ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆtert.nla.am/archive/HGG AMSAGIR/echmiadzin-vagharshapat/1973/1… ·...

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն

Վեհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե ս * ա յցեԱսթյանը Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների ս „վ եսփ նա. խագահ մեծա հա րգ Գրիգոր Ա . Արզումւսնյանին .

Քա ղվա ծքներ Գերագույն հոգևոր խորհրդի նիստերի ա ր տ ա գր ո ւթ յո ւն ն եր ի ց

1Ո.1.3Ր ԱԹՈՌՈՒՄ

Հայտարարություն

Ամավերջի հանդիսություն հոգևոր 6եմսւրսւնում

Լուրեր լօեմերից

Ա . Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն — Շնորհալին որպես մատենագիր

ՍՈԻՐԵՆ 17. ■ՏՈ ԼԱ Ն ԶՑ Ա Ն -Ա րտ սւկ եպիսկոպոս Սմբատյանցը Ա ն ր ա ֊ Մայր Աթոո տպարանի պատմության մասին գրա ծ երկը

ք>. Ա Թ Ա Յ Ա Ն Կոմիտասի աոաջին տպագրված ստեղծագործությունը

Լարեր Հսւյաստանյայց եկեղեցու թեմերից .

Լուրեր քույր եկեղեցիներից . . . .

Մատենագիտություն «էջմ իա ծ ին » ամսագրի . . . .

3

4

6

9

10

15

17

20

Տ4

41

44

49

Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ Յ Ա Ն Հ Ա Ս Ց Ե ՆՀ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն Ս Ս Հ , Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

«Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » ԱՄ ՍԱ ԳՐԻ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Армянская С С Р , Эчмнадзин, Редакция ж урнала «Эчыиадзнн».__________Ш а с К о п с!е 1а геуие «Е к Ь п ^ асЫ п е». ЕкЬгш асЫ пе. А г т ё ш е , Ս Տ Տ Տ

Հա նձնվա ծ է արտադրության 8/У1 1973 թ .: Ստորագրված է տպագրության 4 /V II 1973 թ.

___________________Տպա գրական 4 մամուլ, թուղթ бО Х 84 '/« , պատվեր 438

Մայր Ա թոո ս. էջմիածնի տպարան, 1978 р .

Հ Ր Ա Մ Ա Ն Ա Ի

Տ. Տ . Վ Ա Ջ Գ Ե Ն Ի Ա Ռ Ա Ջ Ն Ո 6

ՎԵՀԱՓԱՌ ԵԻ Ս ՐԲԱ ՋՆ Ա ԳՈ ՅՆ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ Ա Մ Ե Ն Ա ՅՆ ՀԱ ՅՈ Ց

*

ՎԵՀԱ ՓԱ Ռ ՀԱ ՅՐ Ա Պ Ե ՏԻ Ա ՅՑԵԼՈ ԻԹ ՅՈ ԻՆ Ը ՀԱ ՅԿԱ ԿԱ Ն ՍՍՀ Մ ԻՆԻՍ ՏՐՆ ԵՐԻ ՍՈՎԵՏԻ Ն Ա Խ Ա Գ Ա Հ Մ ԵԾԱՀԱՐԳ

ԳՐԻԳՈՐ Ա. Ա ՐԶՈ ԻՄ Ա ՆՅՄ ՆԻՆ

Հունիսի 1-ին, ուրբաթ օրը, առավոտյան ժամը 12-ին, Վեհափառ Հայ- րւսպետը Երևանում, Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների սովետում, պաշտոնական այցելություն է տալիս Մինիստրների սովետի նախագահ մեծահարգ Ч-րիգոր Ա. Արզումանյանին:

Վեհափառ Հայր*,պետիս ուղեկցում էր Մայր Աթոռի դիվանապետ տ Արսեն ծ. վրդ. Բերբերյանը:

Հայոց Հայրապետը Իր այցելաթյան առիթով ջերմորեն ողջունում Ւ ե շնորհավորում Հայաստանի վարչապետ պրն. Գ. Արզումանյանին և նրան ու հայրենի բարեխնամ կառավարությանը բարեմաղթում նորանոր հաջողություններ' հայրենաշեն նրանց գործունեության ճանապարհի վրա:

Այնուհետև Հայոց Հայրապետի և ՀՍՍՀ Մինիստրների սովետի նախագահի միջև տեղի է ունենում սրտագին զրույց, որին ներկա են լինում Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների սովետի գործերի կառավարիչ Հ . Հ . Մելքոնյանո Ա Հայկական ՍՍՀ Մինիստրների սովետին առընթեր հայ եկեղեցու գործերի խորհրդի նախագահ Ս. Տ . Դասպսւրյանը:

Ք Ա Ղ Վ Ա Ծ Ք Ն Ե Ր ԴԵՐԱԳՈԻՅՆ ՀՈԳԵՎՈՐ ԽՈՐՀՐԴԻ ՆԻՍՏԵՐԻ

ԱՐՁԱՆԱԳՐՈԻԹ ՅՈԻՆՆԵՐԻՑ

1973 Թ. ՀՈԻՆԻՍԻ 1-Ի ՆԻՍՏԻՑ

Հունիսի 1-ին, չորեքշաբթի օր.Վեհափաո Հայրապետի բարձր նախա

գահության ներքո, երեկոյան ժամը 19-ին, Վեհարանում գումարվում է Գերագույն հո- գեվոր խորհրդի հերթական նի՜ստը:

Գերագույն հոգևոր խորհրդի սույն նիստում լսվում է Մայր Աթոոի ֆինանսական բաժնի վարիչ Գաոնիկ Քեհյայանի զեկույցը, Մայր Աթոռիս 1972 թվականի բյուջեի կատարողականի և 197Ց թվականի նախահաշվի մասին:

Գերագույն հոգևոր խորհուրդը մտքերի փոխանակությունից հետո անհրաժեշտ գը-

տավ աոավել խնայողությամբ վարել Մայր Աթոոի ֆինանսական գործունեությունը, հատկապես շինարարական աշխատանքներում:

Գերագույն հոգևոր խորհուրդը վավերացրեց 1972 թվականի Մայր Աթոոի բյուջեի կատարողականը և հաստատեց 1978 թվականի բյուջեի նախահաշիվը:

Այս աոթիվ Գերագույն հոգևոր խոր հարդը ն իր գնահատանքն է արձանագրում Մայր Աթոոի ֆինանսական բաժնի վարիչ Գաոնիկ Քեհյայանի կատարած բարեխիղճ և ազնիվ աշխատանքի համար:

197Ց Թ. ՀՈԻՆԻՍԻ 6-Ի ՆԻՍՏԻՑ

Վեհափաո Հայրապետի բարձր նախագահության ներքո, երեկոյան ժամը 19-ին, Վեհարանում գումարվում է Գերագույն հո- գեվոր խորհրդի հերթական նիստը:

Ա. Գերագույն հոգևոր խորհուրդը սույն նիստում քննության աոավ Երևանի ս. Զորավար եկեղեցու նախկին քահանա Հովհաննես Կարապետյանի 3 հանից 1973

թվակիր' Վեհափաո Հայրապետին ուղղված աղերսագիրը, ուր անկեղծ և խոր զղջում էր հայտնում, որ 1970 թվականին, դրժելով իր ծառայության ուխտը, լքել էր Երևանի իր հոտը և մեկնել արտասահման, որի համար էլ Վեհափաո Հայրապետի վճոով կարգալույծ էր հռչակվել: Ժողովում հաղորդումլսվեց այն մասին, որ Հովհաննես Կարւս-

1078 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

պետյւսնը արտասահման մեկնելու աոաջին իսկ օրից, զգալով իր կատարած ծանր սխալը, դիմել էր Հայոց Հայրապեսփն' խնդրելով ներում Ա վերահաստատում իր քահանայական կարգի մեջ, պատրաստա- կսւմաթյան հայտնելով անմիջապես վերադառնալու հայրենիք Ա դարձյալ ծառայելու Երևանի ս. Զորավար եկեղեցում:

Ч-երագույն հոգեոր խորհուրդը, ի նկատի ունենալով նախկին քահանա Հովհաննես Կարապետյանի անկեղծ զղջումը ե հավատարմությունը դեպի Մայր Աթոռ ս. էջմիա ծինը, ե վերջին երեք տարիների նրա պաշտոնազրկումը ու բարոյական տառապանքը համարելով ապաշխարության շրջան, նաև նկատի ունենալով, որ նա իր հավատարմության ուխտը այսօր վերանորոգել է Փրկչի Իջսան ս. սեղանի առաջ և իր պատրւսստա- կամությունն է հայտնում ծառայելու Հայաս- տանյայց եկեղեցուն' Հայաստանում կամ արտասահմանում, ուր որ վեհա փա ռ Հւսյ- րւսպետը նրան կնշանակի, որոշեց խնդրել Նորին Ս. Օծությանը' ներում շնորհել ե վերականգնել Հովհաննես Կարապետյանիս իր քահանայական կոչման ու պաշտոնի մեջ:

վեհավւաո Հայրապետը, ընդառաջելով Գերագույն հոգեոր խորհրդի միջնորդությւս- նը, ներում է շնորհում Հովհաննես քահանա Կարապետյանին ե նրան վերականգնում իր քահանայական կոչման ու պաշտոնի մետ.' նշանակելով նրան հոգեոր հովիվ Լիոն քաղաքում, համաձայն տ. Սերովբե արքեպիսկոպոսի առաջարկության:

В . Գերագույն հոգևոր խորհրդի սույն նիստում լսվում է նաև տ. Վահան եպս. Տերյանի զեկույցը իր' Կալկաթա այցեւա- թյսւն մասին:

Տ . վահան եպիսկոպոսը հանգամանորեն ներկայացնում է իր զեկուցագրի մեջ Հընդ-

կսատանի ե ի մասնավորի Կսղկաթայի հայ համայնքի եկեղեցական - մշակութային Կւանքը ե որոշ տեղեկություններ է հաղորդում Սասեհ ^աբաջանյանի կտակի հետ կապված խնդիրների մասին:

Գերագույն հոգեոր խորհուրդը տ. վա -

ս 5Տ Տ ՈԱ|ՈԱի զեկու,9ն ընդունում է ի... **“՛ կ ր ա գ ո ւյն հոգեոր խորհրդի սոսնЬ т г " հ լԱվՈԱ՛ է Մայր Ա1Տ|,ՈԻ շինարարական աշխատանքների ղեկավար և գլխավոր

արտարասյհտ Արծրուն Գալիկյանի զեկույ- 9Լ Մայր Աթոոի 1973 թվականի շինարարական աշխատանքների ընթացքի մասին:

մ.,.ռո«հր ц Ոի , 5ս^ տարաս'ես1Ը հա նգա ֊ մանորեն խոսում է Երևանի ս. Սարգիս ե-Կե՚լեցու, Բյուրականի «Հւսյկաշէն» հատսւ- պետական ամառանոցի և Մայր Աթոռում « ԼւսզւսրսւԱ|ատ»-ի վրա կատարված, կատարվող և ընթացիկ շինարարական աշխատանքների մասին:

ճարտարապետ Ա. Գալիկյանը իր զեկուցագրում խոսում է նաե ս. Գեղարդ վանքում կատարվող շինարարական մանր աշխատանքների մասին:

Վեհավւաո Հայրապետը ե Գերագույն հո- գեվոր խորհուրդը արձանագրում են Մայր Աթոռի ճարտարապետ և շինարարական աշխատանքների ղեկավար Ա. Գալիկյանի կատարած բարեխիղճ աշխատանքը ե որոշում են ընդունում հրահանգել նրան, որ- պէազի որքան հնարավոր է շուտ ավարտվի 19հ8 թվականի համար նախատեսված շինարարական ծրագիրը Մայր Աթոռում և նրա շրջանակից դուրս:

Վեհափառ Հայրապետը ե Գերագույն հո- գեվոր խորհուրդը շեշտում են հատկապես կարելի փութով ավարտումը ս. Սարգիս ե- կեղեցու վերակառուցման:

Մ Ա Յ Ր

Մայիսի 31-ին, հինգշաբթի.— Համբարձումն Քրիստոսի.

Մայր տաճարում ս. պատարագ է մւստու- քւում տ. Հովհաննես քհն. Մւսրուքյանը ե «Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզում' «Եհան զնոսա մինչև ի Բեթանիսւ, և ամբսւրձեալ զձեոս իւր օրհնեաց զնոսա: Եւ եղև յօրհնելն նորա զնոսա' մեկնեցսռ ի նոցանէ, և վե- րանայր յերկինս» (Ղուկ. ԻԳ 50—51) բնաբանով:

Ս. պատարագին ներկա է լինում Վեհափաո Հայրապետը:

** *

Հունիսի 8-ին, կիրակի.—Երկրորդ Ծաղկազարդ.

Մայր տաճարում ս. պատարագ է մատուցում տ. Մուշեղ վրդ. Պետիկյանը:

Ս. պատարագին ներկա է լինում Վեհափաո Հայրապետը:

*• *

Հունիսի 10-ին, կիրակի.—Հոգեգալուստ (Պենտեկոաոէ, յիսներորդ օր ի Ջատկէն).

Օրվա մեծ տոնի առիթով Մայր տաճարում հանդիսավոր ս. պատարագ է մատուցում Վեհափաո Հայրապետը:

ժամը 11-ին, եկեղեցական թափորով, ամպհովանու տակ, Մայր տաճարի զանգերի ավետավոր ղողանջների ներքո, Վեհափառ Հայրապետը առաջնորդվում է Մայր տաճար' շրջապատված սրղսահայ, լիբւսնսւ-

Ա Թ Ո Ռ Ո Ի Մ

նահայ, սիրիահայ (Դամսակափց) և այլ երկրներից ժամանած ուխտավորների մեծ բազմությամբ:

Հայրապետական ամպհովանին կրում են Դամասկոսի Հ . Р . Ը. միության հայ երի- տւսսւսրդաց ընկերության (Հ . Ը. Ե .) անդամները, որոնք ովստավորաբւսր ժամանել են Մայր Աթոռ' իրենց գ|ուխ ունենալով թե- ւքի թեմական ժողովի ատենապետ Թյուզանդ Ցւսգուպյանը:

Մայր տաճարը լիքն է հավատավոր բազմությամբ:

Ս. պատարագը շարունակվում է մինչև «Հայր մեր»:

Օրվա եկեղեցական մեծ տոնի հոգևոր ե պատմական նշանակության մասին քարոզում է պատարագիչ Հայոց Հայրապետը' «Եւ լցան ամենեքեան Հոգւով սրբով» նշա- նաբանով, վեր հանում ս. Հոգու գալստյան և էջքի հրաշագործ նշանակությունը քրիստոնեական եկեղեցու հիմնադրման և ապա շուրջ 2000 տարի ընդհանրական եկեղեցու առաջնորդության ճանապարհի վրա:

Հավարտ ս. պատարագի Հայոց Հայրապետի ձեռքից հաղորդություն են ստանում ուխտավորներից շատերը:

Այնուհետև հանդիսությամբ ե եկեղեցական թափորով Հայոց Հայրապետը առաջնորդվում է Վեհարան, ուր բարեհաճում է ընդունել ս. էջմիածին ժամանած վերոհիշյալ ուխտավորների խումբը, հետաքրքրվում նրանց եկեղեցական, համայնքային ու ազ-

1973 է У Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

գային կյանքով, օրհնում բոլորին Ա թելա- մերփ ա ոա հեղ Մայր եկեղեցվույն սուրբ'1 п й П п !т Г Д п Г ո աԴաՈ Ьг г ь 1Р հայրական էջմիածնին |ոաաճաճանչ պայծառության օրհնություններն ա ունայնները տանել ի- համար մեր ամենաջերմ Ա սրտաբախ մաո- րենց թեմերի հայ հավատացյալ ժողովրդին: թանքներո նեո1.ա.աոռՒ,ո,1 ь Г Г г . ւ г

Ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յա ն « ա կ , & Լ օ ^ Լ Տ » " ՚ X V ֊ ս ն Տ » սփյուռքի ողջ հայության ե ի մասնավորի Ռուոո ա1ստա.1ոոՈՒոռՍտամբալի հավատավոր ե. բարեպաշտ ժո- համբատու1 ս տ ա Լ ո ! ь г , ւնոլհ, տև ա2ա"

Н Л Г ^ ™ ա^ Կա1Ո1|,1ան ան" Հ Յ Տ ԴամասկոեԱիաՀաբԻ Ը ^ մ ի ա թ ^ Հ ա յ«Վեհափառ Տեր, երիտասարդական ընկերակցության աս-Երկար տարիներ մեր պատմական հայրե- հետների, որոնց խմբում էին նաև Դամսա-

նիքը ու մեր սիրո ե հսոխյտքի լուսաղբյուրը՝ 4"«Ի թեմականի մի քանի անդամներ, տոո- ս. էջմիածինը մեր պապական հոգիներուն Վում է պաշտոնական ընդունեւոատւն ոոն համար հեռավոր և անմատչելի երազ մըն անցնում Է ջերմ, հայրենասիրական մ»նո- Էր որան կձգտեին մեր բոլոր իղձերը, մեր 1որտում:Էության բոլոր մասնիկները: Հայոց Հայրապետը ողջանամ Է և կրկին

Այսօր այդ երազին իրականացումը կապ- Բարի գալուստ մաղթում պրն. Ռատանդ |փնք մենք ս անպատմելի բերկրանքով ^ագուպյանի ատենապետության Դամասեո- գոէ(ւդ առ գունդ կդիմենք դեպի նվիրական "Ի է*եմի թեմական ժողովի անդամներին ե կեդրոնը ուր կցոլանա հայուն մաքուր հոգին ^-՜Ի ասպետներին՝ նրանց բսւրեմաո-III ջինջ հավատքը, դեպի այս կարոտալի հո- 'ք,ե1ոՎ համերաշխ, եկեղեցաշեն գործանեու- ղերը ար մեր ցեղը հազարամյակներու ըն- 1*1",ն Իրենց աշխատանքում:1-ոսցքին տառապեր ա տքներ Է, բայց հոգե- , Հարգելի ուխտավորներին ե հյուրերին կան թե մտավորական մարզերու ւքեջ հասեր 1Աանդավաո Տառով ողջունում Է նաև «Էջ- I. քաղաքակրթական ամենաբարձր մակար- միածին» ամսագրի խմբագիր Արթուն Հա- դակներա և յուրացուցեր Է քրիստոնեական տԻայանը.-բարպականի գերագույն տեսլականները: ճաշկերույթի ավարտին Հայոց Հսորսւպե-

Մենք թրքահայերս հանրապետական .տ® հուշանվերներ Է բաժանում բոլոր ներ- ՐՔիո մեջ վայելած մեր ազատաթյուննե- Կէսներին, որոնք հրաժեշտ են առնում Ն . Ս.

բուն ե համայնքային մեր հին կազմակեո- Սծո4»1™նից և Մայր Աթոռից անմոուսնաւի պությաններուն մեզի ընձեսած աոավեւա- տս|ավորությաններով: թյաններան շնորհիվ, կջանանք անվթարպահել մեր տոհմիկ մշակույթին անգին գան- - .

քաղաքացիներ մեր կւսոեւին ոնեւԼմ ւ ^ մս1րանԻ ուսանողությանն ու դս,-Քիո բարգավաճման և վեոեաին համաո սա1տաական կազմը մեկնում են ամավերջի

Անսահման է աոտո մեո Տ Р: г г" Ри°Г !1Г ս1տ,|լ1ս,Ի դեպի Աղստևի հովտիЬ р р կ ւ ո ե ս ն ե ն ձ ե 4 Х Г Й С ь - " 1 ա տ ' " Ա կա !> " " ^ “ ն ն հ ր ո :նիքին մեջ իրականությանը կգերազանցեմեր բոլոր երազները ե երբ մեր կյանքին . * *մեծագույն երջանկությունը կապրենք այս Հունիսի 17-ին, կիրակի.— Յիշատակ Ե-սրբաշունչ մթնոլորտին ւքեջ համայն ազգին ղիայի մարգարէին.ամենասիրե|ի Պետին, ւ!եր պաշտելի Վե- Մա1Ո տաճարում ս. պատարագ է մսւտու-ոափաո կաթողիկոսին ներկայանալու ոստ- 8 " ւմ տ- ԱՐսեն ծ- ՎՐԴ- Ռերբերյանը և «Հայրօըր պատիվը վայելելով: մեր»-ից առաջ քարոզում՝ «Ձեզ նմանիլ

Վեհափաո Տեր, մոտ երկու ամիսե ի վեր կարօտին ամենայն հոգիք միսւցեալք սրբու- ւսզգովին հուզումով հետեեցանք Զերդ Վե- 1®եւԱմբ ե սիրոյն Քրիստոսի» (շարական) հավւաոության անհանգստության լարերուն, Բնարանով: այսօր մեծ հրճվանքով և մեր սեվւակւսն աչ- »քերով կտեսնենք Զեօ կազդուրված, թրքւս- • *

Մ ե " ................. * ա ն խ ո ր տ ա կ ե լի .......

է М Ս՜ Ի Ա Ծ Ի Ն1973

« г д а я - и - « а -Աթոռի միաբանությանն ու հոգևոր ճեւ րսւնի ուսանողությունը:

Հունիսի 1 9 -ի ն , ե ր ե ք շ ա բ թ ի .— Ս ր բ ո ց Կո լ՜ սսւնա ոն Գ ա յի ա ն ե ա ն ց .

Աաօո ս. Գայանե տաճարում ս. պատարագ է մատուցում տ. Գուրգեն բհն. Աշուր- յանը և «Հայր մեր»-ից աոաշ քարոզում հավուր պատշաճի:

Ս. պատարագին ներկա են լինում Մայր Աթոռի միաբանությունն ու հոգևոր ճեմարանի ուսանողությունը:

• *

Հունիսի 21-ին, հինգշաբթի.— Տօն սրբոյն Յովհաննու Կարսւպեսփն Ս ԱթանագիԱեայ եպիսկոպոսին.

Այսօր ս. Շողակաթ տաճարում ս. պատարագ է մատուցում տ. Առաքել քհն. Խաչատրյանը:

Ս. պատարագին ներկա են լինում Մայր Աթոոի միաբանությունն ու հոգևոր ճեմարանի ուսանողությունը:

Հունիսի 28-ին, շաբաթ.— Սրբոյն Գրիգորի Լոաաւորչիհ մերոյ ելն ի վիրապէն.

Այսօր Մայր տաճարում ս. պատարագ է մատուցում տ . Բւսգրատ աբղ. Գալստյանը ս «Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզում' «Յորժւսմ Արդարն կացցէ բազում համւսրձակութեւսմբ հանդէպ նեղչաց իւրոց» (Իմաստ. Սողոմոնի Ե 1) բնաբանով:

Հունիսի 24-ին, կիրակի.— Տօն Կսւթաւլի- կէ ս. էջմիածնի.

Մայր տաճարում ս. պատարագ է մատուցում տ. Աղան վրդ. Բւսլիոզյանը և «Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզում հավուր պատշաճի:

Հունիսի 26-ին, երեքշաբթի.— Այսօր Մայր Աթոռ է այցելում հյուրաբար Հայաստանում գտնվող ամերիկյան մասնագետների պատվիրակությունը' ԱՄՆ-ի ազգային գիտական ֆոնդի ինֆորմացիոն ծառայության ղեկավար Լի Բերգենսղի գլխավորությամբ:

Պատվիրակության անդամներն այցելում են Մայր տաճար, եկեղեցական արվեստների թանգարան:

Այնուհետև հյուրերին ընդունում է Ամենայն Հայոց Վեհավււսո Հայրապետը և սըր- տւսգին զրույց ունենում նրանց հետ:

ш ш յ Ս ս Ն ս ս ^ լ ՚ց ց ւ յ լ Ն 1 յւ Л Я |ЦГ ТГп

ՀԱ ՑՏԱ ՐԱ ք ՚Ո ԻԹ ՑՈ ԻՆ

и Նհրսես Օ նոոհ^ա մահվան ութհարյուրամյակին նվիրված' Տանն փփկիո . Խորեն Ա կաթողիկոսի (5 ապրիլ 1973 թվակիր կոնդակի նսա-

(||ւԱ11(րլ|Ա|(| «ևը մի նոր անօրինական արար,, Է, „րի (ւսսհսր Մայր Ц Ացավ Է հայանամ Ա կոչ անում մեր սո,րր եկեղեցու սպասավորներին ե ,էո,,ո- վըրդին ւ№րժել այն, քանի որ Տա նն Կիլիկիո գահակալն իրավասաթյուն չա նի «Ամենայն Հայոց կաթողիկոս» տիտղոսը օգտագործելու ե ոչ Էլ կոնդակ ուղղելու իր Աթոոից դուրս' մեր նվիրապետական Աթոռներին, թեմերհն I համայն մեր ժողովրդին:

Շատ տխուր Է հաստատել, թե նաև այսպիսի նվիրական աոիթոմ, ինչ- պիսին Ամենայն Հայոց Շնորհալի սուրբ Հայրապետի ոգեկոչումն Է, Անթիլիասի գահակալը վերստին դրսևորում Է անպ„„ոաւփ.անատ.ս գործելակերպ:

ԴԻՎԱ՛Ն ՄԱ(1Ր ԱԹՈՌԻ18-Ը «ւսնիսի 1973 |4. Ս. Էջմիածին

ա մ ա վ ե ր ջ ի հ ա ն դ ի ս ո ւ թ յ ո ւ ն

Հոգևոր ճեմարանի ամավերջի հանդիսությունը տեղի ունեցավ հունիսի 11-ին, երկուշաբթի օրը, ժամը 12-ին, ճեմարանի հանդի- սությանց սրահում' Ամենայն Հայոց Վեհա- փւսո Հսւյրապետի բարձր նախագահությամբ:

Հանդիսությանը ներկա էին Մայր Աթոռի միաբանությունը, ճեմարանի դասախոսական կազմը, մայրավւսնքի պաշտոնեությունը Ս ուսանողների բազմաթիվ ծնողներ:

Որոշյալ ժամին Վեհափառ Հայրապետը, շրջապատված բարձրաստիճան հոգևորականներով, ծափողջույնների .տակ մուտք է գործում դահլիճ:

Հանդեսն սկսվում է Վեհափառ Հայրապե- տի աղոթքով, որից հետո ունկնդրվում է Հայկական ՍՍՀ պետական հիմնի նվագը, դաշնամուրի վրա:

Ապա ճեմարանի երգչախումբը կատարում է «ճեմարանի քսւյլերգ»-ը:

Հանդեսը բացում է ներսւծական-հուզիչ խոսքով հոգևոր ճեմարանի դասախոս տ. Աղան վրդ. Բալիոզյանը' վեր հանելով անցյալ տարում հոգևոր ճեմարանի հարկի տակ կատարված ուսումնա-դաստիարակչական աշխատանքների կարևորությունը:

Այնուհետև հանդես է գալիս հոգևոր ճեմարանի տեսուչ տ. Հովհաննես քհն. Մա- րուքյանը, որն իր տարեկան զեկուցման մեջ ներկայացնում է համառոտ, բայց ամբողջական պատկերը 1972— 1973 ուսումնական տարեշրջանում հոգևոր ճեմարանից ներս կատարված ուսումնա-դաստիարակչական աշխատանքների.

ՀՈԴԵՎՈՐ ՃԵՄԱՐԱՆՈՒՄ

«Վեհափառ Տեր.Ս. էջմիածնի հոգևոր ճեմարանը բոլորեց

1972— 73 ուսումնական տարեշրջանը: Հո-գեվոր ճեմարանը եղել և մնում է համայն հայության հույսի և լույսի աղբյուրը, որտեղ դարեր շարունակ դարբնվել են ու ւսյսօր էլ դարբնվում են եկեղեցական ասպարեզում իրենց կոչմանը գիտակից պատանիների հոգիները:

Հոգևոր ճեմարանի տեսչության համար դժվար պիտի լիներ հաջող ուսումնա-դաս- տիարակչական գործունեություն ծավալել, եթե չլինեին ճեմարանի դասախոսական կազմի և մանավանդ Ամենայն Հայոց Հա յրապետի անմիջական օժանդակությունն ու օրհնությունը:

Ուսումնական տարվա սկզբին ս. էջմիած- նի հոգևոր ճեմարանի ուսանողների ամբողջական թիվը 42 էր: Այսօր ճեմարանում սովորում են 31 ուսանողներ:

ճեմարանի 6 սաներ մեկնել են բանակ' իրենց քաղաքացիական պարտքը կատարելու: 5 ուսանողներ ինքնակամ հեռացել կամ հեռացվել են ճեմարանից այլևայլ պատճառներով: ճեմարանում ներկայումս սովորում են.

լսարանում—4 սարկավագ Р » —7 »Ա՛ » — 4 ուրարակիրԳ դասարանում— 5 ուսանող Р » — 7 »Ա » —5 »

1073

ճեմարանի ուսանողներից 14-ը օտարահպատակներ են' եկած Մերձավոր Արևելքի երկրներից և Ռումինիայից:

Ունեցանք նաև համալսարանւսվարտ երկու մասնավոր ուսանողներ (Ռոբերտ Նա զարյան և Աղվան Գասպսւրյան), որոնք պատրաստվում են մտնելու հոգևոր ասպարեզ:

Հոգևոր ճեմարանի դասախոսական կազմի գլուխ կանգնած է ազգիս Հայոց Տ . Տ. Դազգեն Ա կաթողիկոսը: Հոգևոր ճեմարանի դասախոսական կազմը այս տարի ևս իր կարելին արեց մեր սաների մտավոր, հոգեկան և ֆիզիկական դաստիարակության համար:

Այս ուսումնական տարում Հյուսիսային Ամերիկայի Կւսլիֆոոնիայի թեմից Մայր Աթոո հրավիրվեց տ. Արիս ծ. վրդ. Շիր- վանյանը' լսարանական բաժնում կրոնական առարկաներ դասավանդելու համար և նաև որպես փոխ-տեսուչ:

Հոգևոր ճեմարանի դասախոսական կազմը հետևյալն է.

Վեհափառ Հայրապետ, Արիս ծ. վրդ. Շիրվսւնյսւն, Աղան վրդ. Բսւլիոզյան, Մասիս աբեղա Գալստյան, Տիրան աբեղա Կյուրեղյան, Հովհաննես քհն. Մարուքյան, Արթուն Հատիւոյան, Պարգև Շահբազյան, Գրիգոր Գյուլյան, Սամվել Անթոսյան, Կամ- սար Ավետիսյան, Երվանդ Մելքոնյսւն, Խ ա չատուր Ներսիսյան, Արամ Սահակյան, Բարսեղ Թաշչյան, Սարգիս Իյնեջյան, ՛Խորեն Մեյխսւնեջյան, Հարություն Սիմոնյսւն, Թադևոս Ասմարյան:

Այս տարի տեսչի օգնական դաստիա- րակ-վերակացուներ Էին Տիրւսն աբեղան, Բարսեղ Թւսշչյանը, Հարություն Թերզրսնը և Արամ Արոյանը: Նրանք տեսչի և փոխ- տեսչի հսկողության տակ ձեռք-ձեռքի տը- ված իրենց կարելին արեցին ճեմարանի կարգապահությունը բարձր պահելու համար:

Շնորհակալության սւրժտնի են մեր դասախոսների և դաստիարակների կատարած աշխատանքները:

Հոգևոր ճեմարանը գիշերօթիկ դպրոց Է, ուստի ուսանողների առօրյա կյանքի յուրաքանչյուր ժամը կազմակերպված Է:

Հոգևոր ճեմարանի տեսչությունը ուսանողության ուսումնա-դաստիարակչականաշխատանքները արդյունավետ դարձնելու համար իր կարելին Է արել:

օ-րագրով նախատեսված դասավանդություններին զուգահեռ հոգևոր ճեմարանի տեսչությունը ամենօրյա ուսումնա-դաս- տիարակչակւսն աշխատանք Է տարել ճեմարանի սաների կրթական և մտավոր մսւ-

Է Ջ Մ հ Ա Ծ Ի Ն II

կարդակը բարձրացնելու համար:Այս իմաստով ամենւսբեղմնավոր աշխա

տանք Է կատարել Վեհափառ Հայրսւպետը <>Ր Գրախոսություններով, հայրական խը- րատներով ու զրույցներով:

Հոգևոր ճեմարանի հարկի տակ տեւլի են ունեցել հետևյալ զեկուցումները, հանդիսությունները Ա հանդիպումները.

ա) Ընդունելություն վրաց Պատրիսւրք- կաթողիկոս Ն . Սրբություն Տ . Դւսվիթ Ե-ի և նրա շքախմբի անդամների.

^ նխ! ^ գելԻչ մԻ2"9ներ հիվանդակա նների դեմ»— զեկուցող' բժիշկ Կարո Կարապետյան' ԱՄՆ-ից.

գ ) Ընդունելություն ղպտաց Պատրիարք

ա ն դ ա Տ Ս ք !1* Շեն՚" դս՛11’ к С1,ш гв “ 1“ ЧР1.դ) Հանդիպում բարերար Հայկ Գավուքճ-

յանի և նրա տիկնոջ հետ՝ ԱՄՆ-ից.ե ) Մոգական լապտերներով ցուցադրու

թյուն պատմական Հայաստանի տեսարժան Բեյրաթ Հ " վհաննես ճերեճյսւնի կողմից'

զ ) Ընդունելություն ռուսաց Պատրիարք

Х ш Т К 1° ՜"|,է,ենի լ ° ՛ " 1՛Է) Ընդունելություն Երուսաղեմի հայոց

տերյանի՚Ո*2 տ' Ե'լ^շե աՐՔեԱ|իսկոպոս Տեր-

ը) Տ . Արսեն ծ. վրդ. Բերբերյանի՝ դոկ- ,ոորային իր թեզի ներկայացնելը Մայր Ա- թոռի միաբանության, ճեմարանի ուսանողության և դասա|սոսական կազմի ներկայությամբ. 1

թ) Ս.մսւնորի տոնակատարություն, ժ) «Կոմիտսւս վարդապետի նորահայտ

նրգերը»—զեկուցող՝ Դոբերտ Աթայւսն: Երգերը կատարել Է երևանի Կրապսկայափ անվան դպրոցի երգչախումբը.

ժա) «Կոպեռնիկոսի 500-սւմյակր»—օե- կացող' տիկին Է Լմա Պարսամյանց.

ժբ) Վարդանանց հերոսամարտի տոնակատարությունը—զեկուցող' Արամ Սւսհակ-յւսն. п

ժգ) երեկո' նվիրված Գրիգոր Նարեկացուստեղծագործություններին-ասմունքող' տի-ԿԻն Սիրվարդ Մեսրոպյան:

Հոգևոր ճեմարանի սաները անխտիր ա- մեն շաբաթ կինոնկարներ, թատերական ներկայացումներ 1ւ երաժշտական համերգներ են դիտել կամ ունկնդրել Էջմիւսծնի և 1.-րեանի կինոթատրոններում ու համապատասխան այլևայլ թատերական սրահներում:

Հոգևոր ճեմարանի գրադարանը (գրադարանավար' Տսւճատ Վարդանյան) և հիւ|սւն- ւյանոյյը (րժիշ|,' Ֆելիքս Գրիգորյան) կանո-

տեսա լին դիտումներ, ձմեռային մարզանք-

Й Г ս Л են տե^ " լՏեցել ճեմսփ փհամապատասխան սրահներում. ,Այս տարի ուսանողությունը Գն^ Դ

ձմեասւին մի քանի էքսկուրսիայի Ծաղկաձոր և ՛ապա վերջերս' ուխտագնացություն Մուղնու ս. Գևորգ, Օհանավանք և Սաղմո-

^ Տ ս ի 12-ին հոգևոր ճեմարանի ուսանողությունը և դասախոսական կազմը կը- մեկնեԱ 4-օրյա պտույտի: Ծ՜րագրված է այ- ցեյեւ Դիլիջանի մոտիկ Հաղարծնի, Սակա- րա և Գոշսւվանքերը, Պարզ լիճ և այլն:

Հոգևոր ճեմարանն այս տարի տվեց իր հերթական հունձքը: Ուրախությամբ նշում ենք, որ այս տարի ունեցանք հինգ ավարս՜ ուլ սարկավագ-ուսանողներ. Վրեժ սրկ- Նսւջարյան, Սամվել սրկ. Պետրոսլան, Ա- վետիք սրկ. Արաբաջյան, Հակոբ սրկ. Խ ա չատրյան, Ռոբերտ սրկ. Նազարյան, որոնցից վերջինը մասնավոր ուսանող է: Նրանք շուտով, այս ամսվա վերջին, կպաշտպսւ- նես իրենց դիպլոմային աշխատանքները:

Այս տարի Р լսարանի 9 սաներ' Աղսւ- ջանյան ձրանտ, Արթինյան Ավետիս, Զըմ- րուխտյան Հակոբ, Զմրուխտյան Գրիգոր, Սարդար յան Մի սակ, Նալբանդյան Վսւչե, Սարգսյան Հարություն, Քեշիշյսւն Գրիգոր և մսանավոր սան Ռոբերտ Նազարյան, ցանկություն հայտնեցին ձեռնադրվել սարկավագ: Տեսչությունը հարգելով նրանց խընդ- րանքը, միջնորդեց Հայոց Հայրապետի մոտ' ստանալու Նրա բարեհաճ կարգադրությունը: Ձեռնադրության կարգը կատարեց լուսարարապետ տ. Հուսիկ եպս. Սանթուրյւս- նը' ս. Ստեփանոսի տոնին: Ուրարակիրդարձան Ա լսարանի 5 սաներ' Զատիկ յան Հարություն, Հովնանյան Կիրակոս, Ղազար- յան Հովհաննես, Շմւսվոնյան Բաբկեն, Մանուկյան Սարգիս, և դպրության աստիճան ստացան Գ դասարանի 6 սաներ' Ալոյան Օնիկ, Բաբուջյան Աղասի, Ծաոուկյան Գա- րեգին, Գյուլանջյան Խաչիկ, Քեշիշյսւն Վահրամ:

Վեհափառ Տեր, հոգևոր ճեմարանի տեսչությունը խոստովանում է, որ մեր աշխատանքների մեջ ևս կան թերություններ: Ա- մենադժվւսր աշխատանքը սերունդ պատրաստելն Է, սերունդ, որն իր նախնիների կենդանի օրինակը ունենար իր համար որպես մտատիպար, սերունդ, որն անցյալով խանդավառված կերտեր նորը, որը լիներ և ավանդապահ և Ժամանակակից, նոր եռան

դով և համարձակությամբ քարոզեր Քրիստոսի Ավետարանը և մեր եկեղեցու պատմա կա ն կառույցի վրա աշխատանքի արդ ա ր ՜ քրտինքով իր բաժինը բերեր' իր հերթին դառնալու համար օրինակելի' հետագա սերունդների համար:

Սիրելի սաներ, հուզիչ Է պահը, պատմության գիրկն Է անցնում ձեր պատանեկության ամենաանուշ տարիներից մեկը: Գիտակցեք ձեր ուժերը և օրըստօրե ձգտեցեք կատարելության, ավելացրեք ձեր գիտելիքները և կերտեցեք ձեր մեջ ազնիվ, գիտակից, հայրենանվեր, եկեղեցասեր մարդը: Մեր եկեղեցու փառավոր անցյալը լինի ձեր կյանքի ուղենիշը, քայլեցեք համարձակությամբ, ձեզ հետ Է հայ եկեղեցու պատմությունը, ձեզ հետ Է ձեր հարազատ հայ ժողովուրդը:

Շուտով ձեզանից շատերը կմեկնեն իրենց ծնողների մոտ արձակուրդի, մի մասն Էլ կմնա իր աշխատանքը շարունակելու Մսւյր Աթոռում: Մաղթում ենք ձեզ քաջաոուլջու- թյուն և արձակուրդի բարի վայելում:

Պարտականություն ունեմ այս առթիվ իմ շնորհակալական խոսքը ասելու բոլոր անձանց և հաստատություններին, Մայր Աթոռի միաբանությանը և պաշտոնեությանը, որոնք իրենց նյութական, բարոյական, եղբայրական վերաբերմունքով և զոհողությամբ օժանդակեցին հոգևոր ճեմարանի տեսչությանը, որպեսզի ճեմարանի ուսումնական և դաստիարակչական աշխատանքները լինեն բնականոն, իրենց բարձրության վրա:

Վեհափառ Տեր, համառոտ այս հաշվե- տըվությունից հետո թույլ տվեք հոգևոր ճեմարանի դասախոսական կազմի և ուսանողության կողմից համբուրել Ձերդ Սրբության Աջը, մաղթելով Ձեզ բե՛ղմնավոր և ա- ոողջ տարիներ' հայ եկեղեցու և ճեմարանի առավել պայծառացման համար»:

Հոգևոր ճեմարանի երգչախումբը, եվրոպական երաժշտության դասախոս Խորեն Մեյխանեջյանի շնորհալի ղեկավարությամբ, կատարում Է «Է ջ Միածինն ի ՀօրԷ», «Որք զարդարեցին» շարականները և «Ահա ծագեց», «Ազնիվ ընկեր», «Ողջույն տվեք» (Մ. Եկմսղյան), «Արփա-Սևսւն» (է . Հովհաննիսյան) խմբերգերը: Ա լսարանի սան Սարգիս Քյոսամանուկյանը արտասանում է Գ. Վարուժանի «Խ ա չբա ռ» բանաստեղծությունը, Բ լսարանի ուսանող Ավետիս սրկ. Արթինյանը ռուսերեն լեզվով' Ս. Եսենինի «Շա գա նե»-ն, նույն լսարանի ուսանող Գրիգոր սրկ. Զմրուխտյանը անգլերեն լեզվով' Շեքսպիրի հանրահայտ «Լինե՞լ, թե՞ չլի- նել»-ը «Համլետ »-ից, Ա դասարանի սան

1978 է Я 1 քիԱԾ| ւ Ն 18

Հււվսեփ Պարլըգյսւնը' Հ . Հովհսւհնխւյւսնի «էջմիա ծին» բանաստեղծությանը: А լռարանի ուսանող 4րիգոր սրկ. Զմրուխտյանր դաշնամուրի վրա կատարում Է Ստ. Նսւղդ- յսւնի «Անձրևն եկւսվ»-ը, Р դասարանի սան Խաչիկ Մարտիրոսյանը' Աբրահամյանի «1?րգ աոանց խոսքի» ստեղծագործությունը:

Ի դիմաց հոգևոր ճեմարանի ողջ ուսանողության և մասնավորապես շրջանավարտ հինգ սարկավագների, երախտագիտության և շնորհակալության իր խոսքում Գ լսարանի ուսանող Սամվել սրկ. Պետրոսյանն ա- սում Է.

«Վեհավւաո. Տեր,Լոել են զանգերը:Անդորրություն Է այժմ հոգևոր ճեմարա

նում:ե վ խնդություն Է բոլորիս դեմքերին:Մեզ համար նվիրական դարձած այս

հարկի տակ գլորվում, անցնում են տարիները: Նրանցից յուրաքանչյուրն իր հետ բերում Է խնդություն և դառնության, երկու հակառակ երևույթներ, որոնք սակայն միաձուլվում են միմյանց հետ և կազմում մարդկային կյանքի հետաքրքրության առանցքը: Նրանցից որևէ մեկի բացակայությամբ այլևս անիմաստ կդաոնա կյանքը մեզ համար:

Աննկատելիորեն անցնում են տարիները: 'սրանցից յուրսւքսւչյուրը մեզ է նվիրում յուրահատուկ մի հարստություն, ամենսւթսւն- կագինը աշխարհում՝ կյանքի վարձ և կրթություն: Այս երկուսը կերտում են մեր հոգիները, մեզ հույս և եռանդ ներշնչում մեր ա- պագա գործունեության նկատմամբ, որքան էլ այն դժվար և անհաղթահարելի լինի:

Ու այս հարկի տակ կերտվում են մեր հոգիները, կերտվում Աստծո հովանու ներքո, Ձեր օրհնության ներքո, կերտվում քրիստոնեության շնչով, մարդասիրության շնչով:

Այս հարցում մենք պարտական ենք մեր սիրելի դասախոսներին: Նրանցից յուրաքանչյուրը մեծագույն հաճույքով և պարտքի զգացումով գիտության հետ մեկտեղ մեզ սովորեցնում է, թե ինչպես պետք է ապրել, մեղ թելադրում, թե ո'րն է ճիշտ, ո՛րը սխալ...

Նրանք սիրով բացում են իրենց մտքի և հոգա դարպասները և մեզ տալիս այն ամե- նը, ինչ որ մենք կարող ենք առնել:

Ու այս ամենի համար, սիրելի դասախոսներ, մենք միաբերան ասում ենք.

— Շնորհակալություն:Այսօր, ամավերջի այս պահին, հավաքվել

ենք. այստեղ՝ մեր այս տարվա աշխատանքի

հատուցման հաճելի սւրարւտոաւունո կատարելու:

Մենք՝ ւււսսւհողներս, վաստակել ենք

Դուք' դասախոսներդ... սխալ է ասեւ, թե դուք վատնել եք: Ընդհակառակը' դուք վաստակել եք գրեթե նույնքան, որքան մենք, և նույնիսկ մի ք ի չ Է լ ա վ ե լի :

1-ուք մեր տրամադրության տակ եք դրել Տեր գիտելիքները և կյանքի փորձը: Մենքառատորեն օգտվել ենք դրանցից: Վերցրել ենք յուրաքանչյուրս որքան կարող է:

Այո, վերցրել ենք:^այց դուք չեք վատնել: Դա նման է արե

գակի լույսին, մշտահոս աղբյուրին... Իսկ սեր վաստակածը Տեր վաստակածն է: Դա ճշմարտության է և հաճելի ճշմարտություն:

Աննկատելիորեն գլորվում են տարիները: ЬЬп երեկ էր կարծես, երբ ւ քեզանից յու

րաքանչյուրը, դեոահաս մի պատանի, ոտք Դրեց ճեմարանի շեմքից ներս:

Ու այսօր խանդավառ ու վաստակած, հրաժեշտ ենք տափս նրան' իբրև ուսանող-

ճեմարանը մեզ շատ բան տվեց, բայց չի Կարելի ասել, թե ամեն ինչ: Նա միայն հիմ- ԲԸ ԴՐեց մեր հոգու և մտքի մեջ: Իսկ այդ հիմքի վրա մենք պետք է բարձրացնենք մեր տաճարները; Եվ կբարձրացնենք:

Մենք խոստանում ենք:Վեհավւաո Տեր,Ավելորդ է այժմ խոսել այն սիրո և գորո

վանքի մասին, որ Դուք տածել եք մեր հանդես) անցնող տարիների ընթացքում:

Դա հայտնի է բոլորիս:Այժմ, երբ մենք կյանք ենք մտնում, տվեք

մեզ Ձեր հայրական օրհնությունը, և թող այն ուղեկցի մեզ մեր ողջ կյանքում:

Թույլ տվեք, Վեհավւաո հայր, հանուն հո- գեվոր ճեմարանի ուսանողության, հանուն այս ուսումնական տարեշրջանի շրջանավարտների, մատչել ի համբույր Ձեր ս. Ա- ջին և ստանալ Ձեր հայրական օրհնությունը»:

Այնուհետև տեւտւչ տեր հայրը ներկայացնում է հոգևոր ճեմարանում ուսման մեջ ա- ռաջադեմ ուսանողների անուններն ըստ հետևյալի.

Գ լսարան9.50 միջինով առաջինն է բարեշ. Ավե-

տիք սրկ. Արաբաջյանը.9.45 միջինով երկրորդն են հանդիսանում'

բարեշնորհ Վրեժ սրկ. Նաջարյանը և բարեշ. Սամվել սրկ. Պետրոսյանը:

Ի լսարան8.80 միջինով առաջինն է բարեշ. 4-րիգոր

սրկ. Զւքրախտյանր.

է У. 1Г Р Ա ТГ Ր Ч»1975

1-1

8.58 միջինով երկրորդն Է Վ ՚՚՚յ հ « ! * . Նա լրա նդրսնը:

օ 1 Ամիջինով աոաջինս Է Սարդի». Քրաա-

^ շ Օ ^ ջ ի ն ո վ երկրորդն Է Հարություն Զատիկյանը:

^ б О 1 մի ջ ի ն ո վ ա ո ա ջ ի ն ն Է Խ ա չ ի կ Գ յո ւ -

լէԱ8 2 0 ՛միջինով երկրորդն են՝ Ռուրեն Գրի- գորյանը և Ադասի Բաբուջյանը:

Р դասարան9.70 միջինով աոաջինն Է Խաչիկ Մար-

տԻ8Ր.00!Ամիջինով երկրորդն Է Լևոն Բաղդասարյանը:

Հոգևոր ճեմարանի տեսչությունը գերա- ոանց վարքի համար պարգևատրել Է Խ ա չիկ Մարտիրոպանին (Բ դասարան) և Հով- սեփ Պալըգյանին (Ա դասարան):

Սեղանի թենիսի աոաջնության հաղթողի աոաջին մրցանակը տրվում Է բարեշն. Վսւ- չե սրկ. Նալբանդյանին, իսկ տամայինը րարեշն. Գրիգոր սրկ. Զմրուխտ յանի ն:

Ուսման և վարքի մեջ աչքի ընկած ու մըր- ցանակի արժանացած ուսանողները ծափ-

„ոօւանների տակ մոտենում են Վեհափսա Հսւյրասյետին և աջահամբույրով ստանում իրենց նվերները:

Հանդեսի փակման և օրհնության |սոսքով հանդես Է գալիս Վեհափաո Հւսյրապետը, գնահատում և օրհնում ճեմարանի հարկից ներս կատարված դասախոսների համեստ ու շնորհալի աշխատանքը, իսկ ուսանողներին հորդորում Է լինել աշխատասեր, բարի ու աոաքինի' իսկական, բարոյական բարձր նկարագրի տեր մարդ դաոնալու համար:

Վեհափաո Հայրաս|ետը, նկատի ունենւս- ]ով հոգևոր ճեմարանի տեսուչ տ. Հովհաննես քհն. Մարուքյանի երկարամյա, անբասիր գործունեությունը Մայր Աթոոում, որպես տիպար հոգևորական և փորձառու, խոհեմ մանկավարժ, հայրապետական մասնավոր կոնդակով նրան շնորհում Է. ա- վագությւսն աստիճան:

Հոգևոր ճեմարանի հարկի տակ 1972— 1978 ուսումնական տարվա ամավերջի հանդեսն ավարտվում Է խմբովին երգված Տերունական աղոթքով և Վեհափաո Հւսյ- րապետի «Պահպւսնիչ»-ով:

Հանդիսության ավարտին ճեմարանի դասախոսական կազմն աջահամբույրով ստանում Է Հայոց Հայրւսպետի օրհնությունը:

ԼՈԻՐԾՐ ԹԵՄԵՐԻՑ

ՍԱՐԴԱՐԱՊԱՏԻ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏ!’ ՏՈՆԱ1ԱՄՌՈԻԹՅՈԻՆ ԼՈՆԴՈՆԱՀԱՅ

ԴԱՂՈԻԹՈԻՄ

Մայիսի 27-ին, կիրակի օրը, Հալոց Հա յ- րապետի 1972 թվականի սեպտեմբերի 3 թվակիր կոնդակի հրահանգի համաձայն, լոնդոնահայ գաղութը եկեղեցական ու ա զգային հանդիսությամբ տոնախմբում է հիշատակը Սարդարապատի ճակատամարտի նահատակների' հերոսամարտի 55-րդ տարեդարձի առիթով:

Լոնդոնի ս. Սարգիս եկեղեցում, օրվա հանդիսության առիթով, պատարագել է հո- գեվոր հովիվ ս Մայր Աթոռի միաբան տ. Ներսես ծ. վրդ. Պոզապալյանը ե «Հայր մեր»-ից առաջ, օրվա տոնի մասին, ոգեշունչ քարոզ է խոսել' «Սակայն բաղում գործք արութեան գտանին գործեսղ և ի մերում աշխարհիս, ե արժանի գրոյ յիշսւտա- կի ...» (Մովսես Խորենացի) բնաբանով:

Ս. պատարագի հոգեպարար երգեցողությունը կատարել է ս. Սարգիս եկեղեցու երգչախումբր' Ե. Միսիրլյանի ղեկավար՛ությամբ: Ս. պատարագի երգեցողությանն իր մասնակցությունն է բերել Լոնդոնում գտնը-

վող հայրենաբնակ երգչուհի օրիորդ Մարի Պոզապալյանը:

Հավարտ ս. պատարագի կատարվել է Սարդարապատի հերոս նահատակների հիշատակին նվիրված մսանավոր հոգեհւսն- գըստյան արարողություն:

Այնուհետև օրվա հանդիսության առիթով ս. Սարգիս եկեղեցուն կից Նվսւրդ Կյող- պենկյան սրահում տեղի է ունեցել ճսւշկե- րույթ-հանդես, որին իրենց մասնակցությունն են բերել շուրջ երկու հարյուր հրա- ՎԻրյալներ: ճաշկերույթի ժամանակ տ. Ներսես ծ. վարդապետը, Ս. Գապարաճյանը, Հ. Փալամուտյանը, Ա. Կյուզելյանը, Կ. Փա- ւիազյանը հանդես են եկել «ոգևորիչ և սըր- տաբուխ» ճառերով:

ճաշկերույթ-հանդեսի ժամանակ գործւս- ԴԸՐության է դրվել նաև գեղարվեստական մի գեղեցիկ ծրագիր: Ս. Սարգիս եկեղեցու երգչախումբը I?. Միսիրլյանի ղեկավարությամբ կատարել է «Սարդարապատի քաջեր» և «էրեբունի» խմբերգերը: Զ . Շամլյա- նը դաշնամուրի վրա նվագում է Ա. Խաչա- տըրյանի «Սուսերով պար»-ը: Ա. Կյուզել-յանն արտասանում է Հ. Շիրազի «Իմ՛ սուրբ հայրենիք»-ը, իսկ երգչուհի Մ. Պոզապալ-

1Й

է; « 1Ո ' II. тг 1' Ն 1973

յանը կատարում Է «Կոանկ», «Քհլե, քել1ւ»և

«■ ^ Տ.ւ1Ո|, Պոցսւաասանը շնորհակալություն Է Թ օ Յ Ա * բոլոր մասնակիցներին,մանավանդ ԱՄՆ-ից,հտւոաբար ժամանած ներկաներին: ԱպաՏ ս ո Փ Ր Օ գնահատանքի ջերմ խոսք Է ուղղում այն տիկնանց,որո(1ք սիրահոժար կերպով պատրաստել են հանդիսության մատւալր.:

Սարդարապատի 55-ամյակին նվիրված այս խրախուսիչ հանդիսությունը ավարտվ ե մ Է հոգևոր հովվի' հերոսների հիշատակին արտասանած «Հոգւոց»-ով և խմբովիս երգված Տերունական աղոթքով:

ԼՈԻՐԵՐ ՀՈԻՆԱՀԱ6 ԳԱՂՈԻԹԻ9

Հունահայերի թեմական խորհրդի' Մայր Աթոռ ս. Էջմիածնին ուղարկած «Հսպորդսւ- գրություն»-ից տեղեկանում ենք, որ վերջերս Աթենքում, Փերիսթերիի ս. Աստվածածին ե- կեղեցում, տեղի է ունեցել հունահայ համայնքի թեմական (ս. Գրիգոր Լուսավորիչ միություն) ընտրությունները:

Այս կապակցությամբ և մասնավոր հրավերով Աթենք է ժամանել Ավստրիայի հայոց հոգևոր հովիվ տ . Մեսրոպ ծ. վրդ. Գրի- գորյանը:

Ընտրությունների հաջորդ օրը տ. Մեսրոպ ծ. վարդապետի նախագահությամբ և թեմի հոգևոր հովիվ տ. Հակոբ քհն. Ռյուստեմյւս- նի ներկայությամբ գումարվել է նորընտիր թեմականի առաջին նիստը, ուր և կազմվել է դիվանը' հետևյալ անձնակազմով.

Ստեւիան Ֆեսճյան' ատենապետ.Սստգիս 1սաչատուրյան' ւիոխ-ատենա-

պետ.Հայկ Ղազարյան' ատենադպիր.Լևոն Քյոսեյան' գանձապահ.Կարպիս Գալայճյան' խորհրդական ան

դամ.Հակոբ Մերճանյւսն' խորհրդական-ան-

դամ.Վարդգես Թադեոսյան' խորհրդական-ան-

դւսմ:Հանուն Ամենայն Հայոց Հայրապետի

շնորհավորում ենք հունահայոց թեմի նորընտիր թեմական խորհրդին և մաղթում նրան եկեղեցաշեն գործունեություն' ի պայծառություն թեմի եկեղեցական-ազգսւյին և մշակութային կյանքի:

ՇՆՈ ՐՀԱ ԼԻՆ ՈՐՊԵՍ Մ Ա ՏԵՆԱ ԳԻՐ

Ա. ՀԱ ՏԻ ՏՅԱ Ն

Շնորհալին 1121 — 1173 թթ., ավելի քան կես դար, ստեղծագործել Է և թուլել հա- րուսւո ա բազմաժանր մատենագրական վաստակ, որը հայ ժողովրդի բազմադարյան մշակույթի անմահ հուշարձանն Է:

Այդ հիսնամյակը կիլիկյան Հայաստանի պատմության մեջ եկեղեցական, մշակութային, քաղաքական Ա տնտեսական մեծ իրադարձություններով հարուստ ժամանակաշըր- ջան Է:

Շնորհալին մեր հոգևոր դպրության ե. ե- րւսժշտսւկան երգարվեստի աննվաճ գագաթն Է: Նա իր մատենագրական վաստակով հանդիսացավ հայ մշակույթի կիլիկյան ա- ււաջին շրջանի մեծ ա վաստակաշատ ներկայացուցիչներից մեկը, համահայկական չւսվւանիշով' մեծ մտավորական: «ԱռանցՆերսես Շնորհալու լասաշու] ներկայության, պիտի մերկանար կիլիկյան ԺՌ դարը իր վւառքից և պիտի անէանար մի անկրկնելի շողարձակ բարձունք մեր մշակույթի պատմության հորիզոնից: Երանաշնորհ սուրբՇնորհալին փառավորվել է անցյալում և փառավորվելու է միշտ, իբրև բոլոր ժամանակների պարծանք ամենայն հայոց», գրում է Վեհավւաո Հայրապետը Իր հոբելյանական կոնդակում' նշելով Շնորհալու տեղն ա նշանակությունը հայ մշակույթի «արծաթե դարի» մեծ վաստակավորների շարքում՛:

Շնորհալու մատենագրական բազմաժանր վաստակի մեջ մտնամ են կրոնական, եկե- ղեցագիտական, աստվածաբանական, պատմական, բանաստեղծական, գիտական, մեկնողական, մանկավարժական, քարոզչական, երաժշտական հիանալի գործեր:

Շնորհալու մատենագրական վաստակը համարյա անկորուստ հասել է մեզ:

Շնորհալին բացառիկ և բազմարդյուն մւս-

1 «էջմ իա ծին » ամսագիր, 197Ց, Ա , էշ 4:

տենագիր է մեր գրականության պատմության մեջ, իր ււտեղծսւգործական արտակարգ ա բարձր կարողություններով, իր ժամանակի երևույթների լայն րնդգրկմամբ և ընկւպմամբ:

Շնորհալու ստեղծագործությունն իր դարի և հաջորդ ժամանակաշրջանների մեր մշակույթի պատմության մեջ տիրական է եղել: Նա. իշխել է երկար դարեր մեր մշակութային, գրական կյանքի վրա և օրինակ հանդիսացել հետագա դարերի մեր մատենագիրների, բանաստեղծների և երաժիշտների համար:

Շնորհալու մատենագրական վաստակի մասին խոսել են մեր միջնադարյան մատենագիրներից շատերը, այդ թվամ' Ներսես ԼամբրոնացինՏ, Կիրակոս Գանձակեցին3, Սսւեվւանոս Օրբելյանը՛ և ուրիշներ:

Շնորհալու մատենագրական վաստակի ուսումնասիրությամբ զբաղվել են Հ . Մ. Չամչյանը5, Հ . Դ. Զարբհանսւլյանը0, Հ . Ղ-

2 «Թուղթ ընդհանրական», ի ս. էջմիածին, 1865, «Գովեստ նէւր|)ուլսւ||սւն պատմագրական րանիւ...», էջ 46:

«Ներսէս ւ|Ւ,լւ|ւն՝ խորոց գիտօղ,Եւ խորհրդոց՛ Տևսւոն ս|սւտմսղ, Կտակարսւնացլւն՝ թարգմանող,Ծածուկ բանից' րացայսւյտօղ,Հոմերական' տաղից չափօղ,Ոտանաւոլւ տաււից գըտօղ...»:

3 «Պսւտմութիւն նա յոց», 17ր1ւսւն, 1961, էջ 118— 119:

1 «Պսւտմաթիւն նահանգին Սիսակսւն», Թիֆլիս, 1910, էջ 138:

5 «Պատմաթիւն հայոց», ի Վենհտիկ, հատոր Դ, 1784, էջ 25, 26, 52-55, 62-110:

0 «Հայկական հին դս|րաթ)աւն սլաամախիւն» (Դ— ԺԳ դար), Վննեսփկ, 1886, էջ 602—622:

է ■/. Մ Ի Ա Ծ 1' Ն1873

ё д а г е я д а й - » ֊

^ Ը ն դ ո ւն վ ա ծ էՓՇնորհա լու մա տ ենա գրա կա ն մաստակը բա ժա նել երկու մասի.

1. Արձակ և 2- Չափածո:Օնորհաւին իր գրա կա ն գործերը հորինել

է ոնդհա նրա պ ես ոտ ա նա վորով և «կսւթողր- կոսութենե ա ոա ջ մ ի ջո ցի ն ... ա ռույգ հասակի гь ,в-1 «Արձակ լեզվով գրեւ է միայն իր պաշտո- նի վերաբերյալ գործերը, որոնք ունեն սակայն Ա' գրական, և' պատմական մեծ ար-

Արձւսկ գործերի մեջ մտնում են, կաթողիկոս լինելուց աոաջ, գրած երեք «Թոսլթք միւսբանութեան գրեալ աո յոյնս՝ վասն միու- թեւսն եկեղեցտյ», որոնք են՝ «Գիր խոստո- վանութեան հաւատոյ Հայաստանեայց եկե- ղեցւոյ», «Սահմանք հաւատոյ Հայաստան- եայց եկեղեցւոյ» և «Ցաղագս սսանդութեանց եկեղեցւոյ» նամակները, որոնց մասին խոսվեց լքեր նախորդ հոդվածում («էջմիա ծին», 1973, Դ, էջ 30—35):

Շնորհալու արձակ գործերի մեջ, կաթողիկոս ընտրվելուց հետո, աոաջինն է

Ատենաբանությունը:Սա մի հոյակապ ճաո է, որը Շնորհալին

արտասանել է իր կաթողիկոս ընտրության7 «Շնորհալի ս պարագայ իւր», Վենետիկ, 1873,

էջ 1— 538:5 «Երկերի լիակատար ժողովածու», 1048, Երևան,

հատոր 2, էջ 37:* «Ազգապատում», Ա հատոր, Բե]րութ, 1059, էջ

1 3 8 8 -1 3 0 0 , 1402— 1410, 1411, 1426, 1433, 1430,1445:

10 «Հա յոց հին գրականության պատմություն», գիր]} երկրորդ, Երևան, 1046, էջ 73— 130, տես նաև Մ. .Աբեւլյան, «Երկեր», Դ , Երևան, 1970, էջ 96— 157:

11 «Հա յոց անՏնանունների բա ռա րա ն», հատոր Դ, Երևան, 1948, էջ 4 4 — 46:

12 «Հա յ գրողներ», Երուսադեմ, 1071, էջ 233— 230:13 «Հա յ ժողովրդի մտավււր մշակույթի զա րգա ց

ման պատմություն», Ա հւոր., Երևան, 1050, էջ 3 3 3 — 341:

14 «Ն երսես Շնորհալի», Երևան, 1064, էջ 5— 298:15 «Ն երսես Շնորհալի, երգահան և երաժիշտ»,

մամուլի տակ, Երևան, ս . Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի ինստիտուտի՝ Մատենադարանի հրատարակություն, 1973, 118 մերենագրվսւծ էջ, նո- տային կլիշեներով և ծանոթագրություններով:

10 «Ագոապատում», էջ 1401:17 Արեղյան, երկեր, Երևան, 1970, էջ 147:

Ա ձեռնադրության առթիվ, Ծաղկազարդի օրը, «յաւուր տօնի արմաւենեաց», 11Й6 թվականի ապրիլի 17-ին, Հոոմկլայում գումարված ազգայի ն-եկեյլեցական ժողովում. «Տեա ոն Ներսեսի առ եպիսկոպոսունս Ա վարդապետս և համօրէն դասս եկեղեցւոյ... առ ձեզ են բանք ի մ »":

Ատենաբանության մեջ Շնորհալին նախ խոսում է իր կաթողիկոս եղբոր մասին, հյուսում նրա գովքը, թվում նրա արժանիքները' նվաստացնելով և ամբաստանելով իրեն: Գիտակցելով իր նոր ՛ու վեհ պաշտոնի ծանր պարտականությունները, շարունակ համեստությամբ շեշտում է իր անարժանությունը:

Նկատի ունի նաև ժամանակի ծանր դրությունը. «Ջարհուրիմ երկիւղիւ նւսյեցեսղ յիմս տկարութիւն և ի մեծի այսր աստիճանի բարձրութիւն և ծանրութիւն, մանաւանդ ի չար և յանմասն բարեաց ժամանակիս, որք ոչ միայն յւսրտաքնոցն, որք հակառակ են հաւատոյս նեղեալ տագնապիմք ըստ մւսրմ- նոյ և աղաւաղին կարգ եկեղեցւոյ, այլև ան- ուամբ քրիստոնէից»10:

Դժվարություններից մեծն այն է, նշում է Շնորհալին, որ հայ ժողովուրդը զրկվել է իր հայրենի երկրից, անցյալի փառքից ու պետականությունից և այժմ տարագիր է, «ո՛չ ի միում աշխարհի բնակեն, որպէս այլոց ազգաց, զի դիւրին էր շըշել աո նոսա աոաջ- նորդացն և սերմանել զբանն այլ ըստ մեղաց մերոց ցրուեալ են ազգ մեր և ժողովուրդք ընդ ոլորտս տիեզերաց ի մէջ օտարասեռ ազանց: Նա և Աթոռս սուրբ դրդուեալ է ի հաստատութենէ ի զանազան և յանպատշաճ վայրս տարբերի ընդ հարկաւ և երկիւղիւ այլասեռից և անօգնական և աննուէր ի մե- րասերաց, որում ոչ է կար համարձակ շրջել և ուսուցանել»®0:

Գժվարին այս պայմաններում անհնսւր է շրջել ժողովրդի մեջ, հովվապետական այ- ցելությամբ մխիթարել և առհասարակ շատ ծանր է կատարել հայրապետական գործերը:

Ատենաբանության վերջում Շնորհալին հույս ու ցանկություն է հայտնում ու աղոթում, որ Աստված կփրկի հայ ժողովուրդը. «Փրկել զմեզ ի բերանոյ առիւծոց, ազատել զգերեսղսն ի տանէ կապանաց և դարձացսւ- նել զամենեսեան յաշխարհն հայրենի... յա- րուցանել թագաւոր արդար և իշխանս, յի- րաւունս Աստուծոյ հաստատեալս»11:

Շնորհալու այս ատենաբանությունը «վսեմ 11 «Ընդհա նրա կա ն», էջ 411— 426:10 Ա նդ, էջ 421:” Ա նդ, էջ 422: յ ՛ Ա նդ, էջ 426:

1973 1:Զ մ ի ա ծ ի ն 18

1: իր պարզությամբ, ազդու է ո՞չ միայն իր արտաքին ձևով, այլ նաև ջերմ ներյյինով, որ բխում է ջերմ սրտից... Օւսոն ուժեղ է տրամաբանությամբ, մտածության կասւակց- ված Ա կարգավորյսղ ընթացքով»” :

Թուղթ Ընդհանրական.Շնորհալու արձակ գրվածքների պսակն է

նրա Ընդհանրական թուղթը, կամ հայրապետական անդրանիկ կոնդակը, որը գրվել է «Ատենաբանութիւն»-ից երեք ամիս հետո:

«Ընդհանրակւսն»-ը կոչվե| է «Ջահ լուսատու աստուածասիրացն մտաց, և աղբիւր շնորհաբուղխ վտակեալ յստբումն ոգւոց նո- ցին ծարաւեաց, պանծալի մատեան... լորում գանձեալ են պատուիրւսնք աստաածսւյինք, խրատք հոգեշահք աո հւսմօրէն դասս հո- գեւորականւսց և ժողովրդականաց և դաւա- նութիւն ուղղաւիաո հաւատոլ եկեղեցւոյս մե- րո յ» 23:

«Ընդհանրական»-ը, որպես հայրապետական անդրանիկ կոնդակ, ուղղված է բովանդակ հայության. «Ընդհանուր հաւատացելոց հայկականացդ սեոից, որք յարևելս՝ ի սե- փհական աշխարհդ Հւսյաստանեայց բնակ- եալք, և որք յարևմտեանն կողմանսդ սա- հեալք նժդեհութեամբ, ե որք ի միջերկ- րեայս, ի մէջ այլալեզու ազանց տարաբեր- եալք, և որք յիւրւսքանչխր յեզերս աշխարհի ըստ մեղաց մերոց ցրուեալք ի քաղաքս, ի ււղեակս, ի գիսլս, Ա յագարա կս...»24:

«Ընդհանրակւսն»-ը սկսվում է սիրո ողջույնով և հայրապետական օրհնությամբ. «Յաստուածընկսւլ ե վ^կական սրբոյ Նշսւ- նէս... յաոաքելական նշխարացս, և ի սուրբ Լուսաւորչին մերոյ Աջէն և յԱթոոոյս»:

«Ընդհանրական»-ում Շնորհալին նախ հայտնում է իր կաթողիկոս ընտրվելը, կաթողիկոս եղբոր մահը... «ինքն նաւու հաւա- տոյ ընդ ծով աշխարհիս' հողմով հոգւոյն ուղղակի նաւապետեաւ ճշմարտութեամբ և աոաքինութեամբ եհաս անվնաս յանքոյթ և յաոանց ալեաց նաւահւսնգիստն, և զմեզ ե- թող ի տաժանելի և յաղցաւոր կեանս ի մէջ օձից և կւսրճսւց, և զանազան խածւսնող գազանաց... այլև ծանրութեան բեոանց ի ներքոյ' հոգևորաց և մւսրմնատրաց»85:

Շնորհսւփն «օձ, կարիճ և գա զա ն» է անվանում Հոոմկլւսն շրջւսպատող բոնակսղնե- րին:

Հայտնելով, թե այսպիսի ծանր պայմաններում «ի բացեւսյ ւինելով հովոփն և հօ- աից, յոյժ հեոաւորութեամբ միմեանց», որ

ю Աբեդյան, էջ 148: ռ «Ընդհանրական», Ազդ»; Տ< ԱՈդ, էջ 1:85 Ահդ, էջ 4:

պես Ամենայն Հայոց կաթողիկոս, ի՞նչ պարտականություններ դրված են իր ուսերին. '"I՝ Վս4ՐԻ դսղարաջ սատուածային օրինացն հսւնգուցանել, կենդանարար ջրով հււգւոյն իմաստութեամբ սնուցանել, զգայլսն հալածել, զվիրաւորեալսն բժշկել, շրջել աո ամե- նեսեան' ընդ ամենայն կողմւսնս աշխարհի, քարոզել զԲւսնն Աստուծոյ...», բայց խորապես ցավում է, որ այդ «անկարելի է յւսղա- գըս ժամանակի յարութեւսն Ա բազմիշխա- նութեան... Ա քաղաք թագւսւորական և բազմաժուլով ո՛չ գա ազգի մերում, որպէսղի անդանոր նստելով յԱթոո հայրապետութ յա ն Ա վարդապետաթեան' ուսուցասէաք ժալովրդեան մերոյ զաստուածային պսւտ- ուիրանս, ըստ աոաջին հայրապետսւցն»:

Շնորհալին իր կաթողիկոսության օրերին “ ՛լել է նաև նյութական ծանր կացության մեջ. «Ա յլ էմք իբրև զայծեամն յորսորդաց և ի շանց փախուցեալք' ի քարանձափս բնա- կելով, յորում ո՞չ և մարմնական հսւրկաւոր պիտոյիւք շատւսցեալք ի գիւղից կամ յագա- րակաց, յորոց ունիմք և ո՜չ մի: Նա և ոչ անդաստան հողոյ... զի վաստւսկօք և աշխսւ- սււսթեամբ զպէտս լքեր լնուաք և ո'չ օգնու- թիւն ուստեք որպէս արժան էր, ի թսւգաւո- րաց Ա յիշխանաց»20:

Արդ, ասում է, չկարենալով անձամբ «շըր- ջել աո ամենեսեան՝ ընդ յամենսւյն կալմանս աշխարհի», մտնել գաղթական յուրաքանչյուր հայի տունը, կիսել նրա աղն ու հացը, խոսե| ւքեր ազգային-եկեղեցւսկան դժվարությունների մասին, բաժանե՛լ մեր հայրենասիրական մտորումները, «ուսուցանել և խրատ ել... մեք իբրև ի կամաւոր բան- աէ Ա կսւպանաց յայսմ տօթագին քարան- ձաւի արգելեալք՝ գրով ձեոի՜ն մերոյ խօսիմք' որպէս բերանով ընդ ամենեսին»*7:

Շնորհալու «Ընդհանրական»-ը նորություն է մեր եկեղեցու և մատենագրության պատմության մեջ:

Շնորհալին «պետք էր իր հայրապետության սկզբնավորությունն ալ գրական նշանավոր արտադրությամբ նվիրագործեր, և այդ ոգվույն արդյունքն է Թուղթ Ընդհանրա- կան-ը, իբրև անդրանիկ կոնդակ օրհնությա ն»28:

«Ընդհանրական»-ը անգնահատելի մի Փաստաթուղթ է ժամանակի հայ եկեղեցով հոգևորականության, հայ ժողովրդի կյանքի մասին, ժամանակաշրջանի բովանդակ հայության կյանքի և բարքերի ընդարձակ ու հոյակապ պատկերը, հայելին:

*» Անդ, էջ 7—9:57 Անդ, էջ 10:

«Ազգապատում», էջ 1402:

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

Սկզբում ա յստ եղ է լ Շնորհա լին[խ ոսում է

; г & г « ; ՛ ^ а = , ахիշխանս», «Աո զինուորացդասս», «Ա ո քա- ոաքականսդ» (քաղաքի բնաԿճոՓ1ան), «Աո երկրագործս», «Աո կшնшնЯ դասս» , նրանց տւպով Իր խրատականը, իր պատգամը նրանց կրոնական և եկեղեցական ու ազգա-փն պարտականությունների մասին:

,«Ը ն դ հ ա ն ր ա կ ա ն »-ը ՝ Շնորհա լու ա յս մեծ գրությունը, որքա ն իր բովա նդա կութ յա մբ յա ւո կա րևոր պ ա տ մա կա ն փ ա ստ ա թուղթ է , նույնքա ն և ա րժեքա վոր մի գրա կա ն երկ է : Ի բր և բա նա ստ եղծի գործ' դա բնա կա նա բա ր հորինվա ծ է գեղեցիկ ձևով, հեղինա կին հա տուկ հաճելի ոճով: Մ ա րդ ա յդ կա րդա լով, երբեմն հրապուրվում է նրա կա րգա վորյսղ ու թեթև, միաժամանակ և հա ճա խ պ ա տ կերավոր մտ ա ծությա մբ: Շնորհա լին միտ քնարտահայտում է սովորա բա ր կա րճ ա սա ցվա ծքներով, հստակ ու սրտա լի խ ոսքերով, խ ուսափելով բա ոերի և քերա կա նա կա ն ձե- ւ|երի կրկնությունից:

Չի մոոանում իր աստիճանին պատշաճ խրատական եղանակը, զրուցում է մեղմ, հանդարտ ու ծանր, ո՛չ հրամայողաբար, ո՛չ ինքնագով մեծամտությամբ, այլ համեստաբար: Ոչ մի շինծու խոսք չկւս»“ :

«Ընդհա նրա կա նը հրա տ ա րա կությա ն օրեն մինչև մեր օրերը, ութ դա րերու ը նթ ա ցքի ն մեջ, բա ն մը կորսնցուցա ծ չէ իր զորութենեն և ա զդեցութենեն և ա յսօր ա լ տ ա կա վին լա վա գույն և ընտ րելա գույն ձեոնա րկն է ե կ ե ղեցա կա ն կա նոնա ց և եկեղեցա կա ն բ ա ր ե կա րգությա ն լա վա գույն ուղեցույցն է » 31:

Շնորհա լու մա տ ենա գրա կա ն վա ստ ա կի արձակ էջերի մեջ կա րևոր տ ե ղ ե ն գրա վում նաև նրա թղթերը, որոնց մեջ «կ ա ն նաև մա սնավոր, ա նձնա կա ն բովա նդա կություն ունեցողներ, բա յց ա յդ գրությունները մեծ մա սա մբ վերա բերում են դա վա նա կա ն և ա յլ կրոնա կա ն խ նդիրների, որոնցով հետ ա քըր- ՔԸՐվել են ժա մա նա կա կիցները»3*:

Շնորհալու դավանաբանական թղթերի կամ նամականու մեջ կարևոր են «Ա ո Մանո ւկ թագաւոր Հոոոմոց» գրած Ա, Р, Գ թըղ- թերը33, «Թուղթ աո Միքայել պատրիարք Հոոոմոց»34:

Շնորհալին ունի նաև շատ ուրիշ թղթեր ևս " որոնցից մասնավոր նշանակություն ունեն նրա արևելյան վարդապետների գրած թղթերը” : Շնորհալին «ներքին և մտերմական հարաբերություններ կպահեր արևելյան վարդապետներով հետ և զանոնք կհսւրգեր և կգնահատեր»37: Շնորհալին արևելյանվարդապետների խնդրանքով և առաջարկով թարգմանել է ս. Սարգսի վկսւյաբանությու- նը, Գավիթ Անհաղթի նշանավոր «Բարձրւս- ցուցէք» ճառի և Գրիգոր Նյուսացու «Ամենայն չար» ճառերի մեկնությունը” :

Գեղեցիկ են և հետաքրքրական նաև Շնորհալու «Ի Սամոստիա քաղաք յսւղագս արևորդաց դարձի»39 և համաճարակի վը- ւոանգին ենթարկված եդեսացիներին գրած նամակները40: Շնորհալին ունի նաև «չա - վւածո թղթեր» («Բա նք Չափսս», Վենետիկ, 1929, էջ 325— 334):

Շնորհալու սույն նամակները «իբրև պատմական փաստաթղթեր կարևոր են գլխավորապես հայոց եկեղեցու պատմության համար, բայց երբեմն էլ ձևով բարձրանում են և ստանում գրական արժեք իբրև պերճախոսություն: Այդպիսի ներն աչքի են ընկնամ իրենց զորեղ տրամաբանությամբ, բերված գեղեցիկ օրինակներով և զանազան ճարտասանական ձևերի գործածությամբ, ուժեղ հակաճառությամբ և առարկությամբ, մի քանի դեպքում նաև ծաղրով ու հեգնությամբ*41:

Շնորհալու արձակ գործերի մեջ պետք է նշել նաև Մատթեոսի Ավետարանի մեկնությունը, որը հասցրել է մինչև Ե գլուխ, 17 համարը. «Մի համարիք եթէ եկի լուծսւնել»:

Շնորհալին Մատթեոսի Ավետարանի սույն մեկնությանը ձեռնարկել է իր կաթողիկոս եղբոր հանձնարարությամբ: Հայտնի չէ, թե «վասն ի'նչ պատճառի խափանեալ եղև»: Հովհաննես Երզնկացին ^Ծործորե- ցին, ԺԳ դա ր), որը շարունակել է Շնորհա- լու մեկնությունը, գրում է. «Գիտապատիւ և

ո «Ընդհանրա կան», էջ 23— 112:30 Մ. Արեդյւսն, էջ 153:31 «Ս/լ(, ՛պատում», էջ 1403, 1409:33 Արեւլյան, էջ 156:

33 «Ընդհա նրա կա ն», էջ 145— 148, 183— 198, 198— 212, 219— 221:

м Ա նդ, էջ 222— 229:* Ա նդ, էջ 285— 30 0 , 318— 331:" Ա նդ, էջ 300— 308:37 «Ա զգա պ ա տ ում», էջ 1438: и Ա նդ, էջ 1438:38 «Ընդհա նրա կա ն», էջ 3 0 8 —318:40 Ա նդ, էջ 318— 331:11 Ս-րեղյան, էջ 156:


բարեհռչակ հայրն մեր ըստ հոգոյ, և երկրորդ Լուսաւորիչն սուրբ եկեղեցւոյ, ի զար- մէ և ի շնորհէ սրբոյն Գրիգորի փայլեսղ, կորովամիտ Ա համեստաբան կաթողիկոսն հայոց տէր Ներսէս Կլայեցի, ւսշխատեւսլ վերլուծութեամբ ի սկիզբն սրբոյ Աւետարւս- նիս գեղեցիկ Ա հանճարեղ բանիւ, Ա դադար - եալ վարդապետութիւն նորա ի մուտս վարդապետ ութեան Փրկչին յայսմ վայրի, ոչ գիտելով եթէ ո՞յր ւսղագաւ եղԱ խափանեալ» կամ «ընդէ՞ր եղև թերի մնացեալ աստոսս- ծային գործոյս այսորիկ գործառնութիւն»41:

Շնորհալու թարգմանություններից հիշենք «'Լարք ս. Պսւրսամայ», «Ներբողեւսն Ցով- հաննու Ոսկեբերանի ի սուրբն Գրիգոր Լու- սաւորիչն հայոց», «Վա րք Տարագրոսի և Պրոբոսի»" և այլն:

Շնորհալին թողել է նաև չափածո մեծարժեք Ա հարուստ գրական ժառանգություն.

«Հոմերական տաղից չափօղ, Ոտանաւոր տառէլց գըտօղ,I» հոգևորսըն զնոյն տուօղ,Որով ըզսիրտս կարծր ճըմլօղ»":

«Իբրև պատմական պարագա ս|ետք Լ հիշենք Ներսեսի վրա երեցած բանաստեղծության և երաժշտության ձիրքերը, զորս առատորեն գործածեց եկեղեցական արարողությունները հարստացնելու Ա բարեկարգելու համար»1':

Շնորհալին չափածո երկերում «հետևելով իր շնորհքին ու հայացքին ոտանավորի վրա, մշակել է հայոց լեզվի տաղաչափությունը, որով նւս ազդել է իր ժամանակակիցների վրա: Որչափ բազմազան են Ն երսես Շնորհալու բանեցրած տաղաչափական ձևերը, նույնչափ աչքի է ընկնում նրա ստեղծագործությունը նաև իր այլ և այլ գրական տեսակետներով»'":

Շնորհալու բանաստեղծական վաստակը «արտահայտությունն է իր ժամանակի ոգու» (Մ. Ա բեղյա ն): Այդ ստեղծագործության սւ- ռաջինն է

Վիպսւսանաթիւն-ը:Շնորհալու բանաստեղծական չափածո

վաստակի երախայրիքն է սույն մեծ քերթվածը՝ գրված 1121 թվականին, 21 տարեկան հասակում: Քերթվածի ընդհանուր վերնադիրն է՝ «Շարադրութիւն Հոմերական վ ի ֊ պասանութեամբ սակս Հայկազանցն սեռի ե

«Հ ա յ գրողներ», էջ 381— 302:“ Ա նդ, էշ 23В— 237:<՛ «Ընդհա նրա կա ն», էշ 4В0:45 «Ա(|գսա|սւտաէ1», Էշ 1401:« Ա րեդյա ն, Էշ 100, 106— 111, տ ես նաԱ «Հ ա յ

գրսղ1!1ւր», Էշ 235:

Արշակունեացն զարմի ի սկզբանց մինչև ի վախճան, առասացեալ Ներսեսի եղբօր կաթողիկոսի հայոց յիւրական նախնիււ ի հւսմ- բակութեան ելով տ իս»":

«Վիպասանութիւն»-ը բաղկանում Է 1600 տալերից, և «մեր գրականության աոաջին մեծ պատմական քերթվածն Է» (Ս*. Աբեղ- յա ն), որի մեջ Խորենացու օրինակով Շնորհալին պատմում Է հայկազն, արշականի, բագրատունի տոհմերի մասին, ապա երկարորեն կանգ Է առնում ս. Գրիգոր Լուսավորեի և մանավանդ Պահլավունի իշխանների և կաթողիկոսների՝ Գրիգոր Մագիստրոսի, Գրիգոր Վկայասերի, Բարսեղ Անեցա, Գրի

գոր Գ Պահլավունու, իր տոհմի, հոր, եղբայրների և իրեն վրա:

«Վիպասանութիւն»-ը գրվել Է երախտա- գիտական խորը զգացմունքներով դեպի նախնիները, հայրենասիրական ջերմ շնչով և ատելությամբ դեպի հայ ժողովրդի թշնամիները' հույները, կաթոլիկները, տաճիկները, մամլուքներր:

Շնորհալին իր քերթվածում ցույց Է տվել, որ հայոց նախահայրերը' «արմենները, քաջ, հաղթող և, միաժամանակ, ազնիվ ու հայրե- նասեր մարդիկ են եղել: Նրանք սիրել են ա- զատությունը և խիստ ծառացել բռնության և անարդարության դեմ »": Ապա նա ջերմ հայրենաւփրությամբ խոսում Է մեր հայկազյան, արշականի, բագրատունի, պահլւսվա- նի տոհմերի մարդկանց արիության և ազգօգուտ գործերի մասին:

Շնորհալին «Վիպասանութիւն» քերթվածում մեծ հիացմունքով Է խոսում նաև մեր ե- կեղեցու նշանավոր հայրերի' ս. Լուսավորչի, Մեծն Ներսեսի, ս. Սահւսկի, ս. Մեսրոպի, Գրիգոր Վկայասերի, Բարսեղ Ա Անեցա, Գրիգոր Գ Պահլավունու մասին, որոնք նույնպես նշանավոր են եղել իրենց եկեղե- ցւսնվեր ա հայրենաշեն գործունեությամբ: Սրտառուչ ու հայրենասիրական տողերով Է նկարագրված Վարդանանց պատերազմը, Վևոնդյանց քահանաների արիությունը:

Յիսաս որդի.Շնորհալու բանաստեղծական տաղանդի

գլուխ՛գործոցն Է «Ցիսուս որդի» 4000 տողից և երեք գրքերից բաղկացած մեծ քերթվածը' գրված 1152 թվականին, որի մեջ լայն չափով դրսևորվում Է Շնորհալու մտքի և երևակայության թռիչքը, նրա տաղանդն ու անհատականությունը. «Իսկական մի բանաստեղծական գործ» (Մ. Աբեղյան):

Քերթվածի բուն վերնադիրն Է. «Տեսան

17 Ներսես Շնորհա լի, «ք^սւնյյ չսւփաւ», վենետ իկ,

1830, էշ 493:** Դ ր. Հա կոբյա ն, «Ն երսես Օնորնա լի», էշ 174՛

22Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1»та

ներ-Նեոսէաի նուէր մաղթանաց... ,ափանան տաղիս տոտղի բանից, ըղձումն սւոօթից ներանձնական հոգաց... զարթուցե- լոց մաօք ի թմբրութենէ 1,ըից յիշատակաւ անցելումն իրի ներկայի և ապագայի, ողբումն հեծութեւսն սրտի, խօսք ընդ Ատոու-ծու»49-

Մեր մատենագրության երկրորդ Նարեկն է, որովհետև «Յիսուս որդի»-ն կոչվում է նաև Ո ղբերգութիւն վիպ ա սա նա կա ն ի տ ա - ոից սրբոց:

«Յիսուս որդի»-ն, որը երեք գրքերից է բաղկանում, Հին և Նոր կտակարանի պատմության բանաստեղծական վերարտադրությունն Է, ընդելուզված եկեղեցական պատմության դրվագումներով: Քերթվածը ա-վարտվում Է Քրիստոսի երկրորդ գալստյան, վերջին դատաստանի և աշխարհի վախճանի դանթեսւկան նկարագրությամբ:

Ըստ Աբեղյանի բնութագրության, «Յ ի սուս որդի»-ն «բովանդակում Է մարդկության պատմության անցյալը, ներկան ե ապագան... քնարական մի քերթված... կամ, ինչպես հեղինակն Է բնորոշել, «ողբերգութիւն վիպասանական», մի կողմով պատմվածք Է, մյուս կողմով' մի սրտաբուխ երգ: Եվ այս կողմից արդեն նա նմւսնել Է Գրիգոր Նարեկացուն: Այս նմանություններով հանդերձ, նա հորինել Է մի օրիգինալ-իսկատիպ, յուրաստեղծ ընտիր երկ, որի մեջ անձնական լիրիզմը բոնում Է կարևոր տեղ»50:

«Յիսուս որդի»-ն «խօսք Է ընդ Աստու- ծոյ», բազմազան աղոյտքների մի շարք, ո- րոնց տւրաքսւնչյուրի մեջ երևան Է գալիս մեծ երգողի և աղոթողի' Շնորհալու զգացումների մի գիծը, հոգեկան վիճակի մի կողմը:

Մեծ գրականագետը, համեմատելով Ն ա րեկացու «Մատեան ողբերգութեան» և Շնոր- հալու «Յիսուս որդի» քերթվածի արտահայտչական, ոճական զանազանությունը, գրում Է.

«Շնորհալու այս բանաստեղծության մեջ ողբերգը մեղմ Է, տխուր ու քնքույշ, ամեն ինչ հանդարտ Է ու փափուկ: Ո> վերամբարձ սլացք ու թռիչք, ոչ սրտի այրուք ու ճենճերում և ոչ տոչորող ու կրակոտ զղջում: Այստեղ չենք գտնում հուսահատական ճիչ ու աղաղակ, որով ինքն իրեն կտրատում և ո- չընչացնում Է Գրիգոր Նարեկացին ողբալիս: Ներսես Շնորհալու մոտ ևս զգացումնե- րի զեղումն անկեղծ Է, մեծ Է կրոնական զղջման եռանդը, բայց, ինչպես սովորաբար, նա չափավորության սահմանից չի անցնում:

49 «Բանյշ չափսււ», Էջ 7— 108:“ ԱբհւԱ, В, Է? 123:

Երկուսի մեջ ևս կատարելապես նույն զգացումներն են, միայն արտահայտության թւս- փով ու ձևով տարբեր: Բայց Շնորհալիննման Է մի բարեկիրթ մարդու, որ իրեն պահել գիտե, մինչդեռ Նարեկացին հիշեցնում Է լքի բնական մարդ, որի ներքինն անզուսպ Է Ա որ անմիջականորեն, առանց քաշվելու արտահայտում Է իր բռնկումները և հեկեկւս- ավ արտասվում: Նա համեմատվում Է մի պղտոր հեղեղի, որ գրդանք տալով' ւսլիք-ւս- փք ետևից քշում Է առաջ, և որի մեջն ընկնողը տանջալից տարվում Է երկար-երկար, առանց հասնելու եզրին, մինչդեռ Շնորհալին նման Է մի ականակիտ, վճիտ աղբերակի, որ հանդարտ սահում Է կարկաչելով, և որի խաղաղ ափին նստած' մարդ սուզվում Է խորհրդածության մեջ աշխարհիս մսւսին: Բայց այսպիսի զանազանությամբ հանդերձ' Շնորհալու այս երկը պակաս ազդու չէ, քան Նարեկացունը. դա մի հեծություն, մի հառաչ է, մեղմ ու հեզիկ, և ոչ հեծկլտանք ու թառանչ, բուռն ու սաստիկ:

Ինչի՞ց է առաջացել երկուսի այս ոճական զանազանությունը:— Անշուշտ, երկու բանաստեղծների խառնվածքի, բնավորության տարբերությունից, մեկինը տաք ու բռնկող, մյուսինը' անուշ ու հանգիստ» (Մ. Աբեղ- յա ն):

Շնորհալին այս երկի մեջ ունի մեծվայելուչ հատվածներ վերջին դատաստանի նկարագրի մեջ: «Շնորհալին «Յիսուս որդի» իր ողբերգության մեջ հանդիսանում է մեր երկրորդ և վերջին նշանավոր եկեղեցական բանաստեղծը, իբրև արտահայտիչը իսկական բարեպաշտ կրոնավորական, ներանձնական վանականության»51:

Շնորհալին իր «Յիսուս որդի» մեծ քերթվածը «համարում է համամարդկային սեփականություն, որը գրված է բոլորի համար և որպես հավիտենական մի կոթող, միշտ պիտի ընթերցվի և դրա հետ հիշվի իր ա- նունը (Գր. Հակոբյան).

«Միշտ յիշատակ սա եղիցի Այժմ և յաւուրն ապագայի...Նա և հանուր ց ամենայնի Մերձակայից և ոյք հեռի»52:

«Յիսուս որդի»-ն եղել է մեր ժողովրդի համար ընթերցանության ամենատարածված ԳՒՐՔ0: Այն ունեցել է բազում տպագրություններ: Առաջին անգամ տպւսգրվեւ է 1565 թվականին53:

4 Անդ, էջ 1 2 4 - 1 2 7 : и «Բ ա ն|յ չա փ ս ս», էջ ЮВ:

՝ս «Հ ա յ «նատիպ գրքի մատենագիտական ցա նկ», (1512— 1 8 00), Երևան, 1903, էջ 6, 13, 17 , 18, 31 Ա ւսյլն:

1973

»


Ողբ Եդեսիոյ.Շնորհալու չափածո հայրենասիրական

ստեղծագործության գլուխ-գործոցն է «Ողբ Եդեսիոյ»-ն, իր «իսկական բանաստեղծական հղացմամբ Ա արվեստով* և հայրենասիրական, քնարական շնչով: Սույն մեծքերթվածի նյութը Ա եղելությունները պատմական են, ինչպես ինքն է նշում.

«Քա նզի բանիւ զիրս եղելոց,Մեր ժամանակըս դիպելոց»''4:

«Ողբ Ծդեսիոյ»-ն բաղկանում է 2096 սաղից: Ամբողջ քերթվածը 4 մաս է. նախերգանք, Եդեսիայի պաշարումն ու կոտորածը, անեծքները Ա Շնորհալու հույսերը գսղիքի նկատմամբ:

Շնորհալին նորարար էր նաև հայ միջնադարյան, հայրենասիրական քնարերգության մեջ, այսինքն՝ «ժամանակակից քաղաքական դեպքերի վրա բանաստեղծություն հորինելու մեջ: Բայց միանգամայն այդ երկն իր մեջ լայնորեն անդրադարձրած ունի հեղինակին ժամանակակից իրականությունը, հասարակական և ազգային իրական կյանքի պատկերը, լի է հայրենասիրական ոգե- վորությւսմբ, հարուստ և փայլուն նկարսւ- գիրներով, լինի խաղաղ և բարօր կյանքի, բնության ու շեն քաղաքների, թե քաջամարտիկ կռիվների, որ քրիստոնյաներն ինքնապաշտպանության համար մղում են այ- ւազգիների դեմ, ե թե վերջիններիս գործած վայրագությունների: Եվ այս ամենի վրա րնդարձակ ծավաւով սփռված են հեղինակի հույզերն ա խոհերը, նրա զգայուն սրտի մորմոքն ա կսկիծր, նրա հույսերն ա տենչերը, որ միայն իրենը չեն, ա յլ նաև իր ժամանակի քրիստոնեությանն ընդհանրապես և հսւտւթյանը մասնավորապես»55:

Այս քերթվածի գործողության հիմքը կազմող պատմական դեպքը Եդեսիա քաղաքի պաշարումն ա գրավում՜ն է Հալեպի Զանգի ամիրայի կողմից:

Եդեսիայում ԺԲ դարում ապրում էբ շուրջ 30 հազար հայ բնակչություն: Քաղաքը պատկանում էր ճոսլին անունով կաթոլիկ իշխանի, որը երբեք չէր հետաքրքրվում քա- ղաքի պաշտպանության հարցով:

Սկսվում է պաշարումը, քաղաքի սպգա- բնակչությունը մակաբայեցիների և Վարդանանց հայրենասիրությամբ կովում են. նույնիսկ եպիսկոպոսներն ու հոգևորականները

м Ներսէս Օնորհափ, «Ո ղբ 1;դ|,սիոյ», 19(18, էջ 104:

55 Ա|ւ1ւ1Ա1ս(ւ, էջ 128:

1>րԱսւ(ւ՝,

մեկ ամիս քաջությամբ ու հերոսությամբ պաշտպանում են հայրենական քաղաքը.

«Անդրդուելի կալ ի մարտին, Արիաբար ընդդէմ չարին»:

Սակայն ի վերջո քաղաքը ընկնում է թշնամա ձեռքը, ավերվում, թալանվում և բնակչությունը գերեվարվում:

Եդեսիայի անկումը մեծ վիշտ է պատճառում Կիլիկիայի հայությանը:

Շնորհալու Շահան եղբոր որդին' Ապիրատ իշխանը, պաշարման ժամանակ եղել է ք'Դհսիսւյում և, ազատվելով, եկել է Ծովք Ա Ա՚ “ Լ ա1Դ Բոլորի մասին Շնորհալուն:

Օնորհալին ահա այդ դեպքի տպավորության տակ և Ապիրատի խնդրանքով հյուսել 1. Իր ողբը, Ц 4 5 թվականին:

Սույն ողբը դիմառնություն է, այսինքն Ե- դեսիան առնված է դիմառնաբար, քաղաքը հանդես է գալիս իբրև որդեկորույս որբ և ա1ՐՒ Կին, որ նախ խոսում է իր փառավոր անցյալի մասին և ապա ավերակների վրա նստած ողբում իր գլխին եկած մեծ աղետը Ա. հրավիրում համայն քրիստոնյա աշխարհը՝ Երուսաղեմը, Կ. Պոլիսը, Հոոմը, Ալեքասնդ- րիան, Անտիոքը, ողբակից լինել իրեն: Այս հանգամանքը «այնպիսի մի գյուտ է, որ ամբողջ երկին տալիս է մեծ կենդանություն (Ս՞. Աբեղյա ն).

«Ողբսւցէ՚ք, եկեղեցի ՚ք,Հսւրսանք վերին առագաստի,Ք ո ՚ր ք և եղբւս ՚րք իմ սիրելի...Ա՚զԳՔ և ա զի ՚նք որ էք յերկրի, Հաւատացեալք Քրիստոսի,Ի երկրպագուք նորին խա չի...»:

Սդեսիան ապա իր խոսքը ուղղում է Մեծ Հայքին, Վաղարշապատ և Անի մայրաքաղաքներին, հայ եկեղեցուն և պատմում իր անցյալի փառավոր վիճակը և ողբում կրած դժբախտությունը.

«Եւ արդ աո քեզ' բանիւ բերիմ Հայաստանեայց եկեղեցի,Յորում կաթեաց շողն երկնային...»:

Այս հանգամանքը առիթ է հանդիսանում Շնորհալան ոգեկոչելու քաղաքի փառավոր անցյալը և ողբալու ոչ միայն Եդեսիայի' հայկական այդ ոստանի տխուր բախտը, այլև ողջ Հայաստանի իրականությունը, Ւ.ր- ԿԻր, որը մոխրակույտի է վերածվել արաբների, սելջուկների արշավանքներով.

«Քանզի երբեմն և դու էիր Վայելչական հարսն ի քօղի, ՄերՏաւորաց յոյժ ցանկալի, Հեռսսորաց փւսփաքելի»:

24Է Տ Ս ՜ Ի Ս - Ծ Ի Ն 1973

Շնորհա լին որպ ես ա նկեղծ ու ճշմարիտ հա յրենասեր, հոգեկա ն ծանր վիշտ է ա պ րու՛մ Ծդեսիա քա ղա քի գլխ ին պ ա յթ ա ծ դըժ- բսփւտությունների ա ռիթով.

«Որ աստւսնօր սիրտ իմ ճըմլի,Ի երիկամունքըս գալարի...Ցաւ հարկանի որովայնիս,Միտք և հոգիս իմ այլայլին... Մինչդեռ յիշեմ զօրն ահագին,Եւ զւսոաւօտըն մըթսւգին»:

Շնորհալու սույն «Ողր»-ը չափածո է, հանգավոր, սրտահույզ քնարերգություն է: Բանաստեղծը ւէերթ սրտի կսկծից բուոն ճիչեր է արձակում թշնամիների դեմ, մերթ մեղմ և անույշ, բայց խորին տրտմությամբ լցված, հառաչում է Հայաստանի համւսր, ո- րոնում է նրա անցած հին վւսւոքը, որ այլևս չկա:

Ամբողջի մեջ տեսնում ենք մի անկեղծ կարոտալի վիշտ ու թախիծ վաղուց հեռացած ու կորած քաղաքական ազատության համար, տենչանք' ունենալու այն հին երկի- րը, որ էր «նման փթթեալ ծաղկի... պայծւս- ււսւցած ի գոյն վարդի», երանելի և ցանկալի ւսմենքի համար, մի երկիր, որ վայելում էր ուրախ կյանք, երգ ու երաժշտություն, ամենալից սեղաններ, բարեկամական զվարճություններ: Ո՞ւր է այն ամենը, հարցնում է բանաստեղծը' դիմելով Հայոց աշխարհին»5*:

վւսղարշապատն ու Անին Շնորհալու գրչի տակ դառնում են Հայաստանի անցյալ մեծության և փառքի խորհրդանշանները:

Շնորհալու այս ողբը' «հեղինակի ժամանակակից կյանքի երգը, միաժամանակ և մեր ժողովրդի և երկրի դարավոր վերքերի աոաջին բանաստեղծական ողբն է, «հայ- րենասերի ուլբը», առաջին «Վերք Հայաստանին»» (Մ. Աբեղյան):

Բայց, ըստ Շնորհալու, հայոց վիշտը ավե- 1Ի մեծ է, քան աշխարհի բոլոր վշտերը: Ող- բի հիմնական և սևեռուն գաղափարը Հա յաստանի անկախության կորուստն է և նրան ազատագրված տեսնելու պայծառ երազն ու հավատքը: Շնորհալու ողբը ապա դաոնում С աշխարհածավալ, համամարդկային, հա- մաքրիստոնեական ողբ և վիշտ' «քրիստոնյա և մահմեդական ժողովուրդների քրիստոնեության և Իսլամի հակադրությամբ»:

Այս է կազմում քերթվածի գաղափարա-

Ղոտաքհ հ Г |Ո1թ1անը՛ ԱՎետարանի և Լարանի հակադրություն և «հայրենասիրա

կան ողբերգություն այլազգերից կրած ւս- վերմւսնքի հիմսւն վրա»: 4Ր

Ա«Դ. էշ 13 ] :

Ողբը ավարտվում է հայ ժողովրդի և Հա յաստանի ազատագրության վարդագույն ե- րւսզանքներով, աս|սւգսւյի նկատմամբ խորը հավատքով և քաղաքական լավատեսությամբ:

«Արդ, լո՛ւր և գոս փըտեալ գերան, Մերձ ի յանկումըն կործանման...Վսւսն այսորիկ Աստոսսծ իսպառ Կործանեսցէ զքեզ յաւիտեան Եւ խլեսցէ զարմատըս քո...Եւ հատուսցի քեզ ւիոխւսրէն...Որ դիք ձեր որբ, կանայք գերեսղ Լի ցին մուրողք և տատանեւսլ...»:

Իսկ հայ ժողովուրդը՝ «Որպէս ծաղիկ բողբոջած և սաղարթագեղ զարդարված»,

«Գան ժողովին յամէն կողմանց Ուր հալածեալ են և ցրուած...Յայն ժամ որդիքդ իմ հեռացած,Որ այժմ յինէն էք բաժւսնուած,Գայք ի վերայ բարձեալ կաոաց, Պալարակապ երիվսւրաց,Չորեք ծագեսւն տիեզերաց...Ի գսասոաց հեթւսնոսաց,Եւ յաշխարհաց Պարսից, Թւսրքւսց»:

Հայրենիքում հավաքվում է պանդւոխտ հայությունը,

«Զձեզ տեսանիմ շուրջ ժողոված...Ընդ որ խնդամ և ցնծացած,Գիրկս արկանեմ զոււսրճացած Եւ տըխրական զգեստ մերկտցւսյց Կարմիր կանաչ գոյն զգեցայց...Եւ զպատմուճանրս պատառսւծ Փոխեցից նորոգ կարած...»:

Շնորհալու ողբը իր գաղափարական և գեղարվեստական բարձր մակարդակով, իր ջերս հայրենասիրությամբ մեծ տեղ է որա- վուս ոչ միայն լքեր գրականության, այյ նաև միջնադարյան համաշխարհային՛ գրականության մեջ: ^

Շնորհալու չափածո գործերից է նաև «Բան հաւատոյ, շտանաւոր տաղիւ չափոյ»6' մեծ քերթվածը: 1

Կրոնական-դավանաբանական բովանդակություն ունեցող սույն քերթվածը, որը

ե Ձ ահ է V500 տողերի9' ԳՈՎեւ է Հռոմ- փայի հայրապետանոցում, 1151 թվա,նին, Շնորհալու կրտսեր եղբոր՝ Շահանի Ա-Й Й Х " ՐԴտ ,1սն^ անՔ"Վ= Սույն Ապիրատ իշխանն ապա կաթողիկոս եղավ Գրիգոր Զ Ապիրատ անունով (1194— 1203)-

օ ո Ւ ^ հ , ЙШь Г и П1> ^ ^ Վ ա ծ ը Շնորհալին գրել է հայ եկեղեցու դավանությունը պաշտ-

1 . / 1 8 2 2 У ШФШ‘* ’ Р տս|սյգր-’ 1Ա,նԱ՚Ի ՚1 ՛ Ю2в,

— ------------------------ Է Ջ Մ 1 . Ա Ծ Ի 4 ,՜ —---------- ------- ------------------- ------ ՀՆ

Հ Տ Տ ^ Տ է Հ № Հ Տ Ջ Տ Լ шг|“ '“ п в к ֊4 - ц «6իշաս1ա1)արան ե„ Գ„ ,ւէԼ , էյ & . " ’Й Й Ь е т ? Ա «հ » * , .

«I՝ սմա գրեցի զբւսնս հաւաաո], Իո ժամանակի մեծ գիսւնակւսն ասւոոաոետՓոքըյյ բանիւ կարճ ի կարճոյ, ու իր բարեկամ Մխիթար Հերացի ւ Ա Լ -Միայն ըզմիտսըն ցուցելու, պետի խնդրանօոմ- Աա пЬпшПпЛп ւ ւ ։

Աոաե՞ ցՅղա9 է * 3 “ ղ“ ^ Ь" Й Կ - Տ Տ է ^

й ь х х с х ,. ж д а * ■ * ^ ՞ -

з д л я з » , г р п й т а я т о г *«Բան հաւատոյ>-ն հետագա դարերում ^ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն գրականության

Սեր դավանաբանների ձեռքում եղել է գա - йНп.. 9 2 ՈրԱ,ես ԳՐաԿ“ Տ նոր տեսակդափարական զենք, նրանց հակաքաղկեդո- “ " ^ « " “ Կան է « Յաուսգս երկնի Ա զար- նական պայքարում, ինչպես նշում է 0 Աոր- Դ ? ն" Ր^ տիեզերագիտական պոեմ»?»"-«ա լուա նա նո ՚ն բնագիրը. «Ադնէր Ա խոստո- п ю » ւ *ւ ԳՐվհւ է Հ™մկլայում,վանական դաւանութինս սրբաբան աստուա- ոհ„ փ ա կա նին: Ա1ն Բաղկանում է 200 տո- ծաբանոփեամբ... ըստ աղդափաո դաւսւնու- Й տ ո Տ Տ " ՔԻ ,վերշ™մ 11ա մԻ «Յորդորակ» թեան սուրբ հարցն՝ նովին տաղաչափու- ՜ , м ^ РиШ̂ ш 9ш&- «Ամեն տան քեոկ- թեամբ, յոշժ ընդունելի ե հաւանական ընդ- 1 и ш ь 1 т ЧЙ г ь Т ПЬр,! կազմամ ե« այս՜ գԸ -

Տ ! Թ , դ , փ ^ և Տ 7 4 р а г - ” ՞ р#г11՛ сС,<и' ‘ " Նէ“Շնորհալու չափածո գրվածքների մե* „ Շն"Ո ^ լո ւ չափածո գրական ւ|աստա1ւ1.

մասնավոր տեղ է գրավում նրա հոգերովս 2 ,? Ո,'.մ ե° հաև “ ^ "Ո Ր ս ն ն ե ր «Սաոոո ո ս !(2 . я հՐ'1ա«ծ է шрйш,1- Р1и19 աս,. « Զ * ’ П " Ո,րր "Րկտակսօ», խրատներքւհ Տ " " Д О քւաՐստու!*1ամբ Ա ներքին խ ո ՛լա կ ա ն ի խրատ ոգաց հա-

իթսով սքանչելի ու ազատ մի քՕարերգու- ,, Ի;! .ի դիմա9 մերոփն տասից տա(տ փւ-Ւյ ՚ ւն I.: Այս նշանավոր աղոթքը կոչվում I Ր'“ ^ սւք,?ԻՓ"ն քառից», առակներ (հանեւուկա, г Т * 1 խոստուէս,նԻւք» Կամ «Աղօթր իլ- К Г Т ' 1) «^ ս ւ ռ ն Նեըսեսի ասացեա, Ւ I լ տնչիւրոց անձանց հսաստացելււց |ւ ՚ ' ,էաԱն "Փախութեան մւսրդկան»65:

Հ 7 ՈԱ> ս , (' ,;"Ո«ա 1ու գրած շարականները, տաոեոն«Շնորհալիի բարեպաշտական իղձերուն Ч ^ Ь Р П ուսումնասիրության նյութ կ,,_

ճշգրիտ պատկերը կկարդանք Հաւսւտով Ր,ս' մեՐ Ոաջորո.’ երրորդ հոդվածի հա-խոստովանիմ անզուգական աղոթքին մեջ, '1ար: Դ լ սօր ուսոր ճշմարիտ, ուղղամիտ հ ա վ ա տ ա ց յա լի --------------

ԻսԿաաիս, նկարագիրն է Ա շատ 1 * Ա(1ԳԱ«,|ւսսււ„մ»1 Էջ 1445, տ1.ս 0աս «Հտ, ЯВш խորհրդավոր գՈրծ մը կատարած են անոնք, ս,»ո,« ԳՈՈԻ «քատւ^ագխոակառ ցա նկ» I? ց | Տ 4Ղ

36 |Ьчт 0Ьп»> թաոգմանեւով „„աո №Հ . т. «ч»՛ Й , , ի№0 էլ յւՏ̂%:՚ՀիէԿ 1 И , 2 2 Ս Ա 1 8 6 2 թվականի >[1ւն1ափկ|ա0 Որաաա- րա կա լւյա նլյ, 38 (եզուներով:

" ն եր ս էս еВ пПЯш|||, «Ցսւղսւգս |,րկնի Ц տ սրդա „ “ Ա նդ, էջ 2 4 3 : '! "Ր ա »- ԵրԱաՕ, 1У68, էջ 2 1 - 3 2 :

■ «Սոփեր* հայկականք», (յ ՚Դ , է„ 39— 40: « ո ^ ’ 4 *" * ' , ՜ա ,,ա ԳհՈՔ Ոայոց, ս. Ե կեղեցւպ », 4 ա ղ ա ո »ա - «'• У™ ' !՝? Ո<’ :

պատ, 1902, էջ 6 0 5 - 5 1 0 : ՚ 0Р1 ! ՚ ՛’ 41ւ0*հտիկ, 1028, էջ 2 4 9 - 2 9 5 .? 5 1 - 384, 690—899:

Ս Ո Ի Ր Ե Ն Ե . Ք Ո Լ Ա Ն Ջ 6 Ա Ն

ԱՐ ՏԱԿ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՍՄ Ռ Ա ՏՅԱ ՆՑԸ ԵՎ Ն Ր Ա 'Մ Ա Յ Ր ԱԹՈՌԻ ՏՊԱՐԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ԳՐԱ Ծ ԵՐԿԸ

'Լերջերս Մայր Աթոոի տպարանից, որպես «էջմիածին» ամսագրի առանձնատիպ, լույս տեսավ Արտակ եպս. Սմբատյւսնցի «Սուրբ էջմիածնի միաբանության գրական- կրթսւկան գործունեությունը Ա Մայր Աթոոի տպարանը» աշխատությունը:

Հրատարակված սույն արժեքավոր աշխատության հեղինակ, Մայր Աթոոի միաբան Արտակ եպիսկոպոս Սմբատյւսնցի (Տավու- շեցի) բովանդակ կյանքը եղել է հայ եկեղեցուն և հայ ժողովրդին մինչև վերջ աոանց մնացորդի նվիրվելու բացաոիկ մի օրինակ: Իր կյանքի ընթացքում ուր որ էլ նա գործել է, արժանի կերպով վայելել է հայ հասարակության անվերապահ սերն ու համակրանքը և համարվել մեր շնորհաշատ և ե- ոսւնդուն հոգևոր-հասարակական գործիչներից մեկը: Պետք է նշել, որ ցարդ տպագիր գրականության մեջ շատ քիչ բան է հայտնի Արտակ եպիսկոպոս Սմբատյւսնցի մասին, ուստի մեր խոսքը ևս նվիրված նրա կյանքին ու գործունեությանը շատ թերի էր լինելու, եթե երկար որոնումներից հետո վերջերս մեզ բախտ չվիճակվեր Երևանի Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվանային բաժնում գտնելու Արտակ եպիսկ. Սմբատ- յսւնցի իսկ ձեռքով ամենայն բարեխղճությամբ կազմված նրա ծառայությունների

մատյանը, հանդերձ մի քանի տասնյակ անձնական փաստաթղթերով՛:

Արտակ Եփրեմյանց, Հարությունյանց- Սմբատյանցի աշխարհական անունը եղել է Ղազար: Նա ծնվել է 1876 թ. մարտի 19-ին Տավուշ (այժմ Թ ոփ սզ) գյուղում: Նրա հոր անունն է եղել Եփրեմ Տեր-Հոփսկիմյան-Հա- րությունյանց (նույն և Սմբատյանց), իսկ մոր' Ջավահիր Հերապետյան: Փոքրիկ Ղազարը իր նախնական ուսումը իր ծննդավայրում մասնավոր անհատների և հոր մոտ ստանալուց հետո, 1887— 1894 թթ. սովորում և ավարտում է հաջողությամբ Թիֆլիսի Ներսիսյան հոգևոր դպրոցը և ապա 1894— 1897 թթ. դարձյալ հաջողությամբ ավարտում է նաև էջմիածնի Գեորգյան ճեմարանի լսարանական ընթացքը: Դեռևս 1895 թ. Խրիմյան Հայրիկի կոնդակով նա իր վեց ընկերների հետ ընդունվում է Մայր Աթոռի միաբանների շարքում և ստանում ուրար

1 Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվան, Դսւրեգին ար|>|ւս|իսկ. Հսվսեփյանցի անձնական արխիվ, (ււըւլ- թապանսւկ № 94, վավերագիր № 8, Արտակ եպիսկոպոսի «Ցուցա կ Ոսւոսւյ>ս|4յանց»-ը Ա այլ անՏնա- կան գործեր, իսկական վավերագրեր Ա պատճեններ,57 կտոր (90 թ երթ ):

1073 էճՍ-ԻԱԷքԻՆ 27

Տ . Ա|ւտա1| եպիսկոպոս Սմբաայանց

25Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

М п т իրավունք, իսկ 1896 թ. ս. Գ«4ա®4« Աանոուս Սուքիսա արքեպ. Պարզյանի սԽւ- բով ձեռնադրվում է սարկավագ: Ս ա կլ1նԼ մ ա ն ծւսյւավի երիտասարդը 9 Ա*նկանում է է| ավելի կատարելագործել իր գիտ Ալիքներ ւ և 1899 թ- հասնում է մինչև Դորպատի համբավավոր համալսարանը, ուր երեք տարի իբրև ազատ անկնդիր հետևում է դասերին: Արդեն 1902 թ. նոյեմբերի 24-ին Հուսիկ արքեպ. Մովսիսյանից ձեռնադրվում է աբեւլա, ստանալով' Արտակ հոգևոր անունը, իսկ 1903 թ. հոկտ.-ի 24-ին ձեռնադրվում է վարդապետ' Ղևոնդ եպիսկ. Հովակիմյանի ձեռքով: Ավելի ուշ, 1920 թ. սեպտ.-ի 28-ին, Զավեն եպիսկոպոսից ստանում է ^ 1 Л Ш՜ գոսն վարդապետի աստիճան, իսկ թ-Ոոկտ.-ի 30/նոյ. 12-ին Գեորգ Ծ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսից ձեռնադրվում է եպիսկոպոս:

Արտակ եպիսկ. Սմբատյանցի գործունեության կարևոր մեկ մասը անմիջականորեն կապված է մնում Մայր Աթոոի առօրյա կյանքի հետ: Այն մասում, ուր թույլ օղակ է նկատվել կամ մասամբ կաղացել է գործը, միշտ էլ դիմվել է Սմբատյսւնցի ձեռնհասությանը: Աւդ է պատճառը, որ նա հաճախ ընդմիջումներով հրավիրվել է ստսւնձնելու իր նախկինում վարած այս կամ այն պսւշ- տոնր: Այդպես է, որ նա ընդմիջումներով 1903— 1904, 1910, 1913— 1914, 1920 և1932 թթ. հրավիրվել է վարելու Մայր Աթոոի գանձապահի պաշտոնը, 1898— 1899 և 1906— 1907 թթ. եղել է վանական կառավարության անդամ: Նա տարբեր ժամանակներում եղե| է նաև Մայր Աթոռի հյուրընկալ (1903—4 ), Գեորգյան ճեմարանի ուսուցիչ (1898— 99), ուսումնական հանձնաժողովի անդամ (1904), 1սրիմյան և Իզմիրլյան կաթողիկոսների օրոք նշանակվել է ս. մյուռոնի օրհնության կարգադիր հանձնաժողովի անդամ (1903, 1910), : Մայր տաճարի վերանորոգության հանձնաժողովի անդամ (1910— 11), վարել է պատասխանատու պաշտոններ ;Մայր Աթոռի տպարանում և այլն:

Նույնքան բեղմնավոր է եղել Արտակ ե- պիսկ.-ի գործունեությունը զանազան թե- մերում: Նա երկու անգամ (1904— 1906 և 1910— 1913) հրավիրվել է իբրև գործակալ Նոր Ռսւյազեդում (այժմ Կամո) և Դարաչի- չակում (այժմ Ծաղկաձոր): Այստեղնրա գործադրած բացառիկ ջանքերը մեծապես գնահատվել են Խրիմյան Հայրիկի կողմից, որը 1905 թվականի հատուկ կոնդակով2 նրան շնորհել է վարդապետական յւսն- ջախաչ կրելու իրավունք, իսկ տեղի ժողո-

2 Անդ, I.? 49ւս:

վարդը բազմաթիվ ստորագրություններով կրկին նրան նույն պաշտոնին Է հրւսվիրել: Նա նշանակվել Է նաև Նոր Նախիջևանի և Բեսարաբիւսյի կոնսիստորիայի անդամ (1907— 1910), իբրև լիազոր քննիչ աշխատել Է Կարսի. հոգևոր կառավարության և շրջանի գյուղերի եկեղեցիներում (1912), Շամախու կոնսիստորիայից նշանակվել Է Բաքվի հայկական եկեղեցիների գործակալ (1912— 1913): Ապա Արտակ վարդապետին տեսնում ենք 6 տարի շարունակ իբրև Ա- լեքսանդրապոլի (այժմ Լենինւսկւսն) ւ|իճսւ- կի փոխանորդ (1914— 1920): Այստեղ նա ոչ միայն կարողանում Է հայտնաբերել տեղի ունեցող մի շարք չարաշահություններ և զեղծումներ, այլև շնորհիվ իր ձեռք առած միջոցների Ալեքսանդրապոլի շրջանում բացվում են 33 նոր դպրոցներ: Այս առթիվ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գեորգ Ե-ը իր օրհնությունն ու գոհունակությունն Է հայտնում3:

Նա 1914— 1920 թթ. նշանակվում Է նաև Հւսոիճի երկդասյան ծխական դպրոցի նախագահ և իր կարևոր նպաստն Է բերում դպրոցի հասույթների մեծացմանը և շինարարության կազմակերպմանը:

Գեորգ Ե կաթողիկոսը իր կոնդակով Արտակ վրդ. Սմբսւտյանցին նշանակում Է Ա- լեքսւսնդրապոլի «Եղբայրական օգնության» կոմիտեի նախագահ (1915— 1916): Նրա օրոք Է, որ ընդունվել և խնամվել են տրև- մըտահայ 50 հազար գաղթականներ, նրանց համար ստեղծվել են 16 հանրակացարան, բացվել նախապատրաստական 11 դպրոցներ, հիվանդանոց և այլն և այլն!: 1920 թ. հոկտ.-ի 11-ին Ալեքսանդրւսպպամ կայացած անդրանիկ թեմական պատգամավորական ժողովը Արտակ ծ. վ. Սմբատյանցին միաձայն ընտրեց Շիրակի . նորահաստատ թեմի առաջնորդ: 1922— 1927 թթ. նա հաստատվել Է իբրև Սյունյաց թեմի առաջնորդ և Տաթևի վանքի սւոաջնորդ-վանահայր: Նա կարճ ժամանակում հնարավորություն ունեցավ վերականգնելու Տաթևի կործանված տնտեսությունը և ձեռնամուխ լինելու վերանորոգության աշխատանքներին: Նրա ջանքերը անվերապահ գնահատանքի արժանացան բազմաթիվ հայտնի այցելուների, այդ թվում նաև Հայաստանի այն ժամանակվա վարչապետ Լուկաշինի կողմից, որը նորանոր հնարավորություններ ստեղծեց վանքի տնտեսության վերականգնման համար*:

3 «Ա րա րա տ », Վսւդարշապատ, 1917, Էջ 274:* Մսւշտոցյան Մատենադարանի դիվան, ԴարԱգին

ար|)Աս|իս1|. Հովսէւվւյանցի արխիվ, )օւլ|». № 94, վա վ. № 8, «8ացսւ1| ծա ռա յութ յա ն...», Էշ 25սւ—ր:

5 Անդ, Էջ 28ա :

Ш7а2!1

Այս շրջանում 1„ որ Սովետական Հայաստանի Հնությունների պահպանության կոմիտեն իր կողմից 1925— 1926 թթ. Արտսւկ եպիււկ.-ին հատուկ մանդատով նշանակում է լիազոր-ներկւսյացուցիչ Սյունյաց թե մամ գտնված վանքերի և բո|որ տեսակի հնությունների վրա: Հիշյսւյ փաստաթղթի ւէիօո- ցով, որը ստորագրված Էր կոմիտեի նտխա- գահ Ա]. Թսւմանյանի, գիտնական քարտու- ղար Աշխարհբեկ Քալանթարի Ա գործավար Աբրահամյանի կողմից, կոմիտեն «էսընդ- րուս Էր Խորհրդային բոլոր հաստատություններին ցույց տալ Արտսւկ եպիսկոպոսին լիակատար աջակցություն»1': |-րենվստահված այս պաշտոնի ընթացքում Էր, որ Արտսւկ եպիսկ.-ը պատրաստեց Տաթևի ւ|անքի փաստալից պատմությունը, նրա արձանագրություններով ե գավազանագրքով հանդերձ, ինչպես նաև Սյունիքի վեց ւսյլ հայկական միջնադարյան հուշարձանների մասին իր ուշագրավ զեկուցագիրը, ուր բացի նրանց պատմական անցյալը ուրվսւգծելոսյ անհրաժեշտ առաջարկություններ Էր բերում նրանց վերականգնման հետ կապված աշխատանքների մասին: Այս զեկուցագրի մի օրինակը նա ներկայացրեց Հայաստանի Հնո՚թյունների պահպանության կոմիտեին, իսկ մյուսը հսւնձնեց Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գեորգ Ծ-ին, որը մեծապես գնահւս- տելով Արսսսկ եպիսկ.-ի կատարած գործը իր իսկ ձեռքով զեկուցագրի վրա մակագրեց հետևյալը. «Օրհնյալ լինես Արտակ սրբազան, որքան հնարավոր Է աշխատիր ազգային հնությունները և տաճարները պահելու և ըստ կարելվույն նորոգելու»7:^ 1927 թ. փետրվարի 20-ին Լենինակւսնում Շիրւսկի թեմի թեմական պատգամավորական ժողովը Արտակ եպիսկ. Սմբատյսւնցին երկրորդ անգամ միաձայն ընտրեց Շիրակի թեմի առաջնորդ և երրորդ անգամ հրա- ւփրեց պաշտոնի: 1929 թ. դ եկ ա .֊ի 13-ին Թիֆլիսի թեմական պատգամավորական

“ Ա նդ, վա վերա գրի բնագիրը № 55, 1ջ 8 2 ա - ր : Այն գրվա ծ Է 1026 |օ. փետրվարի 20-ին Ա կրա մ Է 203 համարը:

՚ ՄաշտոցյսւՈ Մատենադարանի դիվա ն, արխիվ զա նա զան հեղինակների, р ц р . № 67, վա վ. № 151, Լյ> ՅՑսւ:

յ!"'1 '"1 |! մԻԱ!“ Ա՚յն Որան ընտրեց կ ա ս տ ա յի հայոց թեմի առաջնորդ: Գեորգ 1;-ի ւք«ւ- ФЯ հ՜ետո նոր կաթողիկոսի րնտրության աս-

թրվ նշանակվեց Արարատյան թեմի և ապա աև Զանգեզուրի (Սյունյաց թեմ) հայրա

պետական պատգամավորների ընտրության ւ^կսւվար և լիազոր (1932 թ. հունիսի 22 և

մհածՐ ): I 932 '*• նո1եմՐեՈԻ 13-ին Էջ- միսւծնամ գումարված համազգային եկեղեցական ժողովը Արւոակ եպիսկ.-ին ընտրեցI ( т ШфП'՝г '",գԱոր 1սոՈհՐԴԻ անդամ, իսկ1933 թ. հունվարի 19-ին նշանակվեց Գե-

Տ1ՒտՈւյ1նօ Տ Գև!տ ,ք1"!!1հք’ԴԻ Դիվանի ԴԻՎանա-՚ 1935 թվականից նա դառնում Է Արարատյան թե մոլ մ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ներկայացուցիչ ; Այդ պաշտոնում Էւ անժամանակ կերպով մահանում է 1937 թ . :

1'նչպհս Մայր Աթոռում, այնպես էլ դեմերում հակառակ իր բոլորած այնքան բազ- սսւբեղուն գործունեության, Արտակ եպիււկ. Սմբատյանցը իրեն ժամանակ էր ստեղծում զբաղվելու նաև գրսւ1|ւսն, պւստմա-բսւնասի- րական և թարգմանական գործերով: Նրա 4 րչին են պատկանում հրատարակված մի շւսրք գրքեր: Շուրջ մեկ և կես տասնամյակ նս* եղեւ է մնայուն աշիւատւսկիցը Մայր Ա- թոռի պաշտոնաթերթ «Արարատ» ամսւս- գըրին, ուր լույս է ընծայել ինքնուրոււն և թարգմանական բազմաթիվ հոդվածներ, հոգեմոր քարողներ, բարոյական հոդվածներ: Աշխատակցել է նաև Թիֆլիսի «Լումա» պարբերականին և Հւսլեպում լույս տեսնող Արտւսվազդ վարդ. Սյուրմեյանի «Տա թև» տարեգրքին:

Ստորև բերում ենք Արտակ եպիսկ. Սըմ- բատյանցի տպագրված աշխատությունների մատենագիտությունը, կազմված իր իսկ ձեռքով, նրա անտիպ մնացած «Գրացուցակ էջմիածնի տպարանից լույս տեսած գրքերի» գործից: Ինչ վերաբերում է նրա անտիպ գործերին, դրանք գտել ենք Մաշտոցյտն Մատենւսդարսւնի դիվանային բաժնի զա նազան ֆոնդերում:

* Օրացույց 1935 թվականին Քրիստոսի ...է?մ ի ա սին, 1935 1ւ 1936, է շ 201:

Մ Ա ՏԵ Ն Ա Գ Ի ՏՈ Ւ Թ ՅՈ Ւ Ն Ա ՐՏԱ Կ ծ պ ի ս կ . ս մ ռ ա տ ց ա ն տ ի ե ր կ ե ր ի

Ա.—Գրքեր1 Հույն արևելքի հին եկեղեցա կա ն սատվածարա-

նւսկսւն գիտությանը յա ր ծաղկման շրջանում (4 — 5-րդ դ դ .) , պրոֆ. Ն . Ս ւսգա րդա ֊ի, թարգմանություն ռուսերենից, Վաղարշապաւո, տպարան Մայր Աթոո ս. էջմիսւծնի, 1910 р . , 7 7 է ? (նախապես

հրատարակված « Ա ր ս ՚ր ս ՚տ » , Վաւլսւրշապատ, 1910 |Л., է? 5 3 9 - 5 4 8 , 6 2 7 - 6 3 6 , 719— 726, 8 4 6 - 857, 8 48— 95 7 , 1061 — 1068, 1141— 1 1 5 8 ):

2 Ամենագեղեցիկ բանը կյանքում, Հենրի Դրյում- մոնդի, թարգմանություն անգյիերենի գերմաներենւիոխադրա թյանից, անդ, 1911 (56 է շ ) , նախապես

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1В73

հրատարակված «Ա րարատ». 1910 թ .. էշ690, 808— 815, 915— 9 2 /, 1019 102 ) .

3 Եկեղեցու պատմությունը Տիեզերա կա ն ժողովների շրջանում, պրոֆ. 4 - Վ- Բ " 1ոտովի, թարգմանության ռուսերենից, անդ, 1914, 201 Էջ (նախապես հրատարակված «Ա րա րա տ », 1911 ]»-.№ 4, Է2 1 - 8 . 1 7 - 3 2 , 3 3 - 4 8 , 4 9 - 6 4 , 6 5 - 8 0 , 8 1 - 9 6 . 9 7 - 1 1 2 , 1912 Р- «ա վետ ա ծ № 4, Էշ

1 1 3 - 1 2 8 ) :4 Համառոտ պատմություն Տաթևի վա նքի, «Տ ա թ և »

տարեգիրք, 1880, Հւսլեպ. էշ 2 7 6 - 3 5 1 (նա և ա-

ուսնձին):5 Ս. էշմիածնի միաբանության գրական-կրթական

գործունեությանը Ա Մայր Աթոռի տպարանը, հրատարակության պատրաստումը, ներածությունը, ծանոթագրությունները և հավելվածը' Սուրեն Ք ո - լանշյանի Ա Արթուն Հատիտյանի: Մայր Աթոոիտպարան, 1973, 184 է շ ) : Բնագիրը նախապեսհրատարակվել է «էջմիա ծին», 1972, № 4 — 1 2 ):

Р .— Հոդվածներ

в Փարիսեցին և մաքսավորը (թա րգմ.) «Ա րա րա տ »,

1904, է - Ը :7 Ս. Հովհաննես Մկրտիչ (թ ա ր գ .), ա նդ Ժ :8 Քրիստոնեությունը և բուդդայականությունը արև

մուտքում (թ ա ր գմ .), անդ, Բ— Գ:ց Ամենամեծ տնտեսությունը, (թ ա ր գմ .), անդ, 1905,

Բ:10 Վերածնություն (թարգմ. գերմա ներենից), անդ

Ժ - Ժ Ա :11 Եկեղեցական զգեստների ծագման ժամանակի

մասին (թ ա րգմ .), անդ, 1905, Ջ , է , Ը , Ժ ՚Ա :12 Կաթոլիկ եկեղեցին Ֆրանսիսւյում (թ ա ր գմ .),

անդ, 1907, Դ :13 Կ. Պ . ՊոբեդսւնոսցԱ (թ ա ր գ .), անդ, 1907, ԺԲ:14 Բելոգոլով բժիշկ., Նեկրւսսով և Լորիս Մ ելիքով

(պատկեր անցյափ, թ ա րգմ .), անդ, 1908, Դ :15 Պետրով Գ ր., Հիսուս փրկիչը (ռուս, թ ա րգմ .),

անդ, 1909, ԺԲ:16 Փրկչի ծնունդը (գերմ. թա րգմ.), անդ, 1910, Ա:17 Ամուսնություն (ռուս, թ ա րգմ .), ա նդ Բ:18 Լեռան քարոզը (ռուս, թ ա րգմ.), ա նդ, Գ:19 Հալլեի գիսավորի հետ զուգադիպած համաշխար

հային դեպքերը (թ ա րգմ .), ա նդ, Գ — Դ :20 Նաուման Ֆ ., Հարության հավատը( թա րգմ.),

անդ, Դ :21 Նաուման Ֆ ., Համբարձման պատմությունը

(թ ա ր գմ .), անդ, Ե:22 Պրոֆ. Ն . Մառի թուղթը Անիում հնագիտական

ինստիտուտ հիմնելու համար (թ ա ր գ մ .), ա նդ, Ե:28 Նաուման Ֆ ., Ես եմ կյա նք (թ ա ր գմ .), ա նդ, Զ:24 Բայց ես ասեմ Ձեզ, սիրեցէք զթշնամիս Տեր...,

անդ, է :

25 Փառք ի բարՅունս Աստա ծոյ (գերմ. թ ա րգմ .), անդ, 1911, Ա:

26 Ի սկզբա նէ էր բա նն... (գերմ. թ ա րգմ .), ա նդ, Բ:27 Քրիստոս հարյա՜վ ի մեռելոց, ա նդ, Դ :28 Գողգոթայի խաչի հաղթանակը, ա նդ, Ե;

29 «Լասսււորեա ՜ց, լուտսւորեա՞ց Երուսա ղէմ...», (թ ա ր գմ .), անդ, է :

30 Մանուկ Հիսուսը տաճարում (փոխւսդր. գերմ - ի ց ) , ա նդ, &։

31 Պետրոսի ուրացությունը (փոխադր. գեր մ .-ի ց),

անդ, Ժ Ա : .32 ձիլլել (Մ եկնա բա նությա ն Աստվածաշնչի դրվա գ

ն եր ից), ա նդ, 1912, է , Ը:33 Աշխատելու արվեստը (ւիոխադր. գեր մ .-ի ց),

«Լումա », Թիֆլիս, 1908, № 3, 4, 5:34 Հիսուս Քրիստոսի էությունը (փոխադր. գէրմ.-

ի ց ) , «Ա րա րա տ », 1913, Ժ Ա :35 Նաուման Ֆ ., Մ եղք և մահ (թ ա ր գմ .), ա նդ, 1913,

ԺԲ:36 Նա ուման Ֆ ., Ծ ննդյա ն երեկո (փ ոխ ւսդր.), անդ,

1914, Ա:

87 Նաուման Ֆ ., Ա ստ ա ծոյ շնորհյալը (փ ոխ ա դր.), անդ:

38 Համառոտ տեղեկագիր Ալեքսանդրապոլի վիճակի եկեղեցական-ծխական դպրոցների 1916/17 աս. տարվա, ա նդ, 1917, Ը:

Գ .— Ա նտ իպ գործեր

39 Գրացուցակ էջմիա ծնի տպարանից լույս տեսած գործերի, ձեռագիր 267 էջ*:

40 Համառոտ տեղագրություն և պատմություն Սյունյա ց թեմի նշանավոր վեց վանքերի, իրենց արձանագրություններով Ա պ ա տկերներով (ընդգրկում է Հա րա նց անապատի, ՏաթԱի մեծ անապատի, Շինուհայրի կուսանաց անապատի, Ծիծեոնւսվան- քի, Որոտնսւ վանքի Ա Ղարաքիլիսայի ս. Հովհա ննես եկեղեցու մա սին): Ներկա յա ցվա ծ է Հայաստանի Սովետական Հանրապետության Հնությունների պահպանության կոմիտեին10:

41 1921— 1985 թթ. Լենինականի, Թիֆլիսի Ա Երե- վանի բա զմա թիվ եկեղեցիներում խոսված քա րոզների Ա քա րոզների ծրագրերի սևագրություններ: ք)ոլրջ 700 էջ ձեռա գիր11:

43 Մի պատմական էջ Աւեքսանդրապոլի տաճիկներից աոաջին գրավման պատմությունից, 1918, 2/15 , 38 թերթ ձեոագիր (հրատարակության է պատրաստել Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվանային բաժնի վա րիչ Ա վ. Ա դա մ յա նը)11:

43 Ալեքսանդրապոլի եկեղեցիների կառուցման մասին պատմական տեղեկություններ (հրատարակության է պատրաստել Մաշտոցյան Մատենադարա-

9 Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվա ն, Գարեգինսւրքեպիսկ. Հովսեփ յա նցի արխիվ, թղթ. № 84,վա վ. № Յա:

10 Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվա ն, արխիվզա նա զա ն հեղինակների, թղթ. № 67, վա վ. №15, I— I I I , պահպանվում է երեք տարբեր ընդօրինակություններով:

11 Ա նդ, թղթ. 88բ, վա վ. 19— 138:՛* Ա նդ, թղթ. № 62, վա վ. № 9=

(փ դիվանային բա ժնի վարիչ Ա վ. Ա դա մյա նր) լ:լ:44 Ազգատոհմ Սմբատյսւնցների, նախահայր Սմբա

տից սկսած, Ձ թ .14:45 Համառոտ տեղեկագիր Օիրակի հայոց թեմական

խորհ՛րդի միամյա գործունեության, 1928 մարտ / 1929 մարտ15:

46 Արտակ եպիսկ. Սմբատյւսնցի թղթսւկցությւսննե- րլւ Ա զա նա զա ն գործերի սևա գրությունները10: Ն ա մակներ Ա ձեոագիր բա զմա թիվ ա յլ գործեր:

0* *

Արտակ եպիսկոպոս Սմբատյւսնցի համար էջմիածնի տպարանի պատմության հարցերով զբաղվելը պատահական երևույթ չի ե- ղել: Իբրև Մայր Աթոոի միաբան վանքի հովանու ներքո կատարած իր բազմամյա և բազմարդյուն գործունեության ընթացքում հաճախ է, որ նրան հանձնարարված է ե- ղել զբաղվելու նաև տպարանով: Դեոևս սարկավագ, 1897— 1898 թթ. Խրիմյսւն Հա յրիկի հրամանով նշանակվել է Մայր Աթոոի տպարանական ժողովի անդամ: Ավելի ուշ, 1903 թ. հուլիսին, դարձյալ Խրիմյան Հայրիկի կարգադրությամբ նրան է վստահվում նաև Մայր Աթոոի տպարանի պատասխանատու անձ լինելու պաշտոնը, որը վարում է մինչև 1904 թ. նոյեմբեր ամիսը: Անշուշտ Սմբատյանցը շատ ավելի խոր կերպով հաղորդակից է լինում Մայր Աթոոի տպարանի անցյալի և ներկայի վիճակին երբ 1910 թ. փետրվարի 1-ին ս. Սինոդի № 250 կարգադրությամբ նշանակվում է տպարանի տեսչի կարևոր պաշտոնին, այդ աշխատանքում մնալով մինչև 1911 թ. հուլիս ամիսը: Այդ ժամանակաշրջանում է, որ նա ըստ իր իսկ թողած նշումների 1) ցուցակագրել, դասավորել և տեղավորել է 1771 թ. սկսած Մայր Աթոոի տպարանի գրատան բոլոր գբքերն ու «Արարատ» ամսագրի տարեկան համարները, աոանձին նոր դարակների մեջ դարսելով: 2 ) Աոանձին մայր մատյանի մեջ արձանագրել է տպարանի գույքը, ինչպես տպագրված գրքերն ու «Արարատ»-ները, նույնպես և մյուս շարժական գույքը' մեքենաներ, գործիքներ, տպարանական-կւսզմա- րարական, ձուլարանի վերաբերյալ գործիքներ, կշոել է հատկապես բոլոր տաոերը, շպոնները, զարդերը և այլն և արձանագրել մայր մատյանում: 3 ) Ցուցակագրել է տպարանի թղթի պահեստում ունեցած թուղթը ե կազմարարական այլ նյութեղենը և արձանագրել մայր մատյանի մեջ: Այդ մայր սատ-

13 Ա նդ, թ դթ. № 62, վա վ. № 28:14 Ա նդ, թղթ. № 67, վա վ. № 18:15 Անդ, թղթ. № 67, վա վ. № 16:|в Ա նդ, թդթ. № 67, վա վ. № 17:

յանի մի օրինակը ժապավինւսծ, կնքած ու վավերացրած ներկայացրել է ս. Սինոդին, մյուսը պահելով տպարանում17: ?՜»ր առօրյա գործնական նշանակություն ունեցող հիշյալ աշխատանքներից բացի Արտակ եպիսկ. Սմբատյանցը ձեռնամուխ է եղել պեղելու նաև տպարանի անցյալը: Այս առումով ա-11 աջին հերթին պետք է նշել նրա իսկ միջո- ցով էջմիածնի 1771 թ . աոաջին տպարանի հիմնադիր վեմարձանագրության, ինչպես նաև տպարանի մամուլների պտուտակների հայտնաբերումը, որոնք այժմ պահվում են Հայաստանի պատմության թանգարանում: էջմիածնի տպարանի պատմությունը գրելու գործում անկասկած կարևոր նշանակություն է ունեցել 1012 թ. հայ տառերի գյուտի 1500-ամյա և հայ տպագրության սկզբնավորման 400-ամյա զույգ փառավոր հււբել- յսւնները: Ամենայն հավանականությամբհեղինակը իր աշխատության նախնական օ- րինւսկը արդեն իսկ այս տոնակատարության օրերին, մեծ մասամբ ավարտած պետք է լիներ: Դրա օգտին է խոսում այն փաստը, որ Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվանային բաժնի Զանազան հեղինակների ֆոնդում պահվում է Սմբատյւսնցի այս աշխատության նախնական սևագիր օրինակը, որի վերնադիրն է. «Ս. էջմիածնի միաբանության գրական գործունեությունը և Մայր Աթոռի տպարանը. 1512, Չորս հարյուրամյակ, 1912, Արտակ վարդապետ Սմբատյանց, միաբան ս. Լջմիածնի»: Այդ ձեոագիրը բաղկացած է միայն 111 թերթից1*: Պետք է կարծել, որ այն նախատեսված Ւ.ր հրատարակել աոանձին և կամ զույգ հոբելյանների առթիվ էջմիածնի կողմից հրատարակվող «Շողակաթ» հայագիտական ժողովածուում: Սակայն այն ըստ երևույթին դեոևս անավարտ մնացած |ինելով հնարավոր չեղավ հրատարակել, իսկ հետագայում «Շողակաթ»-ն էլ չունեցավ իր հաջորդ հատորները: Համենայնդեպս սույն աշխատությունը 1920 թ. արդեն հեղինակի կողմից ավարտված էր համարվում, այդ էր պատճառը, որ այն այդ թվականին հեղինակի կողմից իբրև ավարտաճառ ներկայացվեց ծայրագույն վարդապետության աստիճան ստանսդ ու: Նրան ձեո- նադրող Զավեն եպիսկոպոսի կողմից տըր- ված վկայագրում ասված է, որ նա այդ աստիճանին արժանացել է. «Վասն հարուստ

17 Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվան, Գսւրեգին արքեպիսկ. Հովսեփյա նցի անՏնակւսն արխիվ, թդթ. М» 84, վա վ. № 8 , «Ցուցա կ ծա ռա յությա ն...», Լջ 24ա — 2Տա:

'* Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվա ն, արխիվ զա նա զա ն հեղինակների, թդթ. ЛД 67, վա վ. № 14:

.12ւ- м 1П . ա ծ ի ն 197.4

ձեոագիր աշխատությանս այսու վերնսւ- գորով. «Ս. էջմիածնի միաբանության գրական գործունեությունը և Մայր Աթոոի տ պ ա ֊ ո ա ն ո -1512— 1920 չորս հարյուրամյակ» և վասն քարոզչական ձրիցն հմտության ս.

ԳՐՍակաւն հետագայում Աս Արտսւկ եպիսկոպոսը ՜շարունակել է աշխատել հնարավո- րաթւան չափով նրա ճոխացման վրա: բավականանալով դրանով նա հիշյալ գործից բացի, իբբԱ անմիջական բաղկացուցիչ մաս վերջինիս, պատրաստել է էջմիածնի միաբանների կողմից հրատարակված գործերի գրացուցակ, որը ևս իբ հիշյալ ուսումնասիրության նման ապրել է իբ ստեղծագործական տարբեր շրջանները: Նա ևս պետք էկարծել, որ 1912 թ. դեոևս ամբողջացած չփնելով ավարտվել էր 1920 թ.: Այդ մասին է վկայում Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվանային բաժնի Զանազան հեղինակների ֆոնդում պահվող հիշյալ գրացուցակի սե- վագիր օրինակը բաղկացած 175 թերթից : Նշենք, որ դեոևս 1917 թ. հունիսի 20-ին թվագրված և այժմ Մատենադարանի դիվանային բաժնի Գարեգին արքեպ. Հովսեփ- յանցի արխիվում պահվող տպագիր ազդերից երևում է, որ Արտակ եպիսկոպոսը դի- մետվ էջմիածնի միաբան հեղինակներին գրել է, որ իրեն տրամադրել «Եթե հնարավոր է մեկ ամսվա ընթացքում նաև Ջեր հեղինակությանց և հոդվածների ցուցակը, նշանակելով տեղը, ժամանակը, թիվը և արժեքը, որպեսզի հնարավորություն ունենամ ստուգելու և լրացնելու իմ աշխատությունս»: Այդ ազդից 37 օրինակ է պահվում հիշյալ արխիվում և որոնցից միայն երեքն են անվանագրված և ուղղված Մխիթար եպիսկոպոսին, Գալուստ Տեր-Մկրտչյանին և Ներ- ււես եպիսկոպոսին81: Հետագայում ևս իր աշխատանքները շարունակելս, Արտակ ե- պիսկոպոսը Գարեգին եպիսկ. Հովսեփյանի ն գրած իր անթվակիր նամակում, որը ըստ Մատենադարանի ցուցակագրողիպետք է որ գրված լիներ 1929 թ. մայիսին, գրել է. «Հ . Գարեգին սրբազան, իմ այն մի աշխատությանս հետ ծանոթ եք, միա-

|Տ Մ ա շտ ոցյա ն Մ ա տ ենա դա րա նի դի վ ա ն, Գ ա րեգին

արքես|իս1|. Հովս եփ յա նցի ա րխ իվ, թ ղ թ . № 9 4 , վ ա վ . Л1 8 , է շ 8 , փ ա ստ . 6:

20 Մսւշտոցան Մ ա տ ենա դա րա նի դի վ ա ն, ա րխ իվ

զա նա զա ն հեղինա կների, թ դթ . № 0 7 , վ ա վ . М 19 (պ ա կա սա վ որ):

21 Մ ա շտոցա ն Մ ա տ ենա դա րա նի դի վ ա ն, Գ ա րեգինա րքեպ ] ւկ. Հովսեփ ա նցի ա րխ իվ, իէդի». № 8 4 , վա վ.№ 4:

բանների գործունեության աո թիվ գրած, ուզում եմ գրել Վիեննա, նոցսւ գրատան ցուցակն ստանամ: Արդյոք ո՞ւմ դիմեմ, խնդրում եմ անուն և հասցեն գրեք»” : Վերջապես1934 թ., երբ ամբողջ աշխարհի հայությունը նախապատրաստվում Էր տոնելու Աստվւս- ծւսշնչի հայերեն թարգմանության 1500-ւսմ- յակը, այդ ժամանակ արդեն Արտակ եպիսկ. Սմբատյանցը տպագրության համար պատրաստել Էր ինչպես իր ուսումնասիրությունը, այնպես Էլ վերջինիս բաղկացուցիչ մասը կազմող Գրացուցակը, դրանք ձոնելով այդ մեծ հոբելյանին:

Ինչո՞ւմն Է կայանում Մեսրոպ եպիսկ. Սմբատ յանցի ներկայումս հրատարակված աշխատության արժեքը: Սույն աշխատությունը գրվելուց աոաջ, այնպիսի անվանի հայագետներ, ինչպիսիք են Հ . Գ . Զարբհա- նալյանը, Ալ. Երիցյսւնը, Հ . Ա. Ղազիկյանը, Լեոն, Գյուտ ավ. քահանա Աղանյանցը, Թեոդիկը, Գ. Լևոնյանը և ուրիշներ, այս կամ այն չափով թեև անդրադարձել են Էջմիածնի տպարանի պատմությանը և իրենց արժեքավոր լուման են մուծել հայ տպագրության ընդհանուր պատմության ստեղծման գործում, սակայն նրանցից և ոչ մեկը ձեռնամուխ չի եղել ուրվագծելու մայր հողի վրա ստեղծված աոաջին տպարանի հանգամանալից պատմությունը: Այդ տեսակետից Արտակ եպիսկ. Սմբատյանցի սույն գործը ա- ոաջինն Էր, ուր ամբողջական կերպով շարադրվում Էջմիածնի տպարանի պատմությունը: Նա ընդգրկում Է Մայր Աթոոի տպարանի հիմնադրումից Էլ աոաջ, արտասահմանում Էջմիածնի անունով գործող աստանդական տպարաններից մինչև Էջմիածնի տպարանի ստեղծումը (1771 թ .) և վերջինիս 150-ամյա բովանդակ պատմության ընդարձակ ժամանակաշրջանը:

Աշխատության հաջողությանը մեծ չափով նպաստել Է հեղինակի ցուցաբերած այն բացառիկ բարեխղճությունը դեպի իրեն այն ժամանակ մատչելի եղող Էջմիածնական հրատարակություններն ու նրանցում գըտ- նըվող հիշատակարանները: Նրա աչքից չեն վրիպել նաև իրեն նախորդող հայագետների գրած և հիշյալ թեմայի հետ առնչվող մենագրություններն ու մամուլում ցրված հոդվածները:

Աշխատության ամենամեծ արժանիքներից է հատկապես էջմիածնի տպարանի պատմության հետ անմիջականորեն կապված և այդ պատմության ամբողջացմանը նպաստող արխիվային անտիպ նյութերի օգտա-

м Ա ն դ , Ր»ղ|0. № 9 6 , վ ա վ . № 1200 :

11)73 է?« ւ ո < ս ռ ւ > ն 3 3

(|ործամր: Այււ առումով միանգամայն ւսրժե- |ւսււ|ււր են Գևորգ Գ ֊Ի Ա 1"րիմյսւն Հայրիկի ղրագրաթյուններից մեջ բհրված այն հատվածները, որոնք ն՜որ լույս են սփռում Էջ. միսւծնի ապարանի {յարդ մեծ մասամբ անհայտ մնացած ներքին Ա արտաքին հարաբերություններին վերաբերող մի շարք հւսր- յյերի վրւս:

Իբրև Մայր Աթոռի տպարանի հետ անմիջականորեն շփման մեջ եղող անձնավորություն, Արտակ եպիսկ. Սմբատյանցը ՛սույն աշխատությունը գրելիս ունեցել Է նաև այն բացառիկ առավելությունը, որ նա ոչ միայն քաջածանոթ Է եղել Էջմիածնի տպարանի պատմությանը, այլև իբրև տպարանական գործի լավատեղյակ անձնավորություն, հնարավորություն Է ունեցել անդրադառնալու նաև տպարանական գործի հետ կապված մասնագիտական մանրամասներին: Սույնաշխատությունում արժեքավոր Է նաև. Էջ- միածնի տպարանի վերջին շրջանի գործունեությանը վերաբերող հատվածը, ուր հեղինակը անդրադառնում Է ինչպես տպարանի սարքավորմանը, այնպես Էլ նոր տեսչի (Եր- վսւնդ վարդապետ Տեր-Մինասյսւն) և տպագրող ու գրաշար վարպետների եռանդուն գործունեությանը:

Ինչպես նշվեց, հեղինակը չբավականանալով միայն իր սույն ուսումնասիրությամբ, միանգամայն իբրև լրացում իր գործի խիզախորեն ձեռնամուխ Է եղել նաև կազմելու Էջմիածնի բոլոր հրատարակությունների, այդ թվում նաև Էջմիածնի անունով արտասահմանում գործած հնագույն տպարաննե- րի-հրատարակությունների մատենագիտակա նը : Ավելին, հաղթահարելով բազմաթիվ դժվարություններ հեղինակը ձեռնարկել Է նաև Էջմիածնի բոլոր միաբանների հեղինակությունների լիակատար մատենագիտություն կազմելու տաղտկալի ու մաշեցնող, սակայն շնորհակալ գործին:

Սույն գործի հրատարակության համար հիմք Է ընդունվել Արտակ եպիսկ. Սմբատ- յսւնցի կողմից վերջնական կերպով ավարտված համարված բնագիրը: Այն պահվում Է Մաշտոցյսւն Մատենադարանի դիվանային բաժնի Գարեգին արքեպ. Հովսեփյւսնցի արխիվում, թղթապանակ № 84, վավերագիր 1ա: Նա բաղկացած Է 178 մեծադիր ձեոագիր Էջերից և ունի հետևյալ բաժինները. ա) Հառաջաբան, բ ) Աղբյուրներ, գ) Ներածության (Ա —Ժ Գ մաս կամ գլուխ): Բնագիրը տպագրության պատրաստելու ընթացքում հեղինակի կողմից սկզբնաղբյուրներից և գրականությունից մեջ բերված պարբերությունները մեկ ա ռ մեկ համեմատվել և ճշտվել են իրենց բուն սկզբնաղբյուրների և գրականության հետ, ուղղվել են նկատվող վրիպումները և լրացվել նշմար

՛ի՛դ բաց թողումները: Հեղինակի կողմից օգտագործված, ււակայն չնշված մի շստք աղբյուրներ 1. ԳՐ |֊երի անուններ վերականգնվել են ծանոթագրությունների բաժնում: Հեղինակի կողմից իր ժամանակին օգտագործված արխիվային նյութերի լքեծ մասը երկար որոնումներից հետո հնարավոր Լ եղել գտնել և համեմատել Հայաստանի կենտրոնական պատմական արխիվում և Էջմիածնի Մայր Աթոռի ձեռագրատանը և դարձյալ ծանոթագրությունների միջոցով ցույց են տրվել պահվող արխիվի անունը, վավերագրի կամ ձեռագրի համարը և էջը՜: Հեղինակը իր գործի տպագրության համար նախատեսած է եղել մի շարք լուսանկարներ, դժբախտաբար այդահսիք հնարավոր չեղավ գտնել Մաշտոցյան Մատենադարւս- Л , Դիվանում, ուստի հրատարակիչները,пН ՒՐ հէՈԻ,նա1|Ի թանկությունից, ավե]աց- Րնլ են համապատասխան նկարներ հաւ տպագրության վերաբերյալ:

Մայր Աթոռի տպարանի պատմության ամբողջացմանը նպաստելու ցանկությամբ անհրաժեշտություն է զգացվել սույն աշխատության վերջին կցելու հավելվածական նյութերի բաժին: Հավելվածում բերված նյութերը վերաբերում են էջմիածնի տպարանի հին և նոր պատմության մի շարք կարևոր հարցերին: Ուշագրավ են Փարիզի Նուպւսր-

մատենադարանի կողմից ուղարկված Ա \.Ո ձ թ. թղթի գործարանի համար վարպետներ գտնելու մասին գրված փաստաթղթի թարգմանությունը, Մաշտոցյան Մատենադարանի դիվանային բաժնի նախկին վարիչ, Հայրենական մեծ պատերազմում զոհված Հարություն Աբրահամյանի (1907— 1943) էջմիածնի թղթի գործարանի մասին հրսւ- տարակած արժեքավոր հոդվածը, Մատենադարանի ձեռագրական բաժնում պահվող Վ . վրդ. Բաստւսմյանցի թողած անտիպ հուշերը էջմիածնի տպարանի 1870-ակսւն թվականների վերաբերյալ, Մոսվկայի պետական պատմական արխիվում պահվող և էջմիածնի հրատարակություններին վերաբերող փաստաթուղթը, Խրիմյան Հայրիկի կողմից տպարանի մասին գրված մի շարք գրություններր, Գարեգին եպիսկ. Հովսեփ- յանցի գրած հոդվածր տպարանի նոր շրր- ջանի մասին և այլն:

Արտակ եպիսկ. Սմբատյանցի հրատարակված «Սուրբ էջմիածնի միաբանության գրական-կրթական գործունեությունը և Մայր Աթոռի տպարանը» արժեքավոր գործր մեծ չափով կնպաստի Մայր Աթոռի տպարանի, նրա միաբանության կողմից հայագիտությանը մատուցված երախտիքը ճանաչելի դարձնելուն և դրա հետ միասին նաև հայ տպագ՛իր գրքի և հայ մշակույթի պատմությանը ամբողջացնելու շնորհակալ գործին:

ք>. Ա Թ Ա Ց Ա Ն

ԿՈՄԻՏԱՍԻ ԱՌԱՋԻՆ Տ ՊԱԳ Ր ՎԱԾ ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈԻԹՅՈԻՆԸ

(«Ազգային օրհներգի» ստեղծման պատմությունից)

երիտասարդ Կոմիտւսսի աոաջին ստեղծագործություններից մեկը և տպագրված ա- ոս ՚ջին ստեղծագործությունը մի խմբերգ է, որ հայկական ձայնանիշերով հավելվել է «Արարատ» ամսագրին և հետևյալ խորագիրն է կրում. «Ազգային օրհներգ. Գրեց Արշակ Թաշճեան, ուսանող Գ լսարանի ճեմարանի Մայր Աթոոոյ ս. էջմիածնի. երա- ժըշւոութիւն Սողոմոն սրկ. Սողոմոնեանի, ուսանող Ա լսարանի ճեմարանի Մայր Աթո- ոոյ ս. էջմիածնի: 1801, մարտ 5»:

Չորս տարի անց, նույն խոսքերով մի երկրորդ «Ազգային օրհներգ», նույնպես հայկական ձայնանիշերով և երգչախմբի համար գրված, վերստին հավելվել է «Արարատին» և հետևյալ ծանոթությունն ունի' «Ի»օսք Արշակ Թսւշճեանի, երաժշտութիւն Կոմիտաս վարդապետի, 1895, ապրիլ 18, տպարան ս. էջմիւսծնի»:

Անցյալ դարի վերջերին Արևելյան Հա յաստանում Մայր Աթոո ս. էջմիածնին և նրա ղեկավարին ձոնվող նման երգերի ե- րեվան գալը ժամանակի ազգային կյանքի գործնական պահանջներով էր թելադրված: Տվյալ դեպքում պատահական չէ, որ հեղինակներն իրենց ստեղծագործությունն անվանել են «Ազգային օրհներգ»:

Շուրջ 80 և ավելի տարիներ աոաջ տպագրված այդ ստեղծագործությունները, բացի իրենց պատմական ընդհանուր հետաքըր- քըրականությունից, Կոմիտւսսի ստեղծագործական կենսագրության իմաստով ևս մասնավոր հետաքրքրականություն ունեն: Ստորն կփորձենք խմբերգերը գնահատել հենց այդ տեսակետից:

Անդրադաոնանք աոաջին «Ազգային օրհներգին»:

Մեղեդին եվրոպական և արևելյան ելևէջային ակունքներից է բխում, բայց ամբողջական է, զարգացող, հանդիսավոր և ըստ ամենայնի հուզական: Երդը գրված է քսսւսւ- ձայն խմբի համար: Երգչախմբի ձայներընշված են' Զիլ, Բարձր, Սոսկ, Բամբ: Կոմի- տասի հետագա տարիների կիրառումով (Ջիլ-ը' նաև Սուր) այս անվանումները նշանակել են' Սոպրանո, Ալտ, Տենոր, Բաս: Բայց այստեղ դրանք սոսկ պայմանականորեն նշանակում են' 1-ին, 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ ձայն, քանի որ խմբերգի բազմաձայն շարա- դըրությունից, նրա տոնայնական դիրքից և ձայնածավալից պարզ երևում է, որ այն հատկացված է ոչ թե խաոն, այլ միատարր քառաձայն խմբի: Գևորգյան ճեմարանի պայմաններում դա եղել է պատանիների խումբը: Ուստի երգի արտահայտչականությունը գնահատելիս հենց այդպիսի խմբի' դիսկանտների և պատանի ալտերի հնչումը պետք է նկատի ունենալ:

Բուն ներդաշնակությունը, սակայն, ինչպես հեղինակն ինքը կասեր, կազմված է այնպես, որ հնարավոր լինի երգն հնչեցնել, քառաձայնից բացի, նաև երկձայն և եռաձայն: Ի դեպ' սրա հետ են կապված ձայների որոշ խաչաձևումները: Այս բանն արված է կատարման գործնական հնարավորությունները մեծացնելու նպատակով: Ուրեմն, խոսքը փաստորեն միևնույն խմբերգի երեք տարբերակների մասին է. Ա տարբերակ' 1-ին և 2-րդ ձայն, Բ տարբերակ' 1-ին, 2-րդ ե 3-րդ ձայներ, և Գ տարբերակ'քառաձայն:

Հիմնական ձևը եբկձայնն է, բաղկացած

1Я73 Ա Ջ 1Г 1> Ա Ծ Ի Ն 33

գլխավորապես «բարեհնչուն» հարմոնիկ ինտերվալներից, օգտագործելով նույնիսկ «ոսկյա » կոչվող ընթացքի տարրեր: Իսկ 3-րդ ե մանավանդ 4-րդ ձայնը որպես լրացում են գոյացել: Դրանով էլ պետք է բւսցա- տըրել տեղ-տեւլ ձայների օկտավային կըրկ- նումը' քաոաձայնի փոխարեն փաստորեն ե- րեք կամ երկու տարբեր ձայն (օրինակ, երգի սկզբում, որտեղ հեղինակը փորձել է ձայների զուգահեռականությունը նրանց ւփթմակւսն տարբերակումների միջոցով «կոտ րել»):

Ներդաշնակության մեջ պարզ զգացվում է հեղինակի մասնագիտական գիտելիքների և փորձի պակասը, և դա հասկանւպի է: Կոմիտւսսն այդ ժամանակ եվրոպական ա- ասմով երաժշտության տեսության և մանավանդ ներդաշնակագիտության բոլորովին ծանոթ չէր: Հետագայում, և այն' շուտուլ, նա օկտավներով Ա մաքուր կվինտներով զուգահեռ շարժում ձայներին այլևս չէր տալիս, գրեթե չէր օգտագործում նաև переч е н ь («հակասություն») հիշեցնող հնարը (տե՛ս, օրինակ, «իսկ հիմնած» տակտը): Սակայն, տեսական գիտելիքների պակասը խմբերգում հատուցված է ոչ-մասնագետ ե- րաժշտի ակնառու երաժշտականությամբ Ա նրա' հարմոնիայի բնական ու ինքնատիպ զգացողությամբ:

Այսպես, նկատելի հաջողություն պետք է համարել երգի փոքր ծավալի սահմաններում տոնայնության ցայտուն ցուցադրումը տարբեր ոլորտներով, տոնայնական յուրատեսակ շեղումները, փոքր և մեծ տերցիայի վրա մաժոր հարմոնիաների վառ հակադրությունները: Սրանք դասագրքից կամ արև- մըտաեվրոպական ռոմանտիկական ուղղության կոմպոզիտորների ստեղծագործություններից սերտած օրինաչափությունների դրսևորումներ չեն (նա այդ դասագիրքն ու ստեղծագործությունները չէր էլ տեսել), այլ բխում են իրոք հարուստ երաժշտական ներքին ունեցող պատանու սեփական ընկալումից:

ձայների հենց այդ նույն' մաքուր կվինտներով զուգահեռ շարժումը ներդաշնակագի- տության դպրոցական դասընթացում սըր- բագործված կանոնների խախտում չէ այստեղ: Խմբերգի ներդաշնակության տրամաբանությունից հետևում է, որ բազմաձայնության եվրոպականորեն չավւված-ձևված կանոնավորությունը (ներառյալ' ձայնատարության և հարմոնիաների մետրական դասավորության կանոնները) խորթ է եղել Կոմի- տասի լսողությանը, նա ենթագիտակցորեն խուսափել է դրանից, գերադասել ձայների

շարժման ինքնուրույնությունը, նրանց անկախությունը:

է«րգում տեղ կա, ուր դեպի բենկորճ ձըգ- տող վերնախաղը կիսվեր ունի (ինչպես հայ եկեղեցական երաժշտության մի քանի ձայնեղանակներում է լինում), բայց հեղինակի հոԳԸ չէ, թե այդ բարձրացված վերնախաղը նույն ակորդի մեջ գտնվող սովորական (չը- բարձրացված) ներքնախաղի հետ կազմում Լ ոչ թե մաքուր, այլ լայն կվինտ*: Հոգը չէ, որովհետև նա եվրոպական ներդաշնակության կանոններով չի մտածում և լսում: Նրա հարմոնիաները սեփական լադային երանգ I*. ինքնուրույն ընթացք ունեցող մեղեդիների զուգորդումներ են, ուրեմն, նրա համար, բազմաձայնության մեջ, ակորդային գոյացումներից բացի, կամ' դրանցից առավել, սկզբունքային նշանակություն ունեն մեղեդիական գծերը, առանձին ձայների լսւդա- ելևէջային էությունը: Այս երևույթները (ա- վելացրած դրանց նաև բազմատոնսւլաթյան որոշ տարրերը), որ այս խմբերգում ղեռևս «սաղմնային» վիճակում են, հետագայում, դաոնում են Կոմիտասի ինքնատիպ բազմաձայնության ոճական գծեր:

Ստորև, հայկական ձայնանիշերից եվրոպական նոտագրության փոխադրած վիճակում' Կոմիտասի առաջին «Ազգային օրհներգը»' առաջին տպագրված ստեղծագործությունը: Փոխադրելիս հայկական փուշն ընդունել ենք ռե, ինչպես Կոմիտւսսն էր ընդունում (ուրեմն ամբողջությունը' սոլ մաժոր), երգում արված են խմբագրական աննշան շտկումներ, որոնք ոչ մի չափով չեն շոշավւում հեղինակի երաժշտական տեքստի իսկությունը:

Չնայած հեղինակի անվւորձությունից բխող որոշակի թերություններին, այս խըմ- բերգը մի բովանդակալից, շատ բանով գրավիչ և էրւսժշտական-մասնագիտական ա- ոումով խիստ հետաքրքրական ստեղծագործություն է: Չենք կասկածում, որ իր ժամանակ էջմիածնում այն գոնե մեկ անգամ, Կոմիտասի հանպատրաստից կազմած մի խմբով (քանի որ նա ճեմարանում երգեցողության դասեր դեռևս չէր վարում) պետք է հնչած և, առնվազն, բավարար տպավորություն գործած լինի: Եվս ավելի ցավալի է նկատել, որ ժամանակին այդ ստեղծսւգոր-

* Դ ր ա հետ և սւնբով փ ա ստ որեն գ ո յա ն ա մ է մի յուրա տ եսա կ ա նհա վա սա րա չա փ տ հմպ երա ցվա ծ хи-

կորդ , որը որպ ես ժողովրդա կա ն երա ժշտ ա կա ն մտ ա

ծողութ յունից բ խ ո ղ «ս ո ն ո ր ս ւյի ն » եր ևույթ , կա րող էր

Ա երիտ ա սա րդ կոմպ ւպ իտ որի լսողութ յա ն մեջ գ ո ւնա գ եղ հա մա հնչյուններ ս տ եղծելու ներըմրոնողսւ-

р ш р ա ռա ջա ցա ծ Ագաման ա րդյունք լիներ


ԱԶԳԱՅԻ՞Ն 01ПЛ1*Р*Ь(1891 Թ.)

* ո ս յ ւ ' Ա Ր Տ Ա Կ 1»Ա ՇՃ Յ Ա Ն Ի

Ե ր ա ժ շտ .՝ Ս Ո Դ Ո Մ Ո ն ս ր կ . Ս Ո Ղ Ո Մ Ո Ն Յ Ա ն Ի

էИ

■

11,73__________________________ ԷՋՄԻԱԾԻՆ

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 19ТЗ

Л « ^ Ա վ * ^ п а Т Г ա Լ իասւագոված «Տարազում* (1891 թ ., ապրր Г С й 15, էջ 226, Թիֆլիս) ս այս է.

««Ա ր ա ր ա տ » ա մսա գրի վերջին համարի

հես, իրրս հա վելվա ծ 7 ղաՐեԿո^ ծ ձ ք երագն

է սակայն, զարմանում ենք, թե ինչպես Ի մարդ, աոանց ուսումնասիրելու երաժշտությունը, աոանց հասկանալու, թե կոմպոզիտորության համար պետք է սովորւսծ լինել ձայնական երաժշտության բոլոր կանոննե- ՐԸ, թուԱ է տալիս իրան չորս ձայնով մի խմբերգ հորինել, հետո ձայները զիլ, բաբ- ձըր, սոսկ, բամբ անուններով բաժանել, ա- ռանց պահպանելու ամենաչնչին կանոնն անգամ: Օրինակ, պարոն հեղինակը (կոմպոզիտորը) զիլ ձայնին (դիսկանտ) ստիպում է երգելու ցածր ֆա ե ոչ միայն ֆա, այլև մի, որը միայն բարիտոնի ձայն է. իսկ տենորին տալիս է երգելու ցածր դո Ա մին- չեվիսկ դո-բեմոլ: Դեո չենք ասում Ա այն, որ չորս ձայնով այդ երգը երբ երգվի, ուրիշ ոչինչ չի լսվիւ նրանից, եթե ոչ չորս գյուղական տիրացուների իղսւցուցիչ ու այլազան միասին երգված մի երգ, որը ոչինչ ներդաշնակություն չունի իր մեջ»:

Այսպես, գլխավոր մեղադրանքն այն է, որ «պարոն հեղինակը» աոանց ուսումնասիրելու «ձայնական երաժշտության բոլոր կանոնները», իրեն թույլ է տվել քառաձայն խմբերգ հորինել: Մինչդեո, պարոն քննադատը իրեն թույլ է տվել գրչի մի հարվածով ոչնչացնելու ընդհանուր աոմամբ արժեքավոր մի ստեղծագործություն, երբ ինքը նույն երաժշտության կանոններին տիրապետած է եղել այնքան, որ չի կարողացել ձայնանիշերն իսկ ճիշտ կարդալ:

Հիրավի, Կոմիտւսսի խմբերգի պսւրտի- տուրը նայելիս, հայկական ձայնանիշ իմացողի համար պետք է պարզ լիներ, որ երգի 1-ին ձայնում գտնվող ֆա-ն և մի-ն (եթե անգամ երգը կարդանք ֆա մաժորում, ինչպես կարդացել է քննադատը) «ցա ծր» հըն- չյուններ չեն, այլ 1-ին օկտավի, և դիսկանտի համար միանգամայն մատչելի հնչյուններ են. որ 8-րդ ձայնում դո-բեմոլ (մեր օ- րինակում փնտրիր ոե-բեմոլ) ընդհանրապես չկա, իսկ «ցա ծր» դո-ն և քննադատի չնկատած ավելի ցածր լյա-ն (մեր օրինակում համապատասխանաբար՝ ոե և սի), եթե անգամ տենոր էր երգելու, ապա դարձյալ սովորական, հարմար հնչյուններ են:

Ավելորդ է ասել, թե ձայնանիշերը կարդալ չկարողանալուց հետո ո՜րքան իրավացի կսւրող էին լինել քննադատի մյուս դիտողությունները*: Մինչդեո, դժվար չէ պատկերացնել, թե այդ «քննադատականը» որքա՜ն պետք է արկաներ երգի և նրա հեղինակի հեղինակությունը, «կոտր գցեր» սկսնակ, ինքնուս երաժշտին:

Եթե հիշյալ «քննադատությունը» օբեկ- տիվորեն մի օգուտ բերել է՝ այն է, որ իր «Օրհներգի» հեղինակությունը կորցնելուց հետո, ե այն բանից հետո, երբ Կարա-Մուր- զայի ստեղծած ձոներգը նկատելի հետք չթողեց գործնականում” , Կոմիտասը հորինեց վերը հիշատակված երկրորդ «Օրհներգը», նույնքան և բնականաբար մի բսւն էլ ավելի ամբողջական ու գեղեցիկ, այն, որ հիմա էլ կատարվում է, ոչ միայն երգչախմբով, ա յլե նվագարանների խմբով:

Երկրորդ «Օրհներգի» մեղեդիական ոճը հայ քաղաքային ժողովրդական երգերի ոճն է: Ներդաշնակությունն անհամեմատ կանոնավոր է (անցած տարիների ընթացքում Կոմիտասը հասցրել էր ինքնուրոսն կերպով ւիովին ուսումնասիրել ներդաշնակւսգիտու- թյան դպրոցական դասընթացը): Եթե սւոա- 5-ին երգը հանդիսավոր հիմնի բնույթ ուներ, երկրորդը գերազանցապես հանդսւրտ-քնա- րական է և միայն վերջին նախադասությունը' «բորբոքվա ծ»: Երգչախմբի կազմն ւսյն- պիսին է, ինչպիսին Կոմիտասն ունեցել է ճեմարանում այդ տարիներին' ցածր՛ դիսկանտներ ու ալտեր (փոքրահասակ ,Աշակերտները) Ա նեղ հնչունածավալով տենորներ ու բասեր (մեծահասակ ուսանողները): Աւսպիսի կազմի համար խմբերգը գըր- ված է հարմար տոնայնությունում՝ մի մինոր- սոլ մաժոր: Ձայները դարձյալ, և այս անգամ իրականությանը համապատասխան, նշված են' Ջիլ, Բարձր, Սոսկ, Բամբ (Կոմիտասը պատանի երգիչների համար ձայների այլ, հատուկ նշում չի կիրառել): Բայց այս-

• Չ ե ն ք կ ա րող , ս ա կ ա յն , չվ ի ճա ր կ ե լ քննա դա տ ի

ս կ զ բ ո ւն ք ա յի ն սխ ա լը ' ա յն հիմնա դրա կա ն նշա նա

կութ յունը, որ երա ժշտ ութ յուն հորինելու հա մա ր նա

հա տ կա ցնում է «կ ա ն ո ն ն ե ր ի » իմ ա ցութ յա նը: «Բ ոլոր կ ա ն ոններին տ իրա պ եւոելուց» ւսռա շ պ ետ ք է ստ եղծա գործա կա ն բնա տ ուր Տի ր ք ունենա լ, ինչպ իսին էր հա նգա մա ն քը Կոմիտ ւսսի դեպ քում :

* * Ն կ ա տ ի ո ւնե նք մեծա դիր թ երթ ի վրա վւասսւ- հեդ տ պ ա գր վ ա ծ « Ե ր գ ի շնորհա բեր գա լուստ Ա ստ -

ուա ծընտ իր Տեւս ոըն Տ ե ս ա ը ն Մ կ ր տ ի չ կա թողիկոս

Ա մ ենա յն Հ ա յո ց » վ եր ն ա գ ր վ ա ծը , «հ ե ղ ի ն ա կ ա ծ ս !.- Մ կրտ չի Պ ա լե ա ն, երսւժշտ ա թիւն Խ ա չա տ ր ա 1|արա- Մ ո լր զ ա » (1 8 9 3 թ . ) :

♦

1073 է а 1Г Ի Ա Ս ւ. Ն за

տեղ Էլ մի ուրիշ պայմանականություն կա. |ւււսւ երևույթին հայկական ձայնանիշերով տպագրելու դժվարություններից խուսափելով, բոլոր ձայները (և ոչ թե միայն տենորը, ինչպես եվրոպական նոտագրության դեպքում արվում է) վւաստական հնչումից մեկ օկտավ բարձր են գրված («Տա րա զի» քննսւդաւո-թղթակիցը այս անգամ էլ կարող էր գրել, թե հեղինակը բասերին ստիպում է երգել սոպրանոյի ձայներ ? ! ) :

Ստորև Կոմիտասի երկրորդ «Ազգային օրհներգը» իր սկզբնական բնագիր վիճակում, հայկական ձայնանիշերից եվրոպական նոտագրության փոխադրած:

Այս երկրորդ «Օրհներգը» ժամանակին լայնորեն տարածվել է Անդրկովկասի, ք>ու- սասւոանի և արտասահմանի հայաբնակ կենտրոններում: Խմբերգը մեծահասակների քառաձայն խառը խմբի հարմարեցնելու նս|ատակով խմբավարները ըստ կամս իւր վւսվւոխել են տոնայնությունը, երգաբաժին- ները վերաբաշխել: Ներկայումս, ի դեմս Լջմխսծնամ կատարվող տարբերակի, գըտ- նըված է քառաձայն խառը խմբի համար ւսյս երգի ամենսւհարմար տոնայնությանը' սոլ մինոր— սի-բեմոլ մաժոր (կատարվող սաւրբերակում թերևս համոզիչ չեն երգի մետրական դիրքի փոփոխումը, որ բխում է այն սխալ ըմբռնումից, թե բառի շեշտը ե

ղանակի մետրական շեշտին անպայման պետք է համընկնի, և, դրա հետ կապված, մեղեդիի 1-ին և 2-րդ կեսերն ավարտող տակտերում բնագրի ոիթմի վտվւոխումները, որոնք, սակայն, գործնականում էական նշանակություն չեն ստանում):

Գրված լինելով դարձյալ նախքան կոնսերվատորիական կրթություն ստանալը, այս երկրորդ «Օրհներգն» իր հերթին հաստատում է երիտասարդ Կոմիտասի ստեղծագործական ցայտուն օժտվածությունը:

«О *

Կոմիտասից մեզ հասած ձեոագիր երա- ժըշտական ստեղծագործությունները ղլխա- վորապես սևագրություններ են և, որպես կանոն, անթվակիր են: Այս առումով, հաստատ թվական կրող երկու «Ազգային օրհ- ներգ»-երը մեծ երաժշտագետի գործունեության հատկապես սկզբնական շրջանների ուսումնասիրության համար հիրավի մեծ նշանակություն են ձեռք բերում: Այստեղ մեզ համար կարևոր էր հաստատել և այն, որ կոմի տաս յան երաժշտության նորարարությունը, հեղինակի ստեղծագործական տաղանդի մի օրգանական երևույթը լինելով, դեոևս վաղագույն շրջանում արդեն երևան եկել ու սկսել էր զարգանալ:

40Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Ո ձ Գ Ա Յ Ի ն О Р ^ Ь Р Ч -(1895 Н\>

Խոսք՛ Ա Ր Տ Ա Կ 1»Ա 5Ճ Յ Ա Ն Ի

' . п м л , | , м ,

1 ւ 0 1 է №

Ա 11»Րևք' Հ Ս .Յ Ա Ս Տ Ա Ն Յ Ա Ց Ց ԵԿԷ?Դ,է/ՇՈ Ի Թ Ե Մ Ե Ր «ս

ՄԱԷԱՏԱՐԻ ՈԻՂՂԱՓԱՌ ԵԿԵՎԵՑՈԻ ՀԱՍՏԱՏՄ ԱՆ 1900-ԱՄ8ԱԿԻՆ ՆՎ ԻՐՎԱ Ծ

ՀԱՆԴԻՍՈԻԹՅՈԻՆՆԵՐ

Պատասխանելով Մւսլաբսւրի ոսլղւսվսսո եկեղեցու կաթողիկոս Նորին Սրբություն Մորան Մար Բսաիլիոս 04են Ա-ի եղբսւյրա- կւսն սիրալիր հրավերին՝ Ամենայն Հայոց Հայրապետ Վազգեն Աոաջինը նշանակել էր հայ եկեղեցու բարձրաստիճան հոգևորա- կսւններից բաղկացած մի պսւտվիրակու- թյուն, Հայաստանյայց եկեղեցու Ա 1 ՚ր անունից մասնակցելու համար 1972 թվականի ղեկտեմբերի 31-ին Քոթայամում տեղի ունենալիք հանդիսություններին' նվիրված ս. Թովմաս աւսսքյալի մարսփրոսությւսն Ա Մա- լաբարի ուղղափաո եկեղեցու հաստատման 1900-ամյւսկին:

Պատվիրակությունը գլխավորում էր Երու- սաղեմի հայոց պատրիարք տ. Եղիշե արքեպիսկոպոս Տերտերյանը, որին ընկերակցում էին Երուսաղեմի Սրբոց Հակոբյանց վանքի լուսարարապետ տ. Հայրիկ արքեպիսկոպոս Ասլանյանը, տ. Վահան եպիսկոպոս Տերյա նը ս. ոս.է1,_.ւ;ւսյոց հոգևոր հովիվ տ. Վսպ- դեն վարդապետ ւմ՚աթպանը:

Դեկտեւէբերի 29-ին Պոմպեյի օդանավակայանում Երուսաղեմի սրբազան պսւտրի- արքին դիմավորում են Մալւսբարից ժտմա- նսւծ ս|սւտդւսմավորներ, ինչպես նաև Վա

հան եպիսկոպոս Տերյանը, Վազգեն վրդ. Թաթոյսւնը և մի խումբ հնդկահայեր:

Հետևյալ օրը հայ եկեղեցու պատվիրակությանը ուղևորվում Է Քոչին, ուր Մալա- բարի ուղղափառ եկեղեցու ծերունագարո հայրապետը հատկապես ուղարկել Էր իր փոխանորդ նորընտիր կաթողիկոսին, որբ ի գլուխ հոգևորականներից Ц աշխարհսւկան-

Ր ՚՚ց Բաղկացած մի ստվար պատգամավորության, ողջունում և քարի գալուստ Է մաղթում հայ եկեղեցու բարձրաստիճան ներկայացուցիչներին:

Նույն օրը հայ եկեղեցու պատվիրակությունը Մսղաբարի կաթողիկոսի անձնական ավտոմեքենայով մեկնում Է Քոթայսւմ, ուր զանգերի ղողանջների և եկեղեցական մեղեդիների հնչյունների տակ հանդիսավոր թավուրով առաջնորդվում Է նախ տաճար և ապա՝ Վեհարան: Վեհարանում ալեզարդ հայրապետը, եպիսկոպոսներով շրջապատված, բարիգալստյան ջերմ խոսքերով ողջունում Է հսւյ եկեղեցու պւստվիրակությանր և միաժամանակ իր խորազգաց երախտագիտությունը հայտնում Ամենայն Հայոց Հայրւս- պետի կողմից Մալաբար եկեղեցու՛ն և իրեն եղած այդ մեծ պատվի համար:

Դեկտեմբերի 31-ին, կիրակի օրը, Մալւս- բսւրի ս. Աստվածածին աոաջնորղանիսա եկեղեցոս1 մատուցվում Է հւսնդիսաւ|որ պատարագ, բազմահազար հավատացյսւլնևրի

ԷԶՄԻՍ- ԾԻ ՚ ս 1973

■42

ц աա»վւփ վայրերից

[!?,’ տեղի է ունենում արԱածագին, «ամա- Տա.ն Տ ա ե ա ն հնավանդ սովորության: Օր- 5ա հոբեԱանա1|ան հանդիսության առիթով պատարագում է Մալաբարի ընտրյալ կաթո-

'1ԻՍուրբ պատարագի ընթացքում, հանուն Մա,ր Աթոո ս. էջմիածնի Ա Ամենայն Հայոց Հայրապետի, ողջույնի խոսքով հւսնդե է գալիս տ. Եղիշե ս ր բ ա զ ա ն պատրիարքը, որըհաղորդելուց հետո հայ եկեղեցու Գահակալի սրտագին ո ղ ջ ո ւ յ ն ն ե ր ը , եղբայրականսերն ու բարի կամեցողությունները Մալա- ոաոի նվիրապետական Աթոոին, նրա շնորհազարդ հայրապետին, ողջ միաբանութւա- նր, ինչպես նաև եկեղեցում խմբված բա զմահազար ժողովրդին, շարունակում է իր խոսքը՝ ասելով.

«Քրիստոնեությունը երեք գլխավոր ճյուղեր ունի՝ ուղղափառ., լատին և բողոքական եկեղեցիներ: Մենք, արևելյան ճյուղի Կյու- րեղյան ուղղափառներս' հայեր, ղպտիներ, ասորիներ, հաբեշներ և մալաբարցիներ, դարերե ի վեր, հակառակ բազմաթիվ դժվարություններ™ և մեր վրա խուժող հսղա- ծանքներու, հավատարիմ մնացած ենք մեր սուրբ հավատքին, դավանական ուղղության և ավւսնդությանց, և ի գին մեր արյունին ա- նւալարտ պահած ենք անցյալեն մեզի եկած այդ սրբազան ավանդները' փոխանցելով զանոնք հաջորդող սերունդներու, իբրև անգերազանցելի տրիտուր մեր աստվածարյսղ նախնիքներուն, որոնցմով այսօր ևս կրնանք պարծենալ»:

Ապա Երուսաղեմի հայոց պատրիարքը իր խոսքի մեջ մասնավորապես նշում է, որ, համաձայն քրիստոնեական եկեղեցու սրբազան և անփոփոխելի ավանդության, Մալա- բարի Աթոռը դեռևս հնագույն դարերից ճանաչված է եղել որպես Թովմաս առաքյալի վիճակը, և այդ փաստը հիշատակված է նույնիսկ առաքելական կանոնների մեջ, ուր որոշակի կերպով ասված է, թե «Հնդիկք և ամենայն գսսւսոք, որ շուրջ զնովաւ են», կազմում են Թովմաս առաքյալի վիճակը: «Թովմաս առաքյալը,—շարունակում է այնուհետև սրբազան պատրիարքը,— միակ առաքյալն է, որ շոշափելե վերջ միայն Տի րոջ տեգախոց կողերը, հավատաց Անոր: 'Լերքի և արյունի փաստերով շինված համոզումը հեռու է պատրանքե և հավերժության կնայի: Ահա թե ինչու երջանիկ և հպարտ պետք է զգա ինքզինքը Մալաբարի քրիս- ւոոПւ*՝ւ եկեղեցին, որ իրեն իբրև առաքյալ ունի Թովմւսսը' առաքելական խմբի միակ

իրապաշտը, որ կրնա Քրիստոսի նկատմամբ կասկածող սրտերուն ցույց տւսլ իր արյունոտ ձեռքերը իբրև գերագույն հավաստիք իր հավատքին»:

Եղիշե աատրիարքը իր խոսքը վերջացնում է բարի մաղթանքով, որ բոլոր ոոլղւս- ւիսւռ եկեղեցիները, իրենց նվիրապետական Աթոռներով և ժողովրդով, հաստատ և անսասան մնան իրենց ուղիղ հավատի մեջ' կազմակերպվելով ներքնապես և արտաքնապես, որպեսզի երկնավոր Հայրը շնորհի նրանց Իր արքայությունը:

Սրբազան պատրիարքի խոսքերը տեղում թարգմանվում են անգլերենի և ապա' մա- լաբարերենի:

Նույն օրը, ժամը 15-ին, հատուկ պատրաստված մի զարդակառքի մեջ երկու կաթողիկոսների և եպիսկոպոսների հետ իրենց տեղերն են գրավում հայ եկեղեցու պատգամավորները և ծովածավալ բազմության միջով մեկուկես ժամ տևող դանդաղ ուղևորությունից հետո հասնում ընդարձակ հանդիսավայրը, որտեղ տեղի էր ունենալու առաքելական Աթոռի հաստատման 1900-ւսմյա- կի տոնախմբությունը:

Ընդհանուր ցնծության և խանդավառության մթնոլորտում առաջինը խոսք է առնում ծերունազարդ կաթողիկոսը, որի ճառը կարդացվում է մալաբար մի եպիսկոպոսի կողմից: Ապա շնորհավորանքի պաշտոնական մի ուղերձով հանդես է գալիս տեղի նա- հանգապետը: Այնուհետև հրավիրվոււէ Է Ե- րուսաղեմի հայոց պատրիարքը, որը, հանուն Հայաստանյայց եկեղեցու և Ամենայն Հայոց Վեհափառ Հայրապետի, բերում Է իր ողջույնի և խնդակցության խոսքը սույն հանդեսին' անգլերեն լեզվով արտասանված հետևյալ սրտառուչ ճառով.

«Կուգամ Երուսաղեմեն և ՛ձեզի բոլորիդ կբերեմ օրհնությունը մեր Տիրոջ աստփս- ծակոխ վայբերան: Օրհնություն ս. Հարության տաճարեն, մեր Տիրոջ ծննդյան վայր Բեթղեհեմեն, Համբարձման Լեռնեն, Սիոնեն Ա սուրբ Երկրի սրբավայրերեն, նվիրագործված մեր Տիրոջ արյունով և փառավորված Իր հարությամբ:

Իբրև ներկայացուցիչ հայ եկեղեցվո աստ- վա ծար յալ Պետին, Վազգեն Ա կաթողիկոսի, ձեզի կբերեմ Նորին Ս. Օծոլթյան սրտագին շնորհակալությունն ու օրհնությունը և մեր եկեղեցվո սերը, ձեր այս մեծ հանդեսին և տոնակատարության առիթով:

Հանդիսավոր գիտակցությամբ Ա հրճվանքով, որան խորքը հավատքին մաքուր զգա ցումն Է որ կթրթռա, Մալաբարի աղղաւիսւո եկեղեցին կտոնե այսօր իր հավատքի լուսավորիչ Թովմաս առաքյալի, ինչպես նաե

1973 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 4.1

անոր քարոզությամբ հաստատված եկեղե- ցիին հազար իննհարյուրամյակը:

Հոբելյանները ցնծության և պանծացման առիթներ են, հայտնելու մեր սերն ու երախտիքը հավերժ մեծարելի այն անձերուն, ո- րոնք մեր մտքի ե հոգիի լուսավորիչները ե ֊ ւլան ե հարստացուցին մեր կյանքը իրենց մեզի թողացած աստվածային ժառանգությամբ: Ուրախ է այսօր Մալաբարի ոսլղա- փաո եկեղեցին, որ հակառակ իրեն պարտադրված դժնդակ պայմաններուն, գիտցած Լ տասնեինը դարեր շարունակ հավատարիմ մնալ սւռսւքյալի թողացած սրբազան ավանդին, ե երջանիկ է այսօր, մեծսւրել կարենալու իր հավատքի լուսավորիչը, հպարտ Ա շնորհապարտ հոգիով:

Նորին Ս. Օծություն Վազգեն Առաջին, Պետ Հայաստանյւսյց առաքելական ո ՚ղղա - փառ եկեղեցվո, փափաքեցավ որ Երուսւս- ղեմի պատրիարքը ներկւսյացնե Զինքը այս մեծ տոնակատարության մեջ, որովհետև 1963-ին, ձեր նախորդ երջանկահիշատակ Սար Բսաիլիոս Դևւսրկիղ կաթողիկոսի օ- րով, այս օրհնյալ երկրին տված սւյցելութե- նեն ի վեր, Նորին Վեհավւաոությունը Իր ւէեջ կպսւհե տակավին անմոռանալի հիշատակներ, զորս Իր հետ տարավ Մալաբարի քույր եկեղեցիեն և պատվական ու բարեպաշտ ժողովուրդեն: Մենք դավանակից է- կեղեցիներ ենք և պսւրտինք իրարու զորավիգ հանդիսանալ, որովհետև բախտակիցներ եղած ենք պատմության րնթացքին, կւսրենսւ| պահելու մեզի վւոխանցվւսծ սուրբ ավանդը Ա մեր եկեղեցիներու անկւսխաթյունը: Դարերով տառապած ու հաւսւծված ենք ոչ միայն օսսսրադավաններեն, այլ նաև մեզի դավանակից եկեղեցիներեն: Այս տեսակետով ս|ւստիվ Մալաբարի ուղղափառ եկե- ղեցիին որ ի գին իր կյանքին ջանաց միշտ պահել իր ներքին անկախությունը և չծախել Թովմասի առաքելական վիճակը պնւս1| մը ոսպապուրի: Շատ բան կորսնցուցած է իր դարավոր գոյության ընթացքին, սակայն չէ հրաժարած իր առաքելական հիմնարկաթե- նեն, իր հոգևոր ազատութենեն և անկախու- |.>ենեն, իր ուղղափառ դավսւնութենեն: Չէ ուրացած իր եկեղեցվո առաջնորդներն ու մարտիրոսները, որոնք եկեղեցվո միակ ա կենդանի գլուխեն չբաժնվեյու համար թա- վսսծ են իրենց վարդագույն արյունը: Բայց

սւսնավանդ որովհետև հայ եկեղեցվո և Մա- լաբսւրի ուղղավսսռ եկեղեցվո լուսավորիչ- է ,Ո1 “ "աքհլական հիմնադիրները, Թով-

առաքյալները երկվորյակ- Ր Էին, և համաձայն ավանդության Թով-

՚ աս առաքյալը Թադեոսր Հայաստան ղրկե-

եոո, ^ Դ1ԼԱ'ԱՍ1ան եկաՎ: էՓԿոլ աոաքյւպ հ Տ >ГС ԻՐԱ1ՐՈ1 Գ՞Ր^՚աԿԻցներ եղած են

տԱտա? մաՈ դաշս,ին մե2- և Իոենց ափած եղբայրական հարազատ արտւնը 'Փ Ի 2 զգացումով կրնա եղբայրացնել հայ ե

Й М ? . եկե,լեցԻ'!ևքն- "Ոոնք ոչ ո ո հ ա ո Տ ? ճտկատագրով, այլ նաև իրենցնման Ь Г г է'ՈնԱ,րհՈ1թ)Ա,մբ և "Գ Ի ՚՚Վ են այնքան իրարու: Լ_ Քրիստոնեության սկզբունքն Էր արյան եղբայրութենեն երթալ մարդկային մեծ եղբայրության: Չէր բավեր միայն, որ եղբայր-5 5 л а ° Իր,ար'ս- ա 1 1 եղբայրներ բոլոր մւսրդերուն, աշխարհին տանելու մարդկա-

2 Й У Г մեծ ս"1ետԻս1!: Ավետարանի իմաստով ըմբռնված մարդկային եո-

(սնական հաղորդություն մըն է: Ծկեղեցի-!*и,^ Сш , միանալու ք?ա-

Ա՚ետք է հախ կարենան սիրել զիրար:Մեր հավատքին առարկան Աստված է, Հ .

т и й й / ' г ^ ’ прш ճամփո,ք մԻա1ն Կրնանք հասնի, ճշմարտության: Եկեղցիներր ս„|եւհշուտ և գործնականապես պիտի ՜սիրեին զի-րար, եթե կարենային ճանչնալ զիրար շատ

Տ ե Տ ոա|ժմ! Աւդ " й э д аւ ուոոՒт г ր " “ վաաքի միությունը, որնե հ Ւ1 Ь > ^ լ,,,ՈԴոԱթ,Ո,նհ ե' "Ր անտեսւս- լի եկեղեցին է: Որքան իրարու մոտենանք

ьр ььГп ь^ьгь այնո,^ ն՝ Ա,,յելի Կզ՞րաօանմեր եկեղեցիները: Մենք բոլորս ունինք(ույն հավատքը, նույն դավանությունը, ունենալու ենք ուրեմն նույն հոգին Ա նույն հոգևոր ուղղությունը: 1

Այս զգացումով է, որ Նորին Ս. Օծություն Վազգեն Աոաջին ւլրկած է զիս հոս, մասնակից և ուրախակից ըլլալու ձեր եկեղեցվո տոնակատարության և հաղորդության, աղոթելու ձեզի հետ և սիրո անտեսանելի պաշտոն մսւտուցանելա մեր Տիրոջ, որ վստահ ենք, թե մեր մեջն է այժմ, համաձայն իր ըսածին թե' «ար որ երկու կամ երեք՛ հոգի

4 անունով հավաքվին, հոն' անոնս մետ>նէ Ինքը»: *

լ ո ի ր ե ր ք ո ի յ ր ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ց

տ տ տ ^ 5

Տ Տ տ տ տ ք

հ հ ,պ տ з й д а З ^

,|ի «Աշխատանքները շարանաեող կտւի- սւեի» աոաջին նստաշրջանը չորրորդ

'^Նստաշրջանին մասնակցել են 33 երկըր-ներիո ժամանած ս քրիստոնեական տարբերեկեղեցիներ ներկայացնող շուրջ 200 ս|^ դամավորներ, հյուրեր Եկեղեցիների, հսւ- մւսշխար հային խորհրդից, ճապոնակա «Խաղաղութւան շարժում» ւէիութւունից, ՍՍՀՄ-ի բուդդայական և մահմեդական հա մայնքներից, բազմաթիվ դիտորդներ և թըղ-

|Й1 Հայաստանյայց աոաքելական եկեղեցու կողմից, որպես պատգամավոր, նստաշրջա֊ նի աշևւատանքներին մասնակցում Էր նաև Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի հայոց հոգևոր ւսոաջնորդ տ. Նարեկ վարդապետՇաքարյանը:

ժողովի նշանաբանը և գլխավոր թեմաս Է եղել «Եղբայրական համերաշխություն, քրիստոնյաների պարտականությունը աղքատության վերացման համար համայն աշխարհում մղվող պայքարի հարցում»:

Նստաշրջանի աոաջին նիստին մասնակցել Է ոուս պրավոսլավ եկեղեցու պետ Ն ո րին Սրբություն Տ . Պիմեն պատրիարքը, որն անձամբ իր եղբայրական ողջույնները հա- ղորդելով ժողովի մասնակիցներին՝ սրտագին ցանկություններ Է արտահայտել նստաշրջանի աշխատանքների հաջողության և արդյունավետության համար:

Ժողովում հաշվետու զեկուցումով հանդես Է եկել համաժողովի գլխավոր քարտուղար դոկտ. Կարոլի Տոթը: Գլխավոր թեմայի շուրջ զեկուցումներ են կարդացել տ. Յուվե- նալի միտրոպոլիտը (ՍՍՀՄ), դոկտ. Հելլ- շտեււնը (Շվեյցարիս»), պրոֆ. Հ . Գահարդոն (Չիլի) , պրոֆ. Չանդրան (Հնդկաստան) և արիշներ: 1?լայ|.)ներ են ունեցել Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի ներկայացու

ց ի չ , ՍՍՀՄ-ի բուդդայական համայնքի պետ Բոնդիդա Համբա Լամա Գոմբսւևը, ճապոնիայի բուդդայականների անունից պրոֆ. Լամա Ցարոյամւսն, ՍՍՀՄ-ի մահմեդականների անունից՝ Ռաբսփւանովը, և ու- րիշներ:

Ժողովում քննարկվել են Եվրոպայի անվտանգության, ոսաիզմի դեմ մղվող պայ- քարի, Մերձավոր Արևելքի տագնապի, Հսւ- րավ-Արևելյան Ասիայի դրության և զինաթափության վերաբերյալ հարցեր և ընդունվել համապատասխան փաստաթղթեր և հայտարարություններ:

Այնուհետև ժողովը խմբագրել և միաձայնությամբ հաստատել Է մի հաղորդագրություն, որի մեջ մասնավորապես ընդգծվում Է, որ այն առաքելությունը, որին կոչվել Է Խաղաղության պաշտպանության համա- քրիստոնեական համաժողովը, համամարդկային և համաքրիստոնեական առաքելություն Է, որ ժողովուրդների համերաշխության և արդարության համար եղած պայքարը հենց խաղաղության համար եղած պայքար Է և հետևաբար աղքատությունը կարելի Է վերացնել աշխարհից, եթե աշխարհն ապրի առանց պատերազմների, եթե արդարությունը, համերաշխությունը, ս. Ավետարանի ոգին իշխեն մարդկանց հոգու և սրտի վրա' հնարավորություն ստեղծելով աղքատներին, որ այլևս հարուստներից կախման մեջ չմնան կամ վերջինների ՜ կյանքի պայմանները լինեն ներդաշնակ առաջիններին բարի կամքի հետ:

ՂՊՏԱԿԱՆ ՈՒՂՂԱՓԱՌ ԵԿԵՂԵՑՈԻ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ՇԵՆՈԻԴԱ Գ-Ի

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ Ա ՅՑ Ը ՀՌՈՄ' ՊՈՂՈՍ Զ ՊԱՊԻՆ

Սույն թվականի մայիսի 4— 10 օրերին Ալեքսանդրիայի Պապ և ս. Մարկոսի եկեղեցու Գահակալ Նորին Սրբություն Ամբա Շենուդա Գ պատրիարքը պաշտոնական այցով եղել Է Հոոմում որպես հյուրը Հոոմի ե- կեղեցու և նրա Սրբազան Քահանայապետ Նորին Սրբություն Պողոս Զ Պապի:

Այցելության ընթացքում Շենուդա պատրիարքին ուղեկցել Է ղպտական ոսլղսւփաո եկեղեցու նվիրապետության բարձրաստիճան հոգևորականներից բաղկացած մի մեծ շքախումբ:

Ս՜այխւի 5-ին պատրիարքի Ա կաթողիկե եկեղեցու Սրբազան Քահանայապետի միջև տեղի Է ունեցել պաշտոնական հանդիպում: Հանդիպման ընթացքում երկու Հսւյրապետ- ներլւ փոխանակել են ճառեր:

Մայիսի 6-ին, կիրակի օրը, սուրբ Պետրոս մայր տաճարում մատուցվել Է ս. Մթանաս Հայրապետի մահվան 1600-ամյակին նվիրված հանդիսավոր պատարագ, որին ներկա են եղել Նորին Սրբություն Ամբա Շե- նուդա Գ-ը և նրա շքախմբի անդամները: Պատարագի սրբազան արարողություններին նւսխագահել Է Հոոմի Քահանայապետր և արտասանել մի քարոզ' ոգեկոչելով մեծ Հայրապետի և ավետարանական հավատի աննկուն մարտիկի անթաոամ և սուրբ հիշատակը:

Հւսվարտ ս. պատարագի ղպտական եկեղեցու պետի և Պողոս Զ Պապի միջև փոխանակվել են ճաոեր:

1>ր խոսքի մեջ Սրբազան Քահանսւյւսպե- տը, Հոոմի եկեղեցու եղբայրական սիրո և խաղաղության ողջույնը հաղորդելով Ալեք- սանդրիայի եկեղեցուն, մասնավորապես նշել Է. «Մեր երկու եկեղեցիները բաժանում են առաքելական այն նույն ավանդությունները, որոնք փոխանցվել են մեզ մեր հասարակաց սուրբ Հայրերի կողմից, մեր եկեղեցական, պաշտամունքային, աստվածաբանական, հոգևոր կյանքը սնվում Է նույն աղբյուրներից, թեկուզ ա յդ աղբյուրներն արտահա՛տված են տարբեր ձևերով... Այնուամենայնիվ, մենք վշտով և ամենայն խոնարհությամբ պետք Է ընդունենք, որ պատմության ընթացքում մեր եկեղեցիների միջև դավանաբանական ձևակերպումների հարցում տեղի են ունեցել դաժան թշնամանքներ... Մշակութային կամ քաղաքական բնույթի դրդապատճառներ, ավելի քան աստվածաբանական դրդապատճառներ, օգտագործվել են արդարացնելու ու նաև մեծացնելու համար այն բաժանումը, որը չպետք Է գոյություն ունենար բնավ: Մենք չենք կարող անգիտանալ այդ տխուր ժառանգությունը: Մենք գիտակցում ենք, որ շատ բան ունենք անելու' հաղթահարելու համար այդ չարաղետ ժառանգության հե- տեվանքները: Մեր նույն Տիրոջ հանդեպ ունեցած մեր հավատարմության մեջ, այժմ մենք աշխատում ենք վերագտնել այն բա զմազան կապերը, որոնք միացնում են մեզ»:

Սրբազան Քահանայւսպետը իր ճառն ա- վարտել Է հետևյալ խոսքերով. «Մենք միմյանց հանդիպեցինք հանդիսավոր ու երջանիկ այնպիսի մի առիթով, երբ Հոոմի եկե- ղեցին տոնում Է Ալեքսսւնդրիայի եպիսկո

պոս սուրր Աթսւնասի մահվան ШЮ-ամյա- կը: Նա եղել Ւ. կայուն հավատքի, լավատես հույսի և վեհանձն սրտի տեր մի Հայրապետ, մի մարդ, որի սիրտը բաց Է եղել նույնիսկ իր հակառակորդների հանդեպ... Թող սուրբ Աթանասը' մեր հասարակաց Հայրապետը, միջնորդ հանդիսանա մեզ, որպեսզի Աս. տուծո առավել հավատարիմ սպասավորնե- ՐՕ դառնանք Նրա եկեղեցում»:

Պատասխանելով Հոոմի Պապի ճառին' ղպտական ուղղափառ եկեղեցու պատրիարքը նշել Է. «Մենք համոզված ենք, որ Տերն ինքը պատրաստեց մեր այս հանդիպումը'

Г Г !ԼամԱՓ մեզ՛ ՈՐ լքԻ քայլ աոաջբ ե ո ա Տ ր Ւ 1 ьр ьр1,т եկե՚ւ ե9իների բերությունների սերտացման մեջ, եկեղեցի-

մ ա ս Н .Г ? ՔՐԻ/ ' տՈնեո,քՏ1Ա,ն Վաքւ Դ ա րերում№ « ь »

...Տոնելով 1600-ամյակր սուրբ Աթանաս առաքյափ որը վճռական՜ դեր կատարեց Հ ա վ ա տ ա մ ք ի սահմանման մեջ Նիկիո Տիե-մաոհւո^հ ժ1?ղովոս1 Ա "ГЧ՝ «ւաշապանեց ճրշ- մարիտ հավատը այնպիսի ուժով և անխոնջ

ш ш тГг Н Р' Г " ? 0քհ" ել Էր նՈան ամենս,- կար դն Աստված, մենք մտաբերում ենք, որь 4? Ա1սս,նասը մեր երկուսի Հայրն Է միա-

ժամանակ: Նա եկեղեցու Հայրն Է ինչպես Արևելքում, այնպես Է, Արևմուտքում:

...Աթսւնասի Ա Կյուրեղի հասարակաց ա- ւ անդական աստվածաբանությունը,—եզրա-ւիակել Է իր խոսքր Շենուդա պատրիարք ը ,— հանդիսանում Է մի ամուր հիմք այն դիալոգի համար, որր մենք վստահում ենք հմուտ աստվածաբանների պատկառելի ժո- ղովին, որպեսզի նրանք առավել առաջ մղեն այդ դիալոգը անկեղծ սիրո ոգով: Մենքնրանցից սպասում ենք, որ այդ աստվածաբանությունն արտահայտեն հստակ խոսքերով, առանց բարդությունների, այնպիսի մի ձևով, որ բոլորը կարողանան այն ընդունել առանց դժվարության»:

Մայիսի 10-ին երկու Հայրապետները ստորագրել են համատեղ մի հայտարարություն, որ ընթերցել Լ Քրիստոնյաների միության քարտուղարության նախագահ կարդինալ Ս՛ան վիլլբրանդսը:

Ապա հանդիսավոր մթնոլորտում Շենուդա պատրիարքը արտասանե) Է հրաժեշտի մի ճառ, որին պատասխանել Ւ. Հոոմի Քսւ- հանւսյապետը:

Հոոմում գտնվելու օրերին ղպտական ուղղափառ եկեղեցու պետը և նրա շքախմբի անդամները այցելել են ս. Հովհաննես դը Լաստանի, ս. Պետրոսի, ս. Մարիամ Ավադի, ս. Պողոսի տաճարները և այլ տեսարժան ու սուրբ վայրեր:

Լ - Զ Ս - Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

•1Й

ՐՈԻԼԴԱՐԻԱՅԻ օ ր թ ո դ ո ք ս ԵԿԵՂԵՑՈՒ Ր'Ո ՊԱՏՐԻԱՐՔ ՄԱՔՍԻՄ Գ-Ի

ա յ ց ե լ ո ի թ ց ո ի ն ը

Մայիսի 18-ին, կիրակի օրը, առավոտյան, տ. Զավեն եպիսկոպոս Չինչինյւսնը, Ալեք- սւսնդրիայի թեմական Ա քաղաքական Կողովների ւէեծարգո տտենապետներ Ս.*ԼЧ I I —-...........1"....... I-

Ս , ս,Ւոոանոոհա.ի ս համայն Զարս|հանալյւսնի և Վ . Ալեքսանյանի ընկե-„ д а а а Պասւ — է «■ Է ՚^ ^ ի ս .

Ո ղջա գուրում

ե Պատրիարք Նիկողայոս Զ-ի եղբայրական հրավերին' սույն թվականի մայիսի 10-ին չորսօրյա այցով Կահիրե է ժամանել Ռուլ- ղարիայի օրթոդոքս եկեղեցու Ա|ատրիարք Մաքսիմ Դ-ը իր շքախմբով, իբրե թւսնկա- գին հյուրը տեղի հունաց պատրիարքի:

Մայիսի 12-ին, շաբաթ օրը, երեկոյան, Ալեքսանդրիայի ս. էվւսնգելիսմոս մայր տաճարում երկու պատրիարքների նախագահությամբ տեղի է ունեցել կրոնական մի արարողություն, որին հրավիրված է եղել նաև Ե- գիպտոսի հայոց առաջնորդական տեղապահ տ. Զավեն եպիսկոպոս Չինչինյւսնը:

Նույն օրը տեղի հունաց պատրիարքարանի դահլիճում, ի պատիվ Բուլղարիայի օրթոդոքս եկեղեցու հոգևոր պետի և նրա շքախմբի անդամների, կազմակերպվել է ընդունելություն, որի ընթացքում եգիպտահա- յոց առաջնորդական տեղապահը ներկայացել է երկու պատրիարքներին, իբրև ս. էջմիածնի անդամ, և Մաքսիմ պատրիարքին :'աղորդել Ամենայն Հայոց Վեհափաո Հայրապետի եղբայրական ողջույնը:

մոս Մայր տաճարում երկու պատրիարքների միասին մատուցած ս. պատարագին, փոխանակված ճառերին և ապա' պատրիարքարանի դահլիճում տրված պաշտոնական ընդունելությանը:

ՀԱՆԴԻՍՈԻԹՅՈԻՆՆԵՐ ԿԱՀԻՐԵՈԻՄ ՆՎ ԻՐՎԱ Ծ Ս. ԱԹԱՆԱՍ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ

1600-ԱՄՅԱԿԻՆ

Կահիրեի ս. Մարկոս նորակառույց մայր տաճարում սույն թվականի մայիսի 14-ին սկսվել են ս. Աթանաս Հայրապետի 1600- ամյակի և նրա մասունքների' Հռոմից վերադարձվելու կապակցությամբ կազմակերպված պաշտոնական հանդիսությունները:

Երեկոյան ժամը 6-ին տաճարում տեղի է ունեցել հանդիսավոր ժամերգություն և է- կումենիկ համատեղ աղոթք, որին ներկա են եղել շուրջ հինգ հազար հավատացյալներ, այդ թվում* քրիստոնեական տարբեր եկեղեցիների բարձրաստիճան հոգևոր ներկայացուցիչներ, պետական-քաղւսքական դեմքեր, դիվանագետներ և պաշտոնական հյու

I). Մ ա րկոս մ ա յր տ ա ճա րում

րեր: Հոոմի կաթոլիկ եկեղեցին ներկայացրել են Ալժիրի արքեպիսկոպոս կարդինալ էտիեն Դյուվսւլը, Վերին Վոլտայի արքեպիսկոպոս կարդինալ Պողոս Զունգրսւնան, պապական նվիրակ տ. Բրունո Հայիմը և Քրիստոնյաների միության քարտուղարու- |.ւյան փո|ս-քւսրտուղար հայր Պիեո Դյուպ- րեն:

Արարողությունից հետո տաճարում աոաջինը ե|ույթ է ունեցել կարդինալ Դյուվսւլը: Այնուհետև ողջույնի և շնորհավորանքի խոսքերով հաջորդաբար հանդես են եկել Եթովպիայի ուղղափաո եկեղեցու պւստրի- արք Աբունա Թեոֆիլոսի ներկայացուցիչ տ - Ղբիղորիոս եպիսկոպոսը, անգլիկան եկեղեցու և Քենտրբերիի արքեպիսկոպոսի ներկայացուցիչ տ. Լեոնար եպիսկոպոսը, ռուս պրավոսլավ եկեղեցու և Մոսկվւսյի ու համայն Ռուսիո պատրիարք Պիմենի ներկայացուցիչ տ. Սրապիոն եպիսկոպոսը և Ֆինլանդիայի բողոքական-լույծերական եկեղեցու միության նախագահ վերապատվելի Նի- մո Ժոկեն:

Մայր տաճարի խորանում հատուկ սւեղ է տրամադրված եղել ներկայացուցիչ հյուր ե- կեղեցականներին, այդ թվում և եգիպտահա- յոց աոաջնորդական տեղապահ տ. Զավեն եպս. Չինչինյսւնին, որը հանդիսությունների ընթացքում պաշտոնական ներկայացուցիչն էր ս. էջմիածնի և Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն Աոաջինի:

Հետևյալ օրը, մայիսի 15-ի առավոտյան,

ս. Մարկոս մայր տաճարում ղպտական եկեղեցու պատրիարք Շենուդա Գ-ը մատուցել է ս. պատարագ, որին իրենց մասնակցությունն են բերել, լրիվ զգեստավորումով, ա- սորական, եթովպական և Հայաստանյայց աղղավաւո եկեղեցիների ներկայացուցիչնե՛րը: Ասորական եկեղեցին անձամբ ներկայացրել է Անտիոքի պատրիարք Մար Իգնա- տիոս Յակոբ Գ-ը: Մալաբարի ուղւլավւաո ե- կեղեցին և Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությունը ներկայացուցիչներ չեն ունեցել հանդիսություններին:

Հայաստանյայց եկեղեցու կողմից տ. Զա վեն եպիսկոպոս Չինչինյւսնը, ս. պատարագի զգեստավորումով և ընկերակցությամբ տ. Ներսեհ ծ. վարդապետ Բապուճյանի, մասնակցել է ս. պատարագի արարողությանը և աղոթասացությանր' հայերեն լեզ- վով:

Ս. Աթանաս Հայրապետի կյանքի, գործունեության և վարդապետության մասին հոգեշունչ ու տպավորիչ մի քարոզ է արտասանել պատարագիչ Շենուդա Գ պատրիարքը:

Հավարտ ս. պատարագի ողջույնի խոսքով աոաջինը հանդես է եկել Ասորական եկեղեցու պատրիարք Մար Իգնատիոս Յակոբ Գ-ը: Այնուհետև Հայաստանյայց եկեղեցու և նրա Գահակալի անունից խոսք է աոել տ. Զավեն եպիսկոպոս Չինչինյւսնը, ււրը նախ իր սրտագին շնորհակալությունն ու ուրախությունն է արտահայտեյ այն երջա

Լ 'Ջ 1 Ո > Ա Ծ Ի Ն

յտԷ Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

նիկ պատեհության համար, որ ընծայվել է իրեն' քույր եկեղեցիների բարօրաստիէւան ներկայացուցիչների հետ ^ա ւփ ն ւէսանակ- օետւ ս. Աթանաս Հայրապետի 1600-ամյսւ կի տոնակատարություններին և բերելու իրհարգանքի վկայությունը ս. Մս*ԲԿոսԻ յւի 20-րդ Գահակալի հիշատակին, իբրև մի մեծ հայրապետի և սրբի, որն ուղիղ ՎաԲ՜ դապետությամբ տևաբար հալածել Է հերս- վածողներին և համարձակորեն ուսուցանել Քրիստոսի Աստվածությունն ու մարդկությունը, ինչպես նաև ս. Երրորդության երեք անձերի համագոյակցությունը: Ապա բնութագրելով մեծ Հայրապետի հոգու ամրությունն ու հավատքի զորությունը' Չինչինյսւն սրբազանն իր ելույթը եղրափակել Է հետևյալ խոսքերով.

«Երկաթը ծեծելու համար կրակին կտանին: Աթանաս Հայրապետն ալ շեղեցնելու համար իր ուսուցումեն, չարչարանքներու կրակին մեջ դրին, հալածեցին, աքսորեցին, բայց անիկա ավելի ամրացավ իր հավատքին մեջ: Ղպտի և հայ եկեղեցիներն ալ շատ չարչարված են իրենց հավատքին համար, բայց չեն շեղած բնավ: Անոնք ոչ միայն ի- րենց ուղիղ դավանությամբ, այլ իրենց տառապանքին մեջ ևս եղբայրացած են»:

Տ . Զավեն եպիսկոպոսի ելույթից հետո, ողջույնի խոսքերով հաջորդաբար հանդես են եկել մարոնիտ եկեղեցու պատրիարք կարդինալ Մեուշիի ներկայացուցիչ տ. 6ու- սեֆ Սֆեյր եպիսկոպոսը, Անտիոքի, Ալեք- սանդրիայի և Երուսաղեմի հույն կաթոլիկ պատրիարք տ. Մսւքսիմոս Հայեքի ներկայացուցիչ տ. Պողոս Անթաքին և վերջում' Խաղաղության համաշխարհային խորհրդի քարտուղար շվեյցարացի դոկտ. Հայնրիխ Հելլշտեոնը:

Այնուհետև ղպտի հոգևորականներից, քույր եկեղեցիների պաշտոնական ներկայացուցիչներից և հյուր եկեղեցականներից կազմված բազմամարդ թափորը հանդիսավոր շքերթով աոաջնորդել Է ս. Աթանաս Հայրապետի աճյուններր (որոնք վերջերս Պողոս Ջ սրբազան Պապի կողմից հանձնը- վել Էին Շենուդա Գ պատրիարքին ու նրա շքախմբի անդամներին' նրանց պաշտոնական այցելության աոիթով Վատիկան) սրբի անունով կառուցված մատոան աոջև, մայր տաճարի ներքնահարկը և հատուկ ընթերցվածներից և արարողություններից հետո հանդիսավորությամբ զետեղել նրա վերջին հանգստարանում, բազմահազար հավատացյալների ներկայությամբ:

Նույն օրը, երեկոյան, ղպտիների պատրի

արքարանի հանդիսասրահում միջազգային համալսարանների պրոֆեսորների և հայտնի աստվածաբանների կողմից տրվել Է դսւ- սսվսոսությունների մի շարք' նվիրված ս. Ա- թւսնասի կյանքին և վարդապետությանը:

Հետևյալ օրը, մայիսի 16-ին, հանդիսություններին մասնակցող պատվիրակությունների անդամները և հյուրերը այցելել են հին Կահիրեի ղպտական եկեղեցիները և քաղաքի տեսարժան վայրերը:

Երեկոյան տ. Զավեն եպիսկոպոս Չինչին- յանը, հատուկ հրավեր ստացած լինելով Ե- գիպտոսի պապական նվիրակից, ներկա Է եղել նվիրակի ապարանքում երեք կարդինալների պատվին կազմակերպված պաշտոնական ճաշկերույթին, որին մասնակցել են նաև նախարարներ և դեսպաններ:

Մայիսի 17-ին բոլոր հյուրերը մեկնել են Ալեքսանդրիա, որտեղ երեկոյան, ս. Մարկոսի տաճարում տեղի Է ունեցել եկեղեցական արարողություն և աղոթասացությու ն' Էկումենիկ ոգով: Ղպտիների պատրիարքարանի ներկայացուցիչ Ֆարաոնին սրտւսոուչ մի ճառով ողջունել է հանդիսություններին մասնակցող քույր եկեոեցիների բոլոր պատգամավորների և հյուրերի ներկայությունը: Ապա իրար ետևից ողջույնի խոսքեր և ս. Աթանաս Հայրապետի կյանքին ու գործունեությանը նվիրված ճառեր են արտասանել Արևմտյան Գերմանիայի բողոքական եկեղեցու ներկայացուցիչը, Շվեդիայի ավետարանական եկեղեցու ներկայացուցիչ Հոբերտ Օրեմուսը, Հա յց, եկեղեցու ներկայացուցիչ տ. Զավեն եպիսկոպոս Չինչինյանը ե Հայ- դելբերգի համալսարանի պատմության դասախոս և ղտպական գրականության մասնագետ դոկտ. Մյուըերը: Խաղաղության համաշխարհային խորհրդի նախագահության կողմից ուղարկված մի հեռագիր է ընթերցել նույն խորհրդի քարտուղար Հայնրիխ Հելլշտեռնը:

Վերջում շուրջ մեկ ժամ տևող հուզիչ և հոգեշունչ մի ճառ է արտասանել Նորին Սըր- բություն Շենուդա Գ Պատրիարքը, որից հետո հյուրերը առաջնորդվել են տաճարի ներքնահարկում գտնվող մի գեղեցիկ մատուռ, որի խորանի տակ զետեղված է ս. Մարկոս ավետարանչի գլուխը իբրև մասունք-.

Ս. Աթանաս Հայրապետի 1600-ամյակին նվիրված սույն հանդիսությունները տեղական մամուլի, ռադիոյի և հեռուստատեսության միջոցով լայն արձագանք են գտել ժողովրդի բոլոր խավերում:

Մ Ա ՏԾ ՆԱ Գ ԻՏՕ ԻԹ ՅՈ ԻՆ «Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » ԱՄՍԱԳՐԻ*( 1 9 4 4 — 1 9 7 3 )

8 6 2 . [Ա Ռ Ո Վ Յ Ա Ն Կ Ո Ն Ս Տ Ա Ն Տ Ի Ն ] : Թ ո ռ ը պապի մա ւփ ն: [Կ ո ս տ ա ն դ ի ն Վ սւրդա նի Ա բով յւսնը ' Ի>սւչա- տուր Ա բովյսւնի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մ ա յի ս -հ ա ն ի ս , 1»4 2 - 4 3 :

8 6 8 . Ա Բ Ո Վ Յ Ա Ն Ի նոր հուշա րձա ն: [Ք ա ն դ ա կ ա գո ր ծ Ս. Ս տ եփ ա նյա նի նա խ ա գ ծի ս ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , հու- |իս -օգոս տ .-ս ււպ ւո., է ջ 46 :

8 6 4 . Ա Ռ Ո Վ Յ Ա Ն Ի պ որտ րե ն գո ր գ ի վրա : [Հ ա յր ե ն ա դա րձ գ ո ր գ ա գ ո ր ծ Մ . Ա բելյսւնի ա շխ ա տ ա նքի մ ա ս ի ն ]: 1948 , հ ո վ ի ս -0գ ո ս ւո .-ս ե պ տ ., Աջ 79 :

8 6 5 . Ա Ր Ո Վ Յ Ա Ն Ի տ ո ւն -թ ա ն գ ա ր ա ն ա մ : [Մ իջոցսւ-ոումներ Ք ա ն ս ւքե ռ ում , մահ՜վան 100-լսմ յա կ ի ա ռ թ ի վ ]: 1 9 4 8 , 11ուլի ս -0գ ո ս տ .-ս հ պ տ ., էջ 5 4 — 55 :

Ն կ .' Ա բո ւ|յա նի տ ուն-թ ա նգս ւրա նը:8 6 6 . Ա Գ Ո Ի Լ Յ Ա Ն Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ե Ս :— ՛նորին վեհսւ-

ւիա ոա թյսւն Ա մ ենա յն Հ ա յո ց կ ա թ ողիկոս Տ . Տ . Գ ե որգ Տ - ի ուղևորութ յունը դեպ ի Մ ոսկվւս ' ռուսա ց պ րա վոսլա վ ե կ եղ եցո ւ ա վ տ ո կ եֆ ս ղ ո ւթ յա ն 5 0 0 ա մյա հոբելա նա կա ն տ ոնա կա տ ա րութ յունն երին մ ա ս ն ա կ ցե

լու հա մա ր: 1948 , հ ա լի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ ս ւ., է ջ 21 —26:

էւււսա նկսւրներ' վեհ ա փ ա ո հ ա յրա պ ետ ի ժա մ ա նումը Լենինգրա դ:

8 6 7 . Ա Թ Մ Ա Ճ Յ Ա Ն Մ Ա Ո -Ի:— Ա յց մը Ս. Ղ ա զա ր ի վ ա ն քի ն : «Ռ ւս զմ ա վեպ »-ի 100-սւմ յա կի ա ռ թ ի վ : 1948 , մա րտ -ւսպ րիլ, Լջ 9 1 — 9 3 :

Ա րտ ա տ պ վա ծ' « ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ » , 1 9 4 7 , 9 նո յեմ բերի :8 8 8 . Ա Լ Ա Վ Ե Ր Դ Ի Ն ա յս օ ր : [Ը ն դ հ ա ն ո ւր տ ե ղ ե կ ո ւ

թ յուններ: Բ ա րե կա րգմ ա ն և շի նա րա րա կ ա ն ա շխ ա - տսւնքնեւրի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մ ա ր տ -ա պ րի լ, էջ 8 7 :

Ն կ . ' Տ ե ս ա ր ա ն Ա լա վերդուց:8 6 9 . Ա Լ Ե Ք Ս Ա Ն Դ Ր Ս պ ենդիա րյա ն ի մ ա հ վ ա ն 20-

ա մ յա կ ը : [Մ իջո ցա ռո ւմ նե ր ի կ ա զմ ա կ երպ ում հա նրա պ ետ ութ յա ն կուլտ ուրա յի Ա ա րվես տ ի հ ի մ ն ա ր կ ա թ յա ն - ն ե ր ո ւմ ]: 1 9 4 8 , մ ա յի ս -հ ա ն ի ս , էջ 7 5 — 7 6 :

Ն կ . ' Ա լե քս ա ն դ ր Ս պ ենդիա րյւսն:8 7 0 . Ա Լ Ե Ք Ս Ի Հ Ա Մ Ա Յ Ն ՌՈԻՍԻՈ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք :—

Տ ե ր դ վս եմ ա փ ա յլո ւթ յա ն ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւյն պ ետ Հ ա յո ց եկ եղ եցո ւ ս ի ր ե ցյա լ ե ղ բ ա յր ի տ ե ր կ ա թ ողիկոս Գ ե որգ Ք ր ի ս տ ո ս հա րյա վ: Մ ո ս կ վ ա յի և Հա մ ա յն Ռ ու-սիո պ ա տ րիա րք Ա յե ք ս ի ի հրա վ ի ր ա գի ր ը : [Ռ ուսա ցպ րա վոսլա վ ե կ եղ եցո ւ ա վ տ ո կ ե ֆ ա լո ւթ յա ն 5 0 0-ա մ - յա կի կ ա պ ա կ ցութ յա մ բ Մ ո ս կ վ ա յո ւմ կա յա ն ա լի ք հա նդիսութ յուններին պ ր ա վ ա տ ս վ ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի պ ետ երի ու ա վ ա գն երի խ որհ ր դ ա կ ցո ւթ յա նը մ ա ս նա կ ցե լո ւ մ ա ս ի ն !: 1 9 4 8 , հ ւււ |ի ս -օգո ս տ .-ս ե պ տ ., էջ 4 :

8 7 1 . Ա Կ Ա Դ Ե Մ Ի Ա Յ Ի գ ր ա դ ա ր ա ն ը : [Ը ն դ հ ա ն ո ւրտ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ]: 1 9 4 8 , մ ա ր տ -ա պ րի լ, է ջ 8 3 — 8 4 :

8 7 2 . Ա Կ Ն Ե Ր Գ Է Ս : [Կ ա ռ ո ւցվ ո ւմ է Գ ո ր ի ս ի շր ջա նում Ա կ ներ կ ո չվ ո ղ ա ղ բյո ւր ն ե րի օգ տ ա գ ո ր ծ մ ա ն րսւ- զ ա յի վ ր ա ]: 1948 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 88 :

8 7 3 . Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ ա յո ց Վ ե հ ա փ ա ո Հ ա յր ա պ ե տ Տ . Տ . Գ և ո ր գ Ջ -ի գ ա հ ա կ ա լո ւթ յա ն ե ր ր ո ր դ տ ա ր եդ ա ր ձ ը : 1 9 4 8 , մ ա յի ս -հ ա ն ի ս , է ջ 7 — 10:

• Շ ա ր ո ւնա կ վ ա ծ « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ սա գրի 1 9 7 3 թ վ ա կա նի № № Դ - Ե - ի ց :

1 9 4 8

8 7 4 . Ա Մ Ե Ր Ի Կ Ա Յ Ի ծերա կուտ ա կա ններ հա յկա կա ն հա րցին ի նպ ա ստ : (Ա մ ե ր ի կ ա ցի ծերա կուտ ա կա ններ, հա կա ռա կ նա խ ա գա հ Թ րումա նի թ րքա սեր ք ա ղ ա ք ա կա ն ո ւթ յա ն, ա սպ ետ որեն և վճռա կա ն կերպ ով կա րտ ա հա յտ են իրենց հա մոզմունքները ի նպաստ թ ր քա հ ա յ հոդերու Ս ովետ ա կա ն Հա յա ստ ա նին կցմա ն: Ա հա ա յդ կ ա րծիքներեն մեկ ք ա ն ի ն : 1948, հա նվւսր- փ ետ ր վ ա ր , էջ 7 6 — 77 :

Բ ո վ ա ն դ .' Ծ երա կուտ ա կա ն Ֆ րա նս իս Դ ր ի ն :— Ծ երա կուտ ա կա ն Գ ,ո տ Պ ե պ ե ր :-Ծ ե ր ա կ ա տ ա կ ա ն Ս ա յթ ենա Հ^*տ 1*ե լ : — Ծ երա կուտ ա կա ն Լա Վ ե ո ե թ

8 7 5 . Ա Ն Գ Լ Ե Ր Ե Ն գր ո ղ հա յ կ ին եր : [Դ ի ա ն ա Ա դա - բե կ Ա րդա ր, « ա ր ե լ Կ. Պ ոյա ճյա ն, Ս իլվա Ն ո ր մ ա ն, Թ իմա րս. Թ եկ ուրճ, Ա րմենուհի Թ ա շճյա ն Լեմոլս, Սի- րա րփ ի Տ ե ր -Ն ե ր ս ե ս յա ն և Ն որսւ Պ ա լա քւսւն]: 1948, մա րտ -ա պ րիլ, էջ 9 0 — 91 :

8 7 6 . Ա Ն Թ Ի Լ Ի Ա Ս Ի ա խ տ ի օ ր ը : [Հա նդ ի ս ա վ ո ր ե- կե ղեցա կ ա ն ա րա րողութ յուններ գիսա վորությա մբ Գ ա ր ե գ ի ն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ]: 1 9 4 8 , մ ա յիս -հա նիս , էջ օ օ —34:

Ա րտ ա տ պ վա ծ' « Հ ա ս կ » , 1 9 4 6 , մարտ:

8 7 7 . Ա Ն Հ Ա Տ Ա Կ Ա Ն բնա կա րա նա յին շինա րա րութ յո ւն : [Ե ր և ա ն ա մ ՛ 5 1 0 0 տ ուն, 7 5 միլիոն ո ա բ |ի վ ա ր կ ո վ ]: 1 9 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ ւո ., է ջ 31 :

8 7 8 . Ա Ռ Ո Ղ Ջ Ա Պ Ա ՀԱ Կ Ա Ն հա ստ ա տ ություններինոր շե ն ք ե ր : [Հ Ս Ս Հ -ո ւմ ]: 1948 , հա լիս -օգ ոս տ .-ս ե պ տ ., էջ 95 :

8 7 9 . Ա Վ Ա Ր Տ Վ Ո Ի Մ է Մ ե ղ րո լ շրջա նի էլեկտ րի- ֆ ի կ ա ցի ա ն : 1 9 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., է ջ 88 :

8 8 0 . Ա Ր Ա Մ Յ Ա Ն ՀԱ Կ Ո Բ : է ջմ ի ա ծ ի ն : [Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յո ւն ]: 1 9 4 8 , մ ա յիս -հա նիս , էջ 3:

8 8 1 . Ա Ր Ա Մ Յ Ա Ն ՀԱ Կ Ո Բ :— Հա յրենա դա րձների հա րսա նիք: Ո սկերիչ Ա րշա կի [Գ ա զ ա գ յա ն ] ուխտի կա տ ա րումը: [Զ ա վ ա կ ն ե ր ի ն ա մուսնա ցնելու ե Հ ա յա ստ ա նում բա րե կ ե ց ի կ կ յա ն ք ստ եղծելու մ ա ս ի ն ]:1 9 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 3 2 — 3 7 :

Ն կ .' Հ ա կ ո բ Ա րա մ յա ն , Ա րշա կ Դ ա զս ւզ յա ն , նորա - պ սա կներ Մ ե |քո ն ը և Ա իդա ն:

8 8 2 . Ա Ր Գ Ե Լ Ա Վ Ա Յ Ր Հա յա ստ ա նում : [Ո րս ի: Վ ե դ ա և Ա րտ ա շա տ ի (Կ ա ր ա ր ա ղ լա ր ) շր ջա նն եր ո ւմ ]:1 9 4 8 , հռ կ տ .-ն ո յե մ |> .-դ ե կ տ ., էջ 90 :

8 8 3 . Ա Ր Ժ Ե Ք Ա Վ Ո Ր Հա յտ ն ա բե ր ո ւմ : [1 8 8 3 թ. կւաւմվսւծ ձե ռա գրերի մի ժ ողովա ծու: Գ տ ն վ ո ւմ է Հ Ս Ս Հ ժողովրդա կա ն ս տ եղծա գործութ յունների ւոսւ- ն ր ] : 1 9 4 8 , մւսրտ -ա պ րիլ, էջ 81 :

8 8 4 . Ա Ր Մ Ե Ն Ի Ա ր ի պ ո ր ն :— «Վ ե ր ա ծ ն վ ա ծ Հ ա յա ս տ ա ն » : [Ա զնսւկյսւն Վ րթսւնեսի հա մա նուն գրքիւս նգ|երեն լե զ վ ո վ , հրա տ ա րա կմա ն մա սին: Գ իր քը ր ովսւնդա կա մ է Հա յկ ա կ ա ն դա տ ի պ ա տ մութ յա նը : Ս ովետ ա կա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի 2 6 տ ա րվա ա ճը: Ն ա և ' մ ա տ ենա գիտ ա կա ն ցա նկ, օտ ա ր լե զո ւներ ո վ , Հ ա յա ս տ ա նի մ ա ս ի ն ]: 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 95 :

8 8 5 . Ա Ր Տ Ա Կ Ֆ Ե Թ Վ Ա Ծ Յ Ա Ն :— Կ ենսա գրա կա ն գը-ծե ր : [Ս փ յո ւռքա հ ա յ հա յտ նի նկ ա րիչ-գիտ ն սւկ ա ն]:1Я48, հ ո ւնվա ր-փ ե տ րվա ր, է ջ 9 2 — 95:

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 197*1

50

й ' Й . Й Я в д տուն!ւԱ[Տ " :ս ^ հ Տ Տ շ°-Ին հաՒնդիս9Յվոր ршдհ% 7 Ա՜ 0Ա Ր Տ Ա Վ Ա Տ Դ ' «1"4>-№ ւա ն ա րքեպ իսկոպ ոսի

1Տ& . Я Й ' з К ' ձ ձ » № = » . « “

ր “ և յ Տ ! Տ ս ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ա ծ ե ն 47-000 րազ^ս-ոաԱակ մա յոեոՆ 1948. հ ո կ « .-ն ո յե մ բ .-դ հ կ ւո .,, է շ 90 .

8 9 0 Բ Ս ^ Մ Ա Յ Ա Ր Յ Ա Ր հա յերը իրենց հա յրենի եր- կիՈ Ա կվհյա -դա ոնա ն: [Կ իպ րոսում հրա տ ա րա կվող«հ ե ֆ թ ե ր ո ս Թ իփ ոս» հույն օ ր ա թ ե ր թ ր հա յեբի ներ-

մա սենՆ 1948 . հա նվա ր-փ ետ րվա ր, էջ^ <<-

8 9 1 . Բ Ա Ն Ա 2Ե Վ «ա յո ց հողա յին հարցի/ Ընդունվա ծ Ա մերիկա հա յ հա ոա շա ղիմա կա ն միու- « յ ա ն 1 0 - “ դ հա մա գումա րին կողմ ե, օգոսա ոս 81 , 1С47 թ ., Տիթ րոյթ ի մ ե շ ) : [Հա յկ ա կ ա ն հա րցի վ ե ր ա - օ ե ո ա ւՆ 1948 , հա նվա ր-փ ետ րվա ր, է շ 8 / —

Աոտսւտպվաս՝ «է ր ա ր ե ր », 1947 27. “ ^պ տ .: օոո քԲ Ա Ր Ո ՅԱ Ն *> Ո Ր Ե Ն Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս ]:-Ե ր ո ւ

° ԳՆ կ / ն ^ կ հ ն ա ր ո ն ի կենտ րոնա կա ն փ ողոցի վ բ ահա յրենա դա րձների համար կա ռուցվա ծ տ ներ :

8 8 4 . Բ Ն Ա Կ Ա Ր Ա Ն Ա Յ Ի Ն շինա րա րություն. [Ե ր ե - մ անում, Կիրովա կա նում, Ա րտ ա շա տ ի շրջա նում, 1փ- լիջլսնում, Ա խ տ ա յում, Ս տ եփ ա նա վսւնա մ ]: 1948,[|ա |իս -օգոստ .-ս եպ տ ., Էշ 7 7 — 7 8 :

8 9 5 . Բ Ն Ա Կ Ա Ր Ա Ն Ն Ե Ր հա յրենա դա րձների հա մա ր: 1Կհոու|ականում ա նհա տ ա կա ն բնա կա րա նա յին շինա րա րությա ն համար բւսց Է թ ողնվա ծ պ ետ ա կա ն վ ա ր կ ]: 1948 , հո կ տ .-ն ո յե մ .-դ եկ տ ., Էշ 31 :

8 9 0 . Բ Ն Ա Կ Ա Ր Ա Ն Ն Ե Ր հա յրենա դա րձների հա մա ր: քկիրովա կսւնա մ, Հո կ տ ե մ բեր յա ն ո ւմ , Ե ր և ա ն ո ւմ ]:— Հա յրենա դա րձ հա յերը կա ռուցում ե ն բնա կա րա ններ: քՍտ եփանավանում, Դ իլիշա նում, Շ ա մ շսւդինում ]:— 2 8 1 8 սենյա կ հա յրենա դա րձների հա մա ր:— Մ ե ծ կա - րեվորոլթյուն ունեցող խ նդիր : "[Ա նհա տ ա կա ն բ ն ա կարանների կա ռուցմա ն մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մա յիս-հու- նիս. Էշ 8 5 — 36 :

8 9 7 . ԲՈ ԻՍ Ա Բ Ա Ն Ա Կ Ա Ն ա յգում : [Գ իտ սւ-հ ետ ա զո- տ ա կա ն ա շխ ա տ ա նքների մ ա ս ի ն ]: 1948 , մա րտ -ա պ - րի լ, Էջ 8 7 — 88 :

8 9 8 . Գ Ա Լ Ֆ Ա Յ Ա Ն Մ Ա Մ Բ Ր Ե Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս :—Պա տ մա կա ն օրվա ն մը նշա նա կությունը: [Ս ովետ ա կան Հա յա ստ ա նի 2 7 -ր դ տ ա րեդա րձի ա ո թ ի վ ]: 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, Էշ 13:

8 9 9 . Գ Ա Ս Պ Ա Ր Յ Ա Ն Վ Ա Ր Դ Ա Ն ԵՊԻՍ ԿՈ ՊՈՍ :— (Ա ռա ջնորդա կա ն տ եղա պ ա հ Կ ա լի ֆ ո ր ն ի ա յի ):— Գ և ո ր գ քա հա նա Գ ա սա րճյսւն կա րգա լույծ : [Լ ո ս -Ա ն- շելոսի ս . Հ ա կ ո բ եկ եղեցու ք ա հ ա ն ա ]: 1948 , հա նվա ր-փ ետ րվա ր, Էշ 3 8 — 39 :

900. Գ Ա Ս Պ Ա Ր Յ Ա Ն Վ Ա Ր Դ Ա Ն ԵՊ ԻՍ ԿՈ Պ Ո Ս :— Օգնենք ս. Երուսա ղեմի 5 .0 0 0 հա յ ա ղետ յա լներին: [Կ ա լիֆորնիա յի Հ ա յո ց ա ռա ջնորդա կա ն տ եղա պ ա հի կոչը . ա րա բ-հրեա կա ն կռիվների հ ետ և ա ն քո վ Ե րուսա ղեմի ս. Հա կ ոբ վա նքում ա պ ա ստ ա ն գ տ ա ծ հա յեր ի ն օգնելու հ ա մ ա ր]: 1948 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., Էջ 26 :

9 0 1 . Գ Ա Ր Ա Գ Ե № Յ Ա Ն Ա Ր Շ Ա Կ :— Հա յկա կ ա ն բ ա րեգործա կա ն ընդհա նուր միությա ն նա խ ա գա հ Ա . Գ սւրա կեոզյա նի գրությունը նորին ս . օծո ւթ յո ւն Տ . Տ . Գ և ո ր գ а սրբա գն ա գույն կա թ ողիկոս Ա մ ենա յն Հ ա յո ց : [Շնորհա կա լութ յա ն հա յտ նում օրհնութ յա ն կոն

դ ա կի հ ա մ ա ր ]: 194Տ , մա րտ -ւսպ րիւ, Էջ 12:9 0 2 . Գ Ա Ր Ա Գ Ե Ո ս Յ Ա Ն Ա Ր Շ Ա Կ :— (Ն ա խ ա գ ա հ ֊. .

բ Ը մ ի ո ւթ յա ն ): Բ ա ցվ ա ծ Է ներ գ ա ղ թ ի երկրււրդ մ իլիոն դոլա րի հ ա մ ա զգա յի ն հա նգա նա կությունը:[Ա Մ Ն -ի , Հա ր ա վ ա յի ն Ա մ երիկա յի և Կ ա նա դա յի հա յկա կա ն հ ա մ ա յն քն ե ր ո ւմ ]: 1 9 4 8 , հունվա ր-փ ետ րվա ր. Էջ 8 6 — 87:

9 0 8 . Գ Ե Ն Ե Տ Ի Կ Ա Յ Ի և սելեկ ցիա յի ինստ իտ ուտ ում:[«Ա ր տ ս ւշա տ -4 2 » և *1 ?ղ վ ւս ր դ -4» ցորենի տ եսա կների մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., Էջ 8 5 :

С0 4 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ կա թ ողիկոս Ա մ ենա յն Հա յո ց : ւ՜Դհմա Ո կա րը]: 1 9 4 Տ , մ ա յիս -հոլնիս , Էջ 8 :

9 0 5 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Չ Ո Ր Ե Ք 2 Ց Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո ՂԻԿ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 :— Կ ոնդա կ: Ա մ ա ն օր յա ողջույնի և հա յրա պ ետ ա կա ն հորդորի : Գ է ո ր գ ծա ոսւյ Յիս ուսի Ք ր ի ս տ ո ս ի , ողոր- մ ութ եա մբն Ա ս տ ա ծ ո յ եւ կ ա մ օք ա զ գ ի ն եպ իսկոպ ո- սա պ ևտ եւ կա թ ողիկոս Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց , ծա յրա գոյն պ ա տ րիա րք հա մ ա գգա կա ն նա խ ա մեծա ր Ա թ ո ո ո յ Ա յ- րա րա տ եա ն ա ռա քելա կա ն Մ ա յր ե կ ե ղ ե ց ւո յ սրբոյ է ջմ ի ս ւծն ի : 1 9 4 8 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 3 — 9:

Ռ ովսւնդ.՝ Ա . Հա յա ստ սւնյա ց ա զգ ա յի ն ա ռսւքելսւ- կա ն սուրբ ե կ եղ եցո ւ ա վա նդա կ ա ն լի ի ր ա վ ո ւ թ յա ն ը , նվիրա կա ն գերիշխ ա նութ յունը և ս ր բ ա զ ա ն միա սնութ յա ն ը :— Р . Հ ա վ ա տ ա ց յա լ ժ ո ղովուրդը , որպ ես միա սնա կա ն ա մ բո ղ ջո ւթ յա ն , կենսա տ ու ա ղբյուր և ա ն խ որտ ա կելի հիմք է հա նդիս ա նա մ հա յ եկ եղ եցո ւ:— Գ . Հ ա յ հա յրենիրի տ ենչա լի ա մ բողջա ցումը և հա յրենի ս ովե տ ա կ ա ն պ ետ ութ յա ն տ նւոեսա կա ն-րսւղա - ըա կա ն, մշա կութա յին հզորա ցումը ս ր բ ո ւթ յա ն սրբոցն է լինելու ա մեն մի հա յ մ ա րդու:— Դ . Ս փ յուռքի հա յր ե նա դա րձ ը:— Ե . Հա մ ա ժողովրդա կա ն եղ բա յր ո ւթ յա ն ա հա մա հա յկա կա ն հա մերա շխ ություն ւսոանց դ ա վա նա նքի խ տ րութ յա ն:— Ջ . Ք ա ղ ա ք ա կ ա ն լոյա լութ յա ն հ յա ր ըն կ ա յ երկրների հա նդեպ և եղբա յրա կա ն հա մերա շխ ություն հա մա կից ժողովրդների հետ :

9 0 3 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Я Յ Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ ՆՊ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 :— Թ ա վ ր ի զ : Հ ա յո ց ա ոա շն որդութ յուն : Ց ա վա կցա կա նհեռա գիր Ա տ րպ ա տ ա կա նի թ եմի ա ռ ա ջն ո ր դ Տ . Ն է ր - ս ե ս ա ր քեպ իս կու ՚ւոս Մ ե լիք-Թ ս ւնգյա նի մա հվա ն ա ո-թ ի վ : 1948 , հ ո կ տ .-ն ո յհ մ բ .-դ ե կ տ ., է ջ 23 :

9 0 7 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ в Յ Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա 4 Ո Ի Յ О Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս :— Կ ոնդա կ: [Գ և ո ր գ քա հա նա Գ ա ս ա րճյա նի կա րգա լուծութ յա ն մ ա ս ի ն ]:1 9 4 8 , հ ո ւնվա ր-փ ե տ րվա ր, էջ 4 0 :

9 0 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ 8 Յ Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն Ծ Ա Ց Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն -Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո ՂԻԿ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 :— Կ ո նդ ա կ : Հա յկ ա կ ա ն Բ ա րե գործա կ ա ն ընդհա նուրմիութ յա ն պ ա սւուելի նա խ ա գա հ' վս եմա շուք Ա ռա քել Ն ո ւբ ա ր ի ն :— Կ եդ ր ո նա կ ա ն վ ա րչութ յա ն նա խ ա գա հ' ա ր գո յա պ ա տ ի վ Ա րշա կ 4 ա րա գյո զ յա ն ի ն , վա րիչ- պ ա տ վիրա կ' ա րժա նա պ ա տ իվ Վ ա հա ն Մ ա լեզյա նին, և մ իութ յա ն ո ղ ջ պ ա տ ուա րժա ն ո ւ երա խ տ ա շա տ ղ ե կ ա վ ա րն եր ի ն : Մ ի ա ծ ն ա էջ Ս. Տա ճ ա ր ից և նա խ ա մեծա ր Մ ա յր Ա թ ո ո ի ց ողջույն հա յրա կա ն և օրհնութ յուն հա յրա պ ետ ա կա ն: 1 9 4 8 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, է ջ 10 — 11:

Հ ա յ բա րե գո ր ծա կ ա ն ընդհա նուր միությա ն ա ն ց յա լում կա տ ա րա ծ ա զ գ օ գ ո ւտ գործունեութ յա ն և ներկա յիս հա յրենա դա րձութ յա ն օգտ ին մեկ միլիոն դ ո լար հ ա նգ ա նա կո ւթ յա ն կա զմա կերպ ելու ա ռթ իվ:

9 0 9 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ а Յ Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն - Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 :— Հա յկ ա կ ա ն բա րե գո ր ծա կ ա ն ընդհա նուր միությա ն մ ա ո ի չ-տ ն օր ե ն վս եմ ա փ ա յլ տ իա ր Վ ա հա ն Մ ա յե գ յա - նին ո ղ ջո ւն և օրհնութ յուն հա յրա պ ետ ա կ ա ն: [Շ ն ո ր հա վորա կա ն գր ո ւթ յա ն ծն նդ յա ն 75-ա մ յա կ ի ա ռ թ ի վ ]:1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, է ջ 12 :

9 1 0 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ а Յ Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք -Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս : Կ ո ն դ ա կ : Հա յր ա պ ետ ա կա ն պ ա տ վուիրա կի մերում , թ եմին Հ ա յո ց Եւրոպ ա յի

1073Է Տ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 51

գե րա շնորհ Տ . Ա րս ւա ւա զդ ա րքեպ իսկոպ ոսի Սիւրմե- յսւնին , հա րա զա տ ի Մ ա յր Ա թ ո ռո յ ս ր բ ո յ էջմ ի ա ծն ի ուլջոյն Ա օրհնութ իւն հա յրա պ ետ ա կ ա ն: [ե վ ր ո պ ա կ ա ն երկրներում հ ա յրենա դա րձութ յա նը ա ջա կցո ւթ յա ն ցո ւյց տալու հ ա մ ա ր ]: 1948 , մ ա ր տ -ա պ րխ , էօ Ц .

0 1 1 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Տ 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ ՆՊ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք -Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե ՛Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :__Կ ոնդա կ: Պ ա տ ուա րժա ն ա տ ենա պ ետ ա ց յա նձեւսժո- դովոյ հա յրենա դա րձի Ա գ ո ր ծ ա դ ի ր մ ա րմն ՚ո յ բա րեգործա կա ն ընդհա նուր մ իութեա ն, որ ի Փ ա ր ի զ Ա Աե- ծա ր գ ո յ ա նդա մոց նորին, հա րա զա ա ա ց Մ ա յր Ա թ ո- ոո յ ս ր բո յ է ջմ ի ա ծ ն ի , ոդջո յն հա յրա կա ն և օրհնութ իւն հա յրա պ ետ ա կ ա ն: [ « Հ ա յ ժողովրդի ա զգ ա հ ա վ ա քմ ա ն խ նդիրը հա յրենի հոդի վ ր ա » գ ո ր ծ ի ն ա ջա կ ց ե ի ,, հա մար ա տ ենա պ է,ւոՐեր' բժշկա պ ետ Պ ողոս Գ ոլպ յա նին Ա Ե րվա նդ Պ ա րկիրճ յա ն ին ւ,. Էուսա վորչի Р կա րգի շքա ն^սւհով սլարգԱատր1,|ու մ ա ս ի ն ]: 1948 , մա րտ - ւսպրիլ, էջ 9 — 10:

9 1 2 . 4 Ե Վ Ո Ր Գ а 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք -Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Կ ոնդա կ: Պ ա տ ուա րժա ն տ իա ր Հ ա յկ ա յ Գ սւվուքճեա ն, հա րա զա տ ի Մ ա յր Ա թ ո ռ ո յ ս ր բ ո յ Է ջմ ի ա ծ ն ի եւ եկե- դեցւո յ մերում ո դ ջո յն հա յրա կա ն Ա օր հնութ իւն հա յրա պ ետ ա կա ն: [ձ ա յկ Գ ա վուքճյսւնի մ ի ջո ցն եր ո վ ճեմա րա նում եր ե ր սա ն պ ա հելու հ ա մ ա ր ]: 1 9 4 8 , մաւհս- Ոա նիս, Էջ 15:

9 1 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք -Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Կ ոնդա կ: Ռ ումինիոյ Հ ա յո ց թ եմի թ եմա կա ն խ որհրդի մ եծա րգոյ նա խ ա գա հին, պ ա տ ուա րժա ն ա նդա մ ներին եւ հսւմսւ;ն ժ ո ղ ո վ ր դ եա ն ' Մ ա յր Ա թ ո ո ի հա րա զա տ զ ա վ ա կ ն եր ի ն ո դ ջո յն հա յրա կա ն եւ օր հնութ իւն հ ա յրա պ ետ ա կա ն: [Վ ւս զ գ ե ն ծ . վ ա ր դ ա պ ետ Պ ա լճյսւնին |>ւսմինիա յի Հ ա յո ց թեմի ա ոա ջնււրդ նշա նա կելու մա - ււին]: 1948 , հ ա լի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., Էջ Ց:

9 1 4 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ ՆՊ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո ՂԻԿ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց : — Կ ոնդա կ: [Վ շտ ա կ ց ո ւթ յո ւն ' ա ր ա բա -հ ր եա կ ա ն պ ա տ երա զմ ա կա ն ա րհա վիրքների հ ե տ և ա ն ք ո վ Պ սւղես- տինի հա յ ա ղ հ տ յս ՚(ն ե ր ի ն : Հո ր դ ո ր ՝ պ ա հպ ա նե լ հա յ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ը , ա զ գ ա յի ն մ շա կույթ ը, կրոն ա կա ն ս ր բո ւթ յուն ները : Հ ր ա հ ա ն գ ' թ եմա կա ն ա ռ ա ջն ո ր դ ն եր ի ն ,կա զմ ա կ եր պ ել օ գ ն ո ւթ յա ն պ ա ղ ես տ ի ն ա հ ա յ ա ղ ե տ յա լն ե ր ի ն ]: 1948 , հ ա լի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., Էջ 3 — 4:

9 1 5 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Տ 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք -Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Կ ոնդա կ: Վ սեմսււիւս ՚ւ Ջւսրեհ Պ ո դոսի Ն ո ւբ ա ր ի Ь վսեմա շուք Ա ռ ա ք ե լ Պ ո դոսի Ն ո ւբ ա ր ի : Հա ր ա զ ա տ ի ց Մ ա յր Ա թ ո ո ո յ ս ր բ ո յ Է ջմ ի ա ծ ն ի ո դ ջո յն հա յրա կա ն և օր հնութ իւն հա յրա պ ետ ա կ ա ն: 1 9 4 8 , մ ա րտ -ւսպ րիլ. Էջ 3 — 5 :

Դ ե ռ և ս Գ ե ո ր գ է» կա թ ողիկոս ի ժա մ ա նա կից կա թ ո- ղ ի կ ո ս ա կ ա ն -քա ղ ա քա կ ա ն լիա զոր և ա զ գ ա յի ն պ ա տ վիրա կութ յա ն նա խ ա գա հ Պ ո ղ ո ս Ն ո ւբ ա ր ի մոտ գը տ - նըվա ծ Հ ա յ Դ ա տ ի և Հ ա յա ս տ ա ն ի ա զա տ ո ւթ յա ն վ ե րա բե րող գր ա գ ր ո ւթ յո ւննե ր ի և վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ի դ ի վ ա նը օր ի նա կ ա ն տ ի րո ջը ' Մ ա յր Ա թ ո ռ ի ն և հ ա յրենի կա ռա վա րութ յա ն վեր ա դ ա ր ձ նելո ւ մա սին:

9 1 6 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Կ Ա Թ Ո Ղ ԻԿ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Ո>ուսաց պ բ ա վ ո ս լա վ ե կ եղ եցո ւ ս ր բ ա զ ն ա գ ո լյն պ ետ Մ ոս կվա յի և հա մ ա յն № ոսւիո պ ա տ րիա րք ա ՚էենա երա նյա ւ Ա լե ք ս ի ի ն : Ծ ա յր ա գո ւյն ա ա տ րիւսրք և կ ա թ ողիկոս Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի պ ա տ ա սխ ա ն ֊գ ր ո ւթ յո ւն ը : [Ռ ո ւս ա ց պ րա - վ ռ ս |ա վ ե կ եղ եցո ւ ա վ տ ո կ եֆ ա լո ւթ յա ն 5 0 0-ա մ յա կ ի ն , որպ ես պ ա տ վա վոր հյուր մա սնա կցելու մ ա ռ ի ն ]: 1948, հռւլիս -օգ ոս տ .-ս ե ս |ւո .. Էջ 5 :

9 1 7 . Գ-ԵՎ Ո ՐԳ Ջ 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք - Կ Ա Թ Ո Ղ ԻԿՈ Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Տ ե ր դ սրբութ յուն գե րա շնորհ հոգևոր ե ղ բ ա յր ն ե ր և պ ա տ վ ա ր ժա ն հ լո - ոեր : Ա մ ենա յն Հ ա յո ց պ ա տ ր ի ա բք -կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Տ . Տ . Գ ե ո ր գ Ջ -ի ո ղ ջույն ի խ ոսքը ռուսա ց պ րա վոպ ա վ ե կ ե

ղեցու ա վտ ոկեֆ ա լութ յա ն 500-ա մ յա հոբելյա նի աո- թ ի վ : 1Е 48 , հ ո ւ[իս-օգոստ .-սեպ տ ., Էջ 6 — 8:_ Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ 2 Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ ՈՂԻԿՈ Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :- ս ե ր դ սրբութ յուն , II Օ . հո<»և ո ո «ա յր ե ր և պ ա տ վա րժա ն հյուրեր:ԱԱեՐսւյն Հ ա յո ց պ ա տ րիա րք-կա թ ոդիկոս Տ . Տ . Գ և որգ « - ի խ ոսքը. օՎ ա տ իկա նը և պ րա վոպ ա վ եկեոե- ? Ք ննա րկմււն ա ռթ ի վ : [Ռ ուսա ց պ րա վո-պ ա վ եկ եղեցու ա վտ ոկեֆ ա լութ յա ն 500-ա մ յա հոբել- ա,^աոա Տ հա նդիԱութ յա ն զո ւգ ը ն թ ա ց, Մ ոսկվա յում ա յա ցա ծ պ ր ա վ ո պ ա վ եկեղեցիների պ ետ երի խոր-

Է ջ 13- 1՚ 4 . ՚* 1Ո Ո ] : 1 9 4 Տ ' « ո11իԱ"Օ գռսւո.-սեպ տ .,

0 -Ո Ո հ 1 ,ո ո Վ 1.Ր. 2 Լ ? Յ Ո Ր Ե Ք 2 3 Ա Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք ԿԱ- 511 г а , Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Տպ ւս վորութ յա ն-

1 > ա վ " Ա,ա վ եկեղեցու ա վտ ոկեֆ ւպ ա թ յա ն 500-

1 5 - 1 6 - հ ռւլիս -օգ ոս տ .-ս եպ տ ., էջ

9 2 0 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Յ Ա Ն Ք Ա Ջ Ի Կ :- (ճ ե մ ա ր ա ն ի 3-րդ

ռ ան՛առ Աան)/ ՜ Հ ա ւ " " Գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն և Վա ր-? ? 3 1 - 3 3 ! Ш 1 П Р Ш Ч Р : ,9 4 8 ' հո '°վ ա ր -.ի ե տ ր վ ա ր ,

Ն կ .՝ Ղ և ո ն դ երեց:Հե ղի ն ա կ ի դիմա նկա րով:С21. Գ Ե Ր Ա Պ Ա Տ Ի Վ Տ ի ր ա ն եպ իսկոպ ոս Ն երս ո յա ն

Մ սւյա միի մ ե ջ : [Ը նկերա կ ցութ յա մ ր Ֆ իլա դելֆիսւյիհա յոց հովիվ Թ որգոմ վա րդա պ ետ Մ ա նուկյա նի: Հ ա յա պ ա հպ ա նմ ա ն քա ր ո զ: Ն ա և ՛ տ եղում հա յկա կա ն ե- կ ե ղ ե ցի կա ռուցելու նպ ա տ ա կով հա նգա նա կությա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւմ ]: 1948 , մ ա յի ս յա ն ի ս , էջ 33 :

Ս տ որա գր.’ Մ . Տ . Ս.:92 2 . «Գ Ե Ր Մ Ա Ն Ո ֊թ ո ւր ք ա կ ա ն զա վթ իչների գո ր ծ ա

կա լութ յա ն ձա խ ողումը Կ ո վ կա ս ո ւմ »: [Հ ե ղ ի ն ա կ Ա- րա մ ա յիս Մ ն ա ցա կ ա նյա ն: Հա յպ ետ հրա տ ի հրա տ ա րա կութ յա մբ, գ ր ք ի լույս ընծա յմ ա ն մ ա ս ի ն ]: 1948,հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ В0:

6 2 8 . Գ Ի Տ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն , կուլտ ուրա յի, ա րվեստ ի նվ ա ճումները Ս ովետ ա կա ն Հա յա ստ ա նում : [Վ ի ճա կ ա գրա կ ա ն տ վ յա լն ե ր ]: 1 0 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 81 — 82 :

9 2 4 . Գ Յ Ո Ի Ղ Ի էլեկտ րիֆ իկա ցում ը: [Հա ն ր ա պ ե -տ ա թ յա ն բ ա զմ ա թ ի վ գ յո ւղ ե ր ո ւմ ]: 1948 , հա նվսւր-վւետ ովւսր, էջ 83 :

9 2 5 . Գ Ո Ր Ծ Ի դ ր վ ե ց մ իկրոգէսը: [Բ ա սա րգեչւսրի,ա յժմյա ն Վ ա ր դ ե ն ի ս ի , շր ջա ն ո ւմ ]: 1048 , մա յիս -հա - նիս. Է-՝ 86 :

0 2 8 . Գ Ո Ի Ս Ա Ն Ն Ե Ր Ի երգ եր ը : [Ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա նստ եղծա գործութ յունների տ ա ն ֆ ոլկլորա յին բա ժնում հ ա վ ա ք վ ե լ է 4 0 0 ժողովրդա կա ն և գուսա նա կա ն նոր ե ր գ ե ր ]: 1048 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 87 :

0 2 7 . Գ Ո Ի Ր Գ Ե Ն Ա էեմշահի սիմֆոնիկ նվ ա գա հա նդեսը Թ ա ուն Հ ո լի մ ե ջ : 1948 , հա նվա ր-լիետ րվւսր, էջ 9 0 — 91:

9 2 8 . Գ Ր Ի Գ Ո Ր Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ [Ո Ս Կ Ա Ն Յ Ա Ն ]:— Ե- րուսա ղեմի ս . Ա թ ո ռ ի Կ ուլպ ենկյա ն մա տ ենա դա րա ն ը : [Հ ի մ ն ա դ ր մ ա ն ս |ա տ մ ո ւթ յա ն ը ]: 1 9 4 8 , հ ա լիս -օ- գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., էջ 9 8 — 101:

Ռ ովա նդ.' Շ են քը և ն ե ր քի ն կա հա վորումը:— Գ ր ք ե ր , թ երթ եր և դ ա սա վորում ներ :— Ա յցե լո ւն ե ր :— Թ ա նգ ա ր ա ն :— Տ ե ս ո ւչն ե ր :— Հ ա մ բ ա վ ո :— Օ գտ ա կա րությա նը:

9 2 9 . [Գ Ր Ի Գ Ո Ր Յ Ա Ն Հ Ո Վ Ս Ե Փ ]:— Ր եթ դևհեմ ի ս. Մ ա նուկը: [Կ ր ո ն ա կ ա ն ]: 1948 , հռւնվա ր-վւեւորվա ր, էջ 2 2 — 24 :

Ս տ որա գր.' [քհմարսւնզի:9 8 0 . [Գ Ր Ի Գ Ո Ր Յ Ա Ն Հ Ո Վ Ս Ե Փ ]:— ժ է դա րի հա յոց

վեր ա նո ր ո գ ի չ կ ա թ ողիկոս ները : [Կ ենս ա գր ա կ ա ն : Ա<|- գա յի ն -ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն գործունեութ յունների մ ա ս ի ն ]:1948 , մա րտ -սւպ րիլ, է ջ 4 2 — 57 :

Ք ո վ ա ն դ .' Մ ովսես Տ ա թ և ա ց ի :— Փ իլիպ ռս Ա ղբսւկե- ց ի :— Հ ա կ ո բ Զ ո ւղ ա յեցի :

Ն կ ա ր ' է ջմ ի ա ծ ն ի Մ ա յր Տա ճա ր ի զս ւնգա կա տ ա նր: ւհ ո ո ր ա զ ր .' (քեմարսւնցի:

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 187:5

9 8 1 . Դ Ա Ն Թ Ե Ի «Դ ժ ո խ ք ը » հա յերեն լե զ վ ո վ : [Հ ր ա տարակման մա սին: Թ ա րգմա նա թ յունԸ ԱորաԱ > ա ՜,,„(Ու քՏսււեցԻ)Ն 1948, մա|ւա-աս|րի1. է ջ Տ5.

йй» Դ Վ Ի Ն Ի պ եղումները: [ՀՍ Ս Հ Գիտ ութւուՕնե-ոհ Ա կա դեմիա յի պ ա տ մությա ն թ ա ն գ ա ր ա ն ի (Արշախ ո ւ մ բ ը . դիրեկտ որ Կարո Դ ա ֆ ա դա րյա նի ղեկ ա - մսւրութ յա մբ]: 1948 . հ ո ւլի ս -օգ ո ս տ .-ս եպ տ „ է ջ 8 7 .

888 Ե Ղ Ի Ա Յ Ա Ն Բ Յ Ո Ի Ջ Ա Ն Դ :— Հ ա յե ր ը Ս ույփ ո և Լիբա նա նի մ ե ջ : 1948, մա րտ -ա պ րիլ, է շ 98 — 104:

Բովսւնդ.' Հյուսիսա յին Ս յոլրիա :— Ք հսա պ ի Ա Լա - „ա ք ի ո շրջա նը:— Լիբա նա ն: Բ հ յր ո լթ : Լեռնա յինԼիբա նա ն:— Պ եքսա յի լհոնա դա շտ ի շրջա նը:— Դսւ-

մւ9՚ 84 . ԱԵ Վ ՐՈ Պ 0 .Ց Ի հա յրա պ ետ ա կա ն պ ա տ վիրա կը Վ ենետ իկի մ ե ջ : [Ս ր տ ա վ ա զդ ա րքեպ իսկոպ ոս Սուր- մեյա ն: Հա նգա նա կությա ն կա զմա կերպ ում ներգա ղթի հ ա մ ա ր]: 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 3 7 — 3 8 : ,

985 . ԵՐԵԿՈ նվիրվա ծ գուսա ն Շերա մի մա հվա ն 10-ա մյա կին: [Հուլիսի 6 -ի ն գրողնե րի տ ա ն դ ա հ լի ճ ո ւմ !: 1948 , հուԼիս-օգոստ -սհպ տ ., է շ 91 :

8 8 6 . ԵՐԵԿՈ նվիրվա ծ նկա րիչ է դ գ ա ր Օահիեի հիշատակին: [Ե րևա նի նկա րիչների տ ա ն ը ]: 1948,մա րտ-ա պ րիւ, էջ 8 8 : , . ,

9 8 7 . Ե Ր Ե Մ 6Ա Ն Ա Ր Ա Մ : [Թ ե հ ր ս ւն ի ց ]:— է շ ե բ Ն որՋ ուղա յի ժողովրդա կա ն բա նա հյուսութ յունից: [Ու-սւսմնա սիրություն: Բ ն ա գ ի ր ]: 1948 , հունվւսր-փ ետ ըր- վա ր, էջ 63 — 65:

Բ նա գիր՝ Յ ա լա լի : [Խ ո ս ք և ձա յնա գրութ յուն]:Ն կա ր' Ն որ Ջուղա յի երա ժշտ ա կա ն գործիքները :988. Ե Ր Ե Մ Յ Ա Ն Ա Ր Ա Մ :— [Թ ե հ ր ա ն ի ց ]: Հ ա յ ժո

ղովրդի ա զա տ ա գրա կա ն պ ա յքա րի Մ ա դրա սի դր ո շա կա կիրները: [Մ ովս ես Բա ղրա մյա նի «Ն ո ր տ ետ րա կ, որ կոչի Յ ո ր դ ո ր ա կ », Շա հա միր Շահամիւդւսնի «Ո րոգա յթ փ ա ոսւց» և տ . Հա րութ յուն քա հա նա Շմսւ- վոնյա նի «Ա ն ձ ք կա մ գ ո ր ծ ք » գ ր ք ե րի մա սին: Ուսումնա սիրություն: Բ ն ա գ ր ե ր ]: 1948 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 88 — 4 5 :

Բ նա գրեր' Ք րիստ ոսա պ սա կ և օգոս տ ոս ա փ ա ո Ա - ղեքսա նդրի Ա ստ ուա ծա զօր կա յսեր մ եծին Ռ ոսւա ս- տ ա նու, և միա նգա մա յն բա զում և զա ն ա զ ա ն Հիւս ի- սա կա ն իշխ ա նութեա նց և պ եսւութեա նց մ իա հեծա ն ինքնա կա լին: Յա տ կա պ էս ա նտ իրեցեա լ ա զգ ի ս և ա շխա րհին Հ ա յո ց ողորմա ծ Ա բա րերա ր ա յցե լո ւք և պաշտպսւնք օգոստ ոսա փ ա ո մեծութեւսն, ի ծոլնգս յա րգա նա ց հպ ա տ ա կա թ եա ն' գոհունա կութ եա ն և ե- րւսխ տ ա գիտ ա թեա ն խ ոնա րհեա լ հնա զա նդա բա ր մ ա տ ուցումն:— [Թ ա նկա րժե ք ընծա յի հետ մ իա սին Ռուսաստ անի թեմի ա ռա ջնորդ Ե փ ր ե մ եպ իսկոպ ոսի և Ա ՚ինաս ու Հովա կ իմ Ե ղիա զա րյա նների մ ի ջո ց ո վ մա տ ուցվում է կ ա յս ր ի ն ]:— Ք ո լդ ա մենա բա րձր կա յսերա կա ն ա երճութեա ն ա մենա խ ոնա րհ ծա ո ա յ, և հսւււս- տ ա րիմ հպ ա տ ա կք:—Մ ե ծի և գե րա պ ա յծա ռ իշխ ա նի, և քա ջա սսոթ Ջ օրա պ ետ ի Ա մենա բա րձր կւսյսերու- թ եա նն Մ եծին Ռ ու ՚ւա ստ ա նու, որ ի Թ փ ղ ի ս մ ա յրա քա ղա քին վրա ց, և յա տ կա պ ես բա րերա րի խ նա մա կալի ա զգ ի ս և ա շխ ա րհիս հա ոց: [Մ ա դրա ս ի հա յհա յոենա սերների գրութ յունը ո ւղ ղ վ ա ծ Հ ե ր ա կ լ թ ա գ ա վ ո ր ի ն ]:

Ստ որսւգր.' Տ է ր Յա րութ իւն Շմա ւոնեւսն Մ ա դրա սի Հ ա յո ց ա ւա գ քա հա նա : Տէր -Թ ս ւդ էոս Տէր -Ա ն դ ր էա ս - եա ն:

Ն կ ա ր ' Տ . Հա ոութ յուն քա հա նա Շմա վոնյսւն:8 8 9 . Ե Ր Ե Վ Ա Ն քա ղա քի պ ա տ մոլթսսն թ ա ն գա

րա նում: [Ցուցա նմ ոլ?նեոի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , հուլիս-օ- գ ոս տ .-ս եա տ .. է ջ 8 8 — 89 :

9 4 0 . Ե Ր Ե Վ Ա Ն Ի ա նա սնա բուժա կա ն ինստ իտ ուտ ի ЯО-ա մյա կը: [Հո կ տ եմ բեր ի 2 0 -ի ն ինստ իտ ուտ ի դ ա հ - փ ճում, հա նդեսա վոր ն ի ս տ ]: 1948 , հ ո կ տ -ն պ ե մ բ .- դ ե կ տ ., էջ 86 :

9 4 1 . Ե Ր Ե Վ Ա Ն Ի թա տ երա կա ն ինստ իտ ուտ ը տ վեց իր ա ո ա ՞ե ը շրջա նա վա րտ ները: 1 9 4 8 , «ո ւլի ս -օգ ո ս տ .- սեպ տ ., էջ 01 :

0 4 2 . Ե Ր Ե Վ Ա Ն Ի պ ետ ա կա ն հա մա լսա րա նի ֆ խ ո - լոգիա կա ն ֆ ա կ ո ւլտ ետ ը : [Կ ա սա <|վա ծ|փ մ ա ս ի ն ]:1948 , մւսրտ -ա պ րիւ, է ջ Տ4 :

0 4 8 . Ե Ր Կ Ո Ի տ ո ղո վ : [Հա մ ս ա ո ա լուրեր Ս փ յուռք ի ց ] : 1 9 4 8 . մ ա յի ս յա ն ի ս , էջ 94 :

Բ ո վ ա ն դ .' Ե ր ե ք հա յ երա ժիշտ ներ ֆ րա նսիա կա ն ե - րա ժշտ ա կա ն գրա կ ա նութ յա ն մ ե ջ : [Լ . Ն . Լսւնդ»վսկոլ ա շխ ա տ ութ յունում Կ ոմիտ ա սի, Ս սլենդիսւրյա նի և Պ երպ երյա նի մ ա ս ի ն ]:— Ա ն ուն հա նա ծ հնդկա հա յու- հի մ ը : [Կ ինոդեյւա սա նւսհի ' Սսւպիթսւ Տ և : Գ րում է նա և բա նա ս տ եղ ծո ւթ յո ւններ հ նդկ երեն լե զ վ ո վ ] :

0 4 4 . Զ Ա Ր Ե Հ պ ե յ Ն ուպ ա րի ա րժեքա վոր նվիրա - տ ըվութ յունը Բա րիզի Ն ո ւպ ա ր յա ն մ ա տ ենա դա րա նին: [Ն ո ւբ ա ր վւա շա յի ա նձնա կա ն ա րխ իվից ւ!ի մա ս, ա ր ժ եքա վոր գր ա կ ա նո ւթ յա ն հետ մ իա սին: Ո րդու' Զ ա ր եհ Ն ուպ ա րի կ ո ղ մ ի ց ]: 194Տ , մւսյիս-հւոնիս, է ջ 9 2 - 9 8 -

0 4 5 . Ջ Ե Յ Թ Ո Ի Ն ա վա նում : [Բ նա կ ելի նոր ա վա նհա յրենա դա րձ հա յերի հա մա ր: Ա մ են մի ընտ ա նիքի համար ա ռա նձ նա ցվ ա ծ է 5 0 0 — 7 0 0 ք ա ռ . մետ ր տ ա րա ծութ յա մբ հ ո ղ ա մ ա ս ]: 1948 , հուլիս-0 գո ս տ .-ս եպ տ .,

9 4 6 . Է Լ Ե Կ Տ Ր Ա 2 Ա Փ Ի Յ Գ Ո Ր Ծ Ի Ք Ն Ե Ր : [Ե րևա նում- Ա րտ ա դրա նքի թ ողա րկմա ն մ ա ս ի ն ]: 1948 , հ ո կ տ -(•ո յեմ բ.-դ եկ ւո ., է ջ 90 :

0 4 7 . « Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » ա մսա գրում 1 0 4 8 թ վի ը նթ ա ցքում տ պ ա գրվա ծ նյութ երի ց ա ն կ : 1948 , հոկտ .-նո- յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 9 6 — 102:

0 4 8 . Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի մ եխ ա նիկա կա ն գո ր ծա րա նը: [Շ ի նա րա րա կա ն ա շխ ա տ ա նքների ա վա րտ ի մ ա ս ի ն!-1 9 4 8 , մ ա րտ -ա պ րիլ, է ջ 8 6 : 1

0 4 0 . Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի շրջա նի գյուղերի և շրջկ ենտ րոնի ա նտ ա ռա տ ն կում ը : [Ա շխ ա տ ա նքն երը սկսելու մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 86 :

0 5 0 . Թ Ե Ք Ե Յ Ա Ն Վ Ա Հ Ա Ն : Ե կ եղ ե ցի ն հա յկա կա ն: [Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յո ւն ]: 1948 , մ ա յի ս -հ ա նի ս , է ջ 4:

Ա յս բա ն ա ս տ եղ ծո ւթ յա ն տ եքս տ ի վրա Հա մ բա րձում Պ երպ երյա նր գ ր ե լ է իր հա մա նուն օրա տ որիա ն:

0 5 1 . Թ Ո Ր Ա Մ Ա Ն Յ Ա Ն Թ Ո Ր Ո Ն :— է ջմ ի ա ծ ի ն : [ Տ ա ճա րի նա խ նա կա ն շինութ յա ն ե հետ ա գա ճա րտ ա ր ա պ ետ ա կա ն վերա նորոգումն երի մ ա ս ի ն ]: 1948 , մւս- յիս -հ ո ւն ի ս , է ջ 4 9 — 50:

9 5 2 . Թ Ո Ր Ա Մ Ա Ն Յ Ա Ն Թ Ո Ր Ո Ս :— Հ ո ի փ ս ի մ ե : [ Տ ա ճարի ճա րտ ա րա պ ետ ա կա ն կա ոուցվա ծքի մա սին: Ն ա և ' ա կնա րկ հա յ ճա րտ ա ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն ]: 1948 ,հ ո ւնվա ր-փ ե տ րվա ր, է ջ 4 6 — 50 :

Թ . Թ որա մա նյա նի Լուսանկարով:Ն կ .' Հռի փ ս ի մ ե ի վա նքր :9 5 8 . [Թ Ո Ի Մ Ա Ն Յ Ա Ն ] Ղ Ր Ի Մ Ե Ց Ի Կ Ա Ր Ա Պ Ե Տ Ե -

ՊԻՍ ԿՈ Պ Օ Ս :— Ռ ուսա ց պ րա վոսլա վ ե կ ե ղ ե ց ո ւ սւվւոո- կեֆա Լությա ն 5 0 0 -ա մ յա հ ո բելյա ն ը : 1 9 4 8 , հուլիս-օ- գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., է ջ 2 7 - 38:

9 5 4 . [Թ Ո Ի Մ Ա Ն Յ Ա Ն ] Վ Ր Ի Մ Ե 8 Ի Կ Ա Ր Ա Պ Ե Տ Ե- ՊԻՍ ԿՈ Պ Ո Ս :— Ս ր բ ո ց Հո ի փ ս ի մ յա ն ց. Գ ա յա նյա նց կույսերի վկա յա բսւնութ յունը : 1 9 4 8 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ1 8 — 26:

Բ ո վ ա ն դ .' 1. Ն ա խ ա բ ա ն :— 2 . Հոոմ ը քրիստ ոնեութ յա ն հա լա ծա նքի շրջա նում:— 8 . Հ ո ի փ ս ի մ յա ն և Գ ա - յա ն յա ն կույսերը հեռա նում են Հ ո ո մ ի ց ’ ուղևորվելով դեպ ի Ա ր և ե լք :— 4. Հոիվւս իմ յա ն և Դ ա յա ն յա ն կույսերի նա հա տ ա կութ յունը:— 5 . Կ ույսերի նա հա տ ա կութ յուն ից հ ե տ ո :— 6. Ս. Հռի փ ս ի մ ե ի վ կ ա յա ր ա ն :- 7 . Ս. Գ ա յա ն ե ի վ կ ա յա ր ա ն :— 8 . Ս. Շ ողա կա թ ի վ կ ա յա ր ա ն :— 9 . Վ ե ր ջա բ ա ն :

Ն կ . ' Հ ե ղ ի ն ա կ ի լուսա նկ ա րը: Հ ռ ի փ ս ի մ ե ի , Գ ա յա - նեի, Շ ողա կա թ ի վ ա ն ք ե ր ը :

9 5 5 . Թ Ո Ի Մ Ա Ն Յ Ա Ն Ի տ ուն թ ա նգա րա նում : [Դ ս ե - ղում1: 1 9 4 8 . մ ա փ ս -հունիս , է ջ 74 :

0 5 6 . Ժ Ա Մ Ա Ն Ա Կ Ա Կ Ի Ց լա վ ա գո ւյն կ ի ն ո ս ցենա ր ների կոն կուրս : [Հ Ս Ս Հ կին եմա տ ոգրա ֆ իա յի հա յտ ա - ր ա ո ո ւթ յո ւն ր ]: 1 9 4 8 , հունվա ր-վւետ րփ սր, է ջ 8 2 :

9 5 7 . Ժ Ո Ղ Ո Վ Ր Դ Ա Կ Ա Ն երգերի գրա ռում : [ՀՍ Ս Հ Գ իտ ութ յունն երի Ա կ ա դ եմ իա յի ա րվես տ ի Ա պ ա տ մ ո ղ

1073 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 53

լօ|ւսՈ տ եսութ յա ն ենթ սւբա ժնի ա րշա վա խ ումբը Ա պ ա րա նի շ ր ջ ա ն ո ւմ ]: 1 9 4 8 , ն ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 87 :

9 Й . Ժ Ո Ղ Ո Վ Ր Դ Ա Կ Ա Ն ս տ եղ ծա գո ր ծո ւթ յա ն վ ա ր պ ետ ը : [Մ ի ս ա կ Ա բե լյա ն ի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մա յիս-հու- ն իս , էջ 38 :

9 5 9 . Ժ Ո Ղ Ո Վ Ր Դ Ա Կ Ա Ն ս տ եղ ծա գո ր ծո ւթ յա ն վա րպ ետ ների հա մա միութ ենա կա ն սե մինա ր: [Ս եպ տ եմ - ր1ւրի 2 0 -ի ն Մ ոսկվսւյա մ: Հա յա ս տ ա ն ի ց հինգ վա րպ ե տ ն ե ր ]: 1948 , հ ա լի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., էջ 98 :

90 0 . Ի Պ Ա Շ Տ Պ Ա Ն Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն Ձ ո լա ք յա ն ի ը նտ ա նի ք ի : [Ն ա -Յ ո ր ք ո ւ մ կա զմ ա կ երպ վա ծ «Չ ո լա ք ւս ն ի ընտ ա նիքի իրա վունքների պ ա շտ պ ա նութ յա ն կոմ իտ և»: Ն պ ա տ ա կ ը ' վ ե ր ա ց ն ե լ ա յն դ ա տ ա կա ն վ ճ ի ո ը , ըստ որի չի թ ույլա տ րվում Զ ո լա ք յա ն ի ե ր ե ք ո րդիներին , հ ա յր ե ն ի ք , «ո ր մոտ գ ա լո ւ ] : 1 9 4 8 , մ ա յիս -հունիս , էօ 9 3 — 94 :

0 6 1 . Ի Ն Ք Ն Ա Գ Ո Ր Ծ խ մբի հ ա ջողութ յունը : [ « Ա շ խ ա տ ա նքա յին ռ ե զ ե ր վ ն ե ր ի » , ե ր և ա ն ի կուլտ ուրա յի տ ա ն երգի-պ ւսրի խ մ բ ի ]: 1 9 4 8 , հ ունվա ր-փ ե տ րվա ր, էջ 8 3 :

062. Ի Ն Ք Ն Ո Ի Ս ա րվես տ ի հա ջողութ յունները:քՄ ոսկվա յում կա զմ ա կ երպ վա ծ կ իրս ա ա կա ն ա ր վ ե ս տի և կերպ ա րվեստ ի ի նքնուս վ ա րպ ետ ների հա մա միութ ենա կա ն ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս ]: 1 9 4 8 , մ ա յիս -հունիս , է յ 8 4 - 8 5 :

9 6 8 . Ի Ր Ա Ն Ա Հ Ա Յ Ո Ի մը ն վ ե ր ը ս . է ջմ ի ա ծ ն ի ն :[ Ս՛արեն Դ ա ն ի ե լյա ն ի ց . 3 2 հա զա ր ր ի ս զ էջմ ի ս ւծն ի ն , 18 հ ա զ ա ր ' Թ եհրւսնի Դ ա վ թ յա ն վ ա ր ժ ա ր ա ն ի ն ]: 1948 , մա րտ -սւպ րիլ, է ջ 8 9 :

064. Խ Ա 2 Ա Տ Ո Ի Ր Ա Ր -Ո Վ ՅԱ Ն : [Մ ա հ վ ա ն 1 0 0-ա մ - յա կ ի ա ռ թ ի վ ]: 1948 , հա |իս-<><|սստ .-սեպ ա ., 1.ջ 34 39 :

Ն կ . ' |սսւչա տ ւսր Ա բ ո վ յա ն :9 6 5 . Խ Ա 2 Ա Տ Ո Ի Ր Ա բ ո վ յա ն ի |ա վ ւս գո ւյն դիմ ա նը-

կա րի մ ր ցա նա կ ա բա շխ ութ յա ն ա ր դ յո ւն ք ն ե ր ը : [ Գ ե ղ ա նկ ա րչա կ ա ն, ք ա ն դ ա կ ա գո ր ծա կ ա ն Ա գ ր ա ֆ ի կ ա կան 3 5 ա շխ ա տ ա նքն եր ի ց 2 -ր դ կա րգի մ րցա նա կ է շն որ հ վ ե լ Հ ո վ ն . Զ ա ր դ ա ր ա ն ի ն ] : 1 9 4 8 , հ ա լի ս -օ-գ ա ւտ .-ս ե պ տ ., է ջ 4 6 — 4 7 :

Ն կ .* Հ ո վ հ . Զ ս ւր դ ա ր յա ն . 1ս. Արււվյւսնի դ ի մ ա նկա րը:

9 6 6 . Խ Ա 2 Ա Տ Ո Ի Ր Ա բ ո վ յա ն ի մա հվա ն 100-ա մ յւս-կ ը : 1948 , հ ա ||ա -օ գ ո ա ո .-ս ե պ ւո ., էջ 4 0 — 4 4 :

ք ՛ո վ ա ն դ .' Գ ի տ ա կ ա ն ս ե ս ի ա ն ե ր : [ԵրԱւսնի պ ետ ա կա ն հա մա լսա րա նում, Գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն ինս տ իտ ուտ ում: Հ Ս Ս Հ լուսա վորութ յա ն մ ինիստ րութ յա ն գ ի տ ա հետ ա զոտ ա կա ն ի ն ս տ ի տ ո ւտ ո ւմ ]:— Ց ո ւցա հ ա ն դ ե ս ն ե ր :| Հա մ ա լս ա րա նում , Պ ետ ա կա ն պ ա տ կերա սրա հում , Մ ա նկա վա րժա կ ա ն ին ս տ ի տ ո ւտ ում ]:

Ն կ . ' Ք ա ն դ ա կ ա գ ո ր ծ Ս.. Տ ե ր -Մ ւս ր ա ք յա ն ը Փ ա - րիգի իր ա րվես տ ա ն ոցում , կերտ ում է Ա բ ո վ յա ն ի հուշա ր ձ ա ն ը :— Դ որսւա տ ի հա մա լսա րա նը:

9 6 7 . Խ Ա 2 Ա Տ Ո Ի Ր Ա րոմ յսւնի մ ա հվա ն 100-ա մ յա կ ի ա ո թ ի վ : [Ա լ . Մ յա սնիկյսւնի ա նվ ա ն պ ետ ա կ ա ն գ ր ա դա րա նի կողմ ից մ ա տ ե ն ա գի տ ո ւթ յա ն կ ա զ մ ո ւմ : Ն ա և ' Ա բո վ յա ն ի երկերի լիա կա տ ա ր ժողովա ծուի երկր ո ր դ հա տ որի լույս ը նծա յմ ա ն մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մ ա յիս - հունիս , է ջ 4 1 — 4 2 :

9 6 8 . Խ Ա 2 Ա Տ Ո Ի Ր Ա բ ո վ յա ն ի մա հվա ն 100-ա մ յա կ ի սւոթիվ: [Մ ի ջո ց ա ռո ւմ ն ե ր ի կ ա զմ ա կ երպ ում Ե րևա նի Պ ետ ա կա ն հա մա լսա րա նում , Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ութ յունն երի Ա կ ա դեմ իա յում , Կոտ սւյքի շրջա նում , Ա բ ո վ յա ն ի տ ուն թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ ]: 1 9 4 8 , Ո ունվսւր-վւետ րվա ր, Էջ 7 3 — 75 :

9 6 0 . Խ Ա 2 Ա Տ Ո Ի Ր Ա բ ո վ յա ն ի մա հվա ն 100-սւմյա կի ա ո թ ի վ : [Մ ի ջո ց ա ռո ւմ ն ե ր ի կ ա զմ ա կ երպ ում հւսնրւս- սւետ ությունում և Վ րսւսւա ս նում ]: 1 0 4 8 , մ ա րտ -ա պ - ր ի |. 1:ջ 7 4 - 7 5 :

9 7 0 . Խ Ա Յ Ա Տ Ո Ի Ր Ա րովւա նի մա հվա ն 100-ա մ յա կ ի նշումր Հ ա յա ս տ ա ն ի ք ա ղ ա ք ն ե ր ո ւմ ե գ յո ւղ ե ր ո ւմ : Լե- նինա կւսնում:— Ա լւս վ ե ր դ ի ո ՚մ :— Դ ի ւի ց ւս ն ո ՚մ :— Ս տ ե- ւիա նսւվա նում: [Ե վ ա յլ վ ա յր ե ր ո ւմ ու ձեււնա ոկու-

թ յուն ներոէմ ]: 1948 , հուլիս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., Էջ 5 2 —օօ:Ն կ .’ է ՚ս ա բ ե կ յա ն Է . Ա բո վ յա ն ի Ա րա րա տ ի գ ա

գ ա թ բսւրՏրա նա լր:Ծ Ա Ծ Կ Վ Ա Ծ շուկա յի կա ռուցում Ե րևա նում:

I Н48, հ ո ւ ն վ ա ր - փ ե տ ր վ ա ր , Էջ 8 4 :9 7 2 . ԿԱԹ Ո ԼԻԿ եկ եղեցին կպ ա ոա կտ ե հա յրենա

դա րձ հա յ ընտ ա նիքը , կա թ ոլիկներ կա րգիլէն [Հ ա մ բ ա րձ ում ] Ձ ոլա քյա նի փ ոքրիկներու մեկնումը հա յրե-

, , ՐԻկւ“ ՞ ա.1 “ • ա ոա ?ն ո ր դ ը [Տ ի ր ա ն եպ իսկոպ ոս Ն ե ր ս ո յա ն ] կսւոա նձնե դա տ ի պ ա շտ պ ա նա թ յու-

. է Ա1' Լ տճ » ,սմ: 2 Ո Լ Ա Ք 6 Ա Ն Հ . — Վ ե րա դա րձ րե ք իմ եր եխ ա ն եր ի ն: Բա ց նա մա կ Ն յո ւ-Յ ո ր ք ի նա հա նգի գե ր ա գո ւյն դա տ ա րա նի ա նդա մ Լըմ բա րդին: [ Հ ո|1պ ա հա նջը երեխ ա ն երին ետ ստ ա նա լու հ ա մ ա ր]:, Ն ա յն տ եղում՝ Խ մ բա գ ր ութ յա ն կո ղ մ ի ց ' [հ ո ր ը զ ա վ ա կ ներից զ ր կ ե լա փ ա ստ ը խոր զա յր ո ւյթ է ա ռա ջա ց րե լ հա սա րա կութ յա ն մեջ ա մ երիկյա ն կա թ ոլիկ- շ յ^ Ի ն կ ա տ մ ա մ բ]: 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, է ջ 16 —

9 7 8 . Կ Ա Դ Ո Ի 8 Վ Ո Ի Մ է հյուրա նոցի նոր շե ն ք : ք Սևա նի շրջա նի Օ ա մսւքա րերդ գ յո ւղ ո ւմ ]: 1948 , հուն

վա ր -փ ետ ր վ ա ր , էջ 84 :9 7 4 . Կ Ա Ր Ե Վ Ո Ր կտակ մ ը : [Ա մ եր ի կ ա հ ա յ Պ ետ րոս

Մ սւրգւսրյա նի կտ ա կը Հ . (Հ. Ը . միությա նը և Ս ովետ ա կա ն Հա յա ստ ա նի հա մա լսա րա նին' ուսա նողա կա ն 1' ՚" 2ա կ հա տ կա ցնելու հ ա մ ա ր ]: 1048 , մա յիս-հունիս ,

0 7 5 . Կ Ա Ր Տ Ի Ն Ա է Ա ղսւջա նյա նի հովվա կա ն Ր՛ թ ա ղ թ ի ն ա ոթ իվ: Եգիպ տ ոսի « Ա ր և » ւրա գրին մեջ կա թ ողիկե հա յ մը կ բողոքե կարաինւսլ Ա ղա ջւսնյա - նի հա կ ա ներգա ղթ ընթ ա ցքին դ ե մ : 1948 , մա յիս-հունիս , էջ 9 0 — 91:

Ս տ որա գր.՝ Կ ա թ ողիկ ե նա յ մը:

9 7 6 . Կ ԻԼԻԿԻՈ ծերունա զա րդ հա յրա պ ետ ը [Գ սւ- րեգին Հ ո վ ս ե փ յա ն ], ինչպ ես նա և Պ . Պ . Պ ա գա յյա ն , Գ ւս լե մ քա ր յա ն, Գ ր ի գո ր յա ն և Մ ա նվե ֊Ա ա ն պ ա տվո գր ո վ պ ա րգևա տ րվա ծ Ս ովետ . Հա յա ստ ա նի Գ ե ր ա գո ւյն Ս ովետ ի նա խ ա գա հութ յա ն կ ո դ մ ե ]: 1948 , հունվ ա ր -փ ե տ ր վ ա ր , էջ 92 :

9 7 7 . Կ ԻԼԻԿԻՈ Վ եհ ա փ ա ռ կա թողիկոս Գ ա րեգին Ա֊Ի ծն նդ յա ն 8 0-ա մ յա հոբելյա նը Ֆ րա նս իա յի մեջ:1948 , մ ա յիս-հունիս , է ջ 32 :

9 7 8 . Կ Ի Ն Ո ֊ա կ ն ա ր կ : [Փ ա ս տ ա գր ա կ ա ն , Ե րևա նի կին ոստ ուդիա յի : Ն վ ի ր վ ա ծ Խ ա չա տ ուր Ա բ ո վ յւս ն ի ն ]:1948 , հ ա լի ս -օգ ո ս տ .-ս ե պ տ ., էջ 4 5 — 46 :

Ն կ .' Դ որպ ա տ ի հա մա լսա րա նը:9 7 9 . Կ Ի Պ Ր Ա Հ Ա Յ Ո Ի Թ Յ Ա Ն թ ի վ ը : [Կ ա ռ ա վ ա ր ա

կա ն մա րդա հա մա րի հ ա ղ ո ր դ ա գր ո ւթ յո ւն ]: 1948,մա րտ -սւպ րիլ, է ջ 95 :

9 8 0 . Կ Յ Ո Ի Ր Ե Ղ Բ Ի Ս Ր Ա Յ Ե Լ Յ Ա Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ս. Ե Ր Ո Ի Ս Ա Ղ Ե Մ Ի :— Երուսսւղեմի պ ա տ րիա րք հոր նա մա կը ուղղվա ծ Տ ա ն ն Կիլիկիո վեհա փ ա ո հա յրա պ ե- տ ին Պ ա ղեստ ինի հա յոց ներկա դա ոն կա ցութ յա ն մ ա սին: [Ա րսւբ-հ րե ա կա ն կռիվների պ ա տ ճա ռով Ե - ր ա սա ղե մ ի հա յ ա ղետ յա լների մա սին: Սպ ա նությունների, հրդեհների պ ա տ ճա ռով հա յերը լք ե լ են իրենց բ ն ա կ ա ր ա ն ն ե ր ը , ա պ ա ստ ա ն գ տ ե լ ս . Հա կ ո բի վ ա նք ո ւմ ] : 1 9 4 8 , հ ա լի ս -օ գ ո ա ո .-ս ե պ տ ., էջ 9 6 — 97:

Ն ա յն տ եղում ' [Կ ի լի կ ի ա յի կա թ ողիկոս Գ ա րեգին Ա Հո վ ս եփ յա ն ի կոնդա կի մ ա սին, ուղղվա ծ Կիւիկիա յի թ եմերի եկ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն ' փ ո ւթ ա ցնել Ս իրիա յի և Լիբա նա նի հա յությա ն եղ բա յր ա կ ա ն ա ջա կցութ յա նը պ սսլեսւոինա հ ա յո ւթ յա ն ը ]: | ,ջ 98 :

9 8 1 . Կ Ո Լ Խ Ո Զ Ա Յ Ի Ն հիվ ա նդ ա նո ց: [Վ ա հ ա գ ն գ յո ւ- ղ ո ւմ ] : 1948 , հ ունվա ր-փ ե տ րվա ր, էջ 84 :

0 8 2 . Կ Ո Ա Ի ՏԱ Ս վա րդա պ ետ ի ս տ եղծա գործութ յուններին նվիրվա ծ եր եկ ո ւյթ հոգևոր ճեմ ա րա նում :— Տ . ■Լա գգեն ծւս յրա գա ն վա րդա պ ետ ի խ ո ս ք ը :— Պ . Հսւ-

54Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 11)73

րություն Պ ա պ ոյա նի խ ոսքը: 1948 . մ ա յիս -հա նիս ,

է ! յ « ' 1 | 2Ո Մ ԻՏԱ Ս Ի ա նտ իպ գործերը : [Ն ե ր ս ե ս իւո յ- ոամհոդւանի կողմից, Գ ա րեգին կա թողիկոս Հ ո վ սեփ յա նին Լ ն Տ ն վ ե լ ո , մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 . հ ո կ ւ ո -ն ո յե մ բ -

ԴհԱրտ ա տ պ վա ծ՜ «Հա յա ստ սւնյա ն ե կ ե ղ ե ց ի ». 194Տ .

4՝՝6Տ4- ԿՈ Մ ԻՏԱ Ս Ի ա րխ իվա յին նոր ն յութ եր: [Փ ա րիզի Կոմիտսւսյան ը ն կ ե ր ա բ ա ն ի ց աՈխիվաւիԱ նոր Թ ա թերի ստ ացում ՀՍ Ս Հ Գ իտ ությունների Ա կ ա դ եմիայի Ա րվեստ ի պ ա տ մությա ն Ա տ եսութ յա ն ենթսւ- բ ա ժնո ւմ ]: 1948 , մա րտ -ա պ րիլ, Էջ 81 :

885 . ԿՈ Մ ԻՏԱ Ս Ի գործերեն նոր գա նձեր երևա ն հա նվա ծ են: [Ե րա սա ղեմ ում : Գ ա ր ե գ ի ն կա թ ողիկոսիկ ո ղ մ ի ց]: 1948 , մա րտ -ա պ րիլ, է շ 89 :

988 . ԿՈ Ն Ս ԵՐՎ Ի գործա րա ն: [Ղ ա փ ա նում: Կ ա զմակերպման մ ա ս ի ն ]: 1948, մ ա յիս -հա նիս , էջ 88 :

987. Կ Ո Ն Ս Ե ՐՎ Ի գործա րա ններ: [Շ ա մ շա դ ի նա մ ,Լենինականում: Կ ա ռուցմա ն մ ա ս ի ն ]: 1948 , մա րտ - ա պրիլ, է շ 86 :

988 . Կ Ո Ի ԼՏՈ Ի Ր Ա Կ Ա Ն շինա րա րությա ն նոր վ ե րելք: [Հա նրա պ ետ ութ յա ն գ յո ւղ ե ր ո ւմ ]: 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, է շ 88 :

889. Կ Ո Ի ԼՏՈ Ի Ր Ա ՅԻ մի հնսւգույն հուշա րձա ն Կ ի- րովականում: [Ո սկյա թ ա ս, զա րդա րվա ծ ա ռյուծների բա րձրա քա նդա կներով և ա յլ ի րեր , հա մա րվում են մոտ 34 0 0 մ. թ . ա .] : 1948 , հ ա լիս -օգ ոս տ .-ս եպ տ .,է շ 87 — 88:

990 . ՀԱ Կ Ո Բ Յ Ա Ն Վ [Ա Զ Դ Ե Ն ] : — ՞Մ ի ա նհա յտ ձեոա գիր տ ա ղա րա ն»: [Գ րա խ ոսութ յուն ՛ Ա րա մ Երեմ- յանի նույնա նուն գրքի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մ ա յիս -հա նիս , էշ 89 — 90:

881 . ՀԱ Մ Ա Մ Ի Ո Ի Թ Ե Ն Ա Կ Ա Ն շա րժա կա ն ցուցա հա նդես: [Ժ ողովրդա կա ն ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծո ւթ յա ն ]: 1948, հա լիս -օգոս տ ., սեպ տ ., է շ 93:

982. Հ Ա Յ Բ Ա Ր Ե Գ Ո Ր Ծ Ա Կ Ա Ն Ը Ն Կ Ե Ր Ո Ի Թ Յ Ա Ն Մ Ի Ո Ի Թ ՅՈ Ի Ն : Զ ե կ ո ւյց Հ . Բ . Ը . միութ յա ն: Կ ենդ-րոնական ժողովի նա խ ա գա հի: [Լ . Կ երտ ա նին, Հ .Թ ա լա գյւսնին, Տ . Տ ի ր ա տ ա ր յա ն ի ն փ ոխ նա խ ա գա հներ ընտ րելու մ ա ս ի ն ]:— Հրա ժա րա կա ն վ ա ր ի չ- պ ա տ վ ի րակ Տ . Վ . Մ ս ւլե զ ՚ա ն ի : [Փ ո խ ա ր են ը ժողովի կողմից Գ րիգոր Կիրւսկոսյա նին վա րչութ յա ն գրա սենյա կի տ նօրեն նշա նա կելու մ ա ս ի ն ]:— Պ ողոս Ն ուպ ա րի հիշա տ ա կին: [Հա նդիս ա վոր պ ա տ ա րա գ Փ ա րիզի ս. Հովհա ննես Մ կրտ չի ե կ ե ղ ե ց ո ւմ ]:— Հ ա գ ո ւս տ ե ղ ե նհօգուտ ն ե ր գ ա ղ թ ո ղ ն ե ր ո վ : [Կ ենտ րոնա կա ն վա րչության կ ո ղ մ ի ց ]:— Ն ե ր գ ա ղ թ ի հա նգա նա կությունը: [ձինա նսա կւսն հ ա շվե տ վութ յուն]: 1948 , հունվա ր- փ ետ րվա ր, էջ 8 7 — 88 :

9 9 8 . Հ Ա Յ գեղա րվեստ ա կա ն կլա սիկ գրա կա նությա ն հրա տ ա րա կություն: [Հսւյպ ետ հրա տ ի կ ո ղ մ ի ց ]:1948, մա րտ -ա պ րիլ, էջ 85 :

9 9 4 . Հ Ա Յ ժողովրդի նոր պ ա տ մութ յա ն բա ժին: [ՀՍ Ս Հ պ ետ ա կա ն պ ա տ մա կա ն թ ա նգա րա նում. Հ ա յ ժււղովրդի 18 — 2 0 -ր դ դա րերի պ ա տ մութ յա ն բ ա ժ ի ն ]:1948, մա յիս-հունիս, է> 7 4 — 75:

8 8 5 . Հ Ա Յ նոր բեմա դրիչ մը: [Ֆ ր ա ն ս ա հ ա յ Հա նրի Վ երնե յ— Ա շոտ Մ ա լա քյա Ը: «Լ ՛ է ս ք ա լ տ յու Ս ոլե յ» ֆիլմի մա սին, որտ եղ կա ն գա ղութ ա հա յ կ յա նքից պ ա տ ա ռիկ ներ]: 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, է ջ 95:

99 8 . Հ Ա Յ Ա Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն ա մբիոն Թ բիլիսիի Ս տ ա - 1ինի ա նվա ն պ ետ ա կա ն հա մա լսա րա նում: 1948 , հուն- վա ո-փ ետ րվա ո. է շ 8 0 — 81 :

9 9 7 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի գինիները: [Խ երես-Ա շտ ա րսւկ գինու ստ ա ցմա ն մ ա ս ի ն ]: 1948 , մա րտ -ա պ րիլ, Լ յ 88 :

098 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի ժողովրդա կա ն ս տ եղծա գործութ յա ն վա րպ ետ ներր ա րժա նա ցա ն ա ոա ջին կա րգի մ րցա նա կներին: [Մ ոս կվա յում կա զմա կեոպ վա ծ համա միութենա կա ն ցուցա հա նդեսում ]: 1948 , հոկտ .-նոյեմտ.-դ11|լտ .. էյ> 87 :

9 9 0 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի կենդա նա կա ն ա շխա րհի ու

սումնա սիրմա ն ա րշա վա խ ումբ: [Մ ո ս կվ ա յի Մ . Լոմո- ևոսալի ա նվա ն պ տ տ ա կա ն հա մա լսա րա նի սւրշւս- վ ա խ ո ւմ բ ը ]: 1948 , հ ո լլի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., էջ 9 3 — 94:

10С0 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի հեոա գրա կա և գործա կա լութ յա ն զր ո ւյցը ծա յրա գույն պ ա տ րիա րք ե Ա մենա յն Հ ա յո ց կա թ ողիկոս Տ . Տ . Գ ե ո ր գ Զ -ի հետ : [Հ ւս յ եկ եղ ե ցո ւ խ նդիրների Ա հա յրա պ ետ ութ յա ն շ ո ւր ջ ը ] : 1У48, սսւյիս-հա սրս, էջ 12 — 14:

1 0 0 1 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի մա սին հրա տ ա րա կութ յա ն մը: [Լոնդոնում , ա նգւերեն լե զ վ ո վ , «Դ ո լա ր ի կա յսեր պ ա շտ պ ա նութ յա ն սա հմա նա գլուխ ը— Ս ովետ ա կա նՀա յա ստ ա նի պ ա տ մութ յունը» խ ո ր ա գրով գր ք ի մա ս ի ն ]: 1948 , մ ա րտ -ա պ րիլ. Էջ 80 :

1С02. Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի Պ ետ ա կա ն ջա զ նվա գա խ ում- բ ի 1 0 -ա մյա կը: [Ղ ե կ ա վ ա ր ՛ Ա րտ եմի Ա յվ ա դ յա ն ]:1948 , մա յիս-ւէունիս, Էջ 8 4 — 8 5 :

1 0 0 8 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի վա րպ ետ ների հա ջողութ յունները ժողովրդա կա ն ս տ եղ ծա գո ր ծո ւթ յա ն հա մա միութ ենա կ ա ն ց ուցա հա նդեսում : [Հո ւն ի ս ի 2 2 -ի ն , Մ ոսկ- վ ա յո լմ ]: 1948 , հ ո ււի ս -օգո ս տ .-ս եպ տ ., Էշ 9 2 - 93 :

1 0 0 4 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Յ Ա Յ ե կ ե ղ ե ց ի ն Ս փ յուռքի մեջ:(Կ իլիկիո Հ ա յո ց կա թ ողիկոս ութ յա ն պ ա շտ ոնա կա ն՝ ա մսա թ երթ ը «Հ ս ւս կ »-ի թ իվ 5-ո ւմ տ պ ա գրվա ծ «Ս տ ե ղ ծ ե ն ք հոգեոր Կ ի լի կ ի ա ն » խ որա գրով խ մ բա գ ր ա կա ն հոդվա ծի ա յն մ ա սը, որ վ եր ա բեր վ ո ւմ Է Տ . Գ ա րեգին շն որ հ ա զ ա ր դ կա թ ողիկոսի ե ր ե ք տ ա րվա գ ո ր ծունեութ յա ն հա մա ռոտ ն կ ա ր ա գ ր ո ւթ յա ն ը ): 1948,հ ա լի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., Էջ 0 2 — 65:

1 0 0 5 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ի հա րա զա տ հա րկի տ ա կ: [ Հ ա յրենա դա րձ հա յերի համար բնա կա րա նա յին շինա րա րութ յուն Ե րևա նում և հա նրա պ ետ ութ յա ն ա յլ վ ա յր երում : Հ ա յր ե ն ա դ ա ր ձ ն ե ր ը ա րտ ա դրութ յա ն մսջ, կ ո լտ նտ եսութ յուններում , ուսմա ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւմ ]: 1948, մա րտ -ա պ րիլ, Էջ 7 6 — 78:

1 0 0 8 . Հ Ա Յ Ե Ր Ը Է լա զ ի զ ի մ ե ջ : [Դ ի ա ր ր ե ք ի ր ի հա յո ց ա ռա ջնորդի հովվա կա ն ա յցը : Պ ա տ ա րա գի մա տ ուցում ա սորա կա ն մա տ ուռում: Կ ա տ ա րել Է 115 մկրտ ություն, 1 2 պ սա կա դրութ յուն : Բ ա ցա տ րել եկ եղե ց ա կ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ]: 1948, մսւրտ -ա պ րիլ, է ջ 9 4 — 95 :

1 0 0 7 . « Հ Ա Յ Ե Ր Ը Ո լոլլեսի ընտ րությա ն կո ղ մ նա կ ի ց» կա զմա կ երպ ութ յա ն դեկ լա րա ցիա ն: 1948 , հ ա լիս -օ-գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., է շ 101 :

10СЯ. Հ Ա Յ Ե Ր Ի դ ե մ կի ր ա ռ վ ո ղ հա լա ծա նքները Ի րա նում : [Ի ր ա ն ա կ ա ն Ա դ ր բե շա ն ո ւմ և Թ ա վ ր ի զա մ հա յկա կա ն դպ ր ո ցն եր ի փ ա կվելու և դ պ րոցա կ ա ն շե ն քերը բոն ի գր ա վ ե լո ւ մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , հուլիս-օգոստ .- ս ե ա տ ., է ջ 102 :

1 0 0 9 . Հ Ա Յ Ե Ր Ի ժա մա նումը Ֆ ր ա ն ս ի ա յի ց : 1948 ,հ ունվա ր-փ ե տ րվա ր, էջ 45 :

1 0 1 0 . Հ Ա Յ Ե Ր Ի մի խ մբի մեկնումը Ռումինիւսյից Ս ովետ ա կա ն Հս ւչա ստ ա ն:— Հ ա յե ր ի նոր խ մբի ժ ա մ ա նումը: [Կ ո ս տ ա ն ցա յի ց Բ ա թ ումի նա վա հա նգիստ . 1 0 2 2 մ ա ր դ ]: 1 9 4 8 , մ ւսյիս-հա նիս, էջ 4 0 :

1 0 1 1 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ա ոա ջին գունա վոր կինոնկա րը:[«Կ ա խ ա ր դ ա կ ա ն գ ո ր գ ը » ] : 1 9 4 8 , հուլիս -օ գ ո ս տ .-սեսւտ ., է շ 91 :

1 0 1 2 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն պ ր ո գր ես ի վ կա զմա կերպ ութ յուն ների տ ա րեկա ն հա մա գումա րը: [Ն յո ւ-Ց ո ր ք ո ւմ ’ «Ա մ ե ր ի կ յա ն հա յկա կա ն պ ր ո գր ես ի վ լի գ ա յի » և «Ա - մերիկա յի հա յկա կա ն ե ր ի տ ա ս ա ր դ ո ւթ յա ն »]: 1948,հ ո ւ|ի ս -օգ ո ս տ .-ս ե պ տ ., է ? 102 :

1 0 1 8 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ Գ իտ ութ յունն երի Ա կ ա դ եմ իա յին հա ղորդա գրութ յունը: [Ը ն թ ա ց ի կ ա շխ ա տ սւնր- ներհ մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մ ա յի ս -հ ա նի ս , էօ 8 2 — 84 :

1 0 1 4 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ Գ իտ ութ յունն երի Ա կ ա դ եմիա յում: [Դ ե կ տ ե մ բե ր ի 1 5 -ի ն ՝ ընդհա նուր ժողով: Զ եկ ուցում Ա րտ հմ Ա լիխ ա նյա նի ' «Ն ո ր էլեմենտ ա ր մ ա ս ն ի կ ն եր »: Ա կ ա դեմ իա յի նոր իսկա կա ն ա նդա մների ր ն տ ր ո ւթ յա ն ]: 1 9 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ ւո ., էջ 8 2 —8ւ):

1 0 1 5 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ գ յուղա տ նտ ե սութ յա ն ա-

♦

1973 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 55

ա սջա վորներին սոցիա լիււտ ա կսւն ա շխ ա տ ա նքի հերոսի կոշում շն որհե |ու մ ա սին: [Տ ա ս ն հ ի ն գ մա լւդու]: Հա յկա կ ա ն ՍՍՀ գ յո ւղ ա տ նտ ե ս ո ւթ յա ն ա ռա ջա վորների պ ա րգևսւտ րումը: 1948, հա նվսւր-վւետ րվսւր, է շ 81 :

1010. Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ Մ ինիստ րների Ս ովետ ում: [Ո րոշում' խ ա չա տ ուր Ա բո վ յա ն ի 1 0 0 -ա մ յա հււբելյսւ- նի կսւտարմա(ւ ս ա թ ի վ . եր և -ս նի մա նկա վա րժա կա ն ինստ իտ ուտ ը կ ո չե լ (ս. Ա բո վ յա ն ի ա ն վ ա ն , ե ր և ա ն ա մ կա ն գն եցն ե լ Ա բո վ յա ն ի նոր հուշա րձա ն, սսւհմա նել Ա բո վ յա ն ի ա նվա ն ուս ա նողա կա ն 5 թոշսւկ, սւվ ՚սրսւել Ա բով յա ն ի լիա կա տ ա ր ժո ղ ո վ ա ծո ւի 8 -ր դ նա ս ա ր ը ]:1948 , հ ո ւլի ս -օգ ո ս տ .-ս ե պ տ ., էջ 4 6 :

1017 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն Ս Ս Դ և Վ ր ա ցա կ ա ն ՍՍ1Ւ Գ ի տ ությունների Ա կ ա դեմ իա ների հա սա րա կա կա ն գ ի տ ությունների բա ժա նմ ունքի հա մա տ եղ սեսիա ն: [Թ բ ի |ի ս ի ա մ -ե ր և ա ն ա մ ]: 1 9 4 8 , մ ա յի ս -հ ա ն ի ս , էջ7 9 - 8 2 :

1 0 1 8 . Հ Ա Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն Ա թ ո ո ի Ս իսեն է ջմ ի ա ծ ի ն փ ոխ ա դրությա ն 500-ա մ յա կ ի հա նդեսը Ն յո ւ-3 ո |ւք ո ւմ :1Н48, մ ա յի ս -հ ա նի ս , էյ> 3 2 — 3 3 :

Ա ր տ ա տ պ վ ա ծ' «Հ ա յա ս տ ս ւն յա ց ե կ ե ղ ե ց ի » 1948 , հունվա ր:

1 0 1 9 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ գ ո ր գ ա գ ո ր ծը : [Ն ո ր -Բ ս ւ-յա ւլետ ի գո ր գ ա գո ր ծա կ ա ն ա րտ ելի հա յր ենա դ ա ր ձ Դ . Բ ա զո-մյսւնի մ ա ս ի ն ]: 1948 , հո ւլի ս -օգ ւ,ս տ .-ս ե պ տ .,է ջ 7 9 :

1 0 2 0 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ գ ո ր գ ա գ ո ր ծ ն ե ր ը : [Ա րտ սւ- շ ա տ ա մ ]: 1948 , մ ա յի ս -հ ա ն ի ս , է > 3 8 :

1 0 ? 1 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ էնտ ուզիա ստ ների ը ն տ ա ն ի ք : [Ք ա ր տ ա շ-ո ր մ ն ա դ ի ր Դ ա վ ի թ Բ ա լսւյա նի ընտ ա նիքի մ ա ս ի ն ]: 1948 , մ ա յի ս -հ ա ն ի ս , էջ 37 :

1 0 2 2 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ հա յերը սովորում են մ ա յրենի լե զ ո ւն : 1948 , հո ւնվ ա ր-փ ե տ ր վ ա ր , էջ 8 1 — 82:

10 ’ 8 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ հա յերի մեկնումը Ե գիպ տ ոսից Ս ովետ ա կա ն Հ ա յա ս տ ա ն :— Ե գիպ տ ոսից հա յրենիք վ եր ա դ ա ր ձ ո ղ հա յերի ժա մա նումը Բ ս ւթ ա մ ի :— Հ ա յր ե ն ա դ ա ր ձ հա յերի ժա մա նումը Ե ր և ա ն : 1948 ,հուլիս-օգոստ .-ս1ւպ ա .. էջ 7 1 — 7 2 :

1 024 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ հա յերի նոր խ մ բի րսւմւս- նո-մը Ե րևա ն : [Ռ ո ւմ ի ն ի ա յի ց ]: 1948 , Ո ուլիս-օգոստ .- սեսւտ ., է ջ 71 :

1 025 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ ն կ ա ր ի չնե ր ը Մ ո ս կ վ ա մ ե կ նեցի ն : 1948 , հ ո 1 |տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., է ջ 3 1 :

1 020 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ շքա ն շա նա կ իր ը : [Ա բ ր ա -նւսմ Օ հա նյա նին «Ա շխ ա տ ա ն ք ա յի ն կա րմիր դ ր ո շի » շքա ն շա նով պ ա րգևա տ րելու մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մա յիս-հ ա ն ի ս , է ջ 37 :

1 0 2 7 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ Ը և սւնգլա հիի մը նա մա կըիր հա յ ա մ ա ս ի ն ի ն : [Ե . Ա մ ա տ ա ն ո ւն : Լ ո ն դ ո ն ի ց—Փ ա ր ի զ ] : 1948 , մ ա յի ս -հ ա ն ի ս , է ջ 73 :

1 0 2 8 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ Ն Ե Ր Ը ա ր տ ա դ րո ւթ յա ն ա - ո ս ջս ւվ ո ր ն ե ր : [Ք ս ւջ տ ր ա ն շ ի ն ա մ ]: 1948 , մւսյիս-հու- (ի ս . էջ 8 7 — 38-

1 0 1 9 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ի Ք Ի հա մա ր ու հ ա յրենիքի հետ : [Հ ո կ տ ե մ բ ե ր յա ն Ո էւղա փ ոխ ա թյա ն 3 1 -ր դ և Հ ա յա ս տ ա նի 2 8 -ր դ տ ա րեդա րձնե րի ս ա թ ի վ ]: 1 9 4 8 , հոկւո.- ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., է " В— 11 :

1 0 8 0 . Հ Ա Ն Ա Ն Յ Ա Ն Ս .:— Հ ե ն ր ի Մ ա րտ ինր է ջ - մ իա ծնում 1 8 1 2 թ վ ի ն : [Ա ն գ լի ա ց ի միսիււնա ր: Հ ա յա գիտ ա կա ն տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր : Ք ա ղ վ ա ծ ՝ Զ ո ն ք ա հ ա նա Ա ա րգենսփ ի «Հ ե ն ր ի Մ ա ր տ ի ն քա հա նա յի կ յա նքն ա նա մ ա կ ն ե ր ը » ա ն գ լե ր ե ն հ ր ա տ ա րա կվա ծ գ ր ք ի ց ] :1 948 , մա րտ -ա պ րիւ, է ջ 5 8 — 61 :

Ն կ .* Ե փ ր ե մ 1լսւթււղի1|ււս, Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա րւսկեցի:1081 . Հ Ա Ն Դ Ի Ս Ա Վ Ո Ր եր եկ ո Ա բ ո վ յա ն ի ծ ն ն դ ա

վա յրում: [Մ ա հ վ ա ն 100-ս ւմ յա կի ս ա թ ի վ ]: 1948 , հու- լիս -օգա ւտ .-ս եւստ ., է ջ 5 4 :

1082 . Հ Ա Ն Դ Ի Ս Ա Վ Ո Ր նիս տ ն վ ի ր վ ա ծ Խ ա չա տ ո ւր Ա բո վ յա ն ի մա հվա ն 100 -ա մ յա կ ի ն : [ե ր և ա ն ա մ ]: 1948 , հ ա լի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ ւո ., է ջ 5 0 — 5 1 :

1 0 8 8 . Հ Ա Ր Գ Ա Ն Ք Ի ևրեկոււթ Ռ եզիստ սւնի հա յ ա ն մա հ զոհերու հիշա տ ա կին: [Փ ա ր խ լա մ : Մ իսսւկ Մ ւս-

նուշյա նի և իր 3 2 ընկերների գն դա կա հա րութ յա ն4-ՐԴ տ ա րեդա րձի ս ա թ ի վ ]: 1948 , մ ա յիս -հա նիս , էջ

Ս տ որա գր.՝ Ц . (>.:1 0 8 4 . Հ Ա Ր Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Յ Ա Ն Գ [Ր Ի Գ Ո Ր ] :- |Ա ա չա -

տուր Ա բո վ յա ն ի մի ա նտ իպ դա մ բա նա կ ա ն ճա ոը: [Ո ւս ում նա սիրութ յա ն: Բ ն ա գ ր ե ր ]: 1948, հո ւ|ի ս -օ-գո ս ս ւ.-ս եպ տ ., էջ 5 6 — 60 :

Բ ն ա գի ր ՝ РшО ա սա ցեա լ ի վերա յ դա մբա րա նի սի- ր ե յի ա շա կերտ ին իմոյ ղորխ մ ա զ Ա րղութ յա նի ի բե- Р“ ? » 1 ընկերա ց իւրոց' որ վա խ ճա նեցա ւ ի 2 4 մարտի 1 8 4 0 ա մի ի 15 կենա ց խ ր ո ց :

1 0 8 5 . Հ Ա Ր Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Յ Ա Ն Գ [Ր Ի Գ Ո Ր ] :— Կ ենսա գրա կ ա ն նյութեր Մ ի քա յել Ն ա յբա ն դ յա ն ի մա սին: [Ո ւսումնա սիրութ յուն, բ ն ա գ ր ե ր ]: 1948 , մա յիս-հու- ւ ի ս , է շ 5 1 — 6 1 , 11ււկտ .-0ոյեմբ.-դեկտ ., էջ 4 8 — 55 :

Բ ն ա գրեր ' [Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա ր ա կ ե ցի ]:— Ն ս ր -Ն ս փ փ - ջև ա նի թեմի ա ռ ա ջն ո ր դ Մ ա տ թ եոս եպ իսկոպ ոսին: [Գ ր ո ւթ յա ն , գ ր վ ա ծ ' 185 0 թ . 30 օ գ ո ս տ ո ս ի ]:— [Ն ո ր - Ն ա խ ի ջև ա ն ի քա ղա քա գլուխ Խ ա լիպ ովի գրութ յա նը Ն ււր-Ն ա խ իջևա նի հա յոց հոգևոր կա ոա վսւրա թ յա նը: 1849 , 1 դ ե կ տ ե մ բ ե ր ի ]:— [Հ ո գ և ո ր կա ոա վա րա թ յա ն պ ա տ ա սխ ա նը Խ ա լի պ ո վ ի ն : 1850 , 19 մ ա ր տ ի ]:—[Ն որ-Ն ա խ իջ1ա ւ0ցինե րի գր ո ւթ յա նը |սա չա տ ուր Հ ո - վա կիմյա նին [է ա զ ա ր յա ն ց ] 1839 , 2 8 փ ետ րվա ր: Կա ռ ա վա րա կա ն ծա նր հա րկերը թ եթևա ցնելու համ ա ր ]:— [Մ ի ք ա յե լ Ն ա լբս ւնդ յա նի կողմից գր վ ա ծ և երա ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ]:— ի Ն ա խ իջևա նս!] Հ ա յո ց Հ ո գ և ո ր կա ոսւվա րա թ իւնն: Ի Մ ի քա յէլ Ն սւլ- բա ն դ ե ա ն : խ ն դ ի ր : 1850 , 8 մ ա ր տ ի :_ [Գ ր „ ,թ յ„ ,ն գ ը ր - վա ծ 18օ0 , 12 ա պ րիլի և ա յլ փ ա ս տ ա թ ղ թ ե ր ]:

Ն ա լբա ն դ յա ն ի դիմա նկա րով:1 0 3 6 . Հ Ա Ր Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Յ Ա Ն Գ [Ր Ի Գ Ո Ր ] :— Կ ոմիտ ա

սի կ ենսա գրութ յա նը վերա բերող ն յութ եր: [Ո ւսումն ա ս իրութ յա ն: Բ ն ա գ ր ե ր ]: 1 9 4 8 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 51— 62:

Բ ն ա գր ե ր ' Մ եծա պ ա տ իւ ա նդա մոց հոգա բա րձու- թ եա ն հոգևա ր դ պ րոցի Տա մ ա խ ւո յ: [Գ և ո ր գ Դ -իգրութ յունը թ եմա կա ն ա ռա ջնորդներին , հոգևպ ւ եր- գ ե ր ի երա ժշտ ութ յա ն մեջ կա տ ա րելա գործվելու նպ ա տ ա կով ա շա կերտ ների հ ա վ ա ք ա գ րո ւմ ]:— Ն ո ր ի ն Վ ե - հա փ ա ոութեա ն Տ . Տ . Մ կրտ իչ Ա ոա ջնո յ Ս րբա զնա սուրբ կա թ ողիկոսին Ա մ ենա յն Հ ա յո ց յա յտ ա րա րա - թ իւն : [Ս ո ղ ո մ ո ն Գ և ո ր գի Ս ողոմոնյա նին, Կոմիտ աս ա նվ ա մ բ, ա բեղսւ ձեոնսւդրելու մ ա ս ի ն ]:— Ն ո ր ի ն վ ե - հա փ ա ոութեա ն: [Մ ես րոպ ա րքեպ իսկոպ ոսի գրսւվււր տ եղեկա գիրը Կ ոմիտ ա սի ա բեղա ձեոնադրելւււ մա ս ի ն ]: Տ ո ւց ա կ : [1 8 9 5 — 96 թ թ . ճեմա րա նի ուսա մնա - Կան կ ա զ մ ի , որոնց մեջ Կուքիտասի ա ն ո ւն ը ]:— [Խ րիմ յսւն ի կոնդա կը Կ ոմիտ սսփ ն, ուսանելու նպ ա տ ա կով, Բ ե ո լի ն ուղարկՒ,|ա մա սին: Ա յդ ւսոթիվ' ճեմա րա նի տ եսուչ Կ ա րա պ ետ Կ ոա ոա նյա նի գրավււր տ ե ղ ե կ ա ն քը , .ֆինա նսա կա ն հա շիվների մ ա ս ի ն ]:— Մ կ րտ իչ [Ւ ՚ր ի մ յա ն ] ծա ոա յ Յիսուսի Ք ր ի ս տ ո ս ի ... քԿ ոմիտ ա սին վ ա րդա պ ետ ա կա ն ա կա նա կուռ լա նջա խ ա չով պ ա րգևա տ րելու մ ա ս ի ն ]:— Մ կ րտ իչ ծա ՚ոա յ Յ ի ս ո ւս ի ... [Կ ո ն դ ա կ Կ ոմիտ ա սին ծա ղկ յա փ իլոն շնորհելու մ ա ս ի ն ]:— Վ կա յա կ ա ն : [Կ ոմիտ ա սր ճեմա րա նի ո ւս ո ւց ի չ]:— Վ կա յա կ ա ն : [Գ ի տ ա կ ա ն գործուղում ա րտ ա սա հմա ն ]:

Ն կ . ' Կ ոմիտ ա ս վա րդա պ եա :1087 . Հ Ա Ր Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Յ Ա Ն Գ [Ր Ի Գ Ո Ր ] :— Մի

ա ա րտ քի պ ա տ մութ յուն : ( Հ . Թ ա մ ա նյա ն ի մա հվա ն25-ա մ յա կ ի ա ռ թ ի վ ) : [Ա ր խ ի վ ա յի ն նյութեր Թ ումսւն- յա նի ե Շ ի ր վ ւս ն զա դ եի , Թ ի ֆ լիս ի Հա յւպ հրա տ ա րա կ- չսւկա ն րնկ երութ յա ն վ ս ւրչա թ յա նր, ա ոսւքվա ծ գ ր ո ւթ յո ւն ներ ի ց 1 8 9 6 — 189 7 թ թ .] : 1948 , մա րտ -ա պ րիլ, էջ 5 9 — 7 3 :

Ն կ .' Հ ա |հ . Թ ումսւնյսւն:1 0 3 8 . Հ Ա Ր Ս Տ Ա Ն Ո Ւ Մ է գրա դա րա նի ֆ ո ն դ ը : | Ա-

կա դեմիւսյի կենտ րոնա կա ն գրա դա րա նում , Վիեննսւյի Մ խ իթա րյսւնների կողմ ից 5 5 8 սւնա ն Գ | ՚|փ

56Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

ստ ա ցմա ն մ ա ս ի ն ]: 194Տ, հու]|սւ.-11ոյհմբ.-դհկւո., է շՕ Տ ,

1089 . Հ Ա Ց Ա Հ Ա Տ Ի Կ Ա Յ Ի Ն տ եսա կների փ որձա դա շտ : [է ջմ ի ա ծ ն ի շրջա նում: Կա րմիր ցորէնի նոր տեսակի մ ա ս ի ն ]: 194Տ , մա րտ -ա պ րիլ, է 2 8 8 :

1040 . Հ Ե Տ Ա Ք Ր Ք Ի Ր հա յտ նա բերում : [Ս իսիա նի՜՛ոտանի Ս ա ռնա կա նս գ յուղում ա րծա թ ե հին դրա մ ների հա վա քա ծու]: 1948, հ ո ւլի ս-օգ ոստ ..-սե պ տ ., էշ 88 "

1041 . ՀԵ Ր Ո Ս Ո Ի ՀԻ մ ա յրեր : [Գ ե ր ա գ ո ւյն Սովետի նա խ ա գա հությա ն հրա մա նա գրով պ ա ր գև ա տ ր վ ել են4 2 6 կ ի ն ]: 1948 , մա րտ -ա պ րիլ, է շ 85 :

1 0 4 2 . Հ Ի Ն հա յկա կա ն դրա մների [ե ր կ ո ւ] հա վա քա ծո ս [Ո ւղա րկվա ծ Հա լեպ ի ց 0 . Ղ ա նթ սւրճյա նից և Բ ե յրա թ ից Ա . Փ ոլա դյա նից: Ա ոա ջինը ' 12— 1 4 -ր դ դ ա րերի Կիլիկյա ն Ռ ուբինյա ն հա րստ ությա ն 1 0 4 Й Ш 1Л

ա րծա թե և պ ղ ն ձ ե դրա մներ, երկ րորդը ' 6 2 0 ա րծա թ ե դր ա մ ներ ]: 1948, հովիս -օգո ս տ .-ս եպ տ ., է շ 88 :

1 0 4 8 . Հ Ն Ա Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն ա րշա վա խ ումր: [Պ ա տ մւս-կան հուշարձանների պ ա հպ ա նությա ն կոմիտ եի հնա գիտա կա ն ա րշա վա խ ա մրը Ա շտ ա րա կի շրջա նի հյուսիս-ա րևմտ յա ն մ ա ս ո ւմ ]: 1948,- հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դեկ տ ., էջ 81 :

1044 . Հ Ն Ա Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն պ եղումներ: [Կ ա րմիր բասրում: Դ վ ի ն ո ւմ ]: 1948 , մ ա յիս -հա նիս , է շ 85 :

1045 . Հ Ո Կ Տ Ե Մ Բ Ե Ր Յ Ա Ն Ս ոցիա լիստ ա կա ն մ ե ծ ոե-վոլյուցիա յի 8 1 -ր դ տ ա րեդա րձը:— Հա նդիս ա վոր նիստ Երևա նում նվիրվա ծ Հո կ տ ե մ բեր յա ն սոցիւպ իստ ա - կան մ եծ ռևոլյուցիա յի 8 1 -ր դ տ ա րեդա րձին: 1 9 4 8 ,հ ո կտ .-նոեմ բ.-դեկ տ ., է շ 12 — 14 :

Ն կ .' Ե րևա նի հա մա յնա պ ա տ կերը:1046 . ՀՈ Վ ՀԱ Ն Ն Ե Ս Թ ումա նյա նի հիշա տ ա կին

նվիրվա ծ երեկո Մ ոսկվա յում : [Մ ա հվա ն 25-ա մ յա կ ի ւսոթիվ]: 1948 , մա րտ -ա պ րիլ, է շ 8 2 — 88 :

1047 . ՀՈ Ի Ն Ա Կ Ա Ն թ երթ մ ը հա յոց մա սին: [«Բ ւս թ - րիսւ», Ռուենոս-Ա յրևս, 1948 , 2 0 փ ե տ րվա րի: Բ ա ցա ռիկ համար նվիրվա ծ Վ ա րդա նա նց տ ոնին: Ա ր տ ա տ պ վա ծ' «Հ ա ս կ » , 1948, մ ա ր տ ]: 1948 , 6ո կ տ .-ն պ ե մ .- դեկ տ ., է շ 80:

1048 . ՀՈ Ի Ս Ա Ր Զ Ա Ն Ն Ե Ր Ի վերա նորոգում : [ճ ա ր տ ա րա պ ետ ա կա ն գործերի վա րչութ յա ն կի ց պ ա տ մա կա ն հուշարձանների պ ա հպ ա նությա ն կոմիտ են ա վա րտ ել է Ծ ա ղկա ձորի հուշա րձա նները, Թւսլինի փ ոքր եկ եղեցին, Թ ա լիշի մ եծ տ ա ճա րը, Երերունի րսպ իլիկա յի հա րա վա յին պ ա տ ն ա որմնա խ որշը: Վ ե րա նորոգվում են ա յլ հուշա րձա ններ]: 1948 , հոկտ .- նո յեմ ր.-դեկտ ., էջ 81 :

1049 . ՀՍՍՌ Մ Ի Ն Ի Ս Տ Ր Ն Ե Ր Ի Ս ովետ ին կ ի ց հա յեկեղեցու գործերի խ որհուրդ; է ջմ ի ա ծ ի ն : Ա մենա յնՀ ա յո ց կա թողիկոս Գ և ո ր գ Զ -ի ն : [Ց ա վ ա կ ց ա կ ա ն հեռա գիր Գ երա գույն հոգևոր խ որհրդի ա նդա մ Ն եր ս ես եպ իսկոպ ոս Ա բրա հա մյա նի մա հվա ն ա ռ թ ի վ ]: 1948 , հա նվա ր-փ ետ ովա ր, էջ 27 :

1 0 5 0 . Ղ Ա Փ Ա Ն Ն ա յսօր : [Հա նր ա պ ե տ ո ւթ յա ն ա ր դյունա բերա կա ն կենտ րոններից մ եկ ր Ն 1 9 4 8 , հոկտ .- ն ո յեմ բ.-դեկտ ., էջ 88 :

Ն կ .' Ղա ւիա ն. մի տ եսա րա ն:I 1(* 1 . Ա Թ Ո Ռ : 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր,

Բ ո վ ա ն դ .' [Հունվ ա րի 1-ի ն Ա մա նորի ա ռ թ ի վ , հա նդիսա վոր պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւմ ]:— [Հո ւն վ ա ր ի5 -ի ն , ճրա գա լույցի երեկոյա ն, ս . պ ա տ ա ր ա գ ]:— [Հունվ ա րի 6 -ի ն , Ծ ն նդ յա ն տ ոնի օրը պ ա տ ա րա գ և Զրօրհնյսւց հա նդես, Գ և ո ր գ Զ կիթ ողիկոսի մ ա սնա կց ո ւթ յա մ բ ]:— [Հա ղ որդա գրութ յուն : Ա մա նորի և ս. Ծ ն նդ յա ն տ ոների ա ռթ իվ հեռա գրերի ստ ա ցում կա թողիկոսի ա նա հով ՍՍՀ Մ իությա ն և ա րտ ա սա հմա նյա ն թեմերի ա ռ ա ջն ո ր դ ն ե ր ի ց ]:— [Ս . Վ ա րդա նա նց տոնի օր ը երեկույթ ճեմա րա նում, կա թողիկոսի և դ ա սա խ ոսա կա ն կա զմի մ ա ս ն ա կ ցո ւթ յա մ բ]:— [Փ ե տ ր ր - վարի Յ-իՕ, Վ ա րդա նա նց տոնի օրր պ ա տ ա ր ա գ ն - Լ ►և որգ Д -ի հա մա ձա յնութ յա նը. Չ ա ր լ.լ Պեւորււսի

Ջ որա րին, Լոնդոնի «Ս . էջմիւս&նի հիմնա դրա մի կենտ րոնա կա ն հա ն ձ ն ա ժ ո ղ ո վ ի » ա նդա մ նշա նա կելու հ ա մ ա ր ]:— [Գ և ո ր գ Ջ -ի կ ո ն դա կը ' |>ոբերտ Գ ևորգի Մ ի քա յելին «Ս . է ջմ ի ա ծ ն ի Հիմ նա դրա մ ի Լոնդոնի Կ ենտ րոնա կա ն հա ն ձ ն ա ժ ո ղ ո վ ի » ա նդա մ հա ստ ա տ ելու մ ա ս ի ն ]:— [Գ և ո ր գ Ջ -ի կ ո ն դա կը ' Սա րգիս Ք յո լր ք - ճ յա նին , Լոնդոնի «Ա բ գ ա ր յա ն տ ր ե ս տ »-ի ա վա նդա պ ա հ նշա նա կելու մ ա ս ի ն ]:— [Ս ուրեն եպ իսկոպ ոս Թ որոսյա նին Ա դ ր բե ջա ն ի և Թ ա րքեստ ւսնի թ եմի ւս- ռ ա ջ ն ո ր դ նշա նա կելու մ ա ս ի ն ]:— [Հա ղ ո ր դ ա գ ր ո ւթ յուն . Թ րիլիսիի թեմի նա խ կին ա ռա ջնորդա կա ն փ ոխ ա նո ր դ Տեր -Ս ա հ ա կ քա հա նա Սսւհակյանի մա հվա ն մ ա ս ի ն ]:— [Հ ա ղ ո ր դ ա գ ր ո ւթ յո ւն . Ա դրբէւջա նի և Թ ուր- քես տ ա նի Հ ա յո ց թեմի ա ռ ա ջն ո ր դ Ն ե ր ս ե ս եպ իսկոպ ոս Ա բրա հա մ յա նի մ ա հվա ն մ ա ս ի ն ]:

1 0 5 2 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ : 1 9 4 8 ( մւսրտ -ւսպ րիլ, Էջ 18:

Բ ովսւնդ.' [Մ ա րտ ի 2 7 -ի ն , ճր ա գա լույցի տ ոնի ա ռ թ իվ ս . պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւմ ]:— [Պ ա տ ա րա գ Հ ա ր ո ւթ յա ն տ ոնի ա ռ թ ի վ ] :— [Հ ա ր ո ւթ յա ն տ ոնի ա ռ թ իվ տ եղա կա ն եկ եղ եցի ներ ո ւմ քա ր ո զելո ւ համար, Կ ա րա պ ետ վա րդա պ ետ ի և Ն ա հա պ ե տ ա բեղա յի մեկնումը Ե րևա ն , Կ ոստ ա նդին ա բ ե ղ ա յի ’ Լ ենին ւսկ ա ն]:— [Զ ա տ կ ա կ ա ն տ ոնի ա ռ թ ի վ շնորհա վորա կա ն հեռա գրերի ստ ա ցում ' Տ ա ն ն Կ իլիկիո կա թ ողիկոս ից, Երու- սա ղեմի և Կ . Պ ոլս ի պ ա տ րիա րքա րա ն ներից, թեմա կա ն ա ռա ջնո ր դ ներ ի ց և խ ո ր հ ո ւր դ ն ե ր ի ց ]:— [Պ ա տ ա սխ ա ն հեռա գրերի ա ռ ա ք ո ւմ ]:— [Ի ր ա ն ի ց ներգա ղ թ ա ծ Տ ե ր Վ ա ղ ա ր շա կ քա հա նա Բ ա ղա մ յա նին Թ ւսլինի Ղ ր մ զ լո ւ (ա յժ մ ' Կ ա ր մ րա քա ր) գյուղում ծխ ա տ եր քա հա նա նշա նա կելու մ ա ս ի ն ]:— [Հ ո ւն ա ս տ ա նից ն եր գ ա ղ թ ա ծ Տեր-Գ ա բրիԷ ղ Ա ր ա բյա ն ին և Ֆ ր ա ն ս ի ա յի ց ն եր գ ա ղ թ ա ծ Տ ե ր -Գ յա տ Մ իքւսյելյա նին Ք ա ն ա ք ե ռ ո ւմ քա հա նա ն եր նշա նա կելու մ ա ս ի ն ]:— [Զոլւսխ ւսչ գ յուղի ը ն ծ ա յա ցո լ Լևոն Տեր -Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ի Գ րիգոր յսւնին, Տ . Գ րիգոր ա նվ ա մ բ, քա հա նա ձեոնա - դ ր ե լու մ ա ս ի ն ]:

^ 1 0 5 8 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ : 1 9 4 8 , մ ա յիս -հա նիս , Էջ 1 0 —

Բ ո վ ա ն դ .' [Մ ա յի ս ի 9 -ի ն , Հա ւա ա նա կի տ ոնի օրր , պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւմ ]:— [Հո ւն ի ս ի 2 0 -ի ն , ս. Ա ս տ վա ծա ծնի Տ փ ո յ գտ մ ա ն ն տ ոնին, և Գ և ո ր գ Զ կւս- թււղիկոսի գա հա կ ա լութ յա ն ե ր ր ո ր դ տ ա րեդա րձի ա ռ թ իվ պ ա տ ա րա գ, Մ ա յր տ ա ճ ա ր ո ւմ ]:— [Մ ա յի ս ի 0 -ի ն , Հա մ բա ր ձ մ ա ն տ ոնի օ ր ը պ ա տ ա րա գ և քա ր ո զ Մ ա յր տ ա ճա րում, Հա յր ա պ ետ ա կ ա ն Ա թ ոռը Ս սից Է ջմիա ծ ի ն փ ոխ ա դրելու նշա նա կութ յա ն մ ա ս ի ն ]:— [Գ և ո ր գ Զ -ի շնորհա վորա կա ն հեռա գիրը Տա նն- Կ իլիկիո կա թ ողիկ ոսին մ յոա ոնօրհնութ յւսն ա րա րողութ յա ն ւսո-

[Մ ա յի ս ի 2 0 -ի ն Ռ ումինիա յի Հ ա յո ց թեմի ա - ռ ա ջն ո ր դ Վ ա զ գ ե ն ծ . վա րդա պ ետ Պ ա լճյա նի ժա մա նումը Մ ա յր Ա թ ո ռ ]: [Մ ա յի ս ի 2 4 -ի ն , ս ր բ „ց կ ա ս ա _նա ցն Հ ռ ի փ ս ի մ յա ն ց տ ոնի օ ր ը , ս . Հռի փ ս ի մ եի վա նքում պ ա տ ա րա գ: Մ ա յիսի 2 5 -ի ն , կուսա նա ցն Գ ա - յա ն յա ց տ ոնի օ ր ը , պ ա տ ա րա գ ս . Գ ա յա նեի վւսն- յ յո ւ մ ] :— [Մ ա յի ս ի 2 7 -ի ն ս . պ ա տ ա րա գ Շողա կա թ ի վ ա ն ք ա մ ] :- [Մ ա յի ս ի 8 0 -ի ն , կա թ ողիկե ս . Էջմիա ծնի տ ոնի օ ր ը , հա նդիսա վոր պ ա տ ա րա գ Մ ա յր տ ա ճա րում, պ ա տ ա ր ա գի չ' տ . Վ ա զ գ ե ն ծ . վա րդա պ ետ Պ ա լճ յա ն ]: [Հ ո ւն ի ս ի 2 — 2 6 -ը ճեմ ա ր ա նո ւմ տ ա րեվ եր ջ յա ն ք ն ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ]:— [Հ ո ւն ի ս ի 1 7 -ի ն , սրբոց Թ ա ր գմ ա ն չա ց, ս . Սա հակի և ս. Մ եսրոպ ի տ ոնի օրը , ուխ տ ա գնա ցութ յուն Օ շա կա ն]:— [Մ ա յի ս ի 8 0 -ի ն , Գ ե - վ ո ր գ Ջ - ի հա յրա պ ետ ա կա ն օրհնութ յա ն կոնդա կը, ռում ինա հա յ թ եմա կա ն խ որհրդի փ ոխ նա խ ա գա հ Ա ր- տ ա շես Պ ո յա ճ յա նի ն, ուղա րկա ծ նվիրա տ վութ յունների հ ա մ ա ր ]: [Մ ա յի ս ի 2 5 -ի ն , Գ և ո ր գ Զ -ի օրհնութ յա ն կոնդա կը ռում ինա հա յ թեմի Կ ա լա ց քա ղա քի հ ա մ ա յնքին , ուղա րկվա ծ նվիրա տ վութ յունների հա մա ր: Ն ա յն տ եղում ' քա դվսւծր կոնդա կի բ ն ա գ ր ի ց ]:

Д И . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ : 1048 , հ ովիս-օգոսս ս-սեպ ւո .,

ю т а Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 57

( 'ո վ ս ւն դ .' [Հ ո ւլի ս ի 1 -ի ն , (հուսա ց պ ր ա վ ո ս լա վ Ա. կ ե ղ ե ցա ա վտ ոկեֆ ւսլութ յա ն 500-ա մ յս ւկի ա ռ թ ի վ 4 0 .- վ ո ր գ У.-ի Մ ոսկփ ս մ եկնելու և օգոս տ ոս ի 5 -ի ն , Մ ոսկվա յից վերա դա րձի մ ա ս ի ն ]:— [Օ գոստ ոսի ]3-ի1ւ, Վ երա փ ոխ մա ն տ ոնի օ ր ը , հա նդիս ա վոր պ ա տ ա րս») Ս՛այր տ ա ճա ր ո ւմ ]:— [Ս ե պ տ ե մ բե ր ի 1 2 -ի ն , Խ ա չվ ե րա ցի սա նի օ ր ը , պ ա տ ա րա գ Ս՛այր տ ա ճ ա ր ո ւմ ]:— լՍ հ պ տ եմ բեր ի Տ » -ի ն , ս . Գ և ո ր գ ի տ ոնի Ա Գ և ո ր գ Զ -ի ա նվա նա կոչութ յա ն օ ր ը , Վ եհ ա ր ա նո ւմ ընդունե լութ յո ւն ]:

1 0 5 5 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ : 1848 , «ո կ տ .-ն ո յհ մ բ .-դ ե կ տ ., է շ 1 9 - 2 2 :

Ք ո վ ա ն դ .՝ [Հա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա րա գներ Մ ա յր տ ա ճա րում, պ ետ ա կա ն տ ոների ա ռ ի թ ո վ ] :— [Ն ո յե մ բերի 2 9 -ի ն հա նդիսա վոր նիստ ճեմ ա րա նում , ն վիրվ ա ծ Հա յա ստ ա նում ս ովե տ ա կ ա ն կա րգերի հ՜աստ ա տ մա ն 2 9 -ր դ տ ա ր ե դ ա ր ձ ի ն ]:— [Ս եպ տ եմ բեր ի 8 0 -ի ն հեռա գիր Ե րա սսւղեմի հա յոց Կ յո ւր ե դ պսւսւ- րիա ր ր ի ց: Խ ն դ ր ա ն ք կա թ ողիկոս ին՛ հր ա հ ա ն գ ե լա թ ե մա կա ն ա ռ ա ջն ո ր դ ն ե ր ի ն , պ ա ղեստ ինա հւսյ ա ղ ետ - յա լներ ի ն օգն ո ւթ յո ւն կ ա զմա կ երպ ելու հ ա մ ա ր ]:— [Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 8 -ի ն ՛ պ ա տ ա սխ ա ն հեռա գիր Ե ր ո ւս ա - ղեմի Կ յո ւր ե դ պ ա տ ր ի ա րքի ն Պ ա ղեսս փ նի հա յ սւ- ղետ յա ւներին օգն ութ յուն կա զմա կերպ ելու մ ա ս ի ն ]:— [Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 4 -ի ն , հեռա գրերի ա ռ ա քո ւմ Տ . Գ ս ւրե- գ ի ն Ա կա թ ողիկոս ին և մի շ ա ր ք թեմա կւսն ա ռ ա ջնոր դ ներ ի , Պ ա ղեստ ինա հւսյ ա ղ ետ յա լն եր ի ն ն յութ ա կա ն օգն ո ւթ յո ւն կա զմա կերպ նլու հ ա մ ա ր ]:— [Ն ո յե մ բերի 9 -ի ն , ռում ինա հա յ թեմի ա ռա ջնորդ Վ ս ւզգեն ծ. վա րդա պ ետ ի նա մա կը Գ և ո ր գ Д -ի ն , ո ա մ ի ն ա հ ա յ թ ե - մի մա սին: Հրա ս |ա րւս կվա ծ է նա մա կի բ ն ա գ ի ր ը ): [Ս եպ տ եմ բեր ի 2 9 -ի ն հեռա գիր Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ի ց, Ս,- տ ըրպ սւտ ա կա նի թեմի ա ռ ա ջն ո ր դ տ . Ն ե ր ս ե ս ա ր ք . Մ ե լի ք ( ՚) ՚ա ն գ յա ն ի մա հվա ն մ ա սին: Պ ա տ ա սխ ա ն հե- ոսւգիր Թ եհրա նի թ եմի ա ռ ա ջն ո ր դ (հ ո ր ե ն եպ իսկոպ ոս Դ րա մրյսւն ին : Հա ն ձնա ր ա ր ո ւթ յո ւն ՝ ի բ ր և կա թ ողիկոսի ներ կ ա յա ցո ւցի չ՛ նա խ տ գա հ հ լ, հոկտ եմ բերի 3 -ի ն Թ ա ւ|ր ի զ ա մ կա յա նա լի ք ս գ ա հ ա ն դ ե ս ի ն : Ն ո ւյնտ եղ ո ւմ ' շր ջա բե ր ա կ ա ն հեռա գրե ր թ եմ ա կ ա ն ա ռ ա ջն ո րդներին : Հ ա յո ց ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո ւմ հոգե հա նգիս տ կա տ ա րելու Ն ե ր ս ե ս ա րքեպ իս կոպ ոսի մա հվա ն սա - թ ի վ ] :— [Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 8 -ի ն , հ ո գե հ ա նգի ս տ Մ ա յր տ ա ճա րում Ն ե ր ս ե ս ա րքեպ իս կոպ ոս Մ ե լի ք -Թ ա ն գ յա ն ի հ ի շա տ ա կ ի ն ]:— [Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 6 -ի ն ճ եմ ա ոսւնա մ լսա րա նա կա ն րսւժնի բ ա ց ո ւմ ը ] :— [Դ ե կ տ ե մ բ ե ր ի 2 5 -ի ն ճեմա րա նում գր ա կ ա ն ե ր ե կ ո ' ն վ ի ր վ ա ծ Խ ա չա տ ուր Ա բո վ յա ն ի մա հվա ն 1 0 0 -ա մ յա կ ի ն ]:

1 0 5 0 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ի փ ոխ ա դրութ յա ն 500-սւմյսւկի տ ոնա կա տ սւրությա նց ի մ ա ստ ը: 1 9 4 8 , հ ո ւնվ ա ր-փ ե - տ բր վ ա ր , է ջ 30— 37:

Ս տ ո ր տ գր .' Ա . Ն .:1 0 5 7 . Մ Ա Ն Կ Ա Վ Ա Ր Ժ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն պ ա տ մութ ւա ն ձ ե ռ

նա րկ: [ « Հ ա յ դպ րոցի և մ ա նկա վ ա ր ժո ւթ յա ն սրստ - մ ա թ ւա ն ր »: Հրա տ ա րա կմ ա ն մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մսւրտ - ա սա հւ. է ջ 8 4 :

1 0 5 8 . Մ Ա Տ Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ա Ն Ո Ի Մ : [Ч -իտ ա կա ն ա շխ ա տ ա նքներ ի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , հ ո ւլի ս -օգ ո ս տ .-ս ե ս ր ո ., էջ 90 :

1 0 5 9 . Մ Ա Ր Գ Ա Ր Յ Ա Ն Ա Ր Շ Ա Լ Ո Ի Յ Ս : Մ ի բ ո ւռ հող: [Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յո ւն ]: 1 9 4 8 , մ ս ղ իս-հունիս, է օ 11:

1 0 0 0 . Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս Յ Ա Ն Ռ Ո Ի Բ Ե Ն : ((քհմա րա նի8 -ր դ ւա սրա նի ս ա ն ) :— Վ ա ր դ ա ն ա ն ք : 1948 , հ ա ն վ ա ր - վւետ րվա ր, էջ 8 8 — 34 :

Ն կ . ' Վ ա րդսւն զորա վա ր:Հեոինւսկ ի դ ի մ ա նկա րով:1081 . Մ Ե Ն Ե Ր Գ Ն Ե Ր Ի ժ ո ղ ո վ ա ծո ւ: [Հ ր ա տ ա ր ա կ

մա ն մ ա ս ի ն ]: 1948 , մ ա րտ -ս ւպ ոի|, I ս 8 4 :1('0!>. Մ Ե Ր Ձ Ա Ր Ե Վ Ա Դ Ա Ր 2 Ա Յ Ի Ն " կո զ տ ո լր ա ներ ի

տ նկա լլւսն: [Ի ջե ւս ն ի շրջա ն)! Ո ւզունթւսլա գ յա ւլո ւմ ]: 191Տ . հւււ|իս-ոգոստ .-ս1,լւլտ ., 1.ջ 94 :

10НЯ. Մ Ի խումր հա յերի վերա դա րձր Չինսատ ւււ- (՚| ՚! 1 : [ 1() մա րդ | : 1948 , հունվա ր վւեա րվա ր, էջ 45 :

1 0 8 4 . Ս Ի կա րևոր խ նդրի շուրջը: [Դ ի մ ո ւմ ՛ ա րտ ա սա հմա նյա ն հայկական՜ թեմսրի ա ռա ջնորդներին և ա զգ ա յի ն կա զմա կերպ ութ յուններին. հա յտ նա բերել հա յ ժււղովըդի պ ա տ մութ յա ն հետ ա ռ ն չո ւթ յա ն ա և ս - ց ս լ ա րտ ա սա հմա նյա ն երկրներում ցրվա ծ ա րխ իվա յի ն վւա սսւա թղթերը և կա զմա կերպ ել դ ր ա նց սնվը- ւոաեգ ե ա նկորուստ ա ռա քումը հ ա յր ե ն ի ք ]: 194ծ, մ ա րտ -ա պ րիլ, ւ-.ջ 7 — 8 :

1 0 3 5 . Ս Ր Ն Ա Ս Ճ Ա Ն Մ [ Ի Ն Ա Ս ] :- Ս . էջմ ի ա ծն ի հո-գե վ ո ր ճեմա րա նը ուսման երկրորդ տ ա րում: 1948,մ ա յիս-հունիս, ւ;ջ 2 2 — 27 :

1 0 3 5 . Մ Ի Տ .Ո ՏՆ Ե Ր Ի հա նգա նա կություն Ա Մ Ն -ո ւմ հա յերի դեպ ի Ս ովետ ա կա ն Հա յա ս տ ա ն հա յրենա դա րձ ութ յա ն հա մա ր: [Հ ա յ բա րե գո ր ծա կ ա ն ընդհա նուր

տ ըրվ սՓ է ^ ՚^ հ - Բ ]: 1948 , հունՎա ր-փ ե-

« И .Г П ՜ ւ ° ? ո Ա1' 0 ,Ն 9 ո ,9 ս|նա ն դ ե ս : [Հ Ս Ս Հ Գ իտ ութ յունների Ա կ ա դեմ իա յի պ ա տ մա կա ն թա նգա րա նում,

ժո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն տ նտ եսութ յա ն Ա կուլտ ա - Ր Й,4 3 ’ *,ո Կ տ .-ն ո յե մ բ.-դ ե կ տ ., էջ 86 :

, щ 1 Г , й^ Р Г հա ! 4 ա ղ ո ,| ,ն : [Ֆ ր ա ն ս ի ա -• | | | |Կտ --ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., էջ 95 :

1039 . Ս ՜Ո ՍԿՎԱ ՅԻ և Հա մ ա յն Ռուսիո սրբւսգնսւ-

Ս 1.0 ՜լե,ՔԱիԻ ս1աՍ1ՎԻոակությունը Մ ա յրՍ թ ոոում . [Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յա ն կա զմի մ ե ջ ե ն Կա - յլա նի թեմի ա ռ ա ջն ո ր դ Գ ե ր մ ո գ ե ն ա րքեպ իսկոպ ոսը ւ ՄոսկվայիI (՛ոգևոր ճեմա րա նի դա սա խ ոս 'ւ,. Դ ո կ -

1 0 "ո ՛՛տ II ո 1 1 ՛ մ" 1 ի ս- |,,ս ն հս . է շ 20 - 21 :1 0 7 0 ; ՆԱՄԱԿI Պ ա ղ ես տ ի նի ց: [Հա յր են ա դ ա ր ձ ո ւ

թ յա ն մ ա ս ի ն ]: 1 8 4 8 , հունվա ր-փ ետ րվսւր, էջ 4 1 — 4 3 : Ս տ որա գր. Պ ա ղ|ւստ ինցի:Ն կ .՝ «Պ ո բ ե դ ս ւ * նա վը Հ ա յֆ ա յի նավահ՜անգստին

մ ;.ջ րէա նա վսրվա ծ Ս ա րիս,յհն, Լիբա նա նեն, Իրա - ք ե ն և Պ ա ղեստ իՕ են ներ գ ա ղ թ ո ղ նե ր ով :— Հ ա յֆ ա յի նավսւՈսւնգստի քա րա փ ին վ ր |ս . Տ . Կ յուրեդ պ ա տ րի ա ր քը ն՜ավ կա ռա ջնորդվի ; ‘ ՚

ու.10 ! 1՜, Ն ե Ր Ս Ե Ս ա րքեպ իսկոպ ոս Մ ե |իր-Թ ա նգւա ն: ւ «ա սխ ոսա կւսՕ -կհնսսպ րա կա ն]: 1848, հոկտ .-նո-

յե մ բ .- դ ե կ տ ., է ջ 2 4 — 2 6 :Դ իմա նկ ա ր ո վ :

1 0 7 2 . Ն Ե Ր Ս Ե Ս եպ իսկոպ ուլ Ա բրա հա մ յա ն: | Ս՛այր Ա թ ո ռ ի միւսրա ն, Ա դ ր բե ջա ն ի ե Թ ոլրքես տ ա նի թեմի ա ռա ջնո ր դ : Մ ա հ ա խ ոսա կս ւն-կենս ա գրա կ ա ն]: 1948 ,հ ո ւնվ ա ր-փ ե տ ր վ ա ր , է շ 2 9 —Տ 0 :

Դ իմա նկսւոով:1 0 7 8 . Ն Ե Ր Ս Ե Ս եպ իսկոպ ոս Ա բրա հա մ յա նի [մ ա հ

վա ն ա ռթ ի վ ցա վա կցա կա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր ]: 1948 , հունվ ա ր -փ ե տ ր վ ա ր , էջ 2 7 - - 2 8 :

1 0 7 4 . [Ն Ե Ր Ս Ո Ց Ա Ն ] Տ Ի Ր Ա Ն ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ (Ա - ւ ՚՚ս ջ ն ո ր դ Ա մ երիկա յի հ ա յո ց ) :— Ն ե ր գ ա ղ թ ի հա նգա նա կ ութ յունը : [Ե րկու մ ի |իոն դ ո լա ր ի ]: 1948 , հունվսւր- վւետ ովա ր, է ջ 4 4 :

1 0 7 5 . Ն Ե Ր Ս Ո Յ Ա Ն Տ Ի Ր Ա Ն ԵՊ ԻՍ ԿՈ Պ Ո Ս :— «Ե ր կիր հ ա յր ե ն ի » շա րժա պ ա տ կերի մա սին: 1948 , հուն- վսւր-Ա ւետ րվա ր, է ՝ 95 :

1 0 7 0 . Ն Կ Ա Ր Ի Չ Ա րշա կ Ֆ ետ վ ա ճ յա ն ի ստ եղ ծա գո ր ծութ յունների ց ո ւցա հա նդես: [Ե ր և ա նի պ ետ ա կա նււ|ս>ւոկերսւսոահում]: 1948 , մ ա րտ -ա պ րիլ, է ջ 83 :

1 0 7 7 . Ն Կ Ա Ր Ի Չ [Հ մ ա յա կ ] Հա կ ո բյա ն ի գործերը : [՜ՀՍ Ս Հ պ ետ ա կա ն պ ա տ կերա սրա հում ցուցա դրվելու մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 . մա րւո-ա պ րի|, էջ 82 :

1 0 7 8 . Ն Կ Ա Ր Ի Չ Հ մ ա յա կ Հա կ ո բյա ն ի ցուցա հա նդե- սր: [Հւււյսւսւոսւնի ււ|1ււոսւկան պ ա տ կերա ս րա հում ]: 1918 . հ ո ւ|ի ս -օ գ ո ս տ .-ս ե պ տ ., էջ 8 8 :

1 0 7 9 . Ն Կ Ա Ր Ի Չ Ռ [ա փ ա յե |] Շիշմսւնյա նի ա շխ ա տ ա նքների ցո ւցա հ ա նդ ես ը : [Ե ր ևա նի նկա րիչներիտւսնւ>1: 1948 , 11ա |իս-օգոստ .-ս1.սրո., էջ 79 :

1 0 8 0 . Ն Ո Ր գ ո ր ծ ա ր ա ն : 11.՝|եկւււրւււլամււ|երի: Ե րկվ ա ն ա մ կա սա զ1ւ|ա մսա [ւն]: 1948 , մւււ|ւտ-աւղր|լլ, էջ 8 6 :

1 0 4 . Ն Ո Ր դոկումենտ ող ֆ ի |մ : [«Սու|1ւ1ււա1|ան Հ ա յա ս տ ա ն :» ): 1948 , հունվա ր վւեւորվալւ, |.ջ 82 :

է Զ Մ Ի Ա Մ Ի ՚ւ * 10ТЗ

ՅՏ

1С 82. — ■ ч ֊д _ • • „о .1948, մաւի ս -ւ՝" '['Ի''- '-Տ . 'гЬ -,иш С, „ а Վ . Բ ր յա սովի

1է՜Տ8. ЪП Ի նէ, . յ ա նկւսվա րժա կա ն ինսւոի-

- « - ! . « ] = 1 0 4 Տ ՛ մա',Ս1- ա14-

|,ր10տ12 ՆՈ Ր Կամարակ ա վա նի կա ռուցումը: [Հ ա յ-

Ю1К ոաւհս-օււատ.-սես|տ., էջ / о . .....

. \,Ո Ր Է լ ե կ տ ր ա կ ա յ ա ն : [Մ իկոյա նի շր շ ա ն ո ս !]:

շր ջա ն ո ւմ ]:

19^ Յ Յ հ ն 1| : ^ ո % ՜ ; ,Ւ& ? 4 հաի Վրա: [ « Հ ա ո -, Տ » կ ա Օ , , Փ | Ի մ ա ս ի ն]: 1948 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ -

դ 10Տ0 . ե|>Ո Ր կյա նք գյուղում : [Վ ե դ ի ի

1^ 7 Ո ԻՈԱ^ 1ս - § . կ Տ ո կ ա 1ա ն: [Ա զի զ բ ե կ ո վ իշրջա նում: Կ ա ռուցմա ն մ ա ս ի ն ]: 1948, մա րտ -ա պ րիւ,

Տ-ՈՐ նյութեր Գ ա բ ր ի ե լ Նունդուկյա նի մսւ-Л Л Й Վ րա ցա կա ն ՍՍՀ պ ետ ա կա ն ա րխ իվում]: 1948 , «ո ւփ ս -օգո ս տ ֊ս հ պ տ ., էջ 9 0 - 8 1 .

1<՜Տ8 Ն Ո Ր տ պ ա րա ն: [Ե րևա նի պ ետ ա կա ն հա մա լսա րա նում]: 1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր. էջ 84 :

1090 . Ն Վ Ե Ր պ ա տ կերա սրա հին: [Կ երպ ա րվեստ իերկերի հարուստ հա վա քա ծու: Ռ ումինա հա յ բ ա ղ ա քաղի Վ . Բ սւրա կյա նից]: 1948 , հ ա փ ս -օ գ ո ս տ -ս ե պ տ .,

ե ?1031 . Շ Ա Մ Պ Ա Յ Ն պ ա տ րա ստ ելու խ ա ղողի տ ե սա կները: [Խ ա ղողի ա նունները և մշսւկելա վա յր ե- րր Հա յա ստ ա նում ]: 1948, հո ւլի ս -օգ ո ս տ .-ս եպ տ ., էջ

10С2. Շ Ա Հ Ա Զ Ի Զ Ե Ր Վ Ա Ն Դ :- Ի մ հուշերից: Պ երճՊ ոոշյա նց: 1948, հու1ի ս-օգոստ .-սեպ տ , էջ

Բնա գիր՝ Պ . Պ ռոշյա նի նա մա կը գր վ ա ծ երվս ւնդ Շ ա հա դիզին, 1905 թ- հոկտ եմբերի 18-ին:

Պ ա տ ա ն ի դեմա նկա րով:1098 . Շ Ա Հ Ա Զ Ի Զ Ե Ր Վ Ա Ն Դ :- Խ ա չա տ ա ր Ա բո վ յա -

նին վերա բերող նորա գյուտ մի վա վերա կա նի ա ռ թիվ: [Ո ւսումնա սիրություն: Բ ն ա գ ր ե ր ]: 1 9 4 8 , մա յիս- հա նիս, էջ 4 3 — 48:

Բ նա գրեր' [Ա րա րսւտ յա նց Ա ուս քել վ ա ր ժ ա պ ե տ ի - Խ ա չա տ ուր Ա վետ իբյւսն Ա պ ովյա նց: [Չ ա փ ա ծ ո ]:ԱբովյսւՈ Հա րութ յուն :— «Ձ ե ր դ գե ր ա զա նցո ւթ յա նսա ՛բոն Ստ եփ ա ն Վ ե ք ի լո վ ի ն ...» -[Ն ա մ ա կ ՜ գր վ ա ծ 1 ա ս|րի(ի, 1850 թ . Ք ա ն ս ււյե ռ ի ց]:— [Ա բ ո վ յա ն Խ ա չա տ ո ւր ]:— <Ո’ ր սա հմա ն, ո՞ր դա րմ ա ն ես եդից իմ վ ե - ր ա յ» : [Բ ա նա ստ եղծութ յուն նվիրվա ծ իր ուսուցիչ Հսւ- րա թուն վարղաս|եւո Ա լա մ դ ա ր յա ն ի ն ]:

1 0 8 4 . Շ Ա Հ Ա Զ Ի Զ Ե Ր Վ Ա Ն Դ :— Հա մ ա ռոտ տ եղեկություններ հա յոց շա րա կա նների մա սին: 1948 , հուն- վա ր-փ ետ րվսւր. էջ В7— 7 2 , մսւրտ -ա պ րի|, էջ 2 7 — 4 1 :

Բ ո վ ա ն դ .' Կոմիտ աս կա թողիկոս ( 6 1 7 — 6 2 5 ) :— 11ահակ Ձորսւվւոոեցի:— Հո վ հ ա ն Օ&նեցի Ի մ ա ստ ա ս ե ր :— Ստէււիան Ս յունեցի:— Ս ա հա կա դա խ տ և Խ ո ս րովիդուխ տ — Գ րիգոր Ն ա ր ե կ ա ց ի :— Պ ետ րոս Ա կա թ ողիկոս:— Ն երս ես Շ նո ր հ ա լի :— Ն ե ր ս ես Լւսմբրոնա - (|ի :— Խ ա չա տ ուր Տա ր ո նեցի վա ր դ ա պ ետ :— Հո վ հ ա ն նես «ս ա ր կ ա վ ա գ » վա րդա պ ետ :— Ժ Գ դա րերի գ լխ ա վոր երգիչներր:— Գ րիգոր Ս կեվոա ցի. Վ ա րդա ն Բ ա րձ- րա ոերդցի և Հովհա ն Ե րզնկսւցի:— Վ եր ջա բա ն :

Ն կ .' Տե ղ ե ր ի (ա յժմ Գ ր դ ը ր ) Ասւու1սւծածին ե կ եղեցին:— Գ ոիգոր Ն ա ր եկ ա ցի:— Ն ե ր ս ե ս Շ նորհա լի :— Նհրււես Լսւմորոնււ՚ոե:

1 0 0 5 . Շ Ա Հ Ա Զ Ի Զ Ե Ր Վ Ա Ն Դ :— Ղ ա գա ր ո ս Ա ղա ւա - նր: [Հ ա ջ ե ր Ա ս ն ա գ ր ե ր ]: 1948 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ .. Էջ 7 8 — 79 :

*> »1ւ 'Ղ - Ա ո ա ւս ՚ն :10ЯП. Շ Ք Ե Ղ ընոո.1ւ1ւյո"»ւու0 Սոմետւսկւսն հլուա ա -

տոսւււր. ՚ն ի մ ե ջ : ['ւ>յա -Ց ոոոում. Ս ովետ ա կա ն Հ ա - յսւս տ ս ՚նի 2 7 -ր դ տսւոեոսւոձհ ս ա թ ի վ ]: Ю 48, հուն- վա ր-ւիետ րվա ր, Էջ 8 5 — 86 :

1 0 9 7 . Ո Ւ Զ Բ Ե Կ Ա Կ Ա Ն գրա կ ա նութ յա ն հիմնա դիր Ա լիշեր Ն ա վ ո ի ի ծն նդ յա ն 5 00-ա մ յա կ ը : 1 9 4 Տ , մա յիս- հ ա նիս . Էշ 8 6 -8 8 :

1 0 9 8 . Պ Ա Լ Շ Յ Ա Ն ՚Վ Ա Զ Գ Ե Ն Ծ . Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ : —Ո ումա նա հա յ թ եմը ե ր ե կ և ա յս օ ր :— Ռ ուհսւնա հա յ թե-ս՜ի ե կ եղ եցա կ ա ն հ ա մ ա յնքն եր ն ա յս օր : 194Տ , հ ՚ա լիս- ս ւո ս տ .-ս ե պ տ ., Էջ 6 6 — 70:

1 0 8 9 . Պ Ա Լ Ծ Յ Ա Ն Վ Ա Զ Գ Ե Ն Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ :— Ն ո յե մ բե ր ի 2 9 -ի ն «Հ ա յա ս տ ա ն յա ն ճա կա տ օ-ի Պուքրեշում կ ա զմա կ երպ ա ծ փ ա ռա տ ոնին ա րտ ա սա նա ծ ուղևր&ը:1948 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, Էջ 15:

1 1 0 0 . « Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » պ ա շտ ոնա կա ն ա մսա գիր ս. Է ջմ ի ա ծ ն ի : «Հ ա յա ս տ ա ն յա ն ճ ա կա տ » թ երթ ը « Է ջ մ ի ա ծի ն » ա մսա գրի մ ա սին: 1948 , մա յիս-հունիս, Էջ 95 :

Ս տ որա գր.' Ա ր ե վ յա ն Զ ա վ ե ն :1 1 0 1 . Պ Ա Ղ Տ Ա Տ Ց Ա Ն հա յ գա ղութ ը : [Վ ի ճա կ ա գր ա

կա ն տ եղեկութ յուններ տ եղի հա յ ա զգա բնա կ չութ յա ն, եկ եղ եցա կա ն, մ շա կութ ա յին-ա զգա յին կ յա նքի մա ս ի ն ]: 1948 , մա րտ ֊ա պ ր ի լ , Էջ 95 :

1 1 0 2 . Պ Ա Ն Ր Ւ գո ր ծա ր ա ն: [Ս պ իտ ա կի շրջա նում, կա ռուցվելու մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մ ա րտ -ա պ րիլ, Էջ 86 :

1 1 0 8 . Պ Ա Տ Ա Ն Ի նկ ա րիչնե րի և քա ն դ ա կ ա գո ր ծն երի հա ջողութ յունները: [Մ ոս կվս ւյա մ կա զմա կերպ վա ծ պ ա տ ա նի նկա րիչների և քա նդ ա կ ա գո ր ծնե ր ի հա մա միութ ենա կա ն ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս ]: 1948 , մա րտ -ա պ րիլ. Էջ 82=

1 1 0 4 . Պ Ա Տ Մ Ա Կ Ա Ն թ ա նգա րա նում: [Հ Ս Ս Հ Գ իտ ութ յունների Ա կ ա դ եմ իա յի պ ա տ մա կա ն թա նգա րա նում ցուցա հա նդեսն երի կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւմ ]: 1948 , մա րտ -ա պ րիլ, Էջ 81 :

1 1 0 5 . Պ Ա Տ Ր Ա Ս Տ Վ Ո Ւ Մ Ե Ն հա մա միութենա կա ն ցուցա հա նդեսին : [Մ ո ս կվ ա յո ւմ կ ա զմա կ երպ վելիք ժ ո ղ ովրդա կա ն ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծո ւթ յո ւն ն ե ր ի ]: 1948 , հունվ ա ր-փ ետ րվա ր, Էջ 82 :

1 1 0 8 . Պ Ա Ր Տ Ի Զ Ա Ն Ո Ւ Հ Ո Ւ կիս ա նդրին: [Ե ր կր ո ր դհա մա շխ ա րհա յին պ ա տ երա զմ ում Բոլլղա րիա յում զո հ վ ա ծ Հե ր մ ի ն ե քհսզկրա տ Ա ա նի կիս ա նդրին: Ք ա ն դ ա կ ա գ ո ր ծ ' Ա յծե մ ի կ Ո ւր ա ր տ ա ]: 1 9 4 8 , հա նվտ ր-ւիետ րվա ր, Էջ 8 2 :

1 1 0 7 . Պ Ե Ղ Ո Ւ Մ Ն Ե Ր Դ վ ի ն ո ւմ : [Կ ա րո Ղ ա ֆ ա դւսր-յա ն ի ղ ե կ ա վ ա ր ո ւթ յա մ բ]: 1 9 4 8 , մ ա յի ս -հ ա նի ս , Էջ8 5 — 8 6 :

1 1 0 8 . Պ Ե ՏՐ Ո Ս Ա դ ա մ յա ն : Ծ ն ն դ յա ն 100-ա մ յա կ ը : 1 943 , հ ա լի ս -օ գ ո ս տ - ֊ս ե պ տ ., Էջ 90:

1 1 0 9 . Պ Ե Ր Ճ Պ ռոշյա նի տ ուն թ ա նգա րա նի բա ցումը: [Ա շտ ա ր ա կ ո ւմ ]: 1 9 4 8 , մ ա յի ս -հ ա նի ս , Էջ 74 :

1 1 1 0 . ՊՈԼ Է ւա ա ր հա յերու մա սին: 1 9 4 8 , մա րտ -ա պ ր ի |, էջ 7 9 — Я0:

1 1 1 1 . Պ Ո Լ Ի Տ Ե Խ Ն Ի Կ ինստ իտ ուտ ի նոր շե նքը :[Ն ա խ ա գ ի ծ ը ճա րտ ա րա պ ետ ' Ա . Մ ա մ իջա նյա ն: Շ ի նա րա րութ յունը սկսվելու մ ա ս ի ն ]: 1948 , հունվսւր-ւիետ րվա ր, էջ 8 4 :

1 1 1 2 . Պ Ռ Ո Շ Յ Ա Ն Ի թ ա նգա րա նը: [Ա շտ ա րա կումտ ուն-թ ա նգա րա ն կա զմա կերպ ելու մ ա ս ի ն ]: 1948,մ ա րտ -ա պ րիլ, է ջ 82 :

1 1 1 8 . Ռ Ա Դ Ի Ո Ը Ն Դ Ո Ւ Ն Ի Չ Ն Ե Ր Ի գործա րա ն Ե րե- վա նում : [Կ ա ռ ո ւցմ ա ն մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 8 , մա րտ -ա պ րիլ, է ջ 8 6 :

1 1 1 4 . Ռ Ո Ւ Մ Ի Ն Ա Հ Ա Յ թեմի ա ռա ջնորդա կա ն փ ոխ ա նորդ տ . Վ ա զ գ ե ն վա րդա պ ետ ՊալճյաՕի ա յց ե լո ւ ֊ թ յունը Մ ա յր Ա թ ո ռ : [Զ ե կ ո ւ յց կ ա թ ողիկոս ին ' ռումին ա հա յ թեմի մա սին: Ն ա և կա թ ողիկոսի կողմից Վ ա զ - գ ե ն վ ա րդա պ ետ ին Ի ջմ ա ն ս. սեղա նի ա ոա ջ ծա յրա գ ո ւյն վ ա ր դ ա պ ետ ա կա ն ա ստ իճա նի շն ո ր հ ո ւմ ]: 1948 , մ ա յիս -հա նիս , էջ 18 — 19:

Ն կ . ' Տ . Վ ա զ գ ե ն վա րդա պ ետ ը պ ա տ ա րա գում է Մ ա յր տ ա ճա րում :— Վ եհ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ծա յրա գունութ յա ն ա ստ իճա ն է շնորհում տ . Վ ա զ գ ե ն վա րդա պ ետ ին:

1 1 1 5 . Ռ Ո Ւ Մ Ի Ն Ա Հ Ա Յ թեմի պ ա տ գա մա վորա կա ն

11)73 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 5Ո

Ժ ողովք: [1 0 4 8 р . հուլիսի 2 5 -ի ն Բ ուխ ա րեստ ի հսւ-1,10 մ ա տ ենա դա րա նի ս ր ա հ ա մ Դ շրջա նի {իա (| ւս ա ա |1 I իստ ը, նա խ սւգա հա թ յա մբ Վ սւզգս ն ծ . վա րդա պ ետ Պ տ լճ յա ն ի ]: 1948 , Ո ոկտ .-ն1ւ1ե մ բ .-դ հ կ տ ., է յ 2 4 30 :

Ն կ . ' Վ ս .-լգեն Л- վւսրդա ս|հտ Պ ա լճյա ն:1 1 1 0 . Ռ Ո Ի Մ Ի Ն Ա Հ Ա Յ «Հ ա յա ս տ ա ն յա ն ճ ա կա տ »

կա զմա կերպ ութ յա ն կենտ րոնա կա ն վ ա րչութ յա ն ը ն դ հանուր քա րտ ուղա ր Հա ր ո ւթ յո ւն Պ ա պ ոյա նը Ե ր և ա նում: [Ն ո ւ յն տ եղում ՝ Պ ա պ ոյա նի տ պ ա վորութ յունները Խ ո ր հ ր դ ա յի ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ց ]: 1048 , մ ա յի ս յա ն ի ս , էջ 30-31 : ՚

1 117 . Ռ ուսա ց պ րա վոպ ա վ ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա վտ ոկեֆ ա -|ությսւն 5 0 0 -ս ւմ ՚ա հ ո բ ե յյա ն ը : 1 4 4 8 — 1 0 4 8 . [Ա լհւյսի պ ա տ րիա րքի դ ի մ ա ն կ ա ր ը ]: 1 0 4 8 , հ ա ւի ս -օգ ո ս տ .-ս հ պ տ ., Ц-ջ 10 — 12:

1 1 1 8 . Ս . Ա Ռ Ա Ջ Ն Ո Ր Դ գ ե ր . Տ ի ր ա ն եպ իսկոպ ոս Ն և րսոյա ն Թ որոնթ ոյի [Կ ա ն ա դ ա ] մ ե ջ : 1048 , հ ա ն - ւ|ա|1-փէւտ)1վա |1, Էջ 38 :

1 1 1 0 . Ս. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի հոգևոր ճեմ ա րա նը հա յտ ւս- րա րում Է [ւրսւցուցիչ ը ն դ ա ն ե լա թ յա ն 1 0 4 8 — 4 0 ո :ս . տ ա րվա հ ա մ ա ր ]: 1 0 4 8 , հ ո ւլի ս -օգ ո ս տ .-ս 1 ,պ տ .. Էջ

1 1 2 0 . Ս Ա Ն Ա Տ Ո Ր Ի Ա Ս ևա նի կ ղ զ ո ւմ : [Կ ա ռուցմ ա ն մ ա ս ի ն ]: 1048 . մ ա րտ -ա պ րիլ, Էջ 85 :

1 1 2 1 . Ս Ե 6 Ր Ա Ն Ի ).:— Վ եր հ ո ւշ : [Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ,ւլ. թ յուն : Ե գիպ տ ա հա յ հ ա յր ե ն ա դ ա ր ձ ի ]: 1Р 4 8 , հ ո կտ .- ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., է ջ 18:

1 1 2 2 . Ս Կ Ս Վ Ե Ց Ոսկեպ ա րի հիդրոկա յա նի շի ն ա րա րութ յունը: [Ն ո յե մ բ ե ր յա ն ի շ ր ջ ա ն ո ւմ ]: 1048 , հու- |ի ս -օ դ ո ս տ .-ս ե պ տ ., Էջ 04

1 1 2 8 . [Ս 6 Ո Ի Ր Մ Ե Յ Ա Ն ] Ա Ր Տ Ա Վ Ա Զ Դ Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս ԿՈՊՈՍ:— Ա րտ ա սա հմ ա նի մ ե ջ Հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ի ն Հ ա յա ստ ա նի հոգևոր կա յսրութ յունն Է: 1048 , հունվա ր- փ ետ ր վ ա ր , Է о 14— 15:

1 1 2 4 . [Ս Յ Ո Ի Ր Մ Ե 6 Ա Ն ] Ա Ր Տ Ա Վ Ա Զ Դ Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս ԿՈՊՈ Ս:— [Ե վ ր ո պ ա յի Հ ա յո ց ] Հա յր ա պ ետ ա կ ա ն պ ա տ վիրա կի կ ո չը : [Ե վ ր ո պ ա յա մ բ ն ա կ վ ո ղ , սւնհւաո մա րդկա նց մոտ գտ ն վ ո ղ հսղ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի նկա րա գր ո ւթ յա ն իրա վունքի խ ն դ ր ա ն ք: Հ ա յ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի ց ո ւցա կը ա մ բո ղ ջա ցնելո ւ ն պ ա տ ա կ ո վ ]: 1Р 48 , մւսրտ -ս ,ւ՚1ՐԻւ. է ? 1 " :

1 125 . Ս Յ Ո Ի Ր Մ Ե 6 Ա Ն Ա Ր Տ Ա Վ Ա Զ Դ Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո ՊՈՍ: [Փ ա ր ի զ ] : Մ ե ծա քա ր՝ թ ե ' ա ն ա պ ա տ , թ ե ' ա մ- րոց: [Կ ի լի կ ի ա յո ւմ հա յկա կա ն վ ա ն ք : Ո ւսում նա ս իրա կ ա ն ը կա տ ա րվա ծ է Ե րա սսւղեմի հա յկա կա ն ձե ռա - գոե րե հիմա ն վ ր ա ]: 1048 , հ ո կ տ .-ն ո յհ մ բ .-դ հ կ տ „էջ 4 6 - 4 7 :

1 1 2 6 . Ս Ո Վ Ե ՏԱ Կ Ա Ն ա մ բո ո ց երկ իրր նշում է Խ ա չա տ ուր Ա բ ո վ յա ն ի մա հմա ն 1 00-ա մ յա կ ը : Մ ոսկվւս-յո ւմ :— Ո ւկրա ինա յում: — Ա դ ր բ ե ջա ն ո ւմ : — Վ րա ստ ա - նում: Ո ւզբեկս տ ա նում : 1 0 4 8 , հոււի ս -օգո ս ս ւ.-ս եպ տ ., էջ 4 7 - 5 0 :

1 1 2 7 . Ս Ո Վ Ե Տ Ա Կ Ա Ն կոմսւոգհտ որՈ երի նոր ստ եո-ծւսգործություններր ն վ ի ր վ ա ծ 1օ. Ա բ ո վ յա ն ի ն : 1048 ,հոււհռ-օօ.ուլտ .-սեա տ .. է 9 4 4 — 4 5 :

1 1 2 8 . Ս Ո Վ Ե ՏԱ Կ Ա Ն Հ ա յա ս տ ա ն ի 2 8 -ր դ տ ա րե-ոա րձի տ ոնա կա տ ա րութ յունը ա րտ ա սա հմ ա նում : Ս ո ֆ ի ա :— Կ ա հիրե:— Ն յո ւ -Յ ո ր ք :— Փ ա ր ի զ : 1048 ,հ ո ՚ւտ .-ն ո ւե մ բ .-դ ե կ տ .: էջ 17:

1 1 2 0 . Ս Ո Վ Ե Տ Ա Կ Ա Ն Հ ա յա ս տ ա ն ի 2 8 -ր դ տ ա րե- ոսւրձի տ ոնա կա տ ա ր 11 ւուունը :— Ե րևա ն ի քսւոա քա փ ն Ս ովետ ի հա նդիսա վոր նիստ ն վ ի ր վ ա ծ Ս ովետ ա կա ն Հսւ-սւստանի 2 8 -ր ո տ ա ր եդ ա ր ձի ն: 1 0 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո - յեմ ո -ղ ե ե տ .. է » 15 — 17:

11Я 0. Ս Ո Վ Ե Տ Ա Հ Ա Յ ե ր գ ի չ Պ ա վ ե յ Լիսիցյա ն կե րգե ^ա նօս ւրիո մ և » : 1 0 4 8 . հունվա ո-փ հտ րվսւր , էջ 00 :

1181 . Ս Ո Ի Ն Դ Ո Ի Կ Յ Ա Ն Ի ա նվ ա ն թ ա տ րոնի նոր շե ն ո ո : 1048 . մսւա ո-սւսւրի|, է ջ 84 :

1182 . Ս Պ Ե Ն Դ Ի Ա Ր Յ Ա Ն Ի ա նվ ա ն Լենինի շրւսնշա - նա կհր պ ետ ա կա ն օպ եր ա յի և բւպ եսւի թ ա տ րոնի 15 տ ա րին: 1 0 4 8 , հւււնվսւր-ւիետ րվա ր, է ջ 7 8 — 70 :

0ււ|երա յի նկա րը:

11.“ ? . Ս Տ Ա Լ Ի Ն Յ Ա Ն մրցա նա կի շնորհում: [Ա բր ա - ոա մ Ա փ խ ա նյա ն, Գ րիգոր Շ ա հումյսւն, Ի վա ն Կնուն- յա ն ց , Ա րտ յոմ Մ իկոյա ն, Մ ա րիա Բ ա բա ջա նյա ն, Վ ա տ տ ի ն Հա ր ութ յուն յա ն , Դ ա ր զ ե ն Կ ա րա պ ետ յա ն, Սո- ֆիսւ Շ խ ի յա ն , Դ ե ո ր գ ի Մ ա ր գ ա ր յա ն ]: 1048 , մա յիսյա ն ի ս , էջ 7 0 — 7 0 :

Ն ո ւյն տ եղում ՝ Լ. Լա նդա ոփ խ ոսքը Ա . Ա լիխ ա ն- յւսնի մա սին: ՚ 1

И » 4 . Ս Ր ծԱ Ռ Ո Ի Յ կ ո չ մ ը : [Ո ւղղվա ծ Չիկա գոյի հա յութ յա նը , պ ա ղեստ իեսւհա յ ա ղետ յա լներիս օգև ս - 1 '" « ա մ ա ր յ: 1048 , հո1|տ .-նոյ(,մր.-դե1|տ ., էջ 2 7 — 28 :

1185 . Վ Ա Զ Տ Ե Ն Ծ . Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ [Պ Ա Լ Շ Յ Ա օ Ի յ և՚ Պ ապոյաԱի '(ևրա դա րՏը Հա յա ստ ա նեն : [Բուխ սւ-

Ր -ա ո ): 1048 , հ ո կա .-նո յ1 ,մ բ .-դ եկ տ ., էջ 0 3 — 04:11Տմ . Վ Ա Ր Ո Ի Զ Յ Ա Ն Հ Ր Ս .Ն Տ (ճե մ ա ր ա ն ի 3-րդ

յյա յււս ն ի ււա ն ): Ա վա րւսյր: Հունվա ր փ ետ րվա ր, էջ

Հեղինա կ;» լուսա նկա րով:

пЬ118!? ' 1Վե-Հ,’ք՜ՓԱՈ' 4 ա րևգին Ա կա թողիկոսի հո- բե ս ա ն ա կ ա ն հա նդեսը Պ ա քրեշի մ ե ջ : [Բ ա խ ա րես տ ի Հ ա յ մ ա կ ա ն ա յի ն տ ա ն սր ա հ ո ւմ ]: 1048 , մարւո-ա պ - Րիլ. էջ 1 4 — 17: 1 1ւ ւ,Հլ ճ ա ն դ ՝ [Պ ա լճ յա ն ] Վ ա զ գ ե ն վա ր դ ա պ ետ :— Տ ա ն ն Կ խ իկիո հա յրա պ էտ Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա կա թողիկոսի8 0 -ա մ ;ա կ ը :— Տ ի ր ա ցւա '! Ա [ ր տ ա շ ե ս ] :_ Ն ո ր ի ն վե-

2 ի ավ ՞Ո11’ 1 4 ա |,ե գ 1’ ° Ա Կա 1*"ՈԻԿ">'Ի 6 ո բ ե „ա ն ի ն

,1„ 1 1 8 8 ՜ . Վ-Լ’ Ր Ա Ծ ն Ա 1° ՛ Հա յա ստ ա ն: [Ա ր ծա թ ա գո ր ծվւււրսպրիչ Հ ր ա չյա 1)տեւիանյանի «Վ ե ր ա ծ ն վ ա ծ Հ ա -

‘ ф Г ’ Т * з ,д.,рШ<М" " |41шП մ ա ս ի ն ]: 1 0 4 8 , մ ա յիս -հա -

11?է>. Վ Ր Ա Ս Տ Ա Ն Ի Ц Հա ա ւ-՚տ ա Ո ի գիտ նա կա նների հա մա տ ևդ ա շխ ա տ ա նքը: 1048 , հ ո կ տ .-ն ո յե մ բ .-դ ե կ տ ., Էջ 8 5 — 86 :

1 1 4 0 . Վ Ր Ա Ց Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ* Գ իտ ութ յունների Ա կսւդե-միաւի դե լե գա ց ի ա ն Ե րնա նուճ : [Հ ա մ ա տ ե ղ դիտ ա կա ն ս ե ս ի ա ]: 194Տ , հունվա ր-փ ետ րվա ր, Էջ 70 Տ0 :

1141 . Տ . Տ . Դ Ե Վ Ո Ր Դ Զ ծա յրա գույն պ ա սւրիա րք- կսւթոդիկոս Ա մ ենա յն Հ ա յո ց : [Դ ի մ ա ն կ ա ր : Ս եպ տ հմ- րեր ի 2 5 -ի ն , ս. Գ և ո ր գի տ ոնի օ ր ը , Գ և ո ր գ Զ -ի ա ն վա նա կ ո չո ւթ յա ն ա ո |ւ ի ;|, հա նդիսա վոր պ ա տ ա րա գ Մ ա յո ւո ա ճ ա ր ա մ |: 1048 . Ո ուլիս-օգոա ո.-սհպ տ ., Էջ 3:

1 1 4 2 . 1 4 -Ր Դ Դ Ա Ր Ի հուշա րձա նի վերա կա նգնում: [Ե ղ ե գ ն ա ձ ո ր ի շրջա նում . 1330 թ . կ ա ռ ո ւյց ]: 1048, հ ա |ի ս -օ գ ո ս ւո .-ս հ պ տ ., Էջ 88 :

1148 . Տ Ա Ն Ն Կ իյիկիո կա թողիկոս Գ ա ր ե գ ի ն Ա-ի նոր ա շխ ա տ ութ յունները: [ «Դ ե պ ի |ա յս և կ յա ն ք » 1ւ «Ա վ ա գ ա կ ա ն խ ա ղ ե ր » ] : 1048 , մ ա րտ -ա պ րիլ, Էջ 80 :

1 1 4 4 . ՏԱ Ս Ս -Ի հա ղորդա գրութ յունները ոա սա ց պ ր ա վ ո ս յս ւ ՚յ եկ եղեցու ա վտ ոկեֆ ա լութ յա ն (ի ն ք ն ո ւր ո ւյն ո ւթ յա ն ) 500-ա մ յա կ ի տ ոնա կա տ ա րութ յա ն ա ռ թ իվ : 1048 . հ ո ւ|ի ս -օգ ո ս տ .-ս ե պ տ .. Էջ 17 — 20 :

1 1 4 5 . Տ Ե Տ Յ Ա Ն Թ .:— Ռ ուբեն Մ ա մող-ա ն Ա րմ են- թինի մ եօ : 1048 . հա նւ|ա ււ-վւետ րվա ր, Էջ 0 1 — 02 :

1 1 4 6 . Տ Ե Ր - Դ Ա Ն Ի Ե Լ Յ Ա Ն Մ .:— Դ ա նձա ս ա ո: [Վ ա ն ք Ղ ա ր ա բա ո ա մ , կա ռուցվա ծ 121 0 թ .: Ուսումնա սիրութ յո ւն ]: 1 0 4 8 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ հ 2 — 67:

Ն կ .՛ Գ ա նձա սա րի վա նքը :1 1 4 7 . Տ Ե Ր Ո Ի Ն Յ Ա Ն Ս Մ Բ Ա Տ :— Դ եպ ի Է ջմիա ծին:

[Տ պ ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր . կիպ րոսա հա յ բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ի ]: 1048 , մսւրտ -ասւրիւ, Էջ 8 0 — 00:

1 1 4 8 . Տ Ի Գ Ր Ա Ն Յ ո ՚խ ա ճ ւա ն ի մա հվա ն 50-ա մյա կին նվիրվա ծ ե ր ե կ ո : [> ;րևւսնի պ ետ ա կա ն կոնսերվւս- ա ււրիս ՚յի դ ա հ լի ճ ո ւմ ]: 1048 , մ ա րտ -ա պ րիլ, Էջ 83 :

1 1 4 0 . Տ Ո Ի Ն սովետ ա կա ն նոր քա ղա քա ցիների հւսմա բ: [Ե ր և ա ն ա մ : Հա յրենա դա րձ ների հ ա մ ա ր]:1 0 4 8 , հա նվա ր-լիեա րվա ր, Էջ 81 :

1 1 5 0 . Տ Ո Ք Տ Ո Ր Ր ա պ ըրթ Ոյ. Ս ըրլ: 1 0 4 8 , հա |իււ- ւ<դււսսւ.-սնս|ւո.- Էջ 80 :

1151 . Ց Ո Ի 8 Ա Հ Ա Ն Դ Ե Ս Մ ոսկվա յի հա յկա կա ն կ ող- տ ուբա յի տ ա նը: [Ն վ ի ր վ ա ծ նկա րիչ Սեդրսւկ Ա ռ ա -

воէ ձ ՚ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

քհլ!անի ստ եղծա գործութ յուններին]: 1 9 4 8 ,

փ ետ րվա ր, 82= դ Ե Ս նվի„վ ա ծ Ր ա ֆ ֆ ո ւ մա հվա ն

п11С1՜' 1Ь Г- ՐՀ.ՍՍ ւ ւ Ալ- Մ յսւսնիկյա նի ա ն վ ա ն հա ե-

վան1^ հա1՜

, յ 5 յ ? շ ^

ա ո ա ջ ի ն պ լա նում ^ Ա Ո ի Ր Ե Ն : — Ռ ումինա հա ւ մտ քի

Д ^ ш Т Ж ^ տո^ = 1 9 4 8 . »

Ппк մ 1' ն ո ՝ 82Ա ն՜հա «՛ա կա ն "գ ր ա դ ա րա ն -թ ա ն գա ր ա ն - г н ^ «Ռ ումա նա հա յ կե դրոնա կա ն մա տ ենա դա րա նի»Шзтт%ս հրովարտակներ:—զ. Փաստաթուղթեր Ա քարեղե

1158 . [Ա Բ Ր Ա Հ Ա Մ Յ Ա Ն Ա © Ո Տ ] :- Մ ա ո ը Ա հա յա - դիւոությունը: [Ն իկո ղ ա յո ս Մ ա ոի մաՈվան 16-ամյաԿԻ ա ռ թ ի վ ]: 1049, մա յիս-դեկտ եմրեր, է շ 2 0 - * ^ .

Ն կ .՝ Ա կա դեմիկոս Ն ի կ ո ղ պ ո ս Մ ա որ:1 1 5 9 . Ա Բ Ր Ա Հ Ա Մ Յ Ա Ն Ա Տ Ո Տ :— X II դա րի « ա յ

ոհտ նա կա ն Հո վ հ ա ն նես սա րկա վա գի կե նսա գրութ յա ն շուրջ: [Ո ա ում նա ս իրութ յուն]: 1 9 4 9 , մսւյիս-դեկտ եմ- ոեր, էջ 4 5 — 55 :

1160 . Ա Կ Ո Ի Մ Բ Ա Յ Ի Ն շինութ յա ն: [Ը ն թ ա ց ի կ տ ա րում 70 նորա կա ռույց գ յուղա կա ն ա կ ւս մ ր ]: 1949 ,մա յիս-դեկտ եմրեր, է շ 8 4 :

1161 . Ա Մ Ն -ի ց հա յրենիք վերա դա րձող հա յերի խ մբի ժա մա նումը Բ ա թ ումի:— Հա յր ենա դ ա ր ձ հա յերի նոր խմրի ժա մա նումը Ե ր եա ն: 1 9 4 9 , հունվա ր-փ և- արրվւսր, է շ 23 :

1102 . Ա Յ Ն Թ Ա Փ Յ Ա Ն Փ Ա ՅԼ Ա Կ (Ա լսա րա նի ս ա ն ):— Ա մա նորի ուղերձ: [Ն վ ի ր վ ա ծ Գ ևււրգ Զ - ի ն ] :1949 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, է շ 10— 11:

Հեղին ա կի դիմա նկա րով:1168 . [Ա Յ Ն Թ Ա Փ Յ Ա Ն ] Փ Ա Յ Լ Ա Կ - Ծ Ի Ա Ծ Ա Ն :—

Հովհա ննես Թ ումա նյա նի հիշա տ ա կին: [Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծո ւթ յո ւն ]: 1949, մա րտ -ա պ րիլ, էջ 20 :

1164 . [Ա Յ Ն Թ Ա Փ Յ Ա Ն ] Փ Ա ՅԼ Ա Կ Ծ Ի Ա Ծ Ա Ն :—Վերա դա րձ դեպ ի հա յրենիք: [Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծո ւթ յո ւն ]:1949 , մսւյիս-դեկտ եմբհր, էջ 63:

1 1 6 5 . Ա Ն Ա Ս Յ Ա Ն ՀԱ Կ Ո Բ :— Մ ի ա նծա նոթ հեղ ի նակ ե նրա երկի նորա գյուտ հրա տ ա րա կությունը: Թ ովմա ս Ա գ ո ւլեցի : (X V II— X V II I դ ա ր ) : [Ո ւսումնա սիրություն: Բ ն ա դ ր ե ր ]: 1 9 4 9 , մա րտ -ա պ րիլ, է շ 4 1 — 64 , մա յիս-դեկտ եմրեր, է ջ 5 6 — 62 :

Ն կ .՝ Գ ր քի ա նվա նա թ երթ ը:— Մի էջ Թ ովմա ս Ա - դուլեցու հնա տ իպ գր քի ց :

Դ ի րքը հրա տ ա րա կվել է 1 7 3 4 թ . Կ . Պ ոլսի Մ ա ր տիրոս Դ պ րի տ պ ա րա նում: Պ ա տ ումի նյութն է Թ ովմաս սաաքյւսլի քա րոզութ յա նն ու նա հա տ ա կությունը Հնդկա ստ ա նում և նրսւ նշխսւրների փ ոխ ա դրումը Հա յա ստ ա ն:

11այն հնա տ իպ գ ի ր քը ս|սւհվում է Մ ա շտ ոցի մ ա տ ենա դա րա նի № 8 2 7 9 ձեոսւդրա մ:

1166 . Ա Ն Ա ՏՈ ԼՈ Ի Ի հա յոց թ իվը: [Վ ի ճա կ ա գր ա կան ա դ յա լն ե ր ի 1949, հունվա ր-փ ետ րվա ր, Լյ> 92 :

1167 . Ա Ն Դ Ր Հ Ո Ր Դ Ա Ն Ա Ն 11 հսւյ գւսդութը: [Վ իճսւ-

ա րձա ն ա գր ո ւթ յո ւն նէր :— « Հ ա յ մ շա կույթ ի տ ա ն թա նգա րա նի բ ա ժ ի ն , ա . Խ որա նի վա ր ա գո ւյր ներ :— р. Ն կ ա ր ն ե ր :— գ . Դ ր ա մ ն ե ր :— դ . Ս րբա նոթ ներ Ա ս ր բ ա պ ա տ կ ե ր ն ե ր :— ե . Ե կ ե ղ ե ցա կ ա ն հա նդերձներ:— « Հ ա յ մշա կույթի տ ա ն » գր ա դ ա ր ա նի բ ա ժ ի ն , ա . Հսւյ հին տ պ ա գրութ յուն ներ :— ր . Ա ն ձեռնմ խ ելի ֆ ո ն դ :— գ . Ը ն թ երցա ն ութ յա ն հա մա ր դ ո ւր ս տ ր վ ե լի ք գիրքերու բ ա ժ ի ն :— դ . Հ ա յ պ ա րբերսւկա ններու բ ա ժ ի ն :— !.. Ն ե ր ք ի ն ընթ երցա րա ն:

Ն ո ւ յն տ եղ ո ւմ ' խ մ բա գ ր ո ւթ յա ն խ ո ս քը հոդվա ծի մա սին:

Ն կ . ' « Հ ա յ մշա կույթի տ ա ն » շ ե ն ք ը :— « Հ ա յ մշա կույթ ի տ ա ն » ա րտ ա քին պ ա տ ի զա րդա քա նդա կ ի նմուշ:— Զ որս լուսա նկա ր, 126 5 — 166 7 թ թ . ձե ռա գր եր ի ց :— Խ որա նի մեծ վա ր ա գո ւյր Ֆ ոքշսւնի հա յոց եկե- ղե ց ի ե ն , շինվ ա ծ 1 7 5 7 -ի ն :— Խ որա նի մեծ վա րա գույր Յա շի ի հա յոց ե կ ե ղ ե ցի ե ն , շինվ ա ծ 1 8 4 0 -ի ն :— «Ց ի ս ո ւ- սի ծ ն ո ւն դ ը » գ ո ր ծ ' Թ ի թ ո Բւսսա նոյի:

1 1 5 6 . Օ Գ Ն Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն ս ովե տ ա կ ա ն նոր ք ա ղ ա ք ա ցի ներ ի ն : 1 9 4 8 , հ ո կ տ .-ն ո յհ մ բ .-դ ե կ տ ., է ջ 31 :

1 1 5 7 . Օ Ն Ն ԻԿ Պ երպ երյա նի նվ ա գ ա հ ա նդ ես ը : [ф ш - րիզսւհսւյ գա ղութ ի հ ա մ ա ր ]: 1 9 4 8 , մա րտ -ա պ րիլ, էշ 91 :

Պ երպ երյա նի դիմա նկա րով:

1 9 4 9

կա գրա կա ն տ եղեկութ յուններ հա յերի քա նա կի և ա զ գ ա յի ն կ յա նքի մ ա ս ի ն ]: 1949 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 87 :

1 1 6 8 . Ա Ն Տ Ա Ռ Ա Տ Ն Տ Ե Ս Ո Ի Թ Յ Ա Ն տ նկա րա նները: [Ղ ա լի ա նո ւմ 9 հեկտ ա ր տ ա ր ա ծ ո ւթ յա մ բ]: 1949 , մա րտ -ւսպ րի), էջ 86 :

1 1 6 9 . Ա Վ Ա Գ Յ Ա Ն Ս Ո Ի Ր Ե Ն :— Կ ա րո Ղ ա ֆ ա դա ր- յա ն : «Հ ո վ ա ն ա վ ա ն ք ը Ա նրա ա րձա նա գրութ յուններով ; Հա յկ ա կ ա ն ՍԱՌ Գ ի տ . ա կա դ. հրա տ . Ե րևա ն,1 9 4 8 , 1 2 1 է ջ : [Գ ր ա խ ո ս ո ւթ յո ւն ]: 1949 , մսւյիս-դեկտ ., Է-' 9 3 - 0 5 :

Ն կ .' Հո վ հ ա ն ա վ ա ն ք ի եկ եղեցին:1170.- Ա [Վ Ե Տ Ո Ի Մ ] Հ ա կ ո բյա ն ի հրա ժա րա կա նը և

նրա փ ոխ ա նորդի ընտ րութ յա ն հա ստ ա տ ումը նորին ս . օծո ւթ յա ն կ ո ղ մ ի ց : [Ս . է ջմ ի ա ծ ն ի Հիմ նա դրա մ իԼոնդոնի կ ե նտ րոն ա կա ն հա նձնա ժողովի և Ա րդա ր ֊ յա ն ա վա նդի գ ո ր ծ ա դ ի ր մա րմնի ա նդա մ Ա . Հ ա կ ո բ յա ն ի հրա ժա րա կա նի ե փ ոխ ա րեն Ս ա րգիս Ք յո ւր ճ - յա ն ի ն ընտ րելու մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , մսւյիս-դեկտ եմբհր, է շ 13 — 14:

1 1 7 1 . Ա Ր Ա Մ Յ Ա Ն Հ Ա Կ Ո Բ :— Մեկ՛ ք ա ն ի ժա մ ս. է ջմ ի ա ծ ն ի Հո գ և ո ր ճեմա րա նում ; [Տպ ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ] : 1949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , էջ 6 7 — 73:

Ն կ ա ր ն ե ր ' է ջմ ի ա ծ ն ի ձ ե ռ ն ա դ ր վ ա ծ հ ի ն գ սա րկա վ ա գ ն ե ր ը Ք ա շ ի կ Գ և ո ր գ յա ն , Դ ուրեն Մ ա րտ իրոսյա ն, Մ ովսես Ղ ա զա ր յա ն , Ա նդրա նիկ Գ ա յեմ դ ա ր յա ն , Ի գ - նա տ իոս Մ ա րտ իրյա ն մ իա բա նութ յա ն ա նդա մ ների և Հո գ և ո ր ճեմա րա նի տ ե ս ո ւչ Մ ինա սյա նի հետ միա սին:

1 1 7 2 . Ա Ր Թ Ի Կ Ն ա յս օ ր : [Բ ա ր գ ա վ ա ճմ ա ն մ ա ս ի ն ]:1 9 4 9 , հ ունվա ր-փ ե տ րվա ր, է ջ 8 8 — 89:

Ն կ ա ր ' Մի տ եսա րա ն Ա րթ իկի շրջկենտ րոնից:1 1 7 8 . Ա Ր Ժ Ա Ն Ի պ ա ր գ և : [Շ ք ա ն շա ն ն ե ր ի Ա մ եդա լ

ների հա նձնում գ յուղա տ նտ ե սութ յա ն ա շխ ա տ ողներ ի ] : 1 9 4 9 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ., է ջ 85 :

1 1 7 4 . Ա Ր Տ Ա Գ Ա Ն Ք Ն Ե Ր : [Բ ոս տ ոնի «Պ ա յք ա ր »թ ե ր թ ը «է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մսա գրի 1 9 4 8 թ. մա րտ -ա պ րիլ հա մա րի «Մ ի կա րևոր խ նդրի շո ւր ջը » խ որա գրով խ մ բա գրա կա նի և Գ ե ո ր գ Զ -ի հա յրենա սիրա կա ն կ ո ն դա կի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 9 4 — 95 :

1 1 7 5 . Ա Ր Տ Ա Գ Ա Ն Ք Ն Ե Ր : [Թ եհ ր ա նի «Վ ե ր ա ծ ը -ն ո ւն դ » թ եր թ ը , 19 4 8 թ. 2 6 ս ե պ տ ե մ բե ր ի , Գ ե ո ր գ Ջ -ի ա նվա նա կոչութ յա ն ա ռ թ ի վ ] : 1 9 4 9 , հա նվւսր-ւիետ ըր- վսւր, էջ 9 3 — 94:

1 1 7 6 . Ա Ր Զ Ա Գ Ա Ն Ք Ն Ե Ր : (Հ ա յկ ա կ ա ն Բարեդււրծւս-

1073 է V. 1Г ! • Ա (Г ի 1 , ու

կա հ (*(!դ1էսւ(!ւււր ւ Г ||IIIյ.ւյսւ(1 կ ե դ ր ոն ա կա ն վալւտւււ- թյսւն <1ււ>լւււ[ի պ ա շտ ոնա թ երթ «11իւււթիւնլււ> Վ ե հ ա փ ա ռ |ւ'այ|ւաււ|1ււո|ւ Հ . I'-. I1.. IГ |ип^յաէւՈ ա զ դ վ ա ծ կոն- ■)սւ1լքւ ւսււլ.ւ|ււ| շ1ւււլււ!ւս1|1«1[1ււ|յյւս(ւ հ ա յտ ն ո ւմ ]: 1949 ,հ ունվա ր-փ ե տ րվա ր, Էջ 9 5 :

1 1 7 7 . Ա Ր 2 Ա Գ Ա Ն Ք Ն Ե Ր : [Յ փ լա դ ելֆ ի ս ւյի «Կ ռունկս շա բա թ ա թ եր թ ը , 1948 , 2 7 օգո ս տ ո ս ի , Գ և ո ր գ Д -ի կոնդա կի ս ա թ ի վ ]: 1 9 4 9 , հո ւնվ ա ր-փ ե տ ր վ ա ր , Էջ 9 3 94 :

1 1 7 8 . Ա Ր Տ Ա Վ Ա Ջ Դ ա ր քեպ իս կոպ ոս Ս յուրմեյա նի «Մ ա յր ցուցա կ հա յերեն ձեոսւգրա ց Ե րուսա ղեմի սըր- բ ոց Յ ա կ ո բյս ւն ց վ ա ն ք ի » ա շխ ա տ ութ յունը : [Գ ր ա խ ո ս ո ւթ յա ն ]: 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, Էջ 9 0 — 9 5 :

1 1 7 9 . Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս Ո Ի Թ Յ Ա Ն պ ա տ վի շնորհում: [1 9 4 9 թվի հունիսի 18 -ի հա յրա պ ետ ա կա ն կ ոնդա կով՝ Կ սւլիֆորնիա յի հա յոց թ եմի ա ռա ջնորդ՛ Վ ա րդւսն եպ իսկոպ ոս Գ ա ս պ ա ր յա նի ն , Վ րսա տ ա նի Հ ա յո ց թ եմի ա ռա ջնո ր դ ՝ Կ ա րա պ ետ եպ իսկոպ ոս Թ ում ա նյա ն ին , ԹեՈրսւնի հա յոց թ եմի աււաջնււրդ' Ռ ուբեն եպ իսկոպ ոս Դ ր ա մ ր յա ն ի ն Ա Ի ր ա ն ա -Հնդկ սւս - ւոանի հա յոց թեմի ա ռ ա ջն ո ր դ Վ ա հ ա ն եպ իսկոպ ոս Կ ո ս տ ա ն յա ն ի ն ]: 1949 , մսւյիււ-դեկտ եմբեր, է ջ 14:

1 1 8 0 . Բ Ա Ղ Դ Ա Ս Ա Ր Յ Ա Ն Ս .:— Ն ա խ ա մ ա ր դ ո ւ հ ետ քեր ո վ : [Հ ն է ա բ ա ն Սսւրդււյանի ա շիւա տ ա նքի մ ա ս ի ն ]:1 949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , է ջ 8 3 :

1 1 8 1 . Բ Ն Ա Կ Ա Ր Ա Ն Ա Յ Ի Ն շինութ յուն շրջա ններում :[Ա խ տ սւյի , ա յժմ յա ն Հրւսզդւսնի շ ր ջ ա ն ո ւմ ]: 1949,մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , Էջ 85 :

1 1 8 2 . Բ Ն Ա Կ Ա Ր Ա Ն Ն Ե Ր հա յր ենա դ ա ր Տներ ի հ ա մա ր: [Գ ո ր ի ս ո ւմ , Ղ ա լիա նում, Ս ի ս ի ա նո ւմ ]: 1949 ,հունվա ր-ւի |լտ րվա ր, Էջ 2 4 :

1 1 8 8 . Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս :— Է ջմ ի ա ծ ի ն , վ ե հա փ ա ո Գ ե ո ր գ Д կա թ ողիկոս ին: Շ ն ո ր հ ա զ ա րդ Գ ա րեգին կա թ ողիկոսի հեռա գիրը Ե րուսա ղեմի Կ յուրեդ պ ա տ րիա րքի մա հվա ն ա ո թ ի վ : 1949 , մ ա յի ս -դ եկ տ հ մ - բ ե ր , է ջ 17 :

1 1 8 4 . Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս :— Հի շա տ ա կ ա ր ա նք Տ ե ո ա գ ր ա ց : [Վ ե ր ո հ ի շյա լ ա շխ ա տ ա նքը , չորս հա տ որով, հ ր ա տ ա րա կութ յա ն պ սւտ|ւսա տ 1,լա մա ս ի ն ]: 1949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , է ջ 2 8 — 29:

Ա րտ ա տ պ վա ծ' « Հ ա ս կ » 1 9 4 9 , № 3 , է ջ 7 8 — 8 2 :1 1 8 5 . Գ Ե Թ ա յս ա ն գ ա մ ... [Ա մ ե ր ի կ ա յի Հա յսւս-

տ ա նյա ց եկ եղեցու և ա զ գ ա յի ն կ յա նքում մ ի ա ս նո ,- թ յա ն վերա հա ս տ ա տ մ ա ն մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ., էջ 92 :

1 1 8 0 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Ա ն թ ի լիս ա -Լ ի բա ն ա ն : Ն ո ր ի ն ս ր բո ւթ յո ւն Տ ա ն ն Կ իլիկիո Գ ա ր ե գ ի ն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն : [Հ ե ռ ա գ ի ր , Կ յո ւրեդ պ ա տ րիա րքի մ ա հվա ն ա ռ թ ի վ ] : 1 9 4 9 , մա յիս-դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 18:

1 1 8 7 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա - З П 9 :— Շ ր ջա բ ե ր ա կ ա ն հեռա գիր բոլոր ա ռ ա ջն ո ր դ ն ե ր ի ն : [Կ յո ւր ե դ պ ա տ րիա րքի մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ հա յոց եկ եղ եցի ներ ո ւմ հոգե հա նգիս տ կա տ ա րելու մ ա ս ի ն ]:1949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , է ջ 18 :

1 1 8 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Տ ն օ ր ե ն խ ո ր հրդին կա մ ւուսա րտ րա պ ետ ին հա յոց Պ ա տ րի ա ր քա ր ա ն , Ե ր ո ւս ա ղ ե մ : [Հ ե ռ ա գ ի ր :Կյուրեդ պ ա տ րիա րքի թ ա ղմա ն կ ա զ մ ա կ եր պ մ ա ն ա ռ թ ի վ ]: 1949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , է ջ 19 :

1 1 8 9 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Չ Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 :— Կ ո նդ ա կ : Հո գ եւո ր հա րց ե ղ բ ա ր ց եւ հ ա մ ա յն ժ ռդո- վ ը ր դ եա նս , հ ա րա զա տ ից Մ ա յր Ա թ ո ռ ո յ ս ր բ ո յ է ջ - միւսծնի ո ղ ջո յն և օր հ ն ո լթ ի ւն հա յրա պ ետ ա կ ա ն: [Ն ո ռ տ ա րվա ա ռ թ ի վ ] : 1 9 4 9 , հ ո ւն վ ա ր-փ ե տ ր վ ա ր . էջ 3 —5:

1 1 9 0 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Д Յ Ո Ր Ե Ք Յ Ա Ն Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց : — Փ ա ր ի զ : Խ ա ղ ա ղ ո ւթ յա ն կ ո ղ մ ն ա կ ի ցն ե ր ի հա մա շխ ա րհա յին կոն գրես ի նա խ ա պ ա տ րա ստ ա կա ն կ ոմ իտ եին: [Մ ա յր Ա թ ո ո ի Գ ե ր ա գ ո ւյն հոգևոր խ ո ր հ ր դ ի , Կ ի փ - կիա յի կա թ ո ղ ի կո ս ի , Ե րուսա ղեմի և Պ ոլս ի պ ա տ -

1>,."Փ քա րա նների ւ, թեմա կա ն լ>ոլււյւ ւււււաջնո,ւդների ս.ւաււ իւլ ո ղ ջա ն ա մ I. միջաւլգԱւյին կոմիտ եի նա խ ա ձ ե ռ ն ո ւթ յա ն ը ' խա դւսւլությա ն կողմնա կիցների հա մ ա շխ ա րհա յին կոնւլրեււ հլլւււվիրելա հ ա մ ա ր ]: |!)4 0 ,մա րտ -ա պ րիլ, էջ 3 — 5:

1 1 8 1 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Д Յ Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն ԿԱ Թ Ո ՂԻԿՈՍ Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Ա մ ենա յն Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ի հեռա գիրը « ժ ա մ ա ն ա կ » և «Ն ո ր յո ւր » թ երթերի խըմ- բա գրութ յունննրին և Ե վրոպ ա յի հա յոց թ եմի հա յրա պ ետ ա կա ն պ ա տ վիրա կ գ ե ր . ա . Ա ր տ ա վ ա զդ ա ր ք ե պ իսկ ոպ ոսին: [Կ . Պ ոլս ի հինգ կա խ ա կա յվա ծ հոգե- վորա կա նների մա սին: Դ ա դ ա ր ե ց ն ե լ որև է մ իջոցա ռմա ն ձեռնա րկում մ ինչև հա րցի քննա րկումը և սր?- մ ա ^ ո ո ՚թ յա ն բ ա ցա հ ա յտ ո ւմ ը ]: 1949 , մա յիս-դեկտ ես-

Ջ Յ Ո ր Ե Ք Յ Յ Ա Ն ԿԱ Թ Ո ՂԻԿՈՍ յ-Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց :— Ա մ ենա յն Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ի մ ա .աԳէ Ր ,!ս օ օ Լ՜ Ստ ա 1Ինին Հո կ տ ե մ բեր յա ն մեծ ոե- վ ո Ա ո ՚ց ի ա յի 8-2-րդ տ ա րեդա րձի կա պ ա կցությա մբ:

մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , էջ 14- 1

Ս Մ Ե Ն Ա Յ Ն 4ՀԱՐ4Ո Ո , ? Ո Ր Ե Ք Յ Յ Ա ^ ԿԱ Թ Ո ՂԻԿՈՍ հ հ , ь ւ Հ Ա Յ Ո Ց : Ա մ ենա յն Հ ս ,յո ց ձա ա ա պ ետ ի հ եռա գի ր ը Հ ա յկ ա կ ա ն ՍՍՌ Գ ե ր ա գ ո ,,ն Սովես,հ նա - խ ա գա հութ յա ն նա խ ա գա հ Մ . Պ . Պ ա պ .ա նին Հա յա ս -

Й 1 Т 1 Ш|С իշխ ա նությա ն ՚ հա ստ ա տ մա ն

Ո Տ - Ո ո ե մ ^ 14- ' աԱ,ա11ցՈ,,4,ամ,!: 1 9 4 9 ' " ^ 11֊

ս մ Լ94 ^ Ե^ ո Ր« ո «Ջ 2 ո ր ե ք չ յ ա -'' ԿԱ ԹՈՂԻԿՈՍ Հ Ա Յ Ո Ց : Մ ոսկվլս: Կ րեմլ: Ի ո ս ի ֆ Վ ի-

Я ш о 7 0 Ստ ա ! նին: Շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հեռա գիր Տ ? 1ջ 70-ա մ յս ,կ ի ւս ո թ ի վ ]: 1949 , մա յիս-դհկւոեմ-

' « Տ “ Ի ր Ա 4 Ո Ի Յ Ն հոգևոր խ որհուրդ :— Ս. է ջ միա ծնի Գ ե ր ա գ ո ւյն Հո գ և ո ր խ որհրդի հեռա գիրը Կ ոստ ա նդնա պ ոլսի Հ ա յո ց պ ա տ րիա րքա րա նին՝ Պ ոլ- սի կա խ ա կա յվա ծ հոգևորա կա նների մ ա սին: [ կ . Պ ոլ- սի Հ ա յո ց Պ ա տ րիա րքա կա ն տ եղս,,դա հին տ ա պ ա լելո ւ հ ի ( ՚գ կա խ ա կա յվա ծ հոգևորա կա նների դ ե մ : Հ ա ն ձ նա րա րութ յա ն Կիլիկիւսյի կա թ ողիկոս Գ ա րեգին Ա -ի ն , հա րցի մա նրա մա սն ք ն ն ո ւթ յա ն և ա րդյունքների հա ղորդում ' Գ և ո ր գ Д - ի ն ] : 1949 , մսռիս-դեկ- տ ե մ բ ե ր , Էջ 12:

1 1 9 0 . Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն հրա տ ա րա կությունների փ ոխ ա նա կ ում : [Հ Ս Ս Հ Գ ի տ . Ա կա դեմիա յի կենա րոնա կա ն գր ա դ ա ր ա նը գրա կ ա նութ յա ն ւիոխ սւնա կա մ Է կա տ ա րում Ս ովետ ա կա ն Մ իութ յա ն գրա դա րա նների հ ե տ ]:1949 , հունվա ր-,իեւոր,(ւսր, Էջ 85:

1 1 9 7 . Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն և գե ղա րվ եստ ա կա ն նոր հրա - տ ա ր ա կո լթ յռւնենր : (Մ ա տ ենա գիտ ա կա ն ցա նկ 19 4 8 — 19 4 9 թ թ . լա յս տ ես ա ծ հա յա գիտ ա կա ն գ ր ;»ե ր ի ]:1949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ .. Էջ 97 :

1 1 9 8 . Գ Յ Ո Ի Ղ Ե Ր Ը Էլեկտ րիֆ իկա ցվում ե ն : (Մ ե ղ - րիի , Ղ ա վ,ա նի շր ջա ն ն ե ր ո ւմ ]: 1949 , մա րտ -ա պ րիլ, Էջ 87 :

1 1 9 9 . Գ Ր Ի Գ Ո Ր Յ Ա Ն Գ Ր Ի Գ Ո Ր ( Դ լսա րա նիս ա ն ) :— Ն ո ր տ ա րի: [Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յա ն ]: 1949,հունվա ր-ւիետ րվա ր, Էջ 11:

Հե ղ ի ն ա կ ի դիմ ա նկա րով:

1 2 0 0 . [Գ Ր Ի Գ Ո Ր Յ Ա Ն Հ Ո Վ Ս Է Փ ]:— Հովս եվւ Ա ր- ղո ւթ յա ն: [Կ յա ն ք ի և գ ո ր ծ ա ն ե ա թ յա ն մ ա ս ի ն ]: 1949, հունվա ր-ւիետ րվսւր, էջ 3 5 — 48:

Ն կ ա ր ' Հո վ ս ե վ , կա թ ողիկոս Ա ր ղ ա թ յա ն :Ս տ ո ր ա գր .' ճ ե մ ա ր ա ն ցի :1 2 0 1 . Գ Ր Ի Գ Ո Ր Յ Ա Ն Հ Ո Վ Ս Ե Փ :- Ս . Հա րութ յուն-

Զ ա տ ի կ : [Կ րոնա կա ն տ ոնի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , մա րտ -ա պ ր ի լ. էջ 13 — 15:

Ս տ որա գր.' ճ եմ ա ր ա ն ցի :1 2 0 2 . Դ Ի Պ Լ Ո Մ Ն Ե Ր Ի և պ ա տ վոգրերի հա նձնում

Հ ա յա ս տ ա ն ի կին -ճա րտ ա րա պ ետ ներին: 1 9 4 9 , մւսրտ- ա պ րիւ, է ջ 83 :

1 2 0 8 . Դ Պ Ի Ր :— Հա յր ա պ ետ ա կ ա ն գն ա հա տ ա ն ք

Ս2Լ- Զ Մ I ' ս Ծ ի Ն 1073

Գ ս յո ա ա ո ս ն կտակին հասար և հ ա 8 դ ի ս ա № * *

Й Й ս Տ փ Տ Տ կա զմա կերպ ելու մա սին. Ա ա յս Ա.Ա-«հ մ ԳԱ ոոգ Զ -ի կոնդա կը. Գ րիգոր Լուսավորեի И Կարգի շքա նշա նով Ս. Գ ա լստ յա նին պ ա ր գ և ա տ ր հ լս մ ա ս ի ն]: 1049. հունվա ր-փ ետ րվա ր. էջ 18 — 15.

12С4. Է Ր Ծ Վ Ա Ն Ի գյուղա տ նտ եսա կա ն ինստ իտ ուտ ի ուսումնական տ նտ եսությունը: 1949 . հունվսւր-փ ե-

1203.Р Ե Ր Ե Վ Ա Ն Ի ռա դիոֆ իկա ցիա ն: 1 9 4 9 , մա յիս-

դեկտ եմբեր, է շ 84 :12С8 Ե Ր Ի ՏԱ Ս Ա Ր Դ հա յրենա դա րձ գրոդԱԱրԸ

Մ ոսկվա յում և Լենինգրա դում: 1949 , հունվա ր-փ է-

" 12С7.' Ե ՐՈ ԻՍ Ա Ղ ԵՄ Ի Մ Ի Ա Բ Ա ն Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն :— է ջ միա՜ծին, վեհա փ ա ռ Գ և ո ր գ Զ կա թ ողիկոսին: Երուսսւ- ղէմի միա բա նությա ն հեռա գիրը Կ յուրեդ պ ա տ րիա ր- ոհ մա հվա ն ա ռթ ի վ : 1949 , մ ա յիս -դեկտ եմ բեր, էջ 17:

1208 Է Լ Ե Կ Տ Ր Ի Ֆ Ի Կ Ա Ց Մ Ա Ն է ենթ ա րկվում Օսւմ- յա դինի' շրջա նը: 1949, հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ| 87 :

1209 . [Թ Ո Ի Մ Ա Ն Յ Ա Ն ] Կ Ա Ր Ա Պ Ե Տ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ Ղ Ր Ի Մ Ե Ց Ի :— Երուսա ղեմի տ ա ճա րի կործա նումը 7 0 թվա կա նին: [Պ ա տ մա կա ն ա կ ն ա ր կ ]: 1949 , հունվա ր- փ ետ րվա ր, էջ 8 1 - 3 4 , մա րտ -ա պ րիլ, էջ 3 1 — 4 0 :

Ք ովա նդ*՝ 1. Ե րուսա ղեմի տ ա ճա րը:— 2 . ծա Տա րի կա ռա վա րությունը:— 3 . Հրեա ների ա կնկա լութ յունները Մ եսիա յի գա լստ յա ն վերա րերմա մր:— 4 . Ն ո ր ա - պըստ ւսմրություններ Գւսլիլիա յում և Ե րուսա ղեմում : Լեդսսո Ցհստ իուսի ա րշա վա նքն ու պ ա րտ ութ յունը :— 5 . Ա պ ստ ա մբների պ ա րա գլուխ ները:— 6 . Վ ես պ ա ս- սփաՐոսի ա րշա վա նքը:— 7 . Տիտ ոս ի ա րշա վա նքը: 1;րուսաղեմի պ ա շա րումը և սովը Ա Տա ճա ր ի կործսւ- նումր:— Տիտ ոս ի հա ղթա կա ն մուտ քը Հռո մ :

Ն կ .’ Կա րա պ ետ եպ իսկոպ ոս Ղ րիմեցի:1210 . Ժ Ո Ղ Ո Վ Ր Դ Ա Կ Ա Ն բա նա հյուսութ յա ն նոր

ստ եոծսւգործա թյուններ: 1949 , մա րտ -ա պ րիլ, էօ 7 9 :1 2 1 1 . Ի . Վ . Ս ՏԱ Լ Ի Ն Ի ծննդ ՚սւՈ 70-ւսմյսւ հ ո բել

յա նի մեծա րումը Ս ովետ ա կա ն Հա յա ստ ա նում : 1949 , մւսյհս-դ1ւկտեմբեր, էջ 7:

1212. Ի . Վ . Ս ՏԱ Լ Ի Ն Ի ծն ն դ ՚ս ւն 7 0-ա մ յա հո բելյա ն՛) նջումը Մ ա յր Ա թ ոռում : 1949 , մ ա յիս -դեկտ եմ ոեո. էջ 7 - 8 : « Ч Ш 1

1218 . Ի Ն Դ Ո Ն Ե Զ Ի Ա Յ Ի հա յերը: [Վ իճա կ ա գրա կ ա ն տ փ ա լներ: Ա ղգա յին կ յա ն ք ]: 1-949, հունվսւր-փ ետ ըր- վ ա ր , էջ 92:

1 2 1 4 . Ի Ս Ա Հ Ա Կ Յ Ա Ն Ա Վ Ե Տ Ի Ք :— Հ ա յ ժողովրդինա մա կը Ի ոսիֆ Վ իսսւրիոնովիչ Ս տ ա լինին: Ծ ն ը ն դ -յա ն 70-ա մյա կի ա ռթ ի վ : [Չ ա փ ա ծ ո ]: 1 9 4 9 , մսւյիս- դեկտ եմ բեր, էջ 4 — 6:

1 2 1 5 . Լ Ե Ն Ի Ն Ա Կ Ա Ն Ի քա ղ ա քա յին Ս ովետ ի ս ե սիա ն: [7 -ր դ : Ք ա ղ ս ո վ ետ ի գործա դիր կոմիտ եի նա խ ա գա հ Ս. Վ ա րդա նյա նի զեկուցումը հա յրենա դա րձ հա յերով բնսւկեգվւսծ նոր թա ղա մա սերի բ ա րե կ ա ր գման մ ա ս ի ն]: 1949 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 2 9 — 30:

1216 . Լ Ե Վ Ո Ն Յ Ա Ն Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն :— ճա րտ ա րա պ ետ Տրդա տ Ա ն եցին Ա իր գործերը : [Ю -ր դ դա րի ճա րտա րա պ ետ : Պ ա տ մա կա ն ա կ ն ա ր կ ]: 1949 , հունվա ր- փ ետ րվա ր, էօ 5 5 — 56 :

Ք ովա նդ.՝ ա . Ա րգինա յի եկեղեցինևրր և կա թ ողիկ ո ս ա ր ա ն ^ — բ . Ա նիի կա թուղիկեն կա մ մա յր եկ ե ղ ե ցին :— գ . Սուրբ Գ րիգոր եկ եդեցին Ա ն իում :— դ . Հ ա ղ - րատի ս. Ն շա ն ե կ եղ եց ի ն :— ե. Կ . Պ ոլսի ս. Սոֆիա յի գմ բեթ ի վերա կա զմւոթյունը:

Ն կ ա ր ներ ' Ա րգինա յի կա թուղիկե ե կ եղ եցո ւ հյուսիսա յին պ ա տ ը’ նևրսից:— Ա նի կա թ ողիկեն կա մ Մ ա յր եկեղեցին հա րա վ-ա րևելյա ն կ ո ղ մ ի ց :— Ն ո ւյն եկ ե ղ ե ցու ւսոևեոա ն ա բս ի դ ը ' նեոսից:

1 2 1 7 . ԼՈ ԻՐԵՐ Ե րուսա ղեմեն: [Ե րուսա ղեմ ի ս.Հ ս ւ կ ո ի վա նքը ռմբա կոծութ յա ն ենթ ա րկվելու մա սին: Վ նա սները կա զմում են ք ա ռ ո ր դ միլիոն լիբա նա նյա Օ

ո ս կ ի ]: 1949 . հունվա ր-փ ետ րվա ր, է ջ 90 :1 2 1 Տ . Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ի Թ Յ Ա Ն կողմ նա կիցների հա մա շ

խ ա րհա յին կոն գրես ին մա սնա կցելու հա մա ր գ ո ր ծո ւղվ ող ռուսա կա ն ուղղա փ ա ռ ե կ եղ եցո ւ ներկա յա ցո ւցի չնե րը : 1949 . մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 2 9 — 30 :

Ք ո վ ա ն դ ." ք>ուսաց ուղղա փ ա ռ եկ եղեցու ներկա յա ցո ւցի չ միտ րոպ ոլիտ Ն ի կ ո լա յի ժա մա նումը Փ ա ր ի զ :— Խ ա ղ ա ղ ո ւթ յա ն կողմ նա կիցների հա մա շխ ա րհա յին կոնգրեսում միտ րոպ ոլիտ Ն իկ ո լա յի ա րտ ա սա նա ծ ճա ռը:

1 2 1 9 . Խ Ա Ղ Ո Ղ Ի նոր տ եսա կ ներ : 1949 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, է ջ 86 :

1 2 2 0 . Խ Ա Չ Ա Տ Ո Ի Ր Ա բ ո վ յա ն ի ա սեղնա գործ նկա րը : [Ի ն ք ն ո ւս վա րպ ետ Փ ա ռսւնձեմ Ա վետ իս յա նի աշխ ա տ ա նքի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , հունվսւր-փ ետ րվսւր, է ջ 84 :

1 2 2 1 . Խ Ա Չ Ա Տ Ո Ի Ր Ա բ ո վ յա ն ի բ րո ն զ յա հուշա րձա ն ը : [Հ Ս Ս Հ Մ ինիստ րների Սովետի որոշմւսմր դ ր վ ե լու է Ե րևա ն ում : Ք ա ն դ ա կ ա գ ո ր ծ ' II. Ս տ եփ սւնյա ն]:1 9 4 9 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 8 8 — 8 4 :

1 2 2 2 . Խ Ա Չ Ա Տ Ր Յ Ա Ն Ռ Ո Ի Ք Ե Ն (ճ ե մ ա ր ա ն ի Ք լս ա րա նի ս ա ն ) :— Ժ ող ո վ ր դ ա կ ա ն զրո ւյցն եր ը «Պսւտ մու- թիւն Տ ա ր օ ն ո յ» ա շխ ա տ ութ յա ն մ ե ջ : [Ո ւսումնա սիրութ յո ւն ]: 1 9 4 9 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , էջ 8 4 — 86 :

1 2 2 8 . Կ Ա Ռ Ա Վ Ա Ր Ա Կ Ա Ն պ ա րգև ներ ա նբա սիր ա շխ ա տ ա նքի հա մ ա ր: [Ղ ա վւա նի պ ղ ն ձ ա գո ր ծն ե ր ի ն ]:1949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , էջ 85 :

1 2 2 4 . Կ Ի Ր Ո Վ Ա Կ Ա Ն Ի բուսա բա նա կա ն ա յգին:1 949 . մ ա ոտ -ա պ ոիլ. է ջ 8 6 — 87 :

1 2 2 5 . Կ Յ Ո Ի Ր Ե Ղ Ք [Ի Ս Ր Ա Յ Ե Լ Յ Ա Ն ] Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր ՔՍ. Ե Ր Ո Ի Ս Ա Ղ Ե Մ Ի :— Ս . Ե րուսա ղեմի ա մենա պ ա տ իվ պ ա տ րիա րս Տ . Կ յուրեդ Ռ-ի նա մա կները: [Գ և ո ր գԶ -ի ն : 194 8 թ . մա րտ 12 . հունիս 18 , հոկտ եմ բեր 10 թ վա կիր նա մ ա կներից քա ղ վ ա ծն ե ր : Ա րա բ-հրեա կսւն պ ա տ երա զմ ի հ ետ ևա նքով պ ա ղեստինւսՈ ա յ ա ղ ե տ յա լներ ի և Ե րուսա ղեմի ս. Տ ե ղ յա ց կրա ծ կորուստ ների ե 0 վնա սների մ ա ս ի ն ]: 1949 , հունվա ր-փ ետ րվա ր,

1 2 2 6 . Կ Ո ԼԵ Կ Յ Ի Ո Ն ա յգ ի : 1949 , մ ա յիս - դ ե կ ա ., էջ 8 7 :

1 2 2 7 . Կ Ո Լ Խ Ո Զ Ա Յ Ի Ն լեկտ որիումներ: 1 9 4 9 , մա րտ - սւաոԻւ, է ջ 87 :

1 2 2 8 . «ւՈ Ն Ս ԵՐՎ Ի գոր ծա ր ա ն: [Լ են ի ն ա կ ա ն ո ւմ ]:1 9 4 9 . հունԱ ա ր-փ ետ ովա ր, է ջ 87 :

1 2 2 9 . Ր ւՈ Ս Տ Ա Ն Ց Ա Ն Վ Ա Հ Ա Ն Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս ]:— Ի ր ա ն ա -Հնդ կ ս ա տ ա նի թ եմի ա ռա ջնորդ Տ . Վ ա հ ա ն եպ իս կոպ ոս Կ ոստ ա նյա նի ա յցելութ յունը Հն դ կ ա ս տ ա ն : 1 9 4 9 , մւսրտ -ա պ րիլ, է ջ 2 2 — 2 8 , 1950 , հո նվ ա ր -փ ետ ր վ ա ր , էջ 2 7 — 88:

Ք ո վ ա ն դ .' Կսւլկսւթա յի Մ ա րդա սիրա կա ն ճեմա րա նի կ յա ն ք ե ն :— Գ եղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն երեկույթ Կ ա լկա - թ ա յի մ ե ջ :— Գ եր ա պ ա տ ի վ Տ . Վ ա հա ն եպ իսկոպ ոս Կ ոստ ա նյա ն և բա րե խ նա մ ա ռ ա ջն ո ր դ Ի րա ն ա -հընդ- կա ստ սւնի:

Ն ո ւ յն տ եղ ո ւմ ' Մ ա րտ ին Մ ա րտ իրոս:— Ն ո ր ի ն սուրր Օծություն Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց կ ա թ ողիկոս Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ -ի ն : [Ն ա մ ա կ Կ ա լկ ա թ ա յից1: Հ ո վ վ ա կ ա ն ա յց հընդ- կ ա հ ա յա թ յս ւն : [Ք ո մ բ ե յի , Մ ա դրա սի, Կ ա լկա թա յիհա յկա կա ն հա մ ա յնքների ա զ գ ա յի ն կ յա ն ք ի մա սին: ն կ ա ր ն ե ր ո վ ]:

Ն կ ա ր ն ե ր ' Ք ո մ բե յի զրա դա շտ ա կա ն մեհյա նի մուտ- ռը — Հ ն դ կ ա կ ա ն ՚ մ եհյա ն Ք ո մ բ ե յո ւմ :— Ի ր ա ն ա -Հ ը ն դ - կա ստ ա նի ա ռ ա ջն ո ր դ Վ ա հա ն ա րքեպ իսկոպ ոսը Կ ա լ- կա թ ա յի հա յոց Մ ա րդա սիրա կա ն ճեմ ա ր ա նի ուսուցչո ւթ յա ն և ա շա կերտ ութ յա ն հետ : Տ . Վ ա հա ն եպ իսկոպ ոս Կ ոստ ա նյա ն:

1 2 8 0 . Կ Ո Ս Տ Ա Ն Յ Ա Ն Վ Ա Հ Ա Ն Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս :— Հ ո վ վ ա կ ա ն ա յց հ ն դկ ա հա յա թ յս ւն : [Ն ա և տ եղ եկ ո ւթ յուններ Ի ր ա ք ի հա յ թ եմի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , մա յիս- դ ե կ տ ե մ բե ր , է ջ 4 0 —4 4 , 1950 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 2 7 — 38 :

Ն կ ա ր ' Վ ա հա ն սրրա զա նր Ք ո մ բ ե յա մ մի խումր հա վա տ ա ցյա լների հետ :

1073 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 63

1281 . Հ Ա Ջ Վ Ա .Գ Յ Ո Ի Տ վիրա հա տ ում: [Բ ժ ի շկ Վ .11արախանյսւնի կ ո ղ մ ի ց : Ա րտ ում կա ր ' 8 տ ե ղ ի ց ]:1940 , մ ա յի ս -դ եկ տ ս մ բն ր , էջ 8 5 :

1 2 8 2 . Հ Ա Ղ Թ Ա Ն Ա Կ Ի հուշա րձա ն Ե րևա նում: [Ք ա - նսւքևոի սա րա հա րթ ում : Կ ա ռուցմա ն մ ա ս ի ն ]: 1949, մ ա յի ս -դ ե կ տ ., էջ 87 :

1 2 8 8 . Հ Ա Մ Ա Տ Ա Ր Ա Ծ էւեկտ րիֆիկա ցմսւն շր ջա նում: [Ի ջ և ա ն ] : 1949 , հ ո ւնվա ր-փ ե տ րվա ր, է ջ Տ7:

1 2 8 4 . ՀԱ Մ Բ Ա Ր Տ1Ո Ի Մ ՅԱ Ն Վ Ի Կ Տ Ո Ր :— Գ ի տ ո ւթյունների Ա կա ղեմ իա ն 1 9 4 0 թ վ ի ն : [Զ ր ո ւյց ՀՍ Ս ՀԳ ի տ ութ յունն երի ա կա դեմիա յի պ ր ե զի դ ե ն տ Վ . Հ ա մ - րա րձումյա նի հ ե տ ]: 1 9 4 9 , մ ս ւյի ս -դ ե կտ եմ բեր , էջ 7 Տ — 80 :

1 2 8 5 . Հ Ա Յ երա ժշտ ութ յա ն երեկո Լ ենինգրա դում :1949 , հ ունվա ր-փ ե տ րվա ր, էջ 8 1 :

1 2 8 8 . Հ Ա Յ ճեմ ա ր ա նի բա ցո ւմ ը Հա յի թ ի ո ւմ : [Հ ս ւ- յիթ ի ի մ ա յր ա քա ղ ա ք Բ ո ր տ -Տ ե -Բ ր ե ն ս ո ւմ , Զենսւս 1;ղիա յա նի ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ւթ յա մ բ ]: 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա սլրիյ, է2 8 9 :

1 2 8 7 . « Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն » շսւմպ ա ն գի ն ու կոմ բինա տ ը:1949 , հո ւնվ ա ր-փ ե տ ր վ ա ր , էջ 8 6 :

1 2 8 8 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի հնա գույն հուշա րձա նները:[էեն ինգրս ւդի ճա րտ ա րա պ ետ , նկա րիչ Ա . Կ. Բ ա - րա տ շև ի ա լբոմ)) հրա տ ա րա կմա ն մա սին: Ա լբոմըպ ա րունա կում է Զ վ ա ր թ ն ո ց ի ա վ ե ր ա կ ն ե ր ը , 4-ւսռնիի տ ա ճա րը, Օձունի և Հա ղ պ ա տ ի ե կ եղ եցա կ ա ն հու- շա րձ ա ններր , Ա շտ ա րա կի կ ա մ ո ւր ջը ]: 1 9 4 9 , հուն- վա ր-ւիետ րվա ր, էջ 80 :

И С . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի նկ ա րիչնե րի գ ծա նկա ր ն եր ի և նկա րների ցուցա հա նդես Մ ոս կ վ ա յո ւմ : 1 9 4 9 , հունվա ր -փ ետ ր վ ա ր , էջ 8 4 — 85 :

1Ը 40 . Հ Ա Յ Ե Ր Ը Իրսւքի մ ե ջ : [Գ ա ղ ո ւթ ի սւզգա յին- ե կ եղ եցա կ ա ն կ յա ն ք ի մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , հ ա ն վ ա ր -փ ե - տ ըրվ ա ր, էջ 91 :

1 2 4 1 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ժո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն երգի ու պարի ա նս ա մբլի գ ա ս տ ր ո լն ե ր ը : [Մ ո ս կ վ ւս յա մ ]: 1 9 4 9 , մւս- յի ս -դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է շ 84:

1 2 4 2 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւթ յո ւն ն եր ի Ա կ ա դ ե մ իա յի տ ա րեկա ն ժ ո ղ ո վ ը : [Ն ա խ ա գ ա հ ո ւթ յա մ բ Վ .Հ ս ՚մ բ ս ւր ձ ո ւմ յա ն ի : Զ եկ ուցում" Վ . Գ ւս լք ա ն յա ն : Ա ն ցա ծ տ ա րվա ա շխ ա տ ա նքն երի և ը ն թ ա ցի կ տ ա րվա պ լա նների մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 . մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 8 4 — 85 :

1 2 4 8 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ գյո ւդ ա տ նտ ե ս ո ւթ յա ն ա - ւ-սւջավորների պ սւրգևա տ րումը Ս Ս Ռ Մ շք ա ն շա ն ն ե րով և մ ե դ ա |ն ե ր ո վ : 1949 , մւսրւո-ա պ րիյ, էջ 83 :

1 2 4 4 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ գյո ւղ ա տ նտ ե ս ո ւթ յա ն ա - ո ա ջա վորներին սոցիա լիստ ա կա ն ա շխ ա տ ա նքի հ ե րոսի կոչում շն որ հ ե |ո ւ մ ա ս ի ն : 1 9 4 9 , մսւրւո-ւսպ րխ , էջ 8 3 :

1 2 4 5 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՌ ուս ուցիչների պ սւրգևա - տ ր ա մ ը Ս ովետ ա կա ն Մ իութ յա ն շքա նշա ններով և մեդ ա լն եր ո վ : 1 9 4 9 . հ ունվա ր-փ ե տ րվա ր, է ջ 8 5 :

1 2 4 6 . Հ Ա Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ն ու իր կ ո ն դ ա կ ը : [Գ և ո ր գ Զ -ի կոնդա կի ս ա թ ի վ ]: 1 9 4 9 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ., է ջ 9 0 — 91 :

1 2 4 7 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Դ Ա Ր Ձ Ն Ե Ր Ի ունևոր կ յա ն ք ը :1949 . հա նվւսո-վւետ ովա ր, է 9 2 4 — 2 5 :

1 2 4 8 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ա Կ Ա Ն ա լպ ի ն ի զմ ի հպ ա րտ ութ յունը: [Խ ա չա տ ո ւր Ա բ ո վ յա ն ի Ա րա րա տ ի գ ա գ ա թ ը և Կսւ- բա ոդ ի ն Կիււար Խ սւշհոովհ է ւբր ո ւս ի գսւգա թ ո բսւոձ- ոսւնա լա 1 2 0 -ա մ յա կ ը ]: 1 0 4 9 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ., է ջ 8 5 — 86 :

1 2 4 9 . Հ Ա Յ Ր Ե Ն Ի հսւոա օսսո հոդի վ ր ա : Բնա կսւ-րա ննեո հսւյոենա դա րՏնեոհ հա մ ա ր: Հ ո գ ա տ ա ր ա -ա ո ւն հ ա ՚ո ե ն ա դ ււ ՚ո ձ ն ե ր ի ն կ ա տ մ ա մ բ: Զ ե ւթ ա ն ա մ ա նում : 1940 . մսւուո-ա ա ոիւ, է ջ 7 4 — 75-

1 2 5 0 . Հ Ա Ն Գ Ի Ս Տ : Ա մենսւա ա տ իմ Տ . Կ լուրեդ ա ր- րեպ իսկոսւոս իսրա ւեււա նի, եոա նա շնոոհ ա ա տ ոիա ո- րե ա ո ա քե|ա կ ա ն ս. օ ծ ո ւթ ՚ս ւն ւս »ո ո ո ս *! Ե ոուսսւոե- մ հ : [Մ ա հա հւոսա նա ն-նենս ա գրս ւկս ւն]: 1Р 40 , մսւյիս- դ ՚-ե տ ե մ բ ե ո . է ջ 1 5 — 16:

Տ . Կ յա ո ե ո սւա տ ոհսւոոհ ոիմսւնկաոու1-1 2 5 1 . Հ Ա Ն Դ Ի Ս Ա Վ Ո Ր երեկո Հո վ հ ա ն ն ե ս Հ ո վ հ ա ն

նիսյա նի մա հվա ն 20-ա մյսւկի ա ռթ ի վ : 1949 , մսւյիս- Դ ՚՚կ տ . , է ջ Ь8:

1 2 *2 . ՀԱ Ն Դ Ի Ս Ա Վ Ո Ր երեկո նվիրվա ծ Շոպ ենի մ ա հվա ն 100-ա մ յս ւկին : 1949 , մ ա յի ս -դ եկտ ., է ջ 8 3 — 89 :

12753. Հ Ա Ր 6 Ո Ի Ր հ ա զ ա ր է ք ս պ ո ն ա տ : [Հա յս ա տ ս ւԱ ի պ ետ ա կա ն պսւտմսւկւսն թ ա նգա րա նի հա րստ ությունները: Հա մ ա ռոտ տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ]: 1949 , մա րտ - ա պրի1, էջ 78:

1 2 5 4 . Հ Ա Ր Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն Յ Ա Ն Գ [Ր Ի Դ Ո Ր ]:— Ղ ա զա րոս Ս.ղւպսւնի կենսա գրությա նը վ ե ր ա բեր ո ղ փ ա ստ ա թըղ- բ ե ր : [Ո ւսումնա սիրութ յուն: Բ ն ա գ ր ե ր ]: 1 0 4 9 , մարտ- ա պ րիլ, էջ 5 8 — 63:

Բ ն ա գր եր ՝ Ն ո ր ի ն ա մենա պ ա տ ւութիւն Տեա ււն տ եղա կա լի Երեմիա եպ իսկոս|ոսին ա մենա խ ոնա րհ խ ըն- ПНР! [Ռ ո դ ո ք « է ջ մ ի ա ձ հ ի ո ւս ո ւմ ն ա կ ա ն վ ա ր չա կ ա ն Ժ ողովի» դ եմ հեղինա կի «քԱ սա մն մա յրենի լե զ վ ի » երել» դ ա ս ա գ ր քեր ը գործունեութ յունից հանելու հա - մ ա ր ]:— ՚Կ ովկա սի Հ ա յո ց Բ ա րեգործա կա ն ընկերութ յա ն : Խ ն դ ր ա գ ի ր : [Ն յո ւթ ա կ ա ն ա նա պ ա հով վիճա կից ելնելու) հա յտ ա րա րութ յուն «Մ շւս կ»-ում . իր գրա վոր ա շխ ա տ ությունների հեղինա կութ յա ն իրա վունքը օՕՕՕ ո ա ր ւո վ վա<Տսւոե|ւո մ ա ս ի ն ]: Մ կ րտ իչ ծա ոա յՅիս ուսի Ք ր ի ս տ ո ս ի ... [Խ ր ի մ յա ն Հա յր ի կ ի օրհնութ յա ն կոնդա կը Ղ ա զա ր ո ս Ա դսւյա նին նրա գրսւկա ն- գործունեութ յսւն 40-ա մ յա կ ի ա ռթ ի վ : Ն ա և ՛ հոոեԱա- նը կա զմա կերպ ող երեր տ իկնա նց՝ իշխ ա նուհի Մ ա ր- իա մ Թ ումսւնյա նին, Սոֆիսւ Ք ա լա նթ ա րյսւնին և Սոֆ- իա Բ ա բա յսւնին : Վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ը գր վ ա ծ 1 ն 1891 թ. դ հ կ տ եմ բե ո ի 18-ին ե 18 9 2 թ . դ եետ եմ բե րի 1 2 -ի ն ]:

ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի մ ա ն ր ա ն կ ա ր ն ե ր ի պ ւս տ ճ ե - Ր ե ր : [Հ ր ա տ ա ր ա կ չա կ ա ն ս ո խ ս ւտ ա ն յշ ն և ր ը կ ա տ ա ր վ ո ւմ 1,0 Հ ա յկ ա կ ա ն պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ա ս ր ա հ ւ ս մ ] : 11149. հ ո ւն ւ|ս ւր -փ հ տ ր վ ս ւր , է ջ 8 0 :

1 2 5 8 . Հ Ի Ն Գ մ իլիոն ոուբլի եկա մուտ բա մրա կից:1 949 . մա յիս -դեկւո ., էջ 87 :

1 2 5 7 . Հ Ի Ս Ո Ի Ն ե ր ե ք երկիրներն եկեղեցա կա ններկհովա նա վորեն հա յկա կա ն դա տ ը: 1949 , հունվա ր-փ ետ ր վ ա ր , է ջ 7 7 — 79:

« Հ ա յ Դ ա տ ի ի նպ ա ստ Ա մերիկյա ն եկեղեցա կա ն հա նձ նա խ ում բը» 194Տ-ի հուլիսի 10-ին ներկա յա նում է Վ ա ?ի ն գտ ո ն ի պեւոակսւն պ ա շտ ոնա տ ա նը, կա ռա վա րութ յա նը (;եոկայսւցն1ւ|ա| «հիս-ււն երեք երկիրնե- րե հկեդեցս ւկա ննհր կհովա նա վորեն հայկա1լսւն դսւ- տ ո » խ որսւգիրը կրող հուշա գիրը, պ ւսհա նջելով թ ա ր քերի կողմ ից բռն ա գ ր ա վ վ ա ծ հա յկա կա ն հողերի վ ե րա դա րձը իրենց իսկա կա ն տ երերին: Հուշա գիրըստ ոոա գռվսւծ է 2 0 .0 0 0 բողոքա կ ա ն եկ եղ եցա կ ա նն երի կ ո ղ մ ի ց :

1 2 5 8 . Հ Ն Ա Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն թ ա նգա րա նն եր : [Կ ա զմսւ-կ ե ր ա վ ա մ են Գ ա ռ ն ի ի , Գ եղ ա ր դ ի և Սևանի ճւսրտ ա - րաս|)>տսւկսւն հուշա րձա ններին կ ի ց ] : 1949 , հունվա ր- ւիետ ովա ր. էջ 80 :

1 2 5 9 . ՀՈ Ղ Ա Մ Ա Ս Ե Ր Ի ա ռա նձնա ցում ա նւոա ոա - տ նկմա ն հա մա ր: 1 9 4 9 , հոէնվսւը-փ ետ րվա ր, Էջ 8 6 — 87-

19:40. Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ե Ս Թ ումւսնոսնի ծննդսս ն 80-ա մ - յա ևր : 1 9 4 9 . հունվա ր-ւիետ ովա ր, Էջ 82 — 83 :

Ն ե ' Հո վ հ ա ն ն ե ս Թ ումա նա ւն:1 2 6 1 . Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ե Ս Թումսւնյսւնի մւսնկա կւ ֊Ր . բա -

նա ս տ ե ոծո ւթ յա նն եր ր ուկրա իներեն: [Թ սւրոմա նու-ա յա մր' Պ ա յւլո Տ ի չի ն ա յի ] : 1949 , մա րսւ-ա ս|րիլ, Էջ 70-

1 2 6 2 . Հ Ո Ի Շ Ա Ր Զ Ա Ն Ն եւսոն Սսւեվւանյսւնին: Г»5-ոեՎանի ոա դա քա ւին խ ոռհրոե գոոծկոմ հ ոուոմա մո, Ե րևա նում կա ռուցվելու մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , հա նվա ր-ւիե- տոո,1ւււ„. Էօ 8 5 :

19 П Ц . Զ ե ն ա օո ւծա ո ա ն ա մ : Ր1Ասւնսւ ւճում ձևնեեւ.)ւսււգ թ ոդնեւա մ ւս ս հ ն]: 1 0 4 9 . հուՐվա ո-վւեա ովա ր, Է« 87-

1 2 6 4 . Ղ Ա Զ Վ Ի Ն Ի հաւ գա ոութ ր : ք11հճակսւոոակսւն տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ]: 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, է ջ 89 :

Мէ Զ Մ Ի Ա Ծ 1' *ս 1973

1205. ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ: 19-10, Ոունվսւր-վւեարվար, *■?

“ ՜Բ ոմա նՈ .՝ [ ֊ո ւ ն վ ա ր ի 1-ին , 5 - |.ն Ա 6-ի ն Մ ա յր Տ ա ճարում ււ. պ ա տ ա ր ա գ]: [Ա մ ա նորի Ա ս . г ՚ 1տոնեոԻ աուօիվ շնորհա վորա կա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր ]: [Հ ո Г п Ь 2 1 - И , Վ - Ի- ԼհնիՕի մա հվա ն 2 5 - ա մ ^ ' | 1 '1ԱՈ: н ы Г հա նդիսա վոր նիստ ճ ե մ ա ր ա ն ո ւմ ]: [Փ ետ րվա րի 2 4-ի ն 11. Վ ա րդա նա նց տ ոնի ա ռթ ի վ հա նդիսա վոր տ ա ւոա րա գ]: [Հ ի ն տ ոմա րով ս . Ծ ն ն դ յա ն և Զ ր օ ր հ - ն ա 0 տ ոները Թբիւիսիում, Ռ ոստ ովում, Մ ոս1|վա յում, ա նցկա ցնելու նպ ատ ա1|ով Կ ա րա պ ետ ^սւիսկոպ ոսի և Սւսհսւկ ծ. վա րդա պ ետ ի մեկնումը տ վ յա լ վ ա յր ե ր ը ].

1 2 8 8 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ : 1949 , մւսրտ -ա պ րիլ, է ? 1 0 —

19« ո մ ա ն ո ՜ ՐԱպիԻւԻ 16 -Ի ն Զսւտ կի ճր ա գա լույցի ս.

Տ է Լ Տ Ո Տ Յ Տ - ■ Տ Տ ' - Г -օծմա ն հա նդ ես ը ]: [ԱպոԻւԻ ^ ^ " հ ե ե ՜Ոոո^հ տոնի ՕՈՈ, Լենինա կա նի ս . Ա ս տ վա ծա ծին եկ եղեցում ձե ռնա դրութ յունն եր]: [Մ ա րտ ի ^ ^ . ճ ե մ ա րա նում գրա կա ն-գեղա րվեստ ա կա ն եր եկ ո նվիրվա ծՀովհա ննես Թ ումա նյա նի մա հվա ն 2 0 -ր ո տ ա րեդա ր-

ՈԻ1267 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ : 1949, մ ա յի ս -դ եկ տ եմ բե ր , Էշ_-77"

' Բ ոմ ա նդ.՝ [Ռ ումինա հա յ թեմի ա ոա շն որդ Վ ա զ գ ե ն ծ. վա րդա պ ետ Պսւլճյանի 1948 թվի դեկտ եմ բերի 20-ի ներկա յա ցրա ծ հա յտ ա րա րութ յա ն հիմա ն վրա , ինչպ ես նա և թեմա կա ն Դ ա տ ա կ ա ն Ա տ յա նի զե կ ո ւց ա գրի հա մա ձա յն Ռոմանի «ա յ եկ եղեցու ծխ ա տ եր Ա Պսւքուի ու Յա շի հա մա յնքների ա յցելու հ ո վ ի վ Տսւ- ճսաւ քա հա նա Մ ելքոնյւսնին, իր կռվա սեր ևշա հւսմպ բնա վորությա ն պ ա տ ճա ռով, կա րգա լույծ ա նելու մ ա ս ի ն ]: [1 9 4 9 թ . հուլիսի 5-ի Հա յրա պ ետ ա կա ն կոնդա կով Ն որ-Ն սփ փ ջևա նի և Հ յուսիս ա յին Կովկսւսի միա ցյա լ թեմերի ա ռա ջնորդա կա ն վւոխ ա նորդ կա ր- գ ե լ Կարապետ վա րդա պ ետ Ասլւսմա էԱանին]: [Ա մ ե րիկա հա յ Հ ա յկ Գ ա վուքճյա նի նվիրա տ վութ յունը Մայր Ա թոռի տ պ ա րա նին' ցինկոգրա ֆ իա յի գ ո ր ծ ի ք ներ գնելու մա սին: Ա յդ ա ռ թ ի վ Գ Ա որգ Ջ -ի օրհնութ յա ն գ ի ր ը ]: [Մ ա յիսի 2 8 -ի ն ' Հա մ բա ր ձ մ ա ն տոնի օրը ս. պ ա տ ա րա գ, քարււզ և մ ա ղթ ա նք Մ ա յր Ա թ ոռում, Հա յրա պ ետ ա կա ն Ա թոռը Սսից Է ջմիա ծին տ ե- ղա փ ոխ ելու իրա դա րձությա ն ա ռ ի թ ո վ ]: [Հո ւնի ս ի14-ի ն , 1 5-ի ն և 1 6 -ի ն , հա նդիսություններս. Հռիփ սիմ ե, ս . Գ ա յա նե և ս . Շողա կա թ վ ա նքե րում ]: [Հո ւնի ս ի 15 -ի ն ' ս . Գ րիգոր Լուսա վորչի տ ոնի օրը ս. պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւմ ]: [Հո ւնի ս ի1 9-ի ն Կա թուղիկե ս . Էջմիա ծնի տ ոնի օ ր ը հա նդիսա վոր պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տա ճա րում: Պ ա տ ա րա գիչ' Կ ա - րապևտ եպ իսկոպ ոս: Ն ո ւյն օ ր ը հա յրա պ ետ ա կա նհրա մա նա գրով սա րկա վա գութ յա ն ա ստ իճա ն' ճ ե մ ա րա նի 2 -ր դ լսա րա նի ուսա նողներից 5 հոգու' Ք ա ջի կ Դ Ա որգյա ն, Ռ ուբեն Մ ա րտ իրոսյա ն, Մ ովս ես Ղ ա զսւր- յա ն, Ա նդրա նիկ Գ ա ւեմդա րյա ն, Իգնսւտ իոս Մ ա ր- տ ի ր յա ն ]: [Հուլիսի 7 -ի ն ս. Սւսհսւկ Ա ս . Մ եսրոպթսւրգմւսնչաց տ ոնի օրը պ ա տ ա րսւգ Օշակսւնի եկ եղ ե ց ո ւմ ]: [Հուլիսի 10-ի ն Գ և ո ր գ Զ -ի օծմ ա ն չոր ր որ դ տ ա րեդա րձի օրը պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տա ճ ա ր ո ւմ ]: [Հուլիսի 2 2 -ի ն , Գ և ո ր գ Զ -ի մեկնումը Գ եղա րդի վ ա ն ք ]: [Հո ւլի ս ի 24-ի ն , Վ ա րդա վւսոի տ ոնի օրը պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տա ճ ա ր ո ւմ ]: [Օգոստոսի 8 -ի ն , Կ ա րա պ ետ եպ իսկոպ ոսի ո ւղեկ ցութ յա մբ, բժշկութ յա ն հա մա ր, Գ և ո ր գ Զ -ի մեկնումը Կ ի ս լո վ ո դ ս կ ]: [Ս եպ տ եմ բեր ի ն ' Խ ա չվերա ցի տ ոնի օ ր ը , ս . պ ա տ ա րա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւմ ]: [Ս եպ տ եմբերի 2 4 -ի ն . ս . 4-ևորգի տ ոնի օոր, պ ա տ ա րա գ, Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւմ ]: [Հ ո կ տ ե մ բերի 2 2 -ի ն Իրա նա -Հնդկա ստ ւսնի թեմի ա ռ ա ջն ո ր դ Վ ա հա ն ա րքեպ իսկոպ ոսի ժա մա նումը Մ ա յր Ա թ ո ռ ]: [Ռ ումինա հա յ թեմի ա ռա ջնորդ Վ ա ղ գե ն ծ . վ ա րդա

պ ետ Պւսլճյւսհի և «Հ ա յա ս տ ա ն յս ւն ճ ա կ ա տ » կ ա զ մ ա կերպ ութ յա ն նա խ ա ձ եռնութ յա մ բ, Ե ր և ա ն ա մ կա ռուցվ ող կա թ ողիկոսա կա ն վ իլլա յի շինութ յա ն «ա մսւր երկու հա րյուր խ որա նա րդ մետ ր ա տ ա ղձի նվիրա տ վութ յա ն ] :

1 2 8 8 . Մ Ա Յ Ր Ա թ ո ռ ը և մա յր հ ա յրենիքը : 1949, մա -յիս -դ ե կ տ ե մ բ ե ր , էջ 9 — 11 :

1 2 6 9 . Մ Ա Ն Կ Ա Վ Ա Ր Ժ Ն Ե Ր Ի նոր կ ա դ ր ե ր : 1949 ,մ ա յի ս -դ ե կ տ ., էջ՛ Տ6 :

1 2 7 0 . Մ Ա Ռ Ն Ի Կ Ո Ղ Ա Յ Ո Ս Յ Ա Կ Ո Վ Լ Ե Վ Ի 2 :- Կ ո վ - կա սյա ն կուլտ ուրա կա ն ա շխ ա րհը և Հա յա ստ ա նը: (Մ ի «ա տ վ ա ծ հեղինա կի հա մա նուն ա շխ ա տ ութ յուն ի ց ) : 1 9 4 9 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ե մ բե ր , էջ 2 8 — 25 :

1 2 7 1 . Մ Ա Ր Դ Ի Ր Յ Ա Ն Ի Գ Ն Ա Տ Ի Ո Ս ( Ա լսա րա նի ա ս ն ) :— Կ ոմիտ ա սին: [Բ ա նա ս տ եղ ծո ւթ յո ւն : Հ ե ղ ի ն ա կի դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ]: 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 2 1 :

1 2 7 2 . Մ Ե Ծ գ ր ո ղ Ա լե քս ա ն դ ր Մ սւքսիմովիչ Գ որկու մ ա հվա ն 1 5 -ր դ տ ա ր եդ ա ր ձ ը : [Հո ւլի ս ի 1 5 - ի ն ] : 1949 , մսււիս-դեկտ ., էջ 88 :

1 2 7 8 . Մ Ե Ծ Կ ոմիտ ա սի ծն նդ յա ն 8 0 -ա մ յա կ ը : [Ս եպ տ եմ բեր ի 2 6 -ի ն հա նդիսա վոր նիստ Սպենդիսւրյւսնի ա նվա ն օպ երա յի և բա լետ ի թ ա տ ր ո ն ո ւմ ]: 1 9 4 9 , մւս- յի ս -դ ե կ տ ., էջ 88 :

1 2 7 4 . Մ Ե Ր Զ Ա Ր Ե Վ Ա Դ Ա Ր Զ Ա Յ Ի Ն պ տ ղա բուծութ յա ն զ ա ր գ ա ցմ ա ն հա մա ր: [Գ ո ո ի ս ի շրջա նի հա րա վ ա յի ն մա սի շր ջա ն ն ե ր ո ւմ ]: 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 86 :

1 2 7 5 . Մ Ի Ծ Ա Ն Ր Ա Կ Շ Ի Ռ խ նդրի շուրշը : [«Հ ս ւյա ս - տ ա նյա յց ե կ ե ղ ե ց ի » հա նդեսում տ պ ա գրվա ծ «Հ ւս յեր ն Ա մ երիկա յի մ ե ջ » հոդվա ծի ա ռթ ի վ : Ս փ յուռքում հա յա պ ա հպ ա նմ ա ն մ ա ս ի ն ]: 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 0 — 12:

1 2 7 6 . Մ Ի Կ Ո Յ Ա Ն Ի շր ջա նն ա յս օր : [Ա յժ մ յա ն Ե- ղ ե գ ն ս ւձ ո ր ի ]: 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, է ջ 8 7 — 88 :

1 2 7 7 . Մ Ի Հ Ր Ա Ն Գ ա ր ա կ եո գյա նի մ ա հը: [Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 7 -ի ն Ն յո ւ-Յ ո ր ք ո ւմ : Մ ա հ ա խ ոսա կա ն-կենսա -գ ր ր ա կ ա ն ]: 1 9 4 9 , հունվա ր-փ ետ րվա ր, էջ 9 0 — 91:

1 2 7 8 . Մ Ի Ք Ա Յ Ե Լ Ն ա լբա ն դ յա ն ի ծն նդ յա ն 120-սւմ - յա կ ը : 1 9 4 9 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ., է ջ 89 :

1 2 7 9 . Մ Ո Ս Կ Վ Ա ՅԻ հա յկա կա ն կուլտ ուրա յի տ ա նը: [Ա կ ա դե մ ի կ ո ս Ի վ ա ն Ե ղիա զա րյա ն ի զեկուցումը «Ս ե- վա նի պ ր ո բ լե մ ը » հա րցի շո ւր ջ ը ]: 1 9 4 9 , մա րւո-ա պ - ր ի |, էջ 8 3 - 8 4 :

1 2 8 0 . Ն Կ Ա Ր Ի Ձ Փ [ա ն ո ս ] Թ եր լե մ ե զյա ն ի գործերի ցուցա հա նդեսը Մ ռս կվա յում : 1949 , մ ա յի ս -դ ե կ տ ., էջ 8 6 :

1 2 8 1 . Ն Ո Ր դ պ ր ո ց: [Կ իրովա կա նի «Դ մ ո Զ ա լա » ա վ ա ն ո ւմ ]: 1 9 4 9 , հ ո ւնվա ր-փ ե տ րվա ր, էջ 25 :

1 2 8 2 . Ն Ո Ր ինստ իտ ուտ : [Ե ր ևա նո ւմ ուսուցիչներ]! որա կա վորմ ա ն ինստ իտ ուտ կա զմա կերպ ելու մ ա ս ի ն]:1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, էջ 87 :

1 2 8 8 . Ն Ո Ր կա ռուցումների նա խ ա գ ծերը [Ե ր և ա ն ո ւմ !: 1 9 4 9 , հունվա ր-վւետ րվա ր, էջ 8 7 —8 8 :

1 2 8 4 . Ն Ո Ր նյութ եր Խ ա չա տ ո ւր Ա բո վ յա ն ի մա սին:1 9 4 9 . մ ա րտ -ա պ րիլ, է ջ 7 8 — 79:

1 2 8 5 . Ն Ո Ր Ա Յ Ր Բ յո լզ ա նդ ա ցո ւ ա նտ իպ գրա կա ն ժ ա ռա նգ ութ յունը : 1 9 4 9 , մ ա րտ -ա պ րիլ, է ջ 64 — 68:

Բ ովս ւնդ.՝ Լորելլի Ս .:— Կ ա հիրե— Ե գիպ տ ոս: Գ ե ր ա պ ա տ իվ Տ . Մ ա մ բր ե ա րքեպ իս կոպ ոս Ս իրունյա - ն ի ն :— Ն ո ր ա յր Բ յո ւզա ն դա ցո ւ ա նտ իպ գրա կ ա ն ժա - ոա նգութ յունը :

Ն ո ւ յն տ եղում , կե նս ա գ ր ա կա ն տ եղեկութուններ Բ յուզա ն դա ցու մա սին: Մ ա հ ա ցե լ է 1 9 1 5 -ի ն :

Տ ր վ ա ծ է Բ յո ւզա ն դա ցո ւ 3 0 ա նուն ա նտ իպ ա շխ ա - տ ո ՚ա տ ւն ն ե ո ի գա նկր:

1 2 8 8 . Շ Ա Հ Ա Զ Ի Ջ Ե Ր Վ Ա Ն Դ :— Դ երա սա ն Պ ետ րոս Ա դ ա մ յա ն ը : ( Ի մ հ ո ւշ ե ր ի ց ): [Ն ա և ' Ա դա մ յա ն ի կ ո ղ միդ Խ ա չա տ ո ւո Չ ա վւսշյա ն ին հ ա ս ցեա գրվա ծ չորս նա մա կ, գ ո վ ա ծ Ռ ոստ ովից, Կ . Պ պ ս ի ց , 1 8 8 5 , 1888, 18 9 0 թ թ .] : 1 9 4 9 , մա րտ -ա պ ոԻ ւ, է ջ 4 7 — 57 :

Պ ետ րոս Ա դ ա մ յա ն ի դիմ ա նկա րով:

(Շ ա ր ո ւն ա կ ե լի )

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆtert.nla.am/archive/HGG AMSAGIR/echmiadzin-vagharshapat/1973/1… ·...

Documents

Transcript of ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆtert.nla.am/archive/HGG AMSAGIR/echmiadzin-vagharshapat/1973/1… ·...