³Ë³Ý³Éáõ, Ù»ñÓ³íáñÇ ó³íÁ Ý³¨ Çñ»ÝóÁ Ñ³Ù³ñ»Éáõ

Ï³ñáÕáõÃÛáõÝ: Î. Æ. âáõÏáíëÏáõ Ëáëùáí` ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ Ù³ÝÏ³Ï³Ý

¹ÛáõñÁÝÏ³É Ñá·áõÙ ³ñÃÝ³óÝ»É, ¹³ëïÇ³ñ³Ï»É áõñÇßÇ Ñ³Ù³ñ ï³Ýçí»Éáõ, áõñÇßÇ

Ñ»ï áõñ³Ë³Ý³Éáõ ³ñÅ»ù³íáñ áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ, ³é³Ýó áñÇ Ù³ñ¹Á Ù³ñ¹ ã¿:

ÆëÏ ÇÝãå»±ë »Ý ³ÝóÏ³óíáõÙ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ¹³ë»ñÁ: ¸ñ³Ýù

Ï³ñáÕ »Ý Çñ³Ï³Ý³óí»É ï³ñμ»ñ Ï»ñå` ¨° μÝ³·ñÇ ßáõñç ³ßË³ï³Ýùáí, ¨°

Ï³ñ¹³ó³ÍÇ ùÝÝ³ñÏáõÙáí, ¨° íÇÏïáñÇÝ³Ý»ñÇ Ó¨áí, ¨° ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý ³ß-

Ë³ï³ÝùÝ»ñáí: ØÇ³ÛÝ ³Ûë ¹»åùáõÙ »ñ»Ë³Ý Ï³ñáÕ ¿ ÉÇáíÇÝ Ñ³ëÏ³Ý³É ·ñ³-

Ï³Ý ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÁ:

²ÛÅÙ áõëáõóÙ³Ý Ù»ç Ù»Í ï»Õ ¿ Ñ³ïÏ³óíáõÙ ëáíáñ»É ëáíáñ»óÝ»Éáõ Ù»Ãá-

¹ÇÝ: ¸³ »ÝÃ³¹ñáõÙ ¿ ÇÝùÝáõñáõÛÝáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óáõÙ: àõëïÇ áõëáõóÇãÁ å»ïù ¿

ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ï³, áñ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÝ Çñ»Ýù Ñ³ñó»ñ áõÕÕ»Ý ÙÇÙÛ³Ýó, í»ñÉáõ-

Í»Ý áõ å³ï³ëË³Ý»Ý, ÇÝùÝáõñáõÛÝ³μ³ñ Ñ³Ý·»Ý »½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ³ñï³-

Ñ³Ûï»Ý Çñ»Ýó ³ÝÓÝ³Ï³Ý Ï³ñÍÇùÝ»ñÁ, ÑÇÙÝ³íáñ»Ý ¹ñ³Ýù, ÙÇ Ëáëùáí` ³Ï-

ïÇíáñ»Ý Ù³ëÝ³Ïó»Ý Çñ»Ýó ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ Ó»éùμ»ñÙ³ÝÁ:

²Ûëï»Õ áõëáõóÇãÁ Ýå³ï³Ï ãáõÝÇ É»½í³Ï³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñ ÉáõÍ»Éáõ, ÇÝãå»ë

Ù³Ûñ»ÝÇÇ ¹³ë»ñÇÝ: Նñ³ ³ßË³ï³ÝùÁ åÇïÇ í»ñ³μ»ñÇ ½áõï μÝ³·ñÇÝ` ¹ñ³ μá-

í³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý Ûáõñ³óÙ³ÝÁ, ներքին ß»ñï»ñÇ Ù»ç Ã³÷³Ýó»Éáõ áõ »ÝÃ³ï»ùëïÁ

Ñ³ëÏ³Ý³Éáõ ÝñμáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ ¨ Ñ»ñáëÝ»ñÇ μÝáõÃ³·ñÙ³ÝÁ: ´áÉáñ ³é³ç³¹ñ³Ýù-

Ý»ñÝ áõ Ñ³ñó»ñÁ å»ïù ¿ ÙÇïí³Í ÉÇÝ»Ý ³Û¹ ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÇ Ï³ï³ñÙ³ÝÁ: ºÃ»

³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÇ Ù»ç Ï³Ý áñáß μ³é³Ï³½Ù³Ï³Ý í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñ, ¹ñ³Ýù ¨ë

áõÕÕí³Í »Ý ï»ùëïÇ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý ÁÝÏ³ÉÙ³ÝÁ:

²ñï³¹³ë³ñ³Ý³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛ³Ý ¹³ëÁ Ï³ñáÕ ¿ ³ÝóÏ³óí»É Ñ»ï¨Û³É

Ï»ñå: ºñ»Ë³Ý»ñÁ ï³ÝÁ Ï³ñ¹áõÙ »Ý Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñí³Í ÝÛáõÃÁ, և Ï³ï³ñáõÙ

§ÆÝùÝáõñáõÛÝ ³ßË³ï³ÝùÇ¦ Ñ³Ù³ñ Ý³Ë³ï»ëí³Í ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÁ: ¸³

Ýñ³ÝóÇó Ïå³Ñ³ÝçÇ áõß³¹Çñ, Ýå³ï³Ï³ÛÇÝ ÁÝÃ»ñóáõÙ: ¸³ë³ñ³ÝáõÙ áõëáõóÇãÁ

Ï³ñáÕ ¿ ÙÇ ù³ÝÇ ³ß³Ï»ñïÇ ÝáñÇó Ï³ñ¹³É ï³É μÝ³·ÇñÁ, ³å³ ³ÝóÝ»É ï»ùëïÇ

·ñ³Ï³Ý í»ñÉáõÍáõÃÛ³ÝÁ: øÝÝ³ñÏáõÙ »Ý Ý³Ë ÇÝùÝáõñáõÛÝ ³ßË³ï³ÝùÁ. »Ã»

áñ¨¿ »ñ»Ë³ ãÇ Ï³ñáÕ³ó»É Ï³Ù ¹Åí³ñ³ó»É ¿ Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñáõÃÛáõÝÁ Ï³ï³ñ»É,

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

19

áõëáõóãÇ ¨ ÁÝÏ»ñÝ»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùμ μ³ó³ïñíáõÙ ¿, ³é³ç³ñÏíáõÙ áñáß Ñ³ï-

í³ÍÝ»ñ í»ñÁÝÃ»ñó»É ¹³ë³ñ³ÝáõÙ, áõÕÕ»É Ï³Ù ÝáñÇó Ï³ï³ñ»É ³é³ç³¹ñ³ÝùÁ:

¸³ë³ñ³Ý³Ï³Ý ùÝÝ³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ý³Ë³ï»ëí³Í Ñ³ñó»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùμ

Ñ»ï¨áõÙ »Ýù ¹Çå³ß³ñÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ ¨ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý Ñ³ñó»ñÇ ÙÇçáóáí

μ³ó³Ñ³ÛïáõÙ μÝ³·ñÇ μáí³Ý¹³Ï³ÛÇÝ Ëáñù»ñÁ: Ð³ñó»ñÇ Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ

áõÝÇ Ù»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ: Â»¨ ³í³Ý¹³μ³ñ ëÏëáõÙ »Ýù ÝÏ³ñ³·ñáÕ Ñ³ñó»ñÇó ¨

í»ñç³óÝáõÙ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý áõ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý μÝáõÛÃÇ Ñ³ñó³¹ñáõÙÝ»ñáí:

²Ûëï»Õ ¨° áõëáõóãÇÝ, ¨° ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇÝ Ï³ñáÕ »Ý áõÕÕáñ¹»É μÝ³·ñ»ñÇ í»ñçáõÙ

ïñí³Í ËÙμ³ÛÇÝ áõ »ÝÃ³ËÙμ³ÛÇÝ Ñ³ñó»ñÝ áõ ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÁ: ê³Ï³ÛÝ

Ñ³ñó»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ Çñ³¹ñáõÃÛ³Ùμ, ³ÛëÇÝùÝ` ¹ñ³Ýù μËáõÙ

»Ý Ñ»Ýó ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ Ñ»ï ³ßË³ï³ÝùÇó: Ð³ïÏ³å»ë áÕçáõÝ»ÉÇ ¿ ³ß³-

Ï»ñïÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ÙÇÙÛ³Ýó ïñíáÕ Ñ³ñó»ñÇ ³é³ç³¹ñáõÙÁ »ÝÃ³ËÙμ³ÛÇÝ ³ßË³-

ï³ÝùÇ Å³Ù³Ý³Ï: ¸³ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë, áñ Ýñ³Ýù ÷áñÓáõÙ »Ý Ñ³ëÏ³Ý³É ï»ùëïÁ:

ºÃ» ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÁ Í³í³ÉáõÝ ¿, ³å³ ³ÛÝ Ï³ñáÕ »Ýù ³ÝóÝ»É »ñÏáõ Ù³ëáí

(§Ð»ùÇ³Ã ëÏÛáõéÇ åáãÇ áõ ÷ÕÇ ÏÝ×ÇÃÇ Ù³ëÇÝ¦, §¸ÇÝá ÃñÃáõñÁ¦):

Ü»ñÏ³Û³óÝ»Ýù ¹³ë»ñÇó Ù»ÏÇ նկարագñáõÃÛáõÝÁ:

ÆÝùÝáõñáõÛÝ ÁÝÃ»ñó³ÝáõÃÛáõÝ

ºñÏñáñ¹ ¹³ë³ñ³Ý ¸³ëÇ Ã»Ù³Ý` Ü. ¶ñÇ·áñÛ³ÝÇ §ÀÝÏ»ñÝ»ñÁ¦ Ñ»ùÇ³ÃÁ

¸³ëÇ Ýå³ï³ÏÁ` ëáíáñáÕÝ»ñÁ ÏÑ³Ù»Ù³ï»Ý ¨

ÏÑ³Ï³¹ñ»Ý Ñ»ñáëÝ»ñÇ ³ñ³ñùÝ»ñÁ,

Ï½³ñ·³óÝ»Ý ÁÝÃ»ñóáÕ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ,

Ïëáíáñ»Ý Ï³ï³ñ»É ïñí³Í ËáëïáõÙÝ»ñÁ,

ÏÏ³ñ¨áñ»Ý ÏÛ³ÝùáõÙ ÁÝÏ»ñÝ»ñ áõÝ»Ý³Éáõ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ:

¸³ëÇ ÁÝÃ³óùÁ: ÆÝùÝáõñáõÛÝ ³ßË³ï³ÝùÇ ëïáõ·áõÙ. Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñí³Í ¿ñ

μÝ³·ñ³ÛÇÝ ³ßË³ï³Ýù.

1. §à±í ¿ Ñ»ùÇ³ÃÇ Ñ»ñáëÁ, á±õñ ·Ý³ó, ÇÝãÇ± Ñ³Ý¹Çå»ó, Ç±Ýã ³ñ»ó, Ç±Ýã

³ë³ó¦: ²Ûë Ñ³ñó»ñÇÝ å³ï³ëË³Ý»Éáõ Ñ³Ù³ñ ³ß³Ï»ñïÁ å»ïù ¿ ÙÇ ù³ÝÇ

³Ý·³Ù Ï³ñ¹³ μÝ³·ÇñÁ Ï³Ù ¹ñ³ ³é³ÝÓÇÝ Ù³ë»ñÁ ¨ Éñ³óÝÇ Ñ³ñó»ñÇ å³ï³ë-

Ë³ÝÝ»ñÁ: Ü³å³ëï³ÏÁ ·Ý³ó ³Ýï³é: ²ÛÝï»Õ Ý³ Ñ³Ý¹Çå»ó ëáõÝÏÇÝ: Ü³-

å³ëï³ÏÁ Ëáëï³ó³í ³Ù»Ý ûñ ³Ûó»É»É ëáõÝÏÇÝ: Ü³å³ëï³ÏÁ Í³ÍÏ»ó ëáõÝ-

ÏÇÝ, áñ ã»ñ¨³: êáõÝÏÁ Ý³å³ëï³ÏÇÝ ³ë³ó, áñ Ý³ ß³ï μ³ñÇ ¿:


20

2. ä³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ ·Íáí ÙÇ³óÝ»É, Ã» ÇÝã ³ë³óÇÝ Ý³å³ëï³ÏÝ áõ ëáõÝÏÁ:

¸³ñÓÛ³É »ñ»Ë³Ý å»ïù ¿ áõß³¹Çñ Ï³ñ¹³ μÝ³·ÇñÁ, áñå»ë½Ç ×Çßï ÏáÕÙÝáñáß-

íÇ å³ï³ëË³ÝÝ»ñÇ Ù»ç, ù³ÝÇ áñ μáÉáñ Ý³Ë³¹³ëáõÃÛáõÝÝ»ñÁ í»ñóí³Í »Ý

ï»ùëïÇó:

3. ²Ûë ÇÝùÝáõñáõÛÝ ³é³ç³¹ñ³Ýùáí ëïáõ·íáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ` Ùï³Í»Éáõ, ÁÝ¹-

Ñ³Ýñ³óÝ»Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÁ. Ý³ å»ïù ¿ Ï³ñ¹³ ïñí³Í Ý³Ë³¹³ëáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨

ÝßÇ` Ñ³Ù³Ó³±ÛÝ ¿, Ã» Ñ³Ù³Ó³ÛÝ ã¿:

²ß³Ï»ñïÝ»ñÇó ÙÇ ù³ÝÇëÁ μ³ñÓñ³Ó³ÛÝ Ï³ñ¹áõÙ »Ý ÇÝùÝáõñáõÛÝ ³ßË³-

ï³ÝùÁ ¨ ùÝÝ³ñÏáõÙ ¹³ë³ñ³ÝáõÙ: ÐÝãáõÙ »Ý ï³ñμ»ñ Ï³ñÍÇùÝ»ñ, áñáÝó ³Ý-

ËïÇñ ³ñÓ³·³ÝùáõÙ ¿ áõëáõóÇãÁ:

²ÛÝáõÑ»ï¨ ³ÝóÝáõÙ »Ý ËÙμ³ÛÇÝ ³ßË³ï³ÝùÇ: ²Ûëï»Õ μáÉáñ »ñ»ù ³é³-

ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÝ ¿É »ÝÃ³ËÙμ³ÛÇÝ »Ý: ¸³ë³ñ³ÝÁ μ³Å³ÝáõÙ »Ýù »ÝÃ³ËÙμ»ñÇ,

³å³ Ñ»ñÃáí Ï³ï³ñáõÙ ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÁ: Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³é³ç³¹ñ³ÝùÇ

Ï³ï³ñáõÙÇó Ñ»ïá ³ÛÝ ùÝÝ³ñÏáõÙ »Ýù, ù³ÝÇ áñ ï³ñμ»ñ ËÙμ»ñáõÙ, ³Ýßáõßï,

Ï³ñÍÇùÝ»ñÁ ï³ñμ»ñ ÏÉÇÝ»Ý` Áëï §àñá±Ýù »Ý μÝ³·ñÇ` ³Ù»Ý³Ï³ñ¨áñ Ý³Ë³-

¹³ëáõÃÛáõÝÁ, μ³é³Ï³å³ÏóáõÃÛáõÝÁ, μ³éÁ¦ Ñ³ñó³¹ñáõÙÝ»ñÇ: Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ

ËÙμÇ Ý»ñÏ³Û³óáõóÇã ÑÇÙÝ³íáñáõÙ ¿ Çñ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ:

ÊÙμ³ÛÇÝ »ñÏñáñ¹ ³ßË³ï³ÝùÁ ¨ë Ï³ñáÕ ¿ ³ßËáõÛÅ ùÝÝ³ñÏÙ³Ý ³éÇÃ

¹³éÝ³É. å³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ ·ñ»É »ñ»ù Ñ³ïÏ³ÝÇß, áñ å»ïù ¿ áõÝ»Ý³ É³í ÁÝÏ»ñÁ:

ºññáñ¹ ³é³ç³¹ñ³ÝùÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ËÙμ»ñáí ùÝÝ³ñÏ»É, Ã» Ýßí³Í ãáñë

³é³Í-³ë³óí³ÍùÝ»ñÇó áñÝ ¿ Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáõÙ Ñ»ùÇ³ÃÇ μáí³Ý¹³Ïáõ-

ÃÛ³ÝÁ: ê³ Ù»Í ¹Åí³ñáõÃÛáõÝ ãÇ Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ, áñáíÑ»ï¨ ïñí³ÍÝ»ñÇó ÙÇ³ÛÝ

Ù»ÏÝ ¿ ÁÝÏ»ñáõÃÛ³ÝÁ í»ñ³μ»ñáõÙ. §È³í ÁÝÏ»ñÁ ÷áñÓ³ÝùÇ Ù»ç ¿ ×³Ý³ãíáõÙ¦:

àõëáõóÇãÁ Ï³ñáÕ ¿ ãë³ÑÙ³Ý³÷³Ïí»É ÙÇ³ÛÝ ³Ûë Ù»Ï ³ë³óí³Íùáí, ³ÛÉ Ñ³ÝÓ-

Ý³ñ³ñ»É ·ñùÇ í»ñçáõÙ ïñí³Í §²é³Í-³ë³óí³ÍùÝ»ñ¦ μ³ÅÝÇó ·ïÝ»É ¨ ³ë»É

ÁÝÏ»ñáõÃÛ³ÝÁ í»ñ³μ»ñáÕ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ³ë³óí³ÍùÝ»ñ, ÇÝãå»ë`

ÀÝÏ»ñ ãáõÝ»óáÕ Ù³ñ¹Ý ³ÝÃ¨ ÃéãáõÝ ¿:

ÆÝãù³Ý ¿É Ë»Éáù ÉÇÝ»ë, ÁÝÏ»ñáç¹ Ñ»ï ËáñÑñ¹³ÏóÇ’ñ:

àõñ³ËáõÃÛáõÝ ÉÇÝÇ, Ã» íÇßï` É³í ÁÝÏ»ñÁ ÏáÕùÇ¹ ¿ ÙÇßï ¨ ³ÛÉÝ:

ºÃ» »ñ»Ë³Ý»ñÝ ³ñ¹»Ý Ï³ñ¹³ó»É »Ý ì. úë»¨³ÛÇ §Æ±Ýã Ùï³Í»ó á½ÝÇÝ¦

Ñ»ùÇ³ÃÁ, ³å³ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ³Ù»Ù³ï»É »ñÏáõ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ñáëÝ»-

ñÇÝ. ÇÝãá±í »Ý ÝÙ³Ý Ýñ³Ýù ¨ ÇÝãá±í »Ý ï³ñμ»ñíáõÙ: øÝÝ³ñÏÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ

å»ïù ¿ Ñ³ëÝ»É ³ÛÝ μ³ÝÇÝ, áñ »ñ»Ë³Ý»ñÁ Ï³ñáÕ³Ý³Ý ·ïÝ»É Ï³ñ¨áñ ÁÝ¹Ñ³Ý-

ñáõÃÛáõÝ` ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ·³Õ³÷³ñÁ:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

21

Ð»ïá Ñ³Ï³¹ñáõÃÛ³Ý Ù»Ãá¹áí ³ÝóÝáõÙ »Ýù »ñÏáõ Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñÇ ï³ñμ»-

ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³μ»ñÙ³ÝÁ:

öáùñÇÏ ïÕ³Ý Ù»Ý³Ï ¿ñ, Ý³ áã ÙÇ ÁÝÏ»ñ ãáõÝ»ñ: Ü³ ·Ý³ó ³Ýï³é, áñ ·áÝ» Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ Ù»ç ÁÝÏ»ñ ·ïÝÇ: Ð³Ý¹Çå»ó Ý³å³ëï³ÏÇÝ, Ñ»ïá ëÏÛáõéÇÝ, ³ñçÇÝ, á½ÝáõÝ: ´³Ûó Ýñ³Ýù ¿É Éù»óÇÝ ïÕ³ÛÇÝ áõ Ñ»é³ó³Ý: ºí ïÕ³Ý ¹³ñÓÛ³É ÙÝ³ó Ù»Ý³Ï áõ ³ÝÁÝÏ»ñ: ÆÝãáõ±: Æ±Ýã å»ïù ¿ ³Ý»ñ ïÕ³Ý, áñ ã³ñ»ó: ²Ûë ¨ ÝÙ³Ý

³ÛÉ Ñ³ñó»ñÇ å³ï³ëË³ÝÝ»ñÇ ÙÇçáóáí »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ Ñ³ëáõ »Ýù ¹³ñÓÝáõÙ ³ÛÝ

ÙÇïùÁ, áñ ÁÝÏ»ñ áõÝ»Ý³ÉÁ ËÇëï Ï³ñ¨áñ ¿ Ù³ñ¹áõ Ñ³Ù³ñ, ¨ å»ïù ¿ Ñ³í³ï³-

ñÇÙ ÉÇÝ»É ÁÝÏ»ñÝ»ñÇÝ, μ³ñÇ ÉÇÝ»É, ÷áñÓ³ÝùÇ Ù»ç Ù»Ý³Ï ãÃáÕÝ»É Ýñ³Ýó, ÇÝãå»ë

Ñ»ùÇ³ÃÇ ïÕ³Ý: îÕ³ÛÇ ÁÝÏ»ñÝ»ñÁ ß³ï ç»ñÙ áõ Ñá·³ï³ñ ¿ÇÝ Ýñ³ ÝÏ³ïÙ³Ùμ,

ÇëÏ Ç±ÝùÁ… ÆëÏ ÇÝãåÇëÇ±Ý ¿ÇÝ Ý³å³ëï³ÏÝ áõ ëáõÝÏÁ: ÆÝãå»±ë Ýñ³Ýù É³í

ÁÝÏ»ñÝ»ñ ¹³ñÓ³Ý: Üñ³Ýù ³ÝÓÝ³½áÑ ¿ÇÝ, íï³Ý·Ç å³ÑÇÝ å³ßïå³Ý»óÇÝ

Çñ³ñ, ÷ñÏ»óÇÝ ÙÇÙÛ³Ýó ÏÛ³ÝùÁ, ³Ù»Ý ûñ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ÇÝ, áñ Ù»Ý³Ï ãïËñ»Ý.

³Ñ³ Ã» ÇÝãÝ ¿ Ï³ñ¨áñ ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ: â¿± áñ ÇÙ³ëïáõÝ ÅáÕáíáõñ¹Ý ³ëáõÙ

¿. §ÀÝÏ»ñáç¹ Ñ³Ù³ñ ÙÇ° ËÝ³ÛÇñ á’ã áõÅ¹, á’ã ÏÛ³Ýù¹¦:

¸³ëÇ ³Ù÷á÷áõÙ: ²é³ç³¹ñáõÙ »Ýù ³Ù÷á÷Çã Ñ³ñó»ñ` ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý,

¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý μÝáõÛÃÇ. Ç±Ýã ëáíáñ»óÇÝù, Ç±Ýã »Ý ëáíáñ»óÝáõÙ ³Û¹ Ñ»ùÇ³Ã-

Ý»ñÁ Ù»½ ¨ ³ÛÉÝ:

îÝ³ÛÇÝ ³ßË³ï³ÝùÇ Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñáõÙ: Ð³ÝÓÝ³ñ³ñíáõÙ ¿ Ñ³çáñ¹ ¹³ëÇ

Ñ³Ù³ñ ï³ÝÁ ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³ñ¹³É ì. äáÕáëÛ³ÝÇ §Ð»ùÇ³Ã ëÏÛáõéÇ åáãÇ áõ ÷ÕÇ

ÏÝ×ÇÃÇ Ù³ëÇÝ¦ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ Ù³ëÁ ¨ Ï³ï³ñ»É §ÆÝùÝáõñáõÛÝ

³ßË³ï³ÝùÇ¦ ÙÇ³ÛÝ ³é³çÇÝ ³é³ç³¹ñ³ÝùÁ:

èá½³ Ê³ñ³½Û³Ý ÐäØÐ ¹áó»Ýï

ÊÙμ³·ñáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó: Øßï³å»ë Ù»Í ¿ »Õ»É áõëáõóÇãÝ»ñÇ Ñ»ï³ùñùñáõ-ÃÛáõÝÁ ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³Ï³Ý Å³Ù»ñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ: Üñ³Ýó ³é³ç³ñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ ÁÝ¹³é³ç»Éáí ¿É ïå³·ñáõÙ »Ýù í»ñÁ ß³ñ³¹ñí³Í Ñá¹-í³ÍÁ: ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ³ÏÝÏ³ÉáõÙ »Ýù ³ñÓ³·³ÝùÝ»ñ` ³Û¹ ¹³ë³Å³Ù»ñÇÝ ÉáõÍ-íáÕ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ¨ ¹ñ³Ýó Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÇ í»ñ³μ»ñÛ³É: Ð³ñ·»ÉÇ’ ÁÝ-Ã»ñóáÕÝ»ñ, ·ñ»’ù Ù»½ Ó»ñ ÷áñÓÇ Ù³ëÇÝ:


22

àôëáõóÇãÁ áñå»ë Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ß÷Ù³Ý

»õ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ëáõµÛ»Ïï

êÏÇ½μÁ` §Ü³Ë³ß³íÇÕÇ¦ 2009 Ã. 5-ñ¹ Ñ³Ù³ñáõÙ

Ð³Ù³ßË³ñÑ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³ÏñÃáõÃÛ³Ý Ï³Û³óÙ³Ý, ·ÇïáõÃÛ³Ý áõ ÏñÃáõ-

ÃÛ³Ý ÅáÕáíñ¹³í³ñ³óÙ³Ý, ·Éáμ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ ¨ ÙÇç³½·³ÛÝ³óÙ³Ý, Ù³ÝÏ³í³ñ-

Å³Ï³Ý, ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ¨ Ñ³Õáñ¹³Ïó³Ï³Ý Ýáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ, ÇÝãå»ë

Ý³¨ ÙáõÉïÇÙ»¹Ç³Ï³Ý ÏñÃ³Ï³Ý Ùá¹»ÉÝ»ñÇ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ý»ñ¹ñÙ³Ý å³ÛÙ³Ý-

Ý»ñáõÙ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ÙÇ³ëÝ³Ï³Ý ÏñÃ³ï³ñ³ÍùÇ ¨ ÏñÃ³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇ

ëï»ÕÍÙ³Ý ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ:

²Ûëûñ ¹åñáóÇ áõëáõóÇãÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ áã ÙÇ³Ýß³Ý³Ï ¨ μ³ñ¹ Çñ³íÇ×³Ï ¿

ëï»ÕÍí»É: Ø³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ·ÇïáõÃÛ³Ý ¨ Çñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç Éáõñç ÷á÷áËáõ-

ÃÛáõÝÝ»ñ »Ý ï»ÕÇ áõÝ»ó»É, áñáÝù Ñ»ï¨³Ýù »Ý Ñ»ïÙá¹»éÝÇëï³Ï³Ý Ñ³ë³ñ³Ïáõ-

ÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý£

ÜÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïáõÏ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ »Ý Ó»éù μ»ñáõÙ

Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ÑáõÙ³ÝÇëï³Ï³Ý áõÕÕí³ÍáõÃÛáõÝÁ, ÙÇçÙß³ÏáõÃ³ÛÇÝ Ñ³Õáñ-

¹³ÏóáõÃÛáõÝÁ, μ³½Ù³É»½íáõÃÛáõÝÁ ¨ ³ÛÉÝ:

Ð³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ýáñ³óáõÙÁ (Ùá¹»éÝÇ½³óÇ³Ý) ³Ýå³ÛÙ³Ýáñ»Ý »ÝÃ³-

¹ñáõÙ ¿ Ý³¨ ÏñÃáõÃÛ³Ý Ýáñ³óáõÙ, Çñ³Ï³Ý ßñç³¹³ñÓ ¹»åÇ Ù³ñ¹Á` ³ÝÑ³ïÁ:

²Ûëûñ áã áù Ï³ëÏ³ÍÇ ï³Ï ãÇ ³éÝáõÙ Ù³ñ¹áõÝ` áñå»ë μ³ñÓñ³·áõÛÝ

³ñÅ»ù ¨ ã³÷³ÝÇß ÁÝ¹áõÝ»Éáõ, Ýñ³ ³½³ï ½³ñ·³óÙ³Ý, ³ÝÓÝ³ÛÇÝ áñ³ÏÝ»ñÇ,

ÁÝ¹áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, Ý»ñáõÅÇ áõ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ßí³éÙ³Ý ¨ å³Ñ³Ýç-

ÙáõÝùÝ»ñÇ Çñ³·áñÍÙ³Ý Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ ×³Ý³ãÙ³Ý ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ: ²ÏÝ-

Ñ³Ûï ¿ Ý³¨ Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ Ù³ÝÏ³í³ñÅÇ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ³é³ù»Éáõ-

ÃÛ³Ý Ï³ñ¨áñáõÃÛáõÝÁ: ¸»é ³í»ÉÇÝ, ³é³í»É ËáñáõÃÛ³Ùμ »Ý áõëáõÙÝ³ëÇñíáõÙ

Ù³ñ¹áõ áõÕ»ÕÇ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ (brain based) ¨ μ³ñÓñ³·áõÛÝ Ñá·»Ï³Ý ·áñÍ³-

éáõÛÃÝ»ñÇ ÝÛ³ñ¹³ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ¨ ÝÛ³ñ¹³Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñÁ,

áñáÝù å»ïù ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝí»Ý áõëÙ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ:

Ð³ÛïÝÇ ¿, áñ Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ³ÛÝ

Ñ³Ý·³Ù³Ýùáí, Ã» ÇÝãåÇëÇÝ ¿ áõëáõóÙ³Ý ¨ ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ¹ñí³ÍùÁ: ÎñÃáõ-

ÃÛ³Ý é³½Ù³í³ñ³Ï³Ý Ýå³ï³ÏÝ»ñÁ ë»ñïáñ»Ý ³éÝãíáõÙ »Ý Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

23

½³ñ·³óÙ³Ý ÑÇÙÝ³ËÝ¹ÇñÝ»ñÇÝ: ÎñÃáõÃÛ³Ý ÅáÕáíñ¹³í³ñ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·ը

å³ÛÙ³ÝÝ»ñ ¿ ëï»ÕÍáõÙ ÉÇ³ñÅ»ù ¨ áñ³ÏÛ³É ÏñÃáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ: ÎñÃáõÃÛ³Ý Ñ³-

Ù³Ï³ñ·Á Ïáãí³Í ¿ ³å³Ñáí»Éáõ`

• ë»ñáõÝ¹Ý»ñÇ å³ïÙ³Ï³Ý Å³é³Ý·áõÃÛáõÝÁ,

• ³½·³ÛÇÝ Ùß³ÏáõÛÃÇ å³Ñå³ÝáõÙÁ, ï³ñ³ÍáõÙÝ áõ ½³ñ·³óáõÙÁ,

• Ñ³Ù³ßË³ñÑ³ÛÇÝ Ùß³ÏáõÛÃÇ Ûáõñ³óáõÙÁ ¨ ÙÇç³ÝÓÝ³ÛÇÝ Ñ³ñ³-

μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ½³ñ·³óáõÙÁ,

• »ñÇï³ë³ñ¹áõÃÛ³Ý ³ÙμáÕç³Ï³Ý ³ßË³ñÑÁÝÏ³ÉÙ³Ý ¨ Å³Ù³Ý³-

Ï³ÏÇó ·Çï³Ï³Ý ³ßË³ñÑ³Û³óùÇ Ó¨³íáñáõÙÁ,

• ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ¨ Ýáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ½³ñ-

·³óÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ³×Ç áõÝ³Ï, μ³ñÓñáñ³Ï

Ù³ëÝ³·»ïÝ»ñÇ å³ïñ³ëïáõÙÁ ¨ ³ÛÉÝ:

ÊáëùÁ áã ÙÇ³ÛÝ ¹³ëïÇ³ñ³Ï»Éáõ, áõëáõó³Ý»Éáõ ³ñí»ëïÇ, áõëáõóãÇ Ù³ë-

Ý³·ÇïáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ Ï³ÛáõÝ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝ å³Ñå³Ý»Éáõ, ³ÛÉ¨ ¹ñ³

Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ ¿áõÃÛáõÝÁ μ³ó³Ñ³Ûï»Éáõ Ù³ëÇÝ ¿: àõëáõóãÇ ³ÝÓÝ³ÛÇÝ ¨ Ùï³íáñ

½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·áõÙ Ù»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ ¿ ïñíáõÙ Ý³¨ ù³Õ³ù³óÇ³Ï³Ý

áñ³ÏÝ»ñÇÝ: àõëáõóÇãÝ»ñÇ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÝÏ³ï-

Ù³Ùμ Ýáñ Ñ³ë³ñ³Ï³Ï³Ý å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ áõ Ýå³ï³ÏÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ »Ý-

Ã³¹ñáõÙ ¿ áõëáõóãÇ ³ßË³ï³ÝùÇ áñ³ÏÇ ùÝÝ³¹³ï³Ï³Ý í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝ:

Ø³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ß³ñáõÝ³Ï³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÇ ¨ ¹ñ³ Ñ³-

Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï áñ³ÏÝ»ñÇ ï»ë³ÝÏÛáõÝÇóª áõëáõóãÇ ï³ñμ»ñ ¹»ñ»ñÝ áõ ·áñÍ³-

éáõÛÃÝ»ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ¹³ë»É »ñ»ù ÷áË³¹³ñÓ³μ³ñ Ï³åí³Í ¨ ÙÇÙÛ³Ýó Éñ³óÝáÕ

ËÙμ»ñáõÙ.

• áõëáõóÇãÁª áñå»ë μ³½Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ ½³ñ·³ó³Í ³ÝÑ³ï,

• áõëáõóÇãÁª áñå»ë ³ÏïÇí ëáíáñáÕ,

• áõëáõóÇãÁª áñå»ë ëáíáñ»óÝáÕ (³ß³Ï»ñïÝ»ñÇÝ, »ñμ»ÙÝ Ý³¨` Çñ

·áñÍÁÝÏ»ñÝ»ñÇÝ):

²Ûëï»Õ Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ñ ¹Çï³ñÏ»É áõëáõóãÇ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ¹»-

ñ»ñÇ, ·áñÍ³éáõÛÃÝ»ñÇ ¨ ¹ñ³Ýó Ñ»ï Ï³åí³Í áñ³ÏÝ»ñÇ ËÝ¹ÇñÁ: ê³Ï³ÛÝ ³ÛÝ

μ³í³Ï³ÝÇÝ ï³ñáÕáõÝ³Ï ¿ ¨ ¹Åí³ñ ÏÉÇÝÇ áñ¨¿ ï»ë³ÝÏÛáõÝáí ¹Çï³ñÏ»Éª

³é³Ýó ³Ý¹ñ³¹³éÝ³Éáõ áõëáõóãÇ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ¨ í»ñ³å³ï-

ñ³ëïÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ùáï»óáõÙÝ»ñÇÝ: Զ³ñ·³óÙ³Ý աÛë Ñ³Ù³å³ïÏ»ñáõÙ


24

³é³çÝ³ÛÇÝ åÉ³Ý ¿ ÙÕíáõÙ ³ÝÓÝ³Ï»ÝïñáÝ ÏáÕÙÝáñáßÙ³Ý Ùáï»óáõÙÁ, áñÇ Ñ³-

Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï »Ý Ñ»ï¨Û³É å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ.

• êáóÇ³É-Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý Ù³Ï³ñ¹³Ï. ËÃ³Ý»É áõëáõóãÇ ÏáÕÙÇó

ëáóÇ³É- Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý Ýáñ ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ³ñÅ»ù-

Ý»ñÇ ¨ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ·Çï³ÏóáõÙÁ.

• Ø³ëÝ³·Çï³Ï³Ý Ù³Ï³ñ¹³Ï. ËÃ³Ý»É áõëáõóãÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁª

áõÕÕí³Í ÏñÃáõÃÛ³Ý ³ÝÓÝ³Ï»ÝïñáÝ Ýáñ Ñ³Û»ó³Ï³ñ·»ñÇ í»ñ-

ÉáõÍáõÃÛ³ÝÁ:

• ²ÝÑ³ï³Ï³Ý-³ÝÓÝ³ÛÇÝ Ù³Ï³ñ¹³Ï. ËÃ³Ý»É áõëáõóãÇ áñáÝáÕ³-

Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÁ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý áÉáñïáõÙ, ÇÝùÝ³¹ñë¨áñÙ³Ý

¨ ÇÝùÝÇñ³óÙ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³μ»ñÙ³Ý, Ï³ß-

Ï³Ý¹í³ÍáõÃÛ³Ý áõ Ý»ñùÇÝ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙÝ»ñÇ Ñ³ÕÃ³Ñ³ñÙ³-

ÝÁ ÙÇïí³Í ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ:

²ëí³ÍÇó å³ñ½ ¿ ¹³éÝáõÙ áõëáõóãÇ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý Çñ³½»ÏáõÃÛáõÝ Ñ³ëÏ³-

óáõÃÛ³Ý Ï³ñ¨áñáõÃÛáõÝÁ: ²ÛÝ Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ áõëáõóãÇ ³ÝÓÇ ÙÇ ù³ÝÇ áñ³ÏÝ»ñ

Ï³Ù Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñ: öáñÓ»Ýù ¹ñ³Ýù Ù³ëÝ³íáñ³å»ë ³Ù÷á÷»É Ñ»ï¨Û³É »ñ»ù

ËÙμ»ñáõÙ.

1. մ³ëÝ³·Çï³Ï³Ý

2. հ³Õáñ¹³Ïó³Ï³Ý

3. ըÝ¹Ñ³Ýáõñ Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ

È³ÛÝ ëáóÇ³É³Ï³Ý Ñ³Ù³ï»ùëïáõÙ Ý»ñ³éí³Í ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï áõëáõóáõÙÝ

ÁÝ¹·ñÏáõÙ ¿ áõëáõóÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñ, ï»ë³Ï³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñ, ÷áñÓ, ÇÝãå»ë Ý³¨

Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ß÷Ù³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ: î³ñμ»ñ μ³ñ¹ Çñ³íÇ×³ÏÝ»ñáõÙ ³-

ß³Ï»ñïÝ»ñÇ ³ÝÑ³ï³Ï³Ý å³Ñ³ÝçÙáõÝùÝ»ñÇ, Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ ß³ñ-

Å³éÇÃÝ»ñÇ Ñ»ï ³éÝãíáÕ áõëáõóÇãÁ å»ïù ¿ Ï³ñáÕ³Ý³ Ñ»ï¨»É ÏñÃ³Ï³Ý ã³-

÷áñáßÇãÝ»ñÇ ÏÇñ³éÙ³ÝÁ` Ý»ñÙáõÍÙ³Ý å³ÑÇó ÙÇÝã¨ ³ñ¹ÛáõÝùÁ: àõëáõóÇãÁ å³ñ-

ï³íáñ ¿ ¹Ûáõñ³óÝ»É ¨ μ³ñ»É³í»É ³ß³Ï»ñïÇ áõëáõÙÝ³éáõÃÛáõÝÁª ½³ñ·³óÝ»Éáí

ëáíáñ»Éáõ μ³½Ù³½³Ý á×»ñÁ: àõß³¹ñáõÃÛ³Ý Ï»ÝïñáÝáõÙ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ Çñ³Ï³Ý

÷áñÓÁ: ²Ûë ï»ë³Ï»ïÇó` ÙÇ³ÛÝ ³é³ñÏ³Û³Ï³Ý ÑÙïáõÃÛáõÝÁ μ³í³ñ³ñ ã¿,

ãÝ³Û³Í áõëáõóãÇ ÇÙ³óáõÃÛáõÝը, ³Ýßáõßï, ËÇëï Ï³ñ¨áñ ¿:

²ß³Ï»ñïÝ»ñÇ å³Ñ³ÝçÙáõÝùÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ å³ïÏ»ñ³óáõÙÝ»ñÁ í»ñ³÷áË»Éáõ

Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿, áñ áõëáõóÇãÁ Ëáñ³å»ë ·Çï³ÏóÇ Çñ ³é³ù»ÉáõÃÛáõÝÁ: Üáñ

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

25

ëáóÇ³É³Ï³Ý Çñ³¹ñáõÃÛ³ÝÁ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý å»ïù ¿ í»ñ³÷áËí»Ý Ý³¨

áõëáõóÇãÝ»ñÁ: È»½áõÝ Ù³ñ¹áõ Ï»Ýë³·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÝ ³å³ÑáíáÕ Ï³ñ¨áñ³·áõÛÝ

Ý³Ë³å³ÛÙ³ÝÝ áõ ÙÇçáóÝ ¿: È»½íáí »Ý Ù³ñ¹ÇÏ ß÷íáõÙ áõ Ñ³Õáñ¹³ÏóíáõÙ

ßñç³å³ïÇ Ñ»ï: È»½áõÝ Ý³¨ Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý Ï»ñåÝ ¿, áñáí Ù³ñ¹Á Ùï³ÍáõÙ,

ÁÝÏ³ÉáõÙ ¨ ·Çï»ÉÇùÝ»ñ ¿ Ó»éù μ»ñáõÙ ³ßË³ñÑÇ Ù³ëÇÝ: àõëïÇ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿

³ÛÝ Ý³Ë ¨ ³é³ç ¹Çï³ñÏ»É áñå»ë É³ÛÝ ÇÙ³ëïáí ÇÙ³óáõÃÛ³Ý` Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý,

í»ñÉáõÍáõÃÛ³Ý ¨ ÁÝÏ³ÉÙ³Ý, Ñ»ï¨³μ³ñ Ý³¨ ÙÛáõë áõëáõÙÝ³Ï³Ý ³é³ñÏ³Ý»ñÇ

Ûáõñ³óÙ³Ý Ý³Ë³å³ÛÙ³Ý áõ ÙÇçáó: ´³Ý³íáñ áõ ·ñ³íáñ ËáëùÇ Ùß³ÏáõÙÁ

Ýå³ëïáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ÇÝùÝ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý, ÇÝùÝ³×³Ý³ãÙ³Ý, ÇÝùÝ³Ï³ï³ñ»-

É³·áñÍÙ³Ý å³Ñ³ÝçÙáõÝùÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³ÝÁ: ²Ñ³ ÇÝãáõ ¹åñáóáõÙ É»½áõÝ»ñÇ

áõëáõóáõÙÁ ÙÇ³ÛÝ É»½í³Ï³Ý Ï³éáõÛóÝ»ñ, ù»ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ ¨ μ³é»ñÇ ×Çßï ·ñáõ-

ÃÛáõÝÁ ëáíáñ»óÝ»Éáõ Ýå³ï³Ï ãå»ïù ¿ Ñ»ï³åÝ¹Ç: ²ÝÑñ³Å»ßï ¿ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ

ÁÝÓ»é»É É»½í³Ï³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñÝ Çñ³Ï³Ý Ñ³Õáñ¹³Ïó³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñáõÙ ÏÇñ³-

é»Éáõ μ³½Ù³½³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñ:

Þ³ñáõÝ³Ï»ÉÇ

²Ý³ÑÇï ²ñÝ³áõ¹Û³Ý

ºñ¨³ÝÇ ì.´ñÛáõëáíÇ ³Ýí³Ý å»ï³Ï³Ý

É»½í³μ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Éë³ñ³ÝÇ մ³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý

¨ É»½áõÝ»ñÇ ¹³ë³í³Ý¹Ù³Ý Ù»Ãá¹ÇÏ³ÛÇ ³ÙμÇáÝÇ ¹³ë³Ëáë

¸äðàòÆ ÞºØÆÜ

26

ºðºÊ²Ü Æ ÌÜº ÈÆ¸ºð ¾.

¼²ð¶²òÜºÜø Üð² ´Ü²îàôð Ð²ÎàôØÜºðÀ

²ÝÑ³ïÇ ëáóÇ³É³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ¨ Ï³Ù³ÛÇÝ Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñÇ Ýå³ï³-Ï³áõÕÕí³ÍáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óáõÙÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ëÏë»É ¹»é¨ë Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ñ³ë³ÏÇó: ²Û¹ Å³Ù³Ý³ÏÇó Ç í»ñ å»ïù ¿ Ñ³ïáõÏ áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¹³ñÓÝ»É »ñ»-Ë³ÛÇ ë»÷³Ï³Ý áõÅ»ñÇ Ñ³Ý¹»å ÇÝùÝ³íëï³ÑáõÃÛ³Ý ³Ùñ³åÝ¹Ù³ÝÁ:

². º. ²ñÏÇÝÁ åÝ¹áõÙ ¿ñ, áñ Ù³ÝÏ³Ï³Ý ÏáÉ»ÏïÇíÇ áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛ³Ý ï»-ë³Ï»ïÇó ÉÇ¹»ñáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ Ñ³Ù³ñ»É Ï³ñ¨áñ³·áõÛÝ ËÝ¹Çñ: Æñ»Ýó Ý»ñùÇÝ Ñ³Ïí³ÍáõÃÛ³Ùμ ÉÇ¹»ñ »ñ»Ë³Ý»ñÁ »ñμ»ÙÝ ³í»ÉÇ Ù»Í ¹»ñ³Ï³ï³ñáõÙ áõÝ»Ý Ý³-Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ, ù³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³ï³Ï³½ÙÁ: ÜÙ³Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ»ÕÇÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ ¨ Ýñ³Ýó Ý»ñ·áñÍáõÃÛ³Ý áõÅÁ Ñ³ë³Ï³ÏÇó-Ý»ñÇ íñ³ Ñ³×³Ë ·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ Ù»Í»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³ÝÁ:

². ê. ¼³ÉáõÅÝÇÝ, áõëáõÙÝ³ëÇñ»Éáí »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³é³ç³ñÏ»ó ³é³ÝÓÝ³óÝ»É Çñ³íÇ×³Ï³ÛÇÝ (ÉÇ¹»ñ-ÇÝï»É»Ïïáõ³É, ÉÇ¹»ñ-Ï³½-Ù³Ï»ñåÇã, Ñáõ½³Ï³Ý ÉÇ¹»ñ ¨ ³ÛÉÝ) ¨ Ùßï³Ï³Ý ³é³çÝáñ¹Ý»ñÇÝ: Ü³ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ ã¿ ³ÛÝ ÙïùÇÝ, áñ áñáß »ñ»Ë³Ý»ñ §μÝáõÃÛáõÝÇó¦ áõÝ³Ï ã»Ý ³é³çÝáñ¹»Éáõ. §Ð³Ù³-å³ï³ëË³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ³é³çÝáñ¹ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ¨ Çñ³Ï³ÝáõÙ ÉÇÝáõÙ ¿ ó³Ý-Ï³ó³Í »ñ»Ë³. ³ÛÅÙ Ù»ÏÁ, Ñ³çáñ¹ å³ÑÇÝ ÙÛáõëÁ, ¨ ³Ûëå»ë ß³ñáõÝ³Ï¦:

Ð³ßíÇ ³éÝ»Éáí ÉÇ¹»ñáõÃÛ³Ý Ñ³ñóÇ í»ñ³μ»ñÛ³É Ùáï»óáõÙÝ»ñÇ ³ÙμáÕç³Ï³-ÝáõÃÛáõÝÁ` Ï³ñ»ÉÇ ¿ »½ñ³Ï³óÝ»É. ËÙμ³ÛÇÝ ÏÛ³ÝùÇ μ³½Ù³½³Ý Çñ³íÇ×³ÏÝ»ñáõÙ μ³ó³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý ËÙμÇ ³é³ÝÓÇÝ ³Ý¹³ÙÝ»ñ, áñáÝù áñ¨¿ ÙÇ Ñ³ïÏ³ÝÇßáí ·»ñ³½³ÝóáõÙ »Ý ÙÛáõëÝ»ñÇÝ ³ÛÝù³Ýáí, áñù³Ýáí ³Û¹ Ñ³ïÏ³ÝÇßÁ ïíÛ³É Çñ³íÇ-×³ÏáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿: ²Û¹ Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ áõÝ»óáÕÁ ¹³éÝáõÙ ¿ ³é³çÝáñ¹: ²Ûë-åÇëáí` ÉÇ¹»ñÇ Ï³Û³óáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ Å³Ù³Ý³ÏÇ, ï»ÕÇ ¨ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ Ã»É³¹ñ³Ýùáí: Ø³ñ¹Á ¹ñë¨áñáõÙ ¿ ïíÛ³É Çñ³íÇ×³ÏÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý áñ³Ï-Ý»ñ, »Ã» ¹ñ³Ýù Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáõÙ »Ý ËÙμÇ ëå³ëáõÙÝ»ñÇÝ:

Àëï áñáß Ñ»ï³½áïáÕÝ»ñÇ` Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³é³ÝÓÝ³óÝ»É Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÇ μ³ñÓñ ¨ ó³Íñ Ï³ñ·³íÇ×³ÏÝ»ñ: ²Ûëå»ë, Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ßñç³å³ïáõÙ μ³ñÓñ Ï³ñ·³íÇ×³Ï áõÝ»óáÕ 3-7 ï³ñ»Ï³Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ñ³ïÏ³Ýß³Ï³Ý »Ý Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ»ï Ñ³Ù³ï»Õ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ, μ³ñÓñ ëáóÇ³É³Ï³Ý ³ÏïÇíáõ-ÃÛáõÝÁ, Ë³Õ³ÛÇÝ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ μ³ñÓñ Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ, ÙÇÙÛ³Ýó Ñ»ï í³é ³ñ-ï³Ñ³Ûïí³Í ß÷Ù³Ý »½ñ»ñÁ, ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ³é³í»ÉáõÃÛáõÝÝ»ñÁ (³ñï³ùÇÝ ÑÙ³Ûù,

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

27

×Çßï ¹ÇÙ³·Í»ñ, Ñ³×»ÉÇ Ó³ÛÝ, Ï»Ýë³μ³Ý³Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ã»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ μ³-ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ), μ³ñáÛ³Ï³Ý Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñÁ (μ³ñÛ³ó³Ï³ÙáõÃÛáõÝ, ³ñ¹³ñ³-ÙïáõÃÛáõÝ, Ñ³Ù»ñ³ßË Ë³Õ³Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝ), ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý ¨ ³ßË³ï³Ý-ù³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ½·³Û³Ï³Ý-Ï³Ù³ÛÇÝ áñ³ÏÝ»ñÁ μ³½Ù³ÏáÕÙ³ÝÇáñ»Ý μ³í³ñ³ñ»Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÁ` Ù³ùñ³ëÇñáõÃÛáõÝ, ³ÝÑÇß³ã³ñáõÃÛáõÝ, Ñ³Ý¹áõñÅáÕ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ, û·Ý»Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝ:

ò³Íñ Ï³ñ·³íÇ×³Ï áõÝ»óáÕ Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ μÝáõÃ³·ñ³Ï³Ý »Ý ëáóÇ³É³Ï³Ý å³ëÇíáõÃÛáõÝÁ, ÇÝùÝ³Ù÷á÷áõÃÛáõÝÁ, »ë³ëÇñáõÃÛáõÝÁ, Ñ³ë³ñ³-Ï³Ï³Ý Ï³ñ·Ç Ë³ËïáõÙÁ (Ïéí³ñ³ñáõÃÛáõÝ, ÏáåïáõÃÛáõÝ, áË³Ï³ÉáõÃÛáõÝ, ³·ñ»-ëÇíáõÃÛáõÝ), Ë³Õ³ÛÇÝ Çñ³íÇ×³ÏÝ»ñáõÙ ß÷Ù³Ý áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ μ³ó³Ï³Ûáõ-ÃÛáõÝÁ, ³Ý÷áõÃáõÃÛáõÝÁ, ùÙ³Ñ³×áõÃÛáõÝÁ, É³óÏ³ÝáõÃÛáõÝÁ, Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇó μá-Õáù»Éáõ Ñ³Ïí³ÍáõÃÛáõÝÁ, Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÃÛáõÝÁ, ýÇ½ÇÏ³-Ï³Ý Ã»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁª Ï³ÕáõÃÛáõÝ, Ïáñ³ó³Í Ù»çù, ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, Ñá·»μ³Ý³-Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ï³Ý· ¨ ³ÛÉÝ:

âÝ³Û³Í ÉÇ¹»ñ-³é³çÝáñ¹ÇÝ Ñ³ïáõÏ ³Ûëã³÷ É³ÛÝ μÝáõÃ³·ñÇÝ, ³ÛÝáõ³Ù»-Ý³ÛÝÇí, áñå»ë ã³÷³ÝÇã Ñ³Ý¹Çë³óáÕ áñ³ÏÝ»ñÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ ¹»é¨ë ÙÝáõÙ ¿ ³Ý-ÉáõÍ»ÉÇ: ÊáõÙμÁ áñù³Ý μ³ñÓñ ¿ Çñ ½³ñ·³ó³ÍáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³Ïáí, ³ÛÝù³Ý μ³ñ¹ ³ÝÑ³ï³Ï³Ý μÝáõÃ³·Çñ ¿ å³Ñ³ÝçíáõÙ ³é³çÝáñ¹ÇÝ μÝáõÃ³·ñ»Éáõ Ñ³Ù³ñ:

Ú. ÎáÉáÙÇÝëÏÇÝ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ Ñ³ÛïÝ³μ»ñ»ó Ñ»ï³ùñùÇñ ÷³ëï. Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ¨ Ù³ÝÏ³í³ñÅÝ»ñÇ ßñç³å³ïáõÙ μ³ñ»Ýå³ëï ¹Çñù Ó»éù μ»ñ³Í »ñ»Ë³Ý ûÅïí³Í ¿ ÉÇÝáõÙ ß³ï ¹ñ³Ï³Ý ·Í»ñáí: ÆëÏ Ù»Ïáõë³óí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÁ Ñ³×³Ë áõÝ»ÝáõÙ »Ý Ù»Ï-»ñÏáõ μ³ó³ë³Ï³Ý ·ÇÍ` ³ÝÏ³Ë ¹ñ³Ï³Ý áñ³ÏÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÇó:

Ðá·»μ³Ý³Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ ÉÇ¹»ñáõ-ÃÛ³Ý åáï»ÝóÇ³ÉÇ ½³ñ·³óÙ³Ý í»ñ³μ»ñÛ³É »ñÏáõ ï»ë³Ï»ï: Àëï ³é³çÇÝÇ` »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿, áñ ÉÇ¹»ñ ÍÝíáõÙ »Ý: ²Ûë ÇÙ³ëïáí áõëáõóáõÙÁ ¨ ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ áã ÙÇ ¹»ñ ã»Ý Ë³ÕáõÙ (ï»ÕÇÝ ¿ ÑÇß³ï³Ï»É Ø. ¶áñÏáõ Ñ³ÛïÝÇ ³ëույթÁ` §êáÕ³Éáõ Ñ³Ù³ñ ÍÝí³ÍÁ Ãéã»É ãÇ Ï³ñáÕ¦): ºñÏñáñ¹ ï»ë³Ï»ïÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ`μÝ³ÍÇÝ áõÝ³-ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ Ýå³ëïáõÙ »Ý ¨° ÏÛ³ÝùÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, ¨° ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý μÝáõÛ-ÃÁ: àñå»ë½Ç »ñ»Ë³ÛÇ Ù»ç Ó¨³íáñíÇ Ýáñ ³ÝÑ³ï³Ï³Ý ·ÇÍ (³Û¹ ÃíáõÙ ¨ ³-é³çÝáñ¹áõÃÛ³Ý áñ³Ï), Ý³Ë ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ëï»ÕÍ»É ³ÛÝåÇëÇ å³ÛÙ³Ý, áñï»Õ »ñ»Ë³Ý ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù ³åñÇ ïíÛ³É Çñ³¹ñáõÃÛ³ÝÁ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý Ñá·»μ³-Ý³Ï³Ý íÇ×³Ï, ³ÛÝáõÑ»ï¨ ³ÛÝ ³Ùñ³åÝ¹íÇ áõ ¹³éÝ³ »ñ»Ë³ÛÇ μÝ³íáñáõÃÛ³Ý ·ÇÍ: úñÇÝ³Ï, áñå»ë½Ç ÍáõÛÉÁ ¹³éÝ³ ç³Ý³ë»ñ, å»ïù ¿ ëï»ÕÍíÇ ³ÛÝåÇëÇ Çñ³-íÇ×³Ï, áñ Ý³ ç³Ý³ëÇñáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³åñÇ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý áõ μ³í³Ï³Ýáõ-ÃÛ³Ý ½·³óáõÙ, ¨ ¹ñ³Ýáí ÇëÏ ÷áËíÇ Ýñ³ ¹ÇñùáñáßáõÙÁ: ²ÛëåÇëáí, Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ß³ñÅÇã áõÅÁ å³Ñ³ÝçÙáõÝùÝ ¿: àõëïÇ ÉÇ¹»ñ³Ï³Ý

¸̧ ää ðð àà òò ÆÆ ÞÞ ºº ØØ ÆÆ ÜÜ

28

Ï³ñáÕáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ëï»ÕÍ»É å³ÛÙ³ÝÝ»ñ, áñáÝù å³-Ñ³ÝçáõÙ »Ý Ù³ÝÏ³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ¹ñë¨áñáõÙ:

ÈÇ¹»ñ³Ï³Ý áñ³ÏÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ËÃ³ÝÇã Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É ëåáñï³ÛÇÝ Ï³Ù ÇÝï»É»Ïïáõ³É Ë³Õ-ÙñóáõÛÃÝ»ñÁ, áñáÝù å³Ñ³ÝçáõÙ »Ý ×³ñåÏáõÃÛáõÝ, ×ß·ñïáõÃÛáõÝ, ß³ñÅÙ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝ, ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý í»ñ³ñï³¹ñáõÙ ¨ ÑÇßá-ÕáõÃÛáõÝ: Ð³ñÏ³íáñ ¿ ëÏë»É ³Ù»Ý³ï³ññ³Ï³Ý Ë³Õ»ñÇó: ÌÝáÕÝ»ñÇ ¨ Ù³ÝÏ³-í³ñÅÝ»ñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ýå³ï³ÏÁ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ »ñ»Ë³ÛÇ` ë»÷³Ï³Ý áõÅ»ñÇ ÝÏ³ï-Ù³Ùμ Ñ³í³ïÇ ³Ùñ³Ï³ÛáõÙÁ` §ºë ÇÝùë¦, §ÆÝÓ Ùáï ëï³óíáõÙ ¿¦, §ºë Ï³ñáÕ »Ù¦ Ï³ñ·³ËáëÝ»ñáí: Ø»Í»ñÁ å³ñï³íáñ »Ý ÝÏ³ï»É »ñ»Ë³ÛÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³Ý-·³Ù Ýí³½³·áõÛÝ Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ³ÝÏ»ÕÍáñ»Ý Ñ³í³ÝáõÃÛáõÝ ï³É ¹ñ³Ýó: ºñ»Ë³ÛÇ` áñå»ë ÉÇ¹»ñ Ó¨³íáñÙ³Ý ¨ ½³ñ·³óÙ³Ý ·áñÍáõÙ ³Ù»Ý³ãÝãÇÝ Ñ³çáÕáõ-ÃÛáõÝÁ ÑëÏ³Û³Ï³Ý ¹»ñ Ï³ñáÕ ¿ áõÝ»Ý³É: Ü. º. ÞãáõñÏáíÁ »ÝÃ³¹ñáõÙ ¿, áñ §Ð³-çáÕáõÃÛ³Ý Ñ³×»ÉÇ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ ³Ûó»ÉáõÙ ¿ ù»½ ³ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï, »ñμ Ï³ñáÕ³ÝáõÙ »ë Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»É ùá ÇëÏ ³ÝÏ³ñáÕáõÃÛáõÝÁ, ³Ýï»ÕÛ³ÏáõÃÛáõÝÁ ¨ ³Ý÷áñÓáõÃÛáõÝÁ: ºñ»Ë³ÛÇ ³ÝÑ³ï³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ μ³é³óÇáñ»Ý ³×áõÙ ¿ Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÇó, ÇëÏ ³ÝÑ³-çáÕáõÃÛáõÝÁ ëïÇåáõÙ ¿ Ýñ³Ý Ùé³ÛÉí»É, Ë³Ùñ»É, Çñ»Ý ½·³É áñå»ë »ñÏñáñ¹ ï»ë³-ÏÇ Ù³ñ¹¦: Ú.º.ÈáõÏáÛ³ÝáíÁ ·ñáõÙ ¿. §Ð³çáÕáõÃÛáõÝÁ Ã¨³íáñáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇÝ, ÙÕáõÙ Ýñ³Ý Ý³Ë³Ó»éÝáõÃÛ³Ý. Ý»ñßÝãáõÙ íëï³ÑáõÃÛáõÝ Çñ áõÅ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ ¨ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³å³ÑáíáõÙ Çñ áõÅ»ñÇÝ Ñ³í³ï³óáÕ Ù³ñï³Ï³Ý μÝ³íáñáõÃÛáõÝ¦:

²ÛëåÇëáí, »ñ»Ë³Ý å»ïù ¿ Ñ³í³ï³ Çñ ³×ÇÝ ¨ ³é³ç ÁÝÃ³Ý³Éáõ Ñ³-çáÕáõÃÛ³ÝÁ: Ø³ÝÏ³í³ñÅÝ»ñÝ áõ ÍÝáÕÝ»ñÁ å³ñï³íáñ »Ý ·ïÝ»É ¨ û·ï³·áñÍ»É »ñ»Ë³ÛÇÝ ·áí»Éáõ, Ýñ³Ý ë³ï³ñ Ï³Ý·Ý»Éáõ ó³ÝÏ³ó³Í ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ: ¸³ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý ³å³ÑáíÙ³Ý ³é³çÇÝ Ý³Ë³å³ÛÙ³ÝÝ ¿:

Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ù³ÝÏ³í³ñÅ ¨ ÍÝáÕ å³ñï³íáñ »Ý. 1. Ü»óáõÏ ÉÇÝ»É »ñ»Ë³ÛÇÝ ÝáõÛÝÇëÏ ³Ù»Ý³÷áùñ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ: 2. Êñ³Ëáõë»É ÏáÝÏñ»ï ·áñÍÇ, ³ñ³ñùÇ ¨ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ: 3. ¶áí³μ³Ý»É »ñ»Ë³ÛÇÝ Ññ³å³ñ³Ï³í, μ³Ûó ùÝÝ³¹³ï»Ý Ù»ÏáõëÇ, ³é³Ýó

ÏáÕÙÝ³ÏÇ ³ÝÓ³Ýó Ý»ñÏ³ÛáõÃÛ³Ý: ¶áí»ëïÁ μ³ñÓñ³óÝáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ÕÇÝ³Ïáõ-ÃÛáõÝÁ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ³ãùáõÙ: ´³ó³ë³Ï³Ý ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÁ §Ñ»ï³ùñùñáõÃÛ³Ý ¨ ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛ³Ý¦ ÃßÝ³ÙÇÝ ¿:

4. ²é³ç³¹ñ³ÝùÁ μ³ñ¹³óÝ»É ÙÇ³ÛÝ ³ÛÝ ¹»åùáõÙ, »ñμ »ñ»Ë³Ý Ý³ËÏÇÝÁ Ûáõñ³óñ»É ¿: ²ÝÑ³çáÕáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ÏñÏÝ»É Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñáõÃÛáõÝÁ` ³é³ç³ñÏ»Éáí ÝÙ³Ý³ïÇå ³ßË³ï³Ýù:

5. êï»ÕÍ»É Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý Çñ³íÇ×³Ï, ³ÛÝå»ë, áñ »ñ»Ë³Ý íëï³Ñ ÉÇÝÇ, áñ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùμ å³ñï³Ï³Ý ¿ Ý³Ë ¨ ³é³ç Çñ»Ý, áã Ã» Ù»ÍÇÝ:

6. ºñ»Ë³ÛÇ Ù»ç ¹³ëïÇ³ñ³Ï»É Ñ³í³ï Çñ áõÅ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ` Ñ»ï¨Û³É ·Ý³Ñ³ïáõÙÝ»ñÇ ÙÇçáóáí. §¸áõ ³Ù»Ý ÇÝã ×Çßï »ë ³ÝáõÙ¦, §ºë ·Çï»Ù, áñ ³Ù»Ý

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

29

ÇÝã Ïëï³óíÇ¦, §ºÃ» ¹áõ áõ½»Ý³ë, ³å³ ÏÏ³ñáÕ³Ý³ë¦, §Î»óó»°ë¦, §ÆÝã É³í ես կատարում այդ առաջադրանքը¦, §Հ³í³Ý³μ³ñ ùá ³ßË³ï³ÝùÝ ³Ù»Ý³É³íÁ ÏÉÇÝÇ¦ ¨ ³ÛÉÝ:

7. Ð³í³ï³É »ñ»Ë³ÛÇ áõÅ»ñÇÝ: ºñ»Ë³Ý ãå»ïù ¿ ½·³ ÍÝáÕÇ í³ËÝ áõ Ï³ë-Ï³ÍÁ, ù³ÝÇ ոñ É³í³ï»ëáõÃÛáõÝÝ áõ Ñ³í³ïÝ »Ý նր³ Ù»ç ÍÝáõÙ å³ßïå³Ý-í³ÍáõÃÛ³Ý, μ³ñÓñ ÇÝùÝ³·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÇ ½·³óáÕáõÃÛáõÝ, Ý»ñßÝãáõÙ ÇÝùÝ³íëï³-ÑáõÃÛáõÝ ë»÷³Ï³Ý áõÅ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ:

8. ÀÝïñ»É ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ï³ñμ»ñ ï»ë³ÏÝ»ñ, áñáÝóáõÙ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ »ñ»Ë³ Ï³ñáÕ³Ý³ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É Çñ å³Ñ³ÝçÝ áõ ÏáãáõÙÁ:

10. ¸ñë¨áñ»É Çñ³Ï³Ý Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝ »ñ»Ë³ÛÇ ó³ÝÏ³ó³Í ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ñ³Ý¹»å, ëáíáñ»É ·³Õ³÷³ñÝ»ñÇ ÏóÏïáõñ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï¨áõÙ ï»ëÝ»É áõÕ»ÕÇ ³ÏïÇí ³ßË³ï³Ýù:

11. ú·ÝáõÃÛáõÝ ³é³ç³ñÏ»É ÙÇ³ÛÝ ³ÛÝ ¹»åùáõÙ, »ñμ »ñ»Ë³Ý ëÏëÇ ½·³É Çñ³íÇ×³ÏÇ ÉáõÍÙ³Ý áñáÝáõÙÝ»ñÇ ³ÝÑáõë³ÉÇáõÃÛáõÝÁ:

12. ¸³ëïÇ³ñ³Ï»É ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÇ Ï³ï³ñÙ³Ý, Ñ³ñóÁ ïñ³Ù³μ³Ý³-Ï³Ý ³í³ñïÇÝ Ñ³ëóÝ»Éáõ Ñ³ëï³ï³Ï³ÙáõÃÛáõÝ:

13. ²Ù»Ý ûñ »ñ»Ë³ÛÇ Ù»ç ³Ùñ³Ï³Û»É ¨ Ï³ï³ñ»É³·áñÍ»É áõñÇßÝ»ñÇ Ñ»ï ß÷í»Éáõ áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ ÏáõÉïáõñ³: ºñ»Ë³Ý»ñÇÝ ¹áõñ ¿ ·³ÉÇë ÉÇÝ»É Ñ³ÕÃáÕÇ ¹»ñáõÙ: ê³Ï³ÛÝ, μ³Ëí»Éáí ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áõ ³ÝÑ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, Ýñ³Ýù Ï³ñáÕ »Ý ³åñ»É ÑÇ³ëÃ³÷áõ-ÃÛáõÝ, í³Ë: ¸ñ³ÝÇó Ëáõë³÷»Éáõ Ñ³Ù³ñ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï å»ïù ¿ ½ñáõó»É` Ýñ³Ý հ³Ý·»óÝ»Éáí Ñ»ï¨Û³É »½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ. §²Ûëûñ å³ñïíáÕÁ, í³ÕÁ Ñ³ÕÃáÕ ¿¦, §²ÝÑÝ³ñ ¿ Ñ³ÕÃ»É ³é³Ýó å³ñïí»Éáõ ËÇ½³ËáõÃÛáõÝÝ áõÝ»Ý³Éáõ¦, §´³ó³ë³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÁ ÝáõÛÝå»ë ³ñ¹ÛáõÝù ¿¦: Î³ñ»ÉÇ ¿ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ íÏ³Û³Ïáã»É ³ÛÝ Ñ³Ýñ³×³Ý³ã Ù³ñ¹Ï³Ýó ûñÇÝ³ÏÁ, áñáÝù ³ÝÙÇç³å»ë ã»Ý Ñ³ë»É Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý, ³ÛÉ Ý³Ë³å»ë ³åñ»É »Ý ÑÇ³ëÃ³÷áõÃÛáõÝ:

Æñ³½»ÏáõÃÛ³Ý ·Çï³ÏóáõÙÁ, Ñ³í³ïÁ ë»÷³Ï³Ý áõÅ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ Ó¨³-íáñíáõÙ »Ý Ù³ÝÏáõÃÛáõÝÇó: Ð³Ù³Ó³ÛÝ ¾ñÇÏëáÝÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ` Ù³ñ¹áõ ½³ñ·³óáõÙÁ ë³ÑÙ³Ý ãáõÝÇ: ԱÛÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ áÕç ÏÛ³ÝùÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ¨ ³Ý-Ñ³ï³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ñ³çáÕ ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿ ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ Ñ»ï:

²ÛëåÇëáí, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ áù Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³óÝ»É áõ Ï³ï³ñ»É³·áñÍ»É Çñ Ù»ç Ã³ùնված ³é³çÝáñ¹Ç Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÁ: ¶ÉË³íáñÁ ë»÷³Ï³Ý áõÅ»ñÇ ¨ Ó»éùμ»-ñáõÙÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ É³í³·áõÛÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ¨ áÉáñïÇ ×Çßï áñáßáõÙÝ ¿:

²ñÙÇÝ» ´³Õ¹³ë³ñÛ³Ý

Î²Æ-Ç ÞÇñ³ÏÇ Ù³ëÝ³×ÛáõÕÇ Ý/¹ Ù³ëÝ³·»ï


30

Ø²ÜÎ²ä²ðîº¼ âÐ²Ö²ÊàÔ ºðºÊ²ÜºðÆÜ

¸äðàòÆÜ Ü²Ê²ä²îð²êîºÈàô ØºÂà¸ÜºðÀ

²ÝÑ³ñÅ»ßï ¿, áñ ÁÝï³ÝÇùÁ ¨ ¹åñáóÁ Ó»éù Ó»éùÇ ïí³Í ÁÝÃ³Ý³Ý:

ê. ²ñÕáõÃÛ³Ý

Üáñ ÏñÃ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ý ³é³ç³¹ñáõÙ ¿ ëáóÇ³É-Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ¨

Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý μ³ñ¹ ÑÇÙÝ³ËÝ¹ÇñÝ»ñ, Ýáñ³·áõÛÝ Ù»Ãá¹Ý»ñ áõ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý

ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñ: ԴñաÝù áõÕÕ³ÏÇáñ»Ý ³Ý¹ñ³¹³éÝáõÙ »Ý Ý³¨ Ù³ÝÏ³å³ñï»½

ãÑ³×³ËáÕ Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÇÝ ¹åñáó³Ï³Ý áõëáõÙÝ³éáõÃÛ³Ý Ý³Ë³å³ïñ³ë-

ïելու գործընթացին:

Îñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÇ áõëáõÙÝ³éáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ å³ÛÙ³Ý³-

íáñí³Í ¿ Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùáõÙ ¹åñáó³Ï³Ý ÏÛ³ÝùÇÝ Ýñ³ Ý³Ë³å³ï-

ñ³ëïÙ³ÝÝ áõÕÕí³Í Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÇ Ýå³ï³Ï³áõÕÕí³-

ÍáõÃÛ³Ùμ, ÁÝï³ÝÇùÇ ¨ Ù³ÝÏ³í³ñÅÝ»ñÇ ë»ñï Ñ³Ù³·áñÍ³ÏóáõÃÛ³Ùμ: ê³Ï³ÛÝ

Ù³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ, ÁÝï³ÝÇùÇó անմիջապես ¹åñáó³Ï³Ý áõëáõóÙ³ÝÝ

³Ýó³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ å³ïñ³ëïáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÁ Ñ³×³Ë ãÇ Ñ³Ù³å³ï³ë-

Ë³ÝáõÙ ¹åñáóÇÝ Ý»ñÏ³Û³óíáÕ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇÝ:

Üñ³Ýó` ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ Ùß³-

ÏáõÙÁ, ÍÝáÕÝ»ñÇ Ñ»ï ³ßË³ï³ÝùÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÇ áõ Ó¨»ñÇ ÁÝïñáõ-

ÃÛáõÝÁ ³ñ¹Ç Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý Ññ³ï³å ËÝ¹ÇñÝ»ñÇó ¿:

¼³ñ·³ó³Í »ñÏñÝ»ñÇ ÷áñÓÁ Ýßí³Í áÉáñïáõÙ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë

»½ñ³Ï³óÝ»Éáõ, áñ ÍÝáÕÝ»ñÇ ¨ áõëáõóÇãÝ»ñÇ Ñ³Ù³·áñÍ³ÏóáõÃÛáõÝÁ Ýñ³Ýó ·áñÍ-

ÁÝÏ»ñÝ»ñ ¿ ¹³ñÓÝáõÙ ¹åñáóÇ Ï³é³í³ñÙ³Ý Ñ³ñó»ñáõÙ, ¨ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ μáÉáñ ß³-

Ñ³·ñ·Çé ÏáÕÙ»ñÝ ¿É ÏñÃ³Ï³Ý ¨ ëáóÇ³É³Ï³Ý Ýß³Ý³Ï³ÉÇ Ó»éùμ»ñáõÙÝ»ñ »Ý áõÝ»-

ÝáõÙ:

Ü»ñÏ³ÛÇë Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÁ ÙÇÝã¨ ¹åñáó Ñ³×³Ë»ÉÝ ³ñ¹»Ý μ³í³Ï³Ý³-

ã³÷ μ³ÝÇÙ³ó ¿: Üñ³ ½³ñ·³óÙ³Ý μ³ñÓñ ³×ÇÝ Ýå³ëïáõÙ »Ý.

- ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ³ÕμÛáõñÝ»ñÇ μ³½Ù³½³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨ ³é³ïáõÃÛáõÝÁ

- Ñ³ë³ñ³Ï³Ï³Ý ÏÛ³ÝùÇ ëñÁÝÃ³ó ½³ñ·³óáõÙÁ

- Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ÏñÃûç³ËÝ»ñÇ Ýå³ï³Ï³ÛÇÝ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ß-

Ë³ï³ÝùÁ

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

31

- ëáóÇ³É³Ï³Ý ÷áñÓÇ Ó»éùμ»ñÙ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ

ÙÇç³í³ÛñáõÙ

Ð³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ÙÇç³í³ÛñáõÙ ·áñÍ»Éáõ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ »ñ»Ë³ÛÇÝ ¹³ñÓ-

ÝáõÙ ¿ ëáóÇ³É³å»ë ÇÝùÝ³íëï³Ñ, Ýå³ëïáõÙ ë»÷³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ýß³Ý³-

Ï³ÉÇáõÃÛ³Ý ÁÝÏ³ÉÙ³ÝÁ, ÇÝùÝ³íëï³ÑáõÃÛ³ÝÁ, áõÅ»ñÇ ûμÛ»ÏïÇí ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý

Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³ÝÁ: ²ñ¹ÛáõÝùáõÙ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ù»ç

¹åñáó ÁÝ¹áõÝí»Éáõ å³ÑÁ ãÇ ³Ùñ³·ñíáõÙ áñå»ë ßñç³¹³ñÓ³ÛÇÝ, ×·Ý³Å³Ù³ÛÇÝ

ÝáñáõÃÛáõÝ: Ü³ Ý»ñùáõëï å³ïñ³ëï ¿ ÉÇÝáõÙ ¹åñáóÇ ÏÛ³ÝùÇÝ ¨ Ýáñ ëáóÇ³É³Ï³Ý

Ï³ñ·³íÇ×³ÏÇ ÁÝ¹áõÝÙ³ÝÁ:

ò³íáù, ³Ûëûñ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ Ý³Ë³¹åñáó³Ñ³ë³Ï »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÁÝ¹³Ù»ÝÁ

30%-Ý ¿ ÁÝ¹·ñÏí³Í Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ÏñÃ³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ: Ä³-

Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó §¹åñáóÇÝ Ý³-

Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ¦ Ñ³ëÏ³óáõÃÛáõÝÝ Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý, Ñá·»μ³Ý³-

Ï³Ý, ëáóÇ³É-³ÝÓÝ³ÛÇÝ ¨ ÇÝï»É»Ïïáõ³É å³ïñ³ëïáõÃÛáõÝ: ²Ûëûñ Ý³Ë³¹åñá-

ó³Ï³ÝÇÝ ¹åñáóÇ համար å³ïñ³ëï»Éáõ ·áñÍáõÙ Ù³ÝÏ³í³ñÅÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ß»ß-

ï³¹ñíáõÙ ¿ áã ³ÛÝù³Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÇÝï»É»Ïïáõ³É ¨ Ñ³ïáõÏ å³ïñ³ëïáõÃÛáõÝÁ,

áñù³Ý Ýñ³Ýó ëáóÇ³É-Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ¨ ³ÝÓÝ³ÛÇÝ áñ³ÏÝ»ñÁ` å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í

Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ»ï Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý ¨ Ñ³Ù³·áñÍ³ÏóáõÃÛ³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝ-

Ý»ñáí:

Ø³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇն ¹åñáóÇÝ նախաå³ïñ³ëï»Éáõ

³ëïÇ×³ÝÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ÍÝáÕÝ»ñÇ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý Ýå³ï³Ï³ÛÇÝ ·Ç-

ï»ÉÇùÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·áí:

Ø³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ý³Ë³å³ïñ³ëïáõÙÁ ¹åñáóÇÝ

å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ÙÇ ß³ñù ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñáí: ¸ñ³Ýù ûñÇÝ³ã³÷áñ»Ý μËáõÙ

»Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ ëáóÇ³É³Ï³Ý ÷áñÓÇ ¨ ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ë³Ï³íáõÃÛáõÝÇó ¨ »ÝÃ³-

¹ñáõÙ Éáõñç Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÝ»ñ ³Û¹ áõÕÕáõÃÛ³Ùμ: ÀÝï³ÝÇùÇó

¹åñáó ·Ý³óáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ý³Ë³å³ïñ³ëïÙ³Ý ËÝ¹ñÇ Í³ÝñáõÃÛáõÝÝ ÁÝÏÝáõÙ ¿

ÍÝáÕÝ»ñÇ áõë»ñÇÝ, áñáÝó Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ¹ÇñùáñáßáõÙÝ»ñÇó ¨ ï»Õ»Ï³óí³-

ÍáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÇó ¿ Ï³Ëí³Í Ýñ³Ýó` ¹åñáóÇ ÏÛ³ÝùÇÝ Ñ³ñÙ³ñí»Éáõ ¨ ëáíáñ»-

Éáõ Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ²Ýßáõßï, ëáóÇ³É³å»ë áõ Ñá·»μ³Ýáñ»Ý Ý³Ë³å³ïñ³ëï-

í³Í »ñ»Ë³Ý Ñ³×áõÛùáí ¿ ëáíáñáõÙ ¨ Ý»ñùáõëï å³ïñ³ëï ¿ ó³ÝÏ³ó³Í ¹Åí³-

ñáõÃÛ³Ý Ñ³ÕÃ³Ñ³ñÙ³ÝÁ:

êáóÇ³É³å»ë ½³ñ·³ó³Í »ñ»Ë³Ý áõÝÇ ÝáñÁ Ñ³ÛïÝ³μ»ñ»Éáõ μáõéÝ ó³ÝÏáõ-

ÃÛáõÝ: Ü³ ·Çï³ÏóáõÙ ¿ ·Çï»ÉÇùÝ»ñ Ó»éù μ»ñ»Éáõ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ, ÇÝãÇó ¨

μËáõÙ ¿ Ýñ³ ÇÙ³ó³Ï³Ý ¨ ÇÝï»É»Ïïáõ³É ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ: êáóÇ³É-³ÝÓÝ³ÛÇÝ


32

å³ïñ³ëïáõÃÛ³Ý å³ïß³× ³ëïÇ×³ÝÁ Ýå³ëïáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ ¨

Ýñ³ ³ÝÓÝ³íáñáõÃÛ³Ý Ó¨³íáñÙ³ÝÁ, ËÃ³ÝáõÙ ¿ Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÇ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ

å³ïñ³ëïáõÃÛ³Ý μáÉáñ ÏáÕÙ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ:

àõëáõÙÝ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ μ³ñ¹ Ï³éáõÛó ¿, áñÇ Ó¨³íáñáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³-

íáñí³Í ¿ »ñ»Ë³ÛÇ Ñá·»Ï³ÝÇ μáÉáñ ÏáÕÙ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ùμ: Ðá·»Ï³ÝÇ ½³ñ·³ó-

Ù³Ý μÝ³Ï³Ý ÁÝÃ³óùÁ Ýå³ëïáõÙ ¿ ³Ûëå»ë Ïáãí³Í áõëáõÙÝ³Ï³Ý ³ÛÝåÇëÇ áñ³Ï-

Ý»ñÇ Ó»éùμ»ñÙ³ÝÁ, áñáÝù ³é³ÝÓÇÝ Ñá·»Ï³Ý Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñ ã»Ý, ³ÛÉ áñáß³ÏÇ

Ï³éáõóí³Íù áõÝ»óáÕ ³ÙμáÕç³Ï³Ý ÙÇ³ëÝáõÃÛáõÝ:

àõëáõÙÝ³Ï³Ý áñ³ÏÝ»ñÝ ³ñ¹ÛáõÝù »Ý Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÇ ÇÝï»É»Ïïáõ³É

Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ¹ñ¹³å³ï×³é³ÛÇÝ ¨ μ³ñáÛ³Ï³Ù³ÛÇÝ áÉáñïÝ»ñÇ ½³ñ·³ó-

Ù³Ý ¨ Ñ³Ù³ñíáõÙ »Ý »ñ»Ë³ÛÇ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý å³ïñ³ëïáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³Í-

ù³ÛÇÝ ï³ññ»ñ:

¸åñáó³Ï³Ý áõëáõÙÝ³éáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿

»ñ»Ë³ÛÇ áõëáõÙÝ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ó¨³íáñÙ³Ý ³ëïÇ×³Ýáí: Ð»Ýó ¹³ ¿

Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³ÝÇ ³é³ç³ï³ñ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ: Ò¨³íáñí³Í áõëáõÙÝ³Ï³Ý

·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ Ýå³ëïáõÙ ¿ ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ Ýå³ï³Ï³ÛÇÝ Ûáõñ³óÙ³ÝÁ, áõëáõ-

ó³ÝíáÕ ÝÛáõÃÇ ·Çï³ÏóÙ³ÝÁ ¨ ÇÙ³ó³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³ÝÁ: ê³Ï³ÛÝ »ñ»Ë³ÛÇ

ÇÙ³ó³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ ¹»é¨ë áõëÙ³Ý ÑÇÙÝ³íáñ ¹ñ¹³å³ï×³é ã¿: ÆÙ³-

ó³Ï³Ý Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ å»ïù ¿ ³éÝãí»Ý ¹åñáó³Ï³Ý áõëáõóÙ³Ý μáí³Ý¹³-

ÏáõÃÛ³ÝÁ ¨ ÏÛ³ÝùÇÝ: Þ³ï »Ý ³ÛÝ ¹»åù»ñÁ, »ñμ Ñ»ï³ùñùñ³ë»ñ ¨ μ³ÝÇÙ³ó Ý³-

Ë³¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÝ áõÝ»ÝáõÙ »Ý ï³ñ³μÝáõÛÃ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñ ¹åñáóáõÙ ëáíá-

ñ»ÉÇë:

¸åñáóáõÙ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùμ ëáíáñ»Éáõ Ñ³Ù³ñ »ñ»Ë³ÛÇÝ ³ÝÑñ³Å»ßï áõëáõÙ-

Ý³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó áã å³Ï³ë Ï³ñ¨áñ »Ý ëáóÇ³É³Ï³Ý ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ,

áñáÝù ÇÙ³ëï³íáñáõÙ »Ý áõëáõÙÝ³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ:

²Ûë ËÝ¹ÇñÝ ³Ûëûñ Ññ³ï³å ¿ ³ÛÝ ³éáõÙáí, áñ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ½·³ÉÇ ½³Ý·í³Í

Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ÏñÃ³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñ ãÇ Ñ³×³ËáõÙ ¨ ¹åñáó ¿ ·ÝáõÙ

ÁÝï³ÝÇùÇó: ²Û¹ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏíáõÙ ¿ ß÷áõÙÁ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ

Ñ»ï: È³í³·áõÛÝ ¹»åùáõÙ ³ÛÝ Ó¨³íáñíáõÙ ¿ ùáõÛñ»ñÇ, »Õμ³ÛñÝ»ñÇ, Ùï»ñÇÙÝ»ñÇ ¨

Ñ³ñ³½³ïÝ»ñÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ»ï ãÑ³Ù³Ï³ñ·í³Í ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ

ßñç³Ý³ÏáõÙ: ÀÝï³ÝÇùÇó ¹åñáó ·Ý³óáÕ »ñ»Ë³ÛÇն ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ë-

ï»Éáõ Ñ³ñóáõÙ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïáõÏ Ï³ñ¨áñíáõÙ ¿ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ùßï³Ï³Ý ÙÇ-

ç³í³ÛñÇ ëï»ÕÍáõÙÁ: ¸³, Ù»ñ å³ïÏ»ñ³óÙ³Ùμ, Ù³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»-

Ë³Ý»ñÇÝ ¹åñáóÇ áõëáõóÙ³ÝÁ ÉÇ³ñÅ»ù Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý »ñ³ß-

ËÇùÝ ¿:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

33

ÀÝï³ÝÇùÇó ¹åñáó ·Ý³óáÕ »ñ»Ë³ÛÇÝ áõëáõÙÝ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³ÝÁ å³ï-

ñ³ëï»Éáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ï³ëË³Ý³ïáõÝ ÁÝï³ÝÇùÝ ¿: ²Ù»Ý³Ï³ï³ñÛ³É ÁÝï³-

ÝÇùÝ ¿É ãÇ Ï³ñáÕ Çñ »ñ»Ë³ÛÇÝ ¹³ëïÇ³ր³Ï»É ÙÛáõë Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ñ³ëï³-

ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ù»Ïáõë³óí³Í: ØÇ³ÛÝ ÁÝï³Ý»Ï³Ý ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ ãÇ Ï³ñáÕ

³å³Ñáí»É »ñ»Ë³ÛÇ Ý»ñ¹³ßÝ³Ï ½³ñ·³óÙ³Ý μáÉáñ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ:

ÀÝï³ÝÇùÇó ¹åñáó ·Ý³óáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇ å³ïñ³ëïí³ÍáõÃÛ³ÝÁ í»ñ³μ»ñáÕ

áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÷³ëïáõÙ »Ý, áñ ³Û¹ »ñ»Ë³Ý»ñÁ μáÉáñ ³éáõÙÝ»ñáí ½·³-

ÉÇáñ»Ý ½ÇçáõÙ »Ý Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ÏñÃ³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñ Ñ³×³Ë³Í

Çñ»Ýó Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇÝ:

Ø³ÝÏ³å³ñï»½áõÙ »ñ»Ë³Ý Ó»éù ¿ μ»ñáõÙ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ»ï Ñ³Õáñ-

¹³ÏóÙ³Ý ÷áñÓ, ÇÝùÝáõñáõÛÝ ¨ Ñ³Ù³ï»Õ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ, Ñ³ñ-

Ù³ñíáõÙ ¿ ëáóÇ³É³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇÝ: ´³óÇ ³Û¹, Ù³ÝÏ³å³ñï»½Á ãÇ ³Ýï»ëáõÙ

Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÇ ëáóÇ³É³Ï³Ý ËÙμÇÝ μÝáñáß »ÝÃ³Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ ³é³ÝÓ-

Ý³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ÑÝ³ñ³íáñÇÝë ³å³ÑáíáõÙ ¿ ÇÝùÝ³Ñ³ëï³ïÙ³Ý ¨ ÇÝùÝ³-

Ï³Û³óÙ³Ý` ï³ñÇùÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý áõÕÇÝ»ñÁ:

Ä³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ÁÝï³ÝÇùÝ ³éÝãíáõÙ ¿ ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ¨ ëáóÇ³É³Ï³-

Ý³óÙ³Ý ÙÇ ß³ñù ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, áñáÝù ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»É Ù³ÝÏ³-

å³ñï»½Ç Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ÏÇñ³éÙ³Ùμ ¨ ÁÝï³ÝÇùÇ áõ ÏñÃ³Ï³Ý

Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³·áñÍ³ÏóáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ:

ÌÝáÕÝ»ñÇ ¨ Ù³ÝÏ³í³ñÅÝ»ñÇ ÙÇç¨ Ýáñ á×Ç Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ëï»ÕÍÙ³Ý

³éáõÙáí Ù»Í ¹»ñ áõÝÇ Ù³ÝÏ³å³ñï»½Á, áñÁ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ μ³ó Ñ³Ù³Ï³ñ·` ³ñ-

ï³ùÇÝ ¨ Ý»ñùÇÝ Ý»ñ·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ: ²Ûë ³éÇÃáí ³Ù»ñÇÏ³óÇ Ñ³ÛïÝÇ

Ù³ÝÏ³μáõÛÅ ´»Ýç³ÙÇÝ ê÷áùÁ ·ñáõÙ ¿. §È³í Ù³ÝÏ³å³ñï»½Á áã Ã» ÷áË³ñÇ-

ÝáõÙ, ³ÛÉ Éñ³óÝáõÙ ¿ ÁÝï³Ý»Ï³Ý ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ¦:1

Î³ï³ñí³Í μ³½Ù³ÃÇí áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³ëï³ïáõÙ »Ý, áñ ÁÝï³-

ÝÇùÝ»ñÇ Ñ»ï Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÁ Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ Çñ³Ï³Ý³ó-

Ý»É Ñ»ï¨Û³É áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñáí.

- Ø³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ ï³ñ³ÍáõÙ ÍÝáÕ³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñáõÙ

(³ÝÑ³ï³Ï³Ý ³ßË³ï³Ýù, ËÙμ³ÛÇÝ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³ï³Ýù,

ÍÝáÕÝ»ñÇ μÝ³íáñáõÃÛ³Ý ·Í»ñÇ í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝ)

- ÀÝï³Ý»Ï³Ý »ÑÇÙÝ³Ñ³ñó»ñÇ, ÏáÝýÉÇÏïÝ»ñÇ Ñ³Ù³ï»Õ Ñ³ÕÃ³Ñ³ñáõÙ,

ÍÝáÕÝ»ñÇ Ý»ñùÇÝ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ÉáõÍáõÙ,

1 ´. ê÷áù, ºñ»Ë³Ý ¨ Ýñ³ ËÝ³ÙùÁ, ºñ., 1977, ¿ç 318:


34

- ÌÝáÕÝ»ñÇ ¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý Ý»ñáõÅÇ å³ñ½³μ³ÝáõÙ, ¹³ëïÇ³ñ³Ïáõ-

ÃÛ³Ý ·áñÍáõÙ Ýñ³Ýó ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ Ñ³ñëï³óáõÙ ¨ ³Ýíëï³ÑáõÃÛ³Ý

Ñ³ÕÃ³Ñ³ñáõÙ,

- ÌÝáÕÝ»ñÇ ¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý ¹ÇñùáñáßáõÙÝ»ñÇ í»ñ³Ý³ÛáõÙ:

ºñ»Ë³ÛÇÝ ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ Ñ³ñóáõÙ Ï³ñ¨áñ³·áõÛÝ Ýß³Ý³-

ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ý³¨ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÁ ÍÝáÕÝ»ñÇ Ñ»ï: ²ÏÝÑ³Ûï ¿

Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÇ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ ÁÝï³ÝÇùÇó ¹åñáó ·Ý³óáÕ

»ñ»Ë³Ý»ñÇ ÍÝáÕÝ»ñÇ Ñ»ï: Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó »Ý ï³ÉÇë, áñ ïÝ³ÛÇÝ

³Ûó»ÉáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ·áñÍÝ³Ï³Ý å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÁ, Ù³ÝÏ³í³ñÅÝ»ñÇ Ýå³ï³Ï³-

ÛÇÝ ³ç³ÏóáõÃÛáõÝÁ ÍÝáÕÝ»ñÇÝ ¹ñ³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝ »Ý áõÝ»ÝáõÙ ÁÝï³ÝÇùÝ»ñÇ

·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý, ¹åñáóÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ ÍÝáÕÝ»ñÇ ¨ »ñ»Ë³Ý»ñÇ í»ñ³μ»ñÙáõÝùÇ

Ùß³ÏÙ³Ý ¨, ÇÑ³ñÏ», »ñ»Ë³Ý»ñÇ ³Ï³¹»ÙÇ³Ï³Ý Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ:

Ø³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³ÛÇÝ ÁÝï³ÝÇùáõÙ ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ï-

ñ³ëï»Éáõ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ ÑÇÙÝ³íáñ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí Ù»ñ ÏáÕÙÇó Ï³ï³ñí»É »Ý

Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝó ÁÝÃ³óùáõÙ å³ñ½³μ³Ýí»É »Ý Ñ»ï¨Û³É ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ.

- Ð³Ûïáñáßí»É »Ý Ù³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÇ ½³ñ-

·³óÙ³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

- ²é³ÝÓÝ³óí»É »Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ¹åñáó³Ï³Ý áõëáõÙÝ³éáõÃÛ³ÝÁ Ý³Ë³-

å³ïñ³ëï»Éáõ μáí³Ý¹³Ï³ÛÇÝ ¨ ·áñÍÁÝÃ³ó³ÛÇÝ ÏáÕÙ»ñÁ` Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý

ëáóÇ³É³Ï³Ý ÙÇç³í³Ûñ ëï»ÕÍ»Éáõ ÙÇçáóáí:

- Øß³Ïí»É ¿ ½³ñ·³óáÕ ÙÇç³í³ÛñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³ÝÝ áõ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý

ÙÇçáóÝ»ñÇ ÁÝïñáõÃÛ³ÝÝ áõÕÕí³Í ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·:

Ø³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÁÝï³ÝÇùáõÙ ¹åñáó³Ï³Ý áõëáõÙ-

Ý³éáõÃÛ³Ý Ý³Ë³å³ïñ³ëïáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ Ñ³Ù³ñ ÁÝïñí»É »Ý Ù»Ãá¹Ý»ñ,

áñáÝù ÏáÝÏñ»ï³óí»É »Ý Ý³Ë³·ÍíáÕ ³ßË³ï³ÝùÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç Ùá¹»ÉáõÙ: ²ÛÝ

³ñï³óáÉí³Í ¿ ëïáñ¨ Ý»ñÏ³Û³óí³Í ·Í³å³ïÏ»ñáõÙ: Ø³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ßË³-

ï³ÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á Ý»ñ³éáõÙ ¿ ÍÝáÕ³Ï³Ý ÏñÃáõÃÛáõÝÁ ¨ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÁÝ¹-

Ñ³Ýáõñ å³ïñ³ëïáõÃÛáõÝÁ ¹åñáóÇÝ:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

35

àõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ íÏ³ÛáõÙ »Ý, áñ ³ÏÝ³éáõ ¿ Ù³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³-

×³Ë³Í ¨ Ù³ÝÏ³å³ñï»½Çó ¹åñáó ·Ý³óáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ï³ñμ»ñáõÃÛáõÝÁ Ã»°

ÏñÃ³Ï³Ý, Ã»° ¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý ³éáõÙáí: Ø³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³Ë³Í »ñ»Ë³Ý

¹Åí³ñáõÃÛ³Ùμ ¿ Ñ³ñÙ³ñíáõÙ Ýáñ ÙÇç³í³ÛñÇÝ, ¹³ë»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ³ÏïÇíáõÃÛáõÝ

ãÇ óáõó³μ»ñáõÙ, ³é³ç³¹ñí³Í Ñ³ñó»ñÇÝ å³ï³ëË³ÝáõÙ ¿ áõß³ó³Í, ãÇ ïÇñ³å»-

ïáõÙ áõëáõóÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÇ Ï³ÝáÝÝ»ñÇÝ:

²Û¹ Ñ³ñó»ñÇ Ï³å³ÏóáõÃÛ³Ùμ ÍÝáÕÝ»ñÇ ÙÇç³í³ÛñáõÙ ¨ë ³ÝóÏ³óí»É »Ý

Ñ³ïáõÏ ³ßË³ï³ÝùÝ»ñ: Î³½Ù³Ï»ñåí»É »Ý »ñÏËáëáõÃÛáõÝÝ»ñ, ËÙμ³ÛÇÝ, ³ÝÑ³-

ï³Ï³Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙÝ»ñ, Ñ³ñó áõ å³ï³ëË³ÝÇ Å³Ù»ñ, ¹Çï³ñÏáõÙÝ»ñ ¨

ËáñÑñ¹³ïíáõÃÛáõÝÝ»ñ: ²ÝóÏ³óí»É ¿ Ñ³ñóáõÙ. §¸áõù å³ïñ³±ëï »ù û·Ý»Éáõ »ñ»-

Ë³ÛÇÝ¦ Ã»Ù³Ûáí: ÌÝáÕÝ»ñÇÝ ³é³ç³¹ñí»É »Ý Ñ»ï¨Û³É Ñ³ñó»ñÁ.

1. ¸áõù Ï³ñá±Õ »ù ó³ÝÏ³ó³Í Å³Ù³Ý³Ï ÃáÕÝ»É Ò»ñ ·áñÍ»ñÁ ¨

½μ³Õí»É »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï:

2. Î³ñá±Õ »ù Ò»½ å³ïÏ»ñ³óÝ»É »ñ»Ë³ÛÇ ÷áË³ñ»Ý:

3. ºÃ» ¹áõù áõÝ»ù ûÅïí³Í »ñ»Ë³, ÇÝãå»±ë Ïí³ñí»ù Ýñ³ Ñ»ï:

4. ºñ»Ë³ÛÇ ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³Ý Ñ³-

Ù³ñ ÇÝãåÇëÇ± Ù»Ãá¹Ý»ñ »ù Ý³ËÁÝïñáõÙ:

ä³ï³ëË³ÝÝ»ñÇ ³Ù÷á÷áõÙÝ ëï³ó»É ¿ Ñ»ï¨Û³É å³ïÏ»ñÁ.

- Î³ñáÕ »Ù ¨ ÙÇßï Ï³ï³ñáõÙ »Ù` 16% - 16 ÍÝáÕ:

²ÜÎºî²ìàðàôØ Ø²ÜÎ²ì²ðÄ²Î²Ü ²ÞÊ²î²ÜøÜºðÆ

Ð²Ø²Î²ð¶ îºÔºÎ²îìàôÂÚàôÜ

Üä²î²Î²ÚÆÜ Ø²ÜÎ²ì²ðÄ²Î²Ü

²ÞÊ²î²ÜøÆ ´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàôÜ

ÌÜàÔ²Î²Ü ÎðÂàôÂÚàôÜ

ÌÜàÔ-ºðºÊ² Ð²Ø²¶àðÌ²ÎòàôÂÚàôÜ

Ðà¶º´²Ü²Î²Ü Ü²Ê²ä²îð²êîàôØ

üÆ¼ÆÎ²Î²Ü Ü²Ê²ä²îð²êîàôØ

Ð²Ôàð¸²ÎòàôØ Ð²ê²Î²ÎÆòÜºðÆ

ØÆæ²ì²ÚðàôØ

êàòÆ²È²Î²Ü ÐØîàôÂÚàôÜÜºðÆ

Òºì²ìàðàôØ

ÆÜîºÈºÎîàô²È Ü²Ê²ä²îð²êîàôØ

Ö²Ü²âàÔ²Î²Ü Ðºî²øðøðàôÂÚàôÜÜºðÆ

Òºì²ìàðàôØ

ÀÜ¸Ð²Üàôð ä²îð²êîàôÂÚàôÜ

¸äðàòÆÜ

êàòÆ²È-²ÜÒÜ²ÚÆÜ ä²îð²êîàôÂÚàôÜ


36

- Î³ñáÕ »Ù, μ³Ûó áã ÙÇßï »Ù Ï³ï³ñáõÙ` 24% - 24 ÍÝáÕ:

- â»Ù Ï³ñáÕ` 60% - 60 ÍÝáÕ:

ÌÝáÕÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³½Ù³Ï»ñå³Í ËáñÑñ¹³ïíáõÃáõÝÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ùÝÝ³ñÏí»É

»Ý Ñ»ï¨Û³É ÑÇÙÝ³ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ.

- μ³½Ù³½³í³Ï ÁÝï³ÝÇùÝ»ñáõÙ »ñ»Ë³ÛÇÝ ¹åñáó³Ï³Ý áõëáõÙÝ³-

éáõÃÛ³ÝÁ Ý³Ë³å³ïñ³ëïáõÙÁ

- հáñ Ù³ëÝ³ÏóáõÃÛáõÝÁ »ñ»Ë³ÛÇ ÇÝï»É»Ïïáõ³É Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ

Ó¨³íáñÙ³Ý ·áñÍáõÙ

- ÁÝï³ÝÇùÇ ÙÇ³Ï »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï ³ßË³ï»Éáõ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ

- »ñ»Ë³ÛÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ å³Ñ³ÝçÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ÙÇ³ëÝ³Ï³-

ÝáõÃÛáõÝն ÁÝï³ÝÇùáõÙ

Ø»ñ ÏáÕÙÇó Ùß³Ïí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ý Çñ³Ï³Ý³óí»É ¿ Ù³Ý-

Ï³å³ñï»½Ç ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ¨ áõëáõóÙ³Ý Íñ³·ñáí: ÎÇñ³éí»É »Ý ÙÇ ß³ñù

Ã»Ù³ïÇÏ ½ñáõÛóÝ»ñ, ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ, ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý Ë³Õ»ñ, Ýå³ï³-

Ï³ÛÇÝ ¿ùëÏáõñëÇ³Ý»ñ ¨ ½μáë³ÝùÝ»ñ: Üßí³Í ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÝ Çñ³Ï³Ý³óí»É »Ý

Ñ»ï¨Û³É Ù»Ãá¹ÇÏ³ÛÇ ÏÇñ³éÙ³Ùμ: ²ÛÝ Ý»ñ³éáõÙ ¿ ÙÇ ß³ñù å³Ñ³ÝçÝ»ñ.

1. ÌÝáÕÁ å»ïù ¿ Ñëï³Ï å³ïÏ»ñ³óÝÇ ¨ Ó¨³Ï»ñåÇ »ñ»Ë³ÛÇÝ ïñíáÕ ³é³-

ç³¹ñ³ÝùÁ:

2. ²é³ç³¹ñ³ÝùÁ Ñ³ñÏ³íáñ ¿ Ï³ï³ñ»É ¹Ç¹³ÏïÇÏ ÝÛáõÃ»ñÇ áõ å³ñ³-

·³Ý»ñÇ û·ï³·áñÍÙ³Ùμ (ÝÏ³ñÝ»ñ, Ë³Õ³ÉÇùÝ»ñ, ·ñ»Ý³Ï³Ý åÇïáõÛùÝ»ñ)

3. Ð³ñÏ³íáñ ¿ »ñ»Ë³ÛÇÝ áã ÙÇ³ÛÝ Ñ³Õáñ¹»É ¿³Ï³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñ, ³ÛÉ¨ Ýñ³-

ÝÇó å³Ñ³Ýç»É áõ ³ÏÝÏ³É»É ³ÏïÇíáõÃÛáõÝ, Ý³Ë³Ó»éÝáÕ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ, ÇÝùÝáõ-

ñáõÛÝ ¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ, ïñ³Ù³μ³ÝáõÃÛáõÝ, ïñí³Í Ñ³ñó»ñÇÝ å³ï³ëË³Ý»ÉÇë

í»ñÉáõÍ³Ï³Ý Ùáï»óáõÙ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ¨ Ù»Í³Ñ³ë³ÏÝ»ñÇ Ñ»ï

Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý Ó¨»ñ:

ÎÇñ³é»Éáí ³Ûë Ù»Ãá¹ÇÏ³Ý` Ù»Ýù Ï³ñáÕ³ó³Ýù »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ëáíáñ»óÝ»É

ÏáÕÙÝáñáßí»É ßñç³å³ïáÕ ÙÇç³í³ÛñáõÙ, ×³Ý³ã»É ³Û¹ ÙÇç³í³ÛñÇ ³é³ñÏ³Ý»ñÝ

áõ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÁ: àñáß³ÏÇáñ»Ý Ó¨³íáñ»óÇÝù »ñ»Ë³ÛÇ Ñá·»Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÝ»ñÁ`

áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ, ÑÇßáÕáõÃÛáõÝÁ, ËáëùÁ, Ùï³ÍáÕáõÃÛáõÝÁ ¨ »ñ¨³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ: Î³ñá-

Õ³ó³Ýù Ýñ³Ýó Ñ³Ùå³ï³ëË³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñ Ñ³Õáñ¹»É ï³ñμ»ñ μÝ³·³í³é-

Ý»ñÇó` ËáëùÇ ½³ñ·³óáõÙ, μÝ³å³Ñå³Ý³Ï³Ý ÏñÃáõÃáõÝ, Ï»ñå³ñí»ëï³ÛÇÝ ·áñ-

ÍáõÝ»áõÃÛáõÝ ¨ ³ÛÉÝ: ÌÝáÕÝ»ñÇÝ ½ÇÝ»Éáí Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñáí ¨ áõÝ³-

ÏáõÃÛáõÝÝ»ñáí` Ï³ñáÕ³ó³Ýù ËÃ³Ý»É Ù³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ

¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ ·áñÍÁÝÃ³óÝ»ñÁ: î³ñí³Í ³ßË³ï³ÝùÇ ³ñ¹-

ÛáõÝùáõÙ å³ñ½ ¹³ñÓ³í, áñ Ë³Õ-í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ë³Õ-μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙÝ»ñÁ, ¹Ç-

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

37

¹³ÏïÇÏ Ë³Õ»ñÁ, ½í³ñ×³ÉÇ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ áõ Ñ³Ý»ÉáõÏÝ»ñÇ ³é³ç³¹ñáõÙÁ, Ñ³ïáõÏ

Ýå³ï³ÏÝ»ñáí Ï³½Ù³Ï»ñåí³Í Ñ³Ý¹ÇåáõÙÝ»ñÁ Ù»Í ¹»ñ áõÝ»Ý Ù³ÝÏ³å³ñï»½

ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ ·áñÍáõÙ:

Ê³ÕÁ Ï³½Ù³Ï»ñå»ÉÇë Ñ³ñÏ³íáñ ¿ ÝÏ³ïÇ áõÝ»Ý³É Ñ»ï¨Û³É ·áñÍáÝÝ»ñÁ.

- Ê³ÕÇ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ·Çï»-

ÉÇùÝ»ñÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇÝ:

- Ê³ÕÇ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ Ýå³ëïÇ ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ Ñ³ñëï³óÙ³ÝÁ ¨

Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³ÝÁ:

- Ê³ÕÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ ã³÷³íáñ:

²é³ç³ñÏáõÙ »Ýù Ý³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÇÝ ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ Ýå³-

ï³Ïáí ÏÇñ³éíáÕ ¹Ç¹³ÏïÇÏ Ë³Õ»ñÇ Ñ»ï¨Û³É ÝÙáõß-ûñÇÝ³ÏÝ»ñÁ:

à±ñ ·áõÛÝÁ ãÏ³

¸Ç¹³ÏïÇÏ Ë³ÕÇ Ýå³ï³ÏÝ ¿` ëáíáñ»óÝ»É ï³ñμ»ñ³Ï»É ·áõÛÝ»ñÁ, ½³ñ·³ó-

Ý»É »ñ»Ë³Ý»ñÇ áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ, ¹³ëïÇ³ñ³Ï»É ³½ÝíáõÃÛáõÝ:

Ê³ÕÇ ÁÝÃ³óùÁ: Ê³Õ³í³ñÁ å³ëï³éÇ íñ³ óáõó³¹ñáõÙ ¿ ï³ñμ»ñ ·áõÛÝ»ñÇ

ßñç³Ý³ÏÝ»ñ: ºñ»Ë³ÛÇÝ ³é³ç³ñÏáõÙ ¿ Ù»ÏÇó »ñÏáõ ñáå» ¹Çï»Éáõó Ñ»ïá ÷³Ï»É

³ãù»ñÁ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ Ã³ùóÝáõÙ ¿ ßñç³Ý³ÏÝ»ñÇó Ù»ÏÁ: ºñ»Ë³Ý μ³óáõÙ ¿ ³ãù»ñÁ ¨

áñáßáõÙ, Ã» áñ ·áõÛÝÇ ßñç³Ý³ÏÝ ¿ å³Ñí³Í:

Ì³÷-Í³÷

¸Ç¹³ÏïÇÏ Ë³ÕÇ Ýå³ï³ÏÝ ¿` ³Ùñ³åÝ¹»É »ñ»Ë³ÛÇ ·Çï»ÉÇùÝ»ñÁ ½áõÛ· ¨ Ï»Ýï

Ãí»ñÇ í»ñ³μ»ñÛ³É, ½³ñ·³óÝ»É áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ, ëï»ÕÍ»É μ³ñÓñ ïñ³Ù³¹ñáõÃÛáõÝ:

Ê³ÕÇ ÁÝÃ³óùÁ: Ê³Õ³í³ñÝ ³ëáõÙ ¿ Ãí»ñ: Üñ³ å³Ñ³Ýçáí »ñ»Ë³Ý Ï»Ýï

ÃÇíÁ Éë»ÉÇë Í³÷³Ñ³ñáõÙ ¿, ½áõÛ·Ç ¹»åùáõÙ` áã: Âí»ñÝ ³ëíáõÙ »Ý Ë³éÁ:

ºñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ»ï ³ßË³ï»ÉÇë å³Ñå³Ý»É »Ýù áõëáõóÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ëÏը½-

μáõÝùÝ»ñÁ` ½ÝÝ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý, Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý, ·Çï³Ïó³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¨ Ù³ïã»-

ÉÇáõÃÛ³Ý ³å³ÑáíáõÙ:

ÌÝáÕÝ»ñÇ ¨ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ³Ù³ï»Õ í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñÝ áõ Ë³Õ»ñÁ Ó¨³íáñáõÙ

»Ý áñáß³ÏÇ ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ íëï³ÑáõÃÛáõÝ Çñ»Ýó Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ý¹»å: ØÇ

ß³ñù Ë³Õ-í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñ »ñÏáõëï»ù Ñ³×áõÛù »Ý å³ï×³éáõÙ, ûñÇÝ³Ï` Ñ³ßí»É

»ñ»Ë³ÛÇ ³Ýí³Ý ï³é»ñÁ, ÁÝï³ÝÇùÇ ÙÛáõë ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ ³ÝáõÝÝ»ñÇ ï³é»ñÁ:

¸ñ³ÝóÇó Ý»ñÏ³Û³óÝ»Ýù »ñÏáõëÁ:


38

¸Ç¹³ÏïÇÏ Ë³Õ` §Ð³ÙÁÝÏÝáÕ ï³é»ñ¦

êïí³ñ³ÃÕÃÇó Ïïñ³ï»É Ù³Ûñ»ÝÇ É»½íÇ ³Ûμμáõμ»ÝÇ ï³é»ñÁ` Ûáõñ³ù³Ý-

ãÛáõñÇó »ñÏáõ Ñ³ï: ²é³çÇÝ ûñÇÝ³ÏÝ»ñÁ` ÍÝáÕÝ»ñÇ, ÙÛáõëÝ»ñÁ` »ñ»Ë³ÛÇ ÏáÕÙÇó

û·ï³·áñÍÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ÌÝáÕÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë ï³éÁ ¨ μ³ñÓñ³Ó³ÛÝáõÙ, ÇëÏ »ñ»-

Ë³Ý ·ïÝáõÙ ¿ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ï³éÁ:

È³í ÏÉÇÝÇ ½μáë³ÝùÇ Å³Ù³Ý³Ï »ñ»Ë³ÛÇ áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ ¹³ñÓÝ»É ÷áÕáó-

Ý»ñÇ Ï³Ù Ë³ÝáõÃÝ»ñÇ ³Ýí³Ý³ï³é»ñÇ íñ³ ¨ ëáíáñ»óÝ»É Ï³ñ¹³É ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ

ï³éÁ: Ð³ÝÓÝ³ñ³ñíáõÙ ¿ ï³ÝÁ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ Ï³ñ¹³É áï³Ý³íáñÝ»ñ, »ñ·»É,

÷áñÓ»É Ï³ñ¹³É ÙÇ³ëÇÝ: ÌÝáÕÝ»ñÁ ûñÁ »ñÏáõ ³Ý·³Ù Ï³ñáÕ »Ý Ï³½Ù³Ï»ñå»É

Ë³Õ-å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñ ùë³Ý ñáå» ï¨áÕáõÃÛ³Ùμ: Ê³Õ-å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇ ³é³-

í»ÉáõÃÛáõÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ ¹ñ³Ýó ÁÝÃ³óùáõÙ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý ³ÝÑ³ï³Ï³Ý óáõó³-

¹ñ³Ï³Ý ÝÛáõÃ»ñ` ù³ñï»ñ, ÝÏ³ñÝ»ñ, ï³é³¹³ñ³ÝÝ»ñ, áñáÝù ½·³ÉÇáñ»Ý ³ÏïÇ-

í³óÝáõÙ »Ý »ñ»Ë³ÛÇ ÇÙ³ó³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ ¨ Ýå³ëïáõÙ å³ñ³åÙáõÝùÇ

³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛ³ÝÁ: ºñÏñ³ã³÷áõÃÛáõÝÁ Ù»ñ ßáõñçÁ

Ê³Õ-å³ñ³åÙáõÝùÁ »ñ»Ë³ÛÇÝ ëáíáñ»óÝáõÙ ¿ ßñç³å³ïáÕ ³é³ñÏ³Ý»ñÇ

Ù»ç ï»ëÝ»É »ñÏñ³ã³÷³Ï³Ý å³ïÏ»ñÝ»ñ: ²Ûë Ë³ÕÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³ÝóÏ³óÝ»É ï³ÝÁ,

÷áÕáóáõÙ, ïñ³ÝëåáñïáõÙ: Ê³ÕÝ ëÏë»Éáõó ³é³ç ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï

ï³Ý»É Ý³Ë³å³ïñ³ëï³Ï³Ý ³ßË³ï³Ýù: ¼μáë³ÝùÇ Å³Ù³Ý³Ï »ñ»Ë³ÛÇ áõß³-

¹ñáõÃÛáõÝÁ Ññ³íÇñáõÙ »Ýù ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÇÝ, áñ ßñç³å³ïáõÙ ó³ÝÏ³ó³Í ³-

é³ñÏ³ÛÇ Ó¨Á Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáõÙ ¿ áñ¨¿ »ñÏñ³ã³÷³Ï³Ý å³ïÏ»ñÇ: úñÇÝ³Ï`

·Ý¹³ÏÁ ÏÉáñ ¿, å³Ñ³ñ³ÝÁ` áõÕÕ³ÝÏÛáõÝ³Ó¨, ë»Õ³ÝÁ` ù³é³ÏáõëÇ ¨ ³ÛÉÝ: ²ÛÝáõ-

Ñ»ï¨ »ñ»Ë³ÛÇÝ ³é³ç³ñÏáõÙ »Ýù áñáß»É ³é³ç³ñÏí³Í ³é³ñÏ³ÛÇ Ó¨Á: ºñμ

»ñ»Ë³Ý ³ñ³· ÏáÕÙÝáñáßíáõÙ ¿ ³Û¹ Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñáõÃÛ³Ý áõÕÕáõÃÛ³Ùμ, Ë³Õ³í³ñÁ

³Ýí³ÝáõÙ ¿ ó³ÝÏ³ó³Í »ñÏñ³ã³÷³Ï³Ý å³ïÏ»ñ (ßñç³Ý, ù³é³ÏáõëÇ, áõÕÕ³Ý-

ÏÛáõÝ, »é³ÝÏÛáõÝ) ¨ ËÝ¹ñáõÙ Ýß»É ÝÙ³Ý³ïÇå ³é³ñÏ³Ý»ñ: Ð»ï½Ñ»ï» μ³ñ¹³ó-

Ý»Éáí Ë³ÕÁ` ³í»É³óíáõÙ »Ý å³ïÏ»ñÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ, ¨ å³Ï³ë»óíáõÙ է ËÝ¹ÇñÁ

ÉáõÍ»Éáõ Å³Ù³Ý³ÏÁ:

ÌÝáÕÝ»ñÁ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ»ï ³ßË³ï»Éáõ ÁÝÃ³óùáõÙ å»ïù ¿`

- Ëñ³Ëáõë»Ý Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ»ï ß÷áõÙÁ` Ï³½Ù³Ï»ñå»Éáí ½μáë³Ýù-

Ý»ñ, Ñ³Ý¹ÇåáõÙÝ»ñ Ñ³ë³ñ³Ï³Ï³Ý í³Ûñ»ñáõÙ,

- ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ï³Ý »ñ»Ë³ÛÇÝ` ³ñï³Ñ³Ûï»Éáõ ë»÷³Ï³Ý ½·³ó-

ÙáõÝùÝ»ñÁ,

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

39

- å³ÛÙ³ÝÝ»ñ ëï»ÕÍ»Ý ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ÁÝ¹É³ÛÝÙ³Ý Ñ³Ù³ñ`

Ï³½Ù³Ï»ñå»Éáí ëåáñï³ÛÇÝ í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñ, Ë³Õ-í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñ,

ß³ñÅ³Ë³Õ»ñ,

- ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ÁÝÓ»é»Ý »ñ»Ë³ÛÇÝ ßñç³å³ïáÕ ÙÇç³í³ÛñÇ áõëáõÙ-

Ý³ëÇñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ` Ï³ñ¹³Éáí Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý å³ïÙí³ÍùÝ»ñ,

Ï³½Ù³Ï»ñå»Éáí ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý Ë³Õ»ñ, ¹ÇïáõÙÝ»ñ, ½μáë³ÝùÝ»ñ,

- ½³ñ·³óÝ»Ý »ñ»Ë³ÛÇ Ý³Ë³Ó»éÝáõÃÛáõÝÁ, ÇÝùÝáõñáõÛÝáõÃÛáõÝÁ` ï³ñμ»ñ

Ùñó³Ïó³ÛÇÝ, Ï³éáõóáÕ³Ï³Ý, ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÇ ÙÇçáóáí,

- »ñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï Ñ³Ù³ï»Õ ùÝÝ³ñÏ»Ý Ï³ï³ñí³Í ·áñÍáõÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ,

- »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ ÁÝï³ÝÇùáõÙ ëï»ÕÍ»Ý μ³ñÛ³ó³Ï³Ù ¨ ç»ñÙ ÙÃÝáÉáñï`

μ³ó³ïñ»Éáí ÁÝï³Ý»Ï³Ý Ï³ñ·áõÏ³ÝáÝ, ûñÇÝ³Ï` ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï»É Ñ»-

éáõëï³Ñ³Õáñ¹áõÙÝ»ñÇ ¹ÇïáõÙÁ, Ñ³Ù³Ï³ñ·Çãáí Ë³Õ³Éáõ Å³Ù»ñÁ:

²ÛëåÇëáí, »ñ»Ë³ÛÇ` ¹åñáóÇÝ å³ïñ³ëï ÉÇÝ»Éáõ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ³ëïÇ×³ÝÁ Ù»-

Í³å»ë å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ Ýñ³ ëáóÇ³É-³ÝÓÝ³ÛÇÝ å³ïñ³ëïáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³-

Ïáí: ÆëÏ ¹ñ³ ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ëáóÇ³É³Ï³Ý³óÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ: Î³-

ï³ñí³Í ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÝ ³å³óáõÛó »Ý, áñ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ¹åñáó³Ï³Ý ÏÛ³ÝùÇÝ

Ý³Ë³å³ïñ³ëï»Éáõ Ýå³ï³Ï³áõÕÕí³Í ·áñÍÁÝÃ³óÇ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÝ

³éÝãáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ý³¨ Ñ³ïáõÏ Ùß³Ïí³Í Ñ³Ù³ÉÇñ Ù»Ãá¹ÇÏ³Ý»ñÇ ÏÇñ³éÙ³Ý å³Û-

Ù³ÝÝ»ñÇ Ñ»ï: àõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³ëï³ï»óÇÝ, áñ ¹åñáó³Ï³Ý ÏÛ³ÝùÇÝ ¨

áõëáõÙÝ³éáõÃÛ³ÝÁ ¹Åí³ñáõÃÛ³Ùμ Ñ³ñÙ³ñí»Éáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÁ »ñ»Ë³ÛÇÝ

áã ÉÇ³ñÅ»ù Ý³Ë³å³ïñ³ëïáõÙÝ ¿:

ê³ÃÇÏ Ê³ã³ïñÛ³Ý ìäØÆ Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ³ÙμÇáÝÇ

³í³· ¹³ë³Ëáë, Ù.·.Ã.

ú·ï³·áñÍí³Í ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ

1. ê. Ø³ñáõÃÛ³Ý, ². ¸³ÉÉ³ùÛ³Ý, Ü³Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛáõÝ, ºñ¨³Ý, 2005:

2. ê. Ê³ã³ïñÛ³Ý, Ø³ÝÏ³å³ñï»½ ãÑ³×³ËáÕ »ñ»Ë³ÛÇ ¹åñáóÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëïÙ³Ý

å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, ºñ¨³Ý, 2005:

3. ². ê³ñ·ëÛ³Ý, ºñ»Ë³ÛÇ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý å³ïñ³ëïí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¹åñáó³Ï³Ý áõëáõó-

Ù³ÝÁ, ºñ¨³Ý, 1998:

4. §Ø³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ÙÇïù¦ ³Ùë³·Çñ, 2009/ 1-2:

5. ´»Ýç³ÙÇÝ ê÷áù, ºñ»Ë³Ý ¨ Ýñ³ ËÝ³ÙùÁ, ºñ¨³Ý, 1997:

6. Í. Â. Íèæåãîðîäöåâà, Â. Ä. Øàäðèêîâ, Ïñèõîëîãî – ïåäàãîãè÷åñêàÿ ãîòîâíîñòü

ðåáåíêà ê øêîëå, Ì .– 2002ã.

40

úÄîì²Ì ºðºÊ²ÜºðÆ ´²ò²Ð²ÚîØ²Ü ØºÂà¸ÜºðÜ

àô êÎ¼´àôÜøÜºðÀ

ÆÝãå»ë Ù»ñ »ñÏñáõÙ, ³ÛÝå»ë ¿É ³ñï»ñÏñáõÙ, ß³ï Ñá·»μ³ÝÝ»ñÇ ¨ Ù³ÝÏ³-

í³ñÅÝ»ñÇ áõß³¹ñáõÃÛáõÝÝ ³ÛÅÙ ë¨»éí³Í ¿ Ù³ÝÏ³Ï³Ý ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý, ¹ñ³ μÝáõÛ-

ÃÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ¨ ³Û¹ Ýå³ï³Ïáí Çñ³Ï³Ý³óíáÕ Ñ³ïáõÏ ÏñÃ³Ï³Ý Íñ³·ñ»ñÇ

ëï»ÕÍÙ³Ý íñ³: ê³Ï³ÛÝ ÙÇÝã ³Û¹ Íñ³·ñ»ñÇ ëï»ÕÍáõÙÁ ¨ ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ

Ñ»ï ï³ñíáÕ ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÇ Ù»Ãá¹Ý»ñÇ Ùß³ÏáõÙÁ Ñ³ñÏ ¿ ¹Çï³ñÏ»É Ýñ³Ýó

μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý áõÕÇÝ»ñÁ: â³÷³½³Ýó Ï³ñ¨áñ ¿ Å³Ù³Ý³ÏÇÝ ¨ ³é³Ýó Ñá·»μ³-

Ý³Ï³Ý ×ÝßáõÙÝ»ñÇ μ³ó³Ñ³Ûï»É ³Û¹ Ï³ñ·Ç »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ: ´³í³Ï³Ý³ã³÷ μ³ñ¹

¨ μ³½Ù³μÝáõÛÃ ³Û¹ ³ßË³ï³ÝùÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ Ñ³ïáõÏ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ

³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³óí³Í ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³:

Æ ëÏ½μ³Ý» ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ Ùï³íáñ ûÅïí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¹ÇïíáõÙ ¿ñ áñå»ë áñáß³-

ÏÇ ÁÝ¹Ñ³Ýñ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïáõÙ, áñáÝù Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ï³ñ-

μ»ñ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: Ð»ï³·³ÛáõÙ ³é³ç »Ï³Ý Ùï³íáñ Ï³ñáÕáõ-

ÃÛáõÝÝ»ñÇ, ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý ¨ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ù»ç ¹ñ³Ýó ½³ñ·³óÙ³Ý ï³ñ³ï»ë³Ï

Ùá¹»ÉÝ»ñ:

²ñï»ñÏñáõÙ Ñá·»μ³ÝáõÃÛ³Ý áÉáñïáõÙ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý í»ñ³μ»ñÛ³É å³ï-

Ï»ñ³óáõÙÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý áõÕÕáõÃÛ³Ùμ Ï³ñ¨áñ³·áõÛÝ ù³ÛÉ Ñ³Ý¹Çë³ó³Ý æ. ¶ÇÉ-

ýáñ¹Ç Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: Àëï ¿áõÃÛ³Ý, ÙÇ³ëÝ³Ï³Ý Ùï³íáñ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝ-

Ý»ñÁ Ý³ ï³ñանջատեց ÇÝï»É»Ïïáõ³É ¨ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ:

êï»ÕÍí»ó Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÙÇ ³ÙμáÕç ß³ñù, áñÝ áõÕÕí³Í ¿ñ ëï»ÕÍ³·áñ-

Í³Ï³Ý ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý ¨ ¹ñ³ ½³ñ·³óÙ³Ý áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛ³ÝÁ: ²Ûë ¨ Ñ»ï³·³

³ÛÉ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ ÑÇÙù Ñ³Ý¹Çë³ó³Ý Ù³ÝÏ³Ï³Ý ûÅïí³-

ÍáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý É³ÛÝ³Í³í³É áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ:

Ü³Ë³¹åñáó³Ï³ÝÇ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËÝ¹Çñ-

Ý»ñÝ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ áõÕÕí³Í »Ý Ýñ³ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý íñ³ ³½¹áÕ

ï³ñ³ï»ë³Ï ·áñÍáÝÝ»ñÇ í»ñÉáõÍáõÃÛ³ÝÁ: ²Û¹åÇëÇ ·áñÍáÝÝ»ñ Ï³ñáÕ »Ý Ñ³-

Ù³ñí»É »ñ»Ë³ÛÇ ¹»ñÁ ÁÝï³ÝÇùáõÙ, ßñç³å³ïáÕ ÙÇç³í³ÛñÁ, Ù»Í³Ñ³ë³ÏÝ»ñÇ

Ñ»ï ß÷Ù³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ:

úÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïáõÙÁ ß³ñáõÝ³Ï³Ï³Ý ÙÇ ·áñÍÁÝÃ³ó ¿,

áñÝ ³éÝãíáõÙ ¿ ÏáÝÏñ»ï »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ý í»ñÉáõÍáõÃÛ³ÝÁ: ²Ûë ËÝ¹ÇñÝ

áõëáõÙÝ³ëÇñáÕ ï³ñμ»ñ Ñá·»μ³ÝÝ»ñ ¨ Ù³ÝÏ³í³ñÅÝ»ñ ³é³ç³ñÏ»É »Ý ûÅïí³-

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

41

ÍáõÃÛ³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý Çñ»Ýó Ù»Ãá¹Ý»ñÝ áõ »Õ³Ý³ÏÝ»ñÁ։ Ä³Ù³Ý³ÏÇ ÁÝÃ³óùáõÙ

Ùß³Ïí»É ¨ ³é³ç³¹ñí»É »Ý ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý Ã»ëï»ñ ¨ ³é³ç³-

¹ñ³ÝùÝ»ñ: ÆÝã Ëáëù, ÑÝ³ñ³íáñ ã¿ Ã»ëï³íáñÙ³Ý Ù»Ï³Ý·³ÙÛ³ ÁÝÃ³ó³Ï³ñ·áí

³ñ¹ÛáõÝ³í»ï Ï»ñåáí μ³ó³Ñ³Ûï»É »ñ»Ë³ÛÇ ûÅïí³ÍáõÃÛáõÝÁ:

²Û¹ å³ï×³éáí ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ³å×»å ÁÝïñáõÃÛ³Ý ÷áË³ñ»Ý

³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ñ»Ýí»É ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý ¨ ÷áõÉ³ÛÇÝ ÁÝïñáõÃÛ³Ý íñ³` Ñ³ïáõÏ Íñ³-

·ñ»ñáí áõëáõóÙ³Ý (Éñ³óáõóÇã ÏñÃáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·áõÙ) Ï³Ù ³ÝÑ³ï³Ï³Ý³óí³Í

ÏñÃáõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ:

ºñ»Ë³ÛÇ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÁ ï³ÉÇë ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ÑÝ³ñ³-

íáñÇÝë Ýí³½»óÝ»É ëË³Éí»Éáõ Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ` ÇÝãå»ë ¹ñ³Ï³Ý, ³ÛÝå»ë ¿É

μ³ó³ë³Ï³Ý ã³÷áñáßÇãÝ»ñáí. ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ óáõó³ÝÇßÇ μ³ñÓñ ÉÇÝ»ÉÁ áã ÙÇßï ¿

íÏ³ÛáõÙ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ, ¨ Ñ³Ï³é³ÏÁ` áñ¨¿ óáõó³ÝÇßÇ ó³Íñ ÉÇÝ»ÉÁ ¹»é¨ë

ãÇ ³å³óáõóáõÙ ¹ñ³ μ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ: Üßí³Í Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ Ñ³ïÏ³å»ë Ï³ñ¨áñ

¿ Ã»ëï»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ í»ñÍ³ÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ²ÛëåÇëáí, ÇÝï»É»ÏïÇ Ñá·»-

ã³÷³Ï³Ý Ã»ëï»ñÇ μ³ñÓñ óáõó³ÝÇßÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÁÝ¹³Ù»ÝÁ íÏ³Û»É »ñ»Ë³ÛÇ

ÏñÃí³ÍáõÃÛ³Ý, ëáóÇ³É³Ï³Ý³óÙ³Ý ³ëïÇ×³ÝÇ, μ³Ûó áã Ýñ³ Ùï³íáñ ûÅïí³Íáõ-

ÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ: Æñ Ñ»ñÃÇÝ ½³ñ·³ó³ÍáõÃÛ³Ý Ã»ëïÇ ó³Íñ óáõó³ÝÇßÁ Ï³ñáÕ ¿

Ï³åí³Í ÉÇÝ»É »ñ»Ë³ÛÇ ÇÝùÝ³ïÇå ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý ¹ÇñùáñáßÙ³Ý ¨ áã Ã» Ýñ³

ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ μ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý Ñ»ï:

úÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ËÝ¹ÇñÝ áõÝÇ Ñëï³Ï ÁÝ¹·Íí³Í ¿ÃÇ-

Ï³Ï³Ý ÏáÕÙ: Եñ»Ë³ÛÇÝ որակավորել áñå»ë §ûÅïí³Í¦ Ï³Ù §áã ûÅïí³Í¦ Å³-

Ù³Ý³ÏÇ ïíÛ³É å³ÑÇÝ, Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿ ³ñÑ»ëï³Ï³Ýáñ»Ý ÙÇç³Ùï»É Ýñ³ ×³Ï³-

ï³·ñÇÝ` Ý³Ë³å»ë Ï³ÝËáñáß»Éáí Ýñ³ ëáõμÛ»ÏïÇí ëå³ëáõÙÝ»ñÁ: §úÅïí³Í-

Ý»ñÇ¦ ¨ §áã ûÅïí³ÍÝ»ñÇ¦ Ï»Ýë³Ï³Ý μ³½Ù³ÃÇí ÏáÝýÉÇÏïÝ»ñ ³ñÙ³ï³íáñí³Í

»Ý Ýñ³Ýó ³å³·³ Ýí³×áõÙÝ»ñÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý Ï³ÝË³ï»ëÙ³Ý áã Ñ³Ù³ñÅ»ùáõÃÛ³Ý

Ù»ç: ä»ïù ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É, áñ Ù³ÝÏ³Ï³Ý ûÅïí³ÍáõÃÛáõÝÁ ãÇ »ñ³ßË³íáñáõÙ

Ù»Í³Ñ³ë³ÏÇ ï³Õ³Ý¹Á: Ð»ï¨³μ³ñ áã μáÉáñ ï³Õ³Ý¹³íáñ Ù»Í³Ñ³ë³ÏÝ»ñÝ »Ý

Ù³ÝÏáõÃÛ³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ Çñ»Ýó ¹ñë¨áñáõÙ áñå»ë ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñ:

²Ûë ³Ù»ÝÇ ÝÏ³ï³éÙ³Ùμ` Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ó¨³Ï»ñå»É ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³-

ó³Ñ³ÛïÙ³Ý Ñ»ï¨Û³É ëÏ½μáõÝùÝ»ñÁ.

1. »ñ»Ë³ÛÇ í³ñù³·ÍÇ ¨ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ï³ñμ»ñ ÏáÕÙ»ñÇ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý

Ñ³Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ Ñ³ßí³éáõÙ, ÇÝãÁ ÃáõÛÉ Ïï³ û·ï³·áñÍ»É ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý

ï³ñ³μÝáõÛÃ ³ÕμÛáõñÝ»ñ ¨ ÁÝ¹·ñÏ»É Ýñ³ ÁÝ¹áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÑÝ³ñ³íáñÇÝë É³ÛÝ

ßñç³Ý³Ï,

42

2. μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ï¨áÕáõÃÛáõÝ (ï³ñμ»ñ Çñ³íÇ×³ÏÝ»ñáõÙ ¨ ï¨³Ï³Ýáñ»Ý

ïíÛ³É »ñ»Ë³ÛÇ í³ñùÇÝ Ñ»ï¨»ÉÁ),

3. »ñ»Ë³ÛÇ í³ñùÇ í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝÁ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³ÛÝåÇëÇ áÉáñïÝ»ñáõÙ,

áñáÝù ³é³í»É³·áõÛÝë Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáõÙ »Ý Ýñ³ Ñ³ÏáõÙÝ»ñÇÝ ¨ Ñ»ï³ùñùñáõ-

ÃÛáõÝÝ»ñÇÝ (»ñ»Ë³ÛÇ ÁÝ¹·ñÏáõÙÁ Ñ³ïáõÏ Ï³½Ù³Ï»ñåí³Í ³é³ñÏ³Û³Ë³Õ³ÛÇÝ

å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇÝ, Ýñ³ Ý»ñ·ñ³íáõÙÁ ï³ñ³ï»ë³Ï ³é³ñÏ³Û³Ï³Ý Ñ³Ù³å³-

ï³ëË³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý մեջ ¨ ³ÛÉÝ),

4. Ãñ»ÛÝÇÝ·³ÛÇÝ Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ, áñáÝó ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ¿

μ³ó³Ñ³Ûï»É áñáß³ÏÇ ½³ñ·³óÝáÕ áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñ, ³½³ïí»É ïíÛ³É »ñ»Ë³ÛÇÝ

Ñ³ïáõÏ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý §Ï³å³ÝùÝ»ñÇó¦ ¨ ³ÛÉÝ,

5. ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÇÝ ÷áñÓ³·»ïÝ»ñÇ (·áñ-

ÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ïíÛ³É áÉáñïÇ μ³ñÓñ áñ³Ï³íáñÙ³Ùμ Ù³ëÝ³·»ïÝ»ñ) Ù³ëÝ³Ïóáõ-

ÃÛáõÝÁ,

6. »ñ»Ë³ÛÇ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñÇ ·Ý³Ñ³ïáõÙÁ áã ÙÇ³ÛÝ տվյալ պահին Ýñ³ Ñá·»Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ, ³ÛÉ¨ ³é³çÇÏ³

½³ñ·³óÙ³Ý ßñç³փուլÇ կ³նխ³տեսáõÙ (Ù³ëÝ³íáñ³å»ë áñáß³ÏÇ ÏñÃ³Ï³Ý

ÙÇç³í³ÛÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý ÑÇÙ³Ý íñ³` ïíÛ³É »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ ÏñÃáõÃÛ³Ý ³Ý-

Ñ³ï³Ï³Ý Íñ³·ñÇ Ï³éáõóÙ³Ùμ),

7. Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý` ¿ÏáÉá·Ç³å»ë անվն³ս այնպիսի Ù»Ãá¹-

Ý»ñÇ կիրառում, áñáÝù առÝչվում »Ý բն³Ï³Ý Çñ³íÇ×³ÏáõÙ »ñ»Ë³ÛÇ í³ñùÇ ·Ý³-

Ñ³ïմ³Ýը` ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝ, ¹ÇïáõÙ, ½ñáõÛó, ÍÝáÕ-

Ý»ñÇ ու ¹³ëïÇ³ñ³ÏÝ»ñÇ ÷áñÓ³·Çï³Ï³Ý ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÝ»ñ, μÝ³Ï³Ý ÷áñÓ³-

ñ³ñáõÃÛáõÝ և այլն:

ä»ïù ¿ ³ë»É, áñ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ³Ëïáñáß-

Ù³Ý ·áñÍáÕ Ù»Ãá¹Ý»ñÁ μ³í³Ï³ÝÇÝ μ³ñ¹ »Ý ¨ å³Ñ³ÝçáõÙ »Ý μ³ñÓñ áñ³Ï³-

íáñáõÙ áõ Ñ³ïáõÏ ÏñÃáõÃÛáõÝ:

Ð³ßíÇ ³éÝ»Éáí ³Û¹ ³Ù»ÝÁ` Ï³ñáÕ »Ýù Ï³ï³ñ»É Ñ»ï¨áõÃÛáõÝÝ»ñ: úÅïí³-

ÍáõÃÛ³Ý μ³ó³Ñ³ÛïÙáõÙÁ ãÇ Ï³ñ»ÉÇ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ÙÇ³ÛÝ Ù»Ï óáõó³ÝÇßÇ ÑÇÙùáí

(ûñÇÝ³Ï, áñ³Ï³Ï³Ý ã³÷³ÝÇßÝ»ñÇ, áñáÝù μÝáõÃ³·ñáõÙ »Ý Ùï³íáñ ½³ñ·³óÙ³Ý

³ÝÑ³ï³Ï³Ý ³ëïÇ×³ÝÝ»ñ): ò³íáù ëñïÇ, ÙÇÝã ³ÛÅÙ μ³í³Ï³ÝÇÝ Ñ³×³Ë ë³Ñ-

Ù³Ý³÷³ÏíáõÙ »Ýù ÇÝï»É»ÏïÇ ã³÷Ù³Ý ·áñÍ³ÏóÇ ·Ý³Ñ³ïáõÙáí: Այն կատար-վáõÙ ¿ Ñá·»μ³Ý³ã³÷³Ï³Ý Ã»ëï»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùμ: Ð»Ýó ³Ûդ Ã»ëï»ñÝ ¿É Ñ³×³-

Ëակի ÏÇñ³éíáõÙ »Ý (»ñμ»ÙÝ` ½³ñ·³ó³ÍáõÃÛ³Ý Ã»ëï»ñÇ Ñ»ï) ûÅïí³Í »ñ»-

Ë³Ý»ñÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï (ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ã³÷»Éáõ

իմ³ստով): ÀÝ¹ áñáõÙ, ³Ýï»ëíáõÙ ¿ ³ÛÝ ÷³ëïÁ, áñ Ã»ëïÇ ÏÇñ³éáõÙÝ áõÝÇ ÙÇ

ß³ñù ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙÝ»ñ.

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

43

²é³çÇÝ: ÆÝï»É»ÏïÇ ¨ ½³ñ·³ó³ÍáõÃÛ³Ý Ã»ëï»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ ëï»ÕÍí³Í ¿ áã

Ã» Ùï³íáñ Ï³Ù ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý Ñ³ÛïÝ³μ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ³ÛÉ

áõñÇß Ýå³ï³ÏÝ»ñáí: Ø³ëÝ³íáñå»ë ì»ùëÉ»ñÇ ÏáÕÙÇó Ùß³Ïí³Í Ã»ëïÁ Ý³Ë³-

ï»ëí³Í ¿ñ Ùï³íáñ Ñ»ï³ÙÝ³óáõÃÛ³Ý áñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ²ÙïËÇáõ»ñÇ ÇÝï»É»ÏïÇ

Ï³éáõóí³ÍùÇ áñáßÙ³Ý Ã»ëïÁ` Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ÏáÕÙÝáñáßÙ³Ý ¨ Ù³ëÝ³·Çïáõ-

ÃÛ³Ý ÁÝïñáõÃÛ³Ý Ýå³ï³ÏÝ»ñáí, DAT Ã»ëïÁ` ³Ï³¹»ÙÇ³Ï³Ý ³é³ç³¹ÇÙáõÃÛ³Ý

Ï³ÝËáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ¨ ³ÛÉÝ: ØÇ³ÛÝ »ñÏáõ Ã»ëï»ñ »Ý Ý³Ë³ï»ëí³Í »Õ»É

Ùï³íáñ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ` Îïï»ÉÉÇ ³½³ï-Ùß³-

ÏáõÃ³ÛÇÝ Ã»ëïÁ (í³ñÏ³Í S) ¨ è³í»ÝÇ Ã»ëï»ñÇ í³ñÏ³ÍÝ»ñÇó Ù»ÏÁ: ºí ë³Ï³ÛÝ

ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý Ñ³ÛïáñáßÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí ¹ñ³Ýó ÏÇñ³éáõÙÁ ÝáõÛÝå»ë Ù³ëÝ³-

·»ïÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó »ÝÃ³ñÏíáõÙ ¿ ùÝÝ³¹³ïáõÃÛ³Ý: ÆÝã í»ñ³μ»ñáõÙ ¿ ½³ñ·³ó³-

ÍáõÃÛ³Ý Ã»ëï»ñÇÝ, ³å³ Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñÇ ï³ñ³ÙÇïáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛ³Ý

óáõó³ÝÇßÝ»ñÁ ¨ë μ³í³ñ³ñ ã»Ý ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ μ³ó³-

Ñ³ÛïÙ³Ý ³éáõÙáí:

ºñÏñáñ¹: Øï³íáñ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ã³÷Ù³Ý Ñ³Ù³ñ Ý³Ë³ï»ëí³Í ß³ï

Ã»ëï»ñáí áñáßáõÙ »Ý ÏáÝÏñ»ï (Ù³ëÝ³íáñ) ÇÝï»É»Ïïáõ³É Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ,

³ÛëÇÝùÝ` Ùï³ÛÇÝ ÏáÝÏñ»ï ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñáõÙÁ: ò³íáù, ÇÝï»É»ÏïÇ

·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ Ñá·»ã³÷³Ï³Ý Ã»ëï»ñÁ, ³Ùñ³·ñ»Éáí ¹ñ³ μ³Õ³¹ñÇãÝ»ñÁ, ã»Ý

ßáß³÷áõÙ ¹ñ³Ýó ÙÇç¨ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ Ï³å»ñÁ ¨ ã»Ý ÁÝ¹·ñÏáõÙ ÇÝï»É»ÏïÇ

¹ñë¨áñÙ³Ý μáõÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·í³ÍáõÃÛáõÝÁ:

ºññáñ¹: ÆÝï»É»ÏïÇ ¨ ½³ñ·³ó³ÍáõÃÛ³Ý í»ñ³μ»ñÛ³É Ã»ëï³íáñÙ³Ý ³ñ-

¹ÛáõÝùÝ»ñÁ áõÕÕ³ÏÇáñ»Ý ³éÝãíáõÙ »Ý ïíÛ³É å³ÑÇÝ »ñ»Ë³ÛÇ Ñáõ½³Ï³Ý íÇ×³ÏÇÝ:

ÀÝ¹ áñáõÙ, áñù³Ý ³í»ÉÇ ûÅïí³Í ¿ »ñ»Ë³Ý, ³ÛÝù³Ý ÝÏ³ï»ÉÇ ¿ ³Û¹ ³éÝãáõÃÛáõÝÁ:

Ð»ï¨³μ³ñ Ñá·»ã³÷³Ï³Ý Ã»ëï»ñÁ í³ï »Ý Ï³ÝËáñáßáõÙ Ñ»Ýó ûÅïí³Í

»ñ»Ë³Ý»ñÇ Ýí³×áõÙÝ»ñÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ:

âáññáñ¹: ²ÝÑñ³Å»ßï ¿ ï³ñμ»ñ»É Ã»ëï³íáñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ ¨ »ñ»Ë³ÛÇ

Ñ»ï³·³ ×³Ï³ï³·ñÇ áñáßáõÙÁ: ²ËïáñáßÇã Çñ³íÇ×³ÏÁ μ³½Ù³ÃÇí ·áñÍáÝÝ»ñÇ

³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿: àõëïÇ áñáßáõÙÁ å»ïù ¿ Ï³Û³óíÇ` Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáí Ý³¨

³ÛÝ å³ï×³éÝ»ñÁ, áñáÝù Ñ³Ý·»óñ»É »Ý Ã»ëïÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇÝ:

Àëï ¿áõÃÛ³Ý, »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý ó³ÝÏ³ó³Í Ó¨, áñÁ ÑÇÙÝí³Í ¿

ÇÝï»É»Ïï áñáßáÕ Ã»ëï»ñÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñÇ íñ³, ·Çï³Ï³Ý ï»ë³Ï»ïÇó ÉÇ³ñÅ»ù

ã¿: ´³ÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ ÇÝï»É»ÏïÇ Ã»ëï»ñÝ Áëï Ýß³Ý³ÏáõÃÛ³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýñ³å»ë ã»Ý

Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý ¨ Ù³ëÝ³íáñ³å»ë` ÇÝï»É»Ïïáõ³É ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý

μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ·áñÍÇù: Ð³ñÏ ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É Ý³¨ ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÁ, áñ ³Û¹ Ã»ë-

44

ï»ñáõÙ ÏÇñ³éíáÕ ³Ûëå»ë Ïáãí³Í §³ÝóáÕÇÏ ÙÇ³íáñÝ»ñÁ¦ ã»Ý å³ñáõÝ³ÏáõÙ

Ñëï³Ï ï»ë³Ï³Ý ¨ ÷áñÓ³ñ³ñ³Ï³Ý ÑÇÙÝ³íáñáõÙÝ»ñ:

ì»ñáÝßÛ³É ÇñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ßí³éÙ³Ùμ` Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ï³ï³ñ»É Ñ»ï¨Û³É

»½ñ³Ñ³Ý·áõÙÝ»ñÁ.

• Ðá·»ã³÷Çã Ã»ëï»ñÝ ³í»ÉÇ ßáõï ÏÇñ³é»ÉÇ »Ý áã Ã» »ñ»Ë³ÛÇ ûÅïí³Íáõ-

ÃÛ³Ý ã³÷Ç áñáßÙ³Ý, ³ÛÉ Ýñ³` áñå»ë ûÅïí³ÍÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ÁÝÃ³ó³Ï³ñ·Çó

Ñ»ïá í»ñçÇÝÇë Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ÃáõÛÉ ¨ áõÅ»Õ áñ³ÏÝ»ñÇ ×ßïÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí ¨

Ýñ³Ý ³ÝÑñ³Å»ßï ³ÝÑ³ï³Ï³Ý³óí³Í Ñá·»μ³Ý³Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý û·ÝáõÃÛ³Ý

óáõó³μ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

• Ðá·»ã³÷Çã Ã»ëï»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý û·ï³Ï³ñ ÉÇÝ»É ÏáÝÏñ»ï »ñ»Ë³Ý»ñÇ

ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇ ¹ÇÝ³ÙÇÏ³ÛÇ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ (ûñÇÝ³Ï`

Ñá·»μ³Ý³Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ÙáÝÇÃáñÇÝ·Ç å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ):

²ÛëåÇëáí, Ñá·»ã³÷³Ï³Ý Ã»ëï»ñÁ, ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý

ßñç³Ý³ÏáõÙ, Ï³ñáÕ »Ý ÏÇñ³éí»É áñå»ë Éñ³óáõóÇã ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý μ³½Ù³ÃÇí

³ÛÉ ³ÕμÛáõñÝ»ñÇó Ù»ÏÁ` μ³Ûó áã ÙÇ ¹»åùáõÙ áñå»ë ÙÇ³Ï ã³÷³ÝÇß` áñáßáõÙ Ï³-

Û³óÝ»Éáõ ³ÛÝ Ù³ëÇÝ, áñ ïíÛ³É »ñ»Ë³Ý ûÅïí³Í ¿ Ï³Ù áã:

úÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³é³í»É Ýå³ï³Ï³-

Ñ³ñÙ³ñ ¿ û·ï³·áñÍ»É Ñ³Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ Ùáï»óáõÙ: ²Ûë å³ñ³·³ÛáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ·áñ-

Í³Íí»É μ³½Ù³åÇëÇ Ù»Ãá¹Ý»ñÇ É³ÛÝ ßñç³Ý³Ï, áñÁ Ý»ñ³éáõÙ ¿`

- »ñ»Ë³Ý»ñÇ ¹ÇïÙ³Ý Ù»Ãá¹Ç ï³ñμ»ñ³ÏÝ»ñ (É³μáñ³ïáñ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ,

Ù³ÝÏ³å³ñï»½áõÙ ¨ ³ÛÉÝ)

- Ñ³ïáõÏ Ñá·»³ËïáñáßÇã Ãñ»ÛÝÇÝ·Ý»ñ

- ÍÝáÕÝ»ñÇ, ¹³ëïÇ³ñ³ÏÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó »ñ»Ë³Ý»ñÇ í³ñù³·ÍÇ ÷áñÓ³·Ç-

ï³Ï³Ý ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñ

- ÷áñÓÝ³Ï³Ý å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇ ³ÝóÏ³óáõÙÁ Ñ³ïáõÏ Íñ³·ñ»ñáí, ÇÝãå»ë

Ý³¨ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ý»ñ·ñ³íáõÙÁ Ñ³ïáõÏ Ë³Õ³ÛÇÝ ¨ ³é³ñÏ³Û³ÏáÕÙÝáñáßÇã

å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇÝ

- »ñ»Ë³Ý»ñÇ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÏáÝÏñ»ï ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ

(ÝÏ³ñÝ»ñÇ, ï»ËÝÇÏ³Ï³Ý Ùá¹»ÉÝ»ñÇ) ÷áñÓ³·Çï³Ï³Ý ·Ý³Ñ³ïáõÙ Ù³ë-

Ý³·»ïÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó

- Ñá·»μ³Ý³³ËïáñáßÇã Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý ³ÝóÏ³óáõÙÁ ï³ñμ»ñ Ñá·»ã³÷Çã

Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ÏÇñ³éÙ³Ùμ` Ï³Ëí³Í ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý ÏáÝÏñ»ï ¹»åùÇ í»ñÉáõ-

ÍáõÃÛ³Ý ËÝ¹ñÇó

- ½³Ý³½³Ý Ùï³íáñ ¨ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÙ

ê³Ï³ÛÝ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ÝáõÛÝÇëÏ Ñ³Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ Ùáï»óáõÙÁ

½»ñÍ ã¿ ëË³ÉÝ»ñÇó: ²ñ¹ÛáõÝùáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ³Ýï»ëí»É ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý, Ï³Ù Ñ³Ï³-

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

45

é³ÏÁ` Ï³ñáÕ ¿ ÁÝ¹·ñÏí»É ³ÛÝåÇëÇ »ñ»Ë³, áñÁ áñ¨¿ óáõó³ÝÇßáí ãÇ Ñ³Ù³å³-

ï³ëË³ÝáõÙ Ýßí³Í å³Ñ³ÝçÝ»ñÇÝ:

ºñ»Ë³ÛÇ §åÇï³Ï³íáñáõÙÁ¦` áñå»ë §ûÅïí³Í¦, ³ÝÃáõÛÉ³ïñ»ÉÇ ¿ áã ÙÇ³ÛÝ

³ËïáñáßÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ ³Ý×ßïáõÃÛ³Ý Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ï×³éáí:

ÆÝãå»ë Ñ³Ùá½Çã Ï»ñåáí óáõÛó »Ý ï³ÉÇë Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÁ, ³Ûë μÝáõÛÃÇ

åÇï³ÏÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý μ³í³Ï³ÝÇÝ μ³ó³ë³μ³ñ ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É »ñ»Ë³ÛÇ` áñå»ë

³ÝÑ³ïÇ ½³ñ·³óÙ³Ý íñ³:

ºñ»Ë³ÛÇ ·Ý³Ñ³ïáõÙÁ ãå»ïù ¿ ÉÇÝÇ ÇÝùÝ³Ýå³ï³Ï: úÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ

μ³ó³Ñ³ÛïáõÙÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ï³å»É áõëáõóÙ³Ý ¨ ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»-

ñÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ýñ³Ýó óáõó³μ»ñíáÕ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý û·ÝáõÃÛ³Ý ¨ ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý

Ñ»ï: ì»ñçÇÝ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñÁ ÃáõÛÉ »Ý ï³ÉÇë ½·³ÉÇáñ»Ý ÁÝ¹É³ÛÝ»É ÏÇñ³éíáÕ Ñá-

·»μ³Ý³³ËïáñáßÇã Ù»Ãá¹Ý»ñÇ áÉáñïÁ ¨ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É Éñ³óáõóÇã Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ÙÇ

³ÙμáÕç ß³ñù.

- »ñ»Ë³ÛÇ ß÷Ù³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ¨ Ù»Í»ñÇ

Ñ»ï,

- ûÅïí³Í »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ³ÝÑ³Ù³ã³÷áõÃÛ³Ý ï³ñμ»ñ ¹ñë¨áñáõÙ-

Ý»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ (μ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ),

- »ñ»Ë³ÛÇ ½·³Û³Ï³Ý áÉáñïÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨

³ÛÉÝ:

²ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ý³¨ ×Çßï ·Ý³Ñ³ï»É ëáóÇ³É³Ï³Ý ³ÛÝ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, áñáÝ-

óáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ »ñ»Ë³Ý: ä»ïù ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É μáÉáñ ·áñÍáÝÝ»ñÁ, áñáÝù Ï³ñáÕ

»Ý ³½¹»É »ñ»Ë³ÛÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý íñ³ (ïÝï»ë³Ï³Ý, Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ, ¿ÃÝÇÏ-³½-

·³ÛÇÝ, ÁÝï³Ý»Ï³Ý, ³Û¹ ÃíáõÙ Ý³¨ »ñ»Ë³ÛÇ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ³éáÕçáõÃÛáõÝÁ):

²é³ÝÓÇÝ áÉáñï »Ý Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ûÅïí³ÍÝ»ñÇ ÷áñÓ³·Çï³Ï³Ý-Ñá·»μ³-

Ý³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù ³ÝóÏ³óíáõÙ »Ý Ù³ÝÏ³Ï³Ý ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý

Ýáñ ï»ë³Ï³Ý ¨ ¿ÙåÇñÇÏ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ëï³óÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí: ²Ûë áõëáõÙÝ³ëÇ-

ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ Ï³ñáÕ »Ý û·ï³·áñÍí»É Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ³Ù»Ý³ï³ñμ»ñ Ù»Ãá¹Ý»ñ,

áñáÝù áõÕÕí³Í »Ý ó³ÝÏ³ó³Í ïÇåÇ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý μ³ó³Ñ³ÛïÙ³ÝÁ, ÇÝãå»ë

Ý³¨ ßñç³å³ïáÕ ëáóÇ³É³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇ Ñ»ï ûÅïí³Í »ñ»Ë³ÛÇ ß÷Ù³Ý ûñÇÝ³-

ã³÷áõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ: ²é³Ýó ÝÙ³Ý³ïÇå áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ` ³ÝÑÝ³ñ ¿ ·áñÍ-

Ý³Ï³ÝáõÙ Ñ³ëÝ»É Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý` ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý, ½³ñ·³ó-

Ù³Ý ¨ áõëáõóÙ³Ý ·áñÍáõÙ:

Ä³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ³ßË³ñÑáõÙ ß³ï ³ñ¹Ç³Ï³Ý »Ý ûÅïí³Í ¨ ï³Õ³Ý¹³íáñ

»ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý áõ ³ËïáñáßÙ³Ý, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ýñ³Ýó` ï³ñμ»ñ³Ïí³Í

Íñ³·ñ»ñáí áõëáõóÙ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ: Þñç³å³ïáÕ ³ßË³ñÑÇ Ñ»ï ×Çßï Ï³éáõóí³Í

46

÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÝÙ³Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ÃáõÛÉ »Ý ï³ÉÇë ÑÝ³ñ³íáñÇÝë ³Ù-

μáÕç³Ï³Ý ¹ñë¨áñ»É Çñ»Ýó ûÅïí³ÍáõÃÛáõÝÁ: ²Ñ³ ÇÝãáõ ³Ûëã³÷ Ï³ñ¨áñíáõÙ ¿

Ýñ³Ýó ×Çßï ¨ Å³Ù³Ý³ÏÇÝ μ³ó³Ñ³ÛïáõÙÁ:

²ÛëåÇëáí, ûÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ μ³ó³Ñ³ÛïáõÙÁ μ³ñ¹ ¨ ³ßË³ï³ï³ñ

·áñÍÁÝÃ³ó ¿, áñÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ μ³ñÓñ áñ³Ï³íáñÙ³Ùμ Ù³ëÝ³·»ïÝ»ñÇ Ý»ñ·ñ³-

íáõÙ: ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ãå»ïù ¿ Ùáé³Ý³É, áñ ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý ã³÷áñáßÇãÝ»ñÁ ã»Ý Ï³-

ñáÕ ÙÇ³Ýß³Ý³Ï ³Ùñ³·ñí»É. ¹ñ³Ýù Çñ»Ýó íñ³ ÏñáõÙ »Ý Å³Ù³Ý³ÏÇ ¨ Ñ³ë³-

ñ³ÏáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ÏÝÇùÁ:

Â»ÑÙÇÝ» Î³ñ³Ë³ÝÛ³Ý ÐäØÐ


1. ́ ñÛáõÝá Ä. ¨ áõñÇßÝ»ñ, úÅïí³Í »ñ»Ë³Ý»ñ. Ñá·»μ³Ý³Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý Ñ»-

ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ åñ³ÏïÇÏ³, 1995Ã.:

2. ÞáõÙ³Ïáí³ Ü. ´. ¨ áõñÇßÝ»ñ, êï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý ûÅïí³ÍáõÃÛ³Ý áõëáõÙÝ³ëÇ-

ñáõÃÛáõÝÁ ä. îáññ»ÝëÇ Ã»ëï»ñÇ ÙÇçáóáí, 1991Ã.:

3. §Ü³Ë³ß³íÇÕ¦ ³Ùë³·Çñ, 1, 2008, 3-4.2009Ã.:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

47

àðäºê ºðºÊ²ÜºðÆ ²è²æ²î²ð

¶àðÌàôÜºàôÂÚàôÜ

Ð³×³Ë »Ýù Ù»Ýù ÍÝáÕÝ»ñÇÝ áõÕÕáõÙ Ñ»ï¨Û³É Ñ³ñóÁ. §Æ±Ýã »ù ó³ÝÏ³ÝáõÙ

Ó»ñ »ñ»Ë³ÛÇÝ¦: ÌÝáÕÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÇ ó³ÝÏáõÃÛáõÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ Çñ»Ýó ½³í³ÏÝ»ñÁ

»ñç³ÝÇÏ ÉÇÝ»Ý: ºñ»Ë³Ý»ñÇÝ Ùßï³å»ë û·ÝáõÙ ¨ ³ç³ÏóáõÙ »Ý ÍÝáÕÝ»ñÁ, ÙÇç³-

í³ÛñÁ, áõëáõóÇãÝ»ñÁ: ºñ»Ë³Ý å»ïù ¿ ÇÝùÝ Çñ íñ³ ÏñÇ å³ï³ëË³Ý³ïíáõÃÛáõÝ`

Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»Éáõ Ï»Ýó³ÕáõÙ Ñ³Ý¹ÇåáÕ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ¸³ Ñ»Ýó »ñç³ÝÇÏ ÉÇÝ»-

Éáõ Ý³Ë³å³ÛÙ³Ý ¿: Üñ³ Ù»ç å»ïù ¿ ½³ñ·³óÝ»É ³ÛÝåÇëÇ áñ³ÏÝ»ñ, ÇÝãåÇëÇù

»Ý` É³í³ï»ëáõÃÛáõÝÁ, íëï³ÑáõÃÛáõÝÁ ë»÷³Ï³Ý áõÅ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùμ, å³ïñ³ë-

ï³Ï³ÙáõÃÛáõÝ` û·Ý»Éáõ ¨ ³ç³Ïó»Éáõ áõñÇßÝ»ñÇÝ:

Ø³ñ¹ÇÏ »ñμ»ÙÝ Ï³ñÍáõÙ »Ý, Ã» »ñç³ÝÏáõÃÛáõÝÁ ³ëïÍáõ å³ñ·¨Ý ¿:

²Ù»ñÇÏ³óÇ Ñá·»μ³Ý ØÇË³Û âÇÏë»ÝïÙÇË³ÉÇÝ ·ïÝáõÙ ¿. § ºñç³ÝÏáõÃÛáõÝÁ

Ñ³×³Ë Çñ³íÇ×³ÏÇ å³ï³Ñ³Ï³Ý å³ñ·¨ ¿, μ³Ûó Ù»Ýù Ï³ñáÕ »Ýù ³Ý»É ³é³-

í»É³·áõÛÝÁ` ³Û¹ å³ñ·¨Ý ëï³Ý³Éáõ Ñ³Ù³ñ¦:

²ÛëåÇëáí` Ù»Ýù Ï³ñáÕ »Ýù »ñç³ÝÇÏ ÉÇÝ»É ÝáõÛÝÇëÏ ³ÛÝ ¹»åùáõÙ, »ñμ Ù»ñ

μ³ó³ë³Ï³Ý ÑáõÛ½»ñÁ Ù»½ ã»Ý ÉùáõÙ: Ð»Ýó Ù»Ýù å»ïù ¿ §í³ëï³Ï»Ýù¦ Ù»ñ »ñç³Ý-

ÏáõÃÛáõÝÁ: ´³í³ñ³ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ »ñç³ÝÏáõÃÛáõÝÁ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ³ÛÝ Å³Ù³-

Ý³Ï, »ñμ Ù»Ýù Ç ÙÇ »Ýù μ»ñáõÙ Ù»ñ Ñ³Ù³ñÓ³ÏáõÃÛáõÝÁ, Ï³ÙùÇ áõÅÁ, ÇÙ³ó³-

Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨ áõÝ»Ýù Ï³ÛáõÝ μÝ³íáñáõÃÛáõÝ:

Ø»ñ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ëÝáõÝ¹Çó ¨ Ñ³·áõëïÇó ³é³í»É ³ÝÑñ³Å»ßï »Ý Ñáõ½³Ï³Ý

³Ý¹áññ ¨ Ý»ñ¹³ßÝ³ÏáõÃÛáõÝ: ºÃ» »ñ»Ë³Ý ÏÛ³ÝùÇ ³é³çÇÝ ï³ñáõÙ Ñáõ½³Ï³Ý

μ³í³ñ³ñ Ï³åÇ Ù»ç ¿ ßñç³å³ïÇ Ñ»ï, ³å³ ¹³ Ý³Ë³å³ÛÙ³Ý ¿ ³éáÕç ¨ »ñç³-

ÝÇÏ ÏÛ³ÝùÇ:

ºñ»Ë³Ý»ñÁ ó³ÝÏ³ÝáõÙ »Ý ÉÇÝ»É ³å³Ñáí ¨ íëï³Ñ, áñ ëÇñáõÙ »Ý Çñ»Ýó:

§àôñ³Ë³óÇ°ñ »ñ»Ë³ÛÇ ·áÛáõÃÛ³Ùμ, ëáíáñÇ°ñ Ýñ³ÝÇó, ÉëÇ°ñ Ýñ³Ý ¨ Ë³Õ³° Ýñ³ Ñ»ï¦: ê³ ×ßÙ³ñï³óÇ, ¹³ñ»ñáí ÷áñÓí³Í ¨ ³å³óáõóí³Í ÇÙ³ëïáõÃÛáõÝ ¿:

Ê³ÕÁ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ ³é³çÝ³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ ¿: ²ÛÝ ½·³óÙáõÝùÝ»ñÇ

³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý ¨ ßñç³å³ïáÕ Çñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ×³Ý³ãÙ³Ý Ñ½áñ ÙÇçáó ¿:

ºñ»Ë³Ý Éñçáñ»Ý ¿ í»ñ³μ»ñíáõÙ Ë³ÕÇÝ ¨ ÝáõÛÝåÇëÇ Ùáï»óáõÙ ¿É å³Ñ³Ý-

çáõÙ ¿ ßñç³å³ïÇó:

Ø»Í³Ñ³ë³ÏÝ Çñ ½·³óÙáõÝùÝ»ñÁ, ½³ÛñáõÛÃÝ áõ ³ÝÑ³Ý·ëïáõÃÛáõÝÝ ³ñï³-

Ñ³ÛïáõÙ ¿ Ëáëù³ÛÇÝ Ù³Ï³ñ¹³ÏáõÙ, ÇëÏ »ñ»Ë³Ý` Ë³Õ³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ùμ:

48

Ê³ÕÁ ÷áùñÇÏÇ Ñ³Ù³ñ Ý³¨ Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý ¨ ÇÝùÝ³×³Ý³ãÙ³Ý ÙÇ³Ï ÙÇçáóÝ ¿:

Ð³ïÏ³å»ë Ï³ñ¨áñ »Ý ³ÛÝ Ë³Õ»ñÁ, áñáÝù ÑáñÇÝáõÙ ¿ Ñ»Ýó ÇÝùÁ` »ñ»Ë³Ý:

Ê³ÕÇ Å³Ù³Ý³Ï Ù³ëÝ³ÏÇóÝ»ñÁ å»ïù ¿ óáõó³μ»ñ»Ý Ï³ÙùÇ áõÅ, Ñ³Ù³ñ-

Ó³ÏáõÃÛáõÝ, Çñ³íÇ×³ÏÇÝ ëï»ÕÍ³·áñÍ³μ³ñ Ùáï»Ý³Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝ, ³ÛëÇÝùÝ`

μáÉáñ ³ÝÑñ³Å»ßï áñ³ÏÝ»ñÁ, áñáÝù Ó¨³íáñáõÙ »Ý É³í³ï»ëáõÃÛáõÝ:

Ê³ÕÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ »Ý Ý³¨ ÑÇ³ëÃ³÷áõÃÛ³Ý, »ñμ»ÙÝ íÇñ³íá-

ñ³ÝùÇ, í³ËÇ ¨ ³ÛÉ ½·³óáõÙÝ»ñÇ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñ:

Î³ñ¨áñ ¿ Ý³¨ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ»ï ß÷áõÙÁ: Üñ³Ýù ëáíáñáõÙ »Ý Çñ³ñÇó ¨

ÁÝ¹ûñÇÝ³ÏáõÙ ÙÇÙÛ³Ýó¥ó³ÝÏ³ÉÇ ¨ ³Ýó³ÝÏ³ÉÇ í³ñù¤:

Ê³ÕÁ áñå»ë ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ó¨ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ ¿ ÙÇ ß³ñù ·áñÍ³éáõÛÃÝ»ñ.

• ½³ñ·³óÝáÕ

• ¹³ëïÇ³ñ³ÏáÕ

• ß÷Ù³Ý ¨ Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý

• Ï³ñ·³íáñáÕ

• ³éáÕç³ñ³ñ³Ï³Ý /Ã»ñ³å¨ïÇÏ

Â»° Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý, Ã»° ¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùáõÙ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿ »ñ»Ë³-

Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ï³½Ù³Ï»ñå»É Ë³Õ³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ùμ ÁÝÃ³óáÕ áõëáõóáõÙ: ¸ñ³

ßÝáñÑÇí Ýñ³Ýù ¹³éÝáõÙ »Ý ¹ÇïáõÝ³Ï, ëáíáñáõÙ »Ý Ñ³Ù»Ù³ï»É, ¹³ë³Ï³ñ·»É

³é³ñÏ³Ý»ñÁ` Ñ³Ù³Ó³ÛÝ ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñÇ: ÆëÏ ¹³ Ýå³ëïáõÙ ¿

Ýñ³Ýó Ùï³íáñ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ, ½áõ·³Ñ»é³μ³ñ ½³ñ·³óÝáõÙ ÁÝÏ³ÉáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ,

ËáëùÁ ¨ áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ:

Ê³Õ³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ, ÇÝãå»ë ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ï»ë³Ï,

áõÝÇ Çñ Ï³éáõóí³ÍùÁ, áñÁ Ý»ñ³éáõÙ ¿ Ýå³ï³Ï, ¹ñ¹³å³ï×³é, Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý

ÙÇçáóÝ»ñ, ·áñÍáÕáõÃÛ³Ý åÉ³Ý³íáñáõÙ ¨ ·áñÍáÕáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù: Ê³ÕÇ Ï³éáõó-

í³ÍùáõÙ áñå»ë Ï³ñ¨áñ ÙÇ³íáñ ¹ÇïíáõÙ ¿ Ë³Õ³ÛÇÝ ¹»ñÁ, áñÁ Ù»Í³Ñ³ë³ÏÇ

·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ í»ñ³ñï³¹ñáõÙÝ ¿: Ê³ÕÇ Ù»ç ·áñÍáõÙ »Ý »ñÏáõ ïÇåÇ ÷áË-

Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ` Ë³Õ³ÛÇÝ ¨ Çñ³Ï³Ý:

¸»ñ³ÛÇÝ Ï³Ù Ë³Õ³ÛÇÝ Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ å³ñï³¹ñíáõÙ »Ý Áëï ¹»ñÇ:

Æñ³Ï³Ý Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ³éûñÛ³ ÏÛ³ÝùáõÙ ÙÇÙÛ³Ýó

ÝÏ³ïÙ³Ùμ áõÝ»ó³Í Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñï³óáÉáõÙÝ ¿:

²Ûë »ñÏáõ ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ï³åí³Í »Ý ÙÇÙÛ³Ýó Ñ»ï, ¨ ¹ñ³Ýáí ¿

å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í Ë³Õ³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ:

ÀÝ¹áõÝí³Í ¿ Ë³Õ»ñÁ μ³Å³Ý»É »ñÏáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËÙμÇ`

1. êï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý, áñáÝù ÁÝ¹·ñÏáõÙ »Ý ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñ ¨

Ë³Õ- μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙÝ»ñ:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

49

2. Î³ÝáÝ³íáñ Ë³Õ»ñÇ Ù»ç »Ý ÙïÝáõÙ ¹Ç¹³ÏïÇÏ, ß³ñÅáÕ³Ï³Ý, »ñ³-

ÅÁßï³Ï³Ý Ë³Õ»ñÁ ¨ Ë³Õ-½í³ñ×³ÉÇùÝ»ñÁ:

êÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÝ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ³ñï³óáÉáõÙ »Ý ßñç³Ï³ ÙÇç³-

í³ÛñÁ, Ù³ñ¹Ï³Ýó í³ñùÁ ¨ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ï³ñμ»ñ áÉáñïÝ»ñÁ: ²Ûë Ë³Õ»ñÝ

³½³ï ¨ ÇÝùÝ³μáõË »Ý: ¸ñ³Ýù Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÑÇÙÝ³-

Ï³Ý ½μ³ÕÙáõÝùÝ »Ý: Ê³ÕÇ ÁÝÃ³óùáõÙ Ù³ëÝ³ÏÇóÝ»ñÇ ß÷Ù³Ý, Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý,

Ñ³Ù³ï»Õ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ¹ñë¨áñÙ³Ý åñáó»ëáõÙ Ñ³Ù³·áñÍ³ÏóáõÃÛ³Ý Ù»ç »Ý

ÙïÝáõÙ »ñ»Ë³ÛÇ Çñ³Ï³Ý ¨ ¹»ñ³ÛÇÝ Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ¸ñ³Ýù ÷áË³¹³ñÓ³-

μ³ñ Ýå³ëïáõÙ »Ý Ë³ÕÇ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛ³ÝÁ ¨ »ñ»Ë³ÛÇ Ý»ñáõÅÇ μ³ó³Ñ³Ûï-

Ù³ÝÁ: Ê³Õ- μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙÝ»ñÁ ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÇ ï³ñ³ï»ë³ÏÝ»ñÇó

»Ý: àõÝ»Ý ëÛáõÅ», μáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝ, ¹»ñ»ñ, áñáÝó Ï³ï³ñáõÙÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ Ù»Í ç³Ýù»ñ: ºñ»Ë³Ý ³Ûëï»Õ Ë³ÕáõÙ ¿ áã Ã» Çñ Ñ³Ù³ñ, ³ÛÉ Ñ³Ý¹Çë³ï»ëÇ:

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç ¹ñ³Ýù ³Ýí³ÝáõÙ »Ý Ý³¨ Ë³Õ-μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙÝ»ñ: ²Ûëï»Õ å»ïù ¿ Ñ³ñ³½³ï ÙÝ³É ï»ùëïÇÝ, ÇëÏ Ë³ÕÇ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ í»ñó-íáõÙ ¿ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇó:

Î³ÝáÝ³íáñ Ë³Õ»ñÝ áõÝ»Ý Ï³ÝáÝÝ»ñ, μáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝ, Ë³Õ³ÛÇÝ ·áñÍá-ÕáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ Ë³Õ³ÛÇÝ ³ñ¹ÛáõÝù: ¸ñ³Ýó ÃíÇÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ ¹Ç¹³ÏïÇÏ Ë³-Õ»ñÁ, áñáÝù áõÝ»Ý áõëáõóáÕ³Ï³Ý μÝáõÛÃ:

Â»ñ¨ë μáÉáñ Ë³Õ»ñÁ Ýå³ëïáõÙ »Ý »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ: Ê³Õ³ÛÇÝ ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ùμ »ñ»Ë³Ý Ó»éù ¿ μ»ñáõÙ ³ÛÝåÇëÇ áñ³ÏÝ»ñ, ÇÝãåÇëÇù »Ý` ÙïùÇ ¨ Ù³ñÙÝÇ ×ÏáõÝáõÃÛáõÝÁ, ÑÝ³ñ³ÙïáõÃÛáõÝÁ, ëñ³ÙïáõÃÛáõÝÁ, Ñ³Ùμ»ñ³ï³-ñáõÃÛáõÝÁ, Ñ³Ý¹áõñÅáÕ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨ ³ÛÉÝ…:

Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ë³Õ ÁÝïñ»ÉÇë å»ïù ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É »ñ»Ë³ÛÇ ï³ñÇù³ÛÇÝ ¨ ³ÝÑ³ï³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

Ê³ÕÇ Ñá·»Ã»ñ³å¨ïÇÏ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ Ðá·»μ³Ý³Ï³Ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý μ³½Ù³ÃÇí Ó¨»ñÇ Ù»ç Ï³ñ¨áñ ¹»ñ áõÝÇ Ë³-

Õ³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³Ý: ¸ñ³ ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ëÇñ»ÉÇ ½μ³ÕÙáõÝùÁ ¨ ß÷Ù³Ý Ó¨Á` Ë³ÕÁ: Ê³Õ³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³Ý ¹Çï³ñÏíáõÙ ¿ áñå»ë Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ¨ Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñáõ½³Ï³Ù³ÛÇÝ, Ñ³Õáñ¹³Ïó³Ï³Ý áÉáñïÝ»ñÇ ¹ÇÝ³ÙÇÏ ßïÏÙ³Ý (Ïáé»ÏóÇ³ÛÇ) ÙÇçáó: Ê³Õ³Ã»ñ³åÇ³ÛÇ Ýå³ï³-Ï³Ñ³ñÙ³ñáõÃÛáõÝÁ μ³ó³ïñíáõÙ ¿ »ñ»ù ·áñÍáÝÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ùμ:

• Ê³ÕÁ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ ³é³í»É Ûáõñ³óí³Í ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ó¨ ¿: • Ê³ÕÇ Ù»ç ³éÏ³ ¿ Ù³ëÝ³ÏÇóÝ»ñÇ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý μÝáõÛÃÇ ¨ ß÷Ù³Ý Ñ»-

ï¨³Ýùáí ³é³ç³óáÕ ³åñáõÙÝ»ñÇ ÙÇ³ëÝáõÃÛáõÝÁ: • Ê³ÕÇ ÁÝÃ³óùáõÙ »ñ»Ë³Ý ³½³ï ¿ ³éûñÛ³ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝÇó:

50

Ê³Õ³Ã»ñ³åÇ³Ý Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ÷áñÓáõÃÛáõÝ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ëáóÇ³É³Ï³Ý ¨ Ñá·»Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: àñå»ë Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý Ó¨ ³ÛÝ áõÝÇ Çñ ·áñÍ³éáõÛÃÝ»ñÁ, ëÏ½μáõÝùÝ»ñÁ, Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý Ó¨»ñÝ áõ ï»ËÝÇÏ³Ý»ñÁ:

Ê³Õ³Ã»ñ³åÇ³Ý Ýå³ëïáõÙ ¿ ÙÇç³ÝÓÝ³ÛÇÝ ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³-Ù³Ï³ñ·Ç Ó¨³íáñÙ³ÝÁ: ²ÛÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ù»Í³Ñ³ë³ÏÇ ¨ »ñ»Ë³ÛÇ ßïÏáÕ³Ï³Ý áõ ½³ñ·³óÝáÕ ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ëï³ïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

îíÛ³É μÝ³·³í³éáõÙ ÏÇñ³éíáõÙ »Ý Ë³Õ³ÛÇÝ ÷áË³½¹»óáõÃÛ³Ý ï³ñμ»ñ Ùáï»óáõÙÝ»ñ, áñáÝù ï³ñμ»ñíáõÙ »Ý ³ÛÉ Ù»Ãá¹Ý»ñÇó Çñ»Ýó Õ»Ï³í³ñÙ³Ý μÝáõÛÃáí ¨ ³ëïÇ×³Ýáí, ë»³ÝëÝ»ñÇ ù³Ý³Ïáí, ËÙμ³ÛÇÝ ³ßË³ï³ÝùÇ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõ-ÃÛáõÝÝ»ñáí: ²Û¹ Ùáï»óáõÙÝ»ñÇ Ù»ç áñå»ë ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñ ³é³ÝÓÝ³ó-íáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É ·áñÍÁÝÃ³óÝ»ñÁ` Ã»ñ³å¨ïÇÏ Ï³å, Ï³ï³ñëÇë1, ÙïùÇ ÷³ÛÉ³-ï³ÏáõÙ (ÇÝë³ÛÃ), Ã»ëï³íáñáõÙ:

ºñ»Ë³ÛÇ Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý í»ñ³Ï³Ý·Ù³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÝ ³å³Ñáí»Éáõ Ñ³Ù³ñ Ë³Õ³Ã»ñ³åÇ³Ý ¨ Ë³Õ³ÛÇÝ ÷áË³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ÑÇÙÝíáõÙ »Ý áñáß³ÏÇ ¹ñáõÛÃÝ»ñÇ íñ³: ¸ñ³Ýù »Ý`

• ãå³ñï³¹ñí³Í ß÷áõÙ • ¹ñ³Ï³Ý Ñ»ï³¹³ñÓ Ï³å • Ë³ÕÁÝÏ»ñÝ»ñÇ áã Ùñó³Ïó³ÛÇÝ ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ • Ý»ñ·ñ³í³ÍáõÃÛáõÝ ·áñÍÁÝÃ³óáõÙ Ðá·»Ã»ñ³åÇ³ÛÇ Ýå³ï³Ïáí Ë³ÕÇ û·ï³·áñÍáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ³Ù»-

Ý³ï³ñμ»ñ ï»ë³Ï³Ý ¹åñáóÝ»ñÇ ¨ áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõÙ: ò³ÝÏ³ÉÇ ¿ å³Ñå³Ý»É Ë³Õ³Ã»ñ³åÇ³ÛÇ Ñ»ï¨Û³É ëÏ½μáõÝùÝ»ñÁ. • ºñ»Ë³ÛÇ Ñ»ï Ñ³ëï³ï»É ³ÝÙÇç³Ï³Ý ÁÝÏ»ñ³Ï³Ý Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ: • ºñ»Ë³ÛÇÝ ÁÝ¹áõÝ»É ³ÛÝåÇëÇÝ, ÇÝãåÇëÇÝ Ý³ Ï³: • Ð³ëÝ»É ³ÛÝ μ³ÝÇÝ, áñ »ñ»Ë³Ý ³í»ÉÇ μ³ó ¨ ³½³ï ËáëÇ Çñ ½·³óÙáõÝù-

Ý»ñÇ Ù³ëÇÝ: • Ð³ëÏ³Ý³É »ñ»Ë³ÛÇ ½·³óÙáõÝùÝ»ñÁ: • ²ÛÝå»ë ³Ý»É, áñ »ñ»Ë³Ý áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¹³ñÓÝÇ ÇÝùÝ Çñ íñ³: • Üñ³Ý Ñ³Ù³ñ»É §Çñ³¹ñáõÃÛ³Ý¦ ï»ñÁ ¨ ã³½¹»É Ë³Õ³ÛÇÝ ·áñÍáõÝáõÃÛ³Ý

ÁÝÃ³óùÇ íñ³: Ê³Õ³Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ÁÝÃ³óùáõÙ Ã»ñ³å¨ïÁ ÏÇñ³éáõÙ ¿ áñáß³ÏÇ ï»ËÝÇ-

Ï³Ý»ñ, áñáÝù ³å³ÑáíáõÙ »Ý μáõÅ³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÇ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ: ¸ñ³Ýù »Ý.

• ²ÏïÇí Éë»Éáõ ï»ËÝÇÏ³ • §ºë-Ç ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý¦ ï»ËÝÇÏ³

1 ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ ÉÇóù³Ã³÷Ù³Ý Ýå³ï³Ïáí Ã»ñ³å¨ïÇÏ Ý»ñ·áñÍáõÃÛáõÝ, áñÁ Ñ³Ï³½¹áõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ ÏáÝýÉÇÏïÇ å³ï×³é Ñ³Ý¹Çë³óáÕ ¨ »ÝÃ³·Çï³ÏóáõÃÛáõÝ ÷áË³Ýóí³Í ³ý»Ï-ïÇÝ (Ðá·»μ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³éáï μ³é³ñ³Ý/éáõë./, ².´. ä»ïñáíëÏáõ ËÙμ.,Ø. 1985, ¿ç 137):

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

51

• ²ñ¹ÛáõÝ³í»ï ·áí³ë³ÝùÇ ï»ËÝÇÏ³ • ê³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙÝ»ñÇ ¨ ³ñ·»ÉùÝ»ñÇ ï»ËÝÇÏ³ ²ÏïÇí Éë»Éáõ ï»ËÝÇÏ³Ý Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ Ëáëù³ÛÇÝ ¨ áã Ëáëù³ÛÇÝ μ³-

Õ³¹ñÇãÝ»ñ` ¹»Ù ³é ¹»Ù ¹Çñù, ï»ëáÕ³Ï³Ý ß÷áõÙ, Ù»Í³Ñ³ë³ÏÇ Ñ³Û³óùÇ Ù»ç Ñ»-ï³ùñùñí³ÍáõÃÛáõÝ, ç»ñÙ ÅåÇï, Ó³ÛÝÇ ÙÇçÇÝ μ³ñÓñáõÃÛáõÝ, ËáëùÇ Ù»ÕÙ áõ ùÝùáõß ÑÝã»ñ³Ý· ¨ ÙÇçÇÝ ³ñ³·áõÃÛáõÝ: Êáëù³ÛÇÝ μ³Õ³¹ñÇãÝ»ñÇ Ù»ç Ï³ñ»ÉÇ ¿ ¹³ë»É ³åñáõÙ³ÏóÙ³Ý Ó¨»ñÁ, áñáÝù Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ »Ý »ñ»Ë³ÛÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝ-Ý»ñÇ ÏñÏÝáõÙáí ¨ ÁÝ¹Ñ³Ýñ³óÙ³Ùμ (å³ñ³ýñ³½áí): ²ÛëÇÝùÝ` ß»ßïÁ ¹ñíáõÙ ¿ ÑáõÛ½»ñÇ, ½·³óÙáõÝùÝ»ñÇ íñ³:

§ºë-Ç ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý¦ ï»ËÝÇÏ³Ý Ñá·»μ³ÝÇ ÏáÕÙÇó ÏÇñ³éíáõÙ ¿ »ñ»Ë³-ÛÇ ¨ Çñ ÙÇç¨ Í³·³Í Ñ³Ï³¹ñáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ: î»ËÝÇÏ³Ý μ³ÕÏ³ó³Í ¿ ãáñë μ³Õ³¹ñÇãÝ»ñÇó.

• ¼·³óÙáõÝùÝ»ñÇ ¨ ÑáõÛ½»ñÇ Ñëï³Ï áõ ×ß·ñÇï ÝÏ³ñ³·ñáõÙ /§ºë ïËáõñ »Ù¦, §ºë ã»Ù ëÇñáõÙ¦/:

• ä³ï×³é³Ñ»ï¨³Ýù³ÛÇÝ Ï³å. ÁÝ¹Ñ³Ýñ³å»ë ³Ûë μ³Õ³¹ñÇãÇ ÝÏ³ñ³-·ñáõÃÛáõÝÝ ëÏëíáõÙ ¿ §»ñμ¦ μ³éáí/ §ÆÝÓ ¹áõñ ãÇ ·³ÉÇë, »ñμ ÇÝÓ Ë÷áõÙ »ë ·Ý¹³-Ïáí¦/ :

• Ø»Í³Ñ³ë³ÏÇ ÏáÕÙÇó ïñí³Í å³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³ÛÇ å³ï×³éÝ»ñÇ ÝÏ³ñ³·ñáõÃÛáõÝ / ûñÇÝ³Ï, §ÆÝÓ ¹áõñ ãÇ ·³ÉÇë, »ñμ ÇÝÓ ·Ý¹³Ïáí Ñ³ñí³ÍáõÙ »ë, áñáíÑ»ï¨ ¹áõ ÇÝÓ ó³í»óÝáõÙ »ë: ²Ûëï»Õ íï³Ý·Ý ³ÛÝ ¿, áñ Ñá·»μ³ÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ·Ý³É »ñ»Ë³ÛÇÝ ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÝ»ñ ï³Éáõ ×³Ý³å³ñÑáí:

• ºñ»Ë³ÛÇ í³ñùÇ Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñÇ ÝÏ³ñ³·ñáõÃÛáõÝ/ §ºÃ»…¦ Ï³éáõÛóÁ ß³-

ñáõÝ³ÏíáõÙ ¿/: ²ÛÝ ãå»ïù ¿ ÑÝãÇ ëå³éÝ³ÉÇùÇ Ó¨áí: úñÇÝ³Ï, §ÆÝÓ ¹áõñ ãÇ ·³ÉÇë,

»ñμ ÇÝÓ ·Ý¹³Ïáí Ñ³ñí³ÍáõÙ »ë, áñáíÑ»ï¨ ¹áõ ÇÝÓ ó³í»óÝáõÙ »ë, áõ »ë ·Ý¹³ÏÁ

Ïå³Ñ»Ù å³Ñ³ñ³ÝáõÙ¦:

²ñ·»ÉùÝ»ñÇ ¨ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙÝ»ñÇ Ý»ñÙáõÍÙ³Ý ï»ËÝÇÏ³Ý »ñ»Ë³ÛÇÝ

Ý»ñÏ³Û³óíáõÙ ¿ Ë³Õ³ÛÇÝ å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ: ²ÛÝ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿`

• »ñ»Ë³ÛÇ ¨ Ýñ³ Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý áõ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ³Ýíï³Ý-

·áõÃÛáõÝ,

• Ë³Õ³ë»ÝÛ³ÏÇ ë³ñù³íáñáõÙÝ»ñÇ å³Ñå³ÝáõÙ,

• Ñá·»μ³ÝÇ ³éáÕçáõÃÛ³Ý ¨ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ³Ýíï³Ý·áõÃÛ³Ý ³å³ÑáíáõÙ,

• Ë³Õ³ÛÇÝ å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇ ï»ÕÇ ¨ Å³Ù³Ý³ÏÇ Ñ³ëï³ïáõÝáõÃÛáõÝ:

²Ûë ³Ù»ÝÁ »ñ»Ë³ÛÇÝ å»ïù ¿ Ý»ñÏ³Û³óíÇ å³ñ½ ¨ Ñ³ëÏ³Ý³ÉÇ Ó¨áí:

²ñ¹ÛáõÝ³í»ï ·áí³ë³ÝùÇ ï»ËÝÇÏ³Ý ÝáõÛÝå»ë Ï³éáõóíáõÙ ¿ áñáß³ÏÇ

ëÏ½μáõÝùÝ»ñáí`

1. ¶áí³ë³ÝùÁ »ñμ»ù ãå»ïù ¿ ÉÇÝÇ ·Ý³Ñ³ïáÕ:

52

2. ²ÛÝ ãå»ïù ¿ å³ñáõÝ³ÏÇ »ñ»Ë³ÛÇ ³ÝÓÇÝ áõÕÕí³Í ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÝ»ñ,

ù³ÝÇ áñ ³Û¹ ¹»åùáõÙ áã ÙÇ³ÛÝ ³Ýû·áõï, ³ÛÉ¨ íÝ³ë³Ï³ñ ÏÉÇÝÇ, áñáíÑ»ï¨ ³Û¹

¹»åùáõÙ`

• ÎÁÝ¹·Íí»Ý »ñ»Ë³ÛÇ ¨ Ù»Í³Ñ³ë³ÏÇ ÙÇç¨ Ï³Ëí³ÍáõÃÛ³Ý ¨ ÑÝ³½³Ý¹áõ-

ÃÛ³Ý Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

• Î³é³ç³Ý³ ï³·Ý³å` Ù»Í³Ñ³ë³ÏÇ ¹ñ³Ï³Ý í»ñ³μ»ñÙáõÝùÁ ÏáñóÝ»Éáõ ¨

ã·áÑ³óÝ»Éáõ ¹»åùáõÙ å³ïÅÇ »ÝÃ³ñÏí»Éáõ:

• Î¹³éÝ³ »ñ»Ë³ÛÇ ³Ýíëï³ÑáõÃÛ³Ý ³ÕμÛáõñ:

• ºñ»Ë³ÛÇ ÏáÕÙÇó ÏÁÝÏ³ÉíÇ áñå»ë Çñ í³ñùÁ ¨ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ Õ»Ï³í³-

ñ»Éáõ ÷áñÓ:

¶áí³ë³ÝùÝ Çñ Ù»ç ãå»ïù ¿ å³ñáõÝ³ÏÇ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨

³ÝÓÝ³ÛÇÝ áñ³ÏÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛáõÝ, ù³ÝÇ áñ ³Û¹ å³ñ³·³ÛáõÙ »ñ»Ë³ÛÇ Ù»ç

Ï³é³ç³Ý³Ý Ù»ñÅáÕ³Ï³Ý ¹ÇñùáñáßÙ³Ý, Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ³Ý¹»å Ý³Ë³ÝÓÇ

½·³óÙáõÝùÇ Ó¨³íáñÙ³Ý Ý³Ë³¹ñÛ³ÉÝ»ñ: Üå³ï³Ï³ÛÇÝ ·áí³ë³ÝùÁ Ù»Í³Ñ³ë³-

ÏÇ ÏáÕÙÇó »ñ»Ë³ÛÇ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ, Ýñ³ ×Ç·»ñÇ ³ÝÏ»ÕÍ ÝÏ³-

ñ³·ñáõÙÝ ¿:

²ÛëåÇëáí, §Ë³Õ³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³Ý¦ ÙÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ ¿, áñÁ ùÇã Ã» ß³ï

ÝáõÛÝ³ÝáõÙ ¿ Ë³ÕÇ Ñ»ï: Ê³ÕÁ »ñ»Ë³ÛÇ ÇÝùÝ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý »½³ÏÇ ÙÇçáó ¿, áñÁ

Ýñ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ³½³ï áõ ³ÝÏ³ßÏ³Ý¹ Ë³Õ³ñÏ»É ë»÷³Ï³Ý

½·³óÙáõÝùÝ»ñÝ áõ ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ:

²ÝÅ»É³ ì»ñ¹Û³Ý

ÎñÃáõÃÛ³Ý ³½·³ÛÇÝ ÇÝëïÇïáõïÇ ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý

¨ Éñ³óáõóÇã ÏñÃáõÃÛ³Ý μ³ÅÇÝ

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

53

Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ¹»ñÁ Ïñïë»ñ

¹åñáó³Ï³ÝÝ»ñÇ ëï»ÕÍ³·áñÍ³Ï³Ý Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý

½³ñ·³óÙ³Ý ·áñÍáõÙ

Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý Ù»ç ¨

åñ³ÏïÇÏ³ÛáõÙ ÝáñáõÛÃ ã¿: Ê³ÕÇ Ù»Ãá¹³μ³Ý³Ï³Ý ÑÇÙù»ñÇ, ëáóÇ³É³Ï³Ý μÝáõÛ-

ÃÇ և ëáíáñáÕÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ·áñÍáõÙ ¹ñ³ áõÝ»ó³Í ¹»ñÇ ու ³ÛÉ Ñ³ñó»ñÇ Ùß³ÏÙ³Ùμ

Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý Ù»ç ½μ³Õí»É »Ý È. ìÇ·áïëÏÇÝ, ².Ü. È»áÝï¨Á,

¸. ´. ¾ÉÏáÝÇÝÁ ¨ ³ÛÉù:

Ê³ÕÁ Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³Ñ»ï³ùñùÇñ Ó¨»ñÇó Ù»ÏÝ ¿: ²ÛÝ Í³-

·áõÙ ¿ Ù³ÝÏáõÃÛ³Ý ßñç³ÝáõÙ ¨ áõÕ»ÏóáõÙ Ù³ñ¹áõÝ ³ÙμáÕç ÏÛ³ÝùÇ ÁÝÃ³óùáõÙ:

Ø³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ¨ Ñá·»μ³ÝáõÃÛ³Ý ï»ë³μ³ÝÝ»ñÁ ·ïÝáõÙ »Ý, áñ »ñ»Ë³ÛÇ

Ñá·»μ³ÝáõÃÛáõÝÝ áõ ³ÝÑ³ï³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ó³ÛïáõÝ ¨ ³ÝÙÝ³óáñ¹

³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý Ë³ÕÇ Ù»ç: Ê³ÕÁ »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ Ï»Ýë³μ³Ý³Ï³Ý Ý»ñùÇÝ

å³Ñ³ÝçÙáõÝù ¿: Ê³ÕÇ ÙÇçáóáí »ñ»Ë³Ý ×³Ý³ãáõÙ ¿ Çñ»Ý ßñç³å³ïáÕ ³ÛÝ

»ñ¨áõÛÃÝ»ñÁ, áñáÝù Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë Ý³¨ Ë³Õ³ÛÇÝ Çñ³íÇ×³ÏÝ»ñáõÙ: Ê³ÕÇÝ Ñ³-

ïáõÏ Ï³ñ¨áñáõÃÛáõÝ ¿ ïñíáõÙ Ïñïë»ñ ¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ áõëáõó-

Ù³Ý, ¹³ëïÇ³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ·áñÍáõÙ: Àëï Ñá·»μ³ÝÝ»ñÇ` ³Û¹ ï³ñÇùÝ ¿ ³é³ÝÓÝ³-

ÝáõÙ áñå»ë ³ÝÑ³ï³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ó¨³íáñÙ³Ý ³é³çÇÝ ³ëïÇ×³Ý, ¨ ½³ñ·³óÙ³Ý

Ñ»Ýó ³Û¹ ßñç³÷áõÉÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ï»ë³ÏÁ, áõëáõóÙ³Ý Ñ»ï ½áõ-

·³Ñ»é, ß³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ ÙÝ³É Ë³ÕÁ: ²Û¹ ï³ñÇùáõÙ Ë³ÕÝ ³ÝÓÇ Ó¨³íáñÙ³Ý Ï³-

ñ¨áñ³·áõÛÝ ÙÇçáó ¨ ·áñÍáÝ ¿: àõëïÇ Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý Ù»ç Ù»Í Ï³ñ¨áñáõÃÛáõÝ ¿

ïñíáõÙ Ë³ÕÇ ¹»ñÇÝ ¨ áõëáõóÙ³ÝÁ Ë³ÕÇ ÙÇçáóáí: Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ

ÏÇñ³éáõÙÁ ¹³ë»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ Ýå³ëïáõÙ ¿ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ ³ÏïÇí³óÙ³ÝÁ` ¨°

Ù³ñÙÝ³ß³ñÅáÕ³Ï³Ý, ¨° ÇÙ³ó³Ï³Ý ³éáõÙÝ»ñáí: ²ÏïÇíáõÃÛáõÝÝ ³ÝÑñ³Å»ßï

å³ÛÙ³Ý ¿ Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÇ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï Ï³½Ù³-

Ï»ñåÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: Ê³ÕÇ ÙáõïùÁ Ï»Ý¹³ÝÇ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÝ»ñ ¹³-

ë³ñ³ÝáõÙ ëï»ÕÍáõÙ ¿ Ýáñ, Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ÙÇç³í³Ûñ: ºÃ» áõëáõóÇã-³ß³Ï»ñï ¨

³ß³Ï»ñï- ³ß³Ï»ñï ÷áËÑ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ÙÇÝã ³Û¹ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»ÇÝ ÇÝã-

ÇÝã å³ïÝ»ßÝ»ñ, ³å³ Ë³ÕÇ ßÝáñÑÇí ¹ñ³Ýù ³ëïÇ×³Ý³μ³ñ ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ »Ý:

²Û¹ ÙÃÝáÉáñïÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë, áñ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÝ ³ÝÏ³ßÏ³Ý¹ ³ñï³-

Ñ³Ûï»Ý Çñ»Ýó Ùïù»ñÁ` ³ÝÝÏ³ï»ÉÇáñ»Ý ÁÝ¹·ñÏí»Éáí ³ÏïÇí áõëáõóÙ³Ý Ù»ç:

54

Ê³ÕÁ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý, áõëáõóÙ³Ý ¨ ÏÛ³ÝùÇ ÷áñÓÇ Ó»éù-

μ»ñÙ³Ý ÙÇçáó:2

ì.ê. ÎáõÏáõßÇÝÁ Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ Ë³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³ÛÇ ³é³í»É Ï³-

ñ¨áñ Ñ»ï¨Û³É ·áñÍ³éáõÛÃÝ»ñÁ.

• êáóÇ³É – Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ: Ê³ÕÁ »ñ»Ë³ÛÇ ëáóÇ³É³Ï³Ý³ó-

Ù³Ý Ï³ñ¨áñ ÙÇçáóÝ»ñÇó Ù»ÏÝ ¿: ²ÛÝ Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ ëáóÇ³É – í»ñ³-

ÑëÏáÕ ·áñÍÁÝÃ³óÝ»ñ: Ê³ÕÇ ëáóÇ³É–Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ »ÝÃ³-

¹ñáõÙ ¿ Ù³ñ¹áõ ÏáÕÙÇó Ùß³ÏáõÛÃÇ Ûáõñ³óÙ³Ý, ³ÝÓÇ Ó¨³íáñÙ³Ý áõ ¹³ë-

ïÇ³ñ³ÏÙ³Ý ÙÇçáó ¨ ÃáõÛÉ ï³ÉÇë Ýñ³Ý ·áñÍ»É áñå»ë ÏáÉ»ÏïÇíÇ ÉÇ³ñÅ»ù

³Ý¹³Ù: Ê³ÕÇ ëáóÇ³É – Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ μÝáõÛÃÝ ³ÛÝ ¹³ñÓÝáõÙ ¿ áõëáõóÙ³Ý

³Ý÷áË³ñÇÝ»ÉÇ ï³ññ:

• Ê³ÕÇ ÇÝùÝÇñ³óÙ³Ý ·áñÍ³éáõÛÃÁ: ê³ Ë³ÕÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ·áñÍ³éáõÛÃÝ»-

ñÇó Ù»ÏÝ ¿: Ê³ÕÁ Ï³ñ¨áñ ¿ áñå»ë ³ÝÓÇ ÇÝùÝÇñ³óÙ³Ý áÉáñï: Ð»Ýó ³Ûë

ï»ë³Ï»ïÇó ³é³í»É ¿³Ï³Ý Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ë³ÕÇ ·áñÍÁÝÃ³óÁ ¨ áã

Ã» ¹ñ³ ³ñ¹ÛáõÝùÁ, Ùñó³ÏóáõÃÛáõÝÁ Ï³Ù áñ¨¿ Ýå³ï³ÏÇ Ñ³ëÝ»ÉÁ:

• Ð³Õáñ¹³Ïó³Ï³Ý ·áñÍ³éáõÛÃ: Ê³ÕÁ Ñ³Õáñ¹³Ïó³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ ¿`

ÏáÝÏñ»ï Ë³Õ³ÛÇÝ Ï³ÝáÝÝ»ñáí: ²ÛÝ Ù³ñ¹áõÝ Ý»ñ·ñ³íáõÙ ¿ Çñ³Ï³Ý

Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ μ³ñ¹ Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç Ù»ç:

• Ê³ÕÇ ³ËïáñáßÇã ·áñÍ³éáõÛÃÁ: Ê³ÕÝ ³í»ÉÇ ³ËïáñáßÇã ¿, ù³Ý Ù³ñ¹áõ

áñ¨¿ ³ÛÉ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ï»ë³Ï: ²ÛÝ Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ §ÇÝùÝ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý

ÙÇçáó ¿››, áñÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë μ³ó³Ñ³Ûï»É Ã³ùÝí³Í Ý»ñáõÅÁ:

• Ê³ÕÇ Ã»ñ³å¨ïÇÏ ·áñÍ³éáõÛÃÁ: Ê³ÕÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ û·ï³·áñÍ»É ï³ñμ»ñ

¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñ Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ¶Ý³Ñ³ï»Éáí Ë³Õ³ÛÇÝ

·áñÍ»É³Ï»ñåÇ Ã»ñ³å¨ïÇÏ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ` ¸. ´. ¾ÉÏáÝÇÝÁ ·ñ»É ¿, áñ

Ë³Õ³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ áñáßíáõÙ ¿ Ýáñ ëáóÇ³É³Ï³Ý

Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ëï³ïÙ³Ùμ, áñáÝó Ù»ç »ñ»Ë³Ý ÙïÝáõÙ ¿ ¹»ñ³ÛÇÝ

Ë³ÕáõÙ:

• Ê³ÕÇ ßïÏáÕ³Ï³Ý ·áñÍ³éáõÛÃÁ: Ê³ÕÇ ÙÇçáóáí Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ßïÏáõÙÝ

ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ μÝ³Ï³ÝáÝ Ó¨áí. »Ã» μáÉáñ Ù³ëÝ³ÏÇóÝ»ñÁ Ûáõñ³óñ»É »Ý Ë³ÕÇ

Ï³ÝáÝÝ»ñÝ áõ ëÛáõÅ»Ý, ¨ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ù³ëÝ³ÏÇó É³í ·ÇïÇ áã ÙÇ³ÛÝ Çñ,

³ÛÉ¨ Ë³ÕÁÝÏ»ñÝ»ñÇ ¹»ñ»ñÁ, ³å³ Ë³ÕÇ ÁÝÃ³óùÁ ¨ Ýå³ï³ÏÁ Ýñ³Ýó

Ñ³Ù³ËÙμáõÙ ¿: ÞïÏáÕ³Ï³Ý Ë³Õ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý û·Ý»É ß»Õí³Í í³ñùáí

³ß³Ï»ñïÝ»ñÇÝ` Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»Éáõ ³ÛÝ ³åñáõÙÝ»ñÁ, áñáÝù ËáãÁÝ¹áïáõÙ »Ý

2 Никишина В.В.Инновационные педагогичекси техологии и организация учебно-воспитательного и методического процессов в школе:использование интерактивных форм и методов в процессе обуче-ния учашихся и педагогов. 2-е изд., стереотип.-Волгоград: Учитель, 2008.-с.66.

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

55

Ýñ³Ýó Ý»ñ¹³ßÝ³Ï ÇÝùÝ³½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ï³Û³óÙ³ÝÁ ¨ ß÷Ù³ÝÁ Ñ³ë³Ï³-

ÏÇóÝ»ñÇ ÙÇç³í³ÛñáõÙ:

• Ê³ÕÇ ½í³ñ×³óÝáÕ ·áñÍ³éáõÛÃÁ: ¼í³ñ×³ÝùÇ ³åñáõÙÁ ÍÝíáõÙ ¿ ëáíá-

ñ³Ï³ÝÇó ï³ñμ»ñíáÕ, ³ÝÏ»ÕÍ áõñ³ËáõÃÛ³Ý ß»ßï³¹ñáõÙÝ»ñáí ½³Ý³-

½³ÝíáÕ Çñ³íÇ×³ÏÝ»ñáõÙ: ºí ¹ñ³Ý ÇÝùÝ³μ»ñ³μ³ñ Ó·ïáõÙ »Ý μáÉáñÁ:

Ê³ÕÇ ½í³ñ×³óÝáÕ ·áñÍ³éáõÛÃÝ ³éÝãíáõÙ ¿ áñáß³ÏÇ Ñ³ñÙ³ñ³í»ïáõ-

ÃÛ³Ý áõ Ñ³×»ÉÇ ÙÇç³í³ÛñÇ ëï»ÕÍÙ³ÝÁ: Ê³ÕÇ ½í³ñ×³ÝùÁ áñáÝáõÙÝ ¿:

Ê³ÕÁ Ùá·³Ï³Ý áõÅ áõÝÇ: ²ÛÝ ÁÝ¹áõÝ³Ï ¿ ëÝ»É »ñ¨³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ:3

²ÛëåÇëáí, Ë³ÕÁ ÑëÏ³Û³Ï³Ý ¹»ñ³Ï³ï³ñáõÙ áõÝÇ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý

·áñÍÁÝÃ³óáõÙ: ²ÛÝ Ýå³ï³Ï³ÛÇÝ ¨ ëï»ÕÍ³·áñÍ³μ³ñ ÏÇñ³é»Éáõ ¹»åùáõÙ Ï³-

ñ»ÉÇ ¿ Ñ³ëÝ»É μ³ñÓñ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ: Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÁ ÑÇÙù »Ý Ã³ï»-

ñ³Ï³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ: ¸»ñ»ñáí Ë³Õ»ñÁ Ã³ï»ñ³Ï³Ý Ù³ÝÏ³í³ñ-

ÅáõÃÛ³Ý Ý³Ë³ï³ññ»ñÝ »Ý, ÇëÏ ëáóÇ³É-Ë³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³ÛÇ Ñ³Ù³ñ Ë³-

Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý ³Ý÷áË³ñÇÝ»ÉÇ ¿: êÏ½μÝ³Ï³Ý ÏñÃáõÃÛ³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅ³-

Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ Ë³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñáí Ï³½Ù³Ï»ñå»Éáõ ¹»åùáõÙ Ý³Ë³-

¹ñÛ³ÉÝ»ñ »Ý ëï»ÕÍíáõÙ ³ÝóÝ»Éáõ Ã³ï»ñ³Ï³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ï»ËÝáÉá·³-

ÛÇÝ ¨ ëáóÇ³É-Ë³Õ³ÛÇÝ á×Ç áõëáõóÙ³Ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³ÝÁ: ºñ»Ë³Ý áõëáõóÙ³Ý

ëÏ½μÝ³Ï³Ý ÷áõÉÇó Ç í»ñ å»ïù ¿ å³ïñ³ëï ÉÇÝÇ ³ÏïÇí ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý áõ

ß³ñÅÙ³Ý: Ü³ í³ñÅí»Éáõ ¿ Ýå³ï³Ï³ÛÇÝ Ë³ÕÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³ÝÁ, Ë³ÕÇ ÙÇçáóáí

ëáíáñ»Éáõ ÑÝ³ñÝ»ñÇÝ, áñå»ë½Ç ÝáõÛÝ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùμ Ù³ëÝ³ÏóÇ Ã³ï»ñ³Ï³Ý

Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñáí Ï³½Ù³Ï»ñåí³Í ¹³ë»ñÇÝ: Àëï ¿áõÃÛ³Ý,

³é³í»É Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¨ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿ áõëáõóÙ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³-

óáõÙÁ Ë³ÕÇ ÙÇçáóáí: Ê³ÕÁ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý, ÁÝï³Ý»Ï³Ý ÏÛ³ÝùÇ ¨ Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ

Ý»ñ¹³ßÝ³Ï Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³Ý ¹åñáó ¿: ê³Ï³ÛÝ ëáíáñ³Ï³Ý

¹åñáóÇó ¹ñ³ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ï³ñμ»ñáõÃÛáõÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ Ë³ÕÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ¨ Ë³ÕÇ

ÙÇçáóáí ëáíáñ»Éáí` ³ß³Ï»ñïÁ ãÇ ¿É Ï³ñÍáõÙ, Ã» ÇÝã- áñ μ³Ý ¿ ëáíáñáõÙ:

Ê³ÕÇ ÏÇñ³éáõÙÝ áõëáõóÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óáõÙ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ÁÝÓ»éáõÙ

áõëáõóãÇ ³ßË³ï³ÝùÝ ³é³í»É μ³½Ù³½³Ý áõ ×ÏáõÝ ¹³ñÓÝ»É:

§Ê³Õ³ÛÇÝ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñ¦ Ñ³ëÏ³óáõÃÛáõÝÁ Ý»ñ³éáõÙ

¿ μ³í³Ï³ÝÇÝ ÁÝ¹³ñÓ³Ï Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ¨ ÑÝ³ñÝ»ñÇ ËáõÙμ: Ø³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý

Ë³ÕÁ, Ç ï³ñμ»ñáõÃÛáõÝ ³ÛÉ ï»ë³ÏÝ»ñÇ, áõÝÇ ¿³Ï³Ý Ñ³ïÏ³ÝÇßÝ»ñ: ¸ñ³ÝóÇó »Ý

Ýå³ï³ÏÁ ¨ ³ÏÝÏ³ÉíáÕ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÁ:

3 Кукушин В.С., Болдырева-Вараксина А.В., Педагогика начального образования /Под общ. Ред. В. С.Кукушина.-М.: ИКЦ “МарТ”; Ростов н/Д:Издательский центр “МарТ”, 2005.- с.295-296.

56

§Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³¦ ³ë»Éáí å»ïù ¿ Ñ³ëÏ³Ý³É Ë³ÕÇ Çñ³Ï³Ý³ó-

Ù³Ý ÁÝÃ³óùÁ: Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³ÛÇ Ï³éáõóí³ÍùÇ Ù»ç »Ý ÙïÝáõÙ Ýå³ï³-

Ï³¹ñáõÙÁ, åÉ³Ý³íáñáõÙÁ, Ýå³ï³ÏÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ, ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ í»ñÉáõ-

ÍáõÃÛáõÝÁ: Ê³ÕÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ³ÝÓÝ Çñ»Ý Çñ³óÝáõÙ ¿ ÉÇ³ñÅ»ùáñ»Ý: Ê³Õ³ÛÇÝ ï»Ë-

ÝáÉá·Ç³Ý Ý»ñ³éáõÙ ¿.

• ¹»ñ»ñ, áñáÝù å»ïù ¿ Ï³ï³ñ»Ý Ë³Õ³óáÕÝ»ñÁ,

• Ë³Õ³ÛÇÝ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñå»ë ¹»ñ»ñÇ Ï³ï³ñÙ³Ý ÙÇçáóÝ»ñ,

• ³é³ñÏ³Ý»ñÇ Ë³Õ³ÛÇÝ, å³ÛÙ³Ý³Ï³Ý û·ï³·áñÍáõÙÁ,

• Ë³Õ³óáÕÝ»ñÇ ÙÇç¨ Çñ³Ï³Ý Ñ³ñ³μ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ëï»ÕÍáõÙÁ,

• ëÛáõÅ», μáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝ` ³ÛÝ Çñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, áñÁ å³ÛÙ³Ý³Ï³-

Ýáñ»Ý í»ñ³ñï³¹ñíáõÙ ¿ Ë³ÕÇ Ù»ç:

Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ ¹Åí³ñ ¿ Ã»ñ³·Ý³Ñ³ï»É:

²ÛÝ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ ½í³ñ×³ÝùÇ, Ñ³Ý·ëïÇ, áõëáõóÙ³Ý, ëï»ÕÍ³·áñÍáõÃÛ³Ý, Ã»ñ³-

åÇ³ÛÇ Ñ½áñ ÙÇçáó: Ä³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ïñïë»ñ ¹åñáóáõÙ Ë³ÕÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ áñå»ë

ÇÝùÝáõñáõÛÝ ï»ËÝáÉá·Ç³` Ã»Ù³Ý, μ³ÅÇÝÁ áõëáõÙÝ³ëÇñ»Éáõ ¨ Ûáõñ³óÝ»Éáõ Ýå³-

ï³Ïáí, áñå»ë ¹³ëÇ ³é³ÝÓÇÝ ï³ññ, ³ñï³áõëáõÙÝ³Ï³Ý å³ñ³åÙáõÝùÇ Ó¨ ¨

³ÛÉÝ: ä³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇ Ë³Õ³ÛÇÝ Ó¨Ý ëï»ÕÍíáõÙ ¿ Ë³Õ³ÛÇÝ »Õ³Ý³ÏÝ»ñÇ ¨

Çñ³íÇ×³ÏÝ»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùμ: ²ÛÝ áõëáõÙÝ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ ËÃ³ÝáÕ ÙÇçáó ¿:

²ÛëåÇëáí, Ë³ÕÁ Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ïñïë»ñ ¹åñáóÇ áõëáõóÙ³Ý ¨ ¹³ëïÇ³-

ñ³ÏáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ Ï³ï³ñ»É³·áñÍ»Éáõ ¨ μ³ñ»É³í»Éáõ Ñ½áñ ·áñÍÇù ¿: Ê³-

Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ ÏñÃáõÃÛ³Ý ëÏ½μÝ³Ï³Ý Ñ³ïí³ÍáõÙ ³é³í»É

³ñÅ¨áñí»É ¿ Ñ³ïÏ³å»ë í»ñçÇÝ ßñç³ÝáõÙ, »ñμ ¹åñáó Ùáõïù ·áñÍ»óÇÝ 5,8 - 6

ï³ñ»Ï³Ý »ñ»Ë³Ý»ñÁ, áñáÝù Çñ»Ýó Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ñá·»μ³Ý³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ï-

ÏáõÃÛáõÝÝ»ñáí Ï³ñÇù »Ý ½·áõÙ ÝÙ³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ Ý»ñ¹ñÙ³Ý: ²ÛÝ Ñ³Ù³å³-

ï³ëË³ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ýó Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ: ²Û¹ Ï»ñå ëï»ÕÍíáõÙ »Ý áõëÙ³Ý

¹ñ³Ï³Ý ¹ñ¹³å³ï×³éÝ»ñ ¨ Ýå³ëï³íáñ ÙÃÝáÉáñï: Ê³Õ³ÛÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÁ

É³ÛÝ ï³ñ³ÍáõÙ »Ý ·ï»É Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ¹åñáóáõÙ, ¨ ¹ñ³Ýù ï³ÉÇë »Ý ·áÑ³óáõóÇã

³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñ:

Îñïë»ñ ¹åñáóáõÙ ³Ûëûñ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùμ ÏÇñ³éíáõÙ »Ý Ë³Õ-μ»Ù³Ï³-

Ý³óáõÙ»ñÁ: Ê³Õ- μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙ»ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³ÝóÏ³óÝ»É ³é³çÇÝ ¹³ë³ñ³ÝóÇ-

Ý»ñÇ Ñ»ï` ³ß³Ï»ñï³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ëÏ½μÝ³Ï³Ý ÷áõÉÇó: ä³ñ½»Éáõ Ñ³Ù³ñ,

Ã» »ñ»Ë³Ý»ñÝ ÇÝãåÇëÇ Ë³Õ³ÛÇÝ ÷áñÓáí »Ý »Ï»É ¹åñáó, Ñ»Ýó ë»åï»Ùμ»ñÇó

³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ï³½Ù³Ï»ñå»É ÝÙ³Ý³ïÇå ³ßË³ï³ÝùÝ»ñ: î»ëÝ»Éáõ, Éë»Éáõ ¨ ³Û¹

³Ù»ÝÁ ×Çßï ÁÝÏ³É»Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ù»ç Ùß³ÏíáõÙ ¨ ÑÕÏíáõÙ »Ý

¹»é¨ë Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùáõÙ: ¸åñáóáõÙ, ÇÝã Ëáëù, ¹ñ³Ýó ³é³í»É áõß³-

¹ñáõÃÛáõÝ ¿ ¹³ñÓíáõÙ: Î.¸. àõßÇÝëÏÇÝ ³ëáõÙ ¿ñ, áñ ¹åñáó ÁÝ¹áõÝí³Í »ñ»Ë³Ý

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

57

å»ïù ¿ Ï³ñáÕ³Ý³ ×Çßï ÁÝÏ³É»É ßñç³å³ïáõÙ Ï³ï³ñíáÕ Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÁ,

×Çßï Ùï³Í»É áõ ³ñï³Ñ³Ûïí»É, Ï³ñ¹³É ·Çï³Ïóáñ»Ý ¨ ËáñÑñ¹³Í»É Ï³ñ¹³ó³ÍÇ

Ù³ëÇÝ: àõëïÇ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ÏÇñ³é»É Ù»Ãá¹Ý»ñ, áñáÝù ÏÝå³ëï»Ý ¹ÇïáÕ³Ï³-

ÝáõÃÛ³Ý, Ùïù»ñÁ Ëáëùáí ³ñï³Ñ³Ûï»Éáõ ¨ ³ÛÉ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³ÝÁ:

Ê³Õ-μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙ»ñÁ Í³é³ÛáõÙ »Ý Ñ»Ýó ³Û¹ Ýå³ï³ÏÇÝ: ²Ý·³Ù ³Û¹ Ù»-

Ãá¹ÇÏ³ÛÇ ³é³ÝÓÇÝ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÝ áõëáõóÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óáõÙ Ñ³ñëï³ó-

ÝáõÙ ¿ áõëáõóãÇ ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óíáÕ áõëáõÙÝ³¹³ëïÇ³ñ³Ïã³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ:

ÆÝãåÇëÇ± Ûáõñ³Ñ³ïÏáõÃÛ³Ùμ »Ý ³é³ÝÓÝ³ÝáõÙ Ë³Õ- μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙ»ñÁ: Ü³Ë ¨

³é³ç »ñ»Ë³Ý»ñÁ ëÇñáõÙ »Ý Ë³Õ³É, ÇëÏ ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÁ Ýñ³Ýó

ÙÇç³í³ÛñáõÙ Ó¨³íáñíáõÙ »Ý Ñ»ßïáõÃÛ³Ùμ ¨ ³ÝÙÇç³Ï³Ýáñ»Ý: ¸ñ³Ý Ýå³ëïáõÙ ¿

Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý ÏáÝÏñ»ï μÝáõÛÃÁ, Ýñ³Ýó Ñáõ½³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, ³ÝË³éÝ

Ñ³í³ïÁ §×ßÙ³ñÇïÇ¦ Ñ³Ý¹»å: àõëáõóãÇ ÏáÕÙÇó áÕç áõëáõÙÝ³éáõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ

å»ïù ¿ Ñá·³ï³ñáõÃÛ³Ùμ å³Ñå³ÝíÇ ³ÛÝ ÙÃÝáÉáñïÁ, áõñ Ë³ÕÇ Ù»ç ÇÝùÝ³μ»-

ñ³μ³ñ ¹ñë¨áñíáõÙ »Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ ëï»ÕÍ³·áñÍ»Éáõ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÁ, »ñ¨³Ï³Û»ÉÁ,

í»ñ³Ù³ñÙÝ³íáñáõÙÝ»ñÁ ¨ ³ÝÏ»ÕÍ áõñ³ËáõÃÛáõÝÁ: ¸³ Ý³¨ Ù»Í ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ

¿` Ý»ñ³½¹»Éáõ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ß³Ï»ñïÇ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ×³ß³ÏÇ íñ³,

Ó¨³íáñ»É ³éáÕç ³ß³Ï»ñï³Ï³Ý ÏáÉ»ÏïÇí: àõëáõóãÇ ÏáÕÙÇó ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ

Ë³ÕÇ ÑÙïáñ»Ý Õ»Ï³í³ñáõÙÁ Ù³ÝÏ³í³ñÅ³Ï³Ý ÑÝ³ñ ¿, áñÝ ÁÝ¹áõÝí³Í ¿ Ïáã»É

¹ñ³Ù³ïÇ½³óÇ³: ²ÛÝ Çñ μÝáõÛÃáí Ùáï ¿ μ»Ù³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ³ÝÁ:4 ²Ý·³Ù »ñ»-

Ë³Ý»ñÇ Ù»ç É³ÛÝ ï³ñ³ÍáõÙ ·ï³Í ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÁ ¨ë Ï³ñ»ÉÇ ¿ ¹Ç-

ï³ñÏ»É áñå»ë Ã³ï»ñ³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝ, áñÝ Çñ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ùμ ¨ Ó¨áí

Ù³ïã»ÉÇ ¿ »ñ»Ë³ÛÇÝ: ²Ûëï»Õ ÝÏ³ï»ÉÇ »Ý ³ÛÝåÇëÇ ï³ññ»ñ, áñáÝù ³éÏ³ »Ý

μ»ÙÇ íñ³: ²ÛëåÇëáí, Ã³ï»ñ³Ï³Ý Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ë³ÕÙ»ñÁ ·ïÝíáõÙ »Ý

Ë³Õ-μ»Ù³Ï³Ý³óáõÙ»ñÇ Ù»ç, áñáÝù ß³ï í³Õáõó »Ý ÏÇñ³éíáõÙ Ù³ÝÏ³í³ñÅáõ-

ÃÛ³Ý μÝ³·³í³éáõÙ: ²í»ÉÇÝ, »ñ»Ë³Ý Çñ ÏÛ³ÝùÇ ³é³çÇÝ ï³ñÇÝ»ñÇó ½μ³ÕíáõÙ ¿

ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õáí ¨ Ñ³ñëï³óÝáõÙ Çñ ³éûñÛ³Ý: ØÇ՞Ã» Ù»½ Í³ÝáÃ §îáõÝ-

ïáõÝÇÏÁ¦, §¸åñáó-¹åñáóÁ¦ ÝáõÛÝ ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÁ ã»Ý: ºñ»Ë³Ý ³Ûë

Ë³Õ»ñÇ ÙÇçáóáí Ûáõñ³óÝáõÙ ¿ ÏáÝÏñ»ï ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÷áñÓ, Ó¨³íáñíáõÙ »Ý

Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝù å»ïù Ï·³Ý Ýñ³Ý Ñ»ï³·³ ÏÛ³ÝùáõÙ:

ò³íáí å»ïù ¿ Ýß»Ýù, áñ ï³ÝÁ »ñ»Ë³Ý»ñÝ ³í»ÉÇ áõ ³í»ÉÇ ùÇã ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ

áõÝ»Ý ÝÙ³Ý³ïÇå Ë³Õ»ñáí ½μ³Õí»Éáõ: ¸ñ³Ýó ÷áË³ñÇÝ»Éáõ »Ý »Ï»É Ñ³Ù³Ï³ñ·-

ã³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÁ, áñáÝù ß³ï Ñ³×³Ë Çñ»Ýó μáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ùμ ã»Ý Ñ³Ù³å³ï³ë-

Ë³ÝáõÙ »ñ»Ë³ÛÇ ï³ñÇù³ÛÇÝ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ ¨ ã»Ý Ýå³ëïáõÙ Ýñ³

4 Эстетическое воспитание в начальной школе/Под ред.Шацкой В.Н..-М.,Академия пед, наук РСФСР, 1959.-с.188.

58

½³ñ·³óÙ³ÝÁ: ²Û¹ ³éáõÙáí ¹åñáóÝ ³é³í»É Ñ³×³Ë³ÏÇ å»ïù ¿ û·ï³·áñÍÇ

Ë³Õ-¹ñ³Ù³ïÇ½³óÇ³Ý»ñÇ ¨ ¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÇ Ù»Ãá¹ÇÏ³Ý:

²ÛëåÇëáí, ëÛáõÅ»ï³¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ»ñÁ ·áñÍáõÙ »Ý Ã³ï»ñ³Ï³Ý Ù³ÝÏ³-

í³ñÅáõÃÛ³Ý ûñ»ÝùÝ»ñáí: ¸ñ³Ù³ïÇ½³óÇ³Ý»ñÁ, áñáÝù ÏÇñ³éíáõÙ »Ý Ïñïë»ñ

¹åñáóáõÙ ¹³ë»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, û·ÝáõÙ »Ý »ñ»Ë³ÛÇÝ Ûáõñ³óÝ»É áõëáõÙÝ³Ï³Ý ÝÛáõÃÁ:

ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ¹³ë»ñÇ μáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³ÝÁ Ñ³Õáñ¹áõÙ »Ý ³ßËáõÅáõÃÛáõÝ ¨ ¹ñ³-

Ï³Ý ÑáõÛ½»ñ, áñáÝù »ñ»Ë³ÛÇÝ ÃáõÛÉ »Ý ï³ÉÇë Ñ³Ý·ëï³Ý³É, ÃáõÉ³óÝ»É ¹³ëÇ ÁÝ-

Ã³óùáõÙ ³é³ç³ó³Í É³ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ: ì»ó³ÙÛ³ »ñ»Ë³Ý ßáõï ¿ Ñá·ÝáõÙ: Ü³

Ñ³Ý·ëï³ÝáõÙ ¿ ß³ñÅÙ³Ý Ù»ç, »ñμ áõñ³Ë³ÝáõÙ ¨ ÅåïáõÙ ¿: ¸ñ³Ù³ïÇ½³óÇ³Ý

ï³ÉÇë ¿ »ñ»Ë³ÛÇÝ ³Û¹ ³Ù»ÝÁ. Ý³ ¨′ ß³ñÅíáõÙ ¿, ¨′ áõñ³Ë³ÝáõÙ, ¨′ ·Çï»ÉÇùÝ»ñ

Ûáõñ³óÝáõÙ:

Ü³ñÇÝ» ²Ã³ÝÛ³Ý ÐäØÐ-Ç Ù³ÝÏ³í³ñÅáõÃÛ³Ý ³ÙμÇáÝÇ

Ñ³Ûóáñ¹


1. Кукушин В.С., Болдырева-Вараксина А.В.Педагогика начального образования /Под общ. Ред. В. С.Кукушина.-М.: ИКЦ “МарТ”; Ростов н / Д: Издательский центр “МарТ”, 2005.

2. Никишина В.В. Инновационные педагогические техологии и организация учебно-вос-питательного и методического процессов в школе: использование интерактивных форм и методов в процессе обучения учашихся и педагогов. 2-е изд., стереотип.-Волгорад: Учитель, 2008.

3. Эстетическое воспитание в начальной школе/Под ред. Шацкой В.Н..-М., Академия пед, наук РСФСР, 1959.

59

Ì²ÔÆÎÜºðÆ ²ÞÊ²ðÐàôØ

²ÝÑÝ³ñ ¿ å³ïÏ»ñ³óÝ»É Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ»ï ³Ýó-

Ï³óíáÕ å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÝ ³é³Ýó Ë³Õ»ñÇ: ²Ù»Ý ÙÇ Ýáñ å³ñ³åÙáõÝù ¹³ë-

ïÇ³ñ³ÏÇ Ù»ç Ýáñ Ùï³ÑÕ³óáõÙÝ»ñ ¿ ³é³ç³óÝáõÙ ¨ Ýñ³Ý ï³ÉÇë ëï»ÕÍ³·áñ-

Í»Éáõ É³ÛÝ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ:

¶³ñÝ³Ý³ÙáõïÇ Ñ»ï ÍÝí»ó §Ì³ÕÇÏÝ»ñ¦ Ã»Ù³Ûáí Ñ³Ù³ÉÇñ å³ñ³åÙáõÝù

³ÝóÏ³óÝ»Éáõ ·³Õ³÷³ñÁ: ØÇÝã ³Û¹ ³Ù»ÝûñÛ³ å³ñ³åÙáõÝùÝ»ñÇ, ½μáë³ÝùÝ»ñÇ,

¹ÇïáõÙÝ»ñÇ ÙÇçáóáí »ñ»Ë³Ý»ñÁ Ëáñ³óÝáõÙ ¿ÇÝ Çñ»Ýó ·Çï»ÉÇùÝ»ñÁ Í³ÕÇÏÝ»ñÇ

Ù³ëÇÝ: Üñ³Ýù ÉëáõÙ ¿ÇÝ Ñ»ï³ùñùÇñ å³ïÙáõÃÛáõÝÝ»ñ, ëáíáñáõÙ ·»Õ»óÇÏ μ³Ý³ë-

ï»ÕÍáõÃÛáõÝÝ»ñ, Ã³Õ³ñÝ»ñÇ Ù»ç Í³ÕÇÏÝ»ñ ¿ÇÝ ³×»óÝáõÙ, ÑáñÇÝáõÙ ÷áùñÇÏ

Ñ»ùÇ³ÃÝ»ñ ¨ ¹³ëïÇ³ñ³ÏÇ û·ÝáõÃÛ³Ùμ μ»Ù³¹ñáõÙ ¹ñ³Ýù:

êïáñ¨ Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ »Ýù Ã»Ù³ïÇÏ Ñ³Ù³ÉÇñ å³ñ³åÙáõÝùÇ ÝÏ³ñ³·ñáõ-

ÃÛáõÝÁ:

ä²ð²äØàôÜøÆ Üä²î²ÎÀ

Ößï»É ¨ ³Ùñ³åÝ¹»É »ñ»Ë³Ý»ñÇ å³ïÏ»ñ³óáõÙÝ»ñÁ Í³ÕÇÏÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ: ê»ñ

³ñÃÝ³óÝ»É μÝáõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùμ, ¹³ëïÇ³ñ³Ï»É ·»Õ³·Çï³Ï³Ý ×³ß³Ï: Êáñ³ó-

Ý»É Í»÷»Éáõ, ÝÏ³ñ»Éáõ ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: Î³ñáÕ³Ý³É ³ñï³Ñ³ÛïÇã Ó¨áí ³ñï³-

ë³Ý»É, ·áõß³Ï»É Ñ³Ý»ÉáõÏÝ»ñÁ ¨ μ»Ù³¹ñ»É:

¼ÜÜ²Î²Ü ÜÚàôÂºð

î³ñμ»ñ Í³ÕÇÏÝ»ñáí Ù»Í å³ëï³é, ÝáõÛÝ Í³ÕÇÏÝ»ñÇ å³ïÏ»ñÝ»ñáí ÷áùñÇÏ

ù³ñï»ñ, ÷áõãÇÏÝ»ñ, ¹»ÕÇÝ ¨ Ï³ñÙÇñ Ë³Õ³ÝÇß»ñ` »ñ»Ë³Ý»ñÇ ù³Ý³Ïáí, Í»÷³-

ï³Ëï³Ï, ÝÏ³ñã³Ï³Ý ÃáõÕÃ, íñÓÇÝ, çñ³Ý»ñÏ, ÷áñÓ³ÃáõÕÃ, Í³ÕÇÏÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ

Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý Ñ³·áõëïÝ»ñ, Ó³ÛÝ³ëÏ³í³é³Ï, óáõó³÷³Ûï ¨ ·Éáμáõë:

êîºÔÌ²¶àðÌ²Î²Ü àðàÜàôØÜºð

60

ä²ð²äØàôÜøÆ ÀÜÂ²òøÀ

¶ñ³í»Éáí »ñ»Ë³Ý»ñÇ áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ` ¹³ëïÇ³ñ³ÏÁ Ñ³ñó»ñÇ ÙÇçáóáí å³ñ-

½áõÙ ¿, Ã» Ç±Ýã ·Çï»Ý Ýñ³Ýù Ù³ñ¹Ï³Ýó, Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ áõ μáõÛë»ñÇ Ï»Ýë³·áñ-

ÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ¨ ÙÇç³í³ÛñÇ Ù³ëÇÝ ÁÝ¹Ñ³Ýñ³å»ë: Êáëù ¿ ·ÝáõÙ ³ÛÝ Ù³ëÇÝ, Ã»

Ç±Ýã ¿ ³ÝÑñ³Å»ßï μáõÛëերÇն` ³×ելու Ñ³Ù³ñ (ÑáÕ, çáõñ, û¹ ¨ ³ñ¨): ¼ñáõóáõÙ »Ý

Ý³¨ Í³ÕÇÏÝ»ñÇ Ã»Ù³Ý»ñáí: ºñ»Ë³Ý»ñÁ Ù»Ï ³é Ù»Ï ³Ýí³ÝáõÙ »Ý Ù»Í å³ëï³éÇ

íñ³ ÝÏ³ñí³Í Í³ÕÇÏÝ»ñÁ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ ¹³ëïÇ³ñ³ÏÁ Ù»ÕÙ »ñ³ÅßïáõÃÛ³Ý ÑÝãÛáõÝ-

Ý»ñÇ Ý»ñùá Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ Í³ÕÏÇ ë»ñÙÇ í»ñ³μ»ñÛ³É ÙÇ ÷áùñÇÏ å³ïÙáõÃÛáõÝ:

Ì³ÕÏÇ ë»ñÙÁ ï³ùáõÏ å³éÏ³Í ¿ñ ÑáÕÇ ï³Ï: ÆëÏ Ýñ³ Ù»ç ùÝ³Í ¿ñ ÷áùñÇÏ

ÍÇÉÁ: ²ñ¨Ç ßáÕÁ »Ï³í áõ Ï³Ýã»ó Ýñ³Ý. §¼³ñÃÝÇ°ñ, ³ÝáõßÇ΄Ïë¦:

ºí ë»ñÙÝ ³ñÃÝ³ó³í áõ ½·³ó, áñ ß³ï ù³Õó³Í ¿: êÏë»ó ëÝí»É ÑáÕÇ Ñ³ñáõëï

å³ß³ñáí: êÝí»ó, Ù»Í³ó³í áõ å³ïé»Éáí ÷ËñáõÝ ÑáÕÁ` ·ÉáõËÁ ¹áõñë Ñ³Ý»ó:

Ò·í»¯ó, Ó·í»¯ó áõ Ù»Í³ó³í: Æ¯Ýã ï³ù ¿ñ, Ç¯Ýã å³ÛÍ³é áõ Ç¯Ýã ³½³ï ¿ñ ßáõñçÁ:

²é³íáïÛ³Ý ÑáíÇÏÁ ùÝùáõß ··í»ó Ýñ³Ý, ÇëÏ óáÕÇ ÙÇ Ï³ÃÇÉ ½·áõÛß Ýëï»ó Ýñ³

Ã»ñÃÇÏÇÝ áõ ßßÝç³ó.

-´³ñÇ Éáõ¯Ûë, ³ñÃÝ³óÇ¯ñ, ÷áùñÇ°Ï Í³ÕÇÏ:

ºí Í³ÕÇÏÝ ³ñÃÝ³ó³í:

¸ÇÙ»Éáí »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ` ¹³ëïÇ³ñ³ÏÁ Ñ³ñóÝáõÙ ¿, Ã» ¹áõñ »Ï³±í, ³ñ¹Ûáù, ³Û¹

å³ïÙáõÃÛáõÝÝ Çñ»Ýó: ²ÛÝáõÑ»ï¨, óáõÛó ï³Éáí Ñ³ï³ÏÇÝ ï»Õ³íáñí³Í ÷áõãÇÏ-

Ý»ñÁ, ³ëáõÙ ¿.

- ºñ»Ë³Ý»°ñ, ³Ûë ÷áõãÇÏÝ»ñÁ Ù»ñ Í³ÕÇÏÝ»ñÇ ë»ñÙ»ñÝ »Ý, áñáÝó Ù»ç ï³ñμ»ñ

Í³ÕÇÏÝ»ñ »Ý ùÝ³Í: ºÏ»°ù ³ñÃÝ³óÝ»Ýù Ýñ³Ýó ¨ óáõÛó ï³Ýù, Ã» ÇÝãù³Ý ·»Õ»óÇÏ

áï³Ý³íáñÝ»ñ áõ Ñ³Ý»ÉáõÏÝ»ñ ·Çï»Ýù:

¸³ëïÇ³ñ³ÏÁ Ñ»ñÃáí Ï³ÝãáõÙ ¿ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ, áñáÝù å³ÛÃ»óÝáõÙ »Ý ÷áõãÇÏ-

Ý»ñÁ, ³Ýí³ÝáõÙ ³ÛÝï»ÕÇó ¹áõñë »Ï³Í Í³ÕÇÏÁ ¨ ³ñï³ë³ÝáõÙ áï³Ý³íáñ,

Ñ³Ý»ÉáõÏ Ï³Ù ßáõï³ë»ÉáõÏ:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

61

Ð²ÜºÈàôÎÜºð

²ÛÝ Ç±ÝãÝ ¿, Ç±ÝãÁ` ÑáïÝ ³Ýáõß,

ÆÝùÁ Ï³ñÙÇñ, ÏáÃÁ` ÷áõß:

(ì³ñ¹)

¶ÉË³ñÏÁ Ï³åáõÛï, ß³åÇÏÁ Ï³Ý³ã

ØÇ ëÇñáõÝ Í³ÕÇÏ` ³Ù»ÝùÇÝ ×³Ý³ã:

(Ø³Ýáõß³Ï)

ÒÛ³Ý ëåÇï³Ï ûñáñáóÇó`

ÆÝãå»ë Ù³ÝáõÏÝ Çñ Ùáñ ÍáóÇó,

à±ñ Í³ÕÇÏÝ ¿ Ù»½ ÑÛáõñ ·³ÉÇë,

¶³ñÝ³Ý ·³ÉÁ ÇÙ³ó ï³ÉÇë:

(ÒÝÍ³ÕÇÏ)

à±ñ Í³ÕÇÏÝ ¿` ·áõÛÝÁ ëåÇï³Ï,

âÇ Ã³ùÝíáõÙ Ã÷»ñÇ ï³Ï,

Ð³Ù»ëïáõÃÛ³Ý ³ÝμÇÍ Ýß³Ý,

²Ýí³ÝáõÙ »Ý Ýñ³Ý …

(Þáõß³Ý)

Þàôî²êºÈàôÎÜºð

êáõë³ÝÇÏ, êáõë³ÝÇÏ,

ø³ÕÇ°ñ ëÇñáõÝ ßáõß³ÝÇÏ:

Ø»ñ ³é³ç Ï³Ý³ã Ï³Ï³ã`

Ø»ñ ï³Ý ³é³ç Ï³Ï³ã Ï³Ý³ã:

¸³ëïÇ³ñ³ÏÁ ÏñÏÇÝ ¹ÇÙáõÙ ¿ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ.

- ºñ»Ë³Ý»°ñ, å³ñ³åÙáõÝùÝ ëÏë»ÉÇë ¹áõù å³ï³Ñ³Ï³Ý ÁÝïñáõÃÛ³Ùμ í»ñóñÇù

¹»ÕÇÝ áõ Ï³ñÙÇñ Ë³Õ³ÝÇßÝ»ñ ¨ Áëï Ë³Õ³ÝÇßÇ ·áõÛÝÇ Ýëï»óÇù Ñ³Ù³å³-

ï³ëË³Ý ë»Õ³ÝÝ»ñÇ Ùáï: Ð»Ýó ³Û¹ ÁÝïñáõÃÛ³Ùμ ¿É Ó»½ÝÇó ÙÇ Ù³ëÁ ÏÝÏ³ñÇ

Í³ÕÇÏÝ»ñ, ÇëÏ ÙÛáõë Ù³ëÁ ÏÍ»÷Ç:

ÐÝãáõÙ ¿ Ù»ÕÙ »ñ³ÅßïáõÃÛáõÝ, ¨ »ñ»Ë³Ý»ñÝ ëÏëáõÙ »Ý Í»÷»É áõ ÝÏ³ñ»É

Í³ÕÇÏÝ»ñ:

ÜÏ³ñã³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÝ»ñÁ óáõó³¹ñíáõÙ »Ý ·ñ³ï³Ëï³ÏÇ íñ³, ÇëÏ

Í»÷í³Í Í³ÕÇÏÝ»ñÁ ¹ñíáõÙ »Ý ÷áùñÇÏ Í³ÕÏ³Ù³ÝÇ Ù»ç` Ï³½Ù»Éáí ·»Õ»óÇÏ Í³Õ-

Ï»÷áõÝç: ¸³ëïÇ³ñ³ÏÁ Ëñ³ËáõëáõÙ ¿ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ` Ï³ï³ñ³Í ³ßË³ï³Ýù-

Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ: àñå»ë ³Ù÷á÷áõÙ óáõó³¹ñáõÙ »Ý §Ì³ÕÏ³Ñ³Ý¹»ë¦ Ñ»ùÇ³ÃÁ:


62

Ð»ÕÇÝ³Ï

¶³ñÝ³Ý³ÛÇÝ ¹³ßïáõÙ Ñ³í³ùí»É »Ý ß³ï áõ ß³ï Ñáï³í»ï Í³ÕÇÏÝ»ñ:

Ì³ÕÇÏÝ»ñÇ Ã³·áõÑÇÝ` ì³ñ¹Á, Í³ÕÏ³Ñ³Ý¹»ë ¿ Ï³½Ù³Ï»ñå»É, áñå»ë½Ç áñáß»Ý,

Ã» á±í ¿ ï³ñí³ É³í³·áõÛÝ Í³ÕÇÏÁ:

ØáõÝ»ïÇÏ

- Ì³ÕÏ³Ñ³Ý¹»ëÝ ëÏëí³Í ¿: ì³°ñ¹ Ã³·áõÑÇ, Ãáõ°ÛÉ ïí»ù Ññ³íÇñ»É Í³ÕÇÏ-

Ý»ñÇÝ:

ì³ñ¹

- Ðñ³íÇñÇ°ñ, ËÝ¹ñ»°Ù, ÙÇ³ÛÝ Ã» Ù»Ï-Ù»Ï, áñå»ë½Ç Ù»Ýù Ï³ñáÕ³Ý³Ýù

ÑÇ³Ý³É Ýñ³Ýóáí ¨ ×Çßï áñáßáõÙ Ï³Û³óÝ»Ýù:

ØáõÝ»ïÇÏ

- ²é³çÇÝÁ Ý»ñë ¿ Ññ³íÇñíáõÙ ·³ñÝ³Ý ³í»ï³μ»ñÁ` ÓÝÍ³ÕÇÏÁ:

ÒÝÍ³ÕÇÏ

- ê³éÁ ÓÛáõÝÇ ë³éÁ ·ñÏáõÙ

ØÇ Í³ÕÇÏ »Ù ÍÉáõÙ, Í³ÕÏáõÙ:

Â¨ë ùÝùáõß, Ã¨ë ëåÇï³Ï,

²ãÇÏÝ»ñë` μ³ó Ï³åáõï³Ï:

ºë ÓÙ»éí³ ÙÇ Í³ÕÇÏ »Ù,

ÒÛáõÝÇó ÍÝí³Í ÒÝÍ³ÕÇÏ »Ù: /ÊáÝ³ñÑíáõÙ ¿ áõ Ï³Ý·ÝáõÙ:/

Ø³Ýáõß³Ï

- Æ°ÝÓ ¿É Ãáõ°ÛÉ ïí»ù Ý»ñë ·³É, »°ë ¿É »Ù

·³ñÝ³Ý ³í»ï³μ»ñÁ:

ØáõÝ»ïÇÏ

-ÆëÏ ¹áõ á±í »ë:

Ø³Ýáõß³Ï

- º±ë… Ø³Ýáõß³°ÏÁ:

Ü²Ê²Þ²ìÆÔ

63

ì³ñ¹

- ÊÝ¹ñáõÙ »Ù, å³ïÙÇ°ñ ùá Ù³ëÇÝ:

Ø³Ýáõß³ÏÁ »ñ·áõÙ ¿ Çñ Ù³ëÇÝ å³ïÙáÕ »ñ·:

Þáõß³Ý` Ø»Ýù ÙÇ ÷áùñ áõß³ó³Ýù:

¼³Ý·³Ï` Âáõ°ÛÉ ïí»ù Ý»ñÏ³Û³Ý³É:

ì³ñ¹ ` ÊÝ¹ñ»°Ù, Ñ³Ù»ó»°ù:

Þáõß³Ý` ºë Þáõß³ÝÝ »Ù ëåÇï³Ï,

ÐáíÇïÝ»ñáõÙ, ×³Ù÷Ç ï³Ï:

êÇñáõÙ »Ù »ë ¹³ßï áõ ë³ñ,

Î³± ÇÝÓ, ³ñ¹Ûáù, Ñ³í³ë³ñ:

¼³Ý·³Ï

- ¼³Ý·³Ï Í³ÕÇÏÝ »Ù »ë` Ï³åáõÛï ·ÉË³ñÏáí,

ÜÙ³Ý »Ù ½³Ý·Ç` ³Ýáõß ÕáÕ³Ýçáí:

òáÕáõÝÇë íñ³ ÙÇ ù³ÝÇ Ñ³ï »Ù,

î»°ë ÇÝãù³Ý ëÇñáõÝ áõ ³ÝÝÙ³Ý »Ù:

ì³ñ¹

- ¸áõù ß³ï ³ÝÑ³Ù»ëï »ù áõ ß³ï »ù ·áíáõÙ Ó»½: ØÇ ÷áùñ Ñ³Ùμ»ñ»°ù ¨

ÏÑ³Ùá½í»°ù, Ã» áñù³Ý áõñÇß ëÇñáõÝ Í³ÕÇÏÝ»ñ ¿É Ï³Ý: (Ì³÷ ¿ ï³ÉÇë:)

- ¾¯Û ÙáõÝ»ïÇÏ, ï»°ë` á±í Ï³ ³ÛÝï»Õ áõ Ý»ñë Ññ³íÇñÇ°ñ:

ø³çí³ñ¹.

- ø³çí³ñ¹Ý »Ù »ë,

ø³ç »Ù, ·Çï»±ë:

öß»ñ ãáõÝ»Ù ÏáÃÇë íñ³,

´³Ûó Ïå³ïÅ»Ù, Ñ»éáõ ÙÝ³:

ì³ñ¹

- ú¯, ÇÝã ³Ýí³ËÝ »ë: ¾É áõñÇß Í³ÕÇÏ ãÙÝ³±ó ¹ñëáõÙ:

ØáõÙ»ïÇÏ

- ØÇ Í³ÕÇÏ ¿É Ï³, Ã³·áõÑÇ°:


64

ì³ñ¹

- Ü»ñë Ññ³íÇñÇ°ñ Ýñ³Ý, ËÝ¹ñ»°Ù:

¶³ÉÇë ¿ ÝáõÝáõý³ñÁ:

ØáõÝ»ïÇÏ` êÇñáõÝ Í³ÕÇÏ ÜáõÝáõý³ñ,

ÆÝãáõ± »ë ÙÇßï Ý³ÛáõÙ í³ñ:

ÜáõÝáõý³ñ

- ÐáÕÝ ¿ Ó·áõÙ, Ù³Ûñ ÑáÕÁ`

ÆÝÓ ëÝáÕÝ áõ å³ÑáÕÁ:

¶³ÉÇë ¿ Î³Ï³ãÁ:

Î³Ï³ã

- ºë Î³Ï³ãÝ »Ù í³éíéáõÝ,

ÐáíÇó »ñ·áõÙ »Ù, å³ñáõÙ,

Ò»½ ÙÇ° ·áí»ù ³Ýï»ÕÇ,

º°ë »Ù ï»ñÁ ¹³ßï»ñÇ:

ì³ñ¹

- ´áÉá±ñ¹ »ù ³Ûëտ»Õ:

Ì³ÕÇÏÝ»ñ

- ²Ûá°:

ì³ñ¹

- Ø»Ýù ß³ï μ³ñ¹ ËÝ¹ñÇ ³éç¨ »Ýù Ï³Ý·Ý³Í: ºë áõ½áõÙ ¿Ç ÁÝïñ»É É³í³·áõÛÝ

Í³ÕÏÇÝ, μ³Ûó ï»ëÝáõÙ »Ù, áñ μáÉáñ¹ ¿É ëÇñáõÝÇÏ »ù, ¨ ³é³Ýó Ó»½ÝÇó áñ¨¿ Ù»ÏÇ`

μÝáõÃÛáõÝÁ ß³ï ³Õù³ï ÏÉÇÝ»ñ: ¸áõù μáÉáñ¹ ¿É μÝáõÃÛ³Ý ½³ñ¹Ý »ù: ºÏ»°ù ³Ûë

·»Õ»óÇÏ Í³ÕÏ³Ñ³Ý¹»ëÝ ³í³ñï»Ýù Í³ÕÇÏÝ»ñÇ å³ñáí: ºñ³ÅßïáõÃÛáõ¯Ý…

´áÉáñ Í³ÕÇÏÝ»ñÁ å³ñáõÙ »Ý:

¸³ëïÇ³ñ³ÏÝ Çñ ³Ù÷á÷Çã ËáëùáõÙ ßÝáñÑ³Ï³ÉáõÃÛáõÝ ¿ Ñ³ÛïÝáõÙ Ù³ëÝ³-

ÏÇóÝ»ñÇÝ:

²ÝÅ»É³ ø»ÑÛ³Ý

Üáñ Üáñù í³ñã³ï³ñ³ÍùÇ ÂÇí 24 Ù³ÝÏ³å³ñï»½Ç Ù»Ãá¹Çëï

¶ÉË³íáñ ËÙµ³·Çñª Î³ñÇÝ» ÂáñáëÛ³Ý 3tert.nla.am/archive/NLA...

Documents

Transcript of ¶ÉË³íáñ ËÙµ³·Çñª Î³ñÇÝ» ÂáñáëÛ³Ý 3tert.nla.am/archive/NLA...