А гtert.nla.am/archive/HGG AMSAGIR/echmiadzin-vagharshapat/1997/1997(10).pdfվորությունը...

ч

о

а' Ь V

Տ*Я Я ❁

! )/;»

/ I

;С

V. . . л - ՝ ? \ н

к ՛ ՝ յ « Հ .

>.ЛЧ\ ՛' '•<

- « С 4 > м - Ч . г . Vо Ո I % * Ш 1

! - : \ < ■ ; ՝ > ' ■ ' : Л 1 | . » Я 3

г ! к ж .

I ՝

А \ * Ж ;

Ջ Ս ՜ Ի Ս Ծ Ւ նԺ

1997

Ծ Գ Տ Ա Ր Ի

Պ Ա է Տ Օ Ն Ա Կ Ա Ն

Ա Մ Ս Ա Գ Ի Ր

ՀԱՅՐԱՊեՏԱԿԱՆ ԱԹՈՌՈ0

Ս . Է Զ Ս ՜ Ի Ա Ծ Ն Ի

Հ * № Գ հ ՝Հ

1 9 9 7 ՚ ' • ■ ■ ■ ձ ձ * * ՜ ՛

&

1997 ւ-ՋՍ՚հՍԾհՆ & 203

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

ԽՄ ԲԱ ԳՐԱ Կ Ա Ն - Օշւսկանախորհոտդ մտորումներ.................................................... 3

Պ Ա Օ ՏՈ Ն Ա Կ Ա Ն Ք

Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Ա Մ Ե Ն Ա ՑՆ ՀԱ ՑՈ 8 - Ասւոուծոխոսքին հավիտենական ուժը հայ ժողովրդի կյանքում......................................... 6

Գա րեգին Ա Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսի ՀայրապետականԿոնդակները և օրհնության գրերը.....................................................................................9

Հայրապետական գնահատություն...................................................................................... 26Մ Ա ՐԻԱ Մ 4 Ա Ր Դ Ա Ն 8 Ա Ն - Սուրբ Թարգմանիչներ.................................................. 27Ս Ի ԼվԱ ՍՈ ԻՔԻԱ Ս8Ա Ն - Մենք ապրեցինք ոչ միայն բանակ

ներով ու հաղթանակներով, այլև մտքի ու հոգու մաքառումն ե ր ո վ ..................................................................... ..................................................................29

Թարգմանչաց տոնին Օշականում բացվեց առաջնորդարանի նորշենքը.......................................................................................................................................... 34

Ս- Մաշտոցի անվան դպրատուն Օշականում........................................................... 37Մ Ա ՐԻԱ Մ Վ Ա Ր Դ Ա Ն Յ Ա Ն ֊ Ավարտաճառերի պաշտպանու

թյուն Հոգևոր էքեմւսրանում..........................................................................................38

ԿՐՈՆԱ - ԲԱՆԱՍԻՐԱԿԱՆ

Օ Ա ՀԵ Ա Ր Ք . Ա է№ Մ 8Ա Ն - Դաւթի փիլիսոփայի «Յա ղսւգսսաղմոսաց Դ ա ւթ ի »......................................................................................................... 46

ՀԱ ԿՈ Բ Ք 8Ո Ս Ե Ց Ա Ն - Եպիփան Կիպրացու՝ Ս. Մարիամ Ա ստվա ծա ծնին նվիրվա ծ ներբողի հայերեն թա րգմա նությունը.....................................................................................................................................58

Ա Զ Ա Տ ԲՈՋՈՑԱՆ - «Կաթողիկոս Հ ա յո ց» տիտղոսի նորովիընկալումը Բագրատունյաց թագավորության անկումից հետո........................... 72

Թ Ա Թ ՈԻԼ Ս ՑՈ ԻՆԻ - Ե՞րբ Է կառուցվեի Սիսիանի Ս. ԳրիգորԼուսավորիչ տաճարը............................................................................................................ 82

Գ Ե Ղ Ա Մ Մ Ի ՀՐ Ա Ն Ի Բ Ա Դ Ա ԼՑ Ա Ն - Տարոնի Ս. Հովհաննես(Եղրդուտի) վանքի 1445 թվականի կոնդակը........................................................88

ԽԱ ՉԻԿ Ս Ա Մ վԵ Լ Ց Ա Ն - Ոսկան վարդա պ ետի ուսումնառությունը Երևանում.................................................................................................................... 106

Օ Ո ԻԾԱ ՆԻԿ Ն Ա Ջ Ա Ր Ց Ա Ն - Նա րեկա ցիա կա ն շարժմանվերելքը 18-ր դ դարում.......................................................................... - .................. 114

Ա Ր Փ Ե Ն Ի Կ Ղ Ա Ջ Ա Ր Ո Ս 8Ա Ն - Սևանի Անապատը Ժ Է -Ժ Թդ ա ր ե ր ո ւմ ................................................................................................................................122

Գ Ա Վ Ի Թ Գ 8 Ո Ի Ր Ջ Ի Ն 8 Ա Ն - Հա յերենի բա ռւսկա զմորեն«ա մուլ» կրոնական բառերը..............................................................................................138

2 0 4 Ժ Է&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

Մ Ա 8Ր ԱԹՈՌՈԻՄ Ե վ ԹԵՄԵՐՈԻՄ

«Վ ա հա ն և Անուշ Օւսմլյան» հանրակացարանի հիմնօրհնեքըՄայր Աթոոում......................................................................................................................146

ՍԱ Մ վԵԼ ՍԱՐԿԱՎԱԳ Խ Ա Չ Ա ՏՐ Յ Ա Ն - Քահանայական ձեռնադրություն Գեղսւրքունյաց թեմում............................................................................ 147

Տ . Դավիթ քահանա Կյուրեղյսւն.........................................................................................149Ա ՐՄ ԵՆ ՍԱՐԿԱՎԱԳ Խ Ա Չ Ա ՏՐ Յ Ա Ն - Քահանայական ձեռ

նադրություն Սյունյաց թեմում.........................................................................................150Տ . Սահակ քահանա Մարտիրոսյւսն.................................................................................. 151Տ . Գրիգոր քահանա Հովսեփյա ն........................................................................................152Ա ՐՄ ԵՆ ՍԱՐԿԱՎԱԳ Խ Ա Զ Ա Տ Ր Ց Ա Ն ֊ Գորիսի Ս. Գրիգոր

Լուսավորիչ եկեղեցու (սաչի օծումը....................................................................... 153Ընդունելություններ Մայր Աթոոում.....................................................................................Մ ԱՑՐ ԱԹՈՌՈԻՄ - Եկեղեցական բեմ. լուրեր...........................................................164«էջմ ի ա ծի ն» ամսագրի մատենագիտությունը..............................................................168Ն Շ Ա Ն ՍՐԿ. Հ Ո վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Ց Ա Ն - Մ ա տ ենա գիտ ություն

«է ջ մ ի ա ծ ի ն » ամսագրի (1974-1983)....................................................................169«Э чм иадзин» официальный ж урнал Эчмиадзинского К атоли косата.........194«ЕюЬпйадап» оШ аа1 тоШ Ы у օք Но1у Ею Ьпйаййп.......................................................197«ЕюЬпйаййпе» ог^апе оШсае! ժս ՏՅւոէ-Տւշշշ (Д О сЬтш Ы пе........................................ 200

հւսբւսգիր.' Բ Ա Գ Ր Ա Տ ԱԲԵՂԱ Գ Ա Լ Ս ՏՅ Ա Ն

Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ Յ Ա Ն Հ Ա Ս Ց Ե Ն

Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի Հ Ա Ն Ր Ա Պ Ե Տ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն , Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

« Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » Ա Մ Ս Ա Գ Ր Ի Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն

Республика А рмения, Эчмиадзин. Редакция ж урнала «Э ч м и ад зи н ».

Кёёасйоп ёе 1а геуие «Е& Ьпиайгте», ЕйЬпиасЫпе. Агшбше.

Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս . Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի Տ Պ Ա Ր Ա Ն

<ՐԱՍ*ԱՆԱՒ

Տ . Տ . Գ Ա Ր ե Գ Ն Ի Ա Ռ Ա Զ Ն Ո Ց

ՎեՀԱՓԱՈ- Ы' ՍՐՐԱԶՆԱԳՈՅՆ

ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ԱՍՆՆԱՅՆ Հ.ԱՅՈՇ

1997 ԱՋՍ՚ԻԱԾԻՆ

խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն

0ՇԱԿԱՆԱ1ս Ո Ր<ՈՒՐԴ Մ ՏՈ ՐՈ ՒՄ ՆԵՐ

« Օ չ ա կ ա ՜ն , վ ե Հ Հ ա յր ե ր ի գ ե ր ե զ մ ա ն » . . . բ ա յց մ ի ա յն գ ե ր ե զ մ ա ՞ն : Թ ո զ մ եր

ը ն թ ե ր ց ո ղ ի ն զ ա ր մ ա ն ա լի չ թ վ ա մ ե ծ մ տ ա ծ ո ղ Մ ի ք ա յե լ Ն ա լր ա ն ղ յա ն ի

վ ե ր ո բ ե ր յա լ Հ ի ա ց ա կ ա ն խ ո ս ք ե ր ի ն ա յս պ ի ս ի Հ ա ր ց ո վ ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ո ւ մ ը :

Յ ո ւ ր ա ք ա ն չ յո ւ ր Հ ա յ մ ա ր դ ո ւ Հ ա մ ա ր բ ն ա կ ա ն ա ր ձ ա գ ա ն ք ո ւ մ ո վ Օ շա կ ա ն ը

դ ա ր ձ ե լ է Հ ա յ գ ր ի , գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն , մ շ ա կ ո ւ յթ ի և մ տ ա ծ ե լա կ ե ր պ ի

ձ և ա վ ո ր մ ա ն խ ո ր Հ ր գ ա ն ի շ ը , ո ր ո վ Հ ե տ և ա յն ն ո ւ յն ա ց ե լ է ի ր ի ս կ գ ր կ ո ւ մ

Հ ա ն գ ս տ յա ն օ թ և ա ն գ տ ա ծ մ ե ծ ա գ ո ւ յն Ս ո ւր բ ի ' Հ ա յ ի ն ք ն ո ւ թ յա ն ճ ա ր տ ա

ր ա պ ե տ Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցի ա ն վ ա ն Հ ե տ : Ե վ Ս ո ւր բ է շ մ ի ա ծ ն ի Հ ո վ ա ն ա

վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը վ ա յե լո ղ ա յս փ ո ք ր ի կ գ յո ւ ղ ը Մ ա շտ ոցի ա յս տ ե ղ ա մ փ ո փ ո ւմ ո վ

վ ե ր ա ծ վ ե լ է պ ա տ վ ա ր ի դ ե պ ի է չ մ ի ա ծ ի ն , ա յս ի ն ք ն ' Հ ա յ Հ ո գ և ո ր կ յա ն ք ի ս ի ր տ ը

բ ա զ մ ա զ ա ն խ ո ր շա կ ն ե ր ի ն ե ր թ ա փ ա ն ց մ ա ն Հ ա ն դ ե պ : Հ ե տ և ա բ ա ր , մ ե ն ք մ ե ր

ա յս խ ո ս ք ի մ ի ք ա ն ի ԷՀի ս ա Հ մ ա ն ն ե ր ո ւմ ո ՛չ ն պ ա տ ա կ ո ւ ն ե ն ք և ո ՛չ է լ

ա ն Հ ր ա ժ ե շ տ ո ւթ յո ւն ն ե ն ք տ ե ս ն ո ւ մ ' խ ո ս ե լո ւ , ք ն ն ե լ ո ւ , ն ե ր կ ա յա ց ն ե լո ւ կ ա մ

Հ ա ր գ ա ն ք ի և խ ո ն ա ր Հ ո ւմ ի բ ա ռ ե ր շ ռ ա յլե լո ւ ա ն ց յա լի և Հ ն ո ւ թ յա ն պ ա ր ո ւ

ն ա կ ի մ ե շ չ ը ն դ գ ր կ վ ո ղ ոլ֊ չտ ե ղ ա վ ո ր վ ո ղ և Հ ա յո ց պ ա տ մ ո ւթ յա ն ո ւ մ շ ա կ ո ւ յ

թ ի ա մ ե ն մ ի ծ ա լք ի մ ե շ ա ն թ ե ղ վ ա ծ ո ւ մ շտ ա պ ե ս ն ե ր կ ա Մ ա շտ ո ցյա ն Հ ա ն ճ ա ր ի

վ ե ր ա բ ե ր յա լ: Ն ա խ , ո ր ո վ Հ ե տ և ո ր և է Հա յա տ ա ռ, գ ի ր ք ո ւ Հ ա յա բ ա ր բ ա ռ խ ո ս ք

կ ե ն դ ա ն ի և վ ա վ ե ր ա կ ա ն փ ա ս տ ն է Մ ե ծ Ս ո ւր բի կ ա տ ա ր ա ծ գ ո ր ծ ի , և ե ր կ ր ո ր դ '

ց ա ն կ ա ն ո ւ մ ե ն ք խ ո ր Հ ր դ ա ծ ե լ մ ե ր ա յս օ ր վ ա մ ա ս ի ն ' Հ ա մ ե մ ա տ ո ւ թ յա ն

ս ա ն դ ղ ա կ ո ւն ե ն ա լո վ նր ա կ յա ն ք ը , գ ո ր ծ ը և ա պ ր ե լո ւ տ ե ս լա կ ա ն ը :

Դ ա ժ ա ն ճ ա կ ա տ ա գ ր ի բ ե ր ո ւ մ ո վ կ ա մ չ ե ն ք վ ա ր ա ն ո ւ մ ա ս ե լո ւ , մ եր

ա ն փ ո ւ թ ո ւ թ յա ն Հ ե տ և ա ն ք ո վ , մ ե ծ ա վ մ ա ս ա մ բ ա ն Հ ա յտ ո ւթ յա ն մ ե շ մ ն ա ց ե լ

կ ա մ է լ ա ն ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յա ն ե ն մ ա տ ն վ ե լ մ ե ր ս ո ւ ր բ ե ր ի ո ւ պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ը

կ ե ր տ ո ղ ե ր ա խ տ ա վ ո ր ն ե ր ի գ ե ր ե զ մ ա ն ն ե ր ն ո ւ շ ի ր ի մ ն ե ր ը : Թ ե և դ ր ա ն ք ի ն ք ն ի ն

ո չ ի ն չ չ ե ն կ ա ր ո ղ ա վ ե լա ց ն ե լ ն ր ա ն ց վ ա ս տ ա կ ի ո ւ թ ո ղ ա ծ ժ ա ռ ա ն գ ո ւ թ յա ն

վ ր ա , բ ա յց ղ ր ա ն ց գ ո յո ւ թ յո ւ ն ը , խ ն ա մ ք ը կ ա ր և ո ր ե ն մ ե զ ա յս օ ր վ ա

ա պ ր ո ղ ն ե ր ի ս Հ ա մ ա ր , մ ի տ ե ս ա կ մ խ ի թ ա ր ո ւ թ յա ն , տ ե ս ո ղ ա կ ա ն Հ ի շ ո ղ ո ւ թ յա ն

և Հ ա ր ա տ և ն ե ր շ ն չ ո ւ մ լի ն ե լո ւ ա ռ ո ւ մ ո վ : Ց ա վ ո ք , պ ա տ մ ո ւթ յա ն ծա ն ր

Հ ա ր վ ա ծ ն ե ր ը ս տ ի պ ե լ ե ն Հ ա ր ց ա դ ր ո ւ մ կ ա տ ա ր ե լ, թ ե ո ր տ ե ՞ղ և ի ՞ ն չ

վ ի ճ ա կ ո ւ մ ե ն գ տ ն վ ո ւ մ ա յս օ ր Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ա վ ո ր չի ա ն մ ի շ ա կ ա ն Հ ա շ ո լւդ ն ե ր ի '

Ս ա Հա կ Պ ա ր թ և Հ ա յր ա պ ե տ ի ո ւ Թ ա ր գ մ ա ն ի չ Վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի , Գ ր ի գ ո ր

Ն ա ր ե կ ա ց ո ւ և Ն ե ր ս ե ս Շ ն ո ր Հ ա լո ւ ո ւ շա տ շա տ ե ր ի շ ի ր ի մ ն ե ր ը : Բ ա յց ,

չ խ ո ս ե լո վ ա կ ա մ ա յի ց կ ո ր ց ր ա ծ ի մ ա ս ի ն և ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ա լո վ ն ր ա ն ց , ո վ ք ե ր

ա յս օ ր մ ե ր շ ո ւ ր շ ն ե ն գ տ ն վ ո ւ մ , ձ ա յն ո ւ մ ե ն ք , թ ե ո ՞ վ է Հ ի շ ո ւ մ և խ ն ա մ ո ւ մ

մ ե ր ա չ ք ե ր ի ա ռ շ և մ ա ց ա ռ ն ե ր ո վ և Հ ո ղ ո վ ծ ա ծ կ վ ո ղ Հ ո վ Հ ա ն Օ ձ ն ե ց ի

4 <հ ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Հ ա յր ա պ ե տ ի , Մ խ ի թ ա ր Գ ոշ և Վ ա ն ա կ ա ն Վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի , Մ ովսես

Տ ա թ և ա ց ի Հ ա յր ա պ ե տ ի ո ւ ա յլո ց Հ ա ն գ ս տ ա ր ա ն ն ե ր ը : Ա ն ո ւն ն ե ր ի թ վ ա ր կ ո ւմ ն

ո ւ Հ ի շ ա տ ա կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը կ ա ր ե լի Է ա ն վ ե ր ջո ր ե ն ե ր կ ա ր ե լ ո ւ գ ր ե թ ե միշտ

ա պ շա Հ ա ր լի ն ե լ դ ա ռ ն ի ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն ա ռ ֆ և : Մ ի ՞թ ե ն ր ա ն ք տ ա ռ ա պ ե ց ի ն և

կ ե ն դ ա ն ի նա Հ ա տ ա կ ն ե ր դ ա ր ձ ա ն ' ս ե ր ո ւն դ ն ե ր ի կ ա մ ա վ ե լի ճիշտ ա յս օր վ ա

ա պ ր ո ղ ն ե ր ի ս ա ն տ ա ր բե ր վ ե ր ա բ ե ր մ ո ւն ք ի ն ա ր ժ ա ն ա ն ա լո ւ Հ ա մ ա ր : ճ շմ ա ր ի տ

և շա տ գ ե ղ ե ց ի կ Է ա յն ա ր տ ա Հ ա յտ ո ւ թ յո լն ը , որ « ն ր ա ն ք լեւլներ ի լռ ո ւ թ յա ն և

ք ա ր ա ն ձ ա վ ն ե ր ի մ թ ո ւ (Յյ ան մե^ խ ո ր ա մ ո ւխ է|ւն լի ն ո ւմ ի ր ե ն ց հ ո գ ի ն ե ր ո ւ մ և

ա յն տ ե ղ փ ն տ ր ո ւմ Ա ս տ ծ ո ւն ա յն պ ե ս , ի ն չպ ե ս ո ւր ի շն ե ր ն ո ւ յն լե ո ն ե ր ի վ ր ա

փ ն տ ր ո ւմ էին ոս1լի ո ւ թ ա ն կ ա գ ի ն ք ա ր ե ր » ; Ե վ տ ե ղ ի ն Է Հ ի շե լ Գ ա ր ե գ ի ն

Վ ե Հ ա փ ա ռ ի խ ո ս ք ը , թ ե «մ ե ծ ե ր ի ն կ ա տ մ ա մ բ ո ւ ն ե ց ա ծ հ ա ր գ ա ն ք ո վ , ն ր ա ն ք

չ է , որ պ իտ ի շա հեն ո ւ փ ա ռ ա վ ո ր վ ե ն , ո ր ո վ հ ե տ և ն ր ա ն ք ի ր ե ն ց գ ո ր ծ ո վ

վ ա ր ձ ա տ ր վ ա ծ են ա ր գ ե ն իսկ Ա ս տ ո ւծ ո և պ ա տ մ ո ւթ յա ն կ ո ղ մ ի ց , ա յլ մ ե ն ք է ,

որ պ իտ ի մ ե ծ ա ն ա ն ք , գ ո ր ա ն ա ն ք և հ ա ր գ ա ն ք ի ա ր ժ ա ն ա ն ա ն ք » ;

Ս ա կ ա յն , փ ա ռ ք Ա ս տ ո ւծ ո , որ ա յս պ ի ս ի տ խ ո ւր բ ա խ տ ի չա ր ժ ա ն ա ց ա վ ն ա և

Հ ա յ լի ն ե լո ւ թ յո ւ ն ը որ ա կի վ ե ր ա ծ ո ղ , Կ ո ր յո ւն ի ա ր տ ա Հ ա յտ ո ւ թ յա մ բ ' « Ա ս տ

ծ ո ւ ն , մ ա ր գ ա ր ե ն ե ր ի ն ո ւ ա ռ ա ք յա լն ե ր ի ն Հ ա յա խ ո ս դ ա ր ձ ն ո ղ » և ա ն մ ա րմ ին

Հ ն չ յո ւ ն ն ե ր ն ո ւ բ ա ռ ե ր ը մ ա ր մ ն ա վ ո ր ո ղ տ ի ե ղ ե ր ա լո լյս վ ա ր դ ա պ ե տ Մ ես ր ո պ

Մ ա շտ ոցի շ ի ր ի ՛էր? Մ ի շ ի ր ի մ , որ կ ա ր ծե ս ի ր մ ե շ խ տ ա ց ն ո ւ մ Է մ յո ւ ս բ ո լո ր

մ ե ծ ե ր ի Հ ի շա տ ա կ ը ' դ ա ռ ն ա լո վ Հ ա վ ա ք ա վ ա յր ո չ մ ի ա յն ե ր կ ր ա վ ո ր ն ե ր ի ս , ա յլև

ե ր կ ն ա վ ո ր ն ե ր ի Հ ա մ ա ր :

Ս ա կա յն ի ՞ ն չ վ ի ճ ա կ ո ւմ 1 Էր գ տ ն վ ո ւ մ մ ե ծ ե ր ա խ տ ա վ ո ր ի գ ե ր ե զ մ ա ն ն ո ւ

ն ր ա շ ր ջ ա փ ա կ ը : Ս րա նից շ ո ւր Հ 1 0 0 տ ա ր ի ա ռ ա ֆ ' 1 8 9 8 թ վ ա կ ա ն ի ն , Օ շա կ ա ն,

Ս ո ւր բ Մ ե ս ր ո պ ի շ ի ր մ ի ն ո ւխ տ ի Է գ ա լի ս ե ր Հ ա ն կ ա Հի շա տ ա կ Ե ղ ի շե ա ր ք .

Դ ո լր յա ն ը , ո ր տ խ ո ւր գ ո ւ յն ե ր ո վ Է ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւմ ի ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը ' մի փ ո ք

ր ի կ գ յո ւ ղ ա կ ա ն վ ա յր ո ւ մ , ա ն շ ո ւք մ ա տ ռ ա ն ա ն մ ա ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ե շ , շ ո ւ ր Հ -

ր ո լո ր ը գ ր ե թ ե ա մ ա յի , մ ի ա յն ա կ ի ր մ ա ր մ ա ր ի ո ն ն կ ա փ ա ր ի չո վ ա մ փ ո փ վ ա ծ

Հ ա ն գ չ ո ւ մ Էր Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցը :

1 9 1 2 թվա կա նի Թարգմանչաց տոնին այստեղ տեղի Է ունենում ա զգա յին— եկեղեցա կա ն մ եծ Հա նդես, որի ը ն թ ա ց ք ո ւմ Գ ևորգ Ե Ս ոլրենյա նց Հա յրա պետը կոչ Է ուղղում օշական ցիներին և ամբռղՀԷ Հա յութ յա նը' Հայ

դպ րությա ն սկզբնավորողի անվան մի դպ րոց կա ռուցել այս վեՀա վա յրոլմ: Հայրապետական կոչին Հա ղորդում է բ ո ւռ ն աշխատանքը և եկեղեցու Հա րևա նությա մբ վեր է խ ո յա նում Նաև մի փառավոր դպ րա տուն, բա յց ...

Պ ա տ մ ո ւթ յո ւն ն ո ւ ժ ա մ ա ն ա կ ն ե ր ը ա յլ բ ա ն է ի ն կ ա ն խ ո ր ո շ ե լ: Մ ի ն չև

վ ե ր ջ ե ր ս և " շ ե ն ք ը , և ՚ ա մ բ ո ղ ջ տ ա ր ա ծ ք ը մ ն ա ց ե լ է ի ն խ ճ ո լկ և ա ն մ խ ի թ ա ր

վ ի ճ ա կ ո ւ մ : Վ ա խ ի և ս ա ր ս ա փ ի ծ ն ո ւ ն դ ա ն տ ա ր բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ի ց կ ա ր ծե ս

ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ն է լ ե ն թ ա գ ի տ ա կ ց ո ր ե ն է ր Հ ի շ ո ւ մ ի ր մ ե ծ ա գ ո ր ծ Վ ա ր դ ա պ ե տ ի ն ,

ե թ ե չ ա ս ե ն ք , ո ր բ ո լո ր ո վ ի ն մ ո ռ ա ց ե լ է ր թ ե ' նր ա ն և թ ե ' նր ա Հ ա ն գ ս տ ա -

կ ա յա ն ը : Բ ա ց ի մ ի ք ա ն ի ա շա կ ե ր տ ա կ ա ն պ ա ր զ շ յյ շա պ տ ո ւտ ա յի ն ա յց ե լո ւ -

թ յո ւ ն ն ե ր ի ց և տ ա ր ե կ ա ն ե ր կ ո ւ ա ն գ ա մ տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ո ղ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն

1997 1-ՋՍ'հԱԾԻՆ

Հ ա ն դ ի ս ո ւ թ յո ւն ն ե ր ի ց , ո ՞ վ է ր ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ո ւ մ Հ ր ա շա զ ա ն շ ի ր մ ի ն և նր ա

ն ե ր ք ո ա մ փ ո փ վ ա ծ ա ն ա մ փ ո փ ե լի ի ն : Ա յո ', ա յս պ ե ս է ր , ր ա յց Ա ս տ ո ւծ ո

տ ն օ ր ի ն ո ւ թ յա մ բ փ ո խ վ ե ց ի ն ժ ա մ ա ն ա կ ն ե ր ն , ո ւ ա ր ժ ե ք ն ե ր ը ս կ ս ե ց ի ն վ ե ր ա գ ն ա Հ ա տ վ ե լ ն ո ր ո վ ի :

Օ շա կա նը և ս ս պ ա ս ո ւմ է ր ի ր զ ա վ ա կ ն ե ր ի խ ն ա մ ք ի ն ո ւ Հ ո գ ա ծ ո ւ թ յա ն ը :

Ե վ Գ ա ր ե գ ի ն Վ ե Հ ա փ ա ռ ը ի ր ա ռ ա շ ի ն ի ս կ ո ւ խ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յա ն ժ ա մ ա ն ա կ ,

մ ե ծ ց ա վ և վ ի շտ ա պ ր ե լո վ ա յս տ խ ո ւ ր վ ի ճ ա կ ի Հ ա մ ա ր , ո ւ խ տ ե ց ա յս վ ա յր ը ,

ի ր ն ե ր ք ի ն և ա ր տ ա ք ի ն բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յա մ բ , վ ե ր ա ծ ե լ Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցին

վ ա յե լ մ ի կ ե ն տ ր ո ն ի , ո ր տ ե ղ ի ց Հ ս տ ա կ ո ր ե ն և վ ա յե լո լ չ կ ե ր պ ո վ վ ե ր ս տ ի ն

պ ի տ ի Հ ն չ ի Ա յբ , Բ ե ն , Գ ի մ ը , « ե ր բ ե ս , Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը ն տ ր վ ե

լո ւ ց ս հ ե տ ո ա ռ ա ջի ն ա ն գ ա մ ա յս տ ե ղ , ե կ ա , ա չք ե ր ս ա ր ց ո ւ ն ք ո վ լց վ ե ց ի ն ,

կ ա ր ծ ե ք սիրտ ս ա բ յո ւ ն ե ց , ե ր բ տ եսա ա յս շ ե ն ք ը ա վ ե ր ա կ վ ի ճ ա կ ո ւ մ , ա ռ ա ն ց

տ ա ն ի ք ի , ա ռ ա ն ց պ ա տ ո ւհ ա ն ի , ա ռ ա ն ց դ ռ ա ն : Կ ա ր ծ ե ք թ ե լք վ ա ծ , ա ն տ եր

թ ո ղ ն վ ա ծ ո ւ ա ր հ ա մ ա ր հ վ ա ծ մի շե ն ք է ր : Կ ա ր ո ՞ղ էի դ ի մ ա ն ա լ, կ ա ր ո ՞ղ էի ես

հ ս ւն դ ո ւր ժ ե լ, որ Ս ո ւր բ գ ե ր ե զ մ ա ն ի մ ոտ Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցի մի ա յս պ ի ս ի

ա վ ե ր ա կ մ ն ա : Ո ր տ ե ՞ղ է մ եր հ ա յո ւ թ յո ւ ն ը , ի ն չպ ե ՞ս պ ե տ ք է ա ր տ ա հ ա յտ ե ն ք

մեր կ ա պ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը մեր Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ն » ;

Ե ր կ ո ւ տ ա ր ի ն ե ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ , ի ր ե ն ց ա ր դ ա ր վ ա ս տ ա կ ո վ ա պ ր ո ղ Հ ա յ

ա զ ն ի վ Հ ո գ ի ն ե ր ը ձ ա յն տ վ ե ց ի ն և ձ ե ռ ք մ ե կ ն ե ց ի ն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ՝

վ ե ր ա կ ա ռ ո ւ ց ե լո վ և ' Մ ա շտ ոցի ա ն վ ա ն դ պ ր ա տ ո ւն ը և ' ն ո ր ա կ ա զ մ Ա ր ա գ ա ֊

ծ ո տ ն ի թ ե մ ի ա ռ ա շ ն ո ր ղ ա ր ա ն ը , ո ր ի ա ռ ա շ ն ո ր դ ա ն ի ս տ ը Օ շա կ ա նն է :

Ա յ ս պ ի ս ի ն է պ ա տ կ ե ր ը ա յս օ ր ՝ Օ շա կ ա նը մ ի փ ո ք ր ի կ գ յո ւ ղ ի ց վ ե ր ա ծ վ ե լ է

ա ռ ա շ ն ո ր դ ո ղ կ ե ն տ ր ո ն ի : Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի տ ն օ ր ի ն ո ւ թ յա մ բ , Ս ո ւր բ

Մ ե ս ր ո պ ի ա ն ե ր և ո ւ յթ Հ ո վ ա ն ա վ ո ր ո ւ թ յա մ բ , ա յս տ ե ղ պ ի տ ի գ ո ւ մ ա ր վ ե ն

զ ա ն ա զ ա ն մ շ ա կ ո ւթ ա յի ն , գ ի տ ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ն ե ր և ը ն դ ո ւ ն վ ե ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն

ւո ա ր բե ր ծ ր ա գ ր ե ր ՝ ի բ ա ր գ ա վ ա ճ ո ւ մ ն Հ ա յ գ ր ի , դ պ ր ո ւ թ յա ն ո ւ մ շ ա կ ո ւ յթ ի :

Ա յս տ ե ղ պ ե տ ք է զ ե տ ե կ վ ե ն Ս. Ս ա Հա կի , Ս. Մ ե ս ր ո պ ի և մ ե ր մ յո ւ ս թ ա ր գ մ ա ն ի չ

վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի ո ւ ո ս կ ե դ ա ր յա ն շ ր ի ն ի Հ ո գ և ո ր ֊մ շ ա կ ո ւ թ ա յի ն ժ ա ռ ա ն գ ո ւ

թ յո ւ ն ը ն ե ր կ ա յա ց ն ո ղ ա ր վ ե ս տ ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր , Հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ

թ յո ւ ն ն ե ր և մ ի շ ա ր ք ա յլ ց ո ւ ց ա ն մ ո ւշ ն ե ր :

Ս ա կա յն ա յս գ ե ղ ե ց կ ա տ ե ս ո ւ փ ա ռ ա վ ո ր շ ի ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը պ ի տ ի կ ե ն դ ա ն ա

ն ա ն մ ե ր ո ւ խ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յա մ բ , ծ ն ր ա դ ր ո ւ մ ո վ և « ի մ ը » լ ի ն ե լ ո ւ Հ ա ր ա զ ա տ ո ւ

թ յա ն ո ւ ս ե փ ա կ ա ն ո ւթ յա ն զ գ ա ց ո ւ մ ո վ , ա յլա պ ե ս ա յդ շ ե ն ք ե ր ն ո ւ պ ա տ ե ր ը

պ ի տ ի մ ն ա ն ո ր պ ե ս սոս կ գ ե ղ ե ց ի կ ո ւ Հ ե ր թ ա կ ա ն պ ա տ մ ա կ ա ն Հ ո ւշ ա կ ո թ ո ղ ն ե ր :

Ս. Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցը ս պ ա ս ո ւ մ է մ ե զ . . . ը ն թ ա ն ա ն ք դ ե պ ի « գ ե ր ա գ ո յն

վ ա ր դ ա պ ե տ ի ն ո տ ք ը » և Ե ղ իշե Դ ո ւր յա ն ս ր բ ա զ ա ն ի ն ո ւ յն ա ն խ ա ռ ն զ գ ա - "

ց ո ւ մ ն ե ր ո վ « ա ն գ ա մ մ ըն ա լ ծ ն ր ա դ ր ե ն ք ո ւ թ ա խ ա ն ձ ա գ ի ն խ ն դ ր ե ն ք ի ր մ է .

Ա , Р , Գ - է դ ա ղ ո ւո ր դ ա ս մ ը տ ո ւր ի ն ծ ի » ;

ԱՍՏՈԻՍՈ ԽՈՍՔԻՆ հ ա վ ի տ ե ն ա կ ա ն ո ւ ժ ը

ՀԱ Յ ԺՈ ՂՈՎՐԴԻ ԿՅԱ ՆՔՈՒՄ

« Երկիր եւ երկինք անցցեն, բա յց բա նք ի մ մի անցցեն» :

«Երկինքը Ա երկիրը ^ Ի - Ի ^ իմ խՈ1ՓեՐռ Ա,ԻԱ,Ի չա Га "(ՄսՈՈթ. Ր Դ Э01

Ալս բաոերը այսօր Սուրբ Պատարագի ընթացքում կարդացված Ավետարանից

:երկիրը չեն. հավիտենականը իր խոսքն է . ճշմարտությունն է , Աստուծո «այտնթյունը և մարդու ընկալումը այդ հայտնության: , 1111ոեոհ

Գիտեք, հավատացյալներ, որ այսօր, մեր Եկեղեցու ԽւԼ եցտնօրինությամբ. Գյուտ Խաչի տոնն է : Այն խաչափայտը որի վրսւ խայՎ 9 Հի սուս, կորած էր: Չորրորդ դարի սկզբին ԿոԱտանդիանոս կ ա յս ե ր մ ո ր Հ ե յփ կայսրուհու կողմից գտնվեց Գողգոթայից. Ա այդ գյուտը Եկեղեցու կյ Р. հա տնություն աոաջ բերեց: Եթե երբեք մեր Հայրերը այս բաոերն են ընտրե «Երկինք և երկիր անցցեն, բա19 բանք իմ մի' ա նցցեն», ես այնպես եմ հասկա նում, որ Խա չը ըմբոնել են իբրև Հիսուսի-գերագույն խոսք: Բանը բաոը *է . ԳԻՈԸ չէ. այլ' կյանքը, Աստված Ինքն է Իր խոսքը: Ոչ թե խոսքն ուրիշ է և Բանը ուրիշ, ա յլ Ինքն իսկ է Բանն Աստուծո, որ խաչով տվեց իր ճշմարտության գերագույ արտահայտությունը, սիրո, զոհողության այն արարքի միջից, որ այսօր դարձել մեր բոլոր քրիստոնյաների նշանը, խորհրդանիշը' խաչը:

Ի ՞նչ է նշանակում «բա ն ք ի մ մի' անցցեն» : Ահավասիկ, մոտենում ենք այն տարան, երբ պիտի ողջունենք Քրիստոսի ծննդյան 2000-ամյակը: 2000 տարիներ ի վեր Աստուծո խոսքն է տարածվում, ներթափանցում մարդոց կյանքի մեջ, և քրիստոնեության ուժը այդ խոսքի, Քրիստոսից բխած, Քրիստոսով արտահայտված. խաչով նվիրագործված և հարությամբ պսակված Բանն է Խոսքը Քրիստոս: Երևակայեցեք. ի՞նչ ունեին աոաջին դարի քրիստոնյաները որպես քարոզության ուժ: Գիտությո՞ւն ունեին, հարստությո՞ւն, քաղաքական ո՞ւժ, իշխանությո՞ւն: Սրանցից և ոչ մեկը, որոնք աշխարհային ուժեր են: Ինչ որ ունեին, իրենց հավատացած ճշմարտությունն էր, իրենց խոսքն էր, Աստվածաշունչն էր, որ իրենց անձերի միջից քարոզվեց, և Աստուծո խոսքը նվաճեց մարդկությանը: Նիզակից, սրից. զենքից ավելի մեծ ուժը ճշմարտությունն է , որպիտի ազատի մարդկանց:

Այդ խոսքը նաև գրի մեջ ամփոփվեի և այդ գիրը ճանաչվեց, կճանաչվի որպես Սուրբ Գիրք, իսկ մեր հայ ժողոփւդի բառերով' Ա.ս՝սՀ'±ւծա2ուՏէ Մատյան: Սուրբ Գիրքը դարձյալ այն ամենից զորավոր ուժն է , որով քրիստոնյաները !1՚ճ !1ոո՜ ղացան աշխարհում Աստուծո ճշմարտությունն արտահայտել գրի և արտասանված խոսքի միջից: ճշմարտությունը գիրը չէ, գրից անդին կյանքն է , որից ծնվել է գիրը, և գիրը, կյանքից ծնված լինելով, Քրիստոսի անձից բխած լինելով, կյանք է , ոչ թե գիտություն, ոչ թե ծանոթություն, ոչ թե հմտություն, այլ՝ ապրված կյանք և կատարված գործ: Այդ ճշմարտությունը Աստծուց է տրված մարդոց և մարդոց կողմից յուրացված ու իրագործված: Այս է քրիստոնեության գիրքը:

1997 Լ-ՋՍԻԱԾԻՆ

Սիրելի հավատացյալներ, հոկտեմբեր ամիսը մեր Եկեղեցվո կյանքի մեջ ամենից հարուստ տոնական, ծիսական, սրբախոսական ամիսներից մեկն է : Այս ամսվա ընթացքում մենք ոգեկոչեցինք հիշատակը մեր Թարգմանիչ Վարդապետների՛ գլխավորությամբ Մեսրոպ Մաշտոցի, չորս Ավետարանիչների, 72 աշակերտների, եկեղեցական 12 մեծ Հայրերի, Հովնան Ոսկեբերանի: Բոլորն էլ Աստուծո խոսքի թարգմանները եղան իրենց ժողովրդին: Մեր հայկական գիրը ծնվեց Աստուծո խոսքի, ուժի նկատմամբ մեր ժողովրդի կարոտով, Ա ա յդ կարոտի, կարիքի գերագույն արտահայտությունը եղավ Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցը: Գտա'վ գիրը, որպեսզի Աստուծո խոսքը թարգմանի, ժողովուրդի ձեռքը տա, ժողովուրդը Կյանքից բխած գրո'վ իր կյանքն ապրի: Ահա թե ինչու մեզ համար Սուրբ Գիրքը ամենից նվիրական գիրքն է եղել: Մեր հայրերը հայտարարեցին (երանի մեր բոլոր ժառանգների, սերունդների սրտի մեշ գրված լինեն այդ խոսքերը). «Հա //? մեր զՍուրբ Ավետարանը գիտեմք և Մայր' Աոաքէղական Եկեղեցի Ընդհանրական'* (Մենք իբրև հայր ճանաչում ենք Ավետարանը և իբրև մայր՝ Եկեղեցին) (Եղիշե):

-Որդինե՞րն ենք այս ուխտի,- հարց տանք մեզ, - հետևո՞ւմ ենք մեր հորն ու մորը:

Եթե ոչ, ապա որտե՞ղ է մեր որդիությունը, ինչո՞ւ հայտարարեցինք այդ խոսքերը' իբրև Եկեղեցվո հավատացյալների կյանքի նշանաբան:

Եկեք, հավա տ ա ցյա լներ, դաոնանք իսկական զավակներն ա յդ սուրբ ծնողների' Ավետարանի Ա Ավետարանը կենդանի կերպով մեր ժողովրդի մեշ թարգմանող ու տարածող Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու:

Գիրը Սուրբ Գիրքը չէ , Սուրբ Գիրքը ավէդիԶ է , քա ն գիրը: Հոգին է , որ արտահայտվում է գրի միջից, ինչպես ասացինք քիչ աոաշ Ա այժմ մեջբերում ենք ձեզ Պողոս Ադաքյալի խոսքը. « Գիրն սպանանէ, այչ հոգին կեցուցա նէ» (Օրենքը, որ գիր է, սպանում է , իսկ հոգին' կենդանացնում) (Բ Կորնթ. Գ 6): Ահա Ավետարանը, մեր ժողովուրդը համբուրում է ո'չ թե արծաթը, ո'չ թե մագաղաթը, այլ այդ հոգու հետ է հաղորդվում, որ ա յդ գրի, մագաղաթի միջից փոխանցված է Քրիստոսից, մեր հայրերի ճամփով՝ մեզ բոլորիս: Սուրբ Գիրքը պետը է կարդալ' այդ հոգու հետ հաղորդվելու, այլ ոչ թե գիտականություն ցույց տալու համար: Եվ

Պողոս Առաքյալը Կորնթւսցվոց թղթի մեջ ասում է . « Ք ա նզի նման չենք ուրիշների, որ Աստուծո խոսքի վաճառքով են զբաղվում» (Բ Կորնթ. Ռ 17): Ոչ թե ապրողն են, տերն են իրենց խոսքի, այլ վաճառականը, փոխանցում են խողովակի նման, իրենք, սակայն, այդ խոսքով ներթափանցված չեն, կեղծ ավետարանիչներն են նրանք, ովքեր, առանց հաղորդվելու հոգու հետ, գրի ծանոթությամբ ուզում են իրենց ա4ո ե ո ~ ֊, 11սնը տարածել ժողովրդի մեջ: Զեն

հ1Աք ^ ’ չե° ЙШ?ПГ1- ^ որովհետև հոգու հետ հաղորդությունն է կարևորը:այսօր անձամբ ուզեցինք քարոզել այս բեմից, որովհետև այսօրը պետք

է հայտարարենք Սուրբ Գրքի օր' մեր ժողովրդի հոգևոր կյանքի սնուցման և հարստացման համար: Այսօր մեզ հետ են Ֆրանսիայից և Նորվեգիայից եկած Աստվածաշնչային Ընկերության մեր սիրելի եղբայրները և քույրերը: Իրենք անցնող տարիներին զորավիգ կանգնեցին մեր Եկեղեցուն' Սուրբ Գիրքը մեր ժողովրդի մեջ տարածելու համար: Սքանչելի գործակցության մի պատկեր առաջ եկավ:

է&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

Տ Յ Տ Տ Տ տ Տ « № տ ՏԱվետարանի հետ նաև նրա մեկնությունը կարդան մեր Եկեղեցու այդ իմաստուն աստվածաբանի տված բացատրությունների միշից, որպ ԳԻհասկանան, հաղոբդվեն Ա ստվածաշունչ Մատյանի հոգուն:

Այսօր ես խոնարհաբար աոաշի Աստուծո փառք եմ տայիս Իրեն._ որ. յ ամիսը չփակված, մենք ունեցանք Սուրբ Գրքի գաղսւփ րի. Ի գործածության վրա մտասևեռումի, ուշադրության կենտրոնացման ^ “ 4 * * Լ

Տ թ ը : Я մա խ ա նքն է , որ մեր ժողովուրդն ^ մ ա ն ^ կկյանքի մեշ արժևորել Ավետարանը, այլ ոչ թե ձևականորեն.^ յ կարող ենք ասել. « Երկինք և Երկիր անցցեն. բա յց բա նք իմ մի ա նցցեն .

Որքա՜ն քանդումներ եղան մեր աշխարհում, որքա՜ն եկեղեցիներ, պալա ^ • դղյակներ, գրքեր, ձեռագրեր ոչնչացվեցին, սակայն Աստուծո խ ՔԸ կենդանի և այսօր առավել ևս կենդանի է : Վերազարթոնքի այս 2 ^ ™ ' *վերստին, հինգերորդ դարի' մեր ոսկեդարի Հայրերի նման ԱստվաՏաշ *Ը փոխադրենք մեր կյանքի մեշ և այն նկատենք մեր կյանքի ուղեցույցը, Ր Եկեղեցու պայծառությունը Քրիստոնեական Ընդհանուր Եկեղեցու զարգացման մեր ազգի հոգևոր առողշութւան ու բարոյական տոկունության հա ր,

հավիտյանս հավիտենից. ամեն:

2 6 հոկտեմբերի 1997 թ. Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածին

ԳԱՐԵԳԻՆ ԱԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ

ԳԱ ՐԵԳԻՆԱ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԿՈՆ*1ԱԿԵԵՐՐ Ե Վ ՕՐ՛ՀՆՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՐՐ

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ԵԻ ԴՍ ՏԵՐ ՄԵՐՈՒՄ ԵԻ

Հ Ա Ր Ա Զ Ա ՏԻ Ց ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈՅՍ ՍՐՐՈՅ ԷԶՄ ԻԱ Ծ ՆԻ

ՏԷ Ր ԵՒ ՏԻԿԻՆ ԺԻՐԱՅՐ ԵՒ ՅԱՍՄԻԿ ԳԱԲՐԻԷԼԵԱՆՆԵՐՈԻՆ

ՈՐ Ի Պ Է ՅՐ Ո ԻԹ , ԼԻԲԱՆԱՆ

Բազում տւսրիներէ ի վեր Ձեզ ւսնձւսմբ ճւսնչնալու ուրախութիւնն ենք ունեցած և Ձեր մէշ գտած ենք ճշմարիտ և անկեղծ բարեկամներ Ա մեր ազգին, Եկեղեցիին

և հայրենիքին նուիրեալ անձեր:Դուք ապրեցաք բազում երկիրներու մէջ, ի Սուրիա, յԻրաք, ի Լիբանան, ի

Կիպրոս, և ի Միացեալ Նահանգս Ամերիկայի: Հայու հարազատ նկարագրին համապատասխան պարկեշտ ու չարքաշ աշխատանքով, օրինակելի ջանասի- րութեամբ ստեղծեցիք Ձեգի ե Ձեր զաւակներուն համար բարեկեցիկ պայմաններ

և եղաք տիպար հայ ընտանիք:Դուք գիտցաք միանգամայն Ձեր սեփական ընտսւնիքէն անդին ե վեր' Ձեր

լիաոատ Ա ամբողջական մասնակցութիւնը բերել նաև Ձեր Մեծ Ընտանիքին' հայ ազգին և անոր տրոփող սիրտն ու սնուցիչ մայրը եղող մեր Հա յց. Առաքելական Սուրբ Եկեղեցիին: Ամենուրեք ուր ապրեցաք' Ձեր կեանքը ներդաշնակօրէն և օգտաշատ արդիւնաբերութեամբ խաոնեցիք Ձեր ազգի և Եկեղեցիի կեանքին:

Վերջին տարիներուն, երբ մեր ժողովուրդի և մայր հայրենիքի տառապալից կեանքի դաբնւսգոյն պահերէն, հայ ազգի դէմ գործուած ցեղասպանութեան և աքսորի դժխեմ օրերէն ետք, տեսաք ձեր ազգի դարաւոր երազին իրականացումը Հայաստանի Ազատ ու Անկախ Հանրապետութեան հռչակումով, Ձեր հոգեկան անհուն ուրախութիւնը պերճախօս կերպով արտայայտեցիք զօրավիգ կանգնելով մեր մայր հայրենիքին և Մայր Աթոռ Ս. էշմիածնին:

Ձեր նուիրումի այլազատ արտայայտութեանց պսակումը եղաւ Հայաստանի մէջ նորակազմ Արագածոտնի Թեմի Առւսչնորււաոանի վերակառուցումը Օշականի մէջ, Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի համբուրելի շիրմի կողքին:

Ю гЬ էԶՍ՜ԻԱԾՒՆ 1997

Ի գնահսոոութիւճ Ձհր երկար տսւրիներու բազմազան նոփրատւութեանց Ա այս վերջին բարերւսրութեան' այսու Հայրապետական Կոնդակսս Տ ե զ կը շնորհենք Մայր Աթոո Ս. էջմիածնի բարձրագոյն կարգի շքանշանը'

1МЬՐԻԳՈՐ ԼՈԻտ1ՒՈՐԻՁ:

Կ՚ւսղօթենք աո ԲարՅրեալն Աստուած, որ Ձեզի. Ձեր զաւակներուն և թոոներուն պարգևէ քաջաոողջութեան. գործոց լիաոատ ե յարաճուն յաջողութեան և Աւնսպաո երջանկութեան անփոխարինելի բարիքները:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, ե յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ. Ամէն:

Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Ա Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Յ

Տուաւ կոնդակս ի 13 Հոկտեմբերի Յամի Տեաոն 1997 Ա ի թուին Հայոց ՌՆԽՋ ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 117

1997 Ա&Ս՚ԻԱԾԻՆ Ժ 11

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ԵԻ ԴՍ ՏԵՐ ՄԵՐՈՅ ԵՒ ՀԱ Ր Ա Զ Ա ՏԻ Ց ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ-Ո6Ս ՍՐՌՈՅ ԷՋՄ ԻԱ ՍՆԻ

ՏԷ Ր ԵՒ ՏԻԿԻՆ ԺԻՐԱՅՐ ՏԷՐՎԻՇԵԱՆՆԵՐՈՒ ՈՐ Ի ՄՈՆՐԷԱԼ, Ի ԳԱՆԱՏԱ

Մեզի համար հոգեկան ուրւսխութեան սւոիթ եղաւ Ձ եզ ճանչնալ ի Գսւնատա Մեր կատարած հովուապետական անդրանիկ այցելութեան և Ձեր վերջերս ի Ս. էջմիածին Ա ի Մայր Հայաստան կատարած ուխտագնացական այցելութեան աոթիւ: Ձեր մէջ տեսանք մարդկային ազնուութեան ոգիին միացած հայկական ազգային աոողջ և հարազատ ապրումներու տէր անձինք:

Գանատայի Հայոց Թեմի Բարեխնամ Առաջնորդ' Գերաշնորհ Տ . Ցովնան Արքեպիսկոպոս Տէրտէրեանէն տեղեկացանք Ձեր բազմօգուտ ծաոսւյութեանց մասին, զորս մատուցիք, Ա կը շարունակէք մատուցել, մեր թեմի Ազգային Առաջնորդարանին ե եկեղեցական-կրթակւսն-մշակութային աոաքելութեան:

Բազում նուիրատուութիւններու ե բարերարութիւններու պսակը եղաւ Ձեր վերջին բւսրերարութիւնը, որով հարիւր հազար ամերիկեան տոլարի իշխանական նուիրատուութեամբ մը մեծ սատար հանդիսացաք Հա յց. Եկեղեցտյ Հոգևոր

Կեդրոնին' Մայր Աթոո Ս. էջմիածնին:Այսու Հայրապետական Կոնդակաւ Ձեզ կը հոչւսկենք Մայր Աթոոոյս բարե

րար և ի գնահատութիւն Ձեր բազմարդիւն ծաոայութիւններուն և զոհողութիւն- ներուն' Ձեզի կը շնորհենք Մայր Աթոո Ս. էջմիածնի բարձրագոյն կարգի

շքանշանը'

11 -ԳՐԻԳՈՐ ԼՈԻՈ11ԻՈՐԻՉ:

կ ՚ա ղօթ ենք աո Բարձրեալն Աստուած որ Ձեզի և Ձեր զաւակներուն և թոոներուն պարգևէ քւսջաոողջութիւն և երկար կեանք, որպէսզի արդարօրէն և լիովիքՅ վայելէք Ձեր բարերարութեանց հոգեշէն և ազգակերտ բարիքները և Ձեր զաւակներուն և թոոներուն մէջ տեսնէք պտղաբերումը Ձեր եկեղեցասիրութեան և ազգանուիրումի ոգիին և շարունակութիւնը Ձեր բարերարական գործունէութեան, ի վայելումն իրենց և մեր բոլորի Մայր Եկեղեցիին և Մայր Հայաստանին:

Ողջ լերուք ի Տ է ր , զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, և յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ.

Ամէն:

Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Ա Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց

Տուաւ կոնդակս ի 28 Հոկտեմբերի8ամի Տեաոն 1997 և ի թոփն Հայոց Ռ ՆԽՋ* Մաւրավանս Սրբու էջմիածնիI* ~ —г • ■ *Ընդ համարաւ է / ււօ

12 Ժ՜ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈՅ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱՐԱԶԱՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ-ՈՅՍ ՍՐՐՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԻ

ՏԻԱՐ ԷՏՈՒԱՐ ԹՈՒՄԱԵԱՆՑԻ ՈՐ Ի ԳԱՀԻՐԷ, յԵԳԻՊՏՈՍ

Բազում տարիներէ ի վէդւ ուրւսխութիւնն ենք ունեցած ճանչնսղու Ձեզ և Ձեր ընտանիքը: Քաշաւոեղեակ ենք Ձեր ամբողշանուէր սիրուն ե ծաոսւյութեաՀ! մեր հայ ժողովուրդի, յսւսւկապէս Եգիպտահայ մեր սիրեցեւսլ համայնքի կեանքին. ազգային և մշակութային բնագաւաոներուն մէջ:

Վերջերս սրտի խոր գոհունակութեամբ տեղեկացանք Եգիպտսւհայոց Թեմի բարեխնամ Աոաշնորդ' Գերաշնորհ Տ . Ջւսւէն Արքեպիսկոպոս Զինչինեւսնէն թէ արդէն աւարտած էք Ձեր ազգային սպասաւորութեւսն աոաջին յիսնամեակը:

Հոգեկան ի՜նչ խոր գոհունւսկութիւն է անդրադաոնալ որ լրիլ կէս դար Դուք Ձեր կւսրողութիւնները, ժամանակը, սէրն ու կապոսսծութիւնը, բարոյական Ա նիւթւսկան աջսւկցութիւնը անձնական և. ընտանեական մասնակցութեամբ, անսակարկ ու անշահախնդիր և անվերապահ կերպով ընձայած էք Ձեր պաշտելի ազգին, եկեղեցւոյն և մշակոյթին:

Ի գնահւստութիւն Ձեր բազմաբեղուն ծաուսյութիւններուն' այսու Հայրապետական Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք մեր բոլորի Սրբութիւն Սրբոց Մայր Աթոո Ս. էջմիածնի

и . п ւ : Հ ւ : է ւ ֊ и т ? и г п պ շքանշանը:

Կ ՚սւղօթենք աո Բարձրեալն Աստուած, որ Ձեզի և Ձեր նուիրեալ Տիկնոջ' Անահիտին և Ձեր զաւակներուն ու թոոներուն շնորհէ քաջաոողջ ե երկար կեանք, որպէսզի Ձեր համայն ընտանիքով շարունակէք Ձեր բարերար և գործօն մասնակցութիւնը մեր ազգային ֊եկեղեցա կա ն, բարեսիրական և մշակութային կեանքին, և վայելէք Ձեր անձնուէր զոհողութեւսնց բարիքները մեր հայրենիքի և Եկեղեցտյ կեանքի բարգաւաճման և զարգացման պւսյծւսո և պայծառացող ընթւսցքովը:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, Ա յաւէտ օրհնեպլ ի Մէնջ. Ամէն:

Գ Ա ՐԵ Գ իՆ Ա Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն < Ա Յ Ո Յ

Տուաւ կոնդակս ի 6 Հոկտեմբերի Ցամի Տեաոն 1997 և ի թուին Հայոց ՌՆԽԶ ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 109


ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ-ՈՅ ՍՐԲՈէ| ԷՋՄ ԻԱ ԾՆԻ

ՏԻԱՐ ՃՈՐՃ ՄԱԳԻՆԻՍԵ11ՆԻ ՈՐ Ի ԹՈՐՈՆԹՕ, Ի ԳԱՆԱՏԱ

Սրտի խոր գոհունակութեւսմբ իմացանք Գւսնատահայոց Թեմի բարեխնամ Առաջնորդ' Գերաշնորհ Տ . Ցովնան Արքեպիսկոպոս Տէրտէրեանէն Ձեր բազում սւարիներու հայկական հաւատարիմ ոգիին ե. պարկեշտ Ա տոկուն ա շխ ա տ ա ֊ սիրութեան մասին:

Ձեր կեանքը Գանատայի մէշ սկսաք որբութեամբ Ձեր հայ ազգի դէմ գործուած ցեղասպանութեան հետևանքով: Տքնա ջա ն աշխատանքով Ձեր ապրուստը շահեցաք ե ապրեցաք հւսյու վայել և օրինակելի կեանքով:

Վերջերս ազնիւ գաղափարը ունեցաք Մայր Աթոո Ս. էջմիածնին Ա Կոտալքի Թեմի գործունէութեան համար նոփրելու Ծաղկաձորի մէջ ամառային ճամբարի շէնք մը:

Ի գնահատութիւն Ձեր բարերարութեան' այսու Հայրապետական Կոնդւսկաւ Ձեզի կը շնորհենք Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնի

И Ъ Ы ' Ш : И Ը ն Ո Ր Հ 1 1 Լ Ւ շքանշանը:

Կ ՚սւղօթենք ա ռ Ռարձրեալն Աստուած, որ Ձեզի շնորհէ քաջառողջ Ա երկար կեանք, որպէսզի արդարօրէն վայելէք Ձեր զոհողութեանց բարի արդիւնքները ի վայելումն հայ ժողովուրղին, յատկապէս անոր մատղաշ սերունդին:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, ե յաւէտ օրհնեալ ի Մ էնջ. Ամէն:


Տուաւ կոնդակս ի 8 Հոկտեմբերի Ցամի Տեառն 1997 և ի թուին Հայոց Ռ ՆԽՋ ի Մայր ավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 114

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱՐԱԶԱՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈՅ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄ ԻԱ Ծ ՆԻ

ՏԻԱՐ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՏԷՔԻՐՄ ԵՆՃԵԱ ՆԻՆ

ՈՐ Ի ԹՈՐՈՆԹՕ, Ի ԳԱՆԱՏԱ

Սրտի |ипГ գոհունակութեամբ Տ ձ ՏԱոաշնորդ' Գերաշնորհ Տ . Ցովնան ԱՐքեպիս ոպոս Հայաս-տսւրիներու հաաոոարիմ և օգտաշատ Բարեգործականաանեայց Եկեղեցտյ ա զգա յին-եկեղեցական ւ» նագաւաոներուն մէջ:Ընդհանուր Միութեան բարեսիրական գՈր ^ լն ^ 4 ^ ս 9 Բ 4

Լիբանանի մէջ և անցնող երկու տասնամեակներուն Դասատայր ^ *յիովին արժեցուցիք Ձեր Ա Ձեր ընտանիքի կեանքը զայն միաիսսոնելով Սեր

Եկեղեցտյ և ազգի ընդհանուր կեւսնքին: ггь _ „,гг աաաԻ գնահատութիւն

Հայրապետական Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Մայր Աթոռ Ս - էշմԻ

II - Ъ Ь 1 4 1 1 :1 1 Ը ' հ 1 1 Ր Հ 1 ' Ս ' շքանշանը:

Կ ՚ա ղօթենք որ Բարձրեալն Աստուած Ձեզի և Ձեր ընտանիքի բոլոր անդւսմներուն շնորհէ քաջաոողջ և երկար կեանք, ե արևու ճաոագայթներուն պէս երջանկութիւն ցանէ Ձեր կեա^քի ամբողջ տեողութեան վրայ:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն. Ա յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ.

Ամէն:

ԳԱՐԵԳԻՆ ԱԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ <ԱՅՈՅ

Տուաւ կոնդակս ի 9 Հոկտեմբերի 0ամի Տեաոն 1997 և ի թուին Հայոց Դ Ն Խ Ջ ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 115


ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈՅ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ-ՈՅ ՍՐՐՈՅ ԷՋՄ ԻԱ ԾՆԻ

ՏԻԱՐ ԹԱԴԷՈՍ ՔՈՒԼՒԿԵԱՆԻՆ ՈՐ Ի Մ Ա Ն ՉԵՍ Թ ԸՐ, յԱՆԳԼԻԱ

Սրտի խոր գոհունակութեամբ տեղեկացանք Անգփոյ Հայոց Թեմի Բարեջան Առաջնորդ' Գերաշնորհ Տ . Եղիշէ Արքեպիսկոպոս Կիզիրեանէն, որ Դուք բազում տարիներէ ի վեր անխոնջ Ա անշահախնդիր Օուիրումով Ձեր սպասը կը բերէք մեր սիրեցեալ հայ ժողովուրդին, յատկապէս Մւսնչեսթըրի մեր Ս. Եորորդութիւն եկեղեցւոյ համայնքին:

Ձեր ծնողքէն, յատկապէս Ձեր հօրմէն Ա մեր Եկեղեցւոյ ամենէն ընտիր հայ հոգևորականներէն հոգելոյս Տ . Խորէն Աւագ Քւսհանայ Քուլիկեանէն ժառանգած Ձեր եկեղեցասիրութեսւն ոգին գիտցաք գործնապէս արժեցնել Ձեր անձնուէր աշխատանքովը յօգուտ Մանչեսթըրի մեր հաւատացեալ ժողովուրդին:

Ի գնահւստութիւն Ձեր բազմամեայ Ա բազմավաստակ ծւսոայութիւններուն' այսու Հայրապետական Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք մեր Եկեղեցւոյ Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնի

и - Ъ Ы Ш : ! ! С Ъ П Ր Հ 1 1 Լ Ւ շքանշանը:

Կ ՚աղօթենք առ ԲարՅրետլն Աստուած որ Ձեզի Ա Քուլիկեան ընտանիքի բոլոր անդամներուն շնորհէ կատարեալ Ա տևական առողջութիւն, գործոց լիառատ յաջողութիւն Ա անսպառ երջանկութիւն:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, և յաւէտ օրհնեալ ի Մ էնջ.


Տուաւ կոնդակս ի 31 Հոկտեմբերի Ցամի Տեա ռն 1997 ե ի թուին Հայոց Ռ ՆԽՋ ի Մայր ավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 120

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱՐԱԶԱՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈՅՍ ՍՐԲՈ9 էՏ Մ Ի Ա Օ Ն Ի

Տ . ՍԻՈՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԱԴԱՄԵԱՆԻՆ

ՈՐ Ի ՎԱՌՆԱ. Ի ՊՈԻԼԿԱՐԻԱ

2եո քահանայական ՅեոնադրութենԷն Ա ա ^ղա յա կա հալատլԱոիմ

- — * " ■ “

կան Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք

ւոո,ԻԸւ:Կւ:4-»քո. ъ-сгчы:в փիսո,

" т е ? - н ; и . а ա— . * * - * ^ощпиПпр ս - 4 - И И » * »

արժևորեք Ձեր հոգևորական աուսքելութիւնը ի սպաս Սեր Ս.Պուլկարիոյ մեր սիրեցեա լ ժողովրդեան:

Ողշ լերուք ի Տէր . զօրա ցենլ շնորհօք Ս. Հոգւոյն. և յաւէս. օրհնեալ ի Մ էնշ.

Ամէն:


Տուսււ կոնդակս ի 20 Հոկտեմբերի Ցամի Տեաոն 1997 և ի թուին Հայոց ՌՆԽԶ ի Մայրավանս Սրբոյ էշմիածնի Ընդ համարաւ է / 118

1997 1-ՋՍԻԱԾԻՆ

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈՅ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ-ՈՅՍ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄ ԻԱ Ծ ՆԻ

ՏԷ Ր ՅՈԻՍԻԿ ՔԱ ՀԱ ՆԱ Յ ՅԱՐՈԻԹԻՒՆԵԱՆԻՆ ՈՐ Ի ԹԲԻԱԻՍԻ, ՎՐԱՍՏԱՆ

Սրտի խոր գոհունակութեամբ տեղեկացանք «Հրսւստանի Հա յոց Թեմի Առաջնորդ Գերաշնորհ Տ . Գէորգ Արքեպիսկոպոս Սէրայտարեւսնից Ձեր բեղուն ե օգտաշատ եկեղեցական ծաոայութեանց մասին, որ կը մատուցէք ի սպաս Թբիլիսիի Ս. Գէորգ եկեղեցու ե շրջանի մեր հաւատացեսւլ ժողովրդին:

Ի գնահւստութիւն Ձեր նուիրեալ սպասաւորութեան, հաւատարիմ ոզու| Ձեր տարած աշխատանքներին, այսու Հայրապետական Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք

Ռ 1 : Հ ւ : ՝ հ ւ : օ ւ : Կ ւ : ՝ Ե и п » л > 1 : м : а

կրելու իրատւնք Ա պատիւ:Մեր ադօթքն է ե Հայրապետական թելադրութիւնը որ այս պարգևատրւսմը

դաոնայ նոր խթան աոաւել ինքնընծայումի Ա յարաճուն աշխատանքի մեր Տիրոջ' Օիսուս Քրիստոսի հայկեան այգւոյն' Հւսյաստանեայց Առաքելական Ս. հկհւլեցտյ հոգեշէն ե ազգակերտ աոաքելութեան մէջ:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, և յաւէտ օրհնեւսլ ի Մէնջ. ամէն:

Գ Ա ՐԵ Գ Ի Ն Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Ա Մ ԵՆԱ ՅՆ ՀԱ ՅՈ Ց

Տուաւ կոնդակս ի 8 Հոկտեմբերի Ցամի Տեսան 1997 ե ի թոփն Հայոց Ռ ՆԽՋ ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 113

•-•V :ք

18 յ- ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

ԳԻՐ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ օ ր հ ն ո ի թ ե ա ն

ՈԻՂՂԵԱԼ ԱՌ ՄԱՐԱՇԻ ՀԱՅՐԵՆԱԿՑԱԿԱՆ Մ Ի Ո ԻԹ ԻԻ Ն Ն .Ե Ի

ԳԵՐ ՄԱՆ Ի Կ՜ՎԱՍ ՊՈ ԻՐ ԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՄԻՈԻԹԻԻՆՆ

ՈՐ Ի ՀԱԼԷՊ, Ի ՍՈԻՐԻԱ

Սրտի խոր գոհունակութեամբ իմացանք Ձեր 24 Սեպտեմբեր 1997 թոսսկիր նամակէն, որ սեփական կեդրոնի շէնք էք կաոուցած Նոր-Դիւղի հայահոծ շրջանին մէջ ե 2 Նոյեմբերին պիտի կատարէք նորակաոոյց Ձեր մշակութային

օճախին բացումը:Հայրական քաղցրագոյն սիրով կողջունենք Ձեր այս պատուաբեր իրագոր

ծումը որ վստահաբար պիտի վերածուի բարիքներու մշտահոս և առատաբուխ աղբիւրի մը Ձեր հայրենակիցներու, մանաւանդ նոր սերունդի անդամներուն, և

ողշ Հալէպահայութեան համար:Մեր ազգի' որպէս քրիստոնեայ ա զգ ծննդավայրէն, մեր Ս. Եկեղեցւոյ Մայր

Աթոռ Ս. էշմիածնէն կը յղենք Ձեզի Մեր օրհնութիւնները Ա բարեմաղթու- թիւնները, աղօթելով աո Բարձրեալն Աստուած, որ զօրացնէ Ձեզ քրիստոնէական և աուսքելաշունչ մաքուր հաւատքով, Ս.* Գրիգոր Լուսաւորչի անմար կանթեղի անշէշ լոյսով և մեր մշակոյթի հոգեշէն ներգործութեամբ:

Ողշ լերուք ի Տէր , զօրացեալք շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, և յաւէտ օրհնեալ ի

Մէնշ. ամէն:


Տուաւ Գիրս Օրհնութեան ի 14 Հոկտեմբերի 1997 ի Մայրավանս Սրբոյ էշմիածնի Ընդ համարաւ է / 76

1997 1;ԶՍ'ԻԱԾԻՆ

ԳԻՐ ՀԱՅՐԱԿԱՆ ՕՐՆՀՈԻԹԵԱՆ ԵԻ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ Գ ՆԱ ՀԱ ՏԱ ՆՔԻ

ՈԻՂՂԵԱԼ ԱՌ ԴՈԿՏ. ԱՐՄԷՆ ՀԱԽՆԱԶԱՐԵԱՆԻՆ

ՈՐ Ի ԳԵՐՄԱՆԻԱ

Սրտի խոր գոհունւսկութեամբ տեղեկացանք Ամերիկւսհսւյոց Արևմտեսւն Թեմի Բարեխնամ Աուսջնորդ Գերաշնորհ Տ . Վա չէ Արքեպիսկոպոս Ցովսէփեանէն, որ յաոաջիկւսյ Նոյեմբերի 14-ին (1997) 1,ոս Անճելոսի մէջ Ամերիկահայ էքարտարագետներու Ա Գիտնականներու Ընկերակցութեսւն նախաձեո- նութեամբ պիտի նշուի Ձեր ճարտարապետական գիտական գործունէութեան 25- ամեակը:

Քսւջածանօթ ենք Ձեր կատարած երկար տարիներու բազմաջան աշխատանքներում' նոփրուած հայ ճարտարապետական կոթողներու փաստագրման, նկարահանման ե ուսումնասիրութեան այնքան կարևոր գործին: Ձեր կարե- լիութեւսն սահմաններուն մէջ ոչինչ խնայեցիք ոգեոանդն կերպով յաոաջ տանելու համար հայ ճարտարապետական արուեստի գիտական հետազօտութեան Ա լուսաբանման աշխատանքը, թէ' Մայր Հայրենիքի՝ Հայաստանի մէջ, թէ' Արեմտահայաստանի տարածքին վրայ, և թէ' Պարսկաստանի մէջ:

1 > գնահատութիւն Ձեր 25 տարիներու հետևողական և արդիւնալից գործունէութեան, Ձեզի կը շնորհենք Մեր այս

Հ.ւ:8Րւ:ւււու о г < ъ п ь и ы : ъ եի Հ ւ : ( { ք ՝ ւ : Պ ւ ? տ ւ : Կ 1 : ՝ հ 4 ՝ Ն ւ : Հ ւ : տ ւ : ъ - м ՝ ч ы ч

Այստեղ, ի Մայր Աթոո Ս. էջմիածին, կ ՚ա ղօթենք աո Բարձրեալն Աստուած, որ Ձեզի պ ա րգևէ քաջաոողջութիւն, է որպէսզի երկար տարիներ դեոևս շարունակէք Ձեր նուիրեալ աշխատանքը ի սպաս հայ ճարտարապետութեան և հայ նոր սերունդի մէջ անոր արժէքի գիտակցութեան և գնահատանքի մշակման:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, և յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ. ամէն:

Գ Ա ՐԵ Գ ԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Ա Մ ԵՆԱ ՅՆ ՀԱ ՅՈ Ց

Տուաւ Գիրս Օրհնութեան ի 15 Հոկտեմբերի 1997 ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 77

ԳԻՐ ՀԱՅՐԱԿԱՆ Օ Ր ՀՆ Ո Ի Թ Ե Ա Ն ԵԻ ՀԱ ՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ Գ Ն Ա Հ Ա Տ Ա Ն Ք Ի

ՈԻՂՂԵԱԼ ԱՌ ՏԷՐ ԷԻ ՏԻԿԻՆ ԶՕՀՐԱՊ ԵԻ ԷԼԷՆԱ

ՏԱՏՈԻՐԵԱՆՆԵՐՈԻՆ ՈՐ Ի ՌԻՕ Տ է Ժ Ա Ն Է Յ Ր Օ , Ի Պ Ր Ա Զ Ի Լ

Հոգեկան խոր ուրախութեսւմբ տեղեկացանք Պրազիլի ^ ա1"9 Աոաջնորդ Գերաշնորհ Տ- Տա թև Արքեպիսկոպոս Ղա րիպեանէ. ^ ր ե ր կ ա ր տարիներու նոփրեալ գործունէութէսւն մասին ի սպաս Ոփօ Տ է Ժւսնէյրոյի 1

սիրեցեալ հայ համսւյնքին:-Մեզի որքա՜ն գոհունսւկութիւն պատճսւոեց այն իրողութի ՚նը. որ Դ ’

անսակարկ Ա անվերապահ ոգիով Ա ամբողջական նոփրամով ոչինչ խսայեցիք Ձեր կարելիութեան սահմանին մեջ սեծւսպէս օգտակար հանոիսանալու համար ոչ միայն ՐՒիօ Տ է ժանէյրոյի մէջ բնակող Ձեր հայ եղբայրներան ե քոլրերուն. այլ նաև Պրազիլի սցլ շրշաններէ, Մայր Հայրենիք Հւսյաստանէն այցելող յն ր

ազգակից ներուն: •Ի գնահւստութիւն Ձեր բազում տարիներու հաւատարիմ ծաոսւյութեան մեր Ս.

Եկեղեցւոյ, մեր ազգին, Պրազիլի հայութեան և Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնի ն Ձեզի

կը շնորհենք Մեր այս ,

Հ ւ : ա 4 : ւ ո : ՝ հ о Ր Հ Ն Ո Ւ Թ 1 ? ւ : ՝ հ ւ ? Ի

Հ ւ :ա ։ ւ:««ււ՝տւ:Կւ:՝ւ, (հՆւ:Հւ:տւ:՝հՔԻ 4՝ի ր ը :Կ՚աղօթենք առ Բարձրեալն Աստոսսծ, որ Ձեզի պարգևէ քաջառողջ և երկար

կեանք, որպԼսզի լիովին վայելէք Ձեր զոհողութեանց բարիքները ի բարին մեր հայ ժողովրդին և ի փաոս Աստուծոյ:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրսւցեալ շնորհցք Սուրբ Հոգտ յն, և յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ. ամէն:

Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Ա Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն < Ա Յ Ո Ց

Տուաւ Դիրս Օրհնութեսւն ի 15 Հոկտեմբերի 1997 ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 78

1997 1;Ջ.Ս ՒԱԾհՆ <յ- 21

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ Ս՜ԱՅՐ ԱԹՈՈ-ՈՅՍ ՍՐԲՈՅ ԷՋՍ՜ԻԱԾՆԻ, ԵԻ

ՍՊԱՍԱԻՈՐԻՆ Հ Ա Յ Ց . ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ Ս. ԵԿԵՂԵՑԻՈՅՍ ՏԵԱՌ ՄԵՍՐՈՊ113 ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆԻ

ՈՐ Ի ՎԻԵՆՆԱ, յԱԻՍՏՐԻԱ

Սրտի խոր գոհունակութեամբ տեղեկացանք Աւստրիոյ Հա յ Առաքելական Եկեղեցտւ վարչութենէն, որ արժանավւսյել շուքով պիտի նշուի Ձեր ծննղեան վաթսունհինգամեակը և Աւստրիոյ մէջ Ձեր հովուական ե Աոաջնորդական ծաոայութեան 35-ամեակը:

Ձ եզ անձամբ Ա մօտէն ճանչցւսծ ենք Մեր դպրեվանքեան ուսանողութեան օրերէն ասդին: ■Ոաջւստեղեակ ենք Ձեր աստուածատուր կարողութիւններուն ե ձիրքերուն, զորս Դուք գիտցաք իմաստաւորել և արժեցնել Ձեր տքնաջան աշխատանքով թէ' գիտական-գրական ե թ է' հովուական-վարչական մարզերու մէջ:

Հա յց. Եկեղեցւոյ սէրն ու նախանձախնդրութիւնը եղան Ձեր արեան մէջ շսւղախուած գոյութենակսւն տարրեր: Ձեր գիտական պրպտումներով լայն հմտութիւն ձեոք բերիք Հա յ Եկեղեցւոյ պւստմաթեան, գրականութեան, ծէսին, կանոնական դրութեան մասին Ա զայն ի սպաս դրիք հայ թէ օտար գիտական շրջանւսկներան, Հա յց. Եկեղեցին լայնօրէն ծանօթացնելով բոլորին:

Աւստրիոյ մեր սիրեցեալ հօտին հանդէպ երեսունհինգ տարիներ շարունակ ցոյց տոփք հովոսսկան հոգածութիւն թ է' եկեղեցական, թէ՞ կրթական, թէ' մշակութային և թ է' վարչական բնագաւաոներուն մէջ, միշտ անոնց մէջ վաո պահելով Ս. Դրիգոր Լուսաւորչի հսււատքն ու Մայր Աթոո Ս. էջմիւսծնի սէրն ու օրհնաբեր հովանին:

Ի գնահատութիւն Ձեր բազմամեայ ե բազմա բեղուն ծաոայութեանց, ուրւսխութիւնն ունինք Ձեզի շնորհելու Մեր այս

Հ Ո Օ Ր է ւ Կ Ո Ն 0 Ր Հ ' հ Ո Ւ Թ 1 ' 1 : ՝ հ հ հ

• 4 'հ11Հ11Տ 11'հՔԻ 4ՓՐ1Է:Կ ՚աղօթենք աո Աստուած, որ Ձեզի շնորհէ քւսջաոողջութիւն և երկար

տարիներ, որպէսզի աոաւեյ ևս ճոխացնէք Ձեր սպասը Հա յց. Եկեղեցւոյ կեանքին մէջ յԱւստրիա և ընդ հովանեաւ Ամենայն Հայոց Կսւթողիկոսութեան որ ի Ս. էջմիածին:

Ողջ լերուք ի ՏԷր, զօրացեալ շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, և յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ. ամէն:

Դ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Ա Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց

Տուսս Գիրս Օրհնութեան ի 16 Հոկտեմբերի 1997 ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիսւծնի Ընդ համարաւ է / 80

շ շ <յ-

ԳԻՐ հ ա յ ր ա կ ա ն օ ր հ ն ո ի թ ե ա ն ԵԻ հ ա յ ր ա պ ե տ ա կ ա ն գ ն ա հ ա տ ա ն ա ց

Ա Ռ

ՏԻԱՐ ԱՐՇԱԿ ԳԱԼԷՆՏԷՐԵԱՆ ՈՐ Ի ԼՈՍ ԱՆՃԵԼՈՍ, Ի ՄԻԱՅԵԱԼ ՆԱՀԱՆԳՍ ԱՄԵՐԻԿԱՅ

- յ ^ * 2 « Յ Տ Յ = Տ 2* * 1 ^ 7 * Т а " Г Г С

հսւււստարիմ Քրիստոսի ուսուցումներուն ե Հա յց. ^ ^

հարազատ դասսնութեան Ա ւաանդութեան: ււ„„,օՈոոո ԴԱոա?նորհՀի լսի սայի ն Ամերիկայի Արևմտեան Թեմի Բարեջան Ա * ՐԴ ինե լն

Տ . Վաչէ Արքեպիսկոպոս Յովսէփեանէն տեղեկացանք, որ վ րշի բազմօգուտ 6աոայութիւններ էք մատուցա6սիրեցեալ ժողովուրդի հոգևոր կեա նքին'ոյժ տալով Եկեղեցասիրաց II-

Ձեզի կը շնորհենք Մեր այս .

Հւ:օ/՚ւ:ւււ:՝ււ о г а ъ Ш'Р ь и ъ ե ի

4՝'հ11Հ11Տ ИЪ-ՌԻ 4'ԻՐ Հ :

Կ՚ւսղօթենք աո Ամենաբարին Աստուած, որ Ձեզի պարգևէ երկար տարիներ աոողշութեան բարիքներով, որպէսզի շարունակէք Ձեր ծաոայութիւնները Աւե- տարանի ուսուցումներուն տարածումովը Ա "Եկեղեցասիրաց ԵղբայրակցութեաВ գործունէութեան պտղալից արդիւնատրութեամբը, ըստ Աւետարանի խօսքին «ը նդ միպ երեսուն, ընդ միոյ վաթսուն, ընդ միոյ Ոարխր» (ՄԱՐԿ- Դ- 20):

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալ շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, Ա յւսւէտ օրհնեալ ի

Մ էնշ. ամէն:


Տուաւ Գիրս Օրհնութեան ի 24 Հոկտեմբերի 1997 ի Մայրավանս Սրբոյ էշմիսւծնի Ընդ համարաւ է / 81


ԳԻՐ ՀԱՅՐԱԿԱՆ ՕՐՀՆՈԻԹԵԱՆ ԵԻ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆԳՆԱՀԱՏԱՆԱՑ

ԱՌՍՈՒՐԲ ԽԱՉ ՎԱՐԺԱՐԱՆՍ

ՈՐ Ի ԹՈՐՈՆԹՕ, Ի ԳԱՆԱՏԱ

Սրտի խոր գոհունսւկութեամբ տեղեկացանք Գանատայի Հա յոց Թեմի Բարեխնամ Առաջնորդ' Գերաշնորհ Տ . Յովնան Արքեպիսկոպոս Տէըտէրեսւնէն, որ ՍՈԻՐԲ Խ Ա Չ ՎԱՐԺ՛ԱՐԱՆԸ արդէն իսկ բոլորած է իր գործունէութեան 20- ամեայ հանգրուանը:

Մենք անձամբ ճւսնչցած ենք Վարժարանի հետևողական աշխատանքը, որ նպատակասլաց ուղղուած է ղէպի հայ մատղաշ և պատանի սերունդի հայեցի աոոդշ կրթութիւնը: Հայերէն լեզուի, հայոց պատմութեան, հայ գրականութեան և առհասարակ հայ մշակոյթի կենդանի և աոոյգ պահպանութեան նուիրուած ՍՈԻՐԲ Խ Ա Չ կրթական օճախը անցնող քսան տարիներու ընթացքին բազմօգուտ ծաոայութիւններ մատոյց հայակերտութեան նաիրական առաքելութեան մէշ:

Մեր մշակոյթի վառ օճախներէն’ Կ. Պոլիսի հայ կեանքի աւանդութիւնը ժառանգած' Դուք գիտցաք Ձեր ազգային եկեղեցական նախանձախնդրութիւնը արժեցնել Գանատայի օրհնեալ հողին վրայ:

Ր.ւսնի", քանի՜ տասնեակ հայ ընտանիքներ երախտապարտ են ՍՈԻՐԲ Խ Ա Չ Վարժարանին, որովհետև իրենց հարիւրաւոր զաւակներուն համար հայ տոհմային աւանդութիւններու վառարանը եղաւ ան, ուր բիւրեղ հնչեցին հայոց ոսկեղնիկ լեզուն, երգն ու պարը, և հայոց պատմութեան էջերը բացուեցան մեր Եկեղեցւոյ աորբերուն և հայրենիքի հերոսներուն, մեր մշակոյթի կերտիչներուն սրբարար և հայրենակերտ սխրագործութեանց այնքան հարուստ և պերճախօս պատկերներով:

Մեր քրիստոնէական . հաւատքի ազգային օճախ և Հա յց. Առաքելական Եկեղեցւոյ Մայր Աթոռ Ս. էջմիւսծնէն բի՜ւր օրհնութիւն Ձ եզ, Հոգաբարձութեան, Տնօրէնութեա ն, Ուսուցչական կազմի անդամներուդ և աշակերտ ներուդ, ծնողներուդ, բարերար ներուդ, նուիրատուներուդ, բոլոր վաստակաւոր ներուդ այս երախտարժան և ազգաշէն գործին: Թող 20-ամեակը դառնայ նոր ու յարաճուն իրագործումներու մղիչ ոյժ, որպէսզի աոաւել ևս ծաղկի և բարգաւաճի ՍՈԻՐԲ Խ Ա Չ ՎԱ ՐԺԱ ՐԱ ՆԻ կրթական-դաստիարակչական գործունէութիւնը ի բարին և ի վայելումն մեր հայ ժողովուրդի զաւակներուն ի Թորոնթօ, յերկիրն Գանատայի:

Ողջ լերուք ի Տէր , զօրացեալք շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, և յաւէտ օրհնեալ ի Մ էնջ. ամէն:


Տուաւ Օրհնութեան Գիրս ի 27 Հոկտեմբեր 1997 ի Մայր ավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 83

24 <յ՜ ԱԶՍ՚ԻԱԾԻՆ 1997

ԳԻՐ ՀԱՅՐԱԿԱՆ օ ր հ ն ո ի թ ե ա ն ԵԻ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏԱՆԱՑ

ԱՌՀԱՅԿԱԿԱՆ բ ա ր ե գ ո ր ծ ա կ ա ն ը ն դ հ ա ն ո ւ ր մ ի ո ւ թ ե ա ն

ՈՐ Ի ՄՈՆՐԷԱԼ. Ի ԳԱՆԱՏԱ

Սրտի անհուն ուրախութեամբ տեղեկացանք Գանսւտայի Հայոց Բարեխնամ Աոաշնորդ' Գերաշնորհ Տ . 8ովնան Արքեպիսկոպոս Տէրտէրեանէն, որ այս տարի հանղիսատր Ա արժանւսվայէղ շուքով պիտի նշէք Հայկական Ռարե- գործական Ընդհանուր Միութեան Մոնրէալի մասնաճիւղի 40-ամեակը:

Հայրական քսւղցրագոյն սիրով կ ՚ողշունենք և Մայր Աթոո Ս. էջմիւսծնէն

«1է,զի կը յղենք Ս՞եր այս

Հ1:ԱՐ1:Կ1:Ն ()ՐՀ1,է1ԻԹ1?1Ո, 1?Ւ Գ'1,11Հ1:Տ1:՝ՍՔԻ 4՝ՒՐԸ:

Բարձրօրէն կը գնահատենք Հ .Բ .Ը . Միութեան քաոասնամեայ երսւխտարժան գործունէութիւնը Մոնրէալի մէշ, Գանատական օրհնեալ հողի վրայ: Ձեր մատուցած ծաոայութիւնները մարդասիրական, կրթական և մշակութային մւսրզերու մէշ բարիքներու առատահոս աղբիւր մը եղաւ մեր սիրեցեալ Գանսւտահայ ժողովուրդին համար:

Մեր աղօթքն է աո Աստուած որ երկնային երանաւէտ կեանքի մէշ հրճուեցնէ հոգիները այն բոլոր անձերուն, որոնք անցնող քառասուն տարիներու ընթացքին իրենց գերագոյն կարելին ի գործ դրին քաոասնամեայ վաստակը իրագործելու համար ե այժմ երկինքէն կը դիտեն այդ մեծ գործին բարերար արդիւնքները ի վայելումն մեր ժողոփւդեան:

Հ.Ռ.Ը. Միու|»իւնը Աստուծմէ ներշնչեալ ե նուիրեալ անձերու տեսիլքով, իմաստութեամբ ե զոհողութեամբ օրհնութիւն եղաւ ամբողշ հայ ժողովուրդին համար, ի Մայր Հայաստան ե. ի սփիւռս աշխարհի: Ներկայիս ան կը շարունակէ յարաճուն արդիւնաւորութեամբ իր բարիքները լայնօրէն ընձեոել վերստին անկսւխացեալ մեր հայրենիքին, մեր Հանրապետութեան, Հա յց. Առաքելական Ս. Եկեղեցւոյ, Մայր Աթոո Ս. էշմիածնին ե. սփիւոքահայ մեր ժողովուրդին, իմաստուն ղեկավարութեամբը իր նախագահին' Տիկին Լուիզ Մանուկեան Սիմոնին:

Մեր ազգային քրիստոնէական ծննդավայրին' Ս. էշմիածնի մէշ սրտեռանդն կ ՚ա ղօթենք որ Աստուած զօրացնէ Հ.Ռ .Ը. Միութեան Կեդրոնական վւսրչութիւնը, յատկապէս Մոնրէալի Հ.Ռ.Ը. Միութեան վւսրչաթիւնն ու բոլոր անդամները, որպէսզի աոաւել Աս ծաղկի Ա բարգաւաճի Հ.Ռ.Ը. Միութիւնը Գանատայի ե ամբողջ աշխարհի մէշ:

1997 ԷԶՍԻԱԾՒՆ

Թոո 40-ւսմեակը դաոնւսյ վեր ա նո ր ո գութեա ն, վերաշխուժացմւսն նոր ւսոիթ Ա մղում վասն աոաւել պտղաբերման Հ.Ռ .Ը.Մ .-ի բազմօգուտ գործունէութեան մեր Հայրենիքի վերականգնման Ա հայ ժողովուրդի զարգացման համար:

Ողջ լերուք ի Տէր . զօրացեալք շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, ե յաւէտ օրհնեալ ի

Մէնջ. ամէն:

Գ Ա ՐԵ Գ ԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Ա Մ ԵՆԱ ՅՆ ՀԱ ՅՈ Ց

Տուաւ Օրհնութեան Դիրս ի 27 Հոկտեմբեր 1997 ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համարաւ է / 82

26 & էսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ

Գ-ՆԱՀԱՏՈԻԹՅՈԻՆ

Գա րեգին Ա Վեհա փ ա ռ Հւսյրապեւոը, Վիրա հա յոց թեմի

առաջնորդ Գևորգ Արք. Սերայդարյւսնի ներկայացմամբ բա րձ

րորեն գնահատելով թեմի հոգևոր սպասավորներ Նինոծմինդայի

Խ ոջաբեկ գյուղի Ս. Սարգիս եկեղեցու հովիվ Տ. Եղիա քհն.

Թազայանի, Ախալքալաքի Ս. Խաչ եկեղեցու Տ. Շմավոն քհն.

Սաղոյանի և Ախալցխայի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու Տ.

Ռուբեն քհն. Սաղոյանի հոգևոր գործունեությունը, 1997 թ.

հոկտ եմբեր 8 թվակիր կոնդա կներով նրանց շն որհե լ է

ԱՎԱԳՈՒԹՅԱՆ տիտղոս և պատիվ:

1997 1;ՋՍ'1՝ԱԾԻՆ с)- 27

ՍՈԻՐԲ Թ Ա ՐԳ Մ Ա ՆԻՉՆ ԵՐ

Մեր Տ ի ր ո ջ ' Հիսո ւս Քրիստոսի հա ր ուբյունից մոտ 4 0 0 տարի հետ ո, քրիստ ոնեությունը դ ե ռ և ս շա ր ո ւնա կ ո ւմ էր տարածվեք ո ղ ջ ա շխ ա րհում : Հա յո ց ե ր կ ր ռ ւմ և ս ձ գ տ ո ւմ էին շա տ ա վելին իմանա/ Մ եծ Վարդապետի ու սուցու մ ն ե ր ի ց : Սակայն հա յերենով դրվա ծ գրքեր չկ ա յի ն : Ք րիստ ոնեութ յա ն պետական կրոն հ ռչա կում ով է'/ ա վելի էր մեծա ցել հ ունա րեն և ա սոր երեն լհ գ ո ւն ե ր ո վ գրա կա ն ութ յա ն կ ի ր ա ռ ո ւթ յո ւն ը : Հա տ կա պ եսԱստ վա ծա շունչ Մատյանը և հոգևոթ գրա կա նությունը այդ լեդունհթ ով է ի ն :

Ս. Սահ ակ Պարթևը, 3 8 7 թ . դա ռնա լով Կաթողիկոս, ի ր հիմնա կա ն նպատակն է դ ա ր ձ ն ո ւմ մայրենի լե զվ ո վ գիր ու գրա կա նությա ն ստ եղծումը : Աստի նա նար ար իր շո ւր ջն է հա մա խ մթում ն ո ւյն նպատակով տ ոգորվա ծ մտ ա վորականներին, ա յդ թ վ ո ւ մ նա և Ս. Մաշտոցին: Ս տ եղծվա ծ թ ա րգմ ա նիչ-քա րոզիչների խ ո ւմ բ ն ի զորռւ չէ ր լի ո վ ի ն բա վա րա րել Եկեղեցու իրա կա ն պահանջը, որ էր հա յերենով կատարել եկեղեցա կա ն պաշտամունքներն ու Ս ռւրթ գր ա յի նընթ երցո ւմ ները : Ս. Մեսրոպն ա յն մ իա կն էր , ո վ լի ո վ ի ն էր ը մ բ ռ ն ո ւ մ ժամանակի հրամայականը, ա յսինքն՝ ունենա լ Հ ա յ դպ ր ոց և հա յ դ պ ր ո ւթ յո ւն :

Ա րշա կռւնի Վ ռա մշա պ ուհ արքան և Սահակ Պարթև Հա յթապետը ցնծութ յա մթ լս ե ցի ն երա նա շնորհ վարդապետի որոշումը ե „ ՝ա լերեցին նրա ն: Դ ա նիելյա ն գրերի օգտ ա գործմա ն անհաջող փորս/. հա ջորդեց Մաշտոցի մտքի մ ե ծ ա գ ո ւյն երկունքը : Ա ստ վա ծա յին տեսիլքի ներշնչմա մբ, 4 0 6 թ . նա իթ Սութթ ա ջով հայթաթաթ կերտ եց հա յոց լե զ վ ի ա մբողջա կա ն նշա նա գրերը: Ի բ ր և նա խ ա փ որձ-նմուշ, Մ եսրոպ ն ի ր երկու ա շա կերտ ների' Ե կեդեցյա ց գա վա ռի Հովհա նի և Պաղնացի Հ ո վ ս ե ի ի օժա նդա կությա մբ Ա ստ վւսծա շնչից հա յերենի թա րգմա նեց Սողոմոնի Ա ռա կա ց գի րքը : Հա յ ոսկեղենիկ լե զ վ ի Աստ վա ծա շնչա կա ն ա ռա ջին խ ոսքերը եղա ն, «քէա նա չել զի մ ա ս տ ո ւթ ի ւն եւ զխ ր ւստ , ի մ ա ն ա լ զ բ ա ն ս հ ա ն ճ ա ր ո յ, ը ն դ ո ւն ե լ զդա ր ձուա ծս բ ա ն ի ց , ի ՛միտ ա ոնո ւլ զա րդա րութ իւն ճշմ ա ր ի տ , եւ ո ւղ ղ ե լ զ ի ր ա ւո ւն ս ...» , ուր , զարմանալի զուգա դիպ ությա մթ թ ե ր և ս , հ ա ն դ ի պ ո ւմ ե ն ք Մ եսրոպ յա ն Ա յբո ւբենի 3 6 գր ե ր ի ն ' ասես մասնավորաբար ընտ րվա ծ, նորա ստ եղծ գրերը փորձելու հնա րա գիտ ութ յա մբ: Ապա սկսվեց Աստվածա շունչ Մատյանի ա մբողջա կա ն թ ա րգմ ա նութ յունը, որ մ շա կ ո ւմ ներով ու լր ա ցո ւմ ն ե ր ո վ տ և ե ց շուրջ 3 0 տ ա րի: Գ/խավոր թ ա թգմա նիչն ու ղեկա վա րը Ս. Սահակ Պ ա րթևն է ր : Սյուս թ ա րգմա նիչներն էի ն Ս. Մեսրոպ Մաշտոցը, Եզնիկ Կ ողբա ցին, Հով սեփ Պաղնացին, Կ որյուն Սքա նչելին, Ղ և ո ն դ Վա նա նդեցին, Հով հ ա ն Ե կեղեցա ցին: Եվ, ի վերջո, Ա ս տ վ ա ծ ա շո ւն չը հ ա յեր ենա խ ոս է ր , Ա ստ վա ծ խ ո ս ո ւմ էր հ ա յեր են : Ա նկրկնելի թ ա ր գմ ա նո ւթ յա ն շ ն ո ր հ ի վ , Տիեզերա կա ն Գրքի հ ա յերեն օրինա կն ա նվա նվեց Թ ա գուհի թ ա ր գմ ա նո ւթ յա նց: Ա յս ձեռնա րկումը հիմնա րկեքն էր ծավալվող հ ո գ և ո ր -մ շա կ ո ւբա յի ն նոր շա րժմա ն, որը ի ո ք ր -ի ն չ հետ ո պ ա րգևելու էրմ ե զ մ եր Ո Ս Կ Ե Դ Ա Ր Ը :

5 -ր դ դ ա ր ո ւմ հունա րենից և ա սորերենից հա յերենի թ ա րգմ ա նվ եցի ն բա զմ ա թ ի վ այւ երկեր, ա յդ թ վ ո ւ մ ' Աթանաս Ա լեքսա նդրա ցու, Բարսեղ Կեսարացու, Սեբերիանոս Դա բա ղա ցու, Կյուրեդ Ե րուսա ղեմա ցու. Ե փ րեմ

Խ ոհ Ա սորու. Հով հ ա ն Ոսկեբերա նի, Գրիգոր Նա զիա նզա ցու. Գրիգոր " Ր ւա(քու Պրոկղի, ԴիոՕիսիոս Թ րակացու. Փ ի[ոն Ե րբա յեցու. եիմոթեոս

V - Դ « л м ы ՞ ղ շմասն այսօր պահպաԸվկ է միա յն հա յերենով (հունա րեն բնա գրերս չե ն

պ '"'ա ' ” թ ս !ր գ մա նիչ ների ծա վա չա ծ ազգա պ ա հպ ա ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն աոուունքր եղա վ նաև հա յ գրա կա նությա ն սկզբնա վորումը: Դարերի

* - * « « * « л - * * 1 ьТ гч " т а *շարականները. Կորյունի. Ղազար Փա րպ եցու. Մովսես խորենացո . ղ / Կ ողբա ցու, Եղիշեի և ա յլոց պատմագրական, ա ստվածաբանական և

ո ր ,Հ ր ո ւ մ ն ե ր ի ց ե ղ ա ն ն ա և Ս ա հ ա կ-Մ եսրոպ յա նդա րձա ն հայ գրա կա նությա ն ու մշա կույթի հետագա ք » Ր 4 " 9 ^ իսչպ նաև հայ ժողովրդի ինքնությա ն պահպանման վ եմ ը : Հունի սի վ ո \ I

հո4 ի , ի ս կ ,Բի Տ է Տախ Օ շա կա նում ա ռ վ ո ւ մՊարթևի և Մեսրոպ Մաշտոցի հիշատակը, ապա. հ"Կ ” եմԲ ^ ՚ , „ ճ ատ. Մաօտոօհ ու նրա դաստիարակած թ ա րգմ սնչա ց սերնդի (Հ ո վ ՚ / ■ -■ /Հ և 2ո ն 7 Ի Կ ոբյՀւն. ՛Ե ղ ի շ ե .Կ ՛ն ի կ Г Գավիթ Օ Ա ա դ թ . № Փ Մամբրե Վ երծա նող. Արձան, Մուշե. Ի ո ս րո վ, Ղազար Փ ա բպ եցի և դա րերիհեռա վորությունից իսկ Ա ա հա կ ֊ Մ եսրոպ յա ն հ ոգև որ ք" ւՐ “ Ա '" 1 ?Ր լ /Գրիգոր Նարեկացի. Ներսես Կ/այեցի և ուրիշներ), որը տոնն է յ

նկա րա գրով ե ին քնուրո ւյնո ւթ յա մ բ; Ո ւսուցումը Ե կեղեցում ո ւ վ / րա ններում , թա րգմա նչությունը, ներքին ու արտաքինեղա ն Ոսկեդւսրյան Եկեղեցու նկարագիրն ու ք ՚ք ք ^հա յորդին Ավետարանն իր հայրը համա րեց, իսկ մայրը «մ ե ր ֊ զ ս ա ր բ Ա վետ ա ր ա նը գի տ եմք , Խ մա յր մեր' զ ա ո ա ք ե յա կ ա ն Ե կեղեցի կ ս ւթ ո ղ ի կ է» , - ահա Ոսկեդարյան այն ոսկեղենիկ նշա նս,բա նը, որ հարա զատորեն որդեգր վեց հետագա բպ ո ր դ ա ր երում և ն ո ւյնն I; նա և ա յսօր.

Հա , ժողովրդի պատմության տարրեր ժա մա նա կա հա տ վա ծներում Ս. թա րգմա նիչներին ե ն նվիրվեք ներբողներ, բա նա ստ եղծութ յուններ, հ ո գև ո ր ու ժողովրդա կա ն ե ր գ ե ր : Վարդան Ա րևելցին հ ո ր ի ն ե ր . ֊ «Ո րր զա ր ղ ա - ր ե ց ի ն » շա րա կա նն իր կա նոնով, ուր օրհնա բա նվում է թա րգմա նիչների

ա զգանվեր գ ո ր ծ ը : . րՍուրբ Թարգմանչաց տոնը հայ ժողովրդի հարգանքի տուրքն /. հա յ գր ի ե ,

դպ րությա նն ու մշա կույթին, դրա նց երա խ տ ա վորներին:

ՄԱՐԻԱՄ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

1997 1;ԶՍԻԱԾԻՆ

Մ Ե Ն Ք Ա Պ ՐԵՑԻՆ Ք ՈՉ ՄԻԱՅՆ ԲԱՆԱԿՆԵՐՈՎ ՈԻ ՀԱՂԹԱՆԱԿՆԵՐՈՎ, ԱՅԼԵՎ Մ Տ Ք Ի ԵՎ ՀՈԳՈԻ

ՄԱՔԱՌՈՒՄՆԵՐՈՎ

Ա մ ն ն ա ստ ի, հ ո կ տ ե մ բե ր ի ն , Հ ա յո ց Ե կ ե ղ ե ցի ն վ ա ռ ո ւմ է իր տ ոնա կա ն կա նթ եղ ները ' ո գ ե կ ո չե լո ւ հա մար մ ե ր Ս ուրբ Թ ա րգմա նիչների իւն!|հլի հիշա տ ա կը: Թ ա րգմա նիչները ' Ս. Ս ա հա կ-Մ եսրոպ յա ն դպ ր ոցն ա նցա ծ լո ւսե փ ա ղ ա նգը . Հա յոց ե կ ե ղ ե ցո ւ պ ա յծա ռ սրրերն ե ն . ովքեր լծվ ե ցի ն Ս՜եր մշա կ ո ւյթ ի ս տ եղ ծմ ա ն. զսւրզա ց-

մսւն և. պահպանման նվիրա կա ն զ ո բ ծ ի ն : Ն րա նք Ս. Մ եսրոպ ի շ ն չո վ , ո գ ո վ , անմ՛արելի եռա նդ ո վ վ ա ռ վ ա ծ, նշանա րա ն ո ւն ե ն ա լով սողոմոնյա ն պ ա տ գա մը' « ճ ա նա չել զ ի մ ա ս տ ո ւբի ւն к <{խրսւտ, իմա նա լ գբւսնս հ ա ն ն ա ր ո յ», լուսա վորեցին Հա յո ց աշխարհը և դա րձա ն ա յն վե մ ը , որի վրա րւսրճացսւվ ա գգա յին գ ո յո ւթ յա ն |ւ մ իա սնությա ն ա նխ որտ ա կելի տ ա նա րը: Ն րա նց տ ա ղա նդի, հգոր ներշնչմա ն к հավատի շնո ր հի վ Ա ստ վա ծա շունչը հա յա ցվեց, որը իր վ ս ե մ պ ա րզութ յա մբ հիա ցրել է օտ ա րների ն ' ա րժա նա նա լով «թ ա գ ո ւհ ի թ ա բգ մ ա ն ո ւթ յս ւնց» բա րձր գնա հա տ ա կա նին:

ե վ ահա այս տարի և ս Օշակա նի Ս. Մ եսրոպ Մաշտոց ե կ ե ղ ե ցի հր եկեյ Ա մենա յն Հ ա յո ց Դ սւրեգին Ա Կա թողիկոսն իր շքա խ մ բով ' մ եր մ ե ծ ե ր ի հիշա տ ա կի ա ռ ջև ծո ւնկի իջնհ ր ււ, մ ե կ ա ն գա մ և ս փ ա ռա բա նելու ա յն ս ե ր ն ղ ի ն , որը ստ եղծեց

Ո սկեդա րը և իր շ ո ւն չն ո ւ ո գ ի ն փ ո խ ա նցեց ն ա և հ ա ջ ո ր դ ն ե ր ի ն : Ի ր ե ն ցխ ոնա րհութ յունն էին մ ե ծ Ս րբի հիշա տ ա կին բե ր ե լ նսւև Մայր Ա թ ո ռ Ս . Է ջմ իա ծնի

մ ի ա բա ն ն ե ր ը , մ ա րգա յին տ եղա կա ն ի շխ ա ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր ը : Ուխ տ ավորաբա ր Օշական հին ե կ ե լ և հա վա տա վոր հայ ժ ո ղ ո վ ր դ ի գա վա կները:

Ս . Մ եսրոպ Մա շտ ոց ե կ ե ղ ե ց ո ւմ մ ա տ ո ւցվ ե ց Ս ուրբ Պ ա տ ա ր ա գ: Օրվա պ ա տ ա րա գիչն ու քա րոգխ ոսն Էր Տ . Հա յկա զո ւն Ծ . Ղ բ դ . Ն ա ջա բյւսնը:

Հա յր Ս ուրբն իր քա րոզում ա նդրա դ ա ռնա լով օրվա խ ո ր հ ր դ ի ն , ն շ ե ց , որ Հայււց

Ե կեղեցին Ս րբեր շա տ ո ւն ի , բա յց թա րգմա նիչները եղա ն մ ե ծ ո ւ հա վերժա կա ն, քա նզի նրա նք ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն տ վեցին լո ւյս և իմ ա ս տ ո ւթ յո ւն , պ ա շտ պ ա նեցին ու անաղա րտ պ ա հեցին ա զգի ո գ ի ն , ա նխ ոցելի դա րձրին Հ ա յո ց Ե կեղեցի ն.

« Ե ւ յո ր ժ ա մ կ ա մ ե ց ա Լ Ա ստ ո ւա ծ ո ր ո շե լ զ ս ո ւր ր ն ի մ իֆ ոյ ձ ե ռ ն ա ս ո ւ ն ա չա կ ե ր տ ա ց ն և խ ա ռ ն ե լ ի գ ո ւ ն դ ս ս ր ր ո ց ն , թ ե թ և ա ց ե ա լ և ս թ ա փ ա ց ե ա լ ի ց ա ւ ո ց ն , և կ ա ն դ ն հ ա լ ն ս տ ա լ ի ժ ո ղ ո վ ո յն մ ի շ ի և Հ ա մ բ ա ր ձ ե ս ,/ ղ ձ ե ռ ս ն Հ ա ն ա ս լա զ ա տ ա ր ա ծ ս յե ր կ ի ն ս , զ Ա մ ե ն ա ս ո ւ ր ր ղ ե ր ր ո ր դ ո լ թ ի ւ ն ա լր Հ ն Է ր , 1ւ

յա ն ձ ն ա ռ ն ե ր զ ա շ ա կ ե ր տ ե ա լս ն ա մ ենա Ա լա Հ շ ն ո ր հ ա ց ն Ա ս տ ո լծ ո յ, զ ի կ ա յց ե ն Հ ա ս տ ա տ ո ւն ի Հ ա լա տ ս ե լ ի վա րս ո լղ ղ ո ւ թ ե ա ն , ա ռ ա ն ց գ ա յթ ա կ ղ ո ւ թ ե ա ն կ ա ս ւա ր ե ս ց ե ն զ ա ր գ ա ր ո ւ թ ի ւ ն ս ո ւ ր բ Հ ա ր ց ' մ ե ր ձ ա լո ր ա ց Ք ր ի ս տ ո ս ի » :

Ա հ ա ա յս բ ա ռ ե ր ո վ է ն կ ա ր ա գ ր ո ւ մ մ ե ր մ ե ծ վ ա ր դ ա պ ե տ ի ' Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցի մ ա հ վ ա ն ս ն ա ր ի ա Վ Լ լ կ ա ն գ ն ա ծ ի ր ա շ ա կ ե ր տ ն ե ր ի ց Կ ո ր յո ւ ն ը :

Ս ա հա կ Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի մ ա հ վ ա ն ի ց հ ե տ ո , մ ո տ վ ե ց ա մ ի ս շ ա ր ո ւն ա կ տ ե ղ ա պ ա հ ա կ ա ն պ ա շտ ո ն կ ա տ ա ր ե լո ւց հ ե տ ո , Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցը զ գ ո ւ մ է ր , որ մ ա հ ը մ ո տ է ր : ե վ , շ ր ջ ա պ ա տ վ ա ծ ի ր ա շ ա կ ե ր տ ն ե ր ո վ , հ ա ն կ ա ր ծ կ ա ր ծ ե ս Ս ո ւր բ Հ ո գ ի ն կ յա ն ք ի վ ե ր ջ ի ն ց ո լք ն է ր տ ա լի ս ն ր ա ն : Մ ե ծ վ ա ր դ ա պ ե տ ը կ ա ն գ ն ո ւ մ է և ի ր ա շ ա կ ե ր տ ն ե ր ի ն ա յս պ ա տ գ ա մ ն է թ ո ղ ն ո ւ մ , ո ր « .կ ա յց ե ն հ ա ս տ ա տ ո ւն ի հ ա ւա տ ս և ի վ ա ր ս ո լ ղ ղ ո ւ թ ե ա ն » : Հ ա ս տ ա տ ո ւն մ ն ա ն ի ր ե ն ց Հ ա վ ա տ ք ի մ ե շ , ի ր ե ն ց կ ա յա ն ք ի մ ե Հ ն, ա ռ ա ն ց գ ա յթ ա կ ղ ո ւ թ յա ն կ ա տ ա ր ե ն Ս ո ւր բ Հ ա յր ե ր ի ա ր դ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ո ն ք մ ո տ ե ն Ք ր ի ս տ ո ս ի ն :

ԱՋՍՒԱԾԻՆ 1997

կ ա տ ւ ս ր ե [ բ ա ռ ը գ ր ա բ ա ր ո ւմ բ ա զ մ ա թ ի վ ի մ ա ս տ ն ե ր ո ւ ն ի , նշա նա կո ւ " <

ո չ մ ի ա յն մի բ ա ն ա ռ ն ե լ և ձ և ա կ ա ն ո ր ե ն կ ա տ ա ր ե լ, ա յլ ն ա և ա յդ պ ա տ գ ա մ ը վ ե ր ց ն ե լ և յո ւ ր ա ց ն ե լ , ս ե փ ա կ ա ն ա ցն ե լ և ս ե փ ա կ ա ն ա ց ն ե լո վ ա յն պ ե ս պ ա հ ե լ, որ է ո ւ թ յա ն մա սն իկ դ ա ռ ն ա , որ ա ն հ ր ա ժ ե շտ ո ւթ յա ն դ ե պ ք ո ւ մ ի ր ի ս / կ յա ն ք ո վ կ ա տ ա ր ի , ն ո ւ յն ի ս կ ի ր ա ր յա ն գ ն ո վ ա յդ փ ո խ ա ն ց ի հ ա ի ր դ

ս ե ր ո ւն դ ն ե ր ի ն : . . . ւ .Ա յս օ ր , հա վա տ ա վոր հ ա յո ր գ ի ք , մեր թ ա ր գ մ ա ն ի չ վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի ш пЬ Ь կ.

Թ ա ր գ մ ա ն ի չ բ ա ռ ը ն ե ր կ ա յի ս ա ռ օ ր յա խ ո ս ա կ ց ա կ ա ն ձիրի մ ե ջ շա տ ւ ■ լ ի մ ա ս տ ո ւ ն ի , ն շա ն ա կ ո ւմ է մի լե զ վ ի ց մ եկ ա յլ լե զ վ ի թ ա ր գ մ ա ն ե լո ւ գ ո ր ծ ը ն թ ա ց : Ս ա կա յն մ ե ր ն ա խ ն ի ն ե ր ը ո չ թ ե Ա ս տ վ ա ծ ա չո . ն չ ը լո կթ ա ր գ մ ա ն ե ց ի ն , ա յլ , թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յա ն հ ե տ մ ե կ տ ե ղ , ա յն ա պ ր ց ր ի . հ ա յա ց ր ի ն , կ յա ն ք տ վ ե ց ի ն , ա յն ք ա ն կ յա ն ք տ վ ե ց ի ն Ս ռ ր բ Գ ր ք ի ն , որ ա յն կա րճ մ ի ջ ո ց ո ւմ հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր ղ ի հա մա ր դ ա ր ձ ա վ կ յա ն ք ի ձ և : Ե վ ա յն մ ա ր դ ի կ , ո վ ք ե ր դ ա ր ե ր ի վե ր ի ր ե ն ց ս րտ եր ը կ ա ր ծ ր ա ց ր ա ծ , վւա կել էի ն ի ր ե ն ց հ ո դ ։" դ ո ն ե ր ը ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յա ն դ ե մ , հ ա ն կ ա ր ծ ա ն կ յ ո ւ ն ա դ ա ր ձ ա յի ն շ ր ի ւ մ ո վ փ ո խ ե ց ի ն ի ր ե ն ց դ ի ր ք ո ր ո շ ո ւմ ը , բ ա ց ե ց ի ն ի ր ե ն ց ճ ա ն ա պ ա ր հ ն ե ր ը հ ա ն դ ե պ ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յա ն և ս կ ս ե ց ի ն ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ե ր գ ե լ ' ս տ որ ի ն խ ա վ ի „ ա մ ի կ ի ց ս կ ս ա ծ մ ի ն չ և բ ա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ը : ե վ ա յդ ա մ ե ն ը շ ն ո ր հ ի վթ ա ր գ մ ա ն ի չ վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի : Ն րա նք Ա ս տ ծ ո ւն ծ ա ն ո թ ա ց ր ի ն , Ա ս տ ծ ո ւնի ջ ե ց ր ի ն հ ա յ հ ո գ ո ւ մ ե ջ : Ա հա ա յդ է ի ս կ ա կ ա ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը : Ա ս տ ծ ո ւ զ գ ա ց ո ւ մ ը կ ա թ ե ց ր ի ն մ եր ս ր տ ե ր ո ւմ : Մ ի և ն ո ւ յն ժ ա մ ա ն ա կ թ ա ր գ մ ա ն ի չն ե ր ը

դ ա ր ձ ա ն հ ա յե լի մ եր ժ ո ղ ո վ ր դ ի , ի ր ե ն ց կ յա ն ք ե ր ը ո չ թ ե ս ո ս կ ա ղ ո թ ք ն ե ր դ ա ր ձ ա ն , ա յլ ա պ ր ե լա կ ե ր պ , ի ր ե ն ց կ յա ն ք ո վ ի ս կ մ ե ր ժ ո ղ ո վ ր ղ ի

թ ա ր գ մ ա ն ի չն ե ր ը Ա ստ ծու ն : ՚Մ եր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ո ր և է մեկ ին դ յո ւ ր ի ն ս ր բե ր ի ղ ա ս ը չ ի կ ա ր գ ո ւ մ : Կ ա րծես

թ ե ա մ են մի վ ա ր դ ա պ ե տ , որ թ ա ր գ մ ա ն ի չ կ ո չ ո ւ մ ն է ս տ ա ց ե լ, ո չ մ ի ա յն ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւմ է ի ն ք ն ի ր ե ն , ի ր ժ ա մ ա ն ա կ ը , ա յլ ն ա և հ ա ր յո ւր ա մ յա կ ն ե ր մ եր Ժ ող ո վրղ ի ե ր կ ա ր , տ ա ռ ա պ ա լի ց պ ա տ մ ո ւթ յա ն մ ե ջ : Խ ա վ ա ր ի մ ե ջ կ ա ր ծ ե ք թ ե Հ ր ե ղ ե ն ս յո ւն ե ր լի ն ե ն ՝ ա ո ա ջ ն ո ր դ ե լո ւ մ եր ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն դ ե պ ի Ա ս տ վ ա ծ , դ ե պ ի

Ա ր ա ր ի չ : Ս ս լր ր Մ ես րոս լին կ ա ր ե լի է ո ր ա կ ե լ ո ր պ ե ս մ ե ր ժ ո ղ ո վ ր դ իա մ ե ն ա մ ե ծ զ ա վ ա կ ը : Նա կ ա ր ո ղ ա ց ա վ ա մ և ն ա ղ ժ վ ա ր պ ա հ ե ր ի ց մ ե կ ո ւ մ գ տ ն ե լ

մի մ ի ջ ո ց , որ է հ ա յո ց ղ / ՚ր ր , ո ր ո վ /լա ր ո ղ ա ցա վ ղ ի ն ե լ մ ե ր ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ' վե ր խ ո յա ց ն ե լո ւ ա մ ո ւր մ ի մ ի ջ ն ա բ ե ր դ , ո րի ա ռ ջ և խ ո ն ա ր հ վ ե ց ի ն թ շ ն ա մ ո լ լա ր ա ծ բ ո լո ր ո ր ո գ ա յթ ն ե ր ը :

Մ եր բ ա զ մ ա թ ի վ ս ր բ ե ր ի ց շ ա տ ե ր ի ա մ վ/ո վւմ ա ն վ ա յր ե ր ը չ գ ի տ ե ն ք , ո ր պ ե ս զ ի գ ն ա ն ք և ե ր կ ր պ ա դ ե ն ք ն ր ա ն ց : Ս ա կ ա յն , փ ա ռ ք Ա ս տ ո ւ ծ ո , որո ղ ո ր մ ա ց և բ ա շ խ ե ց մ ե զ , ո ր պ ե ս զ ի ա ն հ ա յտ ո ւ թ յա ն մ ե ջ չ գ տ ն վ ե ն վ ւա ռ ա վ ո - ր ա դ ո լ յն ն եր ի փ ա ռ ա վ ո ր ա դ ո ւ յն ի ' Ս ո ւր բ Մ ես րոպ Մ ա շսա ցի մ ա ս ո ւն ք ն ե ր ը , ո ր պ ե ս զ ի մ ե ն ք ա յս օ ր կ ա ր ո ղ ա ն ա ն ք գ ա լ ա յս տ ե ղ և ն ո ր ո գ ե լ մ ե ր ո ւ խ տ ը , ծ ն ր ա դ ն ե լ և ա ղ ո թ ե լ ա յն հ ն չ յո ւ ն ն ե ր ո վ , ո ր ո ն ց հ ա յա գ ի ր հ ա ն դ ե ր ձ շ ն ո ր հ ե ց ե ր ա ն ե լի Մ ա շտ ո ցը : Ն րա պ ա ր գ և ա ծ տ ա ռ ե ր ո վ մ ե ն ք պ ա ր տ ա վ ո ր ե ն ք կ ա զ մ ե լ մ ի ա յն ս ո ւ ր բ բ ա ռ ե ր , ո ր ո ն ք ո չ մ ի ա յն պ ե տ ք է մ ե ր շ ր թ ն ե ր ի ց ա ր տ ա բ ե ր վ ե ն ,

ШЛ.և թ խ ե ն մ ե ր ս ր տ ե ր ի ց և հ ո գ ի ն ե ր ի ց , ո ր պ ե ս զ ի բ ա ր ձ ր ա ն ա ն ա ռ Բ ա ր ձ ր յա լը : Ե վ ա յն ա տ ե ն է , ո ր մ ե ծ ն Մ ե ս ր ո պ ն ը ն դ ո ւ ն ե լի կ հ ա մ ա ր ի մ ե ր ա յս ո ւ խ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յո ւ ն ը ի ր ա ճ յո ւ ն ի ն :

Տ ա կ ա վ ի ն հ ա ջո ր դ վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի ց հի շե լ է մ ե ր օ ր ա ց ո ւ յց ը Ե ղ ի շ ե ի ն , մի

1997 ԷՋՍԻԱԾԻՆ

պ ա տ մ ի չ, ո ր ը մ ի ա յն մ եկ ճա կ ա տ ա մ ա ր տ է ն կ ա ր ա գ ր ե լ, ս ա կ ա յն ո ր ը դ ա ր ձ ա վ մ ե ղ Հ ա մ ա ր ո գ ե շ ն չո ղ ո ւ ժ * գ ա լի ք դ ա ր ե ր ի ն դ ի մ ա գ ր ա վ ե լո ւ գ ո ր ծ ո ւ մ , հ ա ղ թ ա հ ա ր ե լո ւ Հ ա մ ա ր ա մ ե ն տ ե ս ա կ ի մ ա ր դ կ ա յի ն զ ր կ ա ն ք : Ն ա , ո ր պ ե ս Հ ր ե ղ ե ն մ ի լ ո ւ յս , մ ե ղ լո ւ ս ա վ ո ր ո ւ մ է : ե վ զ ո ւ ր չ է , ո ր ե ր բ Հ ա յը ո ր և է մ ի տ ե ղ

պ , Հ ա սա կ ա ն վ ի ճ ա կ ո ւ մ է գ տ ն վ ո ւ մ , Ե ղիշեի է շ ե ր ն { կ ա ր դ ո ւ մ , ն ր ա ն ո ւ մ դ ր վ ա ծ Հ ե ր ո ս ն ե ր ի կ յա ն ք ն կ վ ե ր ս տ ե ղ ծ ո ւ մ : Ա յղ ե ն վ կ ա յո ւ մ Ս ա ր դ ա ր ա պ ա տ ը և ա յս օ ր 'Լ ա ր ա բ ա ղ ո ւմ կո-վող մ եր մ ա ր տ ի կ ն ե ր ը :

Ո չ պ ա կ ա ս Հ ե ղ ի ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն է ն ա և Մ ովսես Խ ո ր ե ն ա ց ի ն , մ ի պ ա տ մ ի չ , որը պ ե ղ ե ը , Հ ա ն ե ց մ շ ո ւշ ի ց ա յն ա մ ե ն ը , ի ն չ ը Հ ա յկ ա կ ա ն է ր , ա ն կ ա խ ն ր ա ն ի ց ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յա ն , թ ե Հ ե թ ա ն ո ս ո ւ թ յա ն կ ն ի ք ո վ է ր կ ն ք վ ա ծ : Տ պ ա վ ո ր վ ա ծ Հ ա յի ա վ ա ն դ ո վ , նա է , ո ր ա ս ո ւ մ է , թ ե չ ն ա յա ծ մ ե ն ք փ ո ք ր ա ծ ո ւ ե ն ք ,

« ս ա կ ա յն բ ա ղ ո ւ մ գ ո ր ծ ք ա ր ո լթ ե ա ն ,֊էտ ա ն ի ն ե լ ի մ ե ր ո ւ մ ա շ խ ա ր հ ի ե ւ ա ր ժ ա ն ի գ ր ո յ Հ ի շա տ ա կ ի ՛» :

Պիտի Հ ի շա տ ա կ ե ր , մ ա ր մ ն ա ց ն ե ր մ ա գ ա ղ ա թ ն ե ր ի վ ր ա ա յն ս խ ր ա գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , ո ր մ ե ր ն ա խ ն ի ն ե ր ն է ի ն կ ա տ ա ր ե լ դ ր ա ն ո վ ի ս կ պ ա տ ղ ա մ ե լո վ ի ր ե ն Հ ա ղ ո ր դ ո ղ ս ե ր ո ւ ն դ ն ե ր ի ն , թ ե ո ՞ վ ե ն ք մ ե ն ք և ի ՞ ն չ ե ն ք մ ե զ ա ն ի ց ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւ մ ո ր պ ե ս ա զ գ և Ե կ ե ղ ե ց ի :

Գ ա վ ի թ Ա ն հ ա ղ թ փ ի լի ս ո փ ա : Ն ա փ ի լ ի ս ո փ ա յո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ ս ա ն ե լ • էԱ լե ք ս ա ն գ ր ի ա յի ց մ ի ն չ և Ա թ ե ն ք : Ն ա ա յն տ ե ղ ո չ մ ի ա յն ո ւս ա ն ե լ է Հ ո ւ ն ա

ր ե ն ը , փ ի լի ս ո փ ա յա կ ա ն տ ա ր բ ե ր ո ւ ղ ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , ա յլև Հ մ տ ա ց ե լ գ ր ա ն ց ո ւ մ , ո րի ա ր դ յո ւ ն ք ո ւ մ կ ա ր ո ղ ա ց ե լ է ա ն Հ ա ղ թ լի ն ե լ ի ր խ ո ս ք ո վ և ի ր մ տ ք ո վ , որ ն է լ բ ե ր ե լ է Հ ա յա ս տ ա ն ա շ խ ա ր Հ , ո ր պ ե ս զ ի մ եր ք ր ի ս տ ո ս ա Հ ի մ ն կ ր ո ն ը ա մ ո ւր Հ ի մ ք ե ր ի վ ր ա դ ն ի :

Մ եր ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը զ ա ր մ ա ն ա հ ր ա շ կ ե ր պ ո վ տ ա ր ա ծ ե լ է թ ա ր գ մ ա ն ի չ ն ե ր ի ն 5 ֊ր դ դ ա ր ի ց է լ ա յն կ ո ղ մ և ը ն տ ր ե լ տ ա ր բ ե ր ժ ա մ ա ն ա կ ն ե ր ո ւմ լ ո ւ յս ի նմ ա ն փ ա ր ո ս ն ե ր Տ՝

Ն ա ր ե կ ա ց ի , ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ ո ւկ մի ՛Ս ո ւր բ , որ կ ա ր ո ղ ա ց ա վ Ա ս ա վ ա ե ա -

շ ո ւ ն չ ը ա մ բ ո ղ ջ ո ւ թ յա մ բ յո ւ ր ա ց ն ե լ և դ ա ռ ն ա լ խ ո ս ն ա կ ը ո չ մ ի ա յն մ եր ժ ո ղ ո վ ր դ ի , ո չ մ ի ա յն մ ե ր ժ ա մ ա ն ա կ ի , ա յլև ա յղ դ ա ր ե ր ի ա ն հ ա տ ա կ և ա ն վ ե լվ

Հ ո ս ա ն ք ն ե ր ի և ա լի ք ն ե ր ի կ ո ւա ա կ մ ա մ ր կ ա ր ծ ե ս դ ա ր ձ ա վ զ գ ա ց ո ղ ը , ա պ ր ո ղ ը

Հ ա մ ա յն մ ա ր դ կ ո ւ թ յա ն , բ ա զ մ ա թ ի վ չ ա ր ի ք ն ե ր ի , տ ա ռ ա պ ա ն ք ն ե ր ի մ ե կ ն ի չ ը և դ ր ա ն ց ն ե ր մ ա ն Հ ա մ ա ր ա ղ ե ր ս ո ղ ն ու. խ ն դ ր ո ղ ը Ա ս տ ծ ո ւ ն , ո ր պ ե ս զ ի

կ ա ր ո ղ ա ն ա Ա ս տ ծ ո ւ գ ո ւ թ ն ի ջ ե ց ն ե լ և մ ա ր դ կ ո ւ թ յա ն ը Հ ո ւ ս ա գ ր ե ր ո ր ի ն ք ը , ո ր պ ե ս մ ա ր գ , ո ր պ ե ս մ ի ճ ղ ճ ի մ գ ո յո ւ թ յո ւ ն , կ ա ր ո ղ ա ն ա ր վ ե ր ա ն ա լ և մ ի ա վ ո ր վ ե լ ի ր Ա ր ա ր չ ի Հ ե տ :

Ն ե ր ս ե ս Շ ն ո ր Հ ա լի . Հ ե ռ ա վ ո ր Կ ի լի կ ի ա յի , Հ ռ ո մ կ ա յի բ ե ր դ ո ւ մ ծ վ ա ր ա ծ ,

թ շ ն ա մ ի ն ե ր ո վ շ ր ջ ա պ ա տ վ ա ծ ա յդ մ ե ծ վ ա ր կ ի տ ե ր Հ ա յր ս ,պ ե տ ը կ ա ր ո ղ ա ց ե լ է ի ր շ ա ր ա կ ա ն ն ե ր ո վ ս ր բ ե ր ի և ա ն մ ա Հ ն ե ր ի դ ա ս ը կ ա ր գ վ ե լ : Բ ա զ ո ւ մ ի ր

շ ա ր ա կ ա ն ն ե ր ո վ , բ ա զ ո ւ մ ի ր ա ղ ո թ ք ն ե ր ո վ , մ տ ա Հ ո դ վ ա ծ Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա մ ե ն

մ ի տ ա ր ր ո վ , զ ի ն վ ո ր ա կ ա ն ի ց ս կ ս յա չ մ ի ն չ և ռ ա մ ի կ ն ո ւ ի շ խ ա ն ա վ ո ր ը , նա կ ա ր ո ղ ա ց ե լ է բ ո լո ր ի ն ա ն խ տ ի ր Ա ս տ ո ւծ ո խ ո ս ք ը Հ ա ս ց ն ե լ :

Ս ի ր ե լի Հ ա վ ա տ ա ց յա լն ե ր , մ ի ք ա ն ի վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի ա ն ո ւ ն ն ե ր ե ն զ ե տ ե ղ վ ա ծ օ ր ա ց ո ւ յց ո ւ մ ո ր պ ե ս ճշմ ա ր ի տ թ ա ր գ մ ա ն ի չ ն ե ր և , ի ն չպ ե ս ա ս ա ց ի ,

ս ր ա ն ք մ ի ա յն ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց ի չ ն ե ր ն ե ն , ք ա ն զ ի մ ե ն ք դ ի տ ե ն ք , ո ր մ եր

Ե կ ե ղ ե ց ի ն տ ո ն ա խ մ բ ո ւ մ է Հ ի շա տ ա կ ը մ եր վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի մ ի ն չ և Գ ր ի գ ո ր և Մ ովսես Տ ա թ և ա ց ի ն ե ր : Ս ա կ ա յն դ ր ա ն ի ց Հ ե տ ո է լ ո ւ ն ե ց ե լ ե ն ք Հ ա ն ճ ա ր

ն ե ռ ո դ , տ ե ս ի լք ո ւն ե ց ո ղ վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր մ ի ն չ և Ս ի մ ե ո ն ե ր և ա կ ի . Օ ր մ ա նյա ն և , ի ն չո ւ, չ է . մ ի ն չ և Գ ա ր ե գ ի ն Հ ո վ ս ե փ յա ն : Բ ա յց ա յս օ ր ս ի ր ե լի Հ ա մ ա տ ա ր ն ե ր , մ ա ն ա վ ա ն դ մ եր մ ա յր ե ն ի Հ ո ղ ի վ ր ա . տ ա ր ի նե ր ի վ ե ր ^ ե ո ո ւ

17*1 ... /Ли. աոո>« «Г/ւ гг ո А>пЛ1 ւГ А Թ/է ւք/ւ);ո. ոոս/ևսմ ն ա /ո վ Հ ա վ ա տ ք ի ց , ա յս օր Մ եսրոսլ Մ ա շտ ոցը մ ե ղ դ ի տ ո ւ մ Է . թ ե մ ե ն ք ո ր պ ե ս ի ր ա վ ա ն դ ի կ ր ո ղ ն ե ր ը , ի ն չ ձ և ո վ ե ն ք ա ր ձ ա գ ա ն ք ո ւ մ ա յն ա շ խ ա տ ա ն ք ի ն որ ն ե ն օ ո և ի ր ե ն ա զ ն վ ո ր ե ն Հ ե տ և ո ղ վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ը կ ա տ ա ր ե ց ի ն և շ ա ր ո ւն ա կ ե ի ն : Մ ե ն ք մ ի ա յն մ եր ա ն ց յա լո վ չ ե ն ք կա րող Հ պ ա ր տ ա ն ա լ, մ ե ն ք մ ի ա յն Հ ն ո ւ թ յո ւ ն պ ա հպ ա նո ղ ժ ո ղ ո վ ո ւր դ չ ե ն ք կա րող լ ի ն ե լ : Ա յդ դ ե պ ք ո ւ մ ո չ ներկա ո ւն ե ն ք և ո ՛չ Էլ գ ա լ ի ք : Ա յս օ ր Էլ մ ե ն ք պ ե տ ք ո ւ ն ե ն ք ճ ա ն ա պ ա ր Հ ն ե րՀ ա ր թ ո ղ ա ն ձ ն ա վ ո ր ս , թ յ ո ւ ն ե ր ի , ո ր ո ն ք կ ա ո ա ք ն ո ր դ ե ն մ եր ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն .

' Լ կ կա րո ղ ա նա ն Հ ա ս ն ե լ մ եր ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ե ղ ո ւ թ յա ն պ ա հ ե ր ի ն ա յս օ ր վ ա պ ա յմ ա ն ն ե ր ո ւմ , ո ր պ ե ս զ ի մ ե ն ք Հ պ ա ր տ ո ր ե ն կ ա ր ո ղ ա ն ա ն ք փ ա ս տ ե լ մեր

1 չ մ ա ր ի ա ք ր ի ս տ ո ն յա լի ն ե լը , Մ ե ս ր ո պ ին Հ ա ր ա զա տ լի ն ե լը , Ա ս տ վ ա ծ ա շ ո ւն չ

գ ի տ ե ն ա լը : . . .Ն ա խ մ ե ն ք պ ե տ ք Է գ ի տ ե ն ա ն ք մ եր ա ր ժ ե ք ն ե ր ը , և մ ի ա յն դ ր ա ն ց ի մ ա ց ո ւմ ը

ր ա վ չ է : Հ ա ր կ է , որ ա ն ո ւն ն ե ր ի խ ո ր ք ր թ ա փ ա ն ց ե լ կ ա ր ո ղ ա ն ա ն ք , ո ր պ ե ս զ ի գ տ ն ե ն ք , զ տ ե ն ք ա յն ո ս կ ե Հ ա ն ք ր , որ ա յս օ ր ա յժ մ ե ա կ ա ն ո ր ե ն կ տ ր ո ղ ե ն ք

վ ե ր ց ն ե լ և օ գ տ ա գ ո ր ծ ե լ ո չ մ ի ա յն մ եր ն ե ր կ ա յի կ ա ր ի ք ն ե ր ի և պ ե տ ք ե ր ի

Հ ա մ ա ր , ա յլ ն ա և ա պ ա գ ա յի :Ես մ ա ղ թ ո ւ մ ե մ , որ ա յս ո ւ խ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յո ւ ն ը Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցին և մեր

Թ ա ր գ մ ա ն չա ց , մ եր ս ր տ ե ր ը ն ո ր ո գ ի , մ եր ե ր դ ո ւ մ ը ՝ Հ ա վ ա տ ա ր ի մ մ ն ա լո ւ Հ ա յա ս տ ա ն յա յց ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա յն ա վ ա ն դ ն ե ր ի ն , որ թ ո ղ ե ց ի ն մ եր ն ա խ ն ի ք ը ,

կ ն ո ր ո գ ի և կ ղ ո ր ա ցն ի մ եր Հ ո գ ի ն ե ր ը : Ե վ դ ր ա ն ո վ զ ո ր ա ց ա ծ , հ ա վ ա տ ա ց ե ք ,

մ ենք կ ա ր ո դ ե ն ք ո չ մ իա յն 1 7 0 0 - ա մ յա կ ն շ ե լ, ա յլև 2 0 0 0 է լ , 3 0 0 0 է լ :Թ ող Ա ս տ վ ա ծ ր ն դ ո ւ ն ի մ ե ր ա յս ո ւ խ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յո ւ ն ր , ն ո ր ո գ ի մեր

Հ ա վ ա տ ք ը , ա մ ր ա ցն ի և ա ն սա ս ա ն պ ա Հ ի մ եր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ա յժ մ և մ ի շտ և

Հ ա վ ի տ յա ն ս . ա մեն : ЯԹսւքւգմւսհչւայ սա Սին կա րծես Ս. Սահւսկն էր քարոզում՛, րե ինչպ ես մ ե ծ ո լ

խոնարհ լի ն ե լ, ասես Մաշտոցն էր հորդորում՛' չվա խ ենա լ ւ յ«կ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց , քանզի Ա յր , РЫ !, Գ ի մ -ը նրա համ՛ար կ |ինեն զեն ո ւ զ ր ա հ , Ե զնի կը' ո ւղ ե ց ո ւ յց ' հավատքը սլսւշսւսրսնե|ու, որոմ՛ը զա տ ելու հա տ իկից, Ե ղիշեն հա յրենա սիրութ յա ն կրակ է վ ս ս ա ւմ , խ որենա ցին ուսուցա նում՛ է հսւյոց պ ա տ մութ յունը , Շիրսւկսւցին իմ՛աստության ջահը ձեոքին ուղեկցում՛ է բն ո ւթ յա ն , տ իեզերքի զսււլտնիքնհրի մ՛եջ, Ն ա րեկա ցին համ՛արձակություն է ներշնչում՛, Շնորհա լին հսւյ հավատքի րա նւսձև I; տ ա լիս 1ւ ս ովոր եցնո ւմ ՛ ա ղ ոթ ել ա ստ վա ծա յին շա ր ա կ ա ն ն ե ր ո վ , հ ւսյղս|ես ժամանակի հոլովույթում՛ մ՛իմյանց հա ջորդեցին հա յոց ո գ ո ւ ե իմ՛ա ցությա ն մ յսւս զորա պ ետ երը' Օ ձ նե ցի ն , Տսւթեւսցին ե. Ա ոսւքել Ս յո ւն ե ց ի ն , Գ ա ն ձ ս ւկ ե ց ի ն , Դ ւսվրիօ ՚հցին, որոնք իմ՛աստության վւաւսւրանների վեր ա ծե ցի ն հա յոց վա նքերր:

«Թ ա ր գ մ ա ն ի չն ե ր » ա նվա նվա ծ հո գև ո ր -մ շս ւկո ւյթ ա յի ն հզոր շա րժում ը 1ւսւյսց 5 0 0 0 - սւմյսւ պատմ՛ության անդաստանում՛ եզա կի к ա նկրկնելի մ՛ի ե ր և ո ւ յթ է : Ա յղ նրա նց

ջսւնքհրով էր , որ ա զզը հա մա խ մբվեց մ եկ-մ իա ս նա կա ն ղ ր ոշի ներքո և կա րողա ցա վ նւսկատագրի փ որձութ յունները ետ վա նել ո ւ իմ՛ացության լո ւյս ո վ նվա նե) սեփ ա կան գո յո ւթ յա ն իրա վունքը: Թարգմ՛անիչները ոչ մ՛իայն հսւյա ցրեցին տ արաշխա րհիկ հ ո գ և ո ր ա րժեքները, ա յլև հիմք դրեցին ա զզւսյին, սեփ ա կա ն, ի նք ն ո ւր ո ւյն գրա կա նութ յա ն, նա րտ ա րա պ ետ ությա ն, երա ժշտ ությա ն, պ ա տ մա գր ութ յա ն, թ ժ շ կ ո լ- թ յա ն, լքանրանկարչւււթյան, ա ստ վա ծա բա նությա ն, ւիիլիսուիա յությա ն, որով այսօր

1997 1-&ՍԻԱԾԻՆ

մ ե ն ք իրա վունք ենք վա ստ ա կել աշխարհի քաղաքակիրթ հա նրութ յա ն լիիրա վ ա նդա մը մ ե զ հա մա րելու: Ա յդ նրա նք հի ն , որ գրեթ ե ոչնչից ստ եղ ծեցի ն ինքնա տ իպ , ա գգա յի ն ո ւ համամ՛արդկային մ ի մ շա կ ո ւյթ , որ աշխարհի ո ւ ա գգերի խ ռ ո վ ա հ ո ւյզ ծ ո վ ո ւմ չես շփ ոթի ո չ մ ե կ ի հ ե տ : Եվ ա պ րեցինք ո չ մ ի ա յն բա ն ա կ ն ե ր ո վ , ո չ միա յն հա ղթ ա նա կներով , ա յլև մտքի к հ ո գ ո ւ մա քա ռումով: Մ ինչ հ ի ն գ ե ր ո ր դ դ ա ր , մ եր

նա խ նիները կա րծես մ ղ ե լ էին ի ր ե ն ց ա շխ ա րհիկ բո լո ր նա կա տ ա մա րտ երը: Թ ա րգմա նիչներով ս կզբնա վոր վ եց ա յս բիր տ ա շխ ա րհի վրա մ ի նոր գոյա մա րտ , ուր մ ե ծ ա թ ի վ բա նա կների փ ոխ ա րեն մտքի ո ւ հ ո գ ո ւ զորա պ ետ ները մ ե գ տարան ն որ ու

ա ն ծա նոթ ո ւղ ի ն ե ր ո վ , ո ր ո վ հնա րա վոր եղա վ ա պ ա հովել մ ե ր հա նրո ւթ յա ն հա վեր ժո ւթ յո ւն ը երկրա յին ա յս կ յա ն ք ո ւմ : Թ ա րգմա նչա ց տ ոնը հ ո ւզ ի չ , տ պ ա վորիչ

ո ւ ա նմոռա ց է , քանզի ա յդ օրը ներկա ները ե կ ե ղ ե ցո ւ խ նկա թույր մ թ ն ո լո ր տ ո ւմ խ ոնա ր հվո ւմ են Տիր ոջ սեղա նին ո չ միա յն մա քրելու հ ո գ ի ն ե ր ը ա շխ ա րհի գ ծ ո ւ ծ

բա ր ք ե ր ի ց , ա յլև մ ե ր ձ ե ն ո ւմ սրբա գա ն ա յն խ որ հր դ ին , ո ր ո վ ա պ րել է մ ի ողջ ժ ո ղ ո վ ո ւր դ : Երջա նիկ էր ա յդ օրը Ա մենա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ողիկոսը, ո ր ո վ հ ե տ և նա իր մ ե ծ նա խ որդների շա վ ի ղ նե ր ո վ է ա ն ցե լ, իմա ցութ յա ն ջահը տ ա րել է իր հա յոց գա վա կներին, ո րտ եղ էլ նրա նք հա նգր վա նել հ ն . գ ա ղ ո ւթ ն ե ր ո ւմ , թե հա յր ե ն ի շ ե ն ե

ր ո ւմ ո ւ քա ղա քներում, զոր ա մ ա ս եր ում , թե դ պ ր ո ց ն ե ր ո ւմ ' յո ւր ա ք ա ն չյո ւր ի ն տ ա լով չո ւն ե ց ա ծն ո ւ պ ա կա սը: Գ ա րեգին վեհ ա փ ա ռը հ ո գ ո վ խ ա ղա ղ է և բա խ տ ա վոր , ո ր ով հե տ և Ե կեղեցո ւ ծ ո ց ո ւմ ծ ա ռ ա յո ւմ է հոգև ո րա կ ա ն ն երի ն վ ի ր յա լ մ ի ա ստ ղա

բ ո ւ յլ , ինչպ ես Գա նձա սա րի ե կ ե ղ ե ցո ւ քահա նա յի' Տ ե ր Հովհա ննեսի նմա ն հա յր ենա - ս ե ր , խ իզա խ հո գև ո ր ա կ ա նը , որը ո չ մ ի ա յն պ ա հեց-պ ա հպ ա նեց պ ա տ երա զմի տ ա րի

ներին Գ ա նձա սա րի ե կ ե ղ ե ց ի ն , ա յլև գն ա ց-խ ս ւոն վե ց մա հա պ ա րտ ների գ ն դ ի ն ,

կ ռ վ ե ց խ իզա խ որեն թ շնա մ ո ւ դ ե մ և նորից վերա դա րձա վ իր քա հա նա յա կա ն ծա ռ ա յո ւթ յա ն : Հպ ա րտ է տիպար հ ո գև ո ր ա կ ա ն Ա մ երիկա յի Ա ր և ե լյա ն թ ե մ ի ա ռա ջնոր դ

խաժսւկ ա րքեպ իսկոպ ոս Պ սւրսա մյա նով, որը 1 9 8 8 թ . երկրա շա րժի բո թ ը լս ե լո վ , ա նմիջա պ ես Ե ր և ա ն ո ւմ բա ցեց Հ Օ Ֆ - ի գրա սենյա կը ' ն ե ցո ւկ կ ա ն գ ն ե լո վ ն ե ղ յա լի ն ,

կ ա րոտ յա լին: Ա մենա ծա նր տ ա րիներին նա չմ ո ռ ա ցա վ ի ր Հա յրենիքը և ա րեց

կա րելին բնա կա ն ո ւ քաղաքական ա ղետ ներից երկ ի րը դ ո ւր ս բ ե ր ե լո ւ նա նա պ ա ր-

հ ի ն : Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ը ուրա խ է ն ա և Ա րա գա ծոտ նի թ ե մ ի ա ռա ջնորդ Ն ա վա սա րդ եպ իսկոպ ոս Կ ճոյա նո վ ' ժրա ջա ն, ա զնի վ մ ի հ ո վ ի վ , ո րը պ ա շտ պ ա նում է իր հոտ ը ա մենա տ ա րբեր ո ր ո մ ն ե ր ի ց , ինչպ ես ինքն է վ կ ա յո ւմ . « Ա յս ե ր կ ո ւ տ ա ր ո ւմ ա ր վ ե լ է

այնքան ե կ ե ղ ե ցա կ ա ն -հ ո գ և ո ր վա րչա կա ն, շինա րա րա կա ն ա շխ ա տ ա նք, ո ր չի ա րվել

նա խ որդ տասը տ ա րիների ը ն թ ա ց ք ո ւմ »: Ն ր ա ա սա ծի ա մ ենա խ ոսուն ա պ ա ցո ւյցն էր

ա յդ օրը նարտ արա պետ ա կա ն մ ի նոր կ ա ռ ո ւյց ի ' ա ռա ջնորդա րա նի շենքի բա ց ո ւմ ը , որ ի հովա նա վորն է Բ ե յր ո լթ ի մ ե ր հա յրենա կից ժ ի ր ա յր Գ ա բր ի ե լյա ն ը : Ս րբա զա ն

հոր ջա նքերով և ա նմիջա կա ն հս կ ող ո ւթ յա մ բ վե ր ա նո րո գվ ե լ ե ն Օշակա նի դպ րա տ ունը , Ա պ ա րա նի Ս բ. Ի>աչ ե կ ե ղ ե ցի ն , վ ե ր ա ն ո ր ո գվ ո ւմ ե ն Կսւբբիի Ս բ. Ա ստ վա

ծա ծի ն ե կ ե ղ ե ց ի ն , Գ ա ռնա հովիտ ի ե կ ե ղ ե ցի ն և ա յսպ ես շա ր ո ւնա կ : Ն ա վա սա րդ

սրբա զա նը վերջերս է լ ձեռնա մ ուխ ե ղ ա վ Ա րա գա ծոտ նի « Շ ո ղ ա կ ն » թ երթ ի հրա տ ա

ր ա կո ւթ յա նը , ո րը ո չ մ ի ա յն նորա ստ եղծ թ ե մ ի հա վա տ ա ցյա լներին, ա յլև մ ա ր զո ւմ ո ւ նրա տ ա րա ծքից դ ո ւր ս ա պ րող մա րդկա նց հնա ր ա վո րո ւթ յո ւն է տ ա լիս ի մոտ ո

ծա նոթա նա լ թ ե ' ա ռօրյա կ յա նքի ն վ ե ր ա բե ր ո ղ տ եղեկա տ վութ յա նը և թ ե ' հ ո գ և ո ր - մշա կութա յին ո լո ր տ ո ւմ կա տ ա րվող ի ր ա գ ո ր ծ ո ւմ ն ե ր ի ն : Ա հա ա յսպ իսի հ ո գ և ո ր ա

կ ա ններ ո վ է Հ ա յո ց Ե կեղ եցի ն մ ո տ ե ն ո ւմ երր ո ր դ հա զա րա մյա կի ս ա հ մ ա նա գծի ն :

ՍԻԼՎԱ Ս Ո ԻՔԻԱ Ս ՅԱ Ն

ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՏՈՆԻՆ ՕՇԱԿԱՆՈԻՄ ԲԱՑՎԵՑ ա ռ ա ջ ն ո ր դ ա ր ա ն ի ՆՈՐ Շ Ե Ն Ք Ը

Հոկտեմբերի 11-ին Հա յ Աոաքելական Եկեղեցին և հաւ ժողովուրդը ստնեցին Թարգմւսնչաց' հայոց գրերի և Սուրբ Գրոց թարգմանության հիշատակի օրը: Ամենայն Հայոց Գարեգին Ա Կաթողիկոսը ավանդույթի համաձայն այդ օրն այցելեց Օշական' իր հարգանքի տուրքը մատուցելու Օշականում հավերժորենանմահացած Սբ. Մեսրոպ Մաշտոցին:

Օշականի Սբ. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցում մատուցվեց Սբ. Պատարագ /պատարագիչն էր Հայկազուն ծ. վարդապետ Նաշարյւսնը/:

Հավարտ Սուրբ Պատարագի տեղի ունեցավ Արագածոտնի թեմի հոգևոր կենտրոնի' աոաշնորդարանի հանդիսավոր բացումը: Արարողությանը ներկա էին Եգիպտոսի թեմի աոաշնորդ Ջավեն արք. Զինչինյանը, Մայր Աթոոի միաբանության անդամներ, թեմական խորհրդի անդամներ, բազմաթիվ ուխտագնացներ: Արարողությանը ներկա էին նաև սփյուոքահայ բարերարներ տեր և տիկին ժփրւսյր և Հասմիկ Գաբրիելյանները, որոնց հովանավորությամբ էլ կառուցվել է աոաշնորդարանի շենքը:

Թեմի աոաշնորդ Նավասարդ եպս. Կճոյանը. շնորհակալություն հայտնելով Հայոց Հայրապետին ու բարերարներին շենքի կառուցման համար, հայտնեց, որ 1995 թ ., աոաշին անգամ այցելելով Օշական, Վեհափառ Հւսյրապետն ուխտեց բարեկարգել Սբ. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցու հարակից տարածքը: Վերակառուցվեցին դարասկզբիս կառու՛ցված ՛շինությունները: Նախորդ տարի բացվեց Մաշտոցի անվան դպրատունը, այս տարի' առաջնորդարանը:

Կատարելով հանդիսավոր բացումը, Ամենայն Հայոց Հայրապետը, դիմելով ներկաներին, ասաց.

« Ս իրելի թ ե մ ա կ ա լ ա ռ ա ջ ն ո ր դ ս ր բ ա զ ա ն , մ ե ծ ա ր գ ո մ ա ր զ պ ե տ Ա ր ա գ ա ծ ո տ ն ի , հ ա ր գ ա ր ժ ա ն ք ա զ ա ք ա պ ե տ ն ե ր Ա շտ ա ր ա կ ի , Ա պ ա ր ա ն ի և ա յլ ք ա ղ ա ք ն ե ր ի , թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ ն ե ր , օ շ ա կ ա ն ց ի հ ա ր ա զ ա տ ե ղ բ ա յր ն ե ր և ք ո ւ յր ե ր , մ ա ն ա վ ա ն դ ս ի ր ա ս ո ւն փ ո ք ր ի կ ն ե ր , դ պ ր ո ց ա կ ա ն ա շա կե ր տ նե ր և հ ա ր գ ա ր ժ ա ն ա յց ե լո ւն ե ր ա ր տ ա ս ա հ մ ա ն յա ն ե ր կ ր ն ե ր ի ց .

Ա յս օ ր ի մ հ ո գ ի ն ա վ ե լի է լ ց վ ե լ , ք ա ն ի ն չ ո ր կ ա ր ո ղ է տ ա ն ե լ : Ա յն

հ ա վ ա տ ա ր մ ո ւթ յո ւն ը , ա յն կ ա պ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր դ ո ւ ք ց ո ւ յց ե ք տ ա լի ս Ս ո ւր բ Մ ես րո պ ի կ տ ա կ ի ն , ա յդ հ ա վ ա տ ա ր մ ո ւթ յո ւն ն է ա յն գ ա ղ տ ն ի ո ւ ժ ը , որ պ ա հ ո ւմ է և պ ա հ ե լո ւ է և զ ա ր գ ա ց ն ե լո ւ մ ե ր ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը ի ր մ ա յր Հ ա յր ե ն ի ք ո ւ մ , Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ :

Ա յս օ ր մ ե ն ք ե կ ե լ ե ն ք ո չ թ ե մի ս ո վ ո ր ա կ ա ն Պ ա տ ա րա գի ն ե ր կ ա գ տ ն վ ե լո ւ ա յլ ծ ն կ ա չո ք ո ւխ տ կ ա տ ա ր ե լո ւ : Ո ւխ տ ը Ա ս տ ծ ո ւ և մ ա ր դ ո ւ մ ի ^ և դ ա շ ի ն ք ն է մ ա ր դ ո ւ և Ա ս տ ծ ո ւ հ ա ր ա բ ե ր ո ւթ յա ն ա յն ա ն խ ո ր տ ա կ ե լի ո ւ ժ ն է , ո ր ե ր բ մ ե կ ը մի ո ւխ տ ա ն ի , մ ի ն չ և ի ր կ յա ն ք ի վ ե ր ք ր կ յա ն ք ի ո զ ֆ ո ւ ժ ո վ ա յղ ո ւ խ տ ը ա ր ժ ե ց ն ի , ա ր դ ա ր ա ց ն ի Ա ս տ ծ ո ւ ա չ ք ի ն : Ա յս օր ե կ ե լ ե ն ք ո ւ խ տ ի , ո չ թ ե գ ե ր ե զ մ ա ն ի : Գ ե ր ե զ մ ա ն ը մ ե զ հա մ ա ր է շ ի ն վ ե լ , ո չ թ ե Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ո ց ի : Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ո ց, Ե ղ ի շ ե , Մ ովսես Ք ե ր թ ո ղ ա հ ա յր , Գ ա վ ի թ Ա ն հ ա ղ թ փ ի լի ս ո փ ա , Գ ր ի գ ո ր Ն ա ր ե կ ա ց ի , Ն ե ր ս ե ս Շ ն ո ր հ ա լի , ա հ ա ը ն տ ր ե լա գ ո ւ յն

ա ն ո ւն ն ե ր , ո ր ո ն ք հ ա մ ա խ մ բ վ ե լ ե ն ա յս օ ր Ս ո ւր բ Մ ե ս ր ո պ Մ ա շտ ոցի շ ո ւ ր Լ ը ,

ՎԵՀԱ

ՓԱՌ

ՀԱ

ՅՐԱ

ՊԵ

ՏԸ,

ԱՌ

ԱՋՆ

ՈՐԴ

ՍՐԲԱ

ԶԱՆ

ՀԱՅՐ

Ը ԵՎ

Բ

ԱՐԵ

ՐԱՐՆ

ԵՐԸ

ԱՌ

ԱՋՆ

ՈՐԴ

ԱՐԱ

ՆԻ

ՆՈՐ

ՇԵՆՔ

Ի ԲԱ

ՑՄԱՆ

Ժ

ԱՄ

ԱՆԱ

Կ

1997 1;.Չ.Ս հԱԾԻՆ

ի ն չպ ե ս աստ դերը ա րև ի շո ւր ք ր : Եվ ա նոնք դ ո ւր ս են եկել ի ր ե ն ց շի ր ի մ ն ե ր ի ց , նրա նք գ ե ր ե զմ ա ն ն ե ր ո ւմ չե ն կա րող պ ա ր փ ա կվել: Ե թ ե նրա նց գե րե զմ ա ն նե ր ը նրա նց մա րմինների հա մար մի բա ն տ է , գե րե զմ ա ն ը նրա նց Հ ո գի նե ր ի համար մի ա յնպ իսի թ և ա ծ ո ւ մ է դեպ ի հ ա վ ի տ ե ն ո ւթ յո ւն , որ մ ի ն չև օրս, ա հա վա սիկ 1 5 դա ր եր ի վեր մեր մեջ ա պ ր ո ւմ են ն ր ա ն ք , և ա յսօր ի ն չ ո ւր ա խ ե մ , որ դ ո ւ ք եկ ել ե ք Ս ուրբ Մ եսրոպ Մաշտոցի հետ հ ա ղ ո ր դ ո ւթ յո ւն ը վ եր ա կեն դ ա ն ա ց ն ե լո ւ ձեր հ ո գի ների ո ւ ձեր կ յա ն ք ե ր ի մեֆ:

Ս իրելինե՜ր, մենք մեր Հ ա յո ց Ա ռա քելա կա ն Ե կեղ եցի ն' ա յս ժող ո վ րդ ի հ ո գ և ո ր տրոփ ող սիրտ ը, ո ւզ ե ց ի ն ք ա ռա վել և ս մ ոտ եցնել մեր ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն : Ա յս եկեղեցին ի մ ը չ է , մեր բո լո ր ի ն ն է , մենք են ք եկ եղ ե ցի ն , ք ա ր ը չ է եկ եղ եցի ն , մեր հա վա տ քն է ե կ ե ղ ե ց ի ն : Դրա համար Ա րա գա ծոտ նի թ ե մ ը հ ի մ ն ե ց ի ն ք , ո ր պ ե ս զի ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն մոտ ենա Ե կ ե ղ ե ց ի ն , և ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը Ե կեղեցիով հա րստ ա նա , հա վա տ քով զորա նա և հ ա յր ե ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ը Ե կեղեց ո ւ միֆից կա րողա նա ա րտ ա հա յտ ել որպ ես ի ր ո ւխ տ ը դ եպ ի հա վիտ ենա կ ա ն ո ւ թ յո ւն : Ե րբ ե ս . Ա մենա յն Հ ա յո ց Կ ա թողիկոս ը ն տ ր վ ե լո ւց ս հ ետ ո, ա ռա ծին ա ն դ ա մ եկա ա յս տ ե ղ , ա չք ե ր ս ա ր ց ո ւն ք ո վ լց վ ե ց ի ն , կա րծեք սիրտ ս ա ր յո ւն ե ց , ե ր բ տեսա 1 9 1 2 - ի ն շինվա ծ ա յս շե նքը ա վերա կ վ ի ճ ա կ ո ւմ , ա ռ ա ն ց տ ա նի քի , ա ռա նց պ ա տ ուհա նի, ա ռա նց դ ռ ա ն : Կա րծեք թ ե լք վ ա ծ , ա նտ եր թ ո ղ ն վ ա ծ ո ւ ա րհա մա րհվա ծ մի շե ն ք է ր : Կա րո՜ղ էի դ ի մ ա ն ա լ, կա ր ո՞ղ էի ես հ ա ն դ ո ւր ժ ե լ, որ Ս ուրբ գերեզմ ա ն ին մոտ Մ եսրոպ Մաշտոցի մի ա յսպ իսի ա վերա կ մ ն ա : Ո րտ ե՞ղ է մեր հ ա յո ւթ յո ւն ը , ի ն չպ ե ՞ս պ ետ ք է ա րտ ա հա յտ ենք մեր կ ա պ վ ա ծ ո ւթ յո ւն ը մեր Ե կ ե ղ ե ցո ւն .* Խ ո սքո Վ ւԻ ւԻնՒ:

Հա վ ա տ քը կ յա ն ք է : Ա հա թ ե ի ն չ ո ւ Ա րևմտ յա ն Հա յա ս տ ա նի ց գ ա ղ թ ա ծ և Ա մերիկա գ ն ա ց ա ծ մի հա յ գ ա ղ թ ա կ ա ն ' Կոբոյա ն ա զ գ ա ն ո ւն ո վ , ա շխ ա տ ե լո վ գ ո ր ծ ա ր ա ն ո ւմ , ի ր երկա ր տ ա րիների խ ն ա յո ղ ո ւթ յո ւն ը բ ե ր ե ց և հա յրենի հողի հետ խ ա ռ ն ե ց , և , ա հա վա սիկ, մ են ք ո ւն ե ցա ն ք Ս ուրբ Մ եսրոպ Մաշտոցի ա նվա մբ կ ն ք վ ա ծ դ պ ր ո ւթ յա ն տ ո ւն : Ա նց յա լ չո ր ե ք շ ա բ թ ի , ե ր բ եկա ա յստ եղ Գ և ո ր դ յա ն Հ ո գ և ո ր ճեմ ա ր ա նի ո ւս ո ւց չա կ ա ն կա զմի հետ միա սին և ա յստ եղ ժ ող ո վ գ ո ւմ ա ր ե ց ի ն ք ի մ ա ցա կ ա ն , կ ր թ ա կ ա ն , մտ ա վոր ա շխ ա տ ա նքների մա սին, մ տ ա ծեցի ն ք , որ հ ա ռ ն ե ց Ս ուրբ Մ եսրոպ ը, գ ե ր ե զ մ ա ն ի ց դ ո ւր ս եկ ա վ , այՅ ^ Ժ Ց մէ,զ և ա սա ց. « Ա պ րե՜ք ե ր ե խ ե ք , որ հա ռա ֆ ե ք տ ա ն ո ւմ , կենդ ա նի եք պ ա հ ո ւմ մեր ա վ ա ն դ ը » ; ե վ ես , ի ն չպ ե ս ա նցյա լ տ ա րի ա սա ցի, ա յս տ ա րի և ս կ ր կ ն ո ւմ ե մ . Ես ա յս օրը հ ռ չա կ ո ւմ ե մ Օշականի օ ր ' Ս ուրբ Մ եսրոպ Մաշտոցի հիշա տ ա կով թ ր ծ ո ւ ն և ն եր շն չո ղ , և ա յն քա ն ժա մա նա կ, ո ր քա ն Ա ստ վ ա ծ ի նձ կ յա ն ք տ ա , ես ա յս օրը ա յստ եղ կ լի ն ե մ :

Ս իրելինե՜ր, ա նց յա լ տ ա րի մենք կա տ ա րեցինք Ս. Մ եսրոպ Մաշտոցի ա նվա ն դ պ ր ո ւթ յա ն տ ա ն բ ա ց ո ւ մ ը : Ա յս տ ա րի ո ւր ա խ ո ւթ յո ւն ս կր կնա պ ա տ կ վեց, բա զ մ ա պ ա տ կ վ ե ց : Ես ի մ սիրելի բ ա ր ե կ ա մ ն ե ր ի ն ' Ժ իրա յրին ո ւ ի ր նՎԻրյալ տԻ կ ն ո ք ր ' Հա սմ ի կի ն, ի ր են ց զա վա կներին տ ա րիներ ի վեր ճ ա ն ա չո ւմ ե մ : Հ ա լե պ ք ա ղ ա ք ի ն ե ղ լի կ փ ողոցների մե ՚է չա րքա շ ա շխ ա տ ա ն ք ո վ . Իր ա քի մեշ, Լիբա նա նի մեշ, Կիպրոսի մեշ, Ա մերիկա յի մեֆ ի ր ք ր տ ն ա ջա ն , հ ա րա տ և և ս տ ե ղ ծա գ ո ր ծ հ ո գ ի ո վ ա պ րեց հ ա յո ւթ յո ւն ը ի ր ը ն տ ա ն ի ք ո ւմ : Ա ռա ծին ա ր ժ ա նի քը , որ ես տ եսա նրա նց մեֆ, ն յո ւթ ա կ ա ն ա ռ ա վ ե լո ւթ յո ւն ը չ է , ա յլ ' հ ո գեկ ա ն կ ա պ վ ա ծ ո ւթ յո ւն ը մեր Ե կ ե ղ ե ցո ւն , մ շ ա կ ո ւ յթ ի ն : Ե թ ե նա մի օր հա յկա կա ն մի թ ե ր թ չկ ա ր դ ա , ապա բժ շկ ի կա րիք կ ո ւն ե ն ա : Ա յդ ա ստ իճա ն նա կա պ վ ա ծ է մեր Ե կ եղ եցո ւն , մեր մ շա կ ո ւյթ ի ն , գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն ը : Ի ն ձ էլ

ьр г ы ь է . 4 “ № " Տ * < Է - Г * * ե յ - պ >

Ճ Ա Լ հ ^ ^ ր . կ - կ յ 4 ե “ - * " м " < Ч ' ‘ Л - Д “ Ч1” “ ,1 !;

Հ \ Լ կ Էլ իմ ի ^ կ թ СЬ ^ - М Ъ' Т ^ г ,1 г է ք ը ' ՞ 4 ’ 74' ^ «Հ Հ * Д 4 -чл- ն՞^ ։Հ Բմ իքե^Հէ-յ1ձ>4 ս . Մեսրոպ Մ^3Է - Д — *յ№ <“՛'"*("»Г — И! 4/54 »«. ^ ֊» 4„ „№4га 1Н ք » * - ֊ _-*■” '•<Հ Հ.վյ,ղէ Ч1»44„. ч . г4Ь#4РА Л * к «-<®Ч Ч-С » » "Г "Ճ1» / . , ч -ч_-г-а«' յ> р”ь ^ "Г ч--№ *V и » Л . ы ь , . ь . 4 « ч - У - յ է -“ с « - * “ •ч- յ ^ - է ք Կ - Հ է /

< 4 и * к % է % > л - * » ■ • « < “ ^ " ; ր Ղ" ձ ՝ : տ է յ րյուրաքանԱւք (այկան պատմական եկեզեՀ իսաերի, փոշտերի,, ավերակներից գուր. գա և գառնա մեր էսղովրղէ Հ-գ-ր Խ”նէԷ “ձ"4/հա ղ ո թ ա տ ո ւն ը ."

Մ ե ն ք ա յս օ ր պ ե տ ք Է կ ա տ ա ր ե ն ք բ ա ց ո ւ մ ը ա յս ա ո ա շ ն ո ր դ ա ր ա ն ի , որ Հ ո գ և ո ր կ ե նտ ր ո նն Է Ա ր ա գ ա ծո տ ն ի թ ե մ ի : Շ ն ո ր հ ա վ ո ր ո ւմ ե մ ա ո ա շ ն ո ր դ ս ր բ ա զ ա ն ի ն , մ ե ր մ ա ր զպ ե տ ի ն , ք ա ղ ա ք ա պ ե տ ե ր ի ն և ց ա ն կ ա ն ո ւ մ , ո ր ն ր ա ն ք մ ի շտ Հ ե տ ա մ ո ւտ լի ն ե ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ դ ե ր ը ա ռ ա վ ե լ բ ա ր ձ ր ա ց ն ե լո ւ ն մ եր

ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ յա ն ք ո ւ մ : Ա յժ մ , ժա պ ա վ ենը կ տ ր ե լո ւց ա ռ ա ֆ , ե ս ս ր տ ի պ ա ր տ ք ե մ զ գ ո ւ մ , ո ր մ եր ս ի ր ե լի բ ա ր ե կ ա մ ն ե ր ի ն , ի գ ն ա Հ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ի ր ե ն ց ե րկա ր

տ ա ր ի նե ր ի ա ն չա Հ ա խ ն դ ի ր , ա մ բ ո վ ա կ ա ն և ա ն վ ե ր ա պ ա Հ մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յա ն և ծ ա ռ ա յո ւ թ յա ն մ եր Ե կ ե ղ ե ց ո ւն ո ւ ա զ գ ի ն և ի մ ա ս ն ա վ ո ր ի ի ր ե ն ց բ ա ր ե ր ա ր ո ւ թ յա ն ը ի բ ր և գ ն ա Հ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ա յս Հ ո գ և ո ր կ ե ն տ ր ո ն ի ն և ա ռ ա ջ ն ո ր դ ա ր ա ն ի ն , ո ր ո շե ց ի ն ք ի բ ր և բ ա ր ո յա կ ա ն ո ւ Հ ո գ և ո ր վ ա ր ձ ա տ ր ո ւ թ յո ւ ն , ն ր ա ն ց կ ո ւ ր ծ ք ը զ ա ր դ ա ր ե լ Մ ա յր Ա թ ո ռ Ս ո ւր բ Է շ մ ի ա ծ ն ի Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց

Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւթ յա ն բ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յն ա ս տ ի ճ ա ն ի ' « Ս ո ւր բ Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ա վ ո ր ի չ »

շ ք ա ն շ ա ն ո վ » I

Բարձր գնսւհատելով բարերարների հայրենասիրությունը, Վեհափառ Հւսյբապետը Մայր Աթոռ Սբ. Էջմիածնի բարձրագույն պարգևով՝ Սբ. Գրիգոր Լուսավոր չի շքանշանով պարգևատրեց պրն. ժիրայր Գաբբիելյանին (Կոնդակը տե^ս Էջ 9):

1997 ԱՋՄՒԱԾԻՆ <յ- 37

Ս. ՄԱՇՏՈՑԻ ԱՆՎԱՆ ԴՊՐԱՏՈՒՆ ՕՇԱԿԱՆՈՒՄ

Օ շա կ ա նում ' Ս բ. Մ եսրոպ Մ ա շտ ոցի ն վ ի ր ա կ ա ն շի ր մ ի կողքին,

վերա կա ոուցյա չ շե ն ք ո ւմ հա ստ ա տ վեց Սբ. Մ եսրոպ Մ ա շտ ոցի ա նվա ն

Դ պ րա տ ունն ը ն դ հովա նյա վ Ա մենա յն Հ ա յո ց Կ ա թողիկոսությա ն' Մ ա յր

Ա թոռ Սբ. էջմ ի ա ծ ն ի , և գործա կցութ յա մբ Ա րա գա ծոտ նի թ ե մ ի : Ա մենա յն

Հ ա յո ց Կաթողիկոս Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գ ա րեգի ն Ա Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի

կողմից Դ պ ր ա տ ա ն վ ա ր ի չ-տ ն օ ր ե ն է նշա նա կվեչ Հա յա ս տ ա ն ի Պա տ մու

թ յա ն Պ ետ ա կ ա ն Թ ա ն գ ա ր ա ն ի նա խ կի ն տ ն օ ր ե ն պ ա ր ո ն Ա չֆ ր ե դ

Շ ա հ ն ա զա ր յա ն ը , որ ն ունի իր մնա յուն գրա սենյա կը նորա հա ստ ա տ

Դ պ ր ա տ ա ն շե ն ք ո ւմ :

Դ պ րա տ ունը լինէղու է Սբ. Մ եսրոպ Մ ա շտ ո ցի ժ ա ռա նգո ւթ յա նը

նվիրվա ծ գի տ ա կա ն ա շխ ա տ ա նքի, գիտ ա ժողովների, ցուցա հա նդ եսներ ի,

գրա դա րա նա յին, թ ա նգա ր ա նա յի ն , ուսուցմա ն, հա յա գիտ ա կ ա ն, մա սնա

վորա պ ես' Մ ա շտ ոցա գի տ ա կա ն , ի ն չպ ե ս նա և հա նդեսների և հ ո գև ո ր -

մշա կութ ա յին ա րա րողությունների կենտ րոն:

Ա յստ եղ ժա մա նա կի ը ն թ ա ց ք ո ւմ հա մա խ մբվեչու ե ն Ս բ. Մ եսրոպ

Մ ա շտ ոցի, Սբ. Սա հա կ Պ ա րթև Հա յր ա պ ետ ի , Թ ա ր գ մ ա ն ի չ Վ ա րդա պ ետ

ների, Ո սկեդա րյա ն մշա կույթի և ա ռհա սա րա կ Սբ. Մ եսրոպ ի ժա ռա նգու

թ յա նը նվիրվա ծ գի տ ա կ ա ն և գ ր ա կ ա ն ա շխ ա տ ություններ, հ րա տ ա րա

կություններ, հոդվա ծներ:

Մ ա յր Ա թ ո ռ ը կոչ է ա նում բ ռ յո ր մ շա կո ւթ ա սեր ա ն ձ ա ն ց և

հ ա ս տ ա տ ո ւթ յո ւն ն եր ի ն զ ո ր ա վ ի գ կ ա ն գ ն ե լ Մ ա յր Ա թ ո ռի ա յս նոր

նա խ ա ձեռնությա նը, ի ր ե ն ց կա րելիութ յա ն սա հմա ններում Ս. Մ ա շտ ոցի

ա նվ ա ն դ պ ր ա տ ա ն ը ' օժա նդ ա կ հա նդիսա նա չով գր քերի , վ ա վերա գրերի և

գեղ ա րվեստ ա կա ն գործերի նվիրա տ վութ յուններով:

Վ ա րի չ-տ նօր ենի հետ կա պ հա ստ ա տ եչու հա մա ր օգ տ վ ել հետ ևյա չ

հ եոա խ ոսա հա մ ա րից' / 8 .2 4 3 / 3 .6 1 .5 0

Դ Ի Վ Ա Ն Ս ՜Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ի

38 &

«Ա Մ Ե Ն ԻՆՉ ՍՈՒՐԲ է Ա Յ Ն Տ Ե Ղ ,ՈՒՐ Ն Վ Ի Ր Ո Ւ Մ Ն է Ծ Ն Ր Ա Դ Ր Ո Ւ Մ »

( М ш р ш а ш ч ш р и , ա յ* ս ա ր կ ա վ ա գ ի պ ա շա պ ա սեցի ն ավար ա սւճսւո երը)

шгь. մ}ւ հ "“ է гь™ ь‘ 1“Л“ И"Ес' "ьфш11“В կէ|,!է!քննեւռւ' ք7 ^ Ь:Կ- Д ► Г ч -Е и -^ п 4 ւկա րող ութ յունը : Ա յս իմա ստությ Р Р մ հ ծ ա գ ո ւյն խ որհուբդ-ա ոհա վա տ չյա Օ

Е ; т а а " Д — „„пьР իհիմնվեց « ս , " * Հ է , « с -

հիշատակ Գ և ո ր գ Դ Կա թողիկոսի նա խ ա ձեռնութ յա մբ, որ իր ա նցա ծ 43-ա մ յա փ ա ռա հեղ ո ւղ ին պսակեց փառքի ո ւ ա նմա հությա ն ա յն դ ա փ ն ի նե ր ո վ . որոնց կ րո ղ ները եղա ն հայ ժ ողովրդի երախտավոր գա վա կներից շա տ երը:

Ճ ի շ 1 նո ւյն թ ե լադրա նքով հա յոց պա տմության հետ ա գա ընթ ա ցքին փ որձեր ա րվեցին՝ վերա բա ցել հ ո գ և ո ր մտքի ա յս դ պ ր ա ն ո ց ը որ սա կա յն գ ե ղ ե ց ի կ ու ա ն մ եկն ելի երա գի փ ոխ վեց՝ ներա ռնելով ն ա և երջա նկա հիշա տ ա կ վ ա զ գ ե ն Ավեհ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի գա հա կա լությա ն տ ա րիները:

Ի սկ Ն Ա Օ .Տ .Տ . Գ ա րեգին Ա Ա մ ենա յն Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ը իրա կա նությա մբ կերպ ա վորեց ա յդ երազանքը և . ա յսօր, հոկտ եմբեր ի ՅՕ -ին. ո ւթ տ ա սնա մյա կների հ ե ռ վ ի ց , կրկին ուրա խ ությա մբ և ա շխ ույ<հ.վ շնչեց Գ և ո ր գ յա ն Հ ո գ և ո ր ճեմա ր ա նը, զ ի . վերստ ա ցում ից հետ ո, աոաջին ա ն գ ա մ , կոմիտ ա սյա ն շն չո վ պա տ կերազա րդվա ծ սրա հ ո ւմ , ի մ ի եկա ն հ ո գ ո ւ և մտքի սպ ա սա վորները' հա վա քելու առատ հունձքը, որ տ ա րիների իրենց քրտնաջան աշխատանքի ա ր դ յո ւնքն Է, մ եր օր յա

վա վեր ա գր ութ յո ւնը :ճեմա րա նա վա րտ ո ւթ ս ա ր կ ա վ ա գնե ր ' Ս ա մվել ս ա րկ ա վ ա գ Խ ա չա տ րյա նը

(«Հ ն դ կ ա հ ա յ գա ղութը և Մայր Ա թ ոռի նվիրա կութ յունը Հ ն դ կ ա ս տ ա ն ո ւմ »), ՏիգրաՕ սա րկա վա գ Սանոսյանը («Հ ա յ Ե կեղեցո ւ գ ո ւյք ի և կա յքի բռ նա գր ա վ ո ւմ նե ր ը Հա յա ստ ա նում 1 9 2 0 - 1 9 2 5 թ թ .» ) , Ն շա ն սա րկա վա գ Հովհա ննիսյա նը («Մ ա տ ենա

գ ի տ ո ւթ յո ւն « Է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ սա գրի 1 9 7 4 - 1 9 8 3 թ թ .» ) , Գ ե ղ ա մ սա րկա վա գ Մարտիրոսյանը («Հ ա յ Ե կեղեցու բա րեկա րգութ յա ն խ նդիրները 2 0 - ր դ դ ա ր ո ւմ » ) , խ որեն սա րկա վա գ Ստեփանյսւնը («Հ ա յ եկեղեցա կա ն և քաղաքական գոր ծի չներ ի վերա բերմունքը Ռ ուսաստանի հ ա նդ ե պ /«Հա յա ս տ ա նի ա զա տ ա գրությա ն հա րցը 18- ր դ դ ա ր ո ւմ » ) , Ա րթուր սա րկա վա գ Պողոսյսւնը («Հ ա ռ ի ն ա վանքը և նրա վանական դ պ ր ո ց ը »). Հրա չ սա րկա վա գ Հովհա ննիսյա նը («Վ ա ղա րշա պ սւտ ի դ պ րոցը 1 7 -ր դ դ ա ր ո ւմ ») և Հա յկ սա րկա վա գ Գ ա մա ղելյա նը («վ ա հ ա ն Ծ ա յր ա գ ո ւյն Վա րդա պ ետ Պա բսա մլա Օ ց»), ի ր ենց հ ո գ և ո ր հա յրերի, ո ւս ո ւց ի չն ե ր ի , ինչպ ես ն ա և ճեմա րա նի սա ների ն ե ր կ ա յո ւթ յա մ բ և Գ ա ր ե գ ի ն Ա Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի բա րձր

նա խ ա գա հությա մբ, ուսա նողա կա ն վե ց տ ա րիներին ձ ե ռ ք բե ր ա ծի յո ւր օր ի ն ա կ հա շվետ վութ յունն Էին ներ կ ա յա ցնո ւմ : Ավարտ սւնա ոերի պ ա շտ պ ա նությունը ոչ մ ի ա յն ս ա րկա վ ա գների գի տ ե լի քն ե ր ի ք ն ն ո ւթ յո ւն ն Է ր , ա յլև նր ա նց մտ քի

վերլուծա կա ն կա րողությա ն գնա հատ ա նքը, որ ա ռա վել ա մ րա գրվեց ա վա գներից վւոխսւնցված հ ո գ և ո ր կ յա նքում հետ ա գա գոր ծունեո ւթ յա ն հ ո ր դ ո ր ո վ :

1997 ԱՋՍԻԱԾԻՆ

Ն ո ր ի ն Ս ուրբ Օ ձ ո ւթ յո ւնը , ո ւն կ ն դ ր ե լո վ սա ների իւոսքը, լսելով հա նձնա ժողո վի գնա հա տ ա նքը, ներկա ների հետ կիսեց իր ւքտաձւււմնհրը, հ ո ւյս հա յտ նեց, որ գր ելիք հետ ա գա թ եզեր ն ա ռա վել իւոր ւքիտք և հա րցի հրա տ ա պ ություն կ ո ւնե նա ն ,

ո ր ով հե տ և այսօրվա փ որձի պակասն իրեն ա յլև ս զ գ ա ց ն ե լ չի տ ա : Շ ա ր ո ւնա կ ելո վ իր մ՛իտքը, վե հ ա փ ա ռ Հայրսւպետ ն ի մա սնա վորի ա սա ց.

« Ե ս ց ա ն կ ա ն ո ւ մ ե մ , ո ր բ ո լո ր ի ս Հ ի շ ո ղ ո ւ թ յա ն և ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յա ն մ ե շ ա յս պ ա հը ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ի ո ր պ ե ս մ ի հ ի շա ր ժ ա ն ե ր և ո ւ յթ , ո ր ն ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ե լո ւ է ն ա և Գ և ո ր դ յա ն ճ ե մ ա ր ա ն ի պ ա տ մ ո ւթ յա ն մ ե ջ : Ք ա ն ի տ ա ր ի ն ե ր ի վ ե ր նմ ա ն նի ս տ չ ի գ ո ւ մ ա ր վ ե լ ա յս շ ե ն ք ո ւ մ : Ես ց ա ն կ ա ն ո ւ մ ե մ , ո ր Գ և ո ր դ յա ն Հ ո գ և ո ր

ճ ե մ ա ր ա ն ի ա ն ց յա լո ւ մ ե ղ ա ծ ա յս ա վ ա ն դ ո ւ թ յո ւ ն ը ո չ թ ե պ ա հ վ ի ձ և ա կ ա ն ո ր ե ն , ա յլ խ ո ր ք ա յի ն , բ ո վ ա ն դ ա կ ա յի ն տ ե ս ա կ ե տ ի ց դ ա ռ ն ա ն ո ւ յն ի ս կ հ ա ռ ա - շ ա ք ա յլ դ ե պ ի մ եր գ ի տ ա կ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ը : Դ րա հ ա մ ա ր ե ս գ ն ա հ ա տ ո ւ մ ե մ ա յս ե ր և ո ւ յթ ը , գ ն ա հ ա տ ո ւ մ ե մ տ ե ս չ ո ւ թ յա ն ը , տ ե ս ո ւ չ Հ ա յր Ս ո ւր բ ի ն , որ

վ ե ր ջ ի ն շ ա բ ա թ վ ա ը ն թ ա ց ք ո ւ մ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ե ց ա յս ն ս տ ա շ ր ջ ա ն ը , ն ա և բ ո լո ր գ ի տ ն ա կ ա ն և դ ա ս ա խ ո ս մ տ ա վ ո ր ա կ ա ն ն ե ր ի ն , ո վ ք ե ր ղ ե կ ա վ ա ր ե ց ի ն մ ե ր

ս ա ր կ ա վ ա գ ն ե ր ի ա ռ ա ծ ի ն պ ր պ տ ո ղ ա կ ա ն -ք ն ն ա ր կ ա կ ա ն , ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ա կ ա ն ա յս ա շ խ ա տ ա ն ք ը : Ի մ գ ն ա հ ա տ ա ն ք ն ե մ հ ղ ո ւ մ ն ա և մ ե ր ս ա ր կ ա վ ա գ ն ե ր ի ն ,

ո վ ք ե ր թ ե և լա ր վ ա ծ ա շ խ ա տ ե ց ի ն , բ ա յց ո չ տ ա կ ա վ ի ն լի ո վ ի ն դ ո հ ա ց ր ե ց ի ն , ո ր ո վ հ ե տ և թ ե ' ա յս զ ե կ ո ւ ց ո ւ մ ն ե ր ի ց ի մ ս տ ա ց ա ծ տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը և թ ե '

որ ոշ թ ե զ ե ր ի ա չ ք ի ա ն ց կ ա ց ո ւմ ը ի ն ձ հ ա մ ա ր պ ա ր զ դ ա ր ձ ր ի ն , ո ր շա տ ա վ ե լի խ ո ր ը ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր պ ե տ ք է լի ն ե ն ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ե ր ը , ք ա ն ի ն չ որ մ ե ն ք ա յս վ ե ր ջ ի ն շ ր ջ ա ն ո ւ մ թ ե ր և ս ո ւ ն ե ց ե լ ե ն ք :

Ա յս տ ե ղ ես պ ի տ ի հ ե տ և յա լն ա ս ե մ :- Ա յն ս ա ր կ ա վ ա գ ն ե ր ը ո ւ թ ը ա ն ձ ե ր ը ,

ո վ ք ե ր ա յս տ ե ղ ն ե ր կ ա յա ց ր ի ն ի ր ե ն ց ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ե ր ը , և ո ր ո ն ց մ ա ս ի ն մ ե ն ք

լս ե ց ի ն ք զ ե կ ո ւ ց ո ղ ն ե ր ի , ը ն դ դ ի մ ա խ ո ս ն ե ր ի ո ւ հ ա ր ց տ վ ո ղ ն ե ր ի տ ե ս ա

կ ե տ ն ե ր ը , պ ա ղ չ ո ւ ր չ խ մ ե ն ա յս ս ր ա հ ի ց գ ն ա լո ւ ց հ ե տ ո և ա ս ե ն ՝ մ ե ն ք

ա վ ա ր տ ե ց ի ն ք : Ն կ ա տ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ա ն ո ղ ը ն դ դ ի մ ա խ ո ս ն ե ր ը շ ա տ ք ա ղ ա ք ա վ ա ր ի գ տ ն վ ե ց ի ն , շա տ ա վ ե լի ա ս ե լի ք ո ւ ն ե ի ն , ք ա ն ա ս ա ց ի ն : Հ ե տ և ա բ ա ր , ի մ ց ա ն կ ո ւ թ յո ւ ն ն է , ո ր ն ր ա ն ք ա յս ն կ ա տ ո ղ ո ւ թ յո ւն ն ե ր ի հ ի մ ա ն վ ր ա ի ր ե ն ց

ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ը ա վ ա ր տ ա ծ չ ն կ ա տ ե ն , ա յլ գ ն ա ն , վ ե ր լո ւ ծ ո ւ թ յա ն ե ն թ ա ր կ ե ն : Ա յս հ ա ն գ ր վ ա ն ի ն ե ս ո ւ զ ո ւ մ ե մ ա ս ե լ , թ ե ի ն չ է ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ի

ը մ բ ռ ն ո ւ մ ը , ի ն չ ո ւ .ե ն ք գ ր ո ւ մ ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ : Ո ր պ ե ս զ ի տ ի տ ղ ո ՛՞ս ա ռ ն ե ն ք , ո ր պ ե ս զ ի մ ա կ դ ի ՛՞ր ա ռ ն ե ն ք , թ ե ո ր պ ե ս զ ի ն պ ա ս տ բ ե ր ե ն ք , մ ի ք ա յ լ

ա ր ձ ա ն ա գ ր ե ն ք դ ե պ ի խ ո ր ք , դ ե պ ի հ ա ռ ա ջ ա յն գ ի տ ո ւ թ յա ն ծ ո վ ա շ խ ա ր հ ի ն

մ ե շ , որ գ տ ն վ ո ւ մ է մ ա ր դ ո ւ ա Վ և և , մ ա ն ա վ ա ն դ , հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա ռ ջ և , ե ր բ

մ ե ր պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ը , մ շ ա կ ո ւ յթ ը , ա ր ժ ե ք ն ե ր ը տ ա կ ա վ ի ն չ ե ն հ ա յտ ն ա բ ե ր վ ա ծ ա յն ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ , հ ա ր ա զ ա տ ո ւթ յա մ բ , ա ռ ա ր կ ա յա կ ա ն ո ւ թ յա մ բ , ի ն չ

որ ե ս հ ա ս կ ա ն ո ւմ ե մ , թ ե պ ե տ ք է լ ի ն ի : Ե ր կ ո ւ տ ե ս ա կ թ ե զ ե ր կ ա մ

ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ե ր կ ա ն ա շ խ ա ր հ ո ւ մ : Կա ն ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ե ր , ո ր ո ն ք ն ո ր ո ւ յթ են բ ե ր ո ւ մ , ն ո ր լ ո ւ յս ե ն ս վ ւ ռ ո լմ գ ի տ ե լի ք ի , մ ի հ ա ր ց ի , մ ի պ ա տ մ ա կ ա ն շ ր ջ ա ն ի ,

մ ի դ ե պ ք ի , մի ե ր և ո ւ յթ ի , մի գ ա ղ ա փ ա ր ի , մ ի ա ր ժ ե ք ի վ ր ա , և կ ա ն թ ե զ ե ր ,

ո ր ո ն ք ե ղ ա ծ ն յո ւ թ ե ր ի դ ա ս ա վ ո ր ո ւ մ ն ե ն , կ ո խ վ ա ծ գ ե տ ի ն ն ե ր ի վ ր ա ք ա յլվ ա ծ ք ե ն , ա յլ ո չ թ ե ն ո ր ե ր և ո ւ յթ ն ե ր հ ա յտ ն ա բ ե ր ե լո ւ ա ռ ա ջ ա դ ր ա ն ք : Ե վ ,

բ ն ա կ ա ն ո ր ե ն , ե ս հ ա ս կ ա ն ո ւմ ե մ , Հ ր ս ա ր կ ա վ ա գ ա կ ա ն ա ռ ա ջ ի ն ա ս տ ի ճ ա ն ի վ ր ա ա յդ պ ի ս ի խ ո ր ք ա յի ն , ո ր ա կ ա յի ն բ ա ր ձ ր ո ւ թ յա ն թ ե զ ե ր ս պ ա ս ե լը դ ժ վ ա ր է :

Բ ա յց փ ո ր ձ ը կ ա ր և ո ր է : Ե ր բ դ ա ե ր կ ր ո ր դ ա ս տ ի ճ ա ն ը ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ի ՝

ШУ ^ թ ե զ ե ր ը ԱԼ ք Հ ԷՐ .ո ա ո ա հ ո ւԹ ւա ն : Հ ո ա տ ա ր ա կ ո ւ-Հ ա ն ձ ն ա խ մ բ ի կ ո ղ մ ի ց , ա է ւա ի ւը կ վ ե ն կ ա տ ա ր I Ս Ր4 \ р г Ղ Ղ լ ս լ „ „ ե ո ե , ե ն ш./ա ր տ ա ճ ա ռ ե ր , ո ր ո ն ց Հա մ ա րթ յո ւ ն ը փ ո ր ձ ա ք ա ր է . Ես գ ի տ . ր Ղ Լ . ե ն ա դ ա ր ա ն ն ե ր [, և

տրվել են տ իտ ղոսներ, բ ա յց Հ ո ւ յ ս ՚ Լ տ Հ : հ ա ր յո ւր ա վ ո րա րխ իվների գր ա դա ր ա կներ ում , երբ Ք Լ լ ա ննե յ .աւռպհսի ավարտ աճ ա ռեր կա ն ա չխ ա րՀի բո լո ր <. / Ր *

առՀասարակ բա ղկա նում է չորս գլխավոր մասերից.ա) Հա րցա դրում, ի ն չի ՞ մասին ես ո ւզ ո ւմ գրել և ին չո ւ ես գր ում .

Ինչպես ճարտարապետն է իր մտ քում գ ծ ո ւմ իր շենքի նա խ ա գիծը, դա իր

^ ^ Ն ե ր կ ա յ ա ց ն ո ւ մ է մ ի ն չ ա յդ կ ա տ ա ր վ ա ծ ա շ խ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի

ե զ ր ա կ ա ց ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը : Ե ր կ ր ո ր դ , ո րը կ լի ն ի Հ ո ղ ի ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ը , ա յս ի ն ք ն ' ե թ ե ո ւ զ ո ւ մ ե մ ա յդ շ ե ն ք ը կ ա ռ ո ւ ց ե լ ա ր դ յո ք Հ ո դ ը դ ի ր ք ը բ ա ր ձ ր ո ւ թ յո ւ ն ը , թ ե ք վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը թ ո ւ յ լ ա տ ր ո ՞ ւ մ ե ն : Ո ւր ե մ ն ն ա խ ք ա ն

շ ե ն ք ի կ ա ռ ո ւ ց ո ւ մ ն ս կ ս ե լյ,, գ ե տ ի ն ը պ ե տ ք էա յդ մա սի ն ի ՞ ն չ է ա ր վ ե լ : Դ րա Հա մ ա ր նա պ ե տ ք է ի մ ա ն ա , թ ե մ ի ն չ ի ն ք ը Ի ՞ ն չ ա ն ձ ե ր , ի ՞ ն չ ն յո ւ թ ե ր և ի ՞ ն չ գ ր ք ե ր ե ն շո շա փ վ ե լ ի ր ն յո ւ թ ի ա ռ ն չ ո ւ թ յա մ բ , դ ր ա ն ք պ ե տ ք է ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ի , ո ր պ ե ս զ ի կ ա ր ո ղ ա ն ա ա յդ ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Հ ի մ ա ն վ ր ա տ ե ս ն ե լ ի ր բ ե ր ե լ ի ք ը : Ա յս տ ե ս ա կ ե

տ ո վ , ո ւ ր ե մ ն , ե ր կ ր ո ր դ ը կ լի ն ի ն յո ւ թ ի ն ա խ ը ն թ ա ց ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւ մ ը :գ ) Ե ր ր ո ր դ ը կ լի ն ի ի ր ն յո ւ թ ի պ ա ր զ ա բ ա ն ո ւմ ը , վ ե ր լո ւ ծ ո ւ մ ը ' ա ն ա լի զ ը : դ ) Ե վ չո ր ր ո ր դ բ ա ժ ի ն ը ' ե զ ր ա կ ա ց ո ւ թ յո ւ ն ը , ի ր ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ա ծ ն յո ւ թ ի

կ ա ր և ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը ա յդ բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ ե ղ ա ծ ը ն դ Հ ա ն ո ւ ր ն յո ւ թ ե ր ի մ ա ս ի ն :

Ես ա յս տ ե ղ մ ի փ ո ք ր ի կ փ ա կ ա գ ի ծ ե մ բ ա ն ա լո ւ : Ա յս օ ր վ ա ն ե ր կ ա յա ց վ ա ծ ո ւ թ ա վ ա րտ ա & ա ռ ե րի ց մ ե կ ի վ ր ա ես ո ւ զ ո ւ մ ե մ ձ ե ր ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յո ւ ն ը

Հ ր ա վ ի ր ե լ և , ո ր ո վ Հ ե տ և ե ս էի ա ռ ա շա ր կ ե լ ա յդ ն յո ւ թ ը , դ ր ա Հ ա մ ա ր ե մ ո ւ զ ո ւ մ ա յղ մ ե կ ը լ ի ն ի : « .Բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւթ յա ն Հ ա ր ց ը 2 0 - ր դ դ ա ր ո ւ մ » , թ ե ի ՞ ն չ ե ղ ա վ 2 0 - ր դ դ ա ր ո ւ մ Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ թ յա ն Հ ա ր գ ո ւ մ :

Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր բ ե ք չ ի ե ղ ե լ կ ա յո ւն ա ց ա ծ վ ի ճ ա կ ո ւ մ . Ե կ ե ղ ե ց ի ն զ ա ր գ ա ց ո - գ ա կ ա ն ը ն թ ա ց ք է ա ն ե ց ե լ դ ա ր ե ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ : Ա ռ ա ծ ի ն դ ա ր ի Ե կ ե ղ ե ց ի ն չ է ա յն , ի ն չ որ է ր չո ր ր ո ր դ դ ա ր ի ե կ ե ղ ե ց ի ն , և չ ո ր ր ո ր դ դ ա ր ի Ե կ ե ղ ե ց ի ն չ ի ե ղ ե լ ա յն , ի ն չ որ ե ղ ե լ է 1 4 - ր դ դ ա ր ի Ե կ ե ղ ե ց ի ն : Ե կ ե ղ ե ց ի ն ն ո ւ յն ն է ե ր ե կ և ա յս օ ր , ն ո ւ յն և Հ ա վ ի տ յա ն , բ ա յց ի ր ս ւր տ ա Հ ա յտ ո ւթ յա ն ե ղ ա ն ա կ ի մ ե շ ն ա ժ ո ղ ո վ ր դ ի

կ ա ր ի ք ն ե ր ի Հ ա մ ա ձ ա յն փ ո խ ե լ է գ ո ր ծ ե լո ւ որ ո շ ե ղ ա ն ա կ ն ե ր ' ա ռ ա ն ց ի ր է ո ւ թ յա ն մ ե շ ի ն ք ն ո ւ թ յա ն ա յլա փ ո խ մ ա ն : Ա ր դ , ա յս Հ ա ր ց ը 2 0 - ր դ դ ա ր ո ւ մ դ ր վ ե ց մ ե ր Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Հ ա մ ա ր : Ես Հ ի շ ո ւմ ե մ , ե ր բ ա ռ ա ծ ի ն ա ն գ ա մ ի մ թ ե զ ի ն յո ւ թ ն ա ռ ա ֆ ա ր կ ե ց ի դ ա ս ա խ ո ս ի ս , « Հ ա յա ս տ ա ն յա յց Ե կ ե ղ ե ց ի ն և Ք ա ղ կ ե դ ո ն ի ժ ո ղ ո վ ր » , կ տ ր ո ւկ մ ե ր ժ ե ց : Ա ս ա ց, թ ե չ ե ս կ ա ր ո ղ մի թ ե զ ո ւ մ ն ե ր կ ա յա ց ն ե լ ա մ բ ո ղ շ պ ա տ մ ո ւթ յա ն ը ն թ ա ց ք ի ն Ք ա ղ կ ե դ ո ն ի ժ ո ղ ո վ ի մ ա սի ն

ե ղ ա ծ ե ր և ո ւ յթ ն ե ր ը ! Դ ո ւ պ ի տ ի ն ե ղ ա ց ն ե ս դ ա շ տ ը , ո ր պ ե ս զ ի խ ո ր ա ց ն ե ս մ շ ա կ ո ւ մ ը : Ա ս ա ց , ո ւ ր ե մ ն ա ռ ա ֆին վ ա թ ս ո ւն տ ա ր ի ն ե ր ը պ ի տ ի ա ռ ն ե ս , ո չ թ ե

1 6 0 0 տ ա ր ի ն ե ր ը : 6 0 տ ա րվա մ ե շ ի ՞ ն չ պ ա տ ա Հ ե ց , 4 5 1 թ վ ա կ ա ն ի ց մ ի ն չ և 5 1 1թ վ ա կ ա ն ը , պ ե տ ք է ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ե ս , ա յլ ո չ թ ե ը ն դ Հ ա ն ո ւ ր կ ե ր պ ո վ խ ո ս ե ս Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ա ս ի ն , ո ւ ր ն ո ր ո ւ թ յո ւ ն բ ե ր ո ղ ո չ ի ն չ չ ի կ ա ր ո ղ լ ի ն ե լ : Ո ւ ր ե մ ն ,

1997 1-ԶՍ'ԻԱԾՒՆ

ա ս ա ց , ա ն կ ո խ գ ե տ ի ն ն ե ր ո վ պ ի տ ի ա ն ց ն ե ս , չհ ր ա տ ա ր ա կ վ ա ծ փ ա ս տ ա թ ղ թ ե ր պ ի տ ի թ ա ր գ մ ա ն ե ս , և ա յգ պ ա ր ա գ ա յի ն կ ը ն դ ո ւ ն ե ն ք ք ո թ ե զ ը , ա յլա պ ե ս չ ե ն ք ը ն դ ո ւ ն ի : Ն մ ա ն կ ե ր պ ո վ է լ ե ս մ տ ա ծ ե ց ի , թ ե բ ա ր ե զ ա ր դ ո ւ թ յա ն Հ ա ր ց ը ո ղ ՚է

Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ե ^ բ ա վ ա կ ա ն ի ն ը ն դ ա ր ձ ա կ կ լի ն ե ր , մ ա ն ա վ ա ն դ ս ա ր կ ա վ ա գ ո ւթ յա ն ա ս տ ի ճ ա ն ի վ ր ա , տ ա կ ա վ ի ն փ ո ր ձ ի պ ա կ ա ս ո ւն ե ց ո ղ մի ա ն ձ ի Հ ա մ ա ր , Հ ե տ ե ա ր ա ր ա ս ա ցի 2 0 - ր դ դ ա ր ը :

Ա ր դ , Հ ա ր ց ա դ ր ո ւ մ ը : 2 0 - ր դ դ ա ր ո ւ մ ե ղ ե լ ե ն մ տ ա ծ ո ղ ն ե ր , որն ա խ ա ձ ե ռ ն ե լ ե ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր , և մ ե ն ք ց ա ն կ ա ն ո ւ մ ե ն ք ա յդ ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ը լո ւ ս ա բ ա ն ե լ ա յս օ ր : Ո չ թ ե բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն տ ե ս ա կ ե տ

Հ ա յտ ն ե լ , ա յլ ի ՞ ն չ է կ ա տ ա ր վ ե լ ա յդ ո ւ ղ ղ ո ւ թ յա մ բ : Ե վ ա յն է մ ե կ ա կ ա ն գ լխ ո վ ն ե ր կ ա յա ց ն ե լ, թ ե ի ՞ ն չ է կ ա տ ա ր վ ե լ Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ւպ ո լս ո Պ ա տ ր ի ա ր ք ո ւթ յո ւ ն ո ւ մ , ի ՞ ն չ է կ ա տ ա ր վ ե լ Ե ր ո ւս ա ղ ե մ ի Պ ա տ ր ի ա ր ք ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ , ի ՞ ն չ է կ ա տ ա ր վ ե լ Մ ա յր Ա թ ո ռ . Ս ո ւր բ է ֆ մ ի ա ծ ն ո ւ մ և Հ ե տ ո ի ՞ ն չ է կ ա տ ա ր վ ե լ Լ ի բ ա ն ա ն ո ւմ Կ իէիկիո Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւթ յա ն վ ե ր ա Հ ա ս տ ա տ ո ւմ ի ց Հ ե տ ո և 1 9 1 7 ֊

ի մ ո ղ ո վ ը : Ա մ ե ն ի ց կ ա ր և ո ր ը , ա մ ե ն ի ց լո ւ ր ^ գ ո ր ծ ը , որ ա ր ե լ է , Խ ո ր ե ն Մ ո լր ս ւդ ր ե կ յա ն Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն է ա ր ե լ, ե ր բ 1 9 3 7 թ . ի ր կ ո ն դ ա կ ը Հ ր ա տ ա ֊ ր ա կ ե ց : Ա յդ օ ր վ ա ն Գ ե ր ա գ ո ւ յն Հ ո գ և ո ր Խ ո ր Հ ո ւ ր դ ը մ շա կ ե լ է ր զ ե կ ո ւ ց ո ւ մ , մի ր ն դ ա ր ձ ա կ գ ր ո ւ թ յո ւ ն , որ Հ ա մ ա տ ե ս ո ր ե ն Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ա մ ա պ ա ր փ ա կ ո ղ , ը ն գ գ ր կ ո զ մի ա յն պ ի ս ի պ ա տ կ ե ր ա ց ո ւմ է տ ա լի ս , բ ո լո ր

Հ ա ր ց ե ր ը դ ր վ ա ծ ե ն ճ ի շտ Հ ա յե ց ա կ ե տ ո վ , ճ ի շտ կ տ ր վ ա ծ ք ո վ , ի ն չպ ե ս ա ս ո ւ մ ե ն : Ա յդ մ ա ս ի ն դ ր վ ե ց ի ն Հ ո դ վ ա ծ ն ե ր , տ պ ա գ ր վ ե ց ի ն գ ր ք ե ր :

Ե ր կ ր ո ր դ ' Հ ա ր ց ե ր ի ց ա ռ ա ջ ի ն ը կ լի ն ի ' պ ա տ մ ա կ ա ն տ ե ս ա կ ե տ ի ց ի ՞ ն չ

կ ա տ ա ր վ ե ց , ա պ ա թ ե ' ը ս տ է ո ւ թ յա ն , ը ս տ բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յա ն ի ՞ ն չ կ ա տ ա ր վ ե ց : Ե վ ա յս պ ե ս , ա ռ ա ծ ի ն Հ ա ր ց ' ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Հ ա ր ց ը .

Հ ա ս կ ա ն ա լի է ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն , թ և Հ ա ս կ ա ն ա լի չ է , ի ՞ ն չ ն է ս կ զ բ ն ա կ ա ն ը , ի ՞ ն չ ն է

Հ ե տ ս ա մ ո ւտ ը , ի ՞ ն չ ն է ն ե տ ե լի ն , ի ՞ ն չ ն է խ ո տ ե լի ն ' ա յս բ ո լո ր ը պ ե տ ք է

ք ն ն ա ր կ վ ե ն ը ս տ բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յա ն : Տ ե ս ե ք , ե ր կ ո ւ բ ա ժ ի ն ե ն ք ո ւ ն ե ն ո ւ մ ա յս տ ե ղ , մ ե կ ը ' պ ա տ մ ա կ ա ն զ ա ր գ ա ց ո ւ մ ը ' ի ՞ ն չ է կ ա տ ա ր վ ե լ, մ յո ւ ս ը ' ի ՞ ն չ

Հ ա ր ց ե ր ի ը ս տ է ո ւ թ յա ն ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա ն ք :

Տ ե ս ե ք , մ ե կ Հ ա ր ց ո ւ մ զ ո ր վ ե ց , բ ա յց այ դ Հ ա ր ց ո ւ մ ը պ ա տ ա ս խ ա ն չ ս տ ա ց ա վ : Հ ա ր ց ը վ ե ր ա բ ե ր վ ո ւ մ է տ ո մ ա ր ի ն : Ա յս մ ա ս ի ն Հ ա յր Բ ա գ ր ա տ ն ա ս ա ց , թ ե

ս ա ր կ ա վ ա գ ը գ ր ե լ է , ո ր խ ա ն գ ա ր ո ւ մ է Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ի ո ւ թ յա ն ը : ԴաԵ կ ե ղ ե ց ո ւ մ ի ո ւ թ յա ն ը չ ի խ ա ն գ ա ր ո ւ մ : Ե կ ե ղ ե ց ի ն չ ի դ ա դ ա ր ե լ մ ի լ ի ն ե լ ո ւ ց ,

բ ա յց խ ա ն գ ա ր ե լ է Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ծի ս ա կ ա ն դ ր ո ւ թ յա ն ը : Ծ ի ս ա կ ա ն կ ի ր ա ր կ ո ւ թ յա ն

ե ղ ա ն ա կ ը մ ե ր ժ ո ղ ո վ ր ղ ի մ ե^ շ փ ո թ է ս տ ե ղ ծ ե լ , թ ե ի ն չ պ ե ս , օ ր ի ն ա կ ի Հ ա մ ա ր , մի ք ա ղ ա ք ո ւ մ ' Ե ր և ա ն ո ւ մ , Լ ի բ ա ն ա ն ո ւմ կ ա մ Ա մ ե ր ի կ ա յո ւմ , մ ե ն ք Հ ո ւն վ ա ր

6 —ի ն ե ն ք տ ո ն ո ւ մ Ս ո ւր բ Ծ ն ո ւ ն դ ը , Ե ր ո ւս ա ղ ե մ ո ւմ և Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ո ւ մ կ ա մ

Վ ր ա ս տ ա ն ո ւմ տ ո ն վ ո ւ մ է 1 9 — ի ն : Գ ա խ ա ն գ ա ր ո ւ մ ա ռ ա ^ կ բ ե ր ի ո չ թ եԵ կ ե ղ ե ց ո ւ մ ի ո ւ թ յա ն ը , ը ս տ է ո ւ թ յա ն մ ի ո ւ թ յա ն ը , ա յլ ա յդ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ

մ ի ա ս ն ա կ ա ն ծի ս ա կ ա ն ա ր տ ա Հ ա յտ ո ւ թ յա ն ե ղ ա ն ա կ ո ւ մ :Ապրեք, և թ ող այսօրվա ուրա խ ութ յունը առավել կրկնապատկվի ա յն օրը,

երբ ա յս ն ո ւյն սրա Հո ւմ դա րձյա լ կ Հա վ ա քվ ենք ' ունկն գ ր ե լո ւ ձեր վարդապետական թ եզերի պ ա շտպանությունը » /

Հա վա րա իր հա յրա կա ն խ ր ա տ -հ ո ր դ ո ր ի . Վ ե հ ա փ ա ռ Հսւյրա պ ետ ը

սա րկա վա գներին նվի րեց մեկա կա ն ժ ա մ ա ց ո ւյց , ո ր պ ե ս զի , կ ր ե լո վ ա յն , նրանք մշտ ա պ ես հ ի շ ե ն ժա մա նա կի ա ն կ ր կ ն ե լի ո ւթ յա ն , ա ն ցա վ ո ր ո ւթ յա ն , նաև.'

է ջ մ ի ա ծ ի ն 1997

^ „ 4 ^ Л оф О , Ч р ф И Г * . Л . Ы , В ^^ Հ ա յ ո վ ш „ + « Р6ЬВ ա ր ժ և որ ե լ » յ Տ իրէՕ ց ք - ր ի « ■ ™

դ Հ Հ ր - , А - А " ^ " " Н - հ" ’ 1 ֊ն գ ի ^ ւ ի ք Ьр “ ^ “ РЬН - Ւ"ԿՀ , Д Г ы Д - Ч р т » - Ч - Н Е Ч ” ! Տշմսւրա ությունը ,ի « ի 0րա 1կ , դ _ կ„ ղ է կ ի յ ր . ո ր ո վ հ ե ա և րա նկ է յ ա ^ է ա կ ք . . - կ 4 » « վ կ ի | ~ 1 կ է

նշմսւրա ությունը...

« ԱՄԵՆ ՄԱՐԴՈՒ ՀԱՄԱՐ Ի ԲՆԵ ՄԻ ԿՈՉՈՒՄ ԿԱ»Մ ե ծ գ ր ո ղ Բա լզա կի այս խ ո ս քե ր ը , թ ե ր և ս իմ ա ս տ ն ա ցա ծ են իր

ժամ՜անակաշրջանում՛ կյա նքն իրա վա մբ ա պ րող և կ յա նքի էջերի ս և ի ն ո ւ ներմա կին

մոտ իկից քաջածանոթ մա րդու ե զր ա հ ա նգո ւմ ո վ , ո ւմ հա մար վի շտ ը , դ ժբա խ տ ո ւթ յո ւն ը . տ խ րութ յունը, թ շվա ռութ յունն ու տառապանքը մ ի ա խ ա ռ նվե լո վ . մշտապես

ծն ո ւնդ են տ վել լա վին ո ւ բա ր ո ւն . գեղեցկի ն ու վ ս ե մ ի ն : Սակայն եթե նա մե՛ր

օրերի վկա յա գիրը լի ներ , հա մոզվա ծ ե մ . որ անպա յմա ն պիտի շա րունա կեր միտքը՝

Ա մենա յն Հա յոց վեհ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի մա սին խ ո ս ե լի ս : Ա յդ ժամանակ եր և ի

այսպես կհնչեին Բա լզա կյա ն 6շմա րտ ութ յա մբ շն չո ղ խ ոսքերը, ա մ են մ ա րդու

համար ի բնհ մ ի կ ոչո ւմ կա , սա կա յն բա ցսսւիկ են ա յն մ ա ր դ ի կ , ովքեր կա րողա նում

են մի ա նգա մ ի ց հա մա տ եղել մ ի քանի կոչո ւմ ներ ՝ դ րա նցի ց յո ւր ա ք ա ն չյո ւր ի ն տ ալով

առա նձնակի շո ւք , նո ւյն բա րձրութ յա ն ա ստ իՏա նի վրա պ ա հելով , և ո չ միա յն

պ ա հելով, ա յլև դա րձնելով կ յա նքի նպատակ, ձ գ տ ո ւմ , դա վա նա նք...

Ա յս հ ա մ ո զ ո ւմ ո վ և ի ր ե ն ց ա ռ ա քելո ւթ յա ն բա ր ձ ր գ ի տ ա կ ց ո ւմ ո վ էին

հոկտ եմբերի 3 0 -ի ն Գ և ո ր գ յա ն Հ ո գ և ո ր ճեմա րա նի ն ո ւյն սր ա հ ո ւմ գ տ ն վ ո ւմ նա և

Հ ա յո ց փ իլիսոփ ա յութ յա ն ա կ ա դ ե մ ի ա յի նա խ ա գա հ ութ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ը '

ա կա դեմ ի ա յի պ ր ե զի դ ե ն տ Գ և ո ր գ Բ ր ո ւտ յա ն ը , Հ Հ Ա զ գ ա յի ն Ա կ ա դ ե մ ի ա յի

փ ոխ պ րեզիդենտ Ս երգեյ Հա մբա րձում)ա նը, Ե րևա նի Պետական Հա մա լսա րա նի

փ իլիսոփ ա յությա ն և սոցիոլոգիա յի ֆա կուլտ ետ ի դեկա ն է դ ո ւա ր դ Մ ա րգսւրովը.

Ե րևա նի Պետական Համա լսա րանի նա խ կին պ րոռեկտ որ Լ յո ւ դ վ ի գ Կա րապ ետ յա նը:

Հա յո ց փ իլիսոփ ա յությա ն ա կա դեմիա ն, պ րեզիդենտ ի ր ա ռ ե ր ա | իսկ ա սա ծ, իր

բն ո ւյթ ո վ երկրորդն է ո ղ ջ ա շխ ա րհում : Ե վ այսօր հա մա ձա յն ակսւդեմիսւյի

նա խա գա հությա ն որոշմա ն, ի րեն ց բա ր ձր ա գո ւյն սր4ւրգի.բ' « Դ Ա վ ի | ծ Ա Ն Հ Ա Ղ Թ »

մ ե դ ա լը , որպ ես երախտիքի ո ւ խ ոնա րհությա ն դ ր ս և ո ր ո ւմ , ա ոա ջինը շն ր ր հ ո ւմ էին

Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գ ա րեգին Ա Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ողիկոսին' որսյիս р п ф ц с р ш б փիլիսոփ այի ո ւ մտ ա ծողի:

խ ոսելով Ն ո ր ի ն Ս րբությա ն փ իլիսոփ ա յա կա ն հա րուստ վ«ւքի խ որութ յա ն, գր ա ծ

հետաքրքիր հոդվա ծների մա սին, ա կա դեմիա յի պ ր եզիդ ենտ ն Աւդանձնպկի ն շե ց ,

«Հա րգա րժա ն Հո գև ո ր Հա յրեր, Գ ևորգյա ն ճեմա րա նի սիրալի սակեր.

Ես և ի մ գործընկերները, որ ն երկա յա ցնում են Հ ա յո ց փ իլիսոփ ա յա կա ն

ա կա դեմիայի նա խ ա գա հ ութ յունը , եկել ենք ա յստ եղ մի վսեմ ա ռ ա ք ե լո ւթ յա մ բ: Հա յո ց փիլիսոփայական ա կա դեմիայի նա խ ա գա հ ութ յունը որոշում է ը ն դ ո ւն ե լ իր

բա ր ձր ա գույն պ ա ր գ և ը ' եռա մեե փիլիսոփա Գ ա վիթ Ա նհա ղթի անվան հուշա մեդա լը հա նձնել Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս Գարեգին Ա -ի ն :

Լսելով Ձեր սաների ճա ռերը, ես որոշ *չա փ ո վ ընդա րձա կեցի ի մ գիտ ելիքն երը,

նա և հա սկա ցա , որ պ ետ ք է բա ցա տ ր ե մ որոշ հ ա ս կ ա ցո ւթ յո ւն ն ե ր , որոնք

1997 ԱՋՍՒԱԾԻՆ

կհիմնա վորեն մեր ա յս որոշումն ո ւ գործելա կերպ ը: Ա ռա ջինը փ իլիսոփ ա յութ յա ն

մասին է : Փ իլիսոփ ա յութ յա մբ տարրեր ժողովոլրգներ ներկա յա նում են ա շխ ա րհին:

Երբ հ ո ւյն ե ր ենք ա ս ո ւմ , մենք նա խ և ա ռա р նկա տ ի ո ւն ե ն ք Պլատոնին, Սոկրատեսին, Ա րիստ ոտ ելին: Իսկ այսօր փ իլիսոփ ա յությա ն մասին խ ո ս ելի ս , հիշում

են Հա յա ստ ա նը, մեր փ իլիսոփ այական ա կա դեմիա ն, որովհետ և, Հա յա ստ ա նից բա ց ի ,

միա յն մի երկիր ունի նման ա կա դեմիա : Ը ն դ ո ր ո ւմ հեշտ չէ ր հիմնա դրել ա յդպ իսի

ա կա դեմիա , ք ա ն ի որ պետ ք էր նա և 2 0 - ր դ դա րի խ ո շո ր ա գ ո լյն փ իլիսոփ ա ների

հ ա մ ա ձ ա յնո ւթ յունը ' ա յսպիսի ա կա դեմիա Հա յա ստ ա նում ս տ ե ղ ծե լո ւ: Ա յն ո չ միայն

ստ եղծվեց 11 տարի ա ռա Հ, ա յլև ա րդեն 11 տարի է , ի ն չ ա յդ ա կա դեմիա յի ա նդա մ են

ա շխ ա րհա հռչա կ փ իլիսոփ ա ներ Ա մ երիկա յից, Ա ն գ լի ա յի ց , Հ ո ւն ա ս տ ա ն ի ց ,

Կա նա դա յից, Նոր Զ ելա նդիա յից և ա յլ երկրներից: Ա յժ մ մեր 3 9 ա կա դեմիկոսներից

2 0 - ը ա յդ երկրներից ե ն , և բոլորի համար էլ Դա վ ի թ Ա նհա ղթը եռա մեծա ր է ,

որովհետ և նա ա յն իմա ստա սերն է , որ պա տ իվ կբերեր ցա նկա ցա ծ ժ ո ղով րդի: Դա վ ի թ

Ա նհա ղթի ա նունը կրող մ եդա լը , որպես բա ր ձ ր ա գ ո ւյն պ ա ր գ և , ա մրա գրվեց նա և

1 9 8 0 թ վա կա նին, երբ հա մա շխ ա րհա յին չա փ ա նիշներով Հա յա ս տ ա ն ո ւմ ո ւ այլ

երկրներ ո ւ մ ' Հունա ստ ա նում , Ա մերիկա յում, Рп ւլղա րի այ ո ւմ և ա յլն , նշվեց Դ ա վիթ

Ա նհա ղթի 1 5 0 0 տ ա ր ին: Մի մ ա րդ , որ , ա յլ երկրների փ իլիսոփ ա ների հետ

բա նա վիճելիս, ա յնքա ն բա ր ձր է պա հել փ իլիսոփ ա յութ յա ն պատիվն ո ւ փ իլիսոփայական գիտ ելիքների ա յնպ իսի ի մ ա ց ո ւթ յո ւն է ց ո ւց ա բ ե ր ե լ, որ ա նվա նվել է

եռա կի մ եծ և ա ն հա ղթ փ իլիսոփ ա :

Մեր պա տ մութա ն ք ա ռ ո ւղ ի ն ե ր ո ւմ այնպ ես է պ ա տ ա հել, որ մեր Եկեղեցին և

հ ո գ և ո ր հա յր եր ը ա ռա նձն ա հա տ ո ւկ ա ռ ա ք ե լո ւթ յա մ բ են հ ա նդ ես ե կ ե լ:

Պ ա տ մությունը մեզ պա րտ ա գրել է , որ մենք հա րգա նքով վերա բերվենք մեր հո գև ո ր

հա յր երին, որովհետ և նրա նց կա տ ա րա ծ հ ա յ ա պ ա շտ պ ա նությա ն գ ո ր ծ ը , հա յ մտ քի

զա րգա ցմա ն գ ո ր ծ ո ւմ , ա նուրա նա լի է : Հիա նա լի կերպ ով շա րունա կում է մեր

լա վ ա գ ո ւյն Կաթողիկոսների ա վ ա նդ ո ւյթ ը և ամեն ի ն չ ա ն ո ւմ է մեր ժողովրդի

Համար Գա րեգին Ա Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը: Որպես գ ր չի մ ա ր դ , ես պետ ք է ա սեմ,

մենք բա ր ձ ր ենք գ ն ա հ ա տ ո ւմ նրա Գ բէի ա ր գա ս ի քը Հա նդ ի սա ցո ղ

ս տ ե ղ ծա գո րծութ յո ւն նե ր ը : ՛Ն ա մոտ է մեր Հ ո գ ո ւն նա և որպ ես գ ր չա կ ի ց , որպես

ստ եղծա գործող և ամեն կերպ պ ա շտ պ ա նում է Հա յ գ ի տ ո ւթ յո ւն ը :

Ա յժ մ մենք Հր ասէ ար ա կ ո ւմ ենք Հ ա յո ց փ իլիսոփ այական ա կա դեմիա յի օ ր գ ա ն ը :

Ա յն ա ռա ծին ա մսա գիրն Է գ ի տ ո ւթ յա ն բն ա գ ա վ ա ռ ո ւմ ա նգլերեն լե զ վ ո վ , ա նգլիա խ ոս

կրկրների Հա մ ա ր : Մ իր Հա յրա պ ետ ը մ ե ծ ե ռ ա ն դ ո վ ո ւ շտ ն ա ս ի ր ո ւթ յա մ բ Է

պ ա շտ պ պ նուվ այնտեւլ տեղ գ տ ա ծ գա ղա փ ա րները, օժ ա նդ ա կո ւմ ամեն կերպ :

Ա մսա գրի Հենց ա ռ ի ք ի ն Հա մա րում ա ռա ծին Հոդվա ծը Վ եՀա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ինն Է:

եН կարող ե վ շա րունա կել, ա յլ կռվա ններ ևս բե ր ե լ մեր որոշման օգտ ին, բ ա յց

կ ա ր ծո ւմ ե մ , որ ա յսքա նն Էլ բա վա կա ն Է ' Հա սկա նա լու Հա մա ր, թ ե ի ն չո ւ մենք

Հա յա ստ ա ն ում Դ ա վիթ Ա ն Հա ղ թ ա ռա ծին մ ե դ ա լը ' մեր բ ա ր ձ ր ա գ ո ւյն պ ա ր գ և ը ,

չն ո ր Հ ո լմ ենք Ա մենա յն Հա յո ց Գա րեգին Ա Կա թողիկոսին» :

Ա կա դեմ ի ա յի պ ր ե զիդ ե ն տ Գ և ո ր գ Բրուտ յսւնի ձեո քի ց ը ն դ ո ւն ե լո վ պատվավոր

պ ա ր գ և ը և շնորհա կա լութ յուն հա յտ նելո վ րա րձր գնա հա տ ա նքի համ՞ար, Ն ո ր ի ն

Ս րբո ւթ յո ւն ն իր ո ւրա խ ութ յո ւնը կ իսեց ներկա ների հետ .

« 6 ս ի մ շնորՀա կա էութ յունն ե մ Հա յտ նո ւմ ա յս ա նա կնկա լի Հա մա ր: Պիտի ա սեմ,

որ Դ ա վիթ Ա նՀա ղթ ի մեդա լը երբ տ եսա, նկա տ եցի ի ն ձ ո ւղ ղ վ ա ծ նրա խ որունկ

ԱՋՍ՜ԻԱԾհՆ 1997

, . . . թ ե ինքպես սլետք է իր ա յգ նա յվա ծքի դիմա ց պայ ծ աո. դեմքովՀա յա ցքը, մաածեցի թ ե ի Ա պ ք Г Г Ա եսզի 1ւմա ցռլթյա ն

շ Հ * չ ‘ Ы М - է - , А

յ Հ ւ , « ւ , Ա */■/■ 4 » * 4” 7 " ւ 1 ձ

րՆ ա գա Հա П.П ւմ Ю.'

Հա յոց փիլիսոփայական ա կա դեմիա յի նա խ ա գա հությա ն ա ն դա մն երը Ն որին

Սուրբ Օձությա նը հա նձնեցին նա և փ իլիսոփ ա յությա նը վերա բերո ղ դրքեր:

* * *

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի «Պ ա հ պ ա ն ի չ» - ո վ ա վա րտ վեց հ ա ն դ ի ս ո ւթ յո ւն ը ՝

Գ և ո ր գ յա ն ճեմա րա նի հա րուստ ո ւ ավանդաշատ պ ա տ մությա նը մ ի նոր էջ

հ ա վելա գր ելով : Ի սկ ներկա ն երից յո ւր ա ք ա ն չյո ւր ի ն , հա տ կա պ ես ճեմա ր ա նի

սաներին մ ե գ մ ն ո ւմ է մ ի ա յն հ ի շե ց ն ե լ, որ ո վ կ լինեք և կ ա մ ուր էլ ա պ րեք,

մ ի և ն ո ւյն ն է . ձեր կ յա նքի յո ւր ա ք ա նչյո ւր օրը ա նպ ա յմա ն մ ի նպատակի նվի րեք ու

ա մեն երեկո կտ եսնեք, որ բա րի գ ո ր ծ է կա տ ա րվել: Ն ա և չմ ոռա նա ք. որ նվ ի ր ո ւմ ն

է ա րա րում բա րին կ ա մ . ա մ երիկ յա ն մ ե ծ գ ր ո ղ , իմա ստ ա սեր ո ւ բժ ի շկ Օլիվեր

Հո լմ սի բա ռ ե ր ո վ ա ս ա ծ. « Ա մ ե ն ի ն չ ս ո ւր բ է ա յն տ ե ղ , ո ւր ն վ ի ր ո ւմ ն Է

ծն ր ա դ ր ո ւմ » :

Մ Ա Ր Ի Ա Մ Վ Ա Ր Դ Ա Ն Յ Ա Ն

4 6

<յ-?:Ա

<1; ш

ч*. 1ЫЫ

ГЫП

.1997

ՇԱ

ՀԷ Ա

ՐՔ

- ԱՃ

ԷՄԵ

ԱՆ

ԴԱ

ԻԹ

Ի Փ

ԻԼԻ

ՍՈ

ՓԱ

ՅԻ

«ՅԱ

ՂԱ

ԳՍ

ՍԱ

ՂՄ

ՈՍ

ԱՅ Դ

ԱԻ

ԹԻ

»

է„

, յհ»

4ի

, К հիՕ

ապ

ա,ի

ր

Л*. Ս

աղ

մո

ոա

յ ,իր

քիՕ

իբր

եւ

նա

խա

դր

ութ

իւն

կ

ամ

յա

ռա

շար

ան

կ

ը

գտ

նո

ւի

գր

ուր

իււ

ը.

* տ

լ

ալ

Տա

,յ

Ա^

«

Вч

^Ч

»^

ад

Ч1

»Ч>

Ч *«

Ч«

Ч»

Ьр

,„дԳ

ր„ւք

խՏ

Ը Կէ »Կ

4 »

յ”4

է“

- Տ

ամ

են

այն

ի»; Գ„ր

աս

աց հ

այր

է

քի

ւ0ը Գ

Ր„Ա,,Ի

» Мп

-ГО

Ь. Կ

Փ4

Դ Ч

чч

**

»’

" Կ ը

0կե

րա

0»յ|,11 ա

ոա

ջի

ն. ““

Կ^

11 Р«

№“”™

Р»Р

Գ

1

ք1'ւՈ,է

4Ь“

”Ч1

'РЕ

ЬР

"

Л1

' Е«

^-Л

«В

ե

րե

սի

ն ե

ւ մե

կ ճ

եա

պի

րՕ

եր

': Բո

լոր

ին

Л,. Է

րր

որ

, նա

խա

դր

ութ

խն

ը կ

0 սկս

ի

հե

տե

ւեա

լ բա

ռե

րո

վ.

"Աթ

ան

աս

ի

Եպ

իս

կո

պո

սի

Ա

ղե

քս

ան

դր

աց

ւոյ

գա

մե

նա

յն

Սա

ղմ

ոս

աց Դ

աւթ

ի...": Ա

թա

նաս

ի ան

ուն

ը ի

բրե

ւ վե

րն

ագ

իր

գո

րծա

ծուա

ծ չէ. ա

յլ ո

ւղղ

ակ

ի գր

ութ

եան

աո

աջին բա

ոն

է. որ

մէ ետ

ք կը շար

ուն

ակ

ուի

գր

ուբի

ւնը

:Ե

րկ

րո

րդ

տեղ

ը գ

բաւո

ղ ն

ախ

ադ

րո

ւթի

ւնը

. եր

բեմ

ն ա

նվ

եր

նա

գիր

է. սա

կա

յն եր

բ ձ

եո

ագ

իր

ը

ուն

ի

վե

րն

ագ

իր

մ

ը

գր

ութ

եա

ն

գլո

ւխը

, ա

յդ

կր

նա

յ ը

լլալ.

Դա

ւթի

Փ

իլի

սո

փա

յի 8ա

ղա

գս Ս

աղ

մո

սա

ց Դա

ւթի

” եւ կ

ամ

՝ “Եպ

իփ

ան

ու Կ

իպ

րա

ցլոյ Յ

ա-

ղա

գս Ս

աղմ

ոսաց Դ

աւթ

ի”: Ս

ա1բսյն ե

րե

ք պա

րա

գան

երո

ւն. ն

ոյն

գր

ութ

իւն

ն է ո

ր կը

հե

տե

ւի ե

ւ որ

կը սկսի հետ

եւեալ բա

ռե

րո

վ. "Ա

րդ

առ

եա

լ աս

է զե

ղջի

ւր ի

ւղո

յն...":

Եր

կո

ւ հե

ղի

նա

կն

եր

ու վ

եր

ագ

րո

ւած ս

ոյն

գ

րո

ւթի

ւնը

ցա

րդ

հր

ատ

ար

ակ

ուա

ծ չէ

. գ

այն

հրատ

արա

կելն է ներկա յ ո

ւսո

ւմնա

սի

րո

ւթեա

ն նպա

տա

կը:Ս

աղ

մո

սա

ց սո

յն ն

ախ

ադ

րո

ւթեա

ն հր

ատ

ար

ակ

ութ

իւն

ը պ

ատ

րա

ստ

ելու հ

ամ

ար

բա

ղդ

ատ

ուա

ծ ձե

ռա

գի

րն

եր

ուն

թ

իւն

է

տա

սն

եր

եք, մ

իա

կ ձ

եո

ագ

իր

նե

րը

, որ

ոն

ց

մա

նր

աժ

ապ

աւէն

նե

րը

մե

ր տ

րա

մա

դր

ութ

եա

ն տ

ակ

կր

ցան

ք ուն

են

ալ2

: Ա

սո

նցմ

է ե

րե

քը

ա

նվ

եր

նա

գի

ր

են

, վ

եց

ը՝

նա

խա

դր

ութ

իւն

ը

կը

վ

եր

ագ

րե

ն

Եպ

իփ

ան

ի

հեղ

ինա

կո

ւթեա

ն, իսկ մն

ացեա

լ չոր

սը

՝ Դա

լիթ

Փի

լ1ւսո

փա

յին: Տա

սն

ևո

ւթը

մն

ացես

ղ

ձե

ոա

գի

րն

եր

էն՝ ո

ւթը

կը վ

եր

ագ

րե

ն զ

այն

Դ

աւի

թ Փ

իլի

սո

փա

յին

, իս

կ

մն

ացե

ալ

տա

սը' Եպ

իփա

ն Կիպ

րացիին:

Հեղինակի հա

րցըԵ

րեք նախ

ադ

րո

ւթի

ւնն

երո

ւն ը

նթ

եր

ցում

ը կը ր

ող

ու ա

ոա

ջին տ

պա

ւոբո

լթի

ւն մ

ը

թէ' ե

րկ

րո

րդ

եւ ե

րր

որ

դ ն

ախ

ադ

րո

ւթի

ւնն

եր

ը չե

ն գ

որ

ծածե

ր ն

ոյն

լեգ

ուն

: Աւե

լի

խո

ր

ըն

թե

րցո

ւմ մ

ը

ցո

յց կ

ուտ

այ թ

է աո

աջի

ն եւ ե

րկ

րո

րդ

նա

խա

դր

ութ

իւն

նե

րը

դ

ժո

ւսւր

է որ

նո

յն հ

եղ

ին

ակ

ին

պա

տկ

անի

ն, ըստ պ

ար

ուն

ակ

ութ

եա

ն, ո

բով

հե

տե

ւ

1 Մա

տենա

դարա

ն թիլ 177. 182.

183, 186. 187, 188. 202, 203 , 205, 348. 349. 350, 353,

354, 2585, 2628. 4113, 4114, 4905, Ե

րուսաոէյ՛

թիլ

428, 1926, 1930, 1127, 2561, 1929,

Վենետ

իկ թիւ

1, 2, 7, 13, Վ

փեննսւ թ

իլ

71, Բրիտ

սւկան Թ

անգա

րան

8833:

2 Մա

տենա

դարա

ն թիլ 177 «Ա

», վենետիկ թ

իլ 1 «Р

», 2 «Գ», 7 «Դ

», 13 «Ե», Ե

ոոլսաոէւք

թիլ 1926 «а», 1930 «է

», 428 «Ը», 256 «Թ

», 1127 «ժ

», 1929 «Ժ

Ա».

վիեննա թ

իլ 71

«ԺԲ

», Բրիտ

. Մա

տ. թ

իլ 8833 «ԺԳ

»:

1997 ԴԱՒԹԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԻ «ՅԱՂԱԳ11-» & 47

ն ո յն հ ա րցե ր ը կը ք ն ն ա ր կ ե ն , ս ա կ ա յն տ ա րրեր բա ց ս ւտ ր ո լթ ի ւն ն ե ր կուտ ա ն ք ն ն ա ր կ ո ւս ւծ ն ո յն հ ս ւր ց ե ր ո ւն : Ո ւրեւքն, ո ր ո շ ե լո ւ հ ա մ ա ր թ է ե ր կ ր ո ր դնաիւադրութեան հեղինա կը Եպիփսւ՞նն է թ է Դա ւիթ Փ իլիսոփ ա ն, ա նհրա ժեշտ եղա ւ բա ցսւտ ր ո ւթ ի ւն ւքը փ ն տ ռ ե լ, ներքին ո ւ ա րտ ա քին փ ա ստ եր ո ր ո ն ե լ, ո ր ո շ ե լո ւ հա մա ր երկրորդ նաիւադրութեան հեղինա կը:

Ա . Բ Ա 8 Ա Տ Ր Ո Ի Թ Ի Ի Ն Մ Ը

Տրա ւքա րա նօրէն, դժուս ւր Է բա ցա տ ր ե լ թ է ի ն չ ո ւ * ն ո յն հ ե ղ ի ն ա կ է ն ե ր կ ո ւ գ ր ո ւթ ի ւն ն ե ր պ իտ ի հ ե տ ե ւէի ն իրա րո ւ ի ր ր ե ւ Ս ա ղ մոսա ց ն ո յն գ]ւրքին յա ո ս ւ- ջսւբա նը, ւքանաւանդ ե ր բ ա նոնք երկուքն ալ կը փ որձեն բա ցա տ րել Ս սւղմոսներու վ ե ր ն ա դ ի ր ն ե ր ը , հա ստ ա տ ելու հա մա ր ն ո յն կա րծիքը թ է Դ ա ւի թ մա ր դ ա ր էն ինքն է Ս ա ղ մ ոսներուն “ պ ա տ ն ա ո ՚՚ը : Ե րկուքն ալ ն ո յն նսւմրա ներով կ ՚ե ր թ ա ն դ էպ ի ն ո յն ե զ ր ս ւկ ա ցո ւթ ի ւն ը , ս ա կ ա յն գ ո ր ծ ա ծ ե լո վ տ ա րբեր տ ո ւե ս ւլն ե ր : Ա ւե լի դժուս ւր էբա ցա տ րել որ ն ո յն հեղինա կը ն երկա յա ցնէ տ ա րբեր փ ա ստ ա րկութիւններ, բա ցա տ ր ե լո ւ հա մա ր Ս ա ղ մոսներուն վ ե ր ն ա դի ր նե ր ը , կա րծէք թ է իյօսէր Ս ա ղմոսա ց դիրքի ե ր կ ո ւ տ ա րբեր բն ա գ ի ր նե ր ո ւ մ ա սի ն : Ն ո յն ք ա ն դժուա ր է ընղու ն իլ որ ն ո յն հ ե ղ ի նա կը տ ա րբեր ի ւմ բա ւո ր ո ւմ ն ե ր ո ւ բա ժ ն է Ս ա ղ մ ո ս ներ ը , տ ա րբեր վ ե ր ն ա գ ի ր ն ե ր ո ւ մ ա սի ն իւօսի ե լ , վերջա պ ես, որ մ ե ր հ ա յր ե ր ը ընտ րա ծ ըԱան ե ր կ ո ւ գ ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ն ո յն հ ե ղ ի ն ա կ է ն ի բ ր ե ւ ն ե ր ա ծա կա ն Ա ս տ ո ւա ծ ա շ ո ւն չի ն ո յն դ ի ր ք ի ն , քաջ դիա նա լով ա նոնց պ ա րունա կա ծ ա ա րբերոլթ իւնները:

Մ եր կ ա ր ծ ի ք ո վ , դ տ նո ւա ծ են ձ ե ո ա գ ի ր ն ե ր , ո ւր Դ ա ւի թ Փ ի լի ս ո փ ա յի ա նունը ա նտ եսուա ծ է ե լ երկրորդ նա խ ա դրութ իլնը կ ցո ւա ծ է ա ոա ջինին, որուն վերնա դիրը կը յի շա տ ա կ է Եպիփան Կիպ րա ցին ի բր ե ւ հե ղ ի նա կ : Ա յս օ ր ի ս կ , երեք ձ ե ո ա գիր նե ր վկա ներն ե ն ա յդ ի ր ո ղ ո ւթ ե ա ն : Ն մ ա ն բն ա դ ի ր ն ե ր է ընդ օր ի նա կո ղ ն ե ր նկա տ ա ծ են թ է իրենց ընդօրինա կա ծը իրա րու մ իա ցո ւա ծ ե ր կ ու տ ա րբեր նա խ ա դ րո ւթ իլններ են ե լ ա նջա տ ա ծ են գ ա ն ո ն ք, երկ ր որ դ ի ն վ ե ր ա գ ր ե լո վ ա ոա ջինին հ ե ղ ի նա կ ին ա ն ո ւնը : Հա ւա նա բսւր ե ր կ ո ւ ա ւա ն դ ո ւթ ի ւն ն ե ր ը ծ ն ո ւն դ ա ոա ծ են նմա ն շ փ ո թ ո լթ ե ն է մ ը . ս կ գ բն ա կ ա ն գ ր ո ւթ ի ւն ը վ ե ր ն ա գ ր ո ւա ծ ե ղ ա ծ է Դ ա ւի թ Փ ի լի ս ո վ ւա յի ն ա ն ո ւն ո վ , ապա ինկ ա ծ է Դ ա ւի թ ի ա նունը ե ւ ե ր կ ո ւ նա իւա դ ր ո լթ ի լն ն երը մ ի ա ց ո ւա ծ ե ն ե լ , ս ւմ հ ն էն ե տ ք , վ ե ր ա ն ջ ա տ ո ւմ ի ժ ա մ ա ն ա կ , ա ո ա ջի ն ի ն ա ն ո ւն ը գ ե տ ե ղ ո ւա ծ է հեղինա կին պ ա կսող ա նունին փ ոխ ա րէն:

Մ եր կա րծիքը թ է Դ ա ւի թ Փ իլիսոփ ա ն է ե ր կ ր ո ր դ նա իւա դրութեա ն հեղի նա կ ը կը հ ի մ ն ա ւ ո ր ո ւ ի ա ր տ ա ք ի ն վ կ ա յո ւ թ ե ա մ բ մ ը ե ւ ե ր կ ո ւ գ ր ո լթ ի ւ ն ն ե ր ո ւ ն բովա նդա կութեսւն ր ա ղ դ ա տ ո ւթ ե ա մ բ:

Р . Ա Ր Տ Ա Ք Ի Ն Վ Կ Ա 8 Ո Ի Թ Ի Ի Ն Մ Ը

Գ ր ի գ ո ր Ո րդի Ա րա սա յ Գ Ի Ր Ք Պ Ա Տ Ճ Ա Ռ Ա 8 ծա ն օթ ա շխ ա տ ութ եա ն մ է ջ կը գ տ նենք Դ ա ւի թ Փ ի լի ս ո փ ա յի ն ա ն ո ւն ը , ի բ ր ե ւ հեղ ի նա կ ը Ս ա ղ մոսա ց դի ր ք ի ն մ ի

ք ա նի "8 ա ո ա ջ ա բ ա ն "ն ե ր ո ւ ^ : Ա ն կ է ա ո ա ջ, յի շ ա տ ա կ ո ւա ծ կ ա ն , " Ս . Հ ա ր ց գ ր ո ւա ծ ն ե ր է ն " գ լո ւի փ ն տ ա կ, մ ե զ հ ե տ ա քր քր ող ե ր կ ո ւ գ ր ո ւ թ ի լն ն ե ր ը . “ գ . Ս. Ա թա նա սի Յա ոա ջա բա նն Ս ա ղմոսա ց” (թ ղ . 4 2 ա -4 8 ) :

“դ . Եպ իփ ա նու Կ իպ րա ցւոյ ա ոա ջա բա նք Ս ա ղ մոսա ց” (թ ղ . 4 8 բ - 56ա ): Ե րկրորդ գլո ւի փ ն տ ա կ, որ է "Տ ո հ մ ա յի ն Մ ա տ ենա գիրք” , կը գտ նենք.

3 Հ . Տաշեան, Ցուցակ Հ ա յ. Ջեոսւգրաց Մդրն. Մխիթ. ի Վիեննա, էջ 213 - 217:

Հ . 8 Ժ

"р . Դա ւ

(թ ղ . 4 8բ - 56ա)**'

?:Ա<1- ա ՝Ք- ԱոԱԱՆԱՆ

թի Փ ի լի ս ո փ ա յի ն ա խ ա կ ա ր գ ե լ յտ ոա ջա բա նք Ս ա ղ մ ո ս ա ց ֊

է՜ ՜ 56ա1 ՚ ք 1 ո ,ր|-0 Դ ա ւհ թ Փ իւիս ոփ ա ն “ տ ոհմ՛ա յի նՊասւնաււաց , ի Րդ Օ ք է: ’Л Д ե ձ ո ր կ Ը յ ի յ - վ . Խ ր ե ս

մ՜ատենագիր նհր ո ւ շար ի ^ լք>հաը . Ո ւշա գրա ւ է որ Եպիփ ա նի “ա ոա ջա -հեղինա կը Ցես ո ւա յ գիր ի .„„Ը ա կ հ ե ն : Մ եր տ րա մսւդրութեա ն տակ չո ւ -

Տա շեա նի Խ Ա կինեա նի հ ւ ^ ք Ի ^ Ր - Վ . » М » Ч » Г » ^ » Ч ֊Ь » В

' ' “ Տ ա ա յ ի ք ի ^ а а » - * р И ն կ ա ր ա գ ր ո ւթ յա ն մ է շ , Հ Տա շեա ն կԸ ն կ ա ր ա ,ր է

„ Ճ ռ - Հ ” « » » 1 , Ր " 4 > № ՛ Ր Ի ւ 1 5 ՜ 1 ՚ն “ “ ‘‘ լ 1? ' 1 , 7 Т Т Р ' '" ա ր գ ա ր ե Հ ե ա ն ն ֊: Ա նոր կՏ հ է ա Լ ի -Ա թ ա նա սի եպ իսկոպ ոսի Ա ղ հ ք ս ա Օ ղ ր ա յպ : Ա մ ե ն ա յն ս սսլմ ոսա ցն Դ ա ^ ի տ ե ր ո ւն ա կ ա ն մ ի ա ս ն ,ա ե ա լ ե ,. յ ա յ լ ո յ յա յա ն ի ցուցեա .. . ." , Գ ր ^ ց ի ր ն ե ր ո ւ ն Л , ընդօրինա կուա ՚Տ Ս րա նա ս . ն ա խ ա ղ ր ո լր ի ւն յ կր սեսհ ն ո յն բ ա ռ ե ր ո վ , ս ա կ ա յն Պ ա տ նա ոա ց Դ ի րք ի ն հ ե ղ ի ն ա կ ի ն ծա նօթ ն ո յն ւ ո ո Ա հ ւ Տ ո կր թուի շա րունա կուիլ, ո րո վ հ ե տ ե ւ մ ե գ ի ծա նօթ գ ր չա գ ի ր ն ե ր ո ւն մ է ջ . ա ն Տ զ ի ? թե ե ր կ ո , սիւնա կներ կը գր ա ւհ , մ ի ն չ դ ե ռ Հ . Տա շեա նի նկա րա գրա ծ „ „ .ա գ ի ր ի ն մ էջ ՝ անոր նկա րա գրութիւնը կը գրա ւէ վե ց էշեր ե ւ կ ՚ա ւսւրսւի տ ա րբեր

նա խ ա դա սութեա մ՜բ մ ը . որ ե . “զ՞Ր աԿն "* ետես եւ ՈւնԿն Ո* 1ո լս “ - ԴՈ1’ աատրասաեաց Ա ստ ուա ծ սիրելեա ց ի ւր ո ց " ե ւ ն : Ս ո յն նա խ ա դրութ իւնը կը կարօտ ի յա տ ո ւկ ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ ե ա ն մ ը . գ տ ն ե լո ւ հա մ ա ր թե Ա թա նա սի Յ ո ւն ա ր էն բնա գ ի ր ի ն ո ՞ր մա սը ո ր դ ե գ ր ո ւա ծ է ի բ ր ե ւ Ս ա ղմոսա ց գ ի ր ք ի յա ո ա շա ր ա ն . Հ ա յ գր չա գի ր Ա ստ ուա ծա շունչերուն մ է շ ե ւ ո ՞ր թ ա րգմ ա նո ւթ ի ւնը ծա նօթ հր Ա ՚բա սեա ն Գ րիգոր ին: Կսւրեւորը, մ եր ուսումնա սիրութեա ն հա մա ր, անոր յիշա տ ա կ ո լթ ի ւնն է ի բր ե ւ Սա ղմոսա ց նա խ ա դրութիւն մը՛, ծա նօթ Հ ա յ մ ե կ ն ի չն ե ր ո ւն , հին էն ի վ ե ր ե լ , ա ւելի կար ե լո ր ' յո ւն ա բա ն բա ռ ե ր ո ւ գ ո ր ծ ա ծ ո ւթ ի ւն ը , որ կը նշմ ա ր ո ւի ա յն տ ե ղ : Հ .Տա շեա նի նկա րա գրութեա ն, ն ո յն թ ի ւ 1 5 -ի ն Р . մ ա սի ն մ է շ . թ ղ . 4 8 ր , կը գ տ ն ո ւի . "Դ ա ւթ ի Փ ի լի ս ո փ ա յի նա խ ա կա րգեա լ ա ո ա շա բա ն ք ս ա ղ մ ո ս ա ց : Ա նպ ա ր ա գիծ ա ս տ ո ւա ծե ղ էն տ ա ռ ի ցն յո գ ի ս ա ր դա ր ո ց ա նձա նց ձ ե ւա ց ե լո ց . ա ռ ի մ ա ր դ ի կ վ ե ր ա ծ ե լո ց , գ բա ր ո ւթ ե ա ն կ ա մ գ բա ր կ ո ւթ ե ա ն ա ր կա ծի ց որ յա պ ա յս ն յո ւ ս ո յ մա րգա րէք ա նուա նեցա ն. ա յս ինքն յա ռ ա շա տ ե ս ք " ե ւ ն : Ա նտ ա ր ա կո յս որ տ ա րբեր սկգբնա ւորո ւթ իւն մ ը ունինք ա յս տ ե ղ , քան Ա ստ ո ւա ծա շո ւնչի գ ր չա գ ի ր ն ե ր ո ւն ը : Հ . Տա շեա նի մէջբերսւծ ս կ գբնա ւո րո ւթ ի ւն ը երկա ր գրութեա ն մ ը ա ոա ջին տ ողերն ե ն , մ ի ն չ դ ե ռ Ա ս տ ո ւա ծա շո ւն չե ր ո ւն մ է շ պ ա հուա ծ գ ր ո ւթ ի ւն ը կը ս կս ի նա խ ա դա - ս ո ւթ ե ա մ բ մ ը . որ չի կրնա ր ս կ ի զ բ մ ը ը լլա լ: Ն ա խ ո ր դ ի ն ն մ ա ն . Պա տ նա ոա ց գիրքին նկա րա գրա ծ գրութ ի ւն ը շատ ա ւելի երկա ր է քան մ եր ուսումնա սի րութ եա ն ա ոա րկա յ գ ր ո ւթ ի ւն ը : Հ . Տա շեա նին նկա րա գրա ծը կը գ ր ա ւէ ո ւթ ը է ջ ե ր , մ ի ն չդ ե ռ Ա ստ ուա ծա շունչին մ է ջ պահուսւծը՝ երեք սիլնա կներներ լե ցն ո ղ գր ո ւթ ի ւն մ ը ն է :

Ն ո յն թ ի լ 1 5 -ի ն ե ր ր ո ր դ գ ր ո ւթ ի ւն ն է . "գ . թ ղ . 5 6 ա : "Ե պ ի փ ա նու Կ իպ րա ցւոյ աոաջաբսւնք ս ա ղմ ո սա ց: Տ ա մ ե ն ա յն ի ն չ զոր ասա ց մ ե զ հ ա յր մ ե ր Ա թա նա ս, զոր լուեա լ է ր ..." : 4 ե ր ջ ' թ ղ . 6 0 ա :" Ն կա րա գրուա ծը եպ իփ ա նի ծա նօթ գ ր ո ւթ ի ւն ն է , որ ա ո հասարակ հրա տ արա կուած է տ պա գիր հին Ա ս տ ո ւա ծա շո ւն չե ր ո ւն մ է ջ , ի բր ե ւ նա խ ա դրութիւն Սա ղմոսա ց գիրքին:

1997 ԴԱՒԹԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԻ «-ՅԱՂԱԳՍ...» <>49

Ո ւր ե մ ն , Պա տ նա ոա ց Դ իրքին հ ե ղ ի ն ա կ ը կը յի շա տ ա կ է ե ր ե ք "ա ո ա ջա ր ա նք" Ս ա ղմոսա ց դի ր ք ի ն , իր գիրքին ա յն մա սի ն մ է ջ , “ ն ո ր ո ւմ ը ն ձ ե ո ի ն Պ ա տ նա ոք ե լ Ն ա խ սւդրութիւնք հնոց ե ւ նորոց կաակարանաց” : Դ ժբա խ տ ա բա ր չո ւն ի ն ք ա յս երեք գ ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ո ւն լմ ա ն նկա րա գրա կա նը, որ կ ա յ Պա տ նա ոա ց Դ իրքին մ է ջ : Պիտի րա ւա կա նա նա նք Հ . Տա շեա նի ըրսւծ ա մ փ ո փ ո ւմ ո վ մ ի ա յն , Դ ա ւի թ ի գ ր ո ւթ հ ա ն մա սին գաղափ ար մ ը կ ա զ մ ե լո ւ հա մա ր : վ ե ր ե ւ մ էջր հ ր ո ւա ծ վերնա դիր ին ե ւ անոր յա ջ ո ր ղ ո ղ նսւխ ա դա սութենէն ե տ ք, Հ . Տա շեա ն կ ՚ա ւ ե լց ն է . “ Ա յս մ ա սն ա յլե լա յլ մ ա ն ր ա ր ա ժ ա ն մ ո ւն ք ո ւ ն ի : Ա յս պ է ս ' ա . թ ղ . 5 0 ր . “ վ ա ս ն ե ր գ չա ց ն : Ա մ ե ն ա յն ս ա ղ մ ո ս ա ց գ ր ո յս մ ի ա յն մ ի ա բ ո ւն պ ա տ նա ոք ինքն ե ս քա ն չե լի ն Դ ա ւի թ , ե ւ ի ն մ ա նէ շա հեա լ ե լ պ ա յծսւոա ցեա լ ա յլք ա յլո ւր ջա հա ցո լցին լո յս ” ե ւ ն :" Ա ր դ , մ եր ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ա ծ դ ր ո ւթ ի ւն ը կ ՚ա ւա ր տ ի ն մ ա ն ն ա ի ւա ղ ա ս ո ւթ ե ա մ բ մ ը . “ Ա ր ղ ա մ ե ն ա յն ս ա ղ մ ո ս ա ց պ ա տ նա ո ին քն ս ք ա ն չե լի ն Դ ա ւի թ է ե ւ ի ն մ ա ն է ա յլք ն պ ա յծա ռա ցա ն” : Ս ա կա յն, ըստ Հ . Տա շեա նի նկա րա գրա կա նին, Դ ա ւի թ ի դ ր ութ ի ւնը ո՞չ մ ի ա յն չա ւա րտ իր ա յս տ ե ղ , ա յլ կը շա րունա կուի:

Ա յդ շա ր ունա կ ո ւթ եա ն մ է ջ կը գտ նո ւի ե ր կ ր ո ր դ նա իյա դա սո ւթ իւն մ ը , ո ր ուն հա մա պ ա տ ա սխ ա նը կ ա յ մ ե ր հրա տ ա րա կա ծ նա խ ա դ ր ութ եա ն մ է ջ . բ . թ ղ . 51ա . “ Վ ա սն վ ե ր ն ա գ ր ա ցն : Ա յլ գա ն ա գա ն ելո յ վա սն վե ր ն ա գ ր ա ցդ ա յս ի ն չ է պ ա տ նա ոք. դի զ ո ր ասա ց զ ս ա ղ մ ո ս ն ' զպ ա տ նա ոն ա ռընթ եր ի լր ա ք ա ն չի լր ո ւմ ե ք ի ս ա ղ մ ո ս ա ցդ վ ե ր ա դ ր ե ա ց , որ պ էս ո մ ա ն ք յա յլո ց մ ա ր դ ա ր է ի ց ն . ա յլ յե տ ո յ ա յլք զ ա յս պ ի ս ի հետ ա զօտ եցին խ ն դ ի ր ս " ե ւ ն : Ա սոր հա մա պ ա տ ա սխ ա նող նա խ ա դա սոլթ իւնն է . “Ա յլ գա նա գա նելո յ վե ր ն ա գ ր ա ցդ ա յս ի ն չ են պ ա տ նա ոք. քա նզի ո չ որ ասա ց զ ս ա ղ մ ո ս դ զպ ա տ նա ոսն ա ռ ը ն թ ե ր իւրա քա նչիւր .ո ւմ ե ք ըստ ս ա ղ մ ո ս ի ն վ ե ր ն ա դ ր ե ա ց, որպ էս ո մ ա ն ք յա յ լ ո ց մ ա ր գ ա ր է ի ց ” : Ե ր կ ո ւ տ ա ր բ ե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր կա ն ե ր կ ո ւ ի ր ա ր ո ւ հ ա մ ա պ ա տ ա սխ ա նո ղ ն ա խ ա դ ա ս ո ւթ ի ւն ն ե ր ո ւն մ է ջ : Ն ա խ ' մ ե ր հրա տ ա րա կա ծ դ ր ո ւթ ի ւն ը ա ւելի ամփոփ է ե ւ ո ւն ի ժխ տ ա կա ն “ ո չ” մ ը , որ ա ւելի նիշտ իմա ստ մ ը կ ո ւտ ա յ նա խ ա դա սութ եա ն: Ե ր կր ո ր դ ' մ ե ր գ ր ո լթ ե ա ն մ է ջ , ա յս նա խ ա դ ա սո ւթ իլնը կը գ տ ն ո ւի մ ի ւ ս է ն ա ռ ա ջ, մ ի ն չ դ ե ռ Հ . Տ ա շե ա ն ի մ է ջ բ ե ր ա ծ ը , կը հ ե տ ե լի ն ա խ ո ր դ ի ն : Հ . Տա շեա ն կը յի շ է ե ր կ ո ւ կտ ո րներ ե ւս , ս ա կ ա յն ա նոնց հա մա պ ա տ ա սխ ա ն ն ա խ ա դ ա ս ո ւթ ի ւն ն ե ր չկ ա ն մ ե ր գ ր ո ւթ հ ա ն մ է ջ : Ո ւր ե մ ն , Ա թ ա նա սի գ ր ո ւթ հ ա ն ն մ ա ն , Դ ա ւի թ ի բ ն ա գ ի ր ը ա ւե լի երկա ր գ ր ո ւթ ի ւն մ ը ե ղ ա ծ է քան Ա ս տ ո ւ ա ծ ա շ ո ւ ն չ ե ր ո ւ ն մ է ջ պ ա հ ո ւա ծ ը , ա ր տ ա յա յտ ո ւթ ե ա ն ձ ե ւ ե ր ո ւ ն մ է ջ տ ա ր բե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր կ ա ն, ի € չպ է ս " ո չ ՚՚- ի մ ը պ ա կասը երկա ր բն ա գ ի ր ի ն մ է ջ , որ նա խ ա դա սութեա ն ա մ բո ղ ջ իմա ստ ը կը փ ոխ է, ի ն չպ էս նա եւ ե տ -ա ո ա ջ ո լթ ի ւն մ ը ընդհա նո ւր խ մ բա գրո ւթ եա ն մ է ջ :

վ ե ր ո յի շ ե ա լ տ ե ղ ե կ ո ւթ ի ւն ն ե ր ը բա ւա րա ր ե ն հա ստ ա տ ելո ւ հա մ ա ր թ է Ա բա ս ի ո ր դ ի Գ ր ի գ ո ր ի ն մ ա ն հ ե ղ ի ն ա կ ո ւթ ե ա ն մ ը հ ա մ ա ր , որ ե ղ ա ծ է Հ ա յ մ ա տ ե նա - գրութ եա ն պ ա տ մութեա ն մ ը ա ոա ջին հեղի նա կ ը, ինչպ էս Ա կինեա ն կ ը ս ի ր է որա կել զ ա յն , Դ ա ւի թ փ իլիսոփ ա ն է հ ե ղ ի ն ա կ ը , Ա թա նա ս Ա ղեքս ս ւնդրա ցի ի ե ւ Ե պ իփ ա ն Կիպ րսւցիի կ ո ղ ք ի ն ' միա ՞կ Հ ա յ հե ղ ի նա կ ը Ս ա ղ մոսա ց դիր քի յա ո ա ջա ր ա ն ի մ ը : Ա ւե լի ն ' վ ե ր ե ւ յի շ ո ւա ծ ե ր կ ո ւ վ կ ա յո ւթ ի լն ն ե ր ը կը հա ստ ա տ են նա եւ թ է մ ե ր Ա ստ ուա ծա շունչերուն մ է ջ պ ա հպ ա նուա ծ դր ո ւթ ի ւն ը մա ս մ ը ն է մ ի ա յն Պ ատ նա ոաց դ ի ր ք ի ն մ է ջ ն կ ա ր ա դ ր ո ւա ծ Ս ա ղ մ ո ս ա ց յա ո ա ջ ա բ ա ն է ն , վ ե ր ա գ ր ո ւա ծ Դ ա ւթ ի փ իլիսոփ ա յին:

Գ. Ն Ե Ր Ք Ի Ն ՓԱՍՏԵՐ

Լ ե զ ա ա կ ա ն տ ա ր բ ե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր : Պիտի բ ա լէ բա ղ դ ա տ ե լ Ե պ իփ ա նի «Ց ա ղ ա գ ս ^ՐԳՈ9 Ս ա ղ մ ո ս ա ր ա նի » կ ո չո ւա ծ ն ա խ ա դ ր ոլթ իւն ը « Յ ա ղ ա գ ս Ս ա ղմոսա ց Դ ա ւթ ի »

50 ք> ______ է:Ա<1; ШЧ*- Цт ЫГЫП._______________ 1997

նաիյա դրութեան հետ . ըստ լհ գ ո ւի ե ւ ըսա բ ո վ ա ն դ ա կ մ ա ն հ ա մ ո ղ ո վ հա մար թե ե ր կ ո ւ տ ա րբեր հ ե ղ ի ն ա կ ն ե ր ո ւ գ ո ր ծ ե ր ե ն ա նոնք: Ե պ իփ ա նի գ ր ո ւ բ ի ւ ը ոսկեդարեա ն դասական գրա բա րով շա րա դրուա ծ թ ա րգմ ա ն ութ իւն մ ը ն է . մ ի ն չդ ե ո մ ի ն ի ն լհ գ ո ւի ն մեջ կան Յունա բա ն Դ պ րոցի գ ո րծա ծա ծ րա ոա րա նեն բա ո ե ր ե ւո ներ . որոնք օտար ե ն ո ս կ ե դ ա ր ե ա ն գ ր ա բ ա ր ի ն :

Ո ւշա գրա ւ պ ա րա գա յ մ ըն է ընդեր կա րեա ց բա ո ի ն գ ո ր ծ ա ծ ո ւթ ի ւն ը ե ր կ ր ո ր դ Նա խ ա դրութեա ն մ ե ջ : Բաոը կը գա նուի Ճ Ժ Թ սա ղմ ոսեն կա տ ա րուա ծ մ ե ջբե ր ո ւմ իմ ո մ ե , . Վ ա ', ե ին ծ '< լ1> ը նդ ե ր կ ա 'ր ե ղ ե ւ պ ա ն դ խ տ ո ւ թ ի ւ ն ի մ :

Մ եր բնա գիրին ձեոա գիրներեն ոմա նք ո ւնի ն •ը ն դ ե ր կ ա ր ե ա ց բ ա յը , մ ի ն չ դ ե ո ո ւր իշներ փ ոխ ա ծ ե ն գ ա յն , ըստ Ս ա ղմոսի ը ն դ ո ւն ո ւա ծ բն ա գ ի ր ի ն . ը ն դ երկար ե ո ե ւ ձ ե ւի ն : Հ . Տա շեա նի Յուցա կԷն մ էջրերուա ծ նա խ ա դա սութիւնը. ո րո վ կը սկսի իսկական նա խ ա դրութիւնը "Ա նպ ա րա գիծ ա ստ ուա ծեղհն տ ա ոիցն յո գ ի ս ա րդա րոց ա նձա նց ձ ե ւա ց ե լո ց . ա ո ի մ ա ր դ իկ վ ե ր ա ծ ե լո ց .. ." ց ո ւց մ ո ւն ք մ ը ն է բ է Դ ա ւի թ Փ իլիսոփ ա յի բնա գի րը ա ղ ա ւա ղո ւմ ներ կրա ծ է . ո 'չ մ ի ա յն յա պ ա ւո ւմ ն ե ր ո վ . ա յլ նաեւ լեդուա կա ն "սրբա գրութ իւններով": Ա նտ ա րա կոյս որ մ ե ր ունեցա ծ գրութեա ն հ ի մ քի ն կա յ յո ւն ա բ ա ն ո ւթ ի ւն ն ե ր ո վ շա րա դր ո ւա ծ սկզբնա կա ն բն ա գ ի ր մ ը . որ գրուա ծ պետք ե ը լլա յ Դ ա ւիթ Փ իլիսոփ ա յի Բ ա րձրա ցուցէք-ին ոնով :

Պ ա ր ո ւն ա կ ո ւթ ե ա ն տ ե ս ա կ է տ ո վ , տ ա ր բեր ո ւթ իւնները մ ե ծ են ե ւ բա գ մ ա թ ի ւ: Դ ա ւիթի վերա գրուա ծ նա խ ա դրութ իւնը, իր ա ղնա տ ուա ծ վինսւկին մ ե ջ , ո ւն ի երկու մ ա ս ե ր , ա ոա ջինը կը բն ո ւթ ա գ ր է մա րգա րեա կա ն ո գ ի ն , սա կա յն յա տ ո լկ տեսակի ա յն մ ա րգա րէութ իւնը որ կ ՚ա ր տ ա յս ւյտ ո ւի ե ր գ ո վ , ն ո ւա գ ո վ ու պ ա րով , ինչպ ես ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ը : Դ ա ւի թ մա րգա րեի պ ա ր ա գա յի ն , ւսն կը շե շտ է ի ւղ ո վ օ ծ ո ւմ ի ն ա գ դ ե ցո ւթ ի ւն ը , ո րո վ Դ ա ւի թ կը մա րգա րեա նա յ ո 'չ մ ի ա յն բ ա ն ի լ, ա յլե ւ ե ր գ ո վ , նո ւա գո վ ե ւ պ ա րով: Իր օր հ նե ր գ ո լթ ի ւն նե ր ո ւն կը մա սնա կցին նա եւ իր ձ ե ռ ք ե ր ը , իր ա մ բողջ եութ իւնը : Մ ա րգա րեն, իր իսկ շինա ծ գոր ծիքներ ո ւն վ ր ա յ, կը հն չե ցն էր Ս . Հ ո գ ի ն : Հեղինա կը կը մեջբերե Հ ի ն Կտակարանին մ է ջ յիշա տ ա կուա ծ մա սնա ւոր պ ա րա գա ները, ուր մա րգա րէութ իւնը կ ՚ա ր տ ա յա յտ ո ւի ե ր գ ո վ , նո ւա գո վ ու պ ա րով, փ ա ստ ելու հա մա ր թ է Դ ա ւի թ ի ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ը իսկա կա ն մ ա ր գ ա ր է ո լթ ի ւն ե ն , Ս. Հ ո գ ի ո վ ն ե ր շ ն չո ւա ծ , նա խ ա տ ե ս ե լո ւ հա մ ա ր Ք ր ի ս տ ո ս ի մ ա բ դ ե ղ ո ւ թ ի ւ ն ը , չա րչա րա նքները, թ ա ղ ո ւմ ը , յա ր ո ւթ ի ւն ը ե ւ ա մ բո ղ ջ մ ա ր դ կո ւթ ե ա ն փ ր կ ո ւթ ի լն ը , “ մ ի ն չ ե լ ի գա լուստ բա նին՛’ : Մ ա րգա րէուբեա ն կնիքն է |ււղ ո վ օ ծ ո ւմ ը :

Եպիփան չո ւն ի նմա ն մ օ տ ե ց ո ւմ , ա յլ իր գիտ ցա ծը ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ո ւ մա սի ն կը վ երա գրէ Աթանասի եւ Ս. Հ ո գ ի է ն ստ ա ցա ծ իր ն ե ր շն չո ւմ ի ն :

Դ ա սսսորումի եւ ցուցա կ ա գրո ւթ եա ն ւոա րբերո ւթ ի ւններ : Ե րկրորդ մա սին մ էջ , հեղ ի նա կ ը կը ն ե ր կ ա յա ցն է Ս ա ղ մ ո ս նե ր ո ւն դ ա ս ա ւո ր ո ւմ ը , "ըստ ե բ բ ա յե ց լո ց ” : Տեսա կա ւորումը կը հետ եւի ո'չ թե |ււրա քա նչիւր ս ա ղմ ոսի պ ա րունա կութեա ն, ա յլ վ ե ր ն ա գ ի ր ն ե ր ո ւն : Ա ն կը նշե 8 2 ս ա ղ մ ո ս ն ե ր “ ի Դ ա ւի թ " վ ե ր ն ա դ ի ր ո վ գսւտ ո- ր ո շո ւա ծ, մ ի ն չդ ե ո Եպիփան ն ո յն տեսակի սա ղմ ոսները կը հա շուե 8 1 հատ ե ւ կը րա ժնէ գա նոնք ե ր կ ու տ եսա կներու. Դ ա ւթ ա յ՝ 7 2 ս ա ղ մ ո ս, իսկ ի Դ ա ւիթ ՝ 9 ս ա ղ մ ո ս, ը ն դ ա մ ե ն ը ’ 8 1 : Ա ր դ , Հ ա յե ր ե ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ ե ա ն մ ե ջ չո ւն ի ն ք Դ ա ւթ ա յ ձ ե լը ս ա ղմ ոսներու վեբնա գի ր ներ ուն մ ե ջ : Ո ւշա գրա ւ ե որ Յ ո ւնա րեն Ա սա ուա ծա շունչի գիտ ական հրա տարա կութեան մ եջ, թ ի ւ 16 , 2 5 , 2 6 , 2 7 ե լ 3 6 սա ղ մ ո սն եր ո ւն վերնա դիրները մ ի ա յն ունին սեոա կա ն ձ ե լը , որ կը համապատասխանն Եպիփանի յի շա ծ Դ ա ւթ ա յ ձ ե լի ն : Ա յս պ ա րա գա յին ե ւս , Յունա կա ն բն ա գ ի ր ի ն հրա տ ա րա կիչը կը

1997 ԴԱՒԹԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԻ «-ՅԱՂԱԳՍ-

յի շ է չո ր ս ձե ո ա գ ի ր ն ե ր , որոնք պա հա ծ են ի Դ ա փ թ ը նդհա նր ա ցա ծ ձ ե ւը , յի շես ւլ

հին գ ս ա ղմ ոսներու պ ա րա գա յին եւս՜*:Եպիփ ա նի նա իւա դրութիւնը կը թ ուհ սա ղւքոսներու ե ր կ ո ւ ց ո ւց ա կ ն ե ր , շաա

պ ա րզ ձ ե ւո վ . Դ ա ւթ ի ' 8 2 , Սողուքոնի' 2 , Կորխ սւյ' 11 , Ա սսւփ ա յ' 1 2 , Մ ո վ ս ի ս ի ' 1 , Էթեւքայ (էմ ա նս ւյ)' 1, ա լելուիա ' 17 , "ա ոա նց գ ր ո ց ", ա յս ինքն ա ն վեր նա գիր ' 1 9 : Ան կը վհրջսւցնէ ցուցա կը, “ե ւ են ա նուա նք որ վերն ա գիր ո ւն ի ն , ե ւ ո չ յա յա ն ի թ է ո ՚յ ր ե ն , մ ի ա ն գ ա մ ա յն ' Ճ Ծ " : Ս ոյն ցուցա կին կը հետ եւի նոր հա տ ուա ծ մ ը , ո ւր կ ՚ը ս ո ւի թ է ' “ մ ա ն կ ո ւն ք ե ր ր ա յե ց ւո ց ” հ ի ն գ մ ա ս ե ր ո ւ կը բա ժ ն ե ն Ս ա ղ մ ո ս ա ց գ ի ր ք ը , “ Դ ա ւթ ա յ գր ին Д Р : ի Դ ա ւի թ Թ : Ա սա փ ա յ' Ժ-Р : Ա ն գ էի ե ւ Ջ ա քա րիա յի Տ : Ա ոա նց ա նուա ն Ժ Զ : Մ ո վ ս ի ս ի Ա : ա լե լո ւի ա է : ա շտ |ւնա նա ց Ժ Գ " : Ե պ իփ ա նի ե ր կ ո ւ ցուցա կները տարրեր կարծիք կը յա յտ ն ե ն սա ղմ ոսներու հեղինա կի մա սին.

Ա ո ա ջի նը ' որ իր նա խ սւդրութեա ն ա մ բ ո ղ ջ պա տնսւոն է , կը պ նդ է թ է ' "ի ն քն Դ ա ւի թ էր պ ա տ նա ոք ա մ ե ն ա յն ս ա ղ մ ո ս ա ց ս , որպ էս ե ղ է գ ն գ ր չի որ թ ա ցե ա լ ե ւ ներկեա լ լի ն ի , ա յս պ էս ե ւ երա նելի ն Դ ա ւի թ ներկեա լ շնորհօք ]ւո գ ւո յն ս ր բ ո յ. . .” : Ի սկ ե ր կ ր ո ր դ ցո ւցա կ ի ն մ է ջ կը ն ե ր կ ա յա ց ն է Ե բ ր ա յե ց ի ն ե ր ո ւ ա ւա ն դ ո ւթ ի ւն ը , ս ա կ ա յն ն ա խ ո րդ ը ս ա ծի ն հա կա ոա կը կը գ ր է . "Դ ր ո ց ս սա դմոււա ց ա յս պ էս է ո ր ո շո ւթ ի ւն որ ի նշմա ր իտ օրինա կա ց, ո ր պ է ս ո մ ա ն ք կ ա ր ծ ե ց ի ն ' թ է ա մ ե ն ա յնս ա ղ մ ո ս ք ն ' Դ ա ւթ ի ա ս ա ց ե ա լք , ե ն ա յլ եւ ա յլո ց մ ա ր գ ւս ր էի ց ...... :

Ե ր կր որ դ նա իւա դրութեա ն հեղի նա կին մ օ տ ե ց ո ւմ ը ե ւ ց ո ւց ա կ ա գ ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ը տ ա րբեր ե ն : Ա ն նախ կ ՚ը ս է թ է Ե կ ե ղ ե ցի ի ն ո ւն ե ց ա ծ 1 5 0 ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ը զա նա զա ն վ ե ր ն ա դ ի ր նե ր ո ւն ի ն , ո մ ա ն ք "ըստ ե բ ր ա յե ց ւ ո ց " ե ւ ո մ ա նք ' տ ա ր բե ր : Ա ր ւլ, մ եր հ ե ղ ի ն ա կ ը կը սկսի թ ո ւե լ ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ը , որոնք ի լր ա ք ա ն չի լր վ ե ր ն ա դ ի ր ի տակ կ ՛ի յն ա ն , “ ըսւո ե բ ր ա յե ց ւ ո ց ն ” : Բ սւղդա տ ուա ծ Եպ իփ ա նի յի շ ա ծ “ ե բ ր ա յե ց ւ ո ց " ց ո ւց ա կ ա գ ր ո ւթ ե ա ն , թ ի լե ր ը տ ա ր բե ր ե ն , մ է կ է ն մ ի ւ ս ը : Մ եր կ ա ր ծ ի ք ո վ ,ի ւր ա ք ա ն չի ւր ը ա չքի ա ո ջ ե ւ ո ւն ի Ե բ ր ա յա կ ա ն տ ա ր բե ր բ ն ա գ ի ր մ ը . ո ր ը ա ն պ ա յմ ա ն օր էն Ե բ ր ա յե ր է ն կրնա ր չ ը լ լա լ , ա յլ , հ ա ւա նա ր ա ր , ա ր տ ա գ ա ղ թ ա ծ Հ ր ե ա ն ե ր ո ւ շրջա նա կին մ է ջ գ ո ր ծ ա ծ ո ւա ծ Յ ո ւնա ր էն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ ի ւն մ ը : Մ երո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ հ ա ն ս ա հ մ ա նէն դ ո ւր ս կ ՚ի յն ա յ պ րպ տ ել ա յս պ ա րա գա ն, մ ե զ ի հա մա ր հիմ նա կ ա նը ն շե լն է տ ա ր բե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ը ե ր կ ո ւ ն ա խ ա դ ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ո ւն , հա ստա տ ելու հա մար թ է չե ն կրնար երկուքն ա լ ն ո յն գ ր ի չէն ելա ծ ը լլա լ:

Բացի թ ուա կա ն տ ա ր բե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր է ն , որոնք յււտ ա կ կ ե ր պ ո վ կը վ ե ր ա բե ր ի ն Ս ա ղմոսա ց դիրքի ե ր կ ու տ ա րբեր ա ւա նդ ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւ, ե րկ ո ւ նա խ ա դրութ իւններուն ե ր ե ք ցո ւց ա կ ն ե ր ո ւն մ է ջ , ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ո ւ վ ե ր ն ա գ ի ր ն ե ր ը չե՞ն հա մա պ ա տ ա սխ ա ներ հ ա յե ր էն թ ա րգմա նութ եա ն վ ե ր ն ա գ ի ր ն ե ր ո ւն , որոնք ը ն դ ո ւն ո ւա ծ ե ն Հ ա յ Ա ստ ուա - ծ ա շ ո ւն չի ա ւա նդ ո ւթ ե ա ն մ է ջ : Ս ա ղմոսա ց դիրքի գիտ ա կա ն հրա տ ա րա կութ իւնը մ ի ա յն կ ր ն ա յ պ ա տ ա սխ ա նել ա յն հա րցին թ է ո ՞ր ա ւա ն դ ո ւթ ե ա ն հ ե տ ե ւա ծ են Ս ա ղմոսա ց դիրքին Հ ա յ թ ա ր գ մ ա ն ի չնե ր ը , վ ե ր ն ա գի րն ե ր ու պ ա րա գա յին :

Մ ե կ ն ո ղ ա կ ա ն տ ա ր բե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր : Վ երնա գիրներու մեկ նո ւթ եա ն մ է ջ ե ւս , երկու հ ե ղ ի ն ա կ ն ե ր ը կը ն ե ր կ ա յա ց ն ե ն բ ա զ մ ա թ ի ւ տ ա ր բ ե ր ո ւթ ի ւն ն ե ր : Ի բ ր ե ւ օրինա կ

յիշա տ ա կենք ա ն ո նցմ է մ ի ն :Հ ա յե ր է ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ ի ւն ը , հ ե տ ե ւե լո վ յո ւն ա կ ա ն բն ա գ ի ր ի ն , 1 7 ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ո ւ

վ ե ր ն ա գ ի ր ն ե ր ո ւն մ է ջ ո ւն ի «Օ ր հ ն ո ւ թ ի ւ ն ք ա շ տ ի ն ա ն ա ց » բ ա ց ա տ ր ո ւթ ի ւն ը : Ե պ իփ ա ն երկ ա ր օ ր էն կը մ ե կ ն ա բ ա ն է ե ր գ ա ստ ինա նա ց բա ց ա տ ր ո ւթ ի ւն ը , նախ մ է ջ բ ե ր ե լո վ Թ էո դ ի տ ո ն ի մ ե կ ն ո ւթ ի ւն ը , ո ր է « ե ր գ ե լ ի ց » , ապա Ս իմա քոսի ե ւ Ա կի ւղ ա ս ի մ ե կ ն ո ւթ ի ւն ը , որ է ' « ե ր գ յ ե լ ս » : Ի սկ ի ն ք , կը մ ե կ ն ա բ ա ն է ե լք բա ո ը

5 А1й-ес1 К аЫ Ь , Рза1пй с и т Օժւտ, С оШ п §еп , 1967.

ի բ ր ե ւ ա կ ն ա ր կ ո ւթ ի ւն Հ ր ե ս ւյ ա ք ս ո ր ե ա լն ե ր ո ւն վ ե ր ա դ ա ր ձ ի ն Բ ա ր ե լո ն է ն Ե ր ո ւս ա ղ էմ , զ ո ր Դ ա ւիթ մա րգա րեա ցա ծ է յա ո ա ջա տ ե ս ո ղ հ ո գ ւ ո յն ա զ դ ե ց ո ւթ - հա մ ր : Ս ա կա յն, նա խ ա տ եսելով որ ոմա նք պիտի չո ւզ ե ն վ ե ր ա դ ա ռն ա , « յը ղ ձ ա լի քաղա քն Ե ր ո ւս ա ղ է մ » , յո ր դ ո ր ա ծ է բո լո րի ն ը լլա լ ս իր ո վ ե ւ մ ի ա ձ ա յն ե ւ ըսա ծ « Զ ի * րարի կա մ զ ի * վ ա յե լո ւ չ , զ ի րնա կին եղրա րք ի մ ի ա ս ի ն » (Ս ղմ^ Ճ Լ Բ ): Իսկ ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ո ւ ն ո յն խ ո ւմ ր ի ն ր ո լոր ա կ նա ր կո ւթ իւննե ր ը ե ր թ ա լո ւ Ե ր ո ւս ա ղ է մ . բա րձրա նա լո ւ Ս իոն. բն ա կ ո ւթ ի ւն հա ստ ա տ ելու ա յն տ ե ղ ե ւ ա նոր բա ր ձո ւնքի ն բա րձր ա ցն ե լո ւ ի ր ենց օրհնութ եա ն ե ր գ ե ր ը . Եպիփան չ ի ' մ ե կ ն ա բա ն ե ր զա նոնք ի բր ե ւ Տա նարի նանապարհին ե ր գո ւա ծ ա ղօթ քներ, ա յլ ի րր եւ աքսօրէն վերա դա րձի

յո ր դ ո ր ն ե ր :Եպիփանի երկար մ էջ բե ր ո ւմ ն ե ր ո ւն հա կա դրա բա ր, իր կ ո ւո ո ն ո վ , Դ ա ւի թ կը

մ ե կ ն է ն ո յն բա ցա տ րութիւնը ա ւելի պ ա րզ ե ւ յստ ա կօրէն . “ե ւ զորս ի մ ուտ ս ե ւ յե լս տաճարին երգէին՝ աշտինսւնաց զ ա յն կ ո չե ն ":

Դ . Ե ՏՐԱ Կ Ա 8Ո ԻԹ ԻԻՆ

վ ե ր ո յի շ ե ս ղ բո լո ր ց ո ւց մ ո ւն ք ն ե ր ը հ ա մ ո զ ի չ կը դ ա րձնեն փաստը թ է Դ ա ւիթ Փ իլիսո փ ա յին ա նունը պա տահսւկանօբէն չ է ' պսւհուսւծ որոշ ձ ե ո ա գ ի ր ն ե ր ո ւ մ է ջ ի բր ե ւ հեղինա կը ներկա յսւցուա ծ գր ո ւթ ե ա ն, որ է Ս ա ղմոսա ց գի ր ք ի նսւխ ա դրոլ- թ իւն մ ը : Բաւ պիտի ըլլա ր ո ւշա դ րո ւթ եա մ բ կա րդա լ ս ո յն նա խ ա դրութ իւնը զ գա լո ւ հա մա ր Դ ա ւիթ ի յա տ ո ւկ ՝ յս տ ա կ մ տ ա ծ ո ւմ ի ե ւ պ ա րզ ո ւ մ ի ա ձ ո յլ ոն ի մը գ ո յո ւթ ի ւն ը , ա ոա ջին տ ո ղ էն մ ի ն չե ւ վ ե ր ջ ի ն ը : Հ ե ղ ի ն ա կ ը ի ր տ ես ո ւթ ի ւնը ունիԴ ա ւիթ ի մա րգա րէութ եա ն էութ եա ն ե ւ անոր ր ն ո յթ ի մ ա ս ի ն , կը հ ի մ ն ա ւո ր է զ ա յն ե ւ կ՛ա նցնի բա ցա տ րելու թ է ի ն չո ւ" Հրէա կա ն ա ւա նդութ իւնը ա նվերնա գիր թ ող ա ծ է բա զմա թ իւ սա ղմ ոսներ, իսկ յե տ ա գ ա յի ն ուր ի շներո ւ վերա գրուա ծ են ա նոնք, երբ Դա ւիթ ինք է ա նոնց հեղինա կը:

Դ ա տ ելով Ա թա նա սի նա խ ա դրութեա ն լե զ ո ւի ն մ է ջ ե ւս ն շմ ա ր ո ւո ղ յո ւն ա բ ա ն եզր երէն ՝ ե ւ մա նա ւա նդ ա յն ի ր ո ղ ո ւթ ե ն էն որ բ ո լո ր ձ ե ո ա գ ի ր ն ե ր ը , որոնք ո ւնի ն Ա թա նա սի ա յս ն ա խ ա դ ր ո ւթ ի ւն ը , ո ւն ի ն ն ա եւ Դ ա ւի թ ի ն ա խ ա դ ր ո ւթ ի ւն ը , կը կա րծենք թ է փաստ մ ը ե ւս կ ՚ա ւե լն ա յ թ է Մ ո վ սէս ե ւ Դ ա ւի թ Ա ս տ ո ւա ծա շո ւն չո վ զ բ ա ղ ա ծ ե ն ե ւ Ա ղ ե ք ս ա ն դ ր ի ա յի մ է ջ տ ի ր ո ղ բ ն ա գ ի ր ը ե ւ ա նոր մ ա ս ի ն մ ե կ ն ո ւթ ի ւն ն ե ր բ ե ր ա ծ ե ն Հ ա յա ս տ ա ն : խ ո ր ե ն ա ցի ի ն տ ե ղ ե կ ո ւթ ի ւն ը իր ե ւ ը ն կ ե ր նե ր ո ւն մ ա սի ն թ է ՝ ի ր ե ն ց բե ր ա ծ ա ր ո ւեստ ո վ վ ե ր ա ն ա յա ծ ե ն Յ ո ւն ա ր էն օրինակին վ ր ա յէն կատարուած թ ա ր գմ ա ն ո ւթ իւն^ , ձրի խ օսք մ ը չ է ' թ ե ր ե ւս :

Դա ւիթի նա խա դրութեան մ է ջ , յա տ ո ւկ ո լշա դ ր ո ւթ ի լն կը տ րոլի թուա նշա ններ ոլ խ որհո ւրդին, ի ն չ որ կը յի շ ե ց ն է Ա ղ եքս ա նդի ո յ Պղոտ ինեա ն մ տ ա ծ ո ղ ո լթ ե ա ն կերպ մ ը : Դ ա ւի թ մ ա ր գա ր էի պ ա տ րա ստ ա ծ ա ոա ջին քնա րին լա ր ե ր ո ւն եօթ ը թ ի ւի ն խ ո ր հր դա նշա կ ա ն բ ա ց ա տ ր ո ւթ ի ւն ը , տ ա սը թ ի ւի ն ո ւն ե ց ա ծ կ ա պ ա կ ցո ւթ ի ւն ը կա տ ա րելութեա ն գա ղա փ ա րին հետ , կորսուա ծ Ա ո ա կ ներ ո ւն երեք հա զա ր թ ի ւը ե ւ հի ն գ հա զա ր կորսուա ծ սա ղմ ոսները ե լ , վերջա պ էս, յա տ ո ւկ շեշտ ը՝ թ է Ե կեղեցիին ա ւա նդուա ծ ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ո ւն թ ի լն է հ ա րի լր ե ւ յի ս ո ւ ն , բ ո լո ր ը կը յա յտ ն ա բ ե ր ե ն Ա ղ ե ք սա ն դ ր ի ո յ իմա ստ ա սիրա կա ն շր ջա ն ա կ ն ե ր ո ւն մ է ջ թ ա փ ա նցա ծ հր էա կա ն մ տ ա ծո ղ ո ւթ ե ա ն մ ը մ տ ա հ ո գ ո ւթ ի ւն ը , որ է փ ն տ ո ե լ ի ր ե ր ո լ ե լ ե ր ե ւ ո յթ ն ե ր ո լ թա քուն իմա ստ ը բնո ւթ եա ն տ ուա ծ նշա ններուն ե ւ մ ա ն ա ւա նդ ' թ ուա նշա ններ ուն մ է ջ : Մ տ ա ծ ե լո ւ ա յս կերպ էն ծ ն ո ւն դ ա ո ա ւ քրիստ ոնէա կա ն մ տ ա ծ ո ղ ո լթ ի ւն ը , իմա ստ ա սիրա կա ն ե ւ ա ստ ուա ծա բա նա կա ն իր զ ո յգ ո ւղ ղ ո ւթ ի ւն ն ե ր ո վ , հ ի մ ն ո ւա ծ ' յա յտ ն ո ւա ծ գր ա կա ն ո ւթ ի ւնը մ ե կ ն ա բ ա ն ե լո ւ ե ւ տ ր ա մ ա բա ն օր էն վ ե ր լո ւ ծ ե լո վ հա սկնա լու սկզբունքին վ ր ա յ:

52 Ժ ____________ա՝Ք- ЦпЦГЫа____________________ 1997

1997 ԴԱՒԹԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱ՛ՅԻ «ՅԱՂԱԴՍ...»

Ա յլա պ է ս ո լշ ա գ ր ա լ է ո ր ' Ա թ ա նս ւս ի դ ր ո ւ թ ի ւ ն ը կը պ ս ւր ո ւն ս ւկ է Ա ստ ուա ծա շունչի ա մ բողջ կանոնը ես թ է գր չա գի րներ ուն մ է շ պսւհուածը մ է կ մա սն է մ ի ա յն ա ւե լի ընդա րձա կ գ ր ո ւթ հ ա ն մ ը , ըստ Պ ա տ նա ոա ց գիրքի հ ե ղ ի ն ա կ ի ն : Ն ո յն ը ե ւ ա ւե լի ն ' Դ ա ւի թ ի գ րո ւթ ե ա ն պ ա ր ա գա յի ն : Ա ս տ ո ւա ծա շո ւնչի 8ո ւն ա ր էն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ ի լն ն ե ր ո ւ գիտ ա կա ն ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ը հա ստ ա տ ա ծ ե ն թ է Ա ղ ե ք ս ա ն դ ր ի ա յի Հրէա կա ն մ ի ջ ա վ ա յր ի ն ե լ քրիստ ոնեսւյ շր ջա նսւկներո ւն մ է շ , լա ր ո ւա ծո ւթ ի ւն ը հետ գհհտ է ա ւելի գա րգսւցսւծ է ե ր ր ո ր դ ե ւ չո ր ր ո ր դ դ ա ր ե ր ո ւն , Ա ս տ ո ւա ծ ա շ ո ւն չի Ց ո ւն ա ր է ն ր ն ա գ ի ր ն ե ր ո ւ ը ն թ ե ր ց ո ւ մ ի ձ ե ւի ն մ է շ , ո չ թ է լեգո ւա կ ա ն ա յլ ե ւ մ եկնողա կա ն տ ես ա կ էտ էն : Գ իտ ենք նա եւ թ է ' քրիստ ոնէա կա ն ա շխ ա րհին մ է շ , չո ր ս տ իրա կա ն ա ն ո ւն ն ե ր կա ն Ա ս տ ո ւա ծ ա շո ւն չի բնս ւգիր ի ն ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ ե ա ն մ ա ր գ ի ն մ է շ : Ա սոնք են Ա թա նա ս, ե պ ի փ ա ն , Ո րոգինէս ե լ Ց ե ր ո ն ի մ ո ս : Մ ո վ ս է ս ե լ Դ ա ւի թ ծա ն օ թ ե ղ ա ծ ե ն Ա ղ ե ք ս ա ն դ ր ի ա յի ե ր կ ո ւ մ ի շ ա վ ա յր ե ր ո ւն ' հրէա կա ն ե լ քրիստ ոնէա կա ն, ի ն չպ է ս կը յա յտ ն ո լի Ս ա ղ մ ոսի ն ա խ ա դ ր ո լթ ի ւն ն ե ր ո ւ ր ե ր ա ծ վ կ ա յո ւ թ ի ւ ն ն ե ր է ն : Ա յժ մ ո ւն ի ն ք փ ա ստ մ ը թ է ա թա նա սեա ն ա գ դ ե ց ո լթ ի ւն մ ը ր ե ր ո ւա ծ է Հ ա յա ս տ ա ն , ո չ մ ի ա յն ա ս տ ո ւա ծա - րա նա կա ն գ ր ո լթ ի ւն ն հ ր ո ւ թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ ե ա մ ր , ա յլե ւ ա ստ ուա ծա շնչա կա ն րնա գիրի ե լ ա նոր մ ե կ ն ո ւթ ե ա ն մ ա ր գ ի ն մ է շ : Ա ղեքս ա նդ րեա ն ա գ դ ե ց ո ւթ ի ւն ը բ ե ր ո ղ ն ե ր է ն մ ի ն է փ իլիսոփ ոս Դ ա ւիթ մ ը , որ չ ի ' կրնա ր տարրեր ըլլա լ Ա ն յա ղ թ է ն :

Ներկա] հրասւարակաթխնըԴ ա ւի թ Փ ի լի ս ո փ ա յի Ս ա ղ մ ո ս ա ց դի ր ք ի ն ն ա խ ա դ ր ո ւթ ի ւն ը հ ր ա տ ա ր ա կ ե լո լ

հա մ ա ր , ի բ ր ե ւ հ ի մ ք -բ ն ա գ ի ր ըն տ րեցի նք Ե ր ո ւս սւղէմ ի Ձ եռա գր ա տ ա ն թ ի լ 1 9 2 6 ձ ե ո ա գ ի ր ը , ը ն դօ րի նա կուա ծ Կիպ րոսի Մ ա ղուսա քա ղա քին մ է շ , 1 3 0 8 - ի ն : Ձ ե ո ա գ ի ր ը մ ա սնա կի Ա ս տ ո ւա ծա շո ւն չ մ ը ն է , որ կը սկսի Ս ա ղ մ ոս ա ց Դ ի ր ք ի ն ե ր ե ք նա խ ա դ րո ւթ իւններ ով ե լ կը պ ա րունա կէ, Ս ա ղ մ ոսներէն ետ ք, ի մ ա ս տ ո լթ եա ն դ ի ր քերը, Յ ո բ , Ե ս ա յի , տ ա սներկու մ ա ր գա ր ե ն ե ր ը , Ե րե մ իա , Բ ա րուք , Դ ա ն ի էլ ե լ Ե գ ե - Կ ի է լ: Բ ա ղ դ ա տ ե լէ ետ ք Դ ա ւի թ Փ ի լի ս ո փ ա յի ն ա խ ա դ ր ո ւթ ի ւն ը ն ո յն ի ն մ ի ւ ս օրինա կներուն հ ե տ , գտ ա նք թ է իր հ ն ո լթ ե ա մ ր , բ ա յց մա նա ւա նդ՝ բն ա գ ի ր ի ն ընտ իր ե լ խ ն ա մ ո ւա ծ ն կ ա ր ա գ ի ր ո վ , լա ւա գ ո յն ն էր ի բ ր ե ւ հ ի մ ք ծ ա ո ա յե լո լ ը ն դ դ է մ մ ի ւս ն ե ր ո ւն :

Տսւրընթ հրցուա ծները քա ղուա ծ ե ն հետ եւեա լ ձե ո ա գ ի ր նե ր էն .

(Ա ) Մ ա տ ենա դա րա ն թ ի լ 1 77 , ընդօրինա կուա ծ Կ ի լի կ ի ո յ մ է շ , Ժ Գ . դ ա ր ո ւն :(Р ) վ ե ն ե տ ի կ , թ ի լ 1 , դա րձեա լ Կ իլիկիա , 1 3 1 9 -ի ն ընդ օրի նա կո ւա ծ:(Գ ) Վ ենետ իկ թ ի ւ 2 , 1 6 4 1 -ի ն ընդ օրի նա կուա ծ, տ ե ղ ը ՝ ա ն յա յտ :(Դ ) Վ ենետ իկ թ ի լ 7 , ընդօրինա կուա ծ Լեհա ստ ա նի մ է շ , 1 6 5 6 - ի ն :(Ե) վ ե ն ե տ ի կ թ ի լ 1 3 , ընդօրինա կուա ծ 1 6 3 5 - ի ն , տ ե ղ ը ' ա ն յա յտ :(Զ ) Ե ր ո ւս ա ղ է մ թ ի լ 1 9 2 6 , ի բ ր ե ւ հ ի մ ք -ր ն ա գ ի ր օ գ տ ա գ ո ր ծ ո ւա ծ , ն ե ր կ ա յ

հրա տ ա րա կութեա ն հա մ ա ր , մ է կ փ ոփ ոխ ութ եա մր, ո ր է Ր ո ր ո վ ա մ ա ն ո ւն ը , ո ր մ ե ր ձեո ա գի ր ին մ է շ կը կա րդա ցուի Ո րոբովա մ:

( է ) Ե ր ո ւ ս ա ղ է մ թ ի լ 1 9 3 0 , Կ ի լի կ ի ո յ Ս իս մ ա յր ա ք ա ղ ա ք է ն , 1 3 2 3 - ի ն օրինա կուա ծ:

(Ը ) Ե ր ո ւս ա ղ էմ թ ի լ 4 2 8 , ընդօրնա կուա ծ Պ ո լս ո յ մ է շ , 1 6 2 0 -ի ն :(Թ ) Ե ր ո ւս ա ղ էմ թ ի ւ 2 5 6 1 , ընդօրնա կուա ծ Պ ոլսո յ մ է շ , 1 6 7 0 -ի ն :( ժ ) Ե ր ո ւս ա ղ էմ թ ի ւ 11 2 7 , ընդ օրի նա կուա ծ Տիգրա նա կերտ ի մ է շ , 1 6 3 5 - ի ն :(Ժ Ա ) Ե ր ո ւս ա ղ է մ , թ ի ւ 1 9 2 9 , տ ե ղ ը ե լ թ ուա կա նը ա ն ծա ն օթ , հա ւա նա բա ր ժ է

դա ր ո ւն ընդօրինա կուա ծ:

1997

, * ! > , Ч Ь Ь В О ». Р К 71 . 8 Ь 1С Ь р - Կ - » ը ь — « - Р - П * Գ - 1 - Р “

1Гш и.ьаш ,ш рш 11. р К 8 8 3 3 . » ь а с ^ р . » ц « а в . ч о ч ь ,

ա նծա նօթ. թ երեւս ժ է դ ա րէն : հա մա ձա յն կա րելի է խ մ բա ւո ր ե լՏսւրընթերցուա ծներուն « { " “ “ Р ® .^ ք ? ն- ա նա կուա ծներն են.

բնա գիրներու ընտանիքները, հետ եւեա լ թիսերով Ա շ« 1

(1) զ հ ղ շի ւր փ "Ւ ա? աԿ զԱ!'Ուալ ® ն| ճ ք ն հ ա նա պ ա զ փոխանակ հա նա պ ա զ(2) Հ ա ն ց է զնա իւնիս եւ զխ ա յբի թ ե ո ե ւս ա յդ պ ա կ սւս ո ւթ ի ւն ը

Ա յս նա Ւ ա Դա ս ո ւ^ ւ լն Ը 4 “ Կ“ ԱաւՈՐ|1Լննեոո ր ն դ օ ր ի ն ա կ ո ղ ն ե ր ո ւն ձ ե ռ ք ո վ .ս ր բա գ ր ե լո ւ հա մա ր ե ղ ա ծ ե փո փ ոխո|-թ1 պ ա տ ա ր ա գ ա ց հ ա ն ց էորոնք կա րդա ցա ծ են զ ա յն ի պ ա տ ր ա ս տ ա ծ ն բ ա ն ե ղ է 4 ն ՞ Հ եա նզ ն ս Փ ն ի ս ե ւ զ խ ա յր ի ս Տ ե ա ո ն հ ա նա պ ա զ- Կը Ի ը

ս կ ի զ բը ինկա ծ է մա ս մ ը որ պիտ] կ պ I ^ մ ա ր գ ա ր էն իր խ օսքն ու

գանոնք տիրո?- ւ,բրել Իր

(20) ը ն դ երկա ր եղ ե ւ փոխանակ ը նդ եր կա ր եա ց բ ա յի ն , որ յո ւն ա բա ն ո ւթ ի ւն մըն Է : Ե րկու պ ա րա գա ներուն գ ր ի չի ն կատարած սր րա զր ո ւթ ի ւնը կ ո ւգ ա յ հ ա յա ց ո ւմ իմ տ ա հոգութ ենէն . ինչպես նշեցինք ուսումնա սիրութեա ն ընթացքի .

Ջորս ա յս "ս ր բա գ ր ո ւթ ի ւն ն ե ր ը ". ա յլ մա նր տ ա ր ը ն թ ե ր ց ո ւա ծն ե ր ո ւ հ ե տ . կը գտ նուին գլխ սււորա բա ր Դ .. Ե . ե ւ ժ . ձ ե ո ա գ ի ր ն ե ր ո ւն մ է ջ : Մ եր բա ղդա տ ա ծ ձեոա գիրները կա րելի է բա ժնել երկու գլխ ա ւոր ը ն տ ա ն ի ք ն ե ր դ . Դ . ե ւ Ь- խ ո ւմ բ ը , որոնց կը միա նա ն ե ր բե մ ն Ը-. ժ - ե ւ ԺԳ-ը ե ւ մ ի ւս ն ե ր ը , որոնք կը հետ եւին ի բր ե ւ

բնա գիր գո րծա ծուա ծ Ջ . ձեոա գիրին:Ս ա ոոեւ հրա ա ա րա կուա ծ բն ա գ ի ր ի ն մ է շ մ ե ր մ ի շ ա մ տ ո ւթ ի ւն ը ի ջ ե ց ո ւց ի ն ք

ն ո ւա զ ա գ ո յն ի , որ է յա տ ո ւկ ա նունները սկսիլ գ լխ ա դ ի ր նե ր ո վ ե ւ հա տ ուա ծները ա նշա տ ել իր ա ր մ է. ըստ իմա ստ ի պ ա հա նջին: Կ ետ ա դրութեա ն մ է շ . ա ո ա ւե լա գ ո յն չա փ ով հետ եւեցա նք բնա գի ր ին . բա ցի վերշա կետ ներու պ ա րա գա յէն:

Կը յո ւս ա ն ք թ է օր մ ը բա ր ե ր ա խ տ ո ւթ ի լն ը կ ՛ո ւն ե ն ա ն ք գ տ ն ե լո ւ Դ ա ւի թ Փ ի լի ս ո փ ա յի ա մ բող ջա կ ա ն գ ր ո ւթ ի ւն ը Ս ա ղմոսա ց դիրքին մ ա ս ի ն , հ ո գ չ է թ է պ ա հուա ծ ըլլա յ տ եղ մ ը . ի բր ե ւ Եպիփան Կիպրացիի հհղինա կոլթ իւն մ ը :

Դ ս ո թ ի փ ի լ ի ս ո փ ա յի . Յ ա ղ ւ ս գ ս Ս ա ղ մ ո ս ա ց Դ ս ո թ ի .

Ա ր դ ա ո եսւլ, ա ս է . Ս ա մ ուէլ զսրո ւա կ 6 ե ւ ղ ո յն ե ւ ա ւծ գ Դ ա ւի թ թ ա գա ւոր կա տ ա րմա մբ: Ել խաղա ց ի վե ր ա յ նորա հ ո գ ի 7Տեա ոն յա ւր է ն յա յն մ ա ն է : Ե ւ ապա ա ոեա լ Դ ա ւի թ ա ստ ուա ծա յին իմա ստ ութ եա մբ, ա ո նէր երգս ա ւրհնութ եա ն, նուա գս անուշա րա րս սա ղմ ոսա ց. ո չ մ ի ա յն ի բա նի ց, ա յլ նո ւա գա ւո ր էր8 ե ր գ ո վ ձ ա յն ի ց , ի

^ զ հ ղ ջ ի ւ ր Դ , Ե , ժ

^ զ ե ղ ջ ի լ ր Դ , Ե , ժ

® ն ուա գ ա րա ր Ժ Բ ն ո լ ա գ ա ւ ո ր Ա , Р . Դ

1997 ԴԱ|-[<>1' ՓՒԼհււՈՓԱՑԻ «ՕԱՂԱԳՍ•••»

պ ա տ րա ստ 9 րա նեղէն պատարագսւց հա նա պ ա զ10 զնաիւնիս ե ւ զ խ ա յր ի ս հ ա ն ց է 11 տ եա ււն: Ե լ ա ոհա լ ի ձ ե ռ ն փ ա յտ ե ւ ա ղ ի ս , նսւրտ ա րա պ ետեա լ կ ս ւզ մ ՚է գ ո ր ծ ի ա ւ ր հ ն ո ւ թ ե ա ն , ո ր պ է ս 1՜ ա ն ա ս ուն ձ ե ռ ա ցն ե լ մ ՚ա տսւմ՜րքն ի ձ ե ո ն րսւնին կ ց ո ր դ ե ս ց ի *՜1 յս ւս տ ո ւա ծա ւր հ ն ո լթ ի ւն ս ն .է . ա ղի յա րմ՜սւրհա լ քն ա ր , է ա նգա մ՛ յա ւո ւր ն ն ո ւա գ էր տ ե ա ո ն , ըստ .է . շնորհա ց հ ո գ ւ ո յն , զ ո ր նորին ո ր դ ի ն Յ ի ս ո ւս ա ոեա լ տ ա յ ե կ ե ղ ե ց ւո յ ի ւյա ււք : Վ ա սն ա յսր իւորհրդոյ մ՞իլս ե ւս ա յլ կսւզմ ՚է գ ո ր ծ ի , Ժ ո ւն ե լո վ ա ղ ի ս , ըստ ամ՛ենակատար . ժ . ե կ ի ն , ի ն ո յն խ ո ր հ ո ւր դ ամ ՚ենակսւտսւ- ր ո ւր ե ա ն , զ ո ր ի ձ ե ո ն Ս ո ւր բ Հ ո գ ւ ո յն կ ո չի ս ա ղ մ ՛ո ս ա րա ն, ա յս ի ն ք ն է նո ւա գ ա ր ա ն: Ա յս երկոքին գ ո ր ծ ի ք էին ե ր ա ն ե լո յն Դ ա ւթ ա յ, որ մ՛իշտ զ Հ ո գ ի ն Ս ո ւր բ հ ն չ ե ց ո ւ ց ա ն է ր |4 : Զի ա յս ո ւ ա լր ի ն ա կ ա լ, յա ոս ւջ ի ս կ 15 քան զ Դ ս ւլի թ վւսրժեսղ էին ե ւ ա յլ մ ՚ա ր գա ր էքն յս ււր հ ո ւթ ի ւն ս Տ ե ա ո ն երսւժշտ ա կա նա ւ: ե ւ Մ ա րիա մ1 մ ա ր գ ա ր ե , ք ո յր ն Ա հա րո ն ի , թ մ բկս ււ հ լ պ ա րուք ե ր գ է ր տ ե ա ո ն , ի կա րմ՛իր ծ ո վ ո ւ ն : Ե ւ Ս ա ւո ւղ ի Ս ս ւմ ուէլե ա ւծ ե ա լ դ ի պ ե ս ցի ս ա սէ պ ա ր ո լց մ ա ր գ ա ր ե ի ց , ի Բա մսւյ ի շե լո ց . ե լ ա ոա շի նոցա ս ր ի ն գ .ե լ քնար ե լ թմ՛բուկ ե լ փ ող . ե լ ի նքեա նք ւք ա րգա ր էա ցե ա լք : Ե լ խ ա ղ ա ս ցէ ի վ ե ր ա յ քո հ ո գ ի տ ե ա ո ն ե լ մա րգսւրէւսսցես ը ն դ նոսա :

Ել եթ է ո չ գ ի տ էր նո ւա գ ե լ որ մա ր գա ր էս ւնա յր , գ ա յլ ոք կ ո չէ ր ն ո ւա գ ա ծ ո ւ ե լ ի բր ե ւ ն ո ւա գ էր . գ ա յր հոգին ի վ հ ր ա յ ւքարգարէին ե ւ մ ա րգա րէսւնա յր : Կոչեա ինձ սա ղմ՛ոսա սա ց ա սէ Ե ղ ի ս էէ ց Ր ո բ ո վ ս ւմ 17 ա րքա յ ի ս ր ա յէ լի . ե լ Ցովսա փ ա տ ա րքա յ Յ ո ւդ ա յ: Ի բր ե ւ ա ծին ե ւ նո ւա գեա ց, եկն հոգին ի վ ե ր ա յ Ե ղիս էի ե ւ մա րգսւրէա ցա ւ նոցա վա սն ինքնա գիւտ շր ո յն ե ւ վա սն յա ղ թ ո ւթ ե ա ն Մ ո վ ա բա ցւո ց:

Ել ինձ թ ուի թ է ա յսր ա ղ ա գա ւ ե ր գ ե ի ն , քանզ|ւ յա ն շ ո ւն չ կ ո լո ս ն մ ո լե ս ղ 18 էին մ՛ա րդիկ, մ՛իշտ ն ո լա գ ա ր ա ն ա լք մ ո լե ս ւլ19 պ ա ր էի ն : Վ ա սն ո ր ո յ ա մ ենի մ ա ստ ն

Ա ստ ուա ծ հ ո գ ւո վ ն հնա րեա լ, որպ էսզի նովին նա խ ա նձովն նա խ ա նձեա լ, ն ուա գեր- գո ւթ ե ա ն զա ստ ուա ծսւյինն սաղմ՜ոս պ ա ր ա գր ե լո վ , յս ււժ ա ր ո ւթ ե ա մ բ յո ր դ ո ր ե լո վ յա ս տ ո ւա ծ գ ի տ ո ւթ ի ւն , հրա շա լի20 ե ր գ ո վ զ վ ա յր ե ն ա մ ի տ ս ն որսա սցեն ի կեա նս ե ւ զ դ ե ւս ի նոցա նէ ի բա ց մ ե ր ժ ե ս ց ե ն 21:

Ել ո ւնի սաղմ՜ոս զ բս ւզ մ ա դ ի մ ի զիմ՜ա ստ ութ իւն. զ Ք ր ի ս տ ո ս ի մ ՜ա ր դ ե ղ ո ւթ ե ա ն , զ չա ր չա ր ա ն ս ւց ն , զ թ ս ւղ մ ա ն ն ե լ զ յա ր ո ւթ ե ա ն ե ւ զ բ ո վ ա ն դ ա կ փ ր կ ո լթ ե ա ն մա րդկսւն, ւքինչել ի գա լուստ բա նին:

^ պասւրաստութիւն Դ , Ե, Ը , ԺԳ

1 0 հանցէ Դ . Ե , Ը , ԺԳ

1 Տեսան հանապազ Դ , Ե, Ը , ԺԳ

որպեսզի Ա, ե , Ը , Թ, ժ , ԺԲ. ԺԳ

կարգեսցի Գ, Թ կցորդեսցե Ա, Դ , հ , Ը , ժ , ԺԲ, ԺԳ

^ հ ն չ ե ց ո ւ ց ա ն է ի ն Ь

15 իսկ - Ա . Ը

^ յւսւրհՕութիւն Ա , Ը

^ զորորովամ* Р , Գ , Դ , Й, է , Ը ցյովրսւմ՜ Ա

1 8 մոլորեալ Ա, Գ . Դ , Ե, ժ , ԺԲ

^ մոլորեսղ Դ , Ե, Ը . ժ

հեշտալի Ա , Գ , Դ , է , Թ. ժ

21 մ՜երժիցին Գ մ՜երժիցեն Դ . Ե. Ը , ժ

տ6& էԱ<Ա ԱՐՔ- ИЙМГЫП.

Սակայն Т Г / Г Д Г Д է ^ ’մ ա ր գ ա ր է ո ւ թ ի ւ ն ք • ո ր պ է ս -ч.

ЬрЬр ш Г ь 1 Х и в Ч « | Ь . ' ^ “ ՐԻ>“ յ - Ա ս ա + ա յ ' ի Դ Ւ ? ո վ մ ս . յ . Մ ո վ ս ի ս ի ,

и * ьв- ■** Г Г пт Л Т 2Г ь1 ւինեինքԵ ր ե մ ի ա յ ի , Ա ն գ ե ա յ . Ե դ ե կ ի հ լ ի ե ս Յ ա ք ա ր ի ա յ ի . ե ս ա ռ ա ջ ի ն գ ե ր ե լ ո ց ն , ե ւ ա ղ ա ւ թ ք

ա ն վ ե ր ն ա գ ի ր ս ^ Աք Ժ Թ : Ե ; հ ն ա յ ս ո ք ի կ ^ ճ Դ . Ճ Ե .

Л Й ճ ժ Ճ Ժ Ս . . Ճ Ժ Բ . Ճ Ժ Գ . Ճ Ժ Դ . ճ ժ է . Ճ Ժ Զ . ճ ժ է . Ճ Ժ Ը . Ճ Լ Դ . ՃԻ>.

յ է օ * Խ հ Ճ Ի ե . Ճ 1 ° Ը - Ճ Ի Թ . Ճ Ծ : Մ ի ա ն գ ա մ ա յ ն ս ա ղ մ ո ս ք Ժ Թ : Ե ւ ե ն ս ա ղ մ ո ս ք

5 К А Й Ч . Գ Ե « է - Ը - Թ - * • Ժ Ա - ժ ք * - Ժ Գ - Ժ Դ . Ժ Ե . Ժ Զ . ժ է . Ժ Ը .

1 Г ь ' Ի Ա № ^ Ի Գ - Ի * - Н - « • » * ■ 1 - 1 Ա .1 Р Լ Գ Է Դ Լ Ե . Լ Տ . Լ է . Լ Ը . Լ Թ - К 1 »Р - Ծ . Մ Ա . Ծ Բ . Ծ Գ . Ծ Դ . Ծ Ե .

Մ Յ Մ ե Մ Ը Ծ Թ . Կ . Կ Ա - Ч В - Կ Գ - ^ Կ Ե - Կ * . Կ է - Կ Ը - Կ Թ - Հ - Տ է . Ղ - Ղ Գ Ղ Դ - Ղ Ե . Ղ « - Ղ է - Ղ Ը - Ղ Թ - ճ . Ճ Բ . ճ է . Ճ Ը . Ճ Թ . Ճ Լ Ջ . Ճ Լ Է . Ճ Լ Թ . ՃԻ>.* Խ Ա * Ь Р . Ճ Ի > Գ . Ճ Ւ >Դ : Մ ի ա ն գ ա մ ա յ ն ս ա ղ մ ո ս Դ ա ւ թ ի 2 Р : Ս ա ղ մ ո ս ք ո ր դ ւ ո ց ն

Կ ո ր խ ս ւ յ Ժ Ա . ե ւ ե ն ա յ ս . Ի Ա - Ի>Գ- 1 - Գ . М » . М . « . ► 2 Գ - 8 Դ . 8 Я . 2 Է .մ հ ա ն գ ա մ ա յ ն Ժ Ա : Ս ա ղ մ ո ս ք Ց ա ս ա փ Ժ Բ . ե ւ ե ն ա յ ս ո ք ի կ . 1 » Թ . Д Р . Հ Գ . Հ Դ .

Հ Ե Հ Զ . Հ է . Հ Ը . Հ Թ . 2 - 2 Ա - 2 Р ; Մ ի ա ն գ ա մ ա յ ն Ժ Բ : Ս ո ղ ո մ ո վ ն . Ի Ա . Հ Ա . :

Թ է մ հ ա ւ ի . ի ս ր ա յ ե լ ա ց ւ ո ց Ա . 2 Ը . : Մ ո վ ս է ս ի Ա . 2 Թ - : Ա ռ ա ն ց ա ն ո ւ ա ն . ս ա ղ մ ո ս ք

ի բ Ա Р . քԼԱ. ղ բ . Ղ Գ . Ճ Ա - Ճ Ժ Ա - Ճ Ժ Թ . Ճ Ի . Ճ Ի Ա . Ճ Ի Ր . Ճ Ի Գ . Ճ Ի Դ . Ճ Ի ե .

Ճ Ի Զ . Ճ Ի Է . Ճ Ի Ը . Ճ Ի Թ . Ճ Լ . ’ Ճ Լ Ա . Ճ Լ Բ . Ճ Լ Գ . : Մ ի ա ն գ ա մ ա յ ն Ի Ր . : Ա ն ա ն ո ւ ն

ա ս ի ն ա ս տ ի ն ա ն ա ց դ . ա յ լ Դ ա ւ ի ' թ գ ղ ո ս ա ա ս ա ց , յ ո ր ժ ա մ շ ր ջ է ր փ ա խ ս տ ա կ ա ն

տ ե ղ ւ ո յ ի տ ե ղ ի ո ' չ պ ա կ ա ս ք ա ն գ ա մ ս ե ր կ ո տ ա ս ա ն . ա ս ա ց զ ճ Ժ Թ . ս ա ղ մ ո ս ն , վ ա յ . է

զ ի ը ն ղ ե ր կ ա ր ե ս ւ ց ( 2 0 ) պ ա ն ղ խ տ ո ւ թ ի ւ ն ի մ :

Ա ն վ ե ր ն ա գ ի ր ա ս ի ն | ° Р . ե ւ Ճ Ա . ՛ ա յ լ ա ս ա ց զ ղ ո ս ա Դ ա ւ ի թ . զ մ ի ' դ ՝ յ ո ր ժ ա մ

ղ ա ր ձ ա ւ յ ա ո ա ջ ի ն հ ա լ ա ծ ա ն ա ց ն ե ւ ե կ ն ի խ ո ր ա ն ն տ ե ս ա ն ա ս է . մ տ ի ց ա ռ ա ջ ի

ս ե ղ ա ն ո յ Ա ս տ ո ւ ծ ո յ : Ե ւ զ մ ի դ ՝ յ ս ւ պ ա շ խ ա ր ո ւ թ ե ա ն : Ա ս ա ց ի ն ո մ ա ն ք ե թ է է . ա մ ի

գ ր ի ա պ ա շ խ ա ր ե ա ց : Ե ս զ թ ի ւ ա մ ա ց ն ո չ գ ի տ ե մ , թ ա յ ց զ ա յ ս հ ա ւ ա ս տ ե ա ւ գ տ ի . զ ի

հ ի ւ ս ւ ն դ ո ւ թ ի ւ ն ծ ի ւ ր ա կ ա ՚ն ա խ տ ի ն , ի հ ր ա մ ա ն է Ա ս տ ո ւ ծ ո յ ի վ ե ր ա յ հ ա ս ա ն է ր ս ո ր ա

վ ա ս ն յ ա ն ց ա ն ա ց ն : Ե ւ մ ի ն չ 25 յ ա յ ն պ ի ս ի հ ի ւ ա ն դ ո ւ թ ե ա ն է ր . ա ս ա ց զ ս ա ղ մ ո ս ն . Զ .

թ է ո ղ ո ր մ ե ա ի ն ձ Տ է ր զ ի հ ի ւ ա ն ղ ե մ ե ս :Ա յ լ զ ա ն ա զ ա ն ե լ ո յ վ ե ր ն ա գ ր ա ց դ ա յ ս ի ն չ ե ն պ ա տ ն ա ո ք . ք ա ն զ ի ո չ ո ր ա ս ա ց

զ ս ա ղ մ ո ս ղ գ պ ա տ ն ա ռ ս ն ա ռ ը ն թ ե ր ի ւ ր ա ք ա ն չ ի ւ ր ո ւ մ ե ք ը ս տ ս ա ղ մ ո ս ի ն

վ հ ր ն ա գ ր ե ա ց 26 , ո ր պ է ս ո մ ա ն ք յ ա յ լ ո ց մ ա ր գ ա ր ե ի ց : Ե լ ք ա ն զ ի ի տ ա ր ա կ ո ւ ս ա ն ս է ր

յ ա ն հ ն ա ր ի ն ս ե ւ գ պ ա տ ն ա ռ ս ն հ ա մ ա ռ ա ւ տ գ տ ա ն ե լ զ ս ա ղ մ ո ս ի ն ե ւ զ ժ ս ւ մ ս ւ ն ա կ ի ն

2 2 գ.Ռ . Դ , Է ,Ը , Թ .Ժ

2 3 ե.Ռ . Թ

2 ^ բովանդակ ունի եկեղեցի Դ , Ь , Ը , ժ

2 5 մինչեւ Դ , Է , Ը , ԺԳ

վերնագրեաց ըստ սաղմոսին Դ , Ե, Ը , ԺԳ

1997 ԴԱՒԹԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԻ «ՅԱՂԱԳՍ...»

եա ւա ստ իս27, յո ր ո ւ մ զսսւղմոսն սւսացեալ28 լի ն է ր , վա սն սւյսորիկ եա րկեցսւն ըստ գի ւտ ի ն ա յս պ էս զդոսսւ վ ե ր ն ա գ ր ե լ: Ա յս պ ի ս ի ' ի ն չ . զ ո ր Ս ո ղ ոմ ոնի ի կ իր ա ոեա լ* Ս ողոմ ոնի ա ն ո ւա նե ցի ն . ե ւ զ ո ր մ ի ոք ի դա սա գլխ ա ցն ե ր գ չա ց ն ՝ ա ոա նձնսւկ. ե ւ զ ո ր հա մա ւրէն . ե ր գ չա ց ն ' ա լելուիա ե ւ զորս ի մ ո ւտ ս ե ւ յե լս տ ա նա րին ե ր գ է ի ն ' աշտ ինա նսւց զ ա յն կ ո չե ն , ե ւ զ ո ր ս յա յտ ն ս ւգ ո յն ս ի ն չ Դ ա ւթ ի մ ի ա յն , զ ս ւյն ո ս ի կ ' Դ ա ւթ ի '. ե ւ զո ր ս ի նա ւա կա տ իս տանն ա ռ ն ե լ՝ նա ւա կա տ եա ց. ե լ զ ո ր ս յա ր ձ ա նի ' ա ր ձ ա ն ա գ ի ր , ե լ զորս ըստ ա ւո ւրց շա ր ա թ ո լց ' ա յնպ էս ե լ զ ո ր ս ա յլի ն չ : Ի ս կ զորս ո չի ն չ ա յնպ էս գտ ե ա լ' ա ն վեր նա գի ր , զ ա յն րա րձեա լ թ ո ղ ի ն , զ ո ր յե տ ո յ ա յլք ըստ ի կիր ա ւր հնո ւթ եա նցն ա ն ո ւա նեցի ն Ե ր ե մ ի ա յի ե լ Ե զ ե կ ի է լի , Ա ն գ ե ա յ ե ւ Զ ա քա րիա յի , ե ւ գոհութ եա ն ե ւ յա ր ո լթ ե ա ն , ե լ ա ղա լթ ք ուրկի ե լ որ ա յլ ի ն չ : Ա ր դ ' ա մ ե ն ա յն ս ա ղ մ ո ս ա ց պ ա տ նա ռ ի՞նքն ս քա նչելի ն Դ ա ւի թ է ե ւ ի ն մ ա ն է ա 'յլք ն պ ա յծա ռա ցա ն:

Սաղմոսք Տուընջեսւն:ա . ժա մն ս ղ մ ս ն . П: Р* ժա մն իթ.գ . ժա մն ս ղ մ ս ն . ւ- դ . , ժամն իւա.

ե . ժա մն ս ղ մ ս ն . ծ . գ- ժամն Գ*է . ժա մն ս ղ մ ս ն . կէ. օ- ժա մն ձը.թ . ժա մն սղմսն ն ի գ . ձ.- ժա մն նծ.ժա . ժա մն ս ղ մ ս ն . ն ժ . ժ ր . ժա մն նի.

Կ ա նոն գ ի շ ե ր ո ]. Ս ղ մ . նրա գի. ե ր ե ք . նի . նիր.

ա . ժա մն ս ղ մ ս ն . հր . Р- ժա մն իթ .գ . ժա մն ս ղ մ ս ն . ծ դ . Դ- ժա մն ե.ե . ժա մն ս ղ մ ս ն . 1- Դ- ժա մն ի|.է . ժա մն ս ղ մ ս ն . լա. П- ժա մն Д.թ . ժա մն ս ղ մ ս ն . ձա. ժ . ժա մն ղ ե .ժա . ժա մն ս ղ մ ս ն . 6 դ . ժր . Ժամն ծ զ .

^ հաւսւսսփ Р , Դ , Ե , Ը

2 8 հ ա ւ ա ս տ ե ա լ Ժ Բ

5 8 & ՀԱԿՈ1' ՔՏՈՍեՅԱՆ 1997

բա ն ա ս ի ր ա կ ա ն գ ի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի թ եկ ն ա ծո ւ

Ե Պ ԻՓ Ա Ն ԿԻՊՐԱՑՈԻ' Ս. Մ ԱՐԻԱՄ Ա Ս ՏՎ Ա Ծ Ա Ծ Ն Ի Ն

Ն Վ ԻՐ Վ Ա Ծ ն ե ր բ ո ղ ի հ ա յ ե ր ե ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը

Տիեզերա կա ն Ե կեղեցու ե ր և ե լի երա խ տ ա վորներից մ ե կ ն ե ա յս հեղի նա կը (3 1 5 -

4 0 3 ) որի ա ստ վա ծա բա նա կա ն ժ ա ռ ա ն գ ո ւթ յո ւն ը կ ա ր և ո ր և հա նձնա րա րելի է ի

Խ նդիր Ե կ ե ղ ե ցո ւ պ ա տ մ ութ յա ն , դա վա նա կա ն, մեկնա բա նա կա ն մտ քի հետ ա զոտ

մ ա ն : Ն վ ա զ կա րևոր չե ն մա տ ենա գրա կա ն ա յն մ ի ա վ ո ր ն ե ր ը , որոնք նպ ա ստ ա մա տ ո ւյց են աստվա ծա խոսա կան ա վ ա ն դ ո ւյթ ի ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յա ն հա մա ր : Ա յդ պ ի -

ս իներից են նա ոերն ո ւ ն ե ր բ ո ղ ն ե ր ը , որո ն ք պ ա տ կա ռելի թ ի վ ե ն կ ա զ մ ո ւ մ Ս.

Եպիփանի ժ ա ռ ա ն գ ո ւթ յա ն մ ե ջ : խ նդ ր ո ա ռա րկա Ն ե ր բ ո ղ ը Տի ր ա մ ո ր ը նվ ի ր վ ա ծ'

հեղինա կի բա զմ ա թ ի վ երկերից մեկն Է:Ն ե ր բո ղ ի հունա րեն բնա գիրը ( Т а ? Ё к Л ар п о и та с р а р р а р и у а с ; т г к б со то к о и ...)

ա րժա նա ցել Է մ ե կ ի ց ա վելի հր ա տ ա րա կութ յունների1: Հ ա յե ր ե ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ յո ւն ը

հ ր ա տ ա ր ա կ վ ո ւ մ Է ա ո ա ջ ի ն ա ն գ ա մ :

Ն ո ր Հ ա յկ ա զ յա ն բա ռա րա նի հեղի նա կներն իր ենց ձեռքի տակ ե ն ո ւն ե ց ե լ ա յս

ն ե ր բո ղ ը և ըստ ա մ ե ն ա յն ի օգ տ ա գ ո ր ծե լ նրա հա րուստ բա ռ ա գ ա ն ձ ը 2 : Ս ա կա յն

քանի ո ր . ի ն չպ ե ս ե ր և ո ւ մ Է . Ն ե ր բ ո ղ ը պ ա րունա կող վ ե ն ե տ ի կ յա ն ձ ե ռ ա գ ր ո ւմ

բա ցա կա յել են և ա յլո ւս տ և ս ա նհա յտ են ե ղ ե լ «հ ա մ ր ա ձ ա յն » (փ խ . «ն ր բ ա ձ ա յն » ) ,

«ա մ ե ն ա ր մ ա տ », «ո ր ո տ ա տ ե ս ա կ » («ո ր ո տ ա տ ե ս ի լ»), «ա մ ո ւս ն ա փ ո ր ձ » բ ա ռ ե ր ը ,

դրա նք բնականաբար տ եղ չե ն գտ ել բա ռա րա նում :Թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն , ա ն ն շա ն շ ե ղ ո ւ մ ն ե ր ո վ , հ ա մ ա ձ ա յն և հ ա մ ը ն թ ա ց Է

հ ո ւ ն ա ր ե ն բ ն ա գ ր ի ն ' բ ա ց ա ռ ո ւ թ յ ա մ բ « О 0 Е У к а : ТГ]У п о Л |у У е р о и о а Л г ^ катаХ Р оу тес ; . х р й о т е т с и а п аито&у о сютг)р--- н/а то и то оу Ёрсотсоутсоу п а р с

т(Ьу а п ю т о о у ТсрЁсоу. 1ауЕроу уЁугута! п а о т о о и р а у о и к а 1 тг|«; р и а т п р ю у » 3

(«Ո ւստ ի ե ւ ի քաղաքն Ե ր ո ւ ս ա ղ է մ հա սեա լ վ ր դ ո վ ե ց ա ն , ք ա ն զ ի ծ ա ծ կ հ ց ա լ ի

1 Տե'ս Р . РеէаV^ստ, Տ . Р . N. Е р 1 р Ь а п 1 1 О р е г а , է . I I . Р а т х э П э , 1 6 2 2 , р . 2 9 1 - 3 0 0 , С . ռ ւ ո ճ օ ր ք , Е р х р Ь а п ! ! е р . С о г ^ а п Ь 1 а е о р е г а , է . I V , 2 , Ы р э а е , 1 8 6 2 , р . 4 6 - 5 9 , Ш д п е , РС, է . 4 3 , с о 1 . 4 8 5 - 5 0 1 .

Մատենագիտական տեղեկություններն ըստ В з .Ы л .о Ь Ь е с а Н а д з . о д г а р Ы с а С г а е с а (=

ՏսհտւճւՅ Надд.одгарЬ1с а , 8 а ) , է . I I I , р . 166 ( № 1 1 4 3 ) :Հայտնի են նաև Ներբողի ղս|տերեն, ասորերեն, արաբերեն և սլավոներեն

թարգմանությունները. М. С е е г а г а , С1аV^տ Р а С ги щ О г а е с о г и т , V . I I , АЪ

А Ь Ь а п а з й а й Օհ^տօտէօաաո, В г ё р о 1 1 3 ֊Т и г п о и Ь , 1 9 7 4 , 3 3 5 ( № 3 7 7 1 ) :9 Տե՛ս «թ ո ն ի ր » , «ն ր ո ա ձ ա յն » , «նախայաւիտեան», «ո ր ովա յնսւգգեա ց», «աներկրա-

գործելի», «չաեսւգգեաց», « ո ի ի մ » բսւոեոհ տակ. «Ն որ բառգիրք եայկագեան լեսուի»(Նք»Հ), 4ենետիկ, 1836. 1837, հ տ .Ա , 141, 623, 818, 1008, ետ. Р, 392, 535, 668:

3 М1д п е , РС, է . 4 3 , с о 1 . 500 в - ռ .

1997 հ Պ Ի Փ Ա Ն Կ Ի Պ Ր Ա ծ Ո Ւ * II. 1ГШ ’ 1'Ш Г...

նոցսւնէ ա ս տ ղ ն: [Ե լ է ՞ր վա սն .] զ ի հսւրցա նելն նոցա զա նհա ւսւն քա հա նսւյսն'

յա յտ ն ի ս ւմ ե ն ե ցո ւն լի ց ի խ ո ր հ ո ւր դ ն » ) բա ռ ե ր ի մ ի շ և ը ն կ ա ծ հ ա տ վ ա ծ ի , որ

բա ց ա կ ա յո ւմ է հ ա յե ր ե ն թ ա ր գմ ա ն ո ւթ յա ն մ ե ջ : Բացը լր ա ցվ ա ծ է « Ե ւ է“ ր վ ա ս ն »

հա րցական ա ր տ ա հա յտ ութ յա մ բ:

Ե լն ե լո վ Ն ե ր բ ո ղ ի հ ա յե ր ե ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ յա ն լհգվա ո նա կ ա ն ա ռա նձնա հա տ

կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց ' ենթա դրել]ւ է , որ թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ յո ւն ն իրա կա նա ցվել է Ե դ ա ր ո ւմ :

Ն ե ր բ ո ղ ո ւմ Ա ստ վա ծա ծնին հսւտ կորոշոդ որա կում ներն ու ա րտ ահա յտ ու թ յո ւն ն ե ր ն

ը նտ ա նի , հ ո գ ե բ ո ւխ դ ր ս և ո ր ո ւմ ն են Տի ր ա մ ո ր նկ ա տ մ ա մ բ ե ղ ա ծ ա յն խ ոնա րհ

պ ա շ տ ո ւմ ի , որ Ա ր և ե լա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն մ ի տ ք ը կ ա ր ո ղ ա ց ա վ բ յո ւ ր ե ղ ա ց ն ե լ

հ ա յտ ն ութ հնա կա ն պ ա ր զ ո ւթ յա մ բ : Տիր ա մ որ ը ն վ ի ր վ ա ծ ա յս և սրա նմա ն երկերի

հ ա յե ր ե ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ յա ն շ ն ո ր հ ի վ ն ո ր ո գ վ ո ւ մ է կ ե ն դ ա ն ի կապ ը ս ր բա գ ա ն

ա վ ա ն դ ո ւյթ ի հ ե տ : Դ ե ռ ա վ ե լի ն , ա յդ ա վ ա ն դ ն ե ր ն իր մ ե շ ա ն թ ե ղ ա ծ հ ա յր ա խ ո -

սա կա ն ա ս տ վա ծա բա նութ յա ն ն վ ա ն ո ւմ ն ե ր ը ո չ մ ի ա յն մ ա տ չե լի ե ն դ ա ո ն ո ւմ հա յ

ը ն թ ե ր ց ո ղ ի ն , ա յլ և զ գ ա լի ո ր ե ն նպ ա ստ ում Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ա ր ի ա մ ա բա ն ո ւթ յա ն

զ ո ր ա ցմ ա ն ը : Հա տ կա նշա կա ն է ա յն ի ր ո ղ ո ւթ յո ւն ը , որ ա յս Ն ե ր բ ո ղ ի ց մ ի հա տ վա ծ

(տ ե՛ս տ ա ր ը ն թ ե ր ց ո ւմ 9 3 - 1 0 8 ) , ի բ ր և դ ա վ ա ն ա կ ա ն տ ե ս ա կ ե տ ի ց կ ա ր և ո ր

վ կ ա յո ւթ յո ւն , հ յո ւր ը ն կ ա լվ ե լ է Ս. Գ րիգոր Տա թ և ա ցո ւ Ո սկեփ որիկում4 :

Ն ե ր բ ո ղ ը հր ա տ ա րա կվում է հ ա մ ա ձ ա յն Մ ա շտ ոցի ա նվա ն Մ ա տ ենա դա րա նի

թ ի վ 9 9 3 (թ . 3 7 բ-4 0 ս ւ), 3 7 7 2 (թ . 7 2 բ - 7 9 բ ) ձե ռ ա գր ե րի .

հ = 9.9.1ժ ա մ ա ն ա կ ՜ 1 4 5 6 թ .: Վ ա յք .՛ վ ե ր ի ն Ն ո ր ա վ ա ն : Գ ր ի չ՜ Մ ա տ թ եոս : Ծ ա ղ կ ո ղ ՜

Ե ս ս ւյի : 11տտցող* Թ ա դ ե ո ս , Ստեփսւնոս ե ղ բ ա յր ն ե ր : Թ երթ * 7 6 9 : Ն յո ւ թ ՝ թ ո ւղ թ :

Գ րու.թյուՏ1 ե ր կ ս յո ւն : Յ փ բ ' բո լո ր գ ի ր : էЙ - 5 - Ш 2

ժա մ ա ն ա կ* ԺԵ դ ա ր: Գ ր ի չ* Ս տ եփ ա նոս, Թ ումա ս ա ր կ ա վ ա գ: Ստացող* Թ ա մթա ,

Վ ա հրա մ մ ա հտ ես ի , Հ ո վ հ ա ն ն ե ս : Թ երթ* 5 2 7 : Ն յո ւ թ ' թ ո ւղ թ : Գ ր ո ւթ յո ւն ' ե ր կ ս յո ւն :

Յփ ք' բո լո ր գ ի ր 5:

Սրբոյն Եպիփսւնու Կիպրսւցւոյ եպիսկոպոսի Գ ովեստ ի սուրբ Աստուածտծին եւ միշտ Կոյսն Մարիամ

Ջ ջա հա ւորեսւլ Ա ս տ ո ւծ ա ծ ն ի ն 1 ն ա ռ ա գ ա յթ ս , զա հա ւո ր ա նհա սա նելի զ ա ւր ո ւ-

թ ի ւն ն ե ր կ ն ի ց ս ք ա ն չա ց ո ւմ ն ե ւ բ ն ո ւթ ե ա ն 2 ե ր կ ր ի խ ո ր հ ո ւր դ կ ա մ ե ց ա յ3 ե ս '

տ ա ոսւպ եա լս ի կ ա տ ա ր ե լա գ ո յն մ ի տ ս , որ ի սրտ ի ի մ ո ւ մ ի ներքս խ ա յտ ա ցեա լ

^ « Գ ի ր ք որ կ ո չ ի Ո ս կ է փ ո ր ի կ ' ա ր ա ր ե ա լ ս ր բ ո յ հ օ ր ն մ հ ր ո յ Գ ր ի գ ո ր ի Տ ա թ ե ւ ս ւ ց ւ ո յ ն . . . » , Կ . Պ ո լի ս , 1 7 4 6 , էջ 3 5 1 - 3 5 2 :

^ Մ ա տ ե ն ա գ ի տ ա կ ա ն տ ե ղ ե կ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ն ը ս տ Ց ո ւ ց ա կ ձե ււս ւգ ր ա ց Մ ա շ տ ո ց ի ա ն վ ա ն Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն ի , հ տ . I I , կա □ մ ե ց ի ն ' 0 . ե գ ա ն յ ա ն , Ա . Ջ ե յ թ ո ւ ն յ ա ն , Փ . Ա ն ր ա բ յ ս ւ ն , խ մ բ ա գ ր ո ւ թ յ ա մ բ ' է . 1Ասւչի կ յա ն ]ւ , 11. Մ ն ա ց ա կ ա ն յ ա ն ի , Ե ր և ա ն , 1 9 6 5 , էջ 4 5 4 - 4 5 5 , 1 0 8 0 :

М . V а ո Е в Ь г о е с к , Ս . 2 а п е Ь й 1 , Ь е т а п и з с г ^ Ё г & г а п 9 9 3 , - " К е \ л д е а е э Е ' Ь и й е э А г т б п е г т е э . N о ս V е 1 1 е э ё г г е , է . X I I , 1 9 7 7 , р . 131 (թ ի վ 22) :

б о СՒ<ЦЧПР ՔՅՈՍհՅԱՆ 1997

Ւ , հ . „ է* 1 ™ 1 ™ т в р - р * ™ * ՚ Կ " " ^ 1Լ ո ւ մ ն դժնդ ա կ ես ե ր կ ի ւղ բ ա դ ո ւմ ը մ բ ո ն ե ա ց զ ի ս . ս ի ր ե լի ք : Ք ա ն դ ի յիշա տ ա կ սաոսո1ոի5 ա եսութեա ն դողա ցուցա նէ գա նձն ի մ ես զգա յա ր ա ն սիրտ ս ո չ նուա դա -

«ա ն տ ա նշէ. ա յլ գ ա ւր ա ւո ր ա գ ո յն 6 չա ր չա ր ե. քա նգի հա րկէ դ մ ի տ ս մ ե ծո ւթ ե ա ն ս

,ի ? ա«ոակ7 որպ ես ա նհա սա նելի խ որ հր դո ց8 դա սելն ո չ դ ա ւր ե լո վ : Ք ա ն գ ի ո *վ ոք»

բա ւա կ ա ն ե գ ա յս պ ի ս ի խ ո ր հ ո ւր դ պ ա տ մ ե լ կ ա մ ո *ր ր ե ր ա ն ր ա ր ր ա ո ի ց ի .

«ծ ա ծ կ ե ց ա ւ»10 ա սելն ո չ գ ա ւր ե մ :Բա յց ա յժ մ հա մա րձա կհցա յց խ ա ւսել վա սն Ա սա ո ւա ծա ծնին, որպ ես ե ւ 11 հա սու

լի ն ի մ . ե ւ դա րձեա լ երկնչիւՐ ո չ ո ւն հ լո վ լե գ ո ւ արժանա պես ա սել գ մ ե ծ ա մ ե ծ ս ն , գի

ն ր բ ա ձ ա յն 11" ե մ 12 ե ւ ծ ա ն ր ա լե զ ո ւ' ո ր պ ե *ս 13 ա սա ցից վա սն մ ե ծ ա ն ո ւն ե ւ սուրր

ա մուսնա փ որձին ե ւ Ա ա ոուա ծա ծնի Կ ուսին Մ ա րիա մու Մ ա լր Տ ե ա ո ն : Վ ա սն ո ր ո յ

ո չ դիւրա պ էս խ ա ւսի լե զ ո ւ մ ա ր դ ո յ1* . քա նդի ն ր բ ա ձ ա յն ա ո ա յս ե ւ ա մփ ոփ ի

շ ա ղ ե լո վ ' ո չ ա րժա նա պ ես ո ւս ա ն ե լ15: Ք ա ն զ ի սա ե ւ զ ե ր կ ն ա յի ն դ ա ւր ո ւթ ի ւն ս ն ը ն դ ո ս տ ա ցո յց , զ ի զա րմա ցա ն ա մ ե ն ա յն 16 զա ւր ք17' Հ ր ե շտ ա կ ք , Ի շ խ ա ն ո լթ ի լն ք .

Ա թ ո ո ք , Տ է ր ո ւթ ի ւն ք , Ք ե ր ո վ ր է ք ւ Ս ե ր ո վ ր էք ե ւ ա մ ե ն ա յն դա սք զ ո ւա ր թ ն ո ց ն

ե ր կ ի ւղ ի ւ ե ւ դո ղ ո ւթ եսւմ բ մ ե ծ ա ւ18 ը մ ր ո ն ե ա լք : Ք ա ն գ ի ա եսա նեին ի վ ե ր ա յ երկրի

զ ա յն 19, որ յե ր կ ի ն ս ե ր , ե ւ սա րսեին: Տեսա նեին զ կ ո յս ն եր կ ին ե լ Ա թ ո ո ե ւ ա հիւ

ը մ ր ո նեա լք լի ն ե ի ն : Տեսա նեին գ ա ն սկ ի զրն յԱ թ ո ո 20 քերովբեա կա ն ե ւ յա ր գ ա ն դ

Կուսին ե ւ սա րսեին: Ո՜վ երա նելի Ա րմա տ 21, ուստ ի րուսա ւ ծա ղիկն Յեսսեսւ: Վասն

ո ր ո յ մա րգա րեն է ս ա յի , որպ ես ծի ծա ո ն հ ն չե լո վ հ ր ե ղ ե ն լե գ ո ւա ւն րա ր բա ո եցա ւ22.

«Յ ա ր ի ց ե գա ւա զա ն յա բ մ ա տ ո յն Ցես ս եա ե ւ ե լց է ծա ղ ի կ ն յա ր մ ա տ ո յ ա նտ ի ե ւ

հա նգիցե ի վե ր ա յ նորա հո գի եր կ ի ւղ ի Ա ս տ ո ւ ծ ո յ» 1* : Ք ա ն զ ի յա ր մ ա տ ո յն Ցեսսեա

էր Դ ա ւի թ ա րիա յ ե ւ ի ց ե ղ է 23 Դ սււթա յ եր ս ո ւր բ Կ ո յս ն , ս ո ւր բն ս ր բո ց 24 ա րանց

դ ո ւս տ ր , ո ր ո յ ծն ա ւղ քն 8 ո վ ա կ ի մ ե ւ Ա ննա , որք ե ւ 25 Ա ս տ ո ւծ ո յ հա ն ոյ ե ղ ե ն ի

կենդսւնութեա ն ի ւր ե ա ն ց , որք ե ւ պ տ ուղ ա յսպ ի սի բ ո ւս ո ւց ի ն զ ս ո լր բ ն Մ ա րիա մ ,

տանար Ա ս տ ո ւծո յ մ ի ա ն գ ա մ ա յն ե ւ Մ ա յր : Բ ա յց Յ ո վ ա կ ի մ ե ւ Ա ննա ե լ Մ ա րիա մ

երեքեա նն28 յա յն պ ե ս 27 սպ ա սա ւորեցին Ե րրորդութեսւն : Ք ա ն զ ի Յ ո վ ա կ ի մ թ ա ր գ

մա նի Պատ րա ստութիւն Տ ե ա ո ն , զ ի ի նմ ա ն է պ ա տ րա ստ եցա լ տ անար Տե ա ո ն ս ո ւր բ

Կ ո յս ի ն : Ե ւ Ա ննա դ ա ր ձեա լ որպ ես29 Շ ն ո ր հ ք թ ա ր գ մ ա ն ի , քա նզի Շ ն ո ր հ ք ա ո ին

Յ ո վ ա կ ի մ ե ւ Ա ննա ի ձ ե ո ն ա ղ ա ւթ իցն ե ւ զ ա յն պ ի ս ի ս ո ւր բ Կ ո յս ս տ ա ցա ն, զ ի

Յ ո վ ա կի մ ի լհրի նն յա ղ ա ւթ ս կ ա յր 30 ե ւ Ա ննա ' ի դրա խ տ ին ի լ ր ո ւ մ * : Ե ւ յո ր ժ ա մ

յղ ա ց ա ւ Ա ն ն ա յ, ծնա ւ Ե րկին31, ե ւ Ա թ ո ո քերովբեա կա ն զ ս ո լր բ Կ ո յս ն Մ ա րիա մ :

Ք ա ն դ ի սա Երկինք32 ե ւ Ա թ ո ո ե ւ Տա նա ր գտ ա նի, զ ի Մ ա րիա մ կ ո չի Տիր ուհի ա յլ34

ե ւ ' Յ ո յս , քա նդի դ Տ ե ր ն ծն ա ւ' դ յո յս ն ա մ ե ն ա յն ա շխ ա րհի դ Ք ր ի ս տ ո ս : Թ ա րգմա նի

դա րձեա լ Մ ա րիա մ Զ մ ո ւո ծ ո վ ա յի ն , որ ասի վա սն ա նմ ա հ ութ եա ն , դի հա նդերձեա լ

եր գա նմա հութեա ն մա րգա րիտ ն ծնա նիլ ի ծ ո վ ո լ , ա յս ի նք ն ' յա շխ ա ր հ ի , քա նդի ծո վ

ա ս է մ ի ա ն գ ա մ ա յն դ ա րշխ սւհս35, ո ր ո ւ մ Կ ո յս ն 36 գ խ ա ղ ա ղ ո ւ թ ի լն ա լե ա ցն

1 * է ս ա յ ի Ժ Ա 1 - 3 :

* Ա ն ն ա յի . հ ղ ո ւ թ յ ա ն ա յ ս պ ա ր ա գ ա ն ե ր ի մ ա ս ի ն պ ա տ մ վ ո ւ մ ե հ ե տ և յ ա լ պ ա ր ա կ ա ն ո ն ո ւ մ .

« Պ ա տ մ ո ւ թ ի ւ ն յ ղ ո ւ թ ե ա ն ե ւ ծ ն ն դ ե ա ն ս ո ւ ր բ ՛ Ա ս ա ո ւ ա ծ ա ծ ն ի ն յ Յ ո վ ա կ ի մ ա յ ե ւ յ Ա ն ն ա յ ե , որ ա ւե տ ա լք հ ր ե շ տ ա կ ա պ ե ս փ ն » տե'ս Մ ա շ տ ո ց ի ա ն վ ա ն Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն , ձ ե ո .

2 8 9 0 , թ . 1 6 0 ш - 1 6 2 р , տե՛ս ն ա և « Ա ն կ ա ն ո ն գ ի ր ք Ն ո ր Կ ս ւ ա կ ա ր ա ն ա ց » , վ ե ն ե տ ի կ , 1 8 9 8 , ե * 2 6 4 - 2 6 5 :

1997 եՊԻՓԱՆ ԿԻՊՐԱՑՈՒ* Ս. Ս՚ա՜ԻԱՍ'... ժ 61

պ ս ւր գ ե ւե ա ց ' զ ն ա ւս ւհ ա ն գ ի ս տ ն խ ա ղ ա ղ ո ւթ ե ս ւն ծ ն ա ն ե լո վ զ Ք ր ի ս տ ո ս 37: Ե լ

մ ա նա լս ւնդ ե ւ ս 38 դսւրձեա լ պ ա րկեշտ 39 ա ղշկա նն Մ ա րիսւմու40 ե ր ա ն ե լի ա նունն

լո ւ ս ս ւ ւ ո ր ե ա լ41, քա նզի լո ւս ա ւո ր ե ց ս ւլ յՈ ր դ ւ ո յն Ա ս տ ո ւծ ո յ ես լո ւս ս ււո ր ե ա ց

զհա ւա տ ա ցեա լս զծսւգս ե ր կ ր ի յե ր ր ո ր դ ո լթ ի լն Ս ո ւր բ , քա նդի42 Ե ր ր ո ր դ ո լթ ե ա ն

հա րսն է պ ա րկեշտ ե լ 43 ս ո լր ր Կ ո յս ն Մա րիաւք, ա ւքենա ոա քինին44, ա շխ ա րհի

դ ա ր դ ն , ա ո որ Գ սւբրիէլ եկ եա լ45 ա ս էր . «Ո ւր ա խ լէ ր , բե ր կ ր ե ա լ, Տ է ր ը ն դ ք ե զ » 2* :

Ց ո լշ ա րար Գ սւբրիէլ ե ւ Հ ա յր յե ր կ ն ի ց ա ոհա ւա տ չեա զՍ ո ւր ր 46 Հ ո գ ի ն ա ո ա քեա ց:

խ ա ւսեցա ւ զԿ ո յս ն ս ո ւր բ մ ի ա ծի ն Ո ր դ ւո յն Ա ս տ ո ւծ ո յ, ե ր կ ն ա յի ն հա րսն, զ ո ր Հ ա յր

սրբեա ց ե ւ Որդի բնա կեա ց ե ւ Հ ո գ ի ն հովա նա ւորեա ց, քա նզի հա րսն ե ւ ա ոա գա ստ

Տեա ոն ե ւ ի նմ ա ն է ելա նէ Փ ե ս ա յն Ք ր ի ս տ ո ս : Կուսա կա ն զ գ ե ս տ ն , ըստ մա ր գա րէի ն

Դ ա ւթ ա յ ե ր գ ա ւդ ո ւր ե ա ն , «Ց ա ր ե ւ ո ւ ե դ զխ որ ա ն ի լր ե լ Ի նքն որպ էս փ ե ս ա յ, զի

ե լա ն է յա ո ա գ ա ս տ է ի ւ ր մ է » 3* : Ո ՜Վ փ ե ս ա յի փ ա փ ա գո ւմ ն զ յո յժ պ ա րկեշտ ն գ ի լր

աղախին ե ւ զհա բսն խ ա ւսեցա ւ մ ա յր Գ ա րրիէլ ա ոիթ ե ղ ե ւ Կ ուսին երկնից ե լ երկիր

մ ի ա ն գ ա մ ա յն մ ե ր ձ ե ց ո ւցա ն ե լո վ դ ի լր ս քա նչե լի ս ն , ո ր ո ւմ մա ր գա րէի ն յա յտ ն ա պ էս

ք ա ր ո զ ե ց ի ն ' զհա ր սա ն ե ա ցն կ ա ր գ պ ա տ մ ե լո վ : Ո րպ է՞ս կ ո յս ե ր կ ն ա ւո ր գտ ա նի

հա րսն մ ի ա ն գ ա մ ա յն ե ւ մ ա յր զ ա ո ի հա րսա նեա ց ը ն ծ ա յս ա ո եա լ զ Ս ո ւր բ Հ ո գ ի ն ,

իսկ վա րձա նս' զե ր կին ս մ ի ա ն գ ա մ ա յն ե ւ զ դ ր ա խ տ ն: Կ ա մէր ա յն ո ւհ ե տ ե լ տ եսա նել

Կ ո յս ն , ո ր ո ւ մ փ ա փ ա գէր ե ւ ա ս է ր : Ո ՞ւր է փ ե ս ա յն , ո ր ո ւ մ գ ե ղ ե ց կ ո ւթ ե ս ւն ն

ցա ն կ ա մ 47: Ո ՞ւր է գ ե ղ ն , որ քան զա ր ե գա կն ցա նկա լի է ա ննա ո ելի փ ա ոա ւք48: Ո ՞ւր

է ա ն շէն լո յս ն , ո ր ո ւմ փ ա փ ա գեա լ խ ն դ ր ե մ : Ո ՞ւր է ա ր ե գ ա կ ն , զ ո ր ո յ զ ն ա ն ա ն չն

հ ա յց է ի : Ո ՞ւր է ս ե ր ո վ բէի ց քնա րն : Ո ՞ւր է ք ե ր ո վ բ էի ց ա նքուն ա կն Ք ր ի ս տ ո տ : Ո ՞ւր

է հրեշտ ա կա ցն երկրպ ա գելին49, զոր Գ ա րրիէլ գո ւշա կ ե ա ց: Ո ՞ւր է մ ի ա յն ն մ ի ա յն ո յ

Մ ի ա ծի ն Ո րդին Հ ա լր 50, զ ո ր Կ ո յս ն ս ի ր ո վ խ ա ն դ ա ղ ա տ էբ51 մ ի ա ն գ ա մ ա յն , ե ւ

հ ա յց ե լո վ ո ղ շո ւն է ր : Ա ո որ Գ ա րրիէլ եկեա լ ա սէր.

Ուրախ լե ր , բե ր կ ր ե ա լ, Տէր ը ն դ ք ե զ : *

Ուրախ լե ր , բե ր կ ր ե ա լ, ուրա խ ութ իւն ա նսպ ա ռ, ս ո ւր բ Կ ո յս :

Ուրախ լե ր , բե ր կ ր ե ա լ, շա հա զգեա ց Կ ո յս ' ա նշէշ ն ա ո ա գ ա յթ պ ա յծա ո ա ցեա լ քան դ ա րե գա կ ն5,“ :

Ուրախ լե ր , բեր կ րեա լ' բ ա զ ո ւմ ա ոսւքինութեսւմբք զարդարեալ®2:

Ուրախ լե ր , բե ր կ ր ե ա լ, ա ն դ էն ա րեգա կա նն պ ա յծա ո ա գ ո յն լ ո յս :

Ո ւրա խ լե ր , բ ե ր կ ր ե ա լ, ի մ ա ն ա լի կ ա ր թ ի ն կ ե ր , ք ա ն զ ի կ ա ր թ է բ ի ք ե զ 53 Ա ս տ ո ւա ծո ւթ ի ւնն :

Ուրախ լե ր , բե ր կ ր ե ա լ, իմա նա լի փ ա ոա ցն տապանակ:

Ուրախ լե ր , բե ր կ րե ա լ, սափոր ոս կի ' գ ե ր կ ն ա յի ն մա նա նա յն ո ւն ե լո վ 54:

Ուրախ լե ր , բե ր կ ր ե ա լ, որ ք ա ղ ց ր ո ւթ ե ա մ բ մ շտ ն շե ն ա բո լղ խ ա ղ բե ր ն չծ ա ր ա լի ս յս ւգ ե ց ո ւց ե ր :

Ո ւրա խ լե ր , բ ե ր կ ր ե ա լ, ի մ ա ն ա լի ծ ո վ գ ե ր կ ն ա յի ն մ ա ր գ ա ր ի տ ն ո ւ ն ե լո վ զ Ք ր ի ս տ ո ս :

Ուրա խ լե ր , բ ե ր կ ր ե ա լ, պ ա յծ ա ո ե ր կ ի ն ք ' զ ա ն տ ա ն ե լի ն ս ւմ ե ն ե ց ո ւն ի ք ե զ տ ա նելով զ Ք ր ի ս տ ո ս ն :

2 * Ղ ո ւ կ . Ա 2 8 :

3 * Ս ա ղ . Ժ Ը 6 :

ՀԱԿ11Ր ՔՑՈՍևՅԱՆ 1997

П „ , „ Ь , Ь п ո ե ո ն ո ե ա լ . ք ե ր ո վ թ է ա ն լ ք ա ն 55 փ ա յ լ ո ւ ն Ա թ ո ո Ա ս տ ո ւ ա ծ ո ւ թ ե ա ն :

Ո ւ ր ա խ Հ . բ ե ր կ ր ե ա լ . պ ա յ ծ ա ռ ե ր կ ի ն , զ ա ն տ ա ն ե լ ի ն ե ր կ ն ի ե լ ե ր կ ր ի ո ւ ն ե յ ո վ

58 խՈ ւրա խ Ալ ե ր . բ ե ր կ ր ե ա լ . ո ր զ ե ր կ ի ն ս պ ա ր ո ւ ն ա կ ե լ ո վ ե ւ զ Ա ս տ ո ւ ա ծ ն ա ն տ ա ն ե փ ի

քեզ տսւրեալ ե ւ ո չ նեղեցսւր: . „ ,Ուրախ լե ր . բե րկ ր ե ա լ. սիւնա տ եսիլ ա մ պ ' զԱ ստ ուա ծ ո ւն ե լո վ . որ յա նա պ ա տ ի

ա շ խ ա ր հ ի ս 57 ա ո ա ջ ն ո ր դ ե ա ց մ ե զ ի կ ե ա ն ս » :Ուրա խ լե ր , բ ե ր կ ր ե ա լ. լո ւս ա փ ա յլ հ ր ո յ Ա ս տ ո ւա ծ ո ւթ ե ա ն ա ն կ ի զ ե լի

ը ն դ ո ւ ն ա ր ա ն :Զ ի ՞ն չ ա սա ցից ե ւ կա մ զ ի ՞ն չ խ ա ւս ե ց ա յց . ո րպ ե*ս հր ա նեցի ց զա մենա րմա ա

փաււսն. քա նզի59 բ ա յց մ ի ա յն ըստ Ա ստ ուծո յ Ա ստ ուա ծ գեր ի վ ե ր ո յ սւմենեցուն հ. քա նզի գ ե ղ ե ց կ ա գ ո յն քան զ ս ե ր ո վ բէս ն ե ւ զ ք ե ր ո վ բէս ն ե ւ քան զ ա մ ե ն ա յն զա ւրս

հրեշտակաց քնա ւորեցա ւ. ա ո որ60 մ ա ր դ կ ա յի ն լե զ ո ւ ո չ կարհ61 բա ւա կա ն լի ն ե լ ի62

գ ո վ ո ւթ ի ւն . թուի թ է ե ւ ո չ հրեշտ ա կա ց63. քա նզի ե ւ նոքա ա ւր հն ութ ի ւն ե լ ե ր գս ե լ պ ա տ իվս] ե ւ փաոս մա տ ուցա նեն. ա յլե ւ ո չ ա յնպ էս ըստ ա րժա նա ւորութեա ն14 ա սել

կա րա ցին, զ ի ուրա խ լի նէի ն հրեշտ ա կք' որպ էս թ է նոքա մ ի ա յն ո ւն ի ց ի ն զ Ա ս -

տ ուա ծ, ո ր ոց65 ա մենա սուրբ Կ ոյս վ ե ր ա գ ո յն րնա ւորեցա ւ զԱ ս տ ուա ծ. որ յե ր կ ի ն ս ի

վերա ե ր կ ր ի 66 ծն ա ն ե լո վ , զ ի ա յս պ էս ձ գ ե ս ց է զ զա ւր ս հրեշտ ա կա ց յե ր կ ի ր 07 ը նդ

մա րդկա ն, քա նզի սա երկնի ե ւ երկրի մ իջնորդ ե ղ ե ա լ' մ իա բա նութ իւն ա րա ր:

Ո՜վ ե ր ա ն ե լի 68 Կ ո յս դ , մ ա քուր ա ղ ա ւն ի . ե ր կ ն ա ւո ր հա րսն Մ ա րի ա մ , որ ե լ

երկինք ե ւ Տա նա ր ե ւ Ա թ ո ո 69 Ա ս տ ո ւա ծո ւթ ե ա ն . որ զփ սւյլա կն™ ա ր եգա կ ա նն

յե ր կ ն ի ց յե ր կ ի ր ծա գ ե ց ե բ զ Ք ր ի ս տ ո ս 71, երկնա ւոր ա մ պ . որ զ ո ր ո տ ո ւմ ն Հ ո գ ւ ո յն

Ս րբո յ Ի ք ե զ ծա ծկեա լ է ր , աշխարհի լսե լի ա րա րեր71"1, որ զտ եղա տ ա րա փ 72 Հ ո գ ւո յն

Ս րբոյ ա ո պ տ ղա րերութիւն հա ւա տ ոյ ա մ ե ն ա յն աշխարհի սրսկեցեր73:

Ուրախ լե ր , բե ր կ ր ե ա լդ , դ ո ւռ ն ե ր կ ն ի ց . յա ղ ա գ ս ո ր ո յ մ ա րգա ր էն ա ղա ղա կեա ց

ա ս ե լո վ . «Ա հ ա դ ո ւո ն փ ա կեա լ, ո չ ո ք , ո չ ոք մ տ ցէ ը ն դ նա ե ւ ո չ ո ք ե լց է , բ ա յց

մ ի ա յն Տ է ր Ա ստ ո ւա ծ Ի ս ր ա յէ լի » 71: Ել ե դ ի ց ի դ ո ւ ո ն փ ա կեա լ ա ռ ա ջն ո ր դ ի ն ,

վա սնզի Ինքն կոչեսցի ա ռա ջնորդ75 ե ւ ի նա յուսւսսցին ա մ ե ն ա յն հեթա նոսք76:

Յա ղա գս ա յս դ ր ա ւ77 ե ւ յե ր գ ս ե բ գ ո ց ն յա յտ ն ա բ ա ր մ ե զ ե ւ հա ւա ստ ա բա ր

զա նունն ա սէ' ա ղ ա ղա կելով ի մ ա ս տ ո ւն ն . «Պ ա ր տ է զ փ ա կեա լ, ա ղ բե ր կ ն ք ե ա լ»4* .

ք ա ն զ ի 78 փ ա կեա լ ե ւ կնքեա լ մ ն ա ց ի կ ո ւս ո ւթ ե ա ն ս ո ւր բ ե լ պ ա րկեշտ ա ղջիկն

Մ ա րիա մ:Ո՜վ լուսա ւոր ա մպ , որ զ մ շտ նջենա ւո ր ն զԱ ս տ ո ւա ծ Բա նն [ո ւն իս ]: վ ա ս ն 79 ո ր ո յ

մ ե ծ ա ձ ա յն ա սեր Ե ս ա յի . «Ա հ ա ւա ս ի կ Տ է ր նս տ եա լ ի թ ե թ ե ւ ա մ պ ե կ ե ս ց է

Ե գ ի պ տ ո ս »5* :Ա նտ սւշելի լե ա ո ն , որ զա պ ա ռա ժ80 վ է մ ն ո ւն ի ս զ Ք ր ի ս տ ո ս : Յ ա ղ ա գ ս ո ր ո յ

ի մ ա ս տ ն ա գո յնն Դ սւնիէլ ա սա ց. «Հ ա տ ա ւ վ է մ ն ա ոա նց ձ ե ռ ի ն » * ’* , ա յս ի ն ք ն ' աոա նց

ա ռն զհա ստ ատ ուն81 վ էմ ն ծնա ւ զՔ ր իս տ ո ս Կ ո յս ն Մ ա րիա մ82:

Ա նշա րա դրելի տանար, որ գ ե ր կ նա յի ն վ է մ ն ունի ս զ Ք ր ի ս տ ո ս 83:

4 * Երգ Դ 12:

5 * Ե ս ա յի Ժ Թ 1:

6 * Դ ա ն . Р 3 4 :

1997 եՊԻՓԱՆ ԿԻՊՐԱՇՈՒ' II. Ս՜ա՜ԻԱՍ՜.

Որոտատեսսւկ8՜1 ա մպ , որ դփ ւսյլա կն ի հերքս ո ր ո վ ա յն ա զգ ե ս տ կ ր ե ս : Են վկսւյէ

րա հիս ի մ ո ւմ ա ստ ուսւծեղէն85 Գ իրն ա ս ելով . «Ո ր ո վ ա յն քո շե ղ ջ ց ո ր ե ն ո յ' ցսւնկեսւլ շո ւշս ւն ա ւք 88» 7* :

Ա ներկր սւգործելի ա նդա սա ոլն87, որ զրսւնն որպ էս դեաւո ց ո ր ե ն ո յ ընկա լիսւլ ե լ դ որա յն ի վեր ա նեցուցեա լ88:

Իմա նա լի թ ոնիր, որ զհուրն ե ւ դհսւցն կենա ց ո ւնիս :

Ս ուրբ Մ ա յր Փ ր կ չի ն , որ գԲ ա նն Ա ստ ուա ծ88 ի քէն մսւրմնա ցեսւլ ծն ա ր , ա ո որ

է ս ա յի սւսե- «Ա հ ա Կ ո յս յղ ա ս ց ի ես ծ ն ց ի Որդի ես կ ո չե ս ց ե ն դսւնուն նորա

է մ մ ա ն ո ւ ե լ » * ՞ . ա յս ի նք ն ' ը ն դ մ ե գ Ա ստ ուա ծ:

Ո՜վ Կ ոյս ա նա րա տ 80 ս ո ւր բ Մ ա յր 01 Տ ե ա ո ն 92:

Ո ՜վ03 երջա նիկ հարսն ա նբա ժա նելի Սոսրբ Ե րրորղութեա նն:

«Ե ր ա ն ե լի ես դ ո ւ ի կ ա ն ա յս » , որ ծնա ր յե ր կ ր ի որ պ էս տ ղա դ յս ւո ա ջ քան զ յա ւի տ եա նս ն Ա ստ ուա ծ:

«Ե ր ա ն ե լի ես դ ո ւ ի կ ա ն ա յս » ա ւքենեցունցն Ս տ ե ղ ծչի ե լ Ն սւխ սւյա ւիտ եա ն

Բանին Ա ստ ո ւծո յ Մ ա յր յե ր կ ր ի :

«Ե ր ա ն ե լի ս ես դ ո ւ ի կ ա ն ա յս » . դ ո ր ո յ ի ս տ ե ա ն ց դ դ ի ե ց ա ւ , որ կ ե ր ա կ ր է

դ ա մ հ նս ւյն :

«Ե ր ա ն ե լի ես դ ո ւ ի կ ա ն ա յս » , որ այժւք ծնա ր դ ե ր բ ե մ ն Ս տ ե ղ ծա ւղ ն ի հ ո ղ ո յ դԱ դսւմ ի դրա խ տ ին:

Երա նելի ես Ա ստ ուա ծա ծին ս ո ւր բ Կ ոյս Մարիաւք, քա նդի Ա ստ ուա ծա ծին ե ս , որ

դլքարւքնացեալ Բանն Ա ստ ուա ծ ա ո ի քէն ծն ա ր:

Ա ստ ուա ծա ծին ես , որ մ ի ա յն մ ի ա յն ո ւմ դՄ իա ծին Որդին Ա ս տ ո ւծ ո յ ծն ա ր:

Ա ստ ուա ծա ծին ե ս , որ զք*անն Ա ստ ուա ծ ի կերպա րանս ծա ռ ա յի յդ ա ց ա ր :

Ա ս տ ո ւա ծա ծի ն ե ս , դի դ Ա ս տ ո ւա ծ Բա նն ը ն կ ա լե ա լ մ ա ր մ ն ա ց ե ա լ ծ ն ա ր ' ո չ

ա ոժա մա նա կեա Ա ստ ուա ծ ծ ն ա ր , ա յլ ' դ յա ւի տ ե ն ա կ ա ն ն , որ յա ռ ա շ քան դ ք ե դ ե ւ դ ա մ ե ն ա յն ս է ր :

Ա նսպ ի ո չխ ա ր , որ դ գ ա ո ն Ք րիստ ոս ծնա ր94:

Ե րինջ ա նփ որձ լծ ո յ ա մ ուսն ութ եա ն05, որ գնշմա րիտ որթ ն դՔ ր ի ս տ ո ս ծն ա ր 86:

Ի մա նա լի սեղա ն հա ւա տ ոյ97, որ դհա ցն Կենաց պ ա րգեւեցեր ա շխ ա րհի:

Տ ի ՞ ն չ 98 ա ս ա ցի ց կ ա մ դ ի ՞ն չ խ ա ւ ս ե ց ա յց , դ ի ա ՞ր դ 99 ե ր ա ն ե ց ի ց դ ս ո ր ա

դ ա մ ենա ր մ ա տ փ ա ո ս, դի յա ղ ա գ ս սորին ա յս ո ր ի կ կ ուսի ի ձ ե ո ն մ ա ր գ ա ր էի ն ա սէ

Ա ս տ ո ւա ծ. « Ի քէն ե լց է ի ն ձ իշխ ա ն Ի ս ր ա յէ լի , ե ւ Ե լք նորա ի ս կ դ բ ա ն է ա ւո ւր ցն

յա ւիտ ե նի ց ծ ն ց ի 100, ե ւ մնա ցո ր դք ե ղ բա րց նորա դա րձցին ա ո որդի սն Ի ս ր ա յե լի : Ե լ

կսւցցէ ե լ տ եսցէ ե ւ հ ո վ ո ւե ս ց է դհա ւտ ի լր դ ա լր ո ւթ ե ա մ բ Տ ե ա ո ն » 9* :

Ո ՜վ ս ո ւր բ Կ ո յս յա լի տ ե ն ա կ ա ն լո ւ ս ո յն ա նա պ ա կա ն102 Մ ա յր լ ո ւ ս ո յ103, որ

լուսա ւորեա ց յե ր կ ի ն ս ե ւ դ դ ա լր ս 104 հրեշտ ա կա ց,

Լ ո ւս ո յ105, որ լուսա ւորեա ց դ ս ե ր ո վ բէս ն ա նպ ա տ ում,

Լ ո ւս ո յ, որ լուսա ւորեա ց պ ա յծ ա ո 106 ջա հիլք նսւոա գա յթ ից գա րեգսւկն,

Լ ո յս 107, որ լուսա ւորեա ց դտ իեդերս Ս ուրբ Ե րր ո րդ ո ւթ եա մ բն ,

7 * Ե ր գ . է 2 :

8 * է ս ա յ ի է 1 4 :

9 * Մ ի քի ա ե 2 - 4 . Մ ա թ . Р 6 :

ճ 4 & ՀԱԿՈԲ ՔՑՈՍեՑԱՆ

.10*Լ ա ս , ո ր ա ս ա ց , « է ս լ ո յ ս յ ա շ խ ա ր հ ե կ ի » 1

Լ ո յս . որ վ եր ա ցա , ես լուսա ւորեա ց գերկինս ե . գհրկիրս ա մ ե նա յն ՈՀ ա մ ենա սուրբ կ ո յս , որ ընդա ւտ ա րա ցուցեր գ գ ի ն ո ւո ր ո ւթ ի ւն ս հրեշտ ա -

կ « ց , քա նզի ա ւտ ա ր110 ս քա նչելիք ի յե ր կ ի ն ս 111. գ ի « կ ի ն դ ա ր ե գա կ ն զ ի ւր ե ա ւ

աՐէ աձ ա ն - սքա նչելիք ի յե ր կ ի ն ս . կին ես դ լո յս ի գիրկս րա րձեա լ բե ր ե . *

Զարմանք սքա նչելիք ի յե ր կ ի ն ս . կնոջ Որդի ես յա ւի տ ենիցն Հ ա յր գ ո յ .

Զա րմա նք սքա նչելիք ի յե ր կ ի ն ս . Կոսսի ա ոա գա ստ ' Փ ե ս ա յ ոսնելով զ Ք ր ի ս տ ո ս

զԱստոսած ես Որդի Ա սա ոսծոյ.Զարմանք113 սքա նչելիք ի յե ր կ ի ն ս . Կոսսի Տ ղ ա յ. Տեր րնասորեալ հրեշտ ա կա ց1» ,

Ո՜Վ ա մ ենա ս ո ւր բ Կ ո յս . Մ ա յր Փ ր կ չի ն . որ դ ա նս կզբնա կա նն ծնա ր զ Ք ր ի ս տ ո ս

զՀա սր ա թոոա կից Որդին գ հ ա մ ա գ ո յ115 Ս ուրբ Հ ո գ ւ ո յն գ յա ո ա ջն քան զ յա ւիտ եա նս

հա նդերձ հա րբ ե ւ Ս ուրբ Հ ո գ ւ ո յն . որ դերկինս բա նի ւ խ ոնա րհեցոյց118.Ով ա մ ե ն ա ս ո ւր բ Կ ո յս , որ գ հ ո ւ բ Ա ս տ ո ւա ծո ւթ ե ա ն ա ն կ ի գ ա բա ր 117 որպ էս

իմանալի մորենի ունիս118,Ի մ ա նա լի թ ո ն ի ր 119, որ գ հ ո ւր ե ւ դհա ց կ ե նա ց ջ ե ր մ ի կեր ա կ ո ւր ա շխ ա րհի

շնորհեցեր120. «Ա ւսեք. կ ե ր ա յք . ա յս է մ ա ր մ ի ն Ի մ որ վա սն ձեր ես բա գ մ ա ց բա շխ ի

ի քասոսթիսն ես ի թոդոսթիսն մ ե դ ա ց » 12* :Փ ա ր թ ա մ 121 է կոսսական սեղա նս ո ՜վ ս ի ր ե լի ք , ա մ ենա բա րի կ ե րա կրովք ա ո ի

վա յե լոս մ ն ա ի եգեր ա ց. որ գլոսսասոր ն ր ա գ ն , որ փ ա յլե յե ր կ ի ն ս ես յհ ր կ ր ի , կրեա ց

զ Ք ր ի ս տ ո ս 122, ա ո որ մա րգա րեն Զաքարիա ա սա ց. «Ա հ ա աշտանակ-ես ջահ ի վերա

ն ո ր ա » 13* : Զ ո ր 123 ես Դա սիթ ա սրհնհրգա կա ն բ ե ր ա ն ո վ 124 գ ո չ է 125. « ճ ր ա գ ոտ ից

իմ ո ց բա ն Ք ո ես լո յս տ ա յ շա սղա ց ի մ ո ց 128» 14* :Ո՜վ կոսսական աշտանակ127 գա նա նցա նելի լո յս ն պ ա յծա ո ա գ ո յն քան դա րեգա կն

ոսնելով:Ո՜վ կոսսա կա ն ա շտ ա նա կ, որ գ ա ն տ ա ն ե լի 128 հ ր ո յն գ ր ո ց ի լոսսասորոսթիսն

տ իեգերա ց տարար129,Ո՜վ լոսսհղէն աշտանակ130, որ գխասարն հա լա ծեցեր ես զ լո յս ն նշոսլա ցոսցեր131,

■ Ո՜վ կուսա կա ն ա շտ ա նա կ, ո ր ես հրեշտ ա կա ց ց յա ս ի տ ենա կ ա ն ն շն ո ր հ ե ց ե ր. . . 1 3 2 գ լո յս ,Ո ՜վ կոսսա կա ն ա շտ ա նա կ, ո ր գհ ո ս ր ն ես գ ձ է թ ն ա ն ո ր ո շա բա ր բ ե ր ե ս ի

լուսա ւորութ ի ւն133.Ո՜վ կուսա կա ն աշտ անակ, որ գհրեքլուսեա ն հուր ն134 ա ննուա գելի ի հա մ ա գո յի ց

ի բա րձրոսթենէ Ա թ ո ո ո յն ա ոեա լ ի լոսսասորոսթիսն տ իեգերա ց նա նա նչեցոսցեր135,

Ո՜վ կոսսական ա շտ ա նա կ, յա ղ ա գ ս ո ր ո յ ի ձ ե ո ն մ ա րգա րեին ասա ց Ա ստ ոսա ծ.

« Ա ն դ ծա գեցից եղջիսր ի Դա սիթ, պատրաստ ա րա րից զնրսւգ Ա ս ծ ե լո յ Ի մ ո յ » 15’ :

1 0 * Ց ո վ հ . Ժ Բ 4 6 :

1 1 * Ց ա յ տ . ժ ք * 1 :

1 2 * Մ ա թ . Ւ Տ 2 8 :

1 3 * Տ ա ք . Դ 2 :

1 4 * Սւլւք. Ճ Ժ Ը 1 0 5 :

1 5 * Ս ւ լմ . Ճ Լ Ա 1 7 :

1997 եՊԻՓԱՆ 4ԻՊՐԱՕՈՒ' Ս. Ա՜ԱՐԻԱՄ...__________ Ժ 65

Ո՜վ ա րքունա կա ն136 թ ա գ, որ գմա րգսւրտ ա տ եսիլ ե ւ զ ծա ն ր ա գի ն ա կնն ո ւն հ լո վ

զ Ք ր ի ս տ ո ս , ո վ ա ր քո ւն ա կ ա ն ծ ի ր ա ն ի դ , որ զ հ ր կ ն ի ե ւ զ հ ր կ ր ի զ թ ա գ ա ւո ր ն

զ գ ե ց ո ւ ց ե ր զ Ք ր ի ս տ ո ս զտ նա ւրինա կա ն մ ս ւր մ ն ո յն զծի ր ա նա կ ա ն զ գ ե ս տ ն , որ

անարատ քրիստ ոնէից հաւատքն փ ա յլե ն 137:Ա նհա սա նելի Գ իրք137" , որ զՈ րդի ե ւ զԲսւն Հա ւր ընթերցա ր ա շխ ա րհի138,

«Ե ր ա ն ե լի ս ես դ ո ւ ի կ ա ն ա յս » , որ գմ ա ր մ նս ւցհ ա լն ի Ք է ն զԲսւնն Ա ստ ուա ծ

ծն ա ր 139.

Բա ն' գՈ րդի Հ ա ւր 140,Բա ն' նա խ ա յա ւիտ եա նցն141 Ա ստ ուա ծ,

Բա ն' զա նսկիզրն ե ւ զմշտ նջենա ւո րն,Բա ն' զհս ւնգո յն ն142 ե ւ զանբսւժսւնելին ի Հ ա ւր է ե ւ ի Ս ուրբ Հ ո գ ւո յն ,

Բա ն, որ հա նդերձ Հ ա ր բ143 ե ւ Ս ուրբ Հ ո գ ւո վ ն երկրպ սւգի ե ւ փ ա ոա ւորի:

Բա ն' զա թոոա կիցն Հա ւր ,

Բա ն' դնստ եա լն ի վ ե ր ա յ ք ե ր ո վ բ էի ց 145,Բա ն, զ ո ր չորէքկերպ եա ն146 կենդա նիքն փ սւոա բա նեն147 ա ս ե լո վ . « Ս ո ւ ր բ , Ս ուրբ,

Ս ուրբ Տ է ր Ս ա բա ւովթ , լի ե ն երկինք ե ւ երկիր փաոաւք Ք ո 118» 16 ,

Բան149, որ զհրեշտ ա կս ա րա ր,Բա ն, որ զ իշխ ա նո ւթ իւն ե ւ զՊ հտ ութիւնս ա րար150:

Բա ն, որ զերկինս ձգեա ց ե ւ զերկիրս հա ստա տեաց,Բ ա ն' գ ն շ մ ա ր ի տ ն Ա ս տ ո ւա ծ ' զ Ց ի ս ո ւ ս Ք ր ի ս տ ո ս , զ Տ է ր ն մ ե ր , զ ո ր ծն ա ր

ա մ ե ն ա ս ո ւր բ Կ ո յս ե ւ յե տ ծն նդ ե ա ն ն մ ն ա լո վ կ ո յս : Ով151 ա մ ե ն ա ս ո ւր բ Կ ո յս , որ

զմ ա րգա րիտ ն ծնա ր ե ւ զթա գա ւորա կա ն պսակն հ ի ւս ե ց ե ր 152:

Ո ՜վ ե ր ջ ա ն ի կ 153 Կ ո յս 154, որ ի բ ա զ ո ւմ 155 ծա ղ կ ա ն ց դ րա խ տ ի ն զա շխ ա րհ

ա նուշա հոտ ութ հա մբ լցո ւց ե ր ,Շ ուշա ն ա նսպ ի156, ս ո ւր բ Կ ո յս , որ զա նթ ա ոա մ զ վ ա ր դ ն ծնա ր զ Ք ր ի ս տ ո ս 157,

Ա յգ ի նշմ ա ր տ ո ւթ եա ն' բա զ մ ա բե ր ե ւ ա նկթ ելի կ ո ւս ո ւթ ե ա մ բ , որ ո չ բա ժա կեսւլ

բրեցա ր ե ւ ո դ կ ո ւզ ա բե ր ե ցե ր գհա սհա լ ո ղ կ ո յզ ն Ք ր իս տ ո ս ,

Տ ի ՞ա ր դ շա ո ա ւե ղ ե ց ո ւցե ր 159 գ ն ա , ա ղ ե ՜, հա ւա նեցո զ մ ե զ , ո ՜վ ս ո ւր բ Կ ո յս ,

Տ ի ՞ա ր դ Մ ա յր Ա ս տ ո ւծ ո յ ե ղ ե ր 180 յե ր կ ր ի ' զ ն ա խ ա յա լի տ ե ա ն Բա նն Հ ա ւր

ընկա լեա լ յո ր ո վ ա յն ի :Կ ո յս ' ա նշա ղա խ ե ղ է բ ն ա կ ե ց ե լո յն յի ս Բա նին Ա ս տ ո ւծ ո յ, ա նփ որձ հա րսա նհա ց

զ Ե մ մ ա ն ո ւէ լն յա նա պ ա կա ն ա ր գ ա ն դ ի կ ր ե ց ի , նմ ա նե ա լ ք ր ե ր ո վ բէա կ ա ն ա թ ո ոո ց

գ տ ա յ: Ե լ յի ն է ն Բա նն Հ ա ւր մ ա ր մ ի ն ե ղ ե լ , ա ն ս կ ի զ բն Ա ստ ուա ծ ե ւ ա նտ եսա նելի

տ ե ս ա բա ր ե ւ տ ն ս ււր ի ն ա բա ր յի ն է ն մ յս ր դ ա ց ս ււ ' զ փ ո ր ձ ա ո ն ո չ գ ի տ ե լո վ '

զնա խ ա յա ւիտ ենա կա նն Ա ստ ուա ծ ծն ա յ Յ ի ս ո ւս Ք ր ի ս տ ո ս : Ե ւ ա յժ մ 8 ո յս ե մ յե տ

ծ ն ա ն ե լո յս , մ ա քր ա գո յն քան զա ոա ջինն ո չ որպ էս ա մ ե ն ա յն կ ի ն , քա նզի ա ննմա ն են

ի մ ն ե ւ ն ո ց ա յն . որ ա ո ի մ է ն ջ ե ն իրքս ո չ գիտ ա ց բ ն ո ւթ ի ւն մ ա ր դ ո յ զ ի մ ծն ն դ ե ա ն ն

ա ւրինա կ, բ ա յց մ ի ա յն բնա կեա լն յի ս Ա ստ ուա ծորդ ին Ա ս տ ո ւծ ո յ Ք ր ի ս տ ո ս 162:

Ո ՜վ ս ո ւր բ Կ ո յս ս ո ս կ ա լի սպ ա ս ե կ ե ղ ե ց ւ ո յ մ ե ծ ի հ ա ն դ ի պ ե ա լ խ ո բ հ ր դ ո յ,

քա հա նա յ կ ո չե մ զ Կ ո յս ս , մ ի ա ն գ ա մ ա յն ե ւ ' ս ե ղ ա ն , որ զհ ա ցն ե ր կ ն ա յի ն բ ե ր ե լո վ

յի ն ք ե ա ն զ Ք ր ի ս տ ո ս ետ մ հ զ ի թ ո ղ ո ւթ ի ւն մ ե ղ ա ց :

6 6 ժ <ЦЧПР ՔՑՈՍեՑԱՆ 1997

Ո՜վ որովա յն ա նշա ղա խ , որ զծի ր ն երկնից ունի ս 161 ես զա նտ ա նելին Ա ստ ուա ծ ի

ք ե զ ւոարեալ կրեցեր.Ո'վ որ ով ա յն լա յն ա գ ո յն քան զերկինս, որ զԱ ստ ուա ծ ոչ

Ո ՜վ ո ր ո վ ա յն , եւթ նա շր շա նս ւկ ե ր կ ի ն ե ւ ե ւս

հա նդիպ ելով.Ո՜վ որ ով ա յն բա րձրա գոյն քան զ ե ւթ ն երկինս ե ւ լա յն ա գ ո յն .

Ո՜վ որ ո վ ա յն ութ երո րդ երկին եւթ ն հա ստ ա տ ութեա նցն վ ե ր ա գ ո յն .Ո՜վ որ ով ա յն եւթ նա լո յս շնորհ, որ զա նա նցա նելի լո յս ն ունի ս զ Տ է ր մ ե ր Ցիսուս

Ք ր ի ս տ ո ս 167: Զ ի ՞ն չ ա սա ցից ե ւ կ ա մ զ ի ՞ն չ խ ա ւս ե ցա յց վա սն պ ա րկեշտ ե լ սուրբ

կ ո ւս ի ս . բա ղձա նքս168 քա րշեն զ ի ս ա ո ի յա ս ե լ յա ղ ա գ ս Ա ստ ուա ծա ծնիս ե ւ ե ր կ ի լղ

ունի զիս ա ո ի լն ո ւլ. միտ քս կ ո չէ զիս ե ւ եր կ ի ւղ ս ի բա ց մ ղ է . ո մ ն ձ գ է դիս ե ւ ոմ ն յե տ ս ա ո ն ո ւ: Ե ւ վ ա ս ն զի պ ա շա րեա լ ե մ յե ր կ ո ց ո ւն ց ՝ պ ա տ ե հ ա գ ո յն ե ղ ի ց ի ինձ

խ ա ւս ե լն յա ղ ա գ ս մ ե ծ ա ն ո ւն Կ ո ւս ի ս : Ք ա ն զ ի ա ս ե մ զսա ե ր կ ի ն ե ւ ա թ ո ո ,

մի ա նգա մ ա յն ե ւ խ ա չ, վ ա ս ն զի , զսո ւր բ գիրկս իւր տ ա րա ծեա լ. կրեաց զ Տ հ ր ն :

Ո՜վ ա թոոք քերովբեա կա ն ե ւ խ ա չա տ եսա կ ե ր կ ի ն , յա ղ ա գ ս ո ր ո յ ի ձ ե ո ն գրոց

յե ր կ ի ն ս կա րկա ոի մ ե ւ տ եսա նեմ զսա երկրպ ա գեա լ ի հր եշտ ա կ ա ց: Ուստի նախ

Գ ա րրիէլ ողշունէր զ Կ ո յս ն ա ս ելով168.«Ո ւրա խ լեր , բե րկ ր ե ա լ, Տ է ր ը ն դ ք ե զ » 17* :

Ուրախ լե ր , բերկրեա լ, պ ա յծա ո երկին,Ուրախ լե ր , բերկրեա լ, որ զփ ա յլա տ ա կեա լ ա րեգա կնն ունիս զՔ ր ի ս տ ո ս յե ր կ ի ն ս '

պ ա յծա ո շա հիլք ե ւ նա ոա գա յթ իւք:Ս ե ր ո վ բ է բ ա զ մ ա չ ե ա յ170 ե ղ ե լ մ ե ծ ա ն ո ւն 171 ս ո ւր բ Կ ո յս 172 ա ն հ ա ս ա ն ե լի

տ եսութեա ն ա նիմա նա լի ի մ ն ծ ա ծ կ ո յթ : վ ա ս ն տ նա ւրինա կա ն մ ա ր մ ն ո յն գտ ա ւ

գերա զա նցեա լ քան զ ս ե ր ո վ բ է ս ՜ե ւ զ ք ե ր ո վ բ է ս , քա նզի նոքա ի բա ց բա ռ ն ա ն ' ո չ

կա րա ցեա լ173 հ ա յե լ ա ռ իմ ա նա լի173™ հ ո ւր 173? Ա ստ ո ւա ծո ւթ եա ն: Ի սկ սա հստ ա կ17*

ա չա ւք հ ա յե ց ե ա լ175 գ ո յ ը ն դ ա նհա սա նելի ե ւ ը ն դ ա նքուն ա կն Ք ր ի ս տ ո ս , ո ր ո ւմ

փ ա փ ա գէր ս ի ր ո վ ե ւ հ ա մ բ ո ւր ե ր զ Ո ր դ ի ն : Զ ի ն ո ւ ո ր ո ւ թ ի ւ ն ք հ ր ե շտ ա կ ա ց

պա տ ուանդան ը նդ ոտ իլք Փ ր կչին ա նկա նէին, դի տ եսա նել ե ւ հպ ել չհս ւնդ ո ւր ժ էի ն :

Իսկ սա շրթունս ի շրթունս մեր ձեցո ւցա նելով հա մբուրեր զա նհա սա նելին176:

Ո ՜վ ս ո ւր բ 177 Կ ո յս ' ա ն հա սա նելի178 խ ո ր հ ր դ ո յ բ ե ր ա ւղ մ ե գ զ ա ր մ ա ն ս , որ

երեքբա ղձեա ն հաւատ քա ր ո զե ցե ր տ ի ե զ ե ր ա ց : վ ե ր ա գ ո յն քան զհրեշտ ա կս ե ղ ե լ

Կ ո յս ս ե ւ մ ե ծ ա գ ո յն քան զ ս ե բ ո վ բ է ս ն ե ւ զ ք ե ր ո վ բ է ս ն հսւնոյ ե ղ ե լ թ ա գա ւորին

Քրիստ ոսի որպ էս ա րժա նա ւոր Մ ա յր ե ւ Ա ղա խ ին պ ա տ ուեցա ւ յԱ ս տ ո ւծ ո յ:

Ս ուրբ Մ ա յր ա նշա ղա խ , որ զ յա ո ա չ քան զ ք ե զ ն ծնա ր զ Ք ր ի ս տ ո ս , ո ր ա սա ց.

«Ց ա ռ ս ւչ քան զ լի ն ե լն Ա բբա ա մ ո ւ ե մ Ե ս » 18* : Որ զ ք ա ր ա յբ ն փ ա ո ա ւորեա ց ե ւ

զ մ ս ո լր ն մ ե ծ ա ր ե ա ց , քա նզի Կ ո յս ե ւ Մ ա յր ե ւ ա յր զ ծ ի ր ն ե ր կ ն ի ց ո ւ ն ե լո վ

զա նտ ա նելի ն Ա ստ ուա ծ բե ր ե ի ն յի ն ք ե ա ն ս ե ր ե ք ' հա ւա ս տ եա ւ Ե ր ր ո ր դ ո ւթ ե ա ն

սպ ա սա ւորելով: Ցորժա մ Կ ոյսն անախտարար զ Տ է ր ն երկնի ե լ երկրի ծնեա լ ի մսուր հ դ յա յր ի ն , յա յն ժ ա մ ե ւ պ ա րուց հրեշտ ա կա ց զ Կ ո յս ն շրշապատեսւլ գ ո չէ ի ն ա ս ե լո վ .

« Փ ա ռ ք ի բա ր ձ ո ւն ս Ա ս տ ո ւ ծ ո յ ե ւ յե ր կ ի ր խ ա ղ ա ղ ո ւթ ի ւն ե ւ մ ա ր դ կ ա ն

նեղեցա ր165:

մ ե ծ ա գ ո յն քա ն գնա

1 7 * Ղ ո ւ կ . Ա 2 8 :

1 8 * 0 ո վ հ . Ը 5 8 :

1997 եՊԻՓԱՆ ԿԻՊՐԱՑՈՒ* II. Ս՜ԱՐԻԱՍ՜— & 67

հ ս ւ ն ո ւ թ ի ւ ն » 19* : Ուստի ե ւ հ ո վ ի լք բա ցսււթ եա յք զսւյսպ իսի փ ա ո ա բսւնութ ի ւնս ի

հ ր ե շտ ա կ ա ծն լո ւե ա լ յա ղ ա գ ս Փ ր կ չի ն ե ւ փ ո ւթ ո վ ը ն թ ա ցե ա լք երկ ր պ ս ւգհ ցի ն

Լ ո ւ ս ո յն . ա ւտ ա ր ս քս ւն չո ւմ ն տ ես ի ն ա ն դ , զԱ ղ ա խ ի ն Տ ե ա ո ն , Մ ա յր Ն ո ր ի ն ե ւ

զ երկր ս ւյին Կ ո յս ն , ե ր կ ն ա յի ն Հ ա ր ս ն : վ ա ս ն զ ի սա Հա ր ս ն ե լ ա ռա գա ստ ե ւ Մ ա յր

յա յր ի ն ե ր ե ւե ց ա ւ, յո ր ժ ս ւմ զ ի լո յս ն Ք ր ի ս տ ո ս ծն ա ւ ըստ մա րգա րեա կա ն բա նի ն

Ե սա յե ա , եթե՝ «Մ ա ն ո ւկ ն ծնա ւ մ ե զ , Որդի ե ւ տ ուա ւ մ ե զ , ո ր ո յ իշիյա նութ իւն Ի ւր ի

վ ե ր ա յ ո ւս ո յ Ի ւ ր ո յ , ե ւ ա ն ո ւն կ ո չի նմսւ Հր եշտ ա կ մ ե ծ ի ի ւո ր հ ր դ ո յ, Ա ս տ ո ւա ծ,

Հ զ ա ւր , Իշխ ա ն խ ա ղա ղութ եա ն, Հ ա յր հսւնդերձելոց ա շխ ա ր հ ի ն »20*:

Ի սկ ապա ա սէ յե տ ա յս ո ր ի կ . « Մ ո գ ք ա ր ե ւե լի ց լո ւս ա ւո ր ա ս տ եղ է ա ոսւշնոր-

դ ե ա լք ե կ ի ն յե ր կ ր պ ա գ ո ւթ ի ւն ծ ն ի ց ե լո յն ի Բ ե թ ղ ե ե մ : Ո ւստի ե ւ ի քա ղա քն

Ե ղ ո ւս ս ւղ էմ հա սեա լ վ ր դ ո վ ե ց ա ն քա նզի ծ ա ծկ ե ց ա ւ ի նոցա նէ ա ս տ ղ ն : Ե ւ ե "ր

վ ա ս ն զ ի հ ա ր ց ա ն ե լն նոցա զա նհ ա ւա ն քա հա ն ա յս ն յա յտ ն ի ա մ ե ն ե ց ո ւն լիցի

խ ո ր հ ո ւր դ ն : Ուստի ե ւ զ կ ն ի դ ի տ հ լո յն ս ւմ ե ն ե ց ո ւն ց յա յտ ն ի դ ա ր ձ ե ա լ ա ս տ ղն

մ ո գ ո լց ն մ ի ն չե ւ եկեա լ եկա ց ի վ ե ր ա յ մա նկա նն յա յր ի ն , մ ա նա ւա նդ թե յե ր կ ի ն ս ,

քա նզի ո ւր Ք ր ի ս տ ո ս ե> ա ն դ երկինք ե ն , վա ս նզի ա յր ն եր կ ի նք ե ր ե ւե ց ա ւ յե ր կ ր ի :

Ի ս կ նոցա տ եսեա լ զա ստ ղն' մ ա նա ւա նդ զ Ք ր ի ս տ ո ս , խ ն դ ա յի ն խ ն դ ո ւթ ի ւն մ ե ծ : Եւ

խ ոնա րհեա լ երկրպ սւգհցին, ե ւ հա նեա լ ո ս կ ի , ե ւ Կ ն դ ր ո ւկ , ե ւ զ մ ո ւ ո մ ա տ ո ւցի ն .

ո ս կ ի ' որպ ես թ ա գ ա ւո ր ի , կ ն դ ր ո ւկ ' որպ ես Ա ս տ ո ւծ ո յ ե ւ զ մ ո ւո .' որպ ես ա ն մ ա հ ի ,

մ ա նա ւա ն դ թ ե ' որպ ես թ ա ղ ո ւմ ն ը ն դ ո ւն ո ղ ի ը ն ծ ա յե ց ի ն ա մ ե ն ե ց ո ւն Ա ր ա ր չի ե ւ

Ս տ ե ղ ծո ղ ի Ք ր ի ս տ ո ս ի , զ ո ր ծն ա ւ ե ր կ ն ա յի ն Հա ր ս ն Մ ա րի ա մ ե ր կ ի ն ե ւ Ա թ ո ո

Ա ս տ ո ւա ծո ւթ ե ա ն ե ւ տ ա նա ր ա ն պ ա տ ում սպ ա ս դ ր ա խ տ ի ն : Հ ր հ շտ ա կ ք Ե ւա յի

մ ե ղ ա դ ր ե ի ն , բ ա յց ա յժ մ զՄ ա րիա մ փ ա ոա ւորէին178,

Որ զտ կա րութ իւն180 կա նա նց շուրջա նսւկի փ ա ոսււորեա ց,

Որ զ կ ո ր ծ ա ն ե ա լն Ե ւա յ կ ա ն գն ե ա ց ե ւ զդր ա խ տ ն ե բա ց ի ձեո ն ա ւա զ ա կ ի ն ,

դա րձեա լ զ Ա դ ա մ ե մ ո յծ ա ն դր էն ,Ի ձեո ն քո մ ի ջն ո ր մ ցա նկ ո յն քա կեցա ւ ե ւ թ շնա մ ութ |ււն լո ւծա ւ,

Ով ս ո ւր բ Կ ո յս Ա ստ ուա ծա ծի ն ի ձ ե ո ն քո ե ր կ ն ա ւո ր խ ա ղ ա ղ ո ւթ ի ւն Ց ի ս ո ւս

Ք րի ս տ ոս տ իեգերա ց շնորհեցա ւ,

Ի ձեո ն քո մ ա ր դ էկ ք հրհշտ ա կք ե ղ ե ն ,

Ի ձ ե ո ն քո սիրելիք ե ւ ծա ոա յք որդ ի ք Ա ս տ ո ւծ ո յ կ ո չե ց ա ն ,

Ի ձ ե ո ն քո ծա ոա յսւկիցք հրեշտ ա կա ց մ ա ր դի կ ա րժա նա ւորեցա ն լի ն ե լ,

Ի ձեո ն քո գիտ ութ ի ւն երկնա ւոր ե ւ փ ա ոա բա նութիւն յե ր կ ր ե յե ր կ ի ն ս ա ռա քի,

Ի ձեո ն քո հա մա րձա կութիւն մա րդիկ յե ր կ ի ն ս ա ո Բա րձրեա լն ընկա լա ն,

Ի ձեո ն քո 1“ ա չ ծա գեա ց ը ն դ ա մ ե ն ա յն եր կ ի ր , յո ր ո ւ մ Որդին քո խ ա չեցա ւ,

Ի ձեո ն քո մա հ կոխ եա լ լի նի ե ւ դժոխ ք աւար հա րկա նի,

Ի ձեո ն քո կ ո ւո ք կործա նեցա ն ե ւ գիտ ութ ի ւն երկնա ւոր գտ ա ւ,

Ի ձ ե ո ն քո զՄ ի ա ծին Ո րդին Ա ս տ ո ւծ ո յ ծա նեա ք, զ ո ր ծնա ր ա մ ե ն ա ս ո ւր բ Կ ո յս

զ Տ ե ր մ ե ր Ց ի ս ուս Ք ր ի ս տ ո ս , զ ո ր ա մ ե ն ա յն հրհշտ ա կք ա ւր հնեն ը ն դ նոսին ե ւ ա զգք

մա րդ կա ն երկրպ սւգեն ա ս ե լո վ ' ա ն ս կ ի զ բն Հ ա յր , ա ն ս կ ի զբն Ո րդի, ա ն ս կ ի զ բն Հ ո գ ի

Ս ուրբ . Ե րրորդո ւթ իւն ա նբա ժա նելի հ ա մ ա գ ո յ, ո ր ո ւմ փ ա ոք յա ւիտ եա նս 181:

1 9 * Ղ ո ւ կ . Р 1 4 :

2 0 * էսա յի Թ 6:

68 ժ <ЦЧПР ՔՅՈՍեՅԱՆ 1997

Տարընթերցումնեյւ

Խ ո ր ա գ ի ր . В Հի նկ ե ր ո ր դ ա ւուրն ե ր ա ն ե լո յն Եպիփ ա նու եպ իսկոպ ոսի ա սա ցեա լ

գ ո վ ե ս տ Ա ս տ ո ւ ա ծ ա ծ ն ի ն :Բ նա գիր- 1 А ш ш л т ^ и ^ О (0ЕЮ С. 0ЕТХОС) փ խ . Ա ստ ուա ծա ծին (©ЕОТОКОО 2 В

ոնա կութ եա ն: 3 В կ ա մ ե ցե ա լ: 4 А բ ա բձ ր ա գ ո յն միտ ս զ բ ա ր ձ ր ա գ ո յն տ եսոլթ եա ն

բ ե ր ե լ ս քա նչելիս փ խ . կ ա տ ա ր ե լա գ ո յն ... զ ս ք ա ն չե լե ա ց ս : 5 А ս ա ո ս ո ա լի : 6 В Լ ո ո ա գ ո յն : 7 А մ ե ծ ո ւթ ի ւն տ ե ս ո ւթ ե ա ն ս փ խ . մ ե ծ ո ւթ ե ա ն ս յի շ ա տ ա կ : 8 В

խ ո ր հ ր դ ո յ: 9 В Տ ի ո *վ է փ խ . Ք ա ն զ ի ...ո ք : 1 0 ծա ծ կ ի : И А չ ի ք ե ւ : 11ա А В հա մրա ձա յն փ խ . նրբա ձա յն (դ ր ել ե ն ք ըստ վ ե նե տ ի կ յա ն ձե ռ ա գր ի [Ն Բ Հ , Ա . 100Տ].

որը հա մերա շխ հ հունա րեն բն ա գ ր ի ն . հ ^ ձ Ծ ^ օ զ ) : 1 2 А չի ք ե մ : 13 В զ ի ա յսպ էս

փ խ . որ պ էս : 1 4 В լե զ ո ւ մ ա ր դ ո խ սււսի: 15 А ա ո ն ե լ զա ս ելն փ խ . ո ւս ա ն ե լ: 1 6 В զ ա ր մ ա ց ո յց փ խ . ը ն դ ո ս տ ա ցո յց . զի զա րմա ցա ն ա մ ե ն ա յն : 17 А չի ք զսււրք: 18 В

չի ք մ ե ծ ա ւ: 1 9 В զ ն ո յն փ խ . զ ա յն : 2 0 В յԱ թ ո ո ո յ: 2 1 А Մ ա րիա մ փ խ . Ա ր մ ա տ :

2 2 В բա րբա ոի: 2 3 А գեղ շէ փ խ . ց ե ղ է : 2 4 В ս ո ւր բ : 2 5 В չի ք ե ւ : 2 6 А երեքին: 27 В

չի ք В յա յտ նա պ էս : 2 8 В Պա տ րա ստութիւն Տեա ոն թ ա ր գմ ա ն ի : 2 9 В դա րձեա լ փ խ .

որպ էս: 3 0 В ա ղա ւթ էր փ խ . յա ղ ա ւթ ո կ ա յր : 3 1 В երկին ծ ն ա ւ: 3 2 В Ե ր կի ն : 3 3 В

չի ք ա յլ : 3 4 В Դ ա րձեա լ Մ ա րիա մ թ ա ր գ մ ա ն չի : 3 5 А զ մ ի ա ն գ ա մ ա յն ա շխ ա րհս: 36

В չի ք Կ ո յս ն : 3 7 В զ Ք ր ի ս տ ո ս նա ւա հա նգիստ ն: 3 8 В չի ք ե ւ ս : 3 9 А չի ք պ ա րկեշտ :

4 0 В Մ ա րիա մ ա յ: 4 1 А թ ա րգմա նի Լ ուսա ւոր ի մ ա ն ուն : 4 2 А քա նզի փխ. քա նզի...

ե ւ : 4 3 В չ ի ք պ ա րկեշտ ե ւ : 4 4 В ա մ ե ն ա յն ի ւ ա ռ ա քինին: 4 5 А չի ք ե կ ե ա լ: 4 6 В А

զ Ս ո ւր ր : 4 7 В վ ա յե լչո ւթ ե ա ն բ ա ղ ձ ա մ փ խ . գ ե ղ ե ց կ ո ւթ ե ա ն ն ց ա ն կ ա մ : 4 8 В

պ ա յծա ո ա գ ո յն է գ ե ղ ե ց կ ո ւթ ի ւն ն փ խ . ցա նկա լի է .. . փ ա ո ա լք: 4 9 А եր կ ր պ ա գո ւի ն:

5 0 В չ ի ք Հ ա ւ ր : 5 1 А փ ա փ ա գէր փ խ . խ ա ն դ ա ղ ա տ է ր : 51ա А В չ ի ք

ա ն շէջ ...գ ա ր ե գ ս ւկ ն {դ ր ե լ ե ն ք ըստ վ ե ն ե տ ի կ յա ն ձ ե ռ ա գ ր ի [Ն Բ Հ , Р 6 6 8 ], որը

հա մերա շխ է հունա րեն բն ա գ ր ի ն , т о й оЭ еотсл / т о й пА юи А арп р отЕ р сп / Эйс;): 5 2

В Ուրախ լե ր ... զա րդա րեա լ... ջա հա զգեսւց Կ ո յս : 5 3 В ի ք ե զ կա րթ ի : 5 4 В ո ւն հ լո վ

Մ ա նա նա յն : 5 5 В քրովբէա կա ն բն ո ւթ ե ա ն փ խ . ք ր ո վ բ է ա ն մ ա ն : 5 6 А չի ք Ուրախ

լե ր ... զ Ք ր ի ս տ ո ս : 5 7 В երկ ր ի : 5 8 А ա ոա շնորդէ փ խ . ա ոա շնորդէ մ ե զ ի կ եա նս : 5 9 -

6 0 В չի ք քա նզի... ա ո ո ր : 61 В լի ն ի ն փ խ . կա ր է: 6 2 В ա ո ի փ խ . լի ն ե լ ի : 6 3 В չիք

թ ո ւի ... երեշտ ա կա ց: 6 4 В ա յլ ո չ արժսւնապէս փ խ . ա յլ ե ւ .. . ա րժա նա ւորութեա ն: 65

В ա ո որ փ խ . ո ր ո ց : 6 6 А ի յե ր կ ր ի փ խ . ի վ ե ր ա ե ր կ ր ի : 6 7 А չ ի ք յե ր կ ի ր : 6 8 В

ա մ ե նա ս ո ւր բ փ խ . ե ր ա ն ե լի : 6 9 В Աթոո. ե ւ Տա ն ա ր : 7 0 В գ փ ա յլա կ ն ն յհ ր կ ն ի ց

յե ր կ ի ր ո ւն ե լո վ զ Ք ո : Լ ո ւս ա ւո ր ա մ պ , որ զ ա մ ե ն ա լո յս ն ե ր կ ն ի ց գ փ ա յլա կ ն

ծա գե ցե ր զ Ք ր ի ս տ ո ս փ խ . գ փ ա յլա կ ն ... զ Ք ր ի ս տ ո ս : 7 1 А թ ա ք ո լց ե ա լ, հ ն չե ց ո ւց ե ր

ա շխ ա րհի փ խ . ծա ծկ եա լ է ր , ա շխ ա րհի լս ե լի ա ր ա ր ե ր : 7 2 В զ ա ն ձ ր ե ւ փ խ .

զտ եղա տ ա րա փ : 7 3 В ցա նեցեր փ խ . ս ր ս կ ե ց ե ր : 7 4 А մ ի ա յն փ խ . Ի ս ր ա յէ լի : 7 5 В

ա ռա ջնոր դ կ ո չե ս ց ի : 7 6 А հեթ ա նոսք հ ո ւս ա ս ց ի ն : 7 7 В Վ ա սն ա յս ր Կ ուսի փ խ . Յ ա ղ ա գ ս ... դ ր ա ն : 7 8 В մ ի ա յն ս ո ւր բ ե ւ պ ա րկեշտ ն Մ ա րիա մ զ լո ւս ա ւո ր ա ղա ւնին

յի ն ք ե ա ն ո ւն ե լո վ զ Ք ր ի ս տ ո ս Ա ստ ուա ծ ա ո որ փ խ . ք ա ն զ ի ... Վ ա սն ո ր ո յ: 8 0 В

զա ն շս ւր ժ ե լի փ խ . ՜զա պ ա ո ա ժ : 8 1 В գ հ ա ւա տ ո յ փ խ . զ հ ա ս տ ա տ ո ւն : 8 2 В

զ Ք ր ի ս տ ո ս ծն ա ն ե լո վ Կ ուսին փ խ . ծ ն ա ւ... Մ ա ր ի ա մ : 8 3 В չի ք Ա ն շա ր ա դ ր ե լի ...

1997 ԱՊԻՓԱՆ ԿԻՊՐԱՑՈՒ' Ս. Ս՜ԱՐԻԱՍ՜—

զ Ք ր ի ս տ ո ս : 8 4 В Ո րոտ ա տ եսիլ փ խ . Ո րոտ ա տ եսա կ: 8 5 В ա ս տ ո ւս ւծա յի ն : 8 6 В

ցանկսւպատեալ շուշա ն ա ն ք: 8 7 В Ա նհո ղ ս ւգո ր ծ ե ր կ ի ր : 8 8 А ր ո ւս ո ւց ե ր զ ո ր ո ց ն

փ խ . ե ւ զ ո ր ա ց ն ... ա ն ե ցո ւց ե ա լ: 8 9 В Հ ա ւր փ խ . Ա ս տ ո ւա ծ: 9 0 А ա նծա նա կ փ խ .

ա նա րա տ : 9 1 В Մ ա յր ս ո ւր բ : 9 2 В Տ ե ա ո ն , Ե րա նելի ես դ ո ւ ի կ ա ն ա յս : 9 3 - 9 4 В

Ե ր ա նելի ես դ ո ւ ի կ ա ն ա յս , յո ր ո յ ստ ինս դ ի ե ս ւց , (Վ ե ն ե տ ի կ . ձ ե ո . «զ ս տ ի ն ս դ

դ ի ե ց ա ւ » . Ն Բ Հ , Ա , 6 2 3 ), որ դա րմսւնէ գ ա մ ե ն ս ւյն ա րա րա ծս: Ե ր ա նելի ես դ ո ւ ի

կա նա յս Ա ստ ուա ծա ծին Կ ո յս , զ ի ո չ ժա մա նսւկեա ն Ա ստ ուա ծ ծն ա ր , ա յլ Ա ստ ուա ծ

մ շտ ն ջե նս ււո ր , որ յա ո ս ւջ քան զ ք ե զ ե ւ զ ա մ ե ն հ ս ե ա ն Ա ստ ո ւա ծ ե ւ Տ է ր ի քեն

մ ա ր մ նա ցս ււ: Անարատ մ ո ր ե ն ի , որ զԳ սւոն ծնա ր զ Ք ր ի ս տ ո ս փ խ . Ո ՜վ ... Ք ր ի ս տ ո ս

ծ ն ա ր : 9 5 В չի ք լծ ո յ ա ւքուսնութեա ն: 9 6 В որ զ ո ր թ ն ծնա ր վ ւխ . որ զ ն շմ ա ր ի տ ...

ծ ն ա ր : 9 7 В եա ւա տ ոյ ս ե ղ ա ն : 9 8 А Ե ւ զ ի "ն չ : 9 9 В ո ր պ էս : 1 0 0 - 1 0 1 В չի ք ծ ն ց ի ...

Տ ե ա ո ն : 1 0 2 В չի ք ա նապ ական: 103 В լո ւս ո յն Մ ա յր : 1 0 4 А զ զ ա ւր ո ւթ ի ւն ս փ խ . ե ւ

զ զ ա լր ս : 1 0 5 В չ ի ք Լ ո ւ ս ո յ : 1 0 6 В պ ա յծ ա ո ո լթ ե ա ւք բ : 1 0 7 - 1 0 8 А Լ ո ւ ս ո յ, որ

լո ւս ա ւո ր ե ա ց զ ծ ա գ ս տ ի ե զ ե ր ա ց , Լ ո ւ ս ո յ, ո ր հ ս ւմ բա ր ձ ա ւն ի յե ր կ ի ն ս ե ւ

լո ւս ա ւո ր ե ա ց զա ւքենեսեա ն ի յե ր կ ի ն ս ե լ յե ր կ ր ի փ խ . Լ ո յս . . . ա մ ե ն ա յն : 1 0 9 В

զսւր մ ա ցո ւցեր զ զ ս ւլր ս : 1 1 0 А ա ւտ ա ր փ խ . զ ա ր մ ա ն ք : 111 В ե ն փ խ . ի : 1 1 2 - 1 1 3 А

Ա ւտ ա ր փ խ . Զ ա ր մ ա նք (հ ո ւն ա ր ե ն բ ն ա գ ր ո ւմ © а и ц ю [զ ա ր մ ա ն ք ] 'Е т Е р о < ; - ^

а А А о т р ю с ; ^ [օտ ա ր] փ ո խ ա ր ե ն ): 1 1 4 В հ ր ե շտ ա կ ա ց բ ն ա ւ ո ր ե ց ա ւ : 1 1 5 В

զ հ ա մ ա գ ո յա կ ի ց : 1 1 6 В Հ ո գ ւ ո յն , որ զ ե ր կ ի ն ս բ ա ն ի ւ կ ա մ ա ր ա գ ո ր ծ ե ա ց

զ ա ն մ ե կ ն ե լի ն յԵ ր ր ո ր դ ո ւ թ ե ն Է ն , որ մ ի ա յն ո ւ մ յա մ ե ն ա ս ո ւ ր բ Ե ր ր ո ր դ ո ւթ ե ս ւն

զ հ ա մ ա գ ո յա կ ա ն ն ծն ա ր զ Ք ր ի ս տ ո ս փ խ . Հ ո գ ւ ո յն .. . բ ա ն ի ւ խ ո ն ա ր ե ե ց ո յց : 1 1 7 В

ա ն բո ցա կ ե զ ի ք ե զ կ ր ե ց ե ր : 118 В մ ո ր ե ն ւո յն ո ւն ե լո վ : 119 В հնո ց փ խ . թ ո ն ի ր : 1 2 0

В չա մ բե ց ե ր աշխարհի ա ո ի կերա կուր ը ն ծ ա յե լո վ : Վ ա սն ո ր ո յ ե լ Փ ր կ ի չն ա շխ ա րհի

ա սա ց Ք րի ս տ ոս փ խ . շ ե ր մ ... շն ո ր հ ե ց ե ր : 1 2 1 - 1 2 2 В ՑաՏա խսւպէս կուսա կա ն ա մ են

ա ոա քին ի ս ե ղ ա ն ս , ո ՜վ ս ի ր ե լի ք , բ ա զ ո ւմ բա րեա ց պ սւտ նա ռի ա ո վ ա յե լչո ւ թ ի ւ ն

ա շխ ա րհի պ ա ր գ ե ւե լո վ : Ա նա րա տ Կ ո յս ե ւ Մ ա յր Ք ր ի ս տ ո ս ի , ո ր զ ի մ ա ն ա լի

ա ր եգա կ նն, որ ծա գ ե ր ի յե ր կ ի ն ս ր ո ւս ո ւց ե ր ի յե ր կ ր ի զ Ք ր ի ս տ ո ս փ խ . Փ ա ր թ ա մ ...

զ Ք ր ի ս տ ո ս : 1 2 3 В Մ ա նա ւա նդ փ խ . Զ ո ր : 1 2 4 В ե ր գ ո ղ ա կ ա ն բ ա ր բ ա ռ ո վ փ խ .

ա ւր հներգա կա ն բ ե ր ա ն ո վ : 1 2 5 В զ ն ո յն բա ր բա ռի փ խ . գ ո չ է : 1 2 6 В « ճ ր ա գ ոտ ից

ի մ ո ց ե ւ լո յս շա ս լա ց ի մ ո ց բա նք ք ո » : 1 2 7 В աշտ ա նա կ կ ո ւս ա կ ա ն: 1 2 8 В զսւնշէչ

փ խ . զ ա ն տ ա ն ե լի : 1 2 9 В ա շխ ա րհի ո ւ ն ե լո վ փ խ . տ ի ե զ ե ր ա ց տ ա ր ա ր : 1 3 0 В

ա շտ ա նա կ կ ո ւս ա կ ա ն : 1 3 1 В որ վ ա ս ն ա շխ ա րհի ց ո ւց ե ր ե ր ա գ ե ւ զի ա ւա ր ե ա լս

լո ւսա ւո ր ե ցե ր փ խ . որ ...ն շո ւլա ց ո լց ե ր : 1 3 2 В ո վ աշտ ա նա կ կուսա կա ն, որ զխ ա ւա ր

հ ա լա ծ ե ց ե ր ե ւ գ լո յս հա ս տ ա տ եցեր փ խ . Ո վ ... զ լ ո յս : 1 3 3 В ա ն տ ա նելի ա ո ի

լո լս ա լո ր ո լթ ի լն մ ա տ ո ւցե ր փ խ . Ո վ ... լո ւս ա ւո ր ո ւթ ի ւն : 1 3 4 - 1 3 5 В մ ի լո յս սւնշէջ

հ ա մ ա գ ո յա կ ա ն ի բա ր ձր ա թ ո ռ ո յ ա ո ե ա լ ա ո ի լո ւս ա ւո ր ո ւթ ի ւն ա շխ ա րհի ց ո ւց ե ր

փ խ . հ ո ւր ն ... ն ա ն ա ն չե ց ո ւց ե ր : 1 3 6 - 7 А Մ ա րիա մ Կ ո յս , պ սա կ թ ա գ ա ւո ր ա կա ն, որ

զ բ ա զ մ ա գ ի ն մ ա րգա րիտ ն ո ւն ի ս զ Ք ր ի ս տ ո ս , թ ա գա ւորա կա ն ծի ր ա նի , որ զ ե ր կ ն ի ո ւ

ե ր կ ր ի Թ ա գա ւորն զ գ ե ց ո ւց ե ր ՝ զւոնա լրինսւկա ն մ ա ր մ ն ո յն զա նա ղտ զ գ ե ս տ ն , փ խ .

Ով ա ր քուն ա կա ն... փ ա յլե ն : 1 3 7 А նա մա կ փ խ . Գ ի ր ք : 1 3 8 В ա շխ ա րհս ընթ հրցսւր :

1 3 9 В Հ ա ւր փ խ . Ա ս տ ո ւա ծ: 1 4 0 В Հ ա ւր Ո րդի: 1 4 1 В յւսո ա ջ քան զ յա ւի տ ե ա ն ս :

1 4 2 В հա մ ա գոյա կա ն փ խ . զ հ ա ն գ ո յն : 1 4 3 В ը ն դ Հ ա ւր փ խ . հա նդ ե ր ց Հ ա ր ր : 1 4 4 А

չի ք ե ւ փ ա ռա ւորի: 1 4 5 В որ ի ք ե ր ո վ բէի ցն նստ ի: 1 4 6 - 1 4 7 В քա ռա կերպ եա ն: 1 4 7 В

ա ւր հնեն փ խ . փ ա ռ ա բա ն են : 1 4 8 В չիք ա ս ե լո վ ... Ք ո : 1 4 9 - 1 5 0 А չի ք Բ ա ն...ա րա ր :

<ЦЧПР -РЗПИЬ-ՅԱՆ 1997

111 սասւաԿ“--ւ 1 г ւ « * ՜ _ . , _ - ր.„Ե մ ա ն ո ւէ լն յո ր ո վ ա յն ի կ ր ե ցե ր ե ւ ա նա պ ա կա ն ա ր գ ա ն դ ի ն մ ա ն ե ա լ ա թ ո ո ո յ

քերովբեա կա նի, յո ր ո ւ մ Րանն մ ա ր մ ին ե դ ե ա լ ա ն ս կ ի գ բ ե ւ ա ն ե ր ե ւո յթ է ր : Ե ւ ել

տ նա ւրինա բա ր, որ մ ա ր մ նա ցա ւ Ա ստ ուա ծ' ա նփ որձ ո ւն ե լո վ զ Գ ա ո ն Ա ս տ ո ւծ ո յ:

Հ ի ա ց մ ա մ բ . ա սէ ս ո ւր բ Կ ո յս ն . որ յա ո ա շ քան զ յա ւի տ ե ա ն ս զ Ք ր ի ս տ ո ս Ա ստ ուա ծ

ծնա , քա նզի Կ ոյս ե ւ ա յժ մ յե տ ծն ն դ ե ա ն ն մ ա քր ա գ ո յն քա ն, որ յա ո ա շն է ի : Ա ոա նց

ցա ւոց ծն ա ' ո չ որպ էս ա մ ե ն ա յն կ ա ն ա յք , քա նզի ա ննմա ն է ի մ ս ե ւ ն ո ց ա յն ' ա ո միմեա նս իրք: Ոչ գիտ ա ց մ ա ր դ կ ա յի ն բն ո ւթ ի ւն զ ի մ ծ ն ո ւն դ ս , բ ա յց մ ի ա յն , որ յի ս

բնա կեցա ւ Ա ստ ուա ծ փ խ . զն ա խ ա յա ւի տ ե ա ն ...Ք ր ի ս տ ո ս : 1 6 3 А չի ք ս ո ւ ր բ : 1 6 4 В

Ո՜վ ս ո ւր բ Կ ո յս զերկինս շո ւր շ պ ա րունա կելով փ խ . Ո՜վ ո ր ո վ ա յն ... ո ւն ի ս : 1 6 5 А

Ը եղ ե ցե ր զ ք ե զ բնա կեա լն Ա ս տ ո ւա ծ: 1 6 6 В Ով ո ր ո վ ա յն եւթ նա պ ա ր ո ւնա կ ե լ

ա ոա ւել եւս փ խ . Ով ... երկին ե ւ ե ւս : 1 6 6 - 1 6 7 В չի ք մ հ ծ ա գ ո յն ... Ք ր ի ս տ ո ս : 1 6Տ-

1 6 9 В փ ա փ ա գս ձկ տ եցո ւցա նէ զիս ա սել վ ա ս ն ս ո ւր բ Ա ստ ուսւծա ծնիս, եր կ ի ւդ ս

ա ր գելո ւ զիս ա ո ի լո ե լ, ո չ համարձակապես ո ւն հ լ լե զ ո ւ ե ւ ա ս ե լ, միտ քս յո ր դ ո ր ե ն ,

ե ւ դո դ ո ւ մ նս ի բա ց դ ն է . ո մ ն յբ ւո ա չ քա րշէ ե ւ ո մ ն ի վ ե ր * ձ գ է , ե ւ վս յս ն զի նեղեա լ

ե մ յե ր կ ո ց ո ւն ց ս : Լ ա ւա գ ո յն է ի ն ձ խ ա ւս հլ վա սն հոչա կսււոր ե լ ս ո ւր բ Կ ուս ին :

Ք ա ն զ ի ա ս եմ զսա եր կ ի ն ե ւ Ա թ ո ո մ ի ա ն գ ա մ ա յն ե լ Ի ՚ս ւչ , քա նզի ս ո ւր բ գիրկս

սփ ո եա լ զ Տ է ր ն ը նկ ա լա ւ, որ պ էս Ա թ ո ո ք ե ր ո վ բե ա կ ա ն , խ ա չա տ եսի լ ե ր կ ն ա ւո ր ,

վ ա ս ն զ ի ի ձ ե ո ն գ ր ո ց յե ր կ ի ն ս յա ո ե ս ւլ տ ե ս ա ն ե մ զ ս ա ե ւ ի հրեշտ ա կսւց

երկրպ ա գեա լ: Ուստի ե ւ Գ ա բրիէլ ո դ շ ո յն Կուսին ա սէ փ խ . Բ ա ղձա նա ւքս... ա ս ե լո վ :

1 7 0 В չ ի ք բ ա զ մ ա չե ա յ: 1 7 1 В չ ի ք մ ե ծ ա ն ո ւն : 1 7 2 - 1 7 3 В ս ր բա զա ն ա ն ո ւն ե ւ

բա գ մ ա տ ե ս ի լ ա ն հա սա նելի զ ա ւր ո ւթ հ ա ն , ո ր պ էս ծ ա ծ կ ո յթ ի մ ա ն ա լի ի ձ ե ո ն

դա ո նա ն' ո չ կ ա բե լո վ փ խ . Կոյսս...կսւրա ցեա լՅ 173ա А ի փ խ . ա ո իմ ա նա լի (հուր

Ա ս տ ո ւա ծո ւթ ե ա ն 3 уогугоу п и р тг)<; © с б т ^ т о с ;) : 1 7 3 բ В լո յս փ խ . հ ո ւր : 1 7 4 А

ս ա ս տ կա գո յն փ խ . հստ ա կ: 1 7 5 - 1 7 6 В հ ա յե լո վ զա նհ ա ս ա նելի ն Ք ր ի ս տ ո ս ցա նկ

զա նհա սա նելին ո ղ շո ւն էր փ խ . հ ա յե ց ե ա լ... զա նհա սա նելին : 1 7 7 А յ ՚ի ք ս ո ւր բ : 178»

նա ւրէնութ եա ն մ ա ր մ ճ ո յն գտ ե ա լ քան զ ս ե ր ո վ բ է ս ն գ ե ր ի վ ե ր ո յ, քսյնգի նոքա

հա մ բո ւր ե լո վ ա լչո ւն ե ր : Տա ւրք հրեշտ ակաց ի ն երքոյ ա նկա նելով ոտ ից Փ ր կ չի ն ' ո չ

տ եսա նելով ե ւ ո չ մ եր ձ ենա լ ի շ խ ե լո վ : Ել սորա շո ւր թ ն ա ո շո ւր թ ն մ ե ր ձ ե ց ո ւցե ա լ

1997 հՊՒՓԱՆ ԿԻՊՐԱՇՈՒ’ Ս- 1ГШЧЧЦГ—

դրա խ տ ին զ ա ր դ : Հրեշտ սւկք Ե ւա յի մ ե ղ ա դ ր ե ի ն , իսկ ա յժ մ զՄարիաւք փ սւռա ւորեն

փ խ . ա նհա սա նելի ... փ սւոա ւորէին: 1 8 0 -1 8 1 А Որ զտ կսւրութ իլն կա նա նց տիապէս փ ա ոա ւորեա ց,

Որ զա նկեսւլն զ ե ւս ւյ յա ր ո յց ե ւ զարտաքս հա նեա լ ի դրա խ տ էն զԱ դ ս ւմ յե ր կ ի ն ս ա ո ա ք ե ա ց,

Որ զդրա խ տ ն երա ց ե ւ ի ձեո ն ա ւա զա կին դա րձեա լ տ նկեա ց զԱ դա ւք, քա նզի ի

ձեո ն սորա զ մ ի շն ո ր մ ն ցա նկ ո յն քա կեա ց, ա յսինքն զթ շն սւմ ութ իւնն :

Ո ՜վ ա մ ե ն ա ս ո ւր բ Կ ո յս ի ձ ե ո ն քո ե ր կ ն ա յի ն խ ս ւդ ա դ ո լթ ի ւն պ ա ր գ ե ւե ց ա ւ ա շխ ա րհի,

Ի ձ ե ո ն քո ծսւգեա ց է“ սւչն ը ն դ ա մ ե ն ա յն տ ի ե զ ե ր ս , զ ո ր լէ Ո րդի քո կա խ եցա ւ Ք րիստ ոս Ա ստ ուա ծ մ ե ր , ՚ '«■

Ի ձեո ն քո մա հ կոխ ի ե ւ դժո խ ք ա լեր ի ն ,

Ի ձեո ն քո զՄ իա ծին Որդին ծա նեա ք, զ ո ր դ ո ւ ծն ա ր , ա մ ե ն ա ս ո ւր բ Կ ո յս դ , զ Տ է ր

մ ե ր Ցիսուս Ք ր ի ս տ ո ս , ո ր ո ւմ ը ն դ Հա ւր ե լ Ս ուրբ Հ ո գ ւ ո յն փ ա ՜ոք յսււիտ հ ա նս , փ խ .

Որ զ տ կ ա ր ո ւթ ի լն ... յա ւիտ ե ա ն ս :

■ ■пик алппшп 19Չ7

ԱԶԱՏ ԲՈԶՈՅԱՆՊատմական, գ ի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի դոկ տ ո ր

«ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Հ Ա Յ Ո Ց » Տ Ի Տ Ղ Ո Ս Ի ՆՈՐՈՎԻ

ԸՆԿԱԼՈՒՄ Ը բ ա գ ր ա տ ո ի ն յ ա ց թ ա գ ա վ ո ր ո ի թ յ ա ն

/ ա ն կ ո ւ մ ի ց հ ե տ ո

Ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն հ ի ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը ի ն ք ն ա հ ա ս տ ա տ մ ա ն ճ ա ն ա պ ա ր հ ի ն ս տ ե ղ ծ ո ւ մ

է ի ն ս ե փ ա կ ա ն Ա թ ո ռ ն ե ր ի ա ռ ա ջ ն ո ւ թ յո ւ ն ը հ ա վ ա ս տ ո ղ տ ա ր ր ե ր կ ռ վ ա ն ն ե ր , ո ր ո ն ք

Հ ա ճ ա խ հ ա ն գ ե ս է ի ն գ ա լ ի ս ա ռ ա ն ձ ի ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ն ե ր ը Ք ր ի ս տ ո ս ի , ն ր ա

ա ռ ա ք յա լ ն ե ր ի և ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ս ր բ ե ր ի հ ե տ կ ա պ ո ղ ա վ ա ն դ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի , ե կ ե ղ ե

ց ա կ ա ն պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի և վ ա ր ք ե ր ի տ ե ս ք ո վ : Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի հ ա մ ա ր մ ե ծ կ ա ր և ո

ր ո ւ թ յ ո ւ ն է ի ն ձ ե ռ ք բ ե ր ո ւ մ ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յ ա ն հ ա մ ա ր զ ո Հ վ ա ծ մ ա ր տ ի ր ո ս ն ե ր ի

մ ա ս ո ւ ն ք ն ե ր ի ս ր բ ա ց ո ւ մ ը , Ե կ ե ղ ե ց ո ւ հ ա մ ա ր դ ա ր ե դ ա ր ա վ ե լի ո ւ ա վ ե լի մ ե ծ ն շ ա ն ա

կ ո ւ թ յ ո ւ ն ս տ ա ց ո ղ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ վ ա ր չ ո ւ թ յա ն ս ր բ ա գ ո ր ծ ո ւ մ ը , ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե

ց ո ւ պ ա շ տ ո ն ե ո ւ թ յա ն կ ա պ ո ւ մ ը վ ա ղ ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յ ա ն դ ա ր ա շ ր ջ ա ն ի Ե կ ե ղ ե ց ո ւ

կ ա ռ ո ւ ց վ ա ծ ք ի հ ե տ , ա ռ ա ն ձ ի ն ս ր բ ա վ ա յր ե ր ի վ ե ր ա ծ ո ւ մ ը հ ա մ ա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

ա ր ժ ե ք ն ե ր ի : %Դ ե ռ և ս ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յ ա ն տ ա ր ա ծ մ ա ն ա ռ ա ջ ի ն դ ա ր ե ր ի ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

Ե կ ե ղ ե ց ի ն , մ յո ւ ս կ ր ո ն ա կ ա ն խ մ բ ե ր ի ց ա ռ ա ն ձ ն ա ց ն ե լ ո ւ և ի ր ճ շ մ ա ր տ ա ց ի ո ւ թ յո ւ ն ը

հ ա վ ա ս տ ե լ ո ւ մ տ ա հ ո գ ո ւ թ յ ա մ բ , ս կ ս ե ց մ շ ա կ ե լ բ ա զ մ ա ց ո ղ ա ղ ա ն դ ն ե ր ի ց և

Հ ե ր ձ վ ա ծ ն ե ր ի ց տ ա ր բ ե ր ա կ վ ե լո ւ ս ե փ ա կ ա ն չ ա փ ա ն ի շ ե ր ը : Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի

ն ե ր ի հ ա մ ա ր ա յդ պ ի ս ի կ ա ր և ո ր ա գ ո ւ յն չ ա փ ա ն ի շ ե ր դ ա ր ձ ա ն ,

ա ) Հ ա վ ա տ ի ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ո ւ թ յո ւ ն ը ( օ ր թ ո դ ո ք ս ո ւ թ յո ւ ն ) ,

ր ) Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ը ն գ Հ ա ն ր ա կ ա ն ո ւ թ յո լ ն ը ( կ ա թ ո լի կ ո ւ թ յո ւ ն ) ,

գ ) ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը :

Ա յս ե ր ե ք Հ ա տ կ ա ն ի շ ե ր ը մ ի ա ս ն ա կ ա ն ո ր ե ն ե ն Հ ա ն դ ե ս գ ա լ ի ս Հ ի ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի

ի ն ք ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը Հ ա ս տ ա տ ո ղ Ե - է դ ա ր ե ր ի պ ա տ մ ա գ ր ա կ ա ն ե ր կ ե ր ո ւ մ և

վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ո ւ մ :

« Ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ո ւ թ յո ւ ն » ա ս ե լո վ հ ի ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը հ ա ս կ ա ն ո ւ մ է ի ն Ք ր ի ս տ ո ս ի

Հ ա վ ա տ ի ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր ը ն ր ա ն ք ը ս տ ա վ ա ն դ ո ւ թ յ ա ն ս տ ա ց ե լ է ի ն

Ա վ ե տ ա ր ա ն ի խ ո ս ք ի և Ս ո ւր բ Հ ո գ ո ւ մ ի ջ ո ց ո վ և փ ո ր ձ ո ւ մ է ի ն ա յ ն ա ն ա ղ ա ր տ պ ա Հ ե լ,

Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ա մ ե ն մ ի կ ր ճ ի մ և ա ն Հ ա մ ա ձ ա յն ո ւ թ յ ո ւ ն լ ո ւ ծ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր

Հ ր ա վ ի ր ե լ ո վ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ն ե ր : Ա յ դ ժ ո ղ ո վ ն ե ր ո ւ մ ն ր ա ն ք լ ո ւ ծ ո ւ մ է ի ն

դ ա վ ա ն ա բ ա ն ա կ ա ն բ ո լ ո ր ա յ ն տ ա ր ա ձ ա յ ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , ո ր ո ն ք ա ռ ա ջ ա ց ե լ է ի ն

ժ ո ղ ո վ ն ե ր ի մ ի ջ և ա ն ց ա ծ ժ ա մ ա ն ա կ ա շ ր ջ ա ն ո ւ մ , փ ո ր ձ ո ւ մ է ի ն ա պ ա ց ո ւ ց ե լ , ո ր

ս ե փ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ դ ա վ ա ն ա ն ք ն ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ է և բ խ ո ւ մ է ա վ ե տ ա ր ա ն ա կ ա ն

դ ր ո ւ յ թ ն ե ր ի ց և Ն ի կ ի ա յի Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ի ( 3 2 5 թ . ) ո ր դ ե գ ր ա ծ ս կ զ բ ո ւ ն ք ն ե ր ի ց :

Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ո ր ո շ ո ւ մ ն ե ր ը պ ա ր տ ա դ ի ր է ի ն բ ո լ ո ր ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն

Ա թ ո ռ ն ե ր ի Հ ա մ ա ր : ժ ո ղ ո վ ն ե ր ի ո ր ո շ ո ւ մ ն ե ր ը չ ը ն դ ո ւ ն ո ղ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն գ ո ր ծ ի չ ն ե ր ը

և ն ր ա ն ց Հ ե տ և ո ր դ ն ե ր ը դ ո ւ ր ս է ի ն Հ ա մ ա ր վ ո ւ մ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ

1997 «ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՀԱՅՈՑ» ՏԻՏՂՈՍԻ ՆՈՐՈՎԻ ԸՆԿԱԼՈՒՍ՜Ը... & 73

կ ա ռ ո ւ ց վ ա ծ ք ի ց : Ա յ դ ա ղ ա ն դ ն ե ր ի մ ե ծ ա գ ո ւ յ ն մ ա ս ը , ժ ա մ ա ն ա կ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ

չ կ ա ր ո ղ ա ն ա լ ո վ դ ի մ ա ն ա լ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Հ ի մ ն ա կ ա ն Ա թ ո ռ ն ե ր ի ն

մ ր ց ա կ ց ո ւ թ յա ն ը և ա պ ա վ ի ն ե լո վ Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն ն ե ր ս ո ւ մ ը ն դ դ ի մ ա դ ի ր

ժ ա մ ա ն ա կ ա վ ո ր ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ ժ ե ր ի ն , ն ր ա ն ց Հ ե տ մ ի ա ս ի ն Հ ե տ զ Հ ե տ ե դ ո ւ ր ս

մ ղ վ ե ց ի ն պ ա տ մ ո ւ թ յա ն թ ա տ ե ր ա բ ե մ ի ց : Ա յդ պ ի ս ի Հ զ ո ր շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր է ի ն ա ր ի ո ս ա -

կ ա ն ո ւ թ յ ո լ ն ը , ա պ ո ղ ի ն ա ր ա կ ա ն ո լ թ յո լ ն ը , ն ե ս տ ո ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը , ե վ տ ի ք ե ա կ ա ն ո ւ -

թ յ ո ւ ն ը և ա յ լ ն Հ ե ր ձ վ ա ծ ո ղ ա կ ա ն շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր ի ե ր կ ա ր ա կ ե ց ո ւ թ յո ւ ն ը պ ա յմ ա ն ա

վ ո ր վ ա ծ է ր ն պ և Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն ը Հ ա կ ա մ ե տ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ ժ ե ր ի

կ ե ն ս ո ւ ն ա կ ո ւ թ յա մ բ ե. ե ր կ ա ր ա կ ե ց ո ւ թ յա մ բ :

Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց Բ յո ւ զ ա ն դ ի ա յի ա ռ ա ն ձ ն ա ն ա լո ւ Հ ե տ և ա ն ք ո վ , ն ո ր

ն շ ա ն ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն ս կ ս ե ց ձ ե ռ ք բ ե ր ե լ Կ ո ս տ ա ք ւգ ն ո ւպ ո լի ս ը , ո ր ն ի ր ա ռ ֆ և խ ն դ ի ր է ր

դ ր ե լ ի ր ե ն ե ն թ ա ր կ ե լ Մ ե ր ձ ա վ ո ր Ա ր և ե լ ք ի բ ո լ ո ր ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն Ա թ ո ռ ն ե ր ը : Ա յ գ

խ ն դ ի ր ը բ խ ո ւ մ է ր ն ա և Բ յ ո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն ա ր տ ա ք ի ն ք ա ղ ա ք ա կ ա

ն ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց , ո ր ը Հ ա ն ք չ է ր խ ն ա յ ո ւ մ կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն ս ա հ մ ա ն ն ե ր ո ւ մ պ ա Հ ե լ

Մ ե ր ձ ա վ ո ր Ա ր և ե լ ք ը : Կ ա յս ր ո ւ թ յա ն Ա ր և ե լ յա ն տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ո ւ մ ի ր Հ ա մ ա ր Հ ո ղ

գ տ ա ծ Հ ե ր ձ վ ա ծ ն ե ր ի ց ա մ ե ն ա ե ր կ ա ր ա կ յա ց ն է ր ն ե ս տ ո ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ը , ս կ ի զ բ

ա ռ ն ե լ ո վ Ա ն տ ի ո ք ո ւ մ և Ն ե ս տ ո ր ի ա ն ձ ո վ ի բ ր և պ ա տ ր ի ա ր ք Հ ա ս տ ա տ վ ե լո վ Կ. Պ ո լս ի

Ա թ ո ռ ի վ ր ա , Ե փ ե ս ո ս ի ( 4 3 1 թ . ) Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ո ւ մ Հ ա լ ա ծ վ ե ց կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն

տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի ց : Ա յ ս Հ ե ր ձ վ ա ծ ը ե ր կ ա ր ժ ա մ ա ն ա կ գ ո ր ծ ո ւ մ է ր Ս ա ս ա ն յա ն

Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ո ւ մ ո ր պ ե ս ի ն ք ն ո ւ ր ո ւ յ ն ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յո ւ ն , ո ր պ ե ս

Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն ը Հ ա կ ա դ ի ր ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն և ք ա ղ ա ք ա կ ա ն

ը ն դ դ ի մ ո ւ թ յ ո ւ ն , վ ա յե լ ե լ ո վ Ս ա ս ա ն յա ն պ ե տ ո ւ թ յա ն Հ ո վ ա ն ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը :

Ա յ ս գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ի Հ ե տ մ ի ա ժ ա մ ա ն ա կ , ա ր դ ե ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ա ռ ա ծ ի ն

ժ ո ղ ո վ ն ե ր ի դ ա ր ա շ ր ջ ա ն ո ւ մ , Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ի շ ա ր ք Ա թ ո ռ ն ե ր պ ա յք ա ր է ի ն

մ ղ ո ւ մ ն ա խ ա գ ա հ ո ւ թ յա ն ' ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ա չ խ ա ր Հ ո ւ մ ա ռ ա ջ ի ն ը ճ ա ն ա չ վ ե լ ո ւ

Հ ա մ ա ր ՜ ’ : Ա յ դ պ ա յք ա ր ն ա ր տ ա ց ո լ վ ե լ է ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ գ ր ե թ ե բ ո լ ո ր

Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ն ե ր ո ւ մ : Բ յ ո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ն ո ր պ ա ռ ա կ տ մ ա ն դ ո ւ ռ

բ ա ց ե ց Ք ա ղ կ ե դ ո ն ի ( 4 5 1 թ ՝ ) Ղ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ը , ո ր ի ց Հ ե տ ո Բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն

Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ց ա ռ ա ն ձ ն ա ց ա ն մ ի չ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն և պ ա տ ր ի ա ր ք ա կ ա ն Ա թ ո ռ ն ե ր ,

Կ ո վ կ ա ս ո ւ մ ս կ ս ե ց ա ռ ա ն ձ ն ա ն ա լ և Կ .Պ ո լս ի Ա թ ո ռ ի ն Հ ա կ ա դ ր վ ե լ Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ի ն '

Վ ր ա ց և Ա ղ վ ա ն ի ց Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Հ ե տ մ ի ա ս ի ն :

Դ դ ա ր ո ւ մ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ն ե ր ն ի ր ե ն ց

ս ա Հ մ ա ն ն ե ր ո վ կ ր կ ն ո ւ մ է ի ն Ղ ի ո կ ղ ե տ ի ա ն ո ս կ ա յս ե ր կ ո ղ մ ի ց կ ա տ ա ր վ ա ծ Հ ռ մ ե ա կ ա ն

պ ե տ ո ւ թ յա ն վ ա ր չ ա կ ա ն բ ա ժ ա ն ո ւ մ ը : Ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն թ ե մ ե ր ի կ ա զ մ ա վ ո ր մ ա ն ա յ դ

ս կ զ բ ո ւ ն ք ը կ ի ր ա ռ վ ո ւ մ է ր ն ա և Հ ե տ ա գ ա կ ա յս ր ե ր ի օ ր ո ք , ժ ա մ ա ն ա կ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ

Ն կ ա տ ի ո ւ ն ե մ Հ ռ ո մ ը , Կ ո ս տ ա ն գ ն ո լս լո լ ի ս ը , Ա ն տ ի ո ք ը , Ա լե ք ս ա ն դ ր ի ա ն :

^ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ն Հ ա կ ա դ ր վ ա ծ ա ղ ա ն դ ն ե ր ի թ վ ա ր կ ո ւ մ պ ա հ պ ա ն ե լ ե ն բ ա զ մ ա թ ի վ Հ ա յե ր ե ն մ ա տ յա ն ն ե ր ( տ ե ՜ս , օ ր ի ն ա կ , Մ ա շ տ ո ց ի ա ն վ ա ն Մ ա ա ե ն ա դ ա ր ա ն , թ . 5 8 3 ) :

^ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ն վ ի ր ա պ ե տ ո ւ թ յ ո ւ ն ա ս ե լ ո վ , ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ա չ խ ա ր Հ ո ւ մ ն կ ա տ ի ո ւ ն ե ի ն Ն ի կ ի ա յի ( 3 2 5 թ . ) ժ ո ղ ո վ ի կ ա ն ո ն ն ե ր ը ը ն դ ո ւ ն ա ծ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ե ր կ ր ն ե ր ը : Ա յ ն

գ ր ե թ ե ա մ բ ո ղ ջ ո ւ թ յ ա մ բ Հ ա մ ա պ ա տ ա ս խ ա ն ո ւ մ է ր Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն տ ա ր ա ծ ք ի վ ա ր չ ա կ ա ն բ ա ժ ա ն մ ա ն ը : Ս կ զ բ ն ա կ ա ն շ ր ջ ա ն ո ւ մ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ ա զ մ ո ւ մ է ի ն

ի ր ե ն ց տ ե ս ն ո ւ մ ն ա և Ս ա ս ա ն յա ն Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ո ւ մ բ ն ա կ վ ո ղ ք ր ի ս տ ո ն յ ա ն ն ե ր ը ( տ ե ՛ս

Տէ.Օշռ>, В а ге а и т а օք ՒՎւտւհւտ апй Р е ш а л с Ь т И а п к у т Րւքէհ с е т и п , Ьоуапп 1981 (сс<?г>. уо1.426, Տսհ., է. 63) ):

. ո ւ ր ա խ ո վ ն ր ա ն ց կ ա ց ր ա ծ վ ա ր չ ա կ ա ն փ ո փ ո խ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր : է դ ա ր ո ւ մ Հերա կլ

կ ա ա ր ո և ս փ ո ր ձ ե ց ե ր կ ր ի ր ա ն ա կ ա թ ե մ ա յ ի ն կ ա ո ո ւ ց վ ա ծ ք ի տ ա ր ա ծ ք ա յ ի ն

օ ձ ա ն մ ա ն ս կ զ բ ո ւ ն ք ն ե ր ը Հ ա մ ա պ ա տ ա խ ա ն ե ց ն ե լ Եկեղեցու թ ե մ ա կ ա ն բ ա ժ ա ն ո ւ մ

ն ե ր ի ն : Ա յս գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ը Հ ե տ ա գ ա յո ւ մ և ս խ ո ր ա ց վ ե ց և ի ր ք ա յ ք ա մ ա ն ը Հասավ

մ ի ա յն ԺԱ գա րի կ ե ս ե ր ի ն :

74 յ. __________ աԱՏ ԲՈԶՈ61Ո,________ •________ 1997

* * *

Ե գ ա ր ի կ ե ս ե ր ի ն ա ն ո ղ ո ք պ ա յ ք ա ր ի ց Հ ե տ ո ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ

Ա թ ո ռ ն ե ր ի մ ե է ա ռ ա չ ի ն պ լա ն մ ղ վ ե ց ի ն Հ ռ ո մ ը և Կ ո ս ա ա ն գ ն ո լպ ո լի ս ը , ո ր ո ն ք ի ր ե ն ց

մ ե չ բ ա ժ ա ն ե ց ի ն գ ր ե թ ե ո ղ 1 ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ա շ խ ա ր հ ը Ա ր և ե լ ք ի և Ա ր և մ ո ւ տ ք ի

մ ի չ և : Ն ր ա ց ի ց յ ո ւ ր ա ք ա ն չ յ ո ւ ր ը փ ո ր ձ ո ւ մ է ր ս ե փ ա կ ա ն Ա թ ո ռ ի ի ր ա վ ա ս ո ւ թ յ ո ւ ն

ն ե ր ի ն ե ն թ ա ր կ ե լ գ ի մ ա ց ի ն ի ն : Ա յս ե ր կ ո ւ Հ ո գ և ո ր կ ե ն տ ր ո ն ն ե ր ն է լ ո ւ ն ե ի ն ի ր ե ն ց

ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը Հ զ ո ր ա ց ն ո ղ զ ո ւ գ ա Հ ե ռ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն : Ս ա կ ա յն

տ ա ր ր ե ր է ր ն ր ա ն ց կ ա խ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի ց : ե թ ե

կ ո ս տ ա ն գ ն ո ւ պ ո լ ս ի պ ա տ ր ի ա ր ք ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ն ա զ ա ն դ կ ց ո ր դ ն է ր Բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն

կ ա յս ր ե ր ի վ ա ր ա ծ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ա ն , ա պ ա Հ ռ ո մ ի պ ա պ ո ւ թ յո ւ ն ն ի ր վ ա ր ա ծ

ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յա ն մ ե չ շ ա տ ա վ ե լի ա ն կ ա խ է ր և Ա ր և մ տ յա ն Ե վ ր ո պ ա յի ա մ ե ն ա -

Հ զ ո ր ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ ժ ե ր ի ց մ ե կ ն է ր , ո ր ը կ ա ր ո ղ է ր պ ա յք ա ր ի մ ե չ մ տ ն ե լ ն ո ւ յն ի ս կ

Ե վ ր ո պ ա յ ո ւ մ ձ և ա վ ո ր վ ա ծ կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի դ ե մ : Բ յ ո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն

ո ր պ ե ս ա մ բ ո ղ ջ ի մ ի մ ա ս ձ ո ւ լ վ ա ծ է ր պ ե տ ո ւ թ յ ա ն ը : Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա յ ս տ ի պ ը

յո ւ ր ա ց ր ե ց ի ն ն ա և ա ր և ե լ յա ն մ ի շ ա ր ք ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր , ի ն չ պ ի ս ի ք է ի ն Հ ա յկ ա կ ա ն ը ,

վ ր ա ց ա կ ա ն ը : Ա յս ն ո ւ յ ն ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յո ւ ն ի ց բ ա վ ա կ ա ն ա զ դ վ ե լ է

Ն ա և Ա ր և ե լ ք ո ւ մ ձ և ա վ ո ր վ ա ծ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն մ ի ա յն պ ի ս ի տ ի պ ,

ի ն չ պ ի ս ի ն , ա ս ե ն ք , Ա ս ո ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ տ ա ր բ ե ր թ և ե ր ն է ի ն , ո ր ո ն ք , չ ն ե ր կ ա յա ց -

ն ե լո վ ո ր և է ա ս ո ր ա կ ա ն ա զ գ ա յի ն ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յո ւ ն ,

ս տ ի պ վ ա ծ է ի ն ֊ի ս կ զ բ ա ն ե ի ր ե ն ց ծ ա ռ ա յ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ն ա ռ ա Հ ա ր կ ե լ ս ե փ ա կ ա ն

ժ ո ղ ո վ ր դ ի Հ ա մ ա ր օ տ ա ր ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ ժ ե ր ի , ն ր ա ն ց , ո վ ք ե ր տ վ յա լ սլա հՀՀւ ի շ խ ո ւ մ

է ի ն ի ր ե ն ց թ ե մ ե ր ի տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի վ ր ա : Ա յս վ ե ր Ա ն տ ի պ ի Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը ա զ գ պ յի ն

ե ր ա ն գ չ է ի ն կ ա ր ո ղ ձ ե ռ ք բ ե ր ե ^ և մ ն ա ց ի ն ա պ ա զ գ ա յի ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր :

А

Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ի ն դ ա ր ե ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ ձ և ա վ ո ր ե լ է ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն ե ր ի ի ր

Հ ա մ ա կ ա ր գ ը , մ շ ա կ ե լ ա զ գ ա յ ի ն Հ ա ս տ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Հ ե ս ? խ

թ յ ո լ ն ն ե ր ը , ո ր ո ն ք <քա մ ա ն ա կ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ ե ն թ ը ր կ վ ո չ Հ է ի ն մ ի պ յն փ ո ք ր ի կ

ս ր բ ա գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի : Ն ո ւ յ ն բ ա ն ը կ ա ր ե լի , է ա ս ե լ նաև,. Հ յ ս յ ո ց կ պ թ ո ղ ի ^ պ կ պ Հ ,

ն ո տ ա ր ա տ ա ն վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ո ւ մ օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ո ղ տ ի տ ղ ո ս ն ե ր ի մ պ ս ի ն :

Հ ա յո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա նցա ք, ո ւ ղ ո լ պ ա տ մ ո ւթ յա ն Հ ա մ ա ռ ո տ ա կ ն ա ր կ ը տ ե ՛ս վ ե ր ջ ե ր ս

Հրապարակված К.М а]«оий1ап, Շհօտշո օք Օօժ. ТЬе Е ! с у й о п օք էհշ Շզփօւ^օտ <յք АН

1997 «ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՀԱՉՈՑ» ՏԻՏՂՈՍԻ ՆՈՐՈՎԻ ԸՆԿԱԼՈՒՄԸ... & 75

Տ ի տ ղ ո ս ն ե ր ի ա յ ղ չ ա ր ք ի մ ե ^ ա ռ ա ն ձ ն ա ն ո ւ մ է « Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս » տ ե ր մ ի ն ը ,

ո ր ը Հ ա յ պ ա տ մ ա գ ր ո ւ թ յա ն և մ ա տ ե ն ա գ ր ա կ ա ն տ ա ր ր ե ր գ ո ր ծ ե ր ո ւ մ Հ ի շ ա տ ա կ վ ո ւ մ է

ի ս կ ղ ր ա ն ե , Ե դ ա ր ի ց : Հ ն ա գ ո ւ յ ն ա յս տ ի տ ղ ո ս ի ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն տ ա ր բ ե ր ա կ ն է ր

« Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Հ ա յ ո ց Մ հ ծ ա ց » ա ր տ ա Հ ա յտ ո ւ թ յո լ ն ը : Ա յ դ ե ն վ կ ա յո ւ մ Ե դ ա ր ի Հ ա յ

պ ա տ մ ա գ ր ո ւ թ յա ն գ ր ե թ ե բ ո լ ո ր Հ ո ւ շ ա ր ձ ա ն ն ե ր ը : Դ դ ա ր ո ւ մ Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա

ր ա ն ը փ ո խ ա ր ի ն ե լո ւ ե կ ա վ Հ ա յ ո ց ք ր մ ա պ ե տ ո ւ թ յ ա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ի ն : Թ ա գ ա վ ո ր ի

կ ո ղ ք ի ն մ ի ն չ ա յ դ թ ա գ ա վ ո ր ի պ ա շ տ ո ն ը զ բ ա ղ ե ց ն ո ւ մ է ր ն ր ա ա զ գ ա կ ի ց ք ր մ ա պ ե տ ը :

Ա յ գ ն ո ւ յ ն տ ր ա մ ա բ ա ն ո ւ թ յա մ բ ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն ը ն դ ո ւ ն ա ծ Հ ա յա ս տ ա ն ի Հ ո գ և ո ր

ա ռ ա ջ ն ո ր դ ը կ ր կ ի ն ն ո ւ յ ն ա զ գ ա տ ո հ մ ի ց ( Ա ր չ ա կ ո ւ ն ի կ ա մ Պ ա Հ լ ա վ ո լն ի ) է ր , ս ա կ ա յն

թ ա գ ա վ ո ր ա կ ա ն ը ն տ ա ն ի ք ի ն թ շ ն ա մ ա ց ա ծ ճ յ ո ւ ղ ի ց : Ս ա կ ա յն ա յ դ չ խ ա ն գ ա ր ե ց

ա ր դ ե ն Ս . Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ա վ ո ր չ ի ն Հ ս կ ա յա կ ա ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ձ ե ռ ք բ ե ր ե լ

Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ :

Հ ե տ ա ք ր ք ի ր է ա յ ն պ ա ր ա գ ա ն , ո ր կ ա թ ո ղ ի ո ս ա կ ա ն տ ի տ ղ ո ս ը թ ա գ ա վ ո ր ա կ ա ն ի

ն մ ա ն ո ւ ն ե ր ն ո ւ յ ն կ ա ռ ո ւ ց վ ա ծ ք ը . « Թ ա գ ա լ ո ր Հ ա յ ո ց Մ ե ծ ա ց » և « Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս

Հ ա յ ո ց Մ ե ծ ա ց * : Տ ի տ ղ ո ս ի ա յ ս ձ և ա կ ե ր պ ո ւ մ ը Հ ա ն դ ի պ ո ւ մ է ա ր դ ե ն Ա գ ա թ ա ն -

գ ե ղ ո ս ի , Բ ո ւ ղ ա ն դ ի , Խ ո ր ե ն ա ց ո ւ , Փ ա ր պ ե ց ո ւ ե ր կ ե ր ո ւ մ : ճ ի շ տ է , Դ դ ա ր ի կ ե ս ե ր ի ն

Հ ա յա ս տ ա ն ը բ ա ժ ա ն վ ե ց ե ր կ ո ւ մ ա ս ի , ս ա կ ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն ի ն ս տ ի տ ո լ -

տ ը չ բ ա ժ ա ն վ ե ց : Ա յ լ Հ ա ր ց է , ո ր Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ր ա ն ը մ ն ա ց պ ա ր ս կ ա կ ա ն

կ ո ղ մ ո ւ մ , և ա ր դ ե ն Ս . Ս ա Հ ա կ ի ն և Ս . Մ ե ս ր ո պ ի ն Հ ա տ ո ւ կ կ ա յս ե ր ա կ ա ն

թ ո ւ յ լ տ վ ո ւ թ յ ո ւ ն է ր պ ե տ ք գ ի ր ն ո ւ գ ր չ ո ւ թ յ ո ւ ն ը Բ յ ո ւ զ ա ն դ ի ա յ ի տ ա ր ա ծ ք ո ւ մ

գ տ ն վ ո ղ Հ ա յա ս տ ա ն ի մ ա ս ո ւ մ տ ա ր ա ծ ե լո ւ Հ ա մ ա ր : Կ ա ր ե լի է ե ն թ ա դ ր ե լ , ո ր ա յս տ ե ղ

գ ո ր ծ ս /վ ա ր ո ղ ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ն ե ր ը ո ւ ղ ղ ա կ ի ո ր ե ն չ է ի ն ե թ ա ր կ վ ո ւ մ պ ա ր ս

կ ա կ ա ն մ ա ս ո ւ մ ն ս տ ո ղ Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն , ո ր ը շ ա ր ո ւ ն ա կ ո ւ մ է ր զ ո ւ գ ա հ ե ռ ա բ ա ր

գ ո յ ո ւ թ յ ո ւ ն ո ւ ն ե ն ա լ Հ ա յո ց թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ի կ ո ղ ք ի ն :

Ա յս դ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ա մ ե ն ա յն Հ ա վ ա ն ա կ ա ն ո ւ թ յա մ բ շ ա ր ո ւ ն ա կ վ ո ւ մ է մ ի ն չ և Մ ո ր ի կ

կ ա յս ե ր ( 5 8 2 - 6 0 2 թ թ . ) ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն շ ր է ա ն ը : Վ ե ր ջ ի ն ս , ն ո ր ո վ ի բ ա ժ ա ն ե լ ո վ

Հ ա յա ս տ ա ն ը Բ յ ո ւ զ ա ն դ ի ա յ ի և Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ի մ ի ֆ և , ա ռ ա ծ ի ն ա ն գ ա մ Հ ա յ ո ց

կ ա թ ո ղ ի կ ո ս է ձ ե ռ ն ա դ ր ե լ տ ա լի ս բ յ ո ւ զ ա ն դ ա կ ա ն կ ո ղ մ ո ւ մ : Ա յ դ մ ա ս ի ն Հ ո վ Հ ա ն ն ե ս

Դ ր պ ս խ ա ն ա կ ե ր տ ց ի ն ց ա վ ո վ գ ր ո ւ մ է . « . . . .ը ս տ Հ ր ա մ ա ն ի կ ա յ ս ե ր ն Մ օ ր կ ա յ

զ Ց ր Հ ա ն . . .կ ա ց ո լ ց ա ն ե ն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Ց ո լ ն ա կ ա ն կ ո ղ մ ա ն ն .. . բ ն ա կ ե ց ո ւ ց ա ն ե լ ո վ զ ն ա ի ՝,

ք ւ ս զ ա ք ա գ ի ւ ղ ն Ա ւ ա ն . . . ի զ կ մ ե ծ Հ ա յր ա պ ե տ ն Ա բ ր ա Հ ա մ . . . բ ն ա կ է ր ի Պ ա ր ս ի ց

Բ ա ժ կ ի . . .Հ ա կ ա թ ո ռ գ ո լ ո վ ' յ ե ր կ ո ւ ս Հ ա տ ո ւ ա ծ ս բ ա ժ ա ն ե ա լ լ ի ն է ր մ ի ա տ ա ր ր մ ի ո ւ թ ի ւ ն

հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն ա թ ո ռ ո յ ն . և ա պ ա ո չ ս ա կ ա ւ Հ ա կ ա ռ ա կ ո լ թ ի լ ն կ ր ե ա լ լ ի ն է ի ն կ ո ղ —

մ ա ն ք ն ե ր կ ո ք ի ն » ^ : Դ ր ա ն ի ց Հ ե տ ո , Հ ա տ կ ա պ ե ս Հ ե ր ա կ լ կ ա յս ե ր ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն

ա յ ր ի ն ե ր ի ն , թ ե պ ե տ ր յո ւ ղ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր ե ր ը Հ ա ճ ա խ մ ի ջ ա մ տ ո ւ մ ե ն Հ ա յ ո ց

կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ր ա ն ի գ ո ր ծ ե ր ի ն , ս ա կ ա յն Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ի ա ս ն ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը չ ի

ի ա խ տ վ ո լմ :

ը ն տ ր ո ւ թ ի ւ ն ը ֊ թ ա ր գ մ ա ն ի չ ' Ն ե լ լ ի Բ ա ր ա թ յ ա ն , ե ր և ա ն 1 9 9 5 ) ե ր բ ե մ ն Հ ա մ ա ր ժ ե ք չ է բ ն ա գ ր ի ն ։

Ա յս Հ ա ր գ ե ր ի ն ն վ ի ր վ ա ծ , Հ ն ո ւ մ Հ ր ա պ ա ր ա կ վ ա ծ , ա շ խ ա տ ն ք ն ե ր ի ց ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յ ա ն ա ր ժ ա ն ի է ' Վ • Հ ա ց ո ւ ն ի , Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն ր ն տ ր ո ւ թ ի լ ն և ձ ե ռ ն ա դ ր ո լ թ ի ւ ն ա ա տ մ ո ւ թ ե ա նմէշ, Վ ե ն ե տ ի կ 1 9 3 0 , ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը :

С \Ց ո վ Հ ա ն ն է ս Դ ր ա ս խ ա ն ս /կ ե ր տ ց ի , Պ ա տ մ ո ւ թ ի ւ ն Հ ա յ ո ց , Տ փ ղ է ս 1 9 1 2 , Է Հ 7 2 :

ՀայՈՅ Ь,1Т Т Հ Ղ այ7 1 1 Հ էմի ձ դ ^

1 Հ Հ Հ ^ կ ո 1 Կա% Ա թ ո ռ ի Հ ա ճ ա խ ա կ ի Հ ա յա ն վ ե լ լ

а Г ծ ռ ո ւ մ Հ ե տ ա գ ա յ ո ւ մ ն ա խ ա դ ե պ ս տ ե ղ ծ ե ց ք ա ղ ա ք ա վ ա ն բ ա ժ ա -

ն 7 ւ մ ք ե ակեղեցա կա նով ա մ բա պ նդ ելո ւ Հա մ ա ր : ԺԲ դարի, ս կ զ բի ս Ա Հ ա մ ր . Հ

է . ձ . 1 ձ , М ч № - С ‘ ‘ -ք " . է ք . “ Ա է( „ էա„ ՎԼ է ք կ ս * - յ է * М г ' С ---------ь * ч м ~ ч » * » .

Ժ Ա դ ա ր ո ւ մ Հ ա յո ց թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը վ ե ր ա ց ն ե լ ո ւ և Բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր ո ւ

թ յ ա ն ը մ ի ա ց ն ե լ ո ւ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը ո ւ ղ ե կ ց վ ո ւ մ Է ր ն ա և ի ն ք ն ո ւ ր ո ւ յ ն

Հ ա յկ ա կ ա ն Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ը Բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր ո ւ թ յա ն ը ե ն թ ա ր կ ե լո ւ

գ ա ղ ա փ ա ր ի Հ ե տ : Պ ե տ ր ո ս Գ ե տ ա դ ա ր ձ և Խ ա չ ի կ Բ Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր ը Հ ե ռ ա ց վ ե ց ի ն

Ա ն ի մ ա յր ա ք ա ղ ա ք ի ց 6 : Ա յս ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց պ ա ր զ ե ր և ո ւ մ Է , թ ե Հ ա յ ո ց

Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ր ա ն ն ի ն չ Հ զ ո ր ո ւ ժ Էր Հ ա յ ո ց թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յա ն կ ո ղ ք ի ն : Բ յ ո ւ ղ ա ն -

դ ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը ս տ ի պ ո ւ մ Էր կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի Հ ա ս տ ա տ ո ւ մ ը և ն շ ա ն ա կ ո ւ մ ը

վ ե ր ա պ ա Հ ե լ բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր ի ն : Ա յս բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ կ ա յ ս ր ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ա ս ե լ Էր

ո ր ո շ ա կ ի Հ ա ջ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի : Ժ Ա դ ա ր ի Բ կ ե ս ի ն Հ ա յկ ա կ ա ն թ ա գ ա վ ո ր ա կ ա ն և

գ լ խ ա վ ո ր ի շ խ ա ն ա կ ա ն ը ն տ ա ն ի ք ն ե ր ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց ի չ ն ե ր ն ի ր ե ն ց զ ի ն վ ո ր ա կ ա ն

Ա կ ա տ ն ե ր ի Հ ե տ Հ ե ռ ա ց ե լ Է ի ն բ ն ի կ , ի ր ե ն ց տ ո Հ մ ե ր ի ն պ ա տ կ ա ն ո ղ ժ ա ռ ա ն գ ա կ ա ն

տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի ց և Հ ա ս տ ա տ վ ե լ Կ ա պ ա դ ո վ կ ի ա յի , Հ յո ւ ս ի ս ա յի ն Ա ս ո ր ի ք ի և Կ ի լի կ ի ա -

յ ի բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւ մ : Մ ի ն չ և Խ ա չ ի կ Բ - ի մ ա Հ ը , ո ր ի ն Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Էր

օ ծ ե լ Պ ե տ ր ո ս Գ ե տ ա դ ա ր ձ ը , Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն գ ա Հ ը Հ ա ս տ ա տ վ ե լ Էր Մ ե ծ

Հ ա յ ք ի ն ս ա Հ մ ա ն ա կ ի ց Կ ա պ ա դ ո վ կ ի ա յի Ս ե բ ա ս տ ի ա , Թ ա վ բ լ ո ւ ր , ա պ ա ՝ Ծ ա մ ն դ ա վ

բ ն ա կ ա վ ա յր ե ր ո ւ մ :Դ ե ռ և ս Ա ն ի ի Բ ա գ ր ա տ ո ւ ն յա ց թ ա գ ա վ հ ր ո լ թ յ ո ւ ն ը չ է ր Հ ե ռ ա ց ե լ պ ա տ մ ա կ ա ն

թ ա տ ե ր ա բ ե մ ի ց , ե ր բ բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր Կ ո ս տ ա ն դ ի ն Մ ո ն ո մ ա խ ը , Կ ո ս տ ա ն գ ի ն

Ժ Ա Դ ո ւ կ ա ս կ ա յս ր ե ր ը ա ր գ ե լ ե ց ի ն ա յ ս շ ր ջ ա ն ի Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր ի ն ' Պ ե տ ր ո ս

Գ ե տ ա դ ա ր ձ ի ն և ա յ ն ո ւ Հ ե տ և Խ ա չ ի կ Բ Ա ն ե ց ո ւ ն , բ ն ա կ վ ե լ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ն ի ս տ

Ա ն ի ո ւ մ : Ն ր ա ն ց ի ց ա ռ ա ջ ի ն ը ս տ ի պ վ ա ծ է ր ի ր կ յ ա ն ք ի վ ե ր ֆ ի ն տ ա ր ի ն ե ր ն

ա ն ց կ ա ց ն ե լ Ս ե բ ա ս տ ի ա յո ւ մ , ի ս կ ե ր կ ր ո ր դ ը ' բ ն ա կ վ ե լ Կ ո կ ի ս ո ն ի ց ո չ Հ ե ռ ո ւ գ տ ն վ ո ղ

Թ ա վ բ լո ւ ր բ ն ա կ ա վ ա յր ո ւ մ : Բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր ո ւ թ յո ւ ն ն ա մ ե ն գ ն ո վ փ ո ր ձ ո ւ մ է ր

մ ո ռ ա ց ո ւ թ յա ն մ ա տ ն ե լ Ա ն ի ի թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը և կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ն ի ս տ ը : Ա յս

ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ա ն վ ե ր ա կ ա ն գ ն ե լի Հ ա ր վ ա ծ Հ ա ս ց ր ե ց ն ա և Բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն

կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն ը . Հ ա յկ ա կ ա ն զ ի ն վ ա ծ ո ւ ժ ե ր ի տ ե ղ ա փ ո խ ո ւ թ յ ո ւ ն ը Հ ա յր ե ն ա կ ա ն

տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի ց , փ ա ս տ ո ր ե ն Ա ր և ե լ ք ի ց ե կ ա ծ Հ ր ո ս ա կ ն ե ր ի ա ռ ջ և բ ա ց ա ր ե ց

կ ա յս ր ո ւ թ յա ն ս ա Հ մ ա ն ն ե ր ը , ի ս կ Մ ա ն ա զ կ ե ր տ ի ճ ա կ ա տ ա մ ա ր տ ի ց ( 1 0 7 1 թ . ) Հ ե տ ո

գ ր ե թ ե ո ղ ջ Փ ո ք ր Ա ս ի ա ն ա ն ց ա վ Հ ա կ ա ռ ա կ ո ր դ ի ն : Ա ր փ Ա ր ս լա ն ի ս ե լ ջ ո ւ կ յա ն

բ ա ն ա կ ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց Բ ա գ ր ա տ ո ւ ն յա ց Հ ա յա ս տ ա ն ի ո ղ ջ տ ա ր ա ծ ք ի և Ա ն ի

մ ա յր ա ք ա ղ ա ք ի գ ր ա վ ո ւ մ ի ց Հ ե տ ո , Հ ե տ զ Հ ե տ ե ա ն Հ ն ա ր ի ն գ ա ր ձ ա վ Ա ն ի վ ե ր ա դ ա ռ

ն ա լ ո ւ Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր ի Հ ո ւ յ ս ը : Չ ն ա յ ա ծ Ս ա մ վ ե լ Ա ն ե ց ո ւ ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ի ց

1997

6 Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ա տ մ ո ւ թ յա ն ա յ դ լ ր մ ա ն ի մ ա ս ի ն տ ե ՛ս Հ - Պ է ր պ է ր ե ա ն , Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ի ն բ ա ր ձ ո ւ մ ը 1 1 ր գ գ ա ր ո ւ ն ե ր կ ր ո ր դ կ է ս ի ն , Հ ա ն դ է ս Ա մ ս օ ր ե ա յ , Զ Ա ( 1 9 6 7 ) ,է շ 1 4 5 - 1 6 0 :

1997 «ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՀԱՅՈՑ» ՏԻՏՂՈՍԻ ՆՈՐՈՎԻ ԸՆԿԱԼՈՒՍ՚Ը... ժ 77

ա կ ն հ ա յտ է , ո ր մ ի ն չ և Ժ Բ դ ա ր ի 4 0 - ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ը Հ յ ո ւ ս ի ս ա յի ն Ա ս ո ր ի ք ո ւ մ

Հ ա ս տ ա տ վ ա ծ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ր ա ն ը Հ ո ւ յ ս է ր փ ա յփ ա յո ւ մ վ ե ր ա դ ա ռ ն ա լ Ա ն ի :

1 0 6 5 թ ■ Թ ա վ ր լ ո ւ ր ո ւ մ վ ա խ ճ ա ն վ ե ց Խ ա չ ի կ Բ Ա ն ե ց ի ն : Ս ա կ ա յն բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն

ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր ի ն պ ա տ ա կ ն է ր ք ա ղ կ ե դ ո ն ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը Հ ա ս տ ա տ ե լ

Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ և Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ը Հ պ ա տ ա կ ե ց ն ե լ Կ ո ս տ ա ն դ ն ո լ պ ո լս ի

Պ ա տ ր ի ա ր ք ո ւ թ յա ն ը ի ր ն պ ա տ ա կ ի ն չ Հ ա ս ա վ : Հ ա յկ ա կ ա ն տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի ց Հ ե ռ ա ց վ ա ծ

Հ ա յ ի շ խ ա ն ն ե ր ը և Հ ա տ կ ա պ ե ս Կ ա ր ս ի վ ե ր ջ ի ն թ ա գ ա վ ո ր Գ ա դ ի կ ը Ա ր ա ս յա ն ը , ո ր ը

կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց տ ա ր ա ծ ք ն ե ր է ր ս տ ա ց ե լ Ս ե բ ա ս տ ի ա յի և Պ ի զ ո ւ ի կ ո ղ մ ե ր ո ւ մ ,

Կ ո ս տ ա ն դ ն ո լ պ ո լ ս ո ւ մ կ ա ր ո ղ ա ց ա վ պ ա չ տ պ ա ն ե լ Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ի ն ք ն ո ւ ր ո ւ յ

ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը և Հ ա ս ա վ ն ր ա ն , ո ր բ յ ո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր ը թ ո ւ յ լ ա տ ր ե ց ն ո ր Հ ա յ ո ց

Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ը ն տ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը : Հ ա յ ո ց ե ր կ ր ի ց դ ո ւ ր ս բ ե ր վ ա ծ Հ ա յկ ա կ ա ն զ ի ն վ ա ծ և

ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ յ ե ր ի ղ ե կ ա վ ա ր ն ե ր ը Հ ա մ ա ձ ա յն ե ց ի ն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ձ ե ռ ն ա դ ր ե լ

Բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յս ր ո ւ թ յա ն պ ա չ տ ո ն յա , Գ ր ի գ ո ր Մ ա գ ի ս տ ր ո ս ի ո ր դ ո ւ ն ' Վ ա Հ ր ա մ

Պ ա Հ լ ա վ ո լն ո լ ն , ո ր ի ն ա ն վ ա ն ե ց ի ն Գ ր ի գ ո ր Բ Վ կ ա յա ս ե ր :

Հ ա յա ս տ ա ն ի ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ճ ա կ ա տ ա գ ր ի Հ ա մ ա ր ա յս բ ա խ տ ո ր ո շ ժ ա մ ա ն ա կ ա

շ ր ջ ա ն ո ւ մ գ ո ւ մ ա ր վ ո ւ մ է Հ ն ո ւ մ ա ր դ ե ն Հ ա յտ ն ի ս կ զ բ ո ւ ն ք ո վ Հ ա յ ո ց ի չ խ ա ն ն ե ր ի

ժ ո ղ ո վ , « ո ր ք մ ն ա ց ե ա լ է ի ն ի թ ա դ ա ւ ո ր ա ց ն Հ ա յ ո ց խ ն դ ի ր ա ր ա ր ի ն գ տ ա ն ե լ զ մ ի ո ք

ա ր ժ ա ն ա ւ ո ր է ^ : Պա Հ ը Հ ա յ ո ց պ ա տ մ ո ւ թ յա ն մ ե Հ ա մ ե ն ա ճ գ ն ա ժ ա մ ա յի ն ն ե ր ի ց է ր :

Հ ա յա ս տ ա ն ի տ ա ր ա ծ ք ի վ ր ա յ ի ց վ ե ր ա ց ե լ է ր Բ ա դ ր ա տ ո ւ ն յ ա ց թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը ,

Հ ա յկ ա կ ա ն ի չ խ ա ն ա կ ա ն տ ն ե ր ի Հ ի մ ն ա կ ա ն մ ա ս ը , Հ ա ն ձ ն ե լ ո վ ի ր ե ն ց պ ա պ ե ն ա կ ա ն

տ ի ր ո ւ յթ ն ե ր ը , դ ո ւ ր ս է ի ն ե կ ե լ Հ ա յր ե ն ի տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի ց և. բ ն ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն Հ ա ս տ ա տ ե լ

Բ յ ո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն կ ա յ ս ր ո ւ թ յ ա ն ա ր և ե լ յ ա ն ս ա Հ մ ա ն ն ե ր ո ւ մ : Օ գ տ վ ե լ ո վ ա ն ի չ խ ա -

ն ա կ ա ն ա յս վ ի ճ ա կ ի ց , ս ե լ է ո ւ կ - թ յ ո ւ ր ք ե ր ը կ ա ր ո ղ ա ց ա ն բ ա վ ա կ ա ն Հ ե չ տ ո լ թ յ ա մ բ

տ ե ր դ ա ռ ն ա լ ո զ ֆ Հ ա յ ա ս տ ա ն ի ն : Հ ա յա ս տ ա ն ը զ ր կ վ ե ց և ՛ թ ա գ ա վ ո ր ա կ ա ն , և '

կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն ի չ խ ա ն ո ւ թ յ ո լ ն ն ե ր ի ց , ա յ դ ի չ խ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի կ ր ո ղ ն ե ր ը

Հ ա յտ ն վ ե ց ի ն Բ ո լ ն Հ ա յա ս տ ա ն ի տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի ց դ ո ւ ր ս :

Հ ա յ ա ս տ ա ն ի ց դ ո ւ ր ս Հ ա ս տ ա տ վ ա ծ տ ա ր բ ե ր ի չ խ ա ն ո լ թ յ ո լ ն ն ե ր ն է ի ն ա յ ժ մ

ո ր ո չ ո ւ մ Հ ա յ ո ց ք ա ղ ա ք ա կ ա ն կ յ ա ն ք ի գ լ խ ա վ ո ր Հ ա ր ց ե ր ը : Մ ա ն ա զ կ ե ր տ ի

ճ ա կ ա տ ա մ ա ր տ ի ց (1 Հ )7 1 թ . ) Հ ե տ ո Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ ս տ ե ղ ծ վ ե ց ի ն ն ո ր ք ա ղ ա ք ա կ ա ն

մ ի ա վ ո ր ն ե ր : Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ը դ ո ւ ր ս գ տ ն վ ե լ ո վ բ ո ւ ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ՝ Մ ե ծ

Հ ա յ ք ի տ ա ր ա ծ ք ի ց , ժ ա մ ա ն ա կ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ ը ն տ ե լ ա ց ա վ տ ե ղ ա կ ա ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն

ն ե ր ի ն և ի ր տ ե ղ ն է ր փ ո ր ձ ո ւ մ գ տ ն ե լ Կ ա պ ա դ ո վ կ ի ա , Հ յ ո ւ ս ի ս ա յ ի ն Ա ս ո բ ի ք և

Կ ի լի կ ի ա տ ե ղ ա Հ ա ն վ ա ծ Հ ա յ ա զ գ ա բ ն ա կ չ ո ւ թ յա ն կ ո ղ ք ի ն : Ֆ ի լա ր տ ո ս Վ ա ր ա ժ ն ո ւ ն ի ն

Ժ Ա դ ա ր ի 7 0 - ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն փ ո ր ձ ո ւ մ է մ ի ա վ ո ր ե լ Հ ա յա ս տ ա ն ի ց դ ո ւ ր ս ե կ ա ծ

Հ ա յկ ա կ ա ն զ ի ն ա կ ա ն ո ւ ժ ե ր ի ն : Ա յս ն պ ա տ ա կ ի ն Հ ա ս ն ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր Ֆ ի լ ա ր տ ո ս ն ի ր

ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն տ ա ր ա ծ ք է Հ ր ա վ ի ր ո ւ մ Գ ր ի գ ո ր Բ Վ կ ա յա ս ե ր ի ն , ս ա կ ա յն վ ե ր ջ ի ն ս

ն ա խ ը ն տ ր ո ւ մ է Ֆ ի լ ա ր տ ո ս ի ն ո ւ ղ ա ր կ ե լ Հ ա յ ո ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն ի չ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն

բ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յ ն ն չ ա ն ն ե ր ը ( Լ ո ւ ս ա վ ո ր չ ի ա Հ ը , Վ ա ր ա գ ա Ս - Ն չ ա ն ը ) , ք ա ն ի ն ք ը

ե ն թ ա ր կ վ ե լ ն ր ա ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն ը : Ֆ ի լա ր տ ո ս ը Գ ր ի գ ո ր Վ կ ա յա ս ե ր ի խ ո ր Հ ր գ ո վ

Հ ո ն ի ո ւ մ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս է ձ ե ռ ն ա դ ր ե լ տ ա լի ս Պ ե տ ր ո ս Գ ե տ ա դ ա ր ձ ի ա զ գ ա կ ա ն

Ս ա ր գ ս ի ն : Ա յս ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց Հ ե տ ո Գ ր ի գ ո ր Վ կ ա յա ս ե ր ը գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն է

ՈՄ ա ա թ կ ո ս Ո ւ ռ Հ ա յ ե ց ի , ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ո ս թ ի լ ն , •Լ ա զ ա ր չ ա պ ա տ , 1 8 9 8 , Է Հ 1 8 5 , Մ . Օ ր մ ա ն ե ա ն ,

Ա զ գ ա պ ա տ ո ւ մ , Կ ո ս տ ա ն գ ն ո լ պ ո լ ի ս 1 9 1 2 , 8 8 7 0 :

1997

« „ , Ա ն ի ո ւ մ ե պ ի ս կ ո պ ո ս է օ ձ ո ւ մ ի ր ա զ գ ա կ ա նծ ա վ ա լ ո ւ մ բ ո ւ ն թ ա գ ա վ ո ր Կ յո ւ ր ի կ ե ն

Բ ա ր ս ե ղ ի ն . ո ր ի ն մ ի ք ա ն ի տ ա ր ի \ \ տ" է Ոռ/ չ , ԳՐօեոլ մ է Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս :

Ա ղ վ ա ն ի ց Ա տ եՀ նՈԼ “ շ 2 Լ Տ Գ ր ի գ ո ր Վ կ ա յա ս ե ր ը Ե գ ի պ տ ո ս ո ւ մ , ո ւ ր կ ա ր ,

™ ° ° « 7 < * - * - * - * ■ - * * Հ “ ' ” տ *

. ս . չ ձ * 4 * ԻրաՎԻճաԿԻ * — V " ^ Т ъ ե մ է աՄ ե ծԿ ա թ ո ղ ի կ ո ս » տ ե ր մ ի ն ի ր ո ւ ն ն շ ա ն ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն . ը , < * » . * /■

Լ յ ք ձ ղ ա ք ա 1ա ն միավորի Հ ո գ և ո ր իշխ ա նո ւթ յա ն Ա թ ո ռ : .Հ ա յո ց Մ Աէաց Կ ա թ Ո -

ո հ կ ո Լ աշխար/!ագրակաՏ ը Ը կ ա ^ մ ը ՈԽ ոզՈ տ ե փոխարիԸվտմ Է ԷթԸիկակաՏШ 1 կ ա ձ * ո վ : Ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ա յն մ ի ա վ ո ր ն ե ր ,, , ո ր ո ն ց մ ե շ ս կ ս ո ւ մ է մ ե ծ թ ի վ

կ ա զ մ ե լ Հ ա յ բ ն ա կ չ ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ի ր ե ն ց տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ո ւ մ ե ն ց ա ն կ ա ն ո ւ մ տ ե ս ն ե լ Հ ա յ ո ց

Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա ո ա չ ն ո ր գ ի ն : Ք ա ղ ա ք ա կ ա ն և ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն պ ա յք ա ր ի ա յս մ ա մ ա ն ա կ ա -

չ ր ք ա ն ո ւ մ Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ի ն , չ կ ա ր ո ղ ա ն ա լ ո վ ը ն դ դ ի մ ա ն ա լ ա յս ե ր և ո ւ յ թ ի ն , Գ ր ի գ ո ր

Վ կ ա յա ս ե ր ը . Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ յո ւ ս գ ո ր ծ ի չ ն ե ր ի Հ ե տ (Բ ա ր ս ե ղ Ա ն ե ց ի և ո ւ ր ի շ ն ե ր ) ,

ա ռ ա ն ց դ ե պ ք ե ր ի ն ա կ տ ի վ ո ր ե ն մ ի չ ա մ տ ե լ ո ւ , ս պ ա ս ո ւ մ է ր ի ր ա դ ա ր ձ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի

Հ ե տ ա գ ա զ ա ր գ ա ց մ ա ն ը :

Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ր ա ն ը մ ե զ Հ ե տ ա ք ր ք ր ո ղ պ ա տ մ ա շ ր ջ ա ն ո ւ մ Հ ա յ ե ր ի ն

մ ի ա վ ո ր ո ղ Հ ա մ ա զ գ ա յի ն մ ի ա կ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յ ո ւ ն ն է ր , ա յ ն փ ա ս տ ո ր ե ն

պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն է ր պ ե տ ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը կ ո ր ց ր ա ծ ժ ո ղ ո վ ր դ ի Հ ա մ ա ր : Ն ր ա ի շ խ ա ն ո ւ թ յա ն

մ յո ւ ս ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ ո ւ կ կ ո ղ մ ն է լ ա յն է ր , ո ր ա յն տ ա ր ա ծ վ ո ւ մ է ր Հ ա յա զ գ ի բ ո լ ո ր

Հ ա վ ա տ ա ց յա լ ն ե ր ի վ ր ա . « ո ր ք յ ա ր և ե լ ս ' ի ս ե փ ա կ ա ն ա շ խ ա ր Հ ս Հ ա յա ս տ ա ն ե ա յց

բ ն ա կ ե ա լ ք , և ո ր ք յա ր և մ տ ե ա ն կ ո ղ մ ա ն ս դ ս ա Հ ե ա լ ք ն շ դ ե Հ ո ւ թ ե ա մ բ , և ո ր ք ի

Մ ի Հ ե ր կ բ ա յս . . . » ^ :Հ ա յո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ի մ ի ա ս ն ա կ ա ն ո ւ թ յա ն Հ ա մ ա ր մ ղ վ ո ղ պ ա յք ա ր ո ւ մ

չ ա փ ա զ ա ն ց կ ա ր և ո ր Հ ա ն գ ր վ ա ն դ ա ր ձ ա վ Հ ա յ ո ց Շ Լ Թ = 1 0 9 0 / 9 1 թ . Բ ա ր ս ե ղ Ա ն ե ց ո ւ

ա յ ց ը Մ ե լ ի ք Շ ա Հ ի ն . « . . . Հ ա յ ր ա պ ե տ ն Հ ա յ ո ց Տ է ր Բ ա ր ս ե ղ և գ ն ա ց ե ա լ ա ռ

տ ի ե զ ե ր ա կ ա լ ս ո ւ լտ ա ն ն Մ ե լ ի ք - Շ ա Հ ն , զ ի տ ե ս ա ն է ր զ Հ ա ւ ա տ ա ց ե ա լս ն Ք ր ի ս տ ո ս ի , զ ի

ն ե ղ է ի ն զ ն ո ս ա ի տ ե ղ ի ս տ ե ղ ի ս և Հ ա ր կ ս պ ա Հ ա ն չ է ի ն յ ե կ ե ղ ե ց ա ց ն Ա ս տ ո ւ ծ ո յ և

յ ա մ ե ն ա յն ժ ա ռ ա ն գ ա ւ ո ր ա ց ն ն ո ր ա ' և ղ վ ա ն ո ր ա յս ն և զ ե պ ի ս կ ո պ ո ս ո ւ ն ս ն Հ ա ր կ ի լ

չ ա ր ՚չ ա ր է ի ն . յ ա յ ն ժ ա մ կ ա թ ո ւ ղ ի կ ո ս ն Հ ա յ ո ց Տ է ր Բ ա ր ս ե ղ տ ե ս ե ա լ զ ա յ ս ա մ ե ն ա յն

զ ն ե ղ ո ւ թ ի ւ ն ս ' և խ ո ր Հ ե ց ա լ գ ն ա լ ա ռ բ ա ր ի և ք ա ղ ց ր թ ա գ ա ւ ո ր ն Պ ա ր ս ի ց և ա մ ե ն ա յն

Հ ա ւ ա տ ա ց ե լո ց ն Ք ր ի ս տ ո ս ի , ա ռ ի ծ ա ն ո ւ ց ա ն ե լ ն մ ա զ ա յ ս ա մ ե ն ա յն , ա ռ ե ա լ ը ն դ ի ւ ր

ն ո ւ է ր ս ս ո ւ լ տ ա ն ի ն ի բ ր և բ ի ւ ր ս ո ս կ ւ ո յ և ա ր ծ ա թ ո յ և գ ի պ ա կ ա ց , և Հ ա ն դ ե ր ձ

ա զ ա տ օ ք և ե պ ի ս կ ո պ ո ս օ ք և ք ա Հ ա ն ա յի ւ ք ' ա ռ ե ա լ վ ա ր դ ա պ ե տ զ Հ ե տ ի ւ ր և գ ն ա ց ի

Պ ա րսիկ ս ա ռ ա ս տ ո լա ծ ա ս է ր ս ո ւ լ տ ա ն ն : Ե ւ տ ե ս ե ա լ ս ո ւ լտ ա ն ի ն զ Տ է ր Բ ա ր ս ե ղ ն ' յ ո յ ժ

մ ե ծ ա ր ե ա ց զ ն ա . և կ ա տ ա ր ե ա ց ղ ա մ ե ն ա յն խ ն դ ր ո լ ա ծ ս ն ո ր ա . և ա ր ա ր ե ա լ զ ա մ ե ն ա յն

կ ա մ ս Տ է ր Բ ա ր ս ե ղ ի ն և ա զ ա տ ե ա ց զ ա մ ե ն ա յ ն ե կ ե ղ ե ց ի ս և ղ վ ա ն ո ր ա յ ս ն և

զ ք ա Հ ա ն ա յ ս ն . ա ռ ե ա լ գ ի ր ա զ ա տ ո լ թ ե ա ն , և Հ ր ո վ ա ր տ ա կ օ ք և մ ե ծ ա ր ա ն օ ք

ա ր ձ ա կ ե ա ց զ Հ ա յր ա պ ե տ ն Հ ա յ ո ց : Ի ն չ պ ե ս ե ր և ո ւ մ է Մ ա տ թ ե ո ս ի պ ա տ մ ա ծ ի ց ,

^ Ն ե ր ս է ս Շ ն ո ր Հ ա լի , Թ ո ւ ղ թ Ը ն գ Հ ա ն ր ա կ ա ն , Ե ր ո ւ ս ա ր է մ , 1 8 7 1 , Է Հ 1 :

9 Մ ա տ թ է ո ս Ո ւ ռ Հ ա յե ց ի , ԷԼ 2 4 0 :

1997 «ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՀԱՅՈՑ» ՏԻՏՂՈՍԻ ՆՈՐՈՎԻ ԸՆԿԱԼՈՒՄԸ... ժ 79

Մ ե լի ք Շ ա հ ի բ ա ն ա կ ի մ ա ս է ր կ ա զ մ ո ւ մ ն ա և Հ ա յկ ա կ ա ն զ ո ր ա բ ա ն ա կ ը '® : Ա մ ե ն ա յն

Հ ա վ ա ն ա կ ա ն ո ւ թ յա մ բ Ջ ա լա լ ե գ - Դ ի ն Դ ա ո լլա Մ ե լի ք Շ ա Հ ի ց ( 1 0 7 2 - 1 0 9 2 ) ' 1 Բ ա ր ս ե ղ

Ա Ա ն ե ց ի Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը ն ա և խ ն դ ր ե լ է ր ի ր տ ի ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն ս ա հ մ ա ն ն ե ր ո ւ մ ի ր ե ն

ճ ա ն ա չ ե լ մ ի ա կ Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս : Ա յ դ է պ ա տ ճ ա ռ ը , ո ր ա յ գ ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց

Հ ե տ ո , « Ե ւ ե լ ե ա լ ա ր ք ո ւ ն ա կ ա ն Հ ր ա մ ա ն օ ք Տ է ր Բ ա ր ս ե ղ ն գ ն ա ց մ ե ծ ա լ

ո ւ ր ա խ ո ւ թ ե ա մ բ , և ա ր ք փ ա ո ա ւ ո ր ք ի ս ո ղ տ ա Ը Է Ը զ Ո ե ս ւ ի ւ ր , և ե կ ե ա լ հ ա ս ա ն է ր ի

Ջ ա Հ ա ն գ ա ւ ա ռ ի ն . և յ ա ր ե ա լ ի վ ե ր ա յ Տ ե ա ռ ն Թ է ո դ ո ր ո ս ի , ո ր հ ր ա մ ա ն ա լ

Փ ի լ ա ռ տ ո ս ի ն ն ս տ ե ա լ է ր կ ա թ ո ւ ղ ի կ ո ս ի Հ ո ն ի ն , և Տ է ր Բ ա ր ս ե ղ ն ը ն կ ե ն ո յ ր

յ ա թ ո ռ ո յ ն զ Տ է ր Թ է ո դ ո ր ո ս ն և ա ռ ե ա լ ի ն մ ա ն է զ ք օ ղ ն և զ գ ա ւ ա զ ա ն ն և ղ ս ո ւ ր բ

Ն շ ա ն ն Տ է ր Պ ե տ ր ո ս ի ' և ա ր ա ր մ ի ա հ ե ծ ա ն զ Հ ա յր ա պ ե տ ո ւ թ ի ւ ն ն ի ւ ր , և ա ն տ ի ե կ ն ի

ք ա ղ ա ք ն Ո ւ ռ Հ ա » : Բ ա ր ս ե ղ Ա - ի ա յս ք ա յ լ ի ն պ ա տ ա կ ն է ր Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն

Ա թ ո ռ ի մ ի ա ս ն ա կ ա ն ո ւ թ յա ն ա պ ա Հ ո վ ո ւ մ ը : Հ ե տ ա ք ր ք ի ր է , ո ր Մ ա տ թ ե ո ս

Ո ւ ռ Հ ա յե ց ի ն փ ո ր ձ ո ւ մ է ա ր դ ա ր ա ց ն ե լ Բ ա ր ս ե ղ Ա - ի ա յ ց ե լ ո լ թ յ ո ւ ն ը Մ ե լ ի ք Շ ա հ ի ն .

« Ե ւ ա ր դ ա յս ո չ է մ ե ղ ա դ ր ե լի գ ն ա լ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ա ռ ա յ լ ա զ գ ի թ ա դ ա ւ ո ր և ա ռ ն ե լ

խ ա ղ ա ղ ո ւ թ ի լ ն ս ր բ ո յ Ե կ ե ղ ե ց ւ ո յ . զ ի յ ա ղ ա գ ս խ ա ղ ա ղ ո լ թ ե ա ն գ ն ա ց ս ո ւ ր բ ն

Բ ա ր ս ե ղ ք Կ ե ս ա ր ա ց ի ն - Ա .Բ .) ա ռ ա ն օ ր է ն Յ ո լ լ ի ա ն ո ս թ ա գ ա լ ո ր ն , և ս ո ւ ր բ ն Ն ե ր ս է ս

ա ռ ո ւ ր ա ց ո ղ ն Վ ա զ է ս թ ա գ ա լ ո ր ն Ց ո լ ն ա ց , և ս ո ւ ր բ ն Մ ա ր ո լ թ ա ա ռ Ց ա զ կ ե ր տ

Պ ա ր ս ի ց ա ր ք ա յ ն , և վ ա ր դ ա պ ե տ ն Ն ա ն ա ն ք ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի ց մ ե կ ո ւ մ ' Ց օ Հ ա ն ) ա ռ

թ ա դ ա ւ ո ր ն 'Բ ա ղ դ է ա ց լ ո ց , և Ք ր ի ս տ ո ս ե կ ե ա լ ա ռ Հ ր է ա կ ա ն ա զ գ ն :

Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա զ դ ե ց ո ւ թ յ ա ն ո լո ր տ ի ա յ ս ա շ խ ա ր հ ա գ ր ա կ ա ն ը ն դ լ ա յ ն ո ւ մ ն

ա ր դ ե ն ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ա ծ է խ ա չ ա կ ր ա ց ա ր և ե լ ք ի Ժ Բ գ ա ր ի Բ կ ե ս ի պ ա տ մ ի չ Վ ի լ հ ե լ մ

Տ յո ւ ր ա ց ո ւ ա շ խ ա տ ո ւ թ յա ն մ ե շ , ե ր բ խ ո ս ո ւ մ է Ւ ն ն ո կ ե ն տ ի ո ս Բ - ի ժ ա մ ա ն ա կ Հ ա յ ո ց

Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Գ ր ի գ ո ր Գ Պ ա Հ լ ա վ ո լ ն ո լ և Կ ա թ ո լի կ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ փ ո խ հ ա ր ա բ ե ր ո ւ

թ յո ւ ն ն ե ր ի մ ա ս ի ն : Հ ռ ո մ ի Պ ա պ ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ն մ ի ն չ ա յ դ մ ի ա յն ա ռ ա ն ձ ի ն փ ո խ հ ա

ր ա բ ե ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր է ր ո ւ ն ե ց ե լ Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ հ ե տ և ն ր ա տ ա ր ա ծ ք ա յի ն տ ա ր ա ծ

վ ա ծ ո ւ թ յ ո ւ ն ը Թ գ ա ր ո ւ մ տ ե ս ն ո ւ մ է ր մ ի ա յն Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ (տ ե ՜ս Ն ի կ ո ղ ա յո ս Ա

Պ ա պ ի թ ո ւ ղ թ ը ' ո ւ ղ ղ վ ա ծ Ա շ ո տ Ա Բ ա գ ր ա տ ո ւ ն ո ւ ն '^ ) , ա պ ա Ժ Բ գ ա ր ո ւ մ Հ ա յ ո ց

Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւ թ յա ն ը ե ն թ ա կ ա տ ա ր ա ծ ք ն ե ր է հ ա մ ա ր ո ւ մ Կ ա պ ա գ ո կ ի ա ն , Մ ե գ ի ա ն ,

Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն ը և ե ր կ ո ւ Հ ա յ ա ս տ ա ն ն ե ր ը . « С | 1 1 БуПОЙО 1ՈէՇ1՜քաէ 1113X1111115

Агтепогиш р оп ^ех , ււաոօ о т п и т ер1$сорогит С араёоае, Меб1е, շէսեստգսշ А гт е т е рппсерв е1 йосПеиг ехнпив, զա СаЛоПсив сИскиг»14.-

Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւ թ յա ն դ ե ր ի ո ւ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ն շ ա ն ա կ ո ւ թ յ ա ն և ա յ դ

տ ի տ ղ ո ս ի ն ո ր ը ն կ ա լ մ ա ն մ ա ս ի ն ե ն խ ո ս ո ւ մ ն ա և Ժ Բ - Ժ Գ դ ա ր ե ր ի ա ր ա բ ա կ ա ն և

ա ս ո ր ա կ ա ն ս կ զ բ ն ա ղ բ յ ո ւ ր ն ե ր ը : Դ ե ռ և ս դ ա ր ա ս կ զ բ ի ն ի ր հ ա յ - ա ս ո ր ա կ ա ն

ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն փ ո խ Հ ա ր ա բ ե ր ո լ թ յո լ ն ն ե ր ի ն Ն վ ի ր վ ա ծ մ ե ն ա գ ր ո ւ թ յ ա ն մ ե շ ա ն վ ա ն ի

Պ ո ւ զ ա ն ի բ ա ն ա կ ո ւ մ Հ ա յկ ա կ ա ն զ ո ր ա բ ա ն ա կ ի ա ռ կ ա յ ո ւ թ յ ա ն մ ա ս ի ն տ ե ո ե կ ա ո ն ո ւ մ էՄ ա տ թ ե ո ս ր , տ ե ՛ս Ո ւ ռ Հ ա յե ց ի , Է Հ 2 3 7 :

11 С.Е.ВовхуопЬ, ТЬе Ы агш с Оупавиез, Ы т Ь и г § 1980, р. 115.^ Մ ա տ թ է ռ ս Ո ւ ռ հ ա յ ե ց ի , է շ 2 4 1 :

13Պ . Ա ն ա ն յ ա ն , Տ ա ք ա ր ի Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի և Ա շ ո տ ի շ խ ա ն ա ց ի շ խ ա ն ի թ ղ թ ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն ը Փ ո տ Պ ա տ ր ի ա ր ք ի և Ն ի կ ա ղ ո յո ս Ա . Պ ա պ ի հ ե տ , Հ ե ն ե տ ի կ , 1 9 9 2 , է շ 8 2 :

14 СиШ аише (1е Туг, С Ь готяи е/ 6Ճ. спИцие раг К .В .С . Ниуеепв, Т и тЬ оШ 1986, 15,18, Р- 699, 1.15 (Согрив СЬпвйапогиш, СопИпиаНо МесИаеаПБ, Вс1. ЬХП1А).

8օ <յ՜ ԱԶԱՏ ՐՈԶՈՁԱՆ

ե տ Ե ո վ ա ն դ Տ է ր - Մ ի ն ա ս յ ա ն ը , օ գ տ ա գ ո ր ծ ե լ ո վ Հ ա կ ո ր ի կ Ա ս ո ր ա կ ա ն

Հ ա յ ա գ Ր Վ Դ ո լ , ա ն ի ա ս ո ր ե ր ե ն ո վ պ ա հ պ ա ն վ ա ծ թ ո ւ ղ թ ը , ն կ ա տ ե լ

է ր . ո ր ա յս Վ վ 15 Հ ր ա տ ա ր ա կ ի չ Լ ի ի ւտ ի ն ն կ ա տ ե լ էՀ ն ա ր ա վ ո ր է ա վ ե լր ո ձ ԼՍ(- ‘ ‘ ‘ քք * к ւ 1Г ռ ւ

թյ է է ձ - յ < № Ւ - •« - - < + - » ք ՚ ՝■՛•"*"■{ “ ե".լ : Հ աՀ ; “թճ է „ Ի 4 . ^ - դ * ւ » « Г ” */ Г հ ն ա օ ե հ » « Ь А ^ 1 6 - " Г С . Ի ՈԱ" ւ մ է Բ ա ր ֊Շ ռ չ ա ն ի թ ղ թ ի ե ր կ ր ո ր դ մ ա ս ի

Հ ե ո ի 1 ա կ ը Հ ե տ ա գ ա չ ր Հ ա ն ի ա ս ո ր ի Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր ի ց է : Հ ի մ ն վ ե լ ո վ ա յ ս փ ա ս տ ե ր ի

վ ր ա , Ա .վ ա ր դ ա ն յա ն ը ե ն թ ա դ ր ո ւ մ է , ո ր Հ ն ա ր ա վ ո ր է Բ ա ր - Շ ո ւ չ ա ն ի թ ղ թ ի վ ե ր ջ ի ն

է ? ե ո ո ը ն կ ե լ ե ն , ե . Ւ գ ն ա տ ի ո ս - Մ ա տ թ ե ո ս Պ ա տ ր ի ա ր ք ի Հ ա կ ա Հ ա յկ ա կ ա ն

Լ կ ա ճ ա ռ ա կ ա ն ե ր կ ը մ ի ա ց ե լ է ն ա խ ո ր դ դ ր ո ւ թ յա ն ը ո ր ը Հ ա վ ա ն ա բ ա ր Գ Ր Վ Կ Լ ^

ա ր ո ւ մ : Ա յս տ ե ղ Ժ Դ 'Հ ա տ վ ա ծ ո ւ մ , ք ն ն ա դ ա տ ե լ ո վ Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն Ա թ ո ռ ի

ժ ա ռ ա ն գ ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը , գ ր ո ւ մ է . « Ա յս ս ո վ ո ր ո ւ թ ի ւ ն ա ռ Ա ր ա բ ա ց ի ս ե ւ ե թ կ ա լ ա լ ,

ա ռ որ ս գ լ խ ա ւ ո ր ն ն ո ց ա , ո ր ո ւ մ կ ա ղ ի փ ն ( խ ա լ ի ֆ ն - Ա . Բ . ) ա ն ո ւ ն կ ա ր դ ա ն , ժ ա ռ ա ն -

գ ո ւ թ ե ա մ բ պ ա յա ղ ա տ է ը ս տ ն ո ց ա ն է , ո ր տ ո Հ մ ի կ լ ի ե ա լ ի ց ե ն ա ղ գ ա ւ տ ո Հ մ ի ն

Մ ո ւ Հ ա մ ե տ ա յ » '7 : Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն բ ն ո ր ո չ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր « խ ա լ ի ֆ ա » տ ե ր մ ի ն ը

օ գ տ ա գ ո ր ծ ե լ է ն ա և Ժ Գ դ ա ր ի ա յ ո ւ բ յ ա ն ս ո ւ լ թ ա ն ո ւ թ յա ն ա ր ա բ ա լե զ ո ւ պ ա տ մ ա գ ի ր

Բ ա Հ ա ե գ դ ի ն ի ր ն Շ ա դ ա դ ը , ո ր ը , բ ե ր ե լ ո վ Գ ր ի գ ո ր Դ Տ ղ ա յի թ ո ւ ղ թ ը ' ո ւ ղ ղ վ ա ծ Ա ա լա Հ

ա ղ - Դ ի ն ի ն , « կ ա թ ո ղ ի կ ո ս » տ ե ր մ ի ն ը բ ա ց ա տ ր ո ւ մ է « խ ա լ ի ֆ ա » տ ի տ ղ ո ս ո վ : Մ ո ւ

ս ո ւ լմ ա ն ա կ ա ն ա չ խ ա ր Հ ո ւ մ ա յս տ ի տ ղ ո ս ը ո ւ ն ի մ ի ք ա ն ի կ ա ր և ո ր ն չ ա ն ա կ ո լ թ յո լ ն .

ա ) Բ ո լո ր մ ո ւ ս ո ւ լ մ ա ն Հ ա վ ա տ ա ց յա լն ե ր ի Հ ո գ և ո ր ա ռ ա ջ ն ո ր դ ,

բ ) Խ ա լ ի ֆ ը վ ե ր է ր կ ա ն գ ն ա ծ մ ո ւ ս ո ւ լ մ ա ն ա կ ա ն ա չ խ ա ր Հ ի բ ո լ ո ր ա չ խ ա ր Հ ի կ

տ ե ր ե ր ի ց , և , ը ս տ չ գ ր վ ա ծ օ ր ե ն ք ! , , բ ո լ ո ր ը պ ե տ ք է ե ն թ ա ր կ վ ե ի ն ն ր ա ն ,

գ ) խ ա լ ի ֆ ը ս ե ր ո ւ մ է ր Մ ո ւ Հ ա մ ե դ ի ա ղ գ ա տ ո Հ մ ի ց և ա յ դ տ ի տ ղ ո ս ը ս տ ա ն ո ւ մ է ր

ժ ա ռ ա ն գ ա կ ա ն կ ա ր գ ո վ :

Ժ Բ դ ա ր ո ւ մ Հ ա յո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը և ս ի ր ե ն դ ի տ ո ւ մ է ո վ Հ ա յ ա զ գ ի

Հ ո գ և ո ր ա ռ ա ջ ն ո ր դ ը , ո ր ը վ ե ր է կ ա ն գ ն ա ծ ժ ո ղ ո վ ր դ ի բ ո լ ո ր ք ա ղ ա ք ա կ ա ն

ի չ խ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի ց ; Ւ Հ ա մ ա լ ր ո ւ մ ն ս ր ա ն ց , Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ը Ժ Բ

դ ա ր ո ւ մ Հ ե տ ղ Հ ե տ ե դ ա ռ ն ո ւ մ է ժ ա ռ ա ն գ ա կ ա ն : Ժ Ա - Ժ Գ դ ա ր ե ր ո ւ մ ա յս Ա թ ո ռ ի ն ե ն

ա ր ժ ա ն ա ն ո ւ մ Պ ա Հ լ ա վ ո ւ ն ի - Ա ր չ ա կ ո լ ն ի ( Օ ր մ ա ն յա ն ի խ ո ս ք ե ր ո վ ' ե ր կ ր ո ր դ

Պ ա Հ լա վ ո ւ ն ի ն ե ր ի ) ի չ խ ա ն ա կ ա ն տ ա ն զ ա վ ա կ ն ե ր ը , ո ր ո ն ք ի ր ե ն ց կ ա պ ո ւ մ ե ն Գ ր ի գ ո ր

Լ ո ւ ս ա վ ո ր չ ի ս ե ր ո ւ ն դ ն ե ր ի Հ ե տ : Հ ա յ ո ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն գ ա Հ ը մ ի ն չ ա յ դ Հ ի չ ո լ մ է

և ս ե ր կ ո ւ չ ր ջ ա ն , ե ր բ Ա թ ո ռ ի ն բ ա զ մ ո ւ մ է ի ն ն ո ւ յ ն տ ո Հ մ ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց ի չ ն ե ր ը :

Ա ռ ա ջ ի ն ը ' Լ ո ւ ս ա վ ո ր չ ի ա ն մ ի ջ ա կ ա ն ժ ա ռ ա ն գ ն ե ր ն է ի ն , ի ս կ Բ ա գ ր ա տ ո ւ ն յա ց

չ ր ջ ա ն ո ւ մ ա յ ղ չ ն ո ր Հ ի ն ա ր ժ ա ն ա ց ա վ մ ի ա յ լ ը ն տ ա ն ի ք , ո ր ը մ ի ջ ն ա դ ա ր յա ն

պ ա տ մ ա գ ր ո ւ թ յա ն մ ե ջ ս տ ա ց ե լ է « Պ ետ ր ո ս ի տ ո ւ ն » ա ն ո ւ ն ը :

^ Ե . Տ կ ր - Մ է ն ա ս ե ա ն , Հ ա յ ո ց Ե կ ե ղ ե ց ո ւ յ ա ր ա ր ե ր ո ւ թ ի ւ ն ն ե ր ը ա ս ո ր ւ ո ց ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Հ ե տ ,

է ջ մ ի ա ծ ի ն , 1 9 0 8 , է շ 1 8 9 :

^ Ց ո վ Հ ա ն ն է ս ժ Բ ա ր - Շ ո ւ չ ա ն ի Հ ա յո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն գ ր ա ծ թ ո ւ ղ թ ը / ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ե ց ո ւ ա ս ո ր ի բ ն ա գ ր է թ ա ր գ մ ա ն ե ց Հ . Ա . վ ա ր գ ա ն ե ա ն , Հ ի ե ն ն ա , 1 9 2 3 ( Ա զ գ ա յ ի ն մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն Ճ Ա .) ,

Է 1 1 4 - 1 5 :

^ Ա .Վ ա ր գ ա ն ե ա ն , Ց ո վ Հ ա ն ն է ս ժ Բ ա ր - Շ ո ւ չ ա ն ի . . . , է ջ 8 4 :

1 Я Ա ր ա բ ա կ ա ն ա ղ բ յ ո ւ ր ն ե ր ը Հ ա յա ս տ ա ն ի և. Հ ա ր և ա ն ե ր կ ր ն ե ր ի մ ա ս ի ն / կ ա զ մ ե ց Հ . Թ .Ն ա լ բ ա ն դ ե ա ն / , Ե ր և ա ն , 1 9 6 5 , է է 2 9 7 :

1997 «ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՀԱ-ЗОЛ» ՏԻՏՂՈՍԻ ՆՈՐՈՎԻ ԸՆԿԱԼՈՒՍ՜Ը... Ժ 81

Ժ ա մ ա ն ա կ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ , Ժ Ա դ ա ր ի ց Հ ե տ ո , ք ա ղ ա ք ա կ ա ն փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի

Հ ե տ և ա ն ք ո վ Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր ի տ ի տ ղ ո ս ի ց կ ա մ ա ց - կ ա մ ա ց դ ո ւ ր ս է մ ղ վ ո ւ մ

« Մ ե ծ ա ց » ց ՚՚՚- ց ի է Ը ե. ն ր ա փ ո խ ա ր ե ն ա ր դ ե ն Ժ Բ դ ա ր ո ւ մ ս կ ս ո ւ մ է օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ե լ

« ա մ ե ն ա յ ն » Հ ա ս կ ա ց ո ւ թ յո ւ ն ը : Ա յս « Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց » բ ա ն ա ձ և ն ա ր դ ե ն ա ր ձ ա

ն ա գ ր վ ա ծ է Գ ր ի գ ո ր Գ Պ ա Հ լ ա վ ո ւ ն ո ւ ը ն տ ր ո ւ թ յ ա ն կ ա ս լ ա կ ց ո ւ թ յա մ բ Մ ա տ թ ե ո ս

Ո ւ ռ Հ ա յե ց ո ւ ե ր կ ո ւ մ : « Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս » բ ա ն ա ձ և ո ւ մ ն ա ր դ ե ն ա ռ կ ա է

Ժ Բ դ տ ր ի 6 0 - 7 0 - ա կ ա ն թ թ . Հ ա յ - բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն բ ա ն ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի

վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ո ւ մ : Կ ո ս տ ա ն դ ն ո լս լո լս ի Պ ա տ ր ի ա ր ք ն ե ր ի դ ր ա ծ թ ղ թ ե ր ի թ ղ թ ա ռ ա ֆ ք -

դ ի մ ո ւ մ ն ե ր ո ւ մ « Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց » տ ի տ ղ ո ս ը փ ո խ ա ր ի ն ե լո ւ է գ ա լ ի ս

մ ի ն չ տ յ դ ա վ ե լ ի Հ ա ճ ա խ օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ո ղ « Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Հ ա յ ո ց Մ ե ծ ա ց » - ի ն :

« Ա մ ե ն ա յ ն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս » տ ի տ ղ ո ս ն ա վ ե լ ի մ ե ծ Հ ա ճ ա խ ա կ ա ն ո ւ թ յա մ բ

օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ո ւ մ է Ժ Գ և Ժ Գ դ ա ր ե ր ո ւ մ : Ա յս տ ե ր մ ի ն ի օ գ տ ա գ ո ր ծ ո ւ մ ը Հ ա տ կ ա պ ե ս

Հ ա տ ա կ ն լ ա կ ա ն է , ե ր բ ա յ ն օ գ տ ա գ ո ր ծ ո ւ մ ե ն ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց Հ ա կ ա թ ո ռ ,

կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր ' Ա ղ թ ա մ ա ր ի Հ ա յր ա պ ե տ Զ տ ք ա ր ի ա ն և Ա սի կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Կ ո ս տ ա ն ֊

դ ի ն ը , Ժ Գ դ ա ր ի ե ր կ ր ո ր դ տ ա ս ն ա մ յա կ ո ւ մ '^ : Ն կ ա տ ե լի է , ո ր Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն

Ա թ ո ռ ը « Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս » տ ի տ ղ ո ս ի մ ե շ դ ն ո ւ մ է ն ո ր ի մ ա ս տ ' Հ ա յ ո ց

ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն թ ե մ ե ր ե ն կ ա զ մ վ ո ւ մ Հ ա յա ս տ ա ն ի ս ա Հ մ ա ն ն ե ր ի ց դ ո ւ ր ս (Կ ի լի կ ի ա ,

Հ յ ո ւ ս ի ս ա յ ի ն Ա ս ո ր ի ք , Բ ա լ կ ա ն ն ե ր , Ե գ ի պ տ ո ս ) , ա յ ն տ ե ղ , ո ւ ր բ ն ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն է ր

Հ ա ս տ ա տ ե լ Հ ա յ բ ն ա կ չ ո ւ թ յ ո ւ ն ը : Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա ր ա ն ը ո վ Հ ա յ բ ն ա կ չ ո ւ թ յո ւ ն ը

և Հ ա յ կ ա կ ա ն պ ե տ ա կ ա ն մ ի ա վ ո ր ն ե ր ը ի ր Հ ո վ ա ն ո ւ տ ա կ Հ ա մ ա խ մ բ ե լ ո ւ

ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն է ր ո ր դ ե գ ր ե լ : Ի ն չ պ ե ս տ ե ս ա ն ք , ք ն ն ա ր կ վ ո ղ ե զ ր ի ա յ ս ն ո ր

ը ն կ ա լ ո ւ մ ն ա ր դ ե ն ա ր տ ա ց ո լվ ա ծ է Ժ Բ - Ժ Գ դ ա ր ե ր ի ս կ զ բ ն ա ղ բ յո ւ ր ն ե ր ո ւ մ :

^ Լ ■ Խ ա չ ի կ յ ա ն , Ժ Դ դ ա ր ի Հ ա յ ե ր ե ն ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի Հ ի շ ա տ ա կ ա ր ա ն ն ե ր , Ե ր և ա ն , 1 Я 5 0 , Է Հ 6 8 , 7 8 ,8 5 - 8 6 :

82 յ- (Э-ԱԹՈՒԼ ՍՅՈՒՆԻ 1997

ԹԱԹՈՒԼ ՍՅՈՒՆԻ

Ե ՞ր բ է ԿԱՌՈՒՑՎԵԼ ՍԻՍԻԱՆԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ տ ա ճ ա ր ը

Ս յո ւն ի ք ի մ ա ր զի Ս իսիա ն քա ղա քի հ յո ւ ս ի ս - ա ր և մ տ յա ն դ ա ր ա վ ա ն դ ի ն է

գ տ ն վ ո ւմ Ս յունի վա նքը' հա յկա կա ն նա րա ա րա պ ետ ությա ն նշա նա վոր կ ոթ ողներ ից

մ ե կ ը :Պ ա տ մ ա ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ա կ ա ն գ ր ա կ ա նո ւթ յա ն մ ե շ Ս յո ւն ի վա նքը ս խ ա լ մ ա մ բ

ա նվա նում ե ն «Սիսսւվսւնի ե կ ե ղ ե ց ի » և. «Ս ո ւր բ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս »:վ ա նքի իսկա կան ա ն վա ն ում ը ’ «Ս ո ւր բ Գ ր ի գո ր Լ ո ւս ա վ ո ր ի չ» , հա ստ ա տ ում են

տաճարի վրա աոկա երեք վ ի մ ա գ ի ր ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , ո ր ո ն ց ո ւմ ե կ ե ղ ե ցի ն կ ո չվ ո ւմ ե «Ս ո ւր բ Գ ր ի գ ո ր » 1ւ «Ս ի ւն ի վա նից ե կ ե ղ ե ց ի » , ինչպ ես նա և Ս յո ւն յա ց

տան պ ա տ միչ Ստեփանոս Օ ր բելյա նի հ ե տ և յա լ մ իա կ հ ի շա տ ա կ ո ւթ յո ւն ը Ս յո ւնի

վա նքի մ ա ս ի ն . «Ս ի ւն ի վ ա ն ք ը » , « ո ր ո յ ե կ ե ղ ե ց ի ն չք ն ա ղ ե ւ նորա կերտ ձ ե ւո վ

կ ա ն գ ն ե ա լ գմ ր էթ ա յս ւր կ խ որա ն ե ր կ ն ա ն մ ա ն , ի մ ե ծ բա ր ե պ ա շ տ ո ւհ ւո յն Վ սւ-

ր ա զդխ տ ոյ' Ս իւնեա ց տ իկնոշէ յա ո ա շ քան զ հ ա յ թուա կա նն, յա ն ո ւն ս ր բո յ Լուսսււ-

ո ր չի ն : Ե ւ ա ո ա շել վա նա ցն ի մ է շ քա ղցրա հա յեա ց մ ե յդ ա ն ի ն դ ն ե ն իշխ ա նքն տ ուն

ա րքունի ե ւ ապարանք իշխ ա նա նիստ , ե ւ յա մ ե ն ա յն ա ւո ւր ա սեն ՛գա յին ի ժա մ

պ ա տ ա ր ա գի ն »*:

«Յ ա ո ա շ քան զ հ ա յ թ ուա կս ւնճ» ա ր տ ա հա յտ ո ւթ յո ւն ը նշա նա կո ւմ է , որ Լուսա -

վ ո ր չի տ ա նա րը (Ս իւնի վա նք) կ ա ռ ո ւց վ ե լ է նա խքա ն Հ ա յո ց մ ե ծ թ վա կ ա նի

պաշտոնական կիրա ռութ յա ն մ ե շ դ ն ե լը 5 8 4 թվա կա նին:

Ջի Ա նդրեա ս Բ յուզա ն դա ցու 2 0 0 -ա մ յա տ ոմա րա կա ն ա ղ յուս ա կի ժա մկետ ը 5 5 2

թվա կա նին լրա նա լուց հետ ո, քրիստ ոնյա բո լո ր ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ն ե ր ն ս կսեցին «շ փ ո թ ե լ

տօնք ե ւ ա մենա յն ա րհեստ , տ ոմա րա կսւնք»,- ինչպ ես գ ր ո ւմ է Հա կոբ Ղ ր ի մ ե ցի ն :

Տոմա րա կա ն շփ ոթը կ ա ր գա վոր ելու հա մա ր 5 6 1 թ վա կա նին Ե գիպ տ ոսի Ա լհ ք -

սանդրիսւ քա ղա քում հրա վիր վեց 3 6 հա յտ նի տ ոմա րա գետ ների ժ ո ղ ո վ ' էա ս Ա լեք-

սա նդրա ցոլ գ լխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ: ժ ո ղ ո վ ը կ ա զմ ե ց տ ոմա րա կա ն նոր ա ղ յո ւս ա կնե ր :

Հա րկ է ն շ ե լ, որ «Է ա ս Ա լեքսա նդրա ցու կ ա զ մ ա ծ տ ոմա րա կա ն ա ղ յո ւս ա կն ե ր ը

Հա յա ս տ ա ն ում պաշտոնական ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն են գտ ել 5 8 4 թվա կա նին Դ վ ի ն ո ւմ

հ ր ա վի ր վա ծ ժ ո ղ ո վ ո ւմ : ժ ո ղ ո վ ի հ ա ն ձ ն ա ր ա ր ո ւթ յա մ բ հ ա յ տ ո մ ա ր ա գ ե տ ն ե ր ը ,

Աթանաս Տա րոնա ցու ղ ե կ ա վ ա ր ո ւթ յա մ բ, հա մ ա ձ ա յնեցր ել են Էաս Ա լեքսա նդրա ցու ա ղյուսա կները հա յկա կա ն շարժական տ ոմա րի հ ե տ »^ :

Ո ւրեմն, ինչպ ես վ կ ա յո ւմ Է Ս յուն յա ց պ ա տ միչը, Ս յունի վա նքը' Սիսիանի Ս ուրբ

Գ րիգոր Լ ուսա վոր իչ տ անարը, կ ա ռ ո ւցվ ե լ է նախքան 5 8 4 թ վա կ ա նը , մ ի շր շա ն ո ւմ ,

« ե ր բ Լ ո ւս ա վ ո ր չի ա նունը ա ոա շ Էր ք ա շ վ ո ւմ որպ ես մ ի կ ո չ ' ե ր կ ի ր ը Հ ա յո ց

Ե կ ե ղ ե ց ո ւ գ ե ր ի շխ ա ն ո ւթ յա ն տակ մ ի ա վ ո ր ե լո ւ հ ա մ ա ր : Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւս ա վ ո ր չի

1 Օ ր բ ե լ յա ն Ստ., «Պ ա տ ւք ո ւթ ի լն ն ա հ ա ն գ ի ն Ս ի ս ա կ ա ն » , Թ ի ֆ լ ի ս , 1 9 1 0 , Էշ 3 3 8 :

Ա բ ր ա հ ա մ յա ն Ա . Գ . , Հ ա յ ո ց գ ի ր ու գ ր չ ո ւ թ յ ո ւ ն , Ե ր և ա ն , 1 9 7 3 , Էշ 1 0 5 :

1997 ЬТР Ь ЧШИКНЫ. ՍԻՍԻԱՆԻ

ա նվա ն պ րոպ ա գա նդա ն ս կ ս վ ե ց 5 5 5 թվա կա նի ժ ո ղ ո վ ի ց հ ե տ ո , հա կա նես ա ո -

րսւկա նությա ն հող ի վ ր ա ...» 3 :Տա նա րի կ ա ռ ո ւց մ ա ն ժ ա մ կետ ներ ը ն շ գ ր տ ե լո ւ նպ ա տ ա կով, դ ի տ ա ր կհ նք նրա

վ ի մ ա գ ի ր ա րձա նա գրութ յուն ները:Տա նա րի վրա կա ն 3 3 ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւթ յո ւն ե ր , ո ր ո ն ցի ց 1 1 -ը ա ն վ ի ն ե լի ո ր ե ն Զ

դ ա ր ի ն ե ն վ ե ր ա բե ր վ ո ւմ ՛: Ըստ վի մ ա գր ս ւգետ Ս . Р ш р |1^ ^ ^ ] ш О ] 1 , « ա յդ բա նին

ա պ ա ց ո ւյց ե ն նա խ ' նրա նց տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը , գ ր վ ա ծ են բա ր ձ ր ք ի վ ե ր ի ն ե ղ

շր թ ո ւնք ն ե ր ի ն , շ ի ն ո ւթ յա ն ըն թ ա ցքո ւմ պատերի մ ե շ հա տկա պես ա գ ո ւցվ ա ծ են ա յն

բա ր ձ ր ա ք ա ն դ ա կ ն ե ր ի տ ա կ ե ր ի ն , ո ր ո ն ք պ ա տ կ ե ր ո ւմ ե ն շ ի ն ա ր ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը

հովա նա վորող ե. ղեկա վա րող ա նձա նց:

ՍիսիաԸի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ տաճարը

Գ ր չա գրա կ ա ն տ եսա կետ ից պ ա տ կա նում են հ ն ա գ ո ւ յն բ ո լո ր ա ձ և երկա թ ա գրի

ոնին և , վերջա պ ես, նրա նց մ ե շ ե ր և ա ն ե կ ո ղ ա նունները և նրա նց գ ր ո ւթ յա ն ձ և ե ր ը

կ ա պ վ ո ւմ ե ն հ ա յո ց մ ե շ գ ո ր ծ ա ծ ա կ ա ն հ ն ա գ ո ւ յն ա ն ո ւն ն ե ր ի ն և հ ն չա կ ա ն

ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն »^ : Ն րա կա րծիքո վ տ անարը « ի ր նա րտարապետական

ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ վ ե ր ա բ ե ր ո ւմ է ա յդ տիպի վ ա ղ ա գ ո ւ յն հ ո ւշա ր ձա ն

ների խ մ բի ն և ա մ ե նա յն հա վա նա կա նութ յա մ բ Զ դա րի վերշերի գ ո ր ծ է » ^ :

Տա Տա րի կտ ո ւրի ե լուստ ի հ ա րա վ ա յին և ա ր և մ տ յա ն քի վ ե ր ի վրա փ ո ր ա գր վա ծ

է . «Ս Ո Ւ Ր Բ Գ Ր Ի Գ Ո Ր Ո Ղ Ո Ր Մ Ե Ա Յ / Գ Ր Ի Գ Ո Ր Ի Ս Ի Ւ Ն Ւ Ո 8 Ե Ւ Կ Ո ՐՈ ՒՍ Ե Ա Լ

Ռ Ո Ս Տ Ո Մ Ո Ց »6 :

3 Ադոնց Ն ., Հայաստանը Հուստինիսւնոսի դարաշրջանում՛, Երևան, 1987, էշ 326:

^ Բարխուդարյսւն Ս., Դիվան հայ վիմագրության Հ . 2 , երևա ն, 1960 , էշ 85:

^ Նշվա ծ աշխատություն, Հ . 2 , էշ 85:

6 Րարխուդսւրյան Ս., Դիվան հայ վիմա գրությա ն, Հ . 2. երևա ն, 1960, էշ 86:

„ ր ,ГЬ« հ պ ա տ ա կ վ ո ւմ ե ն 6 3 7 թ . ա ր ա բն ե ր ի դ ե մ Կ ա դիսի

^ Ы — '621֊ 63"

Ь'ա մ ե ն ա յն հա վա նա կ ա նո ւթ յա մ բ, շինա րա րա կա բ ն ո ւ յթ ի * • Դ ր ^ Կ Ի . Ь р Ц - и * ո ւն ե ն ն ո ւ յն բո վ ա ն դ ա կ ո ւթ յո ւն ը ՝ «Յ ո հ ա ն է ս ե կ ե ղ ե ց պ ա ն » . մ ե կ ը փ ո ր ա գր վա ծ ե

ա ր և մ տ յա ն պատի հ ա ր ա վ ա յի ն մ ա ս ո ւմ . « Յ ո հ ա ն է ս ի ն » պ ա տ կեր ո ղ ր ա ր ս ր ա ֊

քանդա կի (մոտ 5 0 X 6 0 ) կողքին՝ ե ր կ ո ւ տ ո ղ ո վ , իսկ մ յո ւ ս ը ե կ ե ղ ե ց ո ւ բ ե մ ի հա րա

վ ս ,,ի ն պատի ներքև ի մ ա ս ո ւմ : Ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւթ յո ւն ը երեք տ ո ղ է . ա ոա ջին տ ողի

մ իջի ն մ ա ս ո ւմ քա ռա կուսի փ որվա ծք Է նկարի հա մա ր, որն ա յժ մ բա ց ա կ ա յո ւմ է : Ե րրորդ ա ր ձա նա գրութ յուն ը գ տ ն վ ո ւմ Է Լ ո ւս ա վ ո ր չի տ անարի բ ե մ ի հ յո ւս ի ս ա յի ն

սւատի ներքևի մ ա ս ո ւմ ' հի նգ տ ողով .8Ի Շ Ե Ա Ք Ս /Ա Ծ .Վ Ա Ր /Ա Տ Ո Ս Ի Ւ Ն /Ե Ա 8 Հ Ա Զ Ա Ր /Ա Պ Ե Տ 8 :

Ե րկրորդ տ ողի միջին մ ա ս ո ւմ քա ռա կուսի փ որվա ծք ե նկարի հա մա ր, որն ա յժ մ

բա ցա կա յում* է*Ն շ վ ա ծ ե ր ե ք ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ի ր ե ն ց հ ն ա գ ր ա կ ա ն և լե զ վ ա կ ա ն

ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ և կից պ ա տ կե ր ա քա նդ ա կ նե ր ով ա ն ե ր կ բ ա յո ր ե ն

վ ե ր ա բե ր ո ւմ ե ն տ անարի կ ա ռ ո ւց մ ա ն ը : Դ րա նք զ ր վ ա ծ լի ն ե լո վ բո ւն մ ե ս ր ո պ յա ն

բ ո լո ր ա ձ և ե ր կ ա թ ա գի ր տ ա ռ ա տ ե ս ա կ ո վ , ա մ ե ն ա խ ո շո ր չա փ ե ր ն ո ւ ն ե ն , քան

մ յո ւս ն ե ր ը : «...Շ ինա րա րա կա ն ա ր ձա նա գբո ւթ յո ւները V - V 1 I դ ա ր ե ր ո ւմ ո ւն ե ց ե լ են

տ եղա դրմա ն որոշա կի եղ ա նա կ ներ : \Л - \/Т 1 դ ա ր ե ր ո ւմ շինա րա րա կա ն ա րձա նա

գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը զ ե տ ե ղ վ ե լ ե ն ա ր և մ տ յա ն պ ա տ ին, մ ո ւտ ք ի կ ա մ պ ա տ ուհա նի

վ ե ր և ը » 9 : ,Ո վքե՞ր ե ն ա ր ձա նա գր ութ յուն ներ ո ւմ հիշա տ ա կվող «Ց ո հ ա ն Է ս ե կ ե ղ ե ցպ ա ն ը » և

«Ս իւնեա ց հազարապետ Վ ա ր ա զ ը »:ճարտ ա րապ ետ Ստեփան Մ նա ցա կա նյա նը գ տ ն ո ւմ է , որ « մ ի ա յն եկեղեցպ ա ն

լինելը դ ե ռ շատ քի չ էր տանարի պատի վրա պ ա տ կերաքանդա կ ունենա լու հա մա ր,

և թ վ ո ւմ է , որ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ը , ա ն շո ւշտ , որ ոշ մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յո ւն պետք է ո ւն ե ց ա ծ

լինի տ անարի շին ա ր ա ր ութ յա ն գ ո ր ծ ո ւ մ » *® : «Ց ո հ ս ւն է ս ը » ե ղ ե լ Է՛ ա չքի ը նկ նո ղ

հ ո գ և ո ր ա կ ա ն , կրոնա կա ն գ ո ր ծ ի չ , ո ր ո վ հ ե տ և հա յտ նի ե ն մ ի շա րք դ ե պ քե ր , « ե ր բ

ն ա հ ա ն գ ն ե ր ի կ ա մ նա խ ա րա րա կա ն տ ն ե ր ի ե պ ի ս կ ո պ ո ս ն ե ր ը (իսկ ա ո ա ն ձ ի ն

դ ե պ ք ե ր ո ւմ ն ո ւ յն ի ս կ Կ ա թ ո ղի կ ոս ն ե ր ը ) հ ա ն դ ե ս ե ն գ ա լի ս որպ ես նշա նա վոր

եկեղեցա պ ա նների դ ե ր ո ւ մ » * * : Հ ի շե ն ք , որ Հ ո ի փ ս ի մ ե ի տ ա նա րի շինա րա րա կա ն

ա ր ձա ն ա գր ութ յո ւն ը , ո ր ո ւմ կ ա ռ ո ւցո ղ ը ՝ հ ա յո ց Կ ա թողիկոս Կոմիտ ա ս Ա Ա ղ ցե ցի ն

(6 1 5 -6 2 8 ) , հա նդես է գա լիս որպ ես «ե կ ե ղ ե ց պ ա ն »:

ց^ _ յ . Թ Ա Թ Ո Ւ Լ Ա 8 Ո Ւ Ն Ի

7 Ս ե բ է ո ս , Պ սւտ մ ութիւն Ս ե ր է ո ս ի , Ե ր և ա ն , 1 9 7 9 , էջ 1 3 2 - 1 3 7 :

8 Բ ա ր խ ո ւդ ա ր յա ն Ս . , Դ ի վ ա ն . . . , Հ . 2 , Էջ 8 8 :

9 Մ ա ն ո ւ չ ա ո յ ա ն Ա . , Ք ն ն ո ւ թ յ ո ւ ն Հ ա յ ա ս տ ա ն ի 1 У - Х 1 դ ա ր ե ր ի շ ի ն ա ր ա ր ա կ ա ն վ կ ա յա գ ր ե ր ի , Ե ր և ա ն , 1 9 7 7 , Էջ 5 3 :

Ю Մ ն ա ց ա ե ս ւն յս ւ ն Ս ա ., Սի ս ա վ ա ն ի պ ա տ կ ե ր ա ք ա ն դ ա կ ն ե ր ը և տ ա ն ա ր ի կ ա ռ ո ւ ց մ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ ը . Տ ե ղ ե կ ա գ ի ր հա ս ա րա կա կա ն գ ի տ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի . Ե ր և ա ն , 1 9 6 1 , թ ի վ 1 0 , Էջ 7 1 - 7 3 : ,

* * Մ ն ա ց ա կ ա ն յ ա ն Ս ա ., Հ ա յ կ ա կ ա ն 6 ա րտ ա րա պ ե տ ո ւ թ յ ա ն Ս յ ո ւ ն ի ք ի դ պ ր ո ց ը , Ե ր և ա ն ,

1997 ЬТР Ա ԿԱՌՈՒՑՎեԼ. ՍԻՍԻԱՆԻ ■

«Յ ո հ ս ւն է ս ի » պ ա տ կերա քա նդա կը հա ստ ա տ ում է , որ նա ե ղ ե լ է եպ ի սկ ո պ ո ս: Ա մ ե ն ա յն հա վա նա կա նո ւթ յա մ բ նա ե ղ ե լ է Ծ ղ ո ւկ ք գա վա ռի եպ իսկոպ ոսը ե. ո չ թե

վա նքի ե ր ե ց ը : Ս յունի վա նքը, ըստ ե ր և ո ւ յթ ի ն , կա թողիկոսա նիստ վ ա յր ի ե կ ե ղ ե ց ո ւ օրի նա կ ով , վա ներեց չի ո ւն ե ց ե լ, ա յլ մ ի ա յն ե կ ե ղ ե ց ա պ ա ն ^ :

Я դա րի ե ր կ ր ո ր դ կ եսի ն Ս յո ւն ի ք ո ւմ ա պ րա ծ Հոհսւնես ա ն ո ւն ո վ կրոնա կա ն

գ ո ր ծ ի չը հա յտ նի Հոհա ն Ս յունա կա ն Ա եպ իսկոպ ոսն է , որը 5 9 0 թ վա կա նին Մ որիկ

կա յսեր կ ո ղ մ ի ց նշա նա կվեց Հա յա ստ ա նի բ յո ւգ ա ն դ ա կ ա ն մա սի Կա թողիկոս

«Ս ի ւն ա կ ա ն » (Ս յունա կա ն) ա նունը ե ր կ ո ւ իմա ստ ունի .

1) «Ս ի ւն ա կ ա ն » նշա նա կում է «ս ի ւն ա կ ե ա ց » , ա յս ի նք ն ' ն գ ն ա վ ո ր , որ ա պ ր ո ւմ է

ս յա ն վր ա :

2) «Ս ի ւն ա կ ա ն » ն շա ն ա կ ո ւմ է « Ս յո ւ ն ի ք ի » : Ս յո ւնա կ ա ն գ ա վ ա ո ' նա խ ա րա

ր ո ւ թ յո ւ ն *^ : Բ ա ցա ռ վ ո ւմ է Հոհա նես Ս յունա կա նի ս յո ւն ա կ յա ց (ն գնա վո ր) լի ն ե լը ,

ո ր ո վ հ ե տ և ս յո ւն ա բ ն ա կ ո ւթ յո ւն ը ո չ քա ղ կ եդ ո նա կա ն մ ի ջ ա վ ա յր ո ւմ տ ա ր ա ծվ ա ծ

կ ր ո ն ա կ ա ն շ ա ր ժ ո ւ մ է ր : Ս յո ւ ն ա կ յա ց ն ե ր ը , ի տ ա ր բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ե ր կ ա բ ն ա կ

քա ղկեդոնա կա նների, միա բնա կ ե ն :

«Ս ի ւ ն ա կ ա ն » ա ն վ ա մ բ հ ա յտ ն ի է ն ա և Ս յո ւ ն յա ց ե պ ի սկ ո պ ոս Հ ո վ հ ա ն ն ե ս

Ս յունա կա նը (գա հա կա լել է 6 8 9 - 7 1 1 թ թ . ) ^ :

5 9 0 թ վ ա կ ա ն ի ն , Բ յո ւ զ ա ն դ ի ա յի հ ա ղ թ ա ն ա կ ո վ ա վ ա ր տ վ ա ծ պ ա ր ս կ ա -

բ յո ւգ ա ն դ ա կ ա ն 1 8 - ա մ յա պ ա տ ե ր ա զ մ ի ց հ ե տ ո , Մ ա րզպ ա նա կա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ց

պ ա րսկա կա ն գ ե ր ի շ խ ա ն ո ւթ յա ն տ ա կ էի ն մ ն ա ց ե լ հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ Ս յո ւ ն ի ք ը ,

Վ ա սպ ուրա կսւնը և Մ ո կ քը , ն ա հ ա ն գ ն ե ր , ուր պ ա րսկա կա ն ա զ դ ե ց ո ւթ յո ւն ը (հա տ

կա պ ես Ս յո ւն ի ք ո ւմ ) կա սկա ծ չի հ ա ր ո ւց ո ւմ : Ե վ , բն ա կ ա ն ա բա ր , Բ յո ւզ ա ն դ ի ա յի

կ ա յս ր ը , դա հ ա ս կ ա ն ա լո վ , պ իտ ի փ որձեր հա կա թ ո ռ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւթ յա ն գա հ ի ն

բա զ մ ե ց ն ե լ Տա նա չվա ծ հոգևորա կա նի .

« Ն ո ր կա թ ող իկոսա րա նի հա ստ ա տ ութեա ն նպ ա տ ա կն էր լի ն ե լո ւ մ ի կ ո ղ մ ի ց

թ ո ւլա ց ն ե լ ե ւ սա հմա նա փ ա կել Դ ո լի ն ո լմ նւՈոող կա թ ող իկոսներ ի ի շխ ա նո ւթ ի ւնն ու

ա զ դ ե ց ո ւթ ի ւն ը , իսկ մ ի լս կ ո ղ մ ի ց ա նմիշսւպ էս հ ա ղ ո ր դ ա կ ց ո ւթ ի լն կա պ ել Ս իւնեա ց

ե ւ Ա ղ ո ւա նի ց եր կ ի ր ն ե ր ի եպ ի սկոպ ոսների հե տ ' ա յս ա նուա նի մ ա ս ե ր ն է լ Հ ա յո ց

Ե կ ե ղ ե ցո ւց խ լե լո ւ հւմ մ ա ր»*® :

Ս եբեո ս ը գ ր ո ւ մ է , որ Հ ո հ ա ն Ս յո ւն ա կ ա ն ը Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս է ձ ե ռ ն ա դ ր վ ե լ իր

ծե ր ո ւթ յա ն ժա մա նա կ, ե ր բ նա նա չվա ծ ո ւ հեղինա կա վոր հ ո գ և ո ր ա կ ա ն է ր :

Հոհա նը պետ ք է ծն վ ա ծ լիներ 5 2 0 - 5 2 5 թ վա կա ններին: Ն ա , ի նչպ ես գ տ ն ո ւմ Է ՚Կ .

Ղ ա ֆ ա դ ա ր յա ն ը , «ե ր կ ա ր ժա մա նա կ զ բ ա ղ վ ե լ է շ ի ն ա ր ա ր ո ւ թ յա մ բ » 1**; 5 7 1 - 5 8 4

թ վա կ ա ննե ր ի ն կ ա ռ ո ւց ե լ է Ս իսիա նի Ս բ. Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւս ա վ ո ր ի չ տ ա նա րը (Ս յո ւն ի

12 Ղ ա ֆա դա ոյա ն Կ ., Պատմահնագիտսւկան դհտոո ութ ւուննեո Ա մա նհ տսւնաոհ վերա բերյա լ, Պ ԲՀ, 1968, թիվ 3 . էշ 84: I I I II

Կաղանկսււովացի Մ ., Պսւտմութիւն Աղուանից աշխարհի, երևա ն, 1983, էշ 268:

^Մ ա լխ ա սյա ն Սա., Հա յերէն բացատրական բաոարան, Հ . 4 , երևա ն, 1945:

^ Աճաոյան Լ Հա յոց անձնանունների բառարան, Հ . Я*. Երևա ն, 19 4 6 , Մայր ցուցակ Հա յերէն ձեոսւգրսւց, Հ . Ա , գիրք Բ, Վիեննա, 1895, է յ 272:

^ Սեդրակյան Ա ., Հայաստանեայց եկեղեցու պատկերայարգութիւնը, մասն Ա , 19 0 4 , էշ 178: »

^ Սեբէոս, Պատմոլթիլն Սեբէոսի, երևա ն, 1979, է» 112:1 Я

Ղաֆադարյան Կ., երևա ն. Միջնադարյան հուշարձաններ, երևա ն, 1975, էշ 65 :

4 » 0էը1. իսկ 5 9 1 - 6 0 5 թվա կա նՏհրին' Ա վ »Օ ի . - « Ш И Լ կ ^ ի կ ո ս ա կ ա ՏГ * . Л г .Ь .пИ մ հ և ն ո ւ ւն Տաոտարապետական ոՏը к ծա վա լա յի ն կ ո մ պ ո զ ի ց ի ա ն

ունեօող ա յս տաՏարների Տարտարապետը. Հոհա ն Սյունա կա նը ե րկու տ աՏարների

պատին թ ո ղ ե լ է կ ա ռ ո ւց ո ղ ի իր ա ն ո ւն ը , մ ե կ ի վրա ՝ (Ս յո ւն ի վա նք) « Ց ո հ ա ն է ս

եկ ե ղ ե ցպ ա ն », մ յո ւս ի վրա՝ (Ավանի տա6ար) « 8 ո հ ա ն » - ը կից կ ա պ գ ր ո ւ թ յա մ բ :Յ հսիա նի Լ ո ւ ս ա վ ո ր չի տ աՏարի (Ս յո ւն ի վ ա նքի ) կ ա ռ ո ւ ց մ ա մ բ հ ա յկ ա կ ա ն

Տ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ո ւ թ յ ա ն մ ե ջ ս կ դ բ ն ա վ ո ր վ ե լ ե խ ա չա ձ և կ ե ն տ ր ո ն ա գ մ բ ե թ տիպի

եկեղեցիների շինա ր ա րո ւթ յո ւնը : Ա յս ա ռ ո ւմ ո վ հա մա միտ ենք Ստ. Մ նա ցա կա յա նի ա յն կ ա րծիքին, որ «ս ւն վ ի Տ ե լի է Ս յո ւն յա ց վա րպ ետ ներ ի հս կա յա կա ն ա վա նդը

պ ա շտ ա մունքի կ ա ո ուցվա ծքն ե ր ի տ իպ երի մ շա կ մ ա ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւմ , ը նդ ո ր ո ւմ

հա տ կա պ ես ա յս տ ե ղ մ շ ա կ վ ա ծ կ ո մ պ ո զ ի ց ի ո ն լո ւ ծ ո ւ մ ն ե ր ն է ի ն , որ հ ի մ ք

հա նդիսա ցա ն հետ ա գա ժա մա նա կա շրջա նների հա յկա կա ն Տա րտ ա րա պ ետ ութ յա ն

զա րգա ցմա ն հ ա մ ՛ա ր *^ !

Վ ա րպ ետ ն եր ի նշա նները

Սիսիանի Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւս ա վ ո ր ի չ տ ա Տա րի վրա կա ն տ ա նա րը կ ա ռ ո ւց ո ղ վա ր

պետ ների 4 0 նշա ններ: Հա յտ նի է , որ հ ն ո ւմ , «շ ե ն ք ի Տսւրտ արապ ետները քարտաշ

ների վ ե ր ա բե ր յա լ գ ո ր ծե ր ը զա նա զա ն մ ա սեր ի բա ժ ա ն ե լո վ , յո ւր ա ք ա ն չյո ւր մա սը

հա նձնո ւմ էին ա ոա նձին կա րող վա րպ ետ ներ ի, որոնց պ ա րտ ա կա նութ յունն էր թե'

ն ո ւ յն մա սի պատը շ ի ն ե լ և թ ե ' քա րերը տ ա շե լո վ տ ե ղ ը շ ա ր ե լ: Ա յս մ ի ջ ո ց ի ն

յո ւր ա ք ա ն չյո ւր վա րպ ետ , իր շինա ծ պատի վրա տ ա շա ծ քա րի նշա նները փ որա

գր ե լո ւց հետ ո, շա ր ո ւմ էր պատի մ ե ջ : Գ ո րծը ա մ բո ղ ջա ց ն ե լո ւց հետ ո, չա փ ո ւմ էին

յո ւր ա ք ա ն չյո ւր հա նձն ա ռ ո ւ վա րպ ետ ի շի նա ծ պ ա տ երը և հ ա շ վ ո ւմ էին ա նոնց

ն շա ն ն ե ր ո վ տ ա շվա ծ քա րերը և ըստ ա յն մ տ ա լիս էի ն ը ն դ հ ա ն ո ւր ա շխ ա տ ա

վ ա ր ձ ը » ^ :Տա Տա րի 4 0 նշա ններից 7 - ը հ ա նդ ի պ ում են և ' տ ա նա րի պ ա տ երի, և ' գ մ բ ե թ ի

վրա : վ ե ց նշա ններ հա նդիպ ում ե ն մ ի ա յն գ մ բե թ ի վրա 2 ՝ :

Պարդ է , որ տանարի շինա ր ա րո ւթ յո ւնը սկսա ծ 3 4 քա րտ ա շ-վա րպ ետ ներից 2 7 -ը

չե ն մա սնա կցել գ մ բե թ ի կա ռուցմա նը :

Ա յս փաստը վ կ ա յո ւմ է , որ Լ ուսա վորչի տանարը, իր ներկա գ մ բ ե թ ո վ հա նդերձ,

միա ժա մա նա կ չի կ ա ռ ո ւց վ ե լ, ա յլ կ ա ռ ո ւց վ ե լ է ե ր կ ո ւ փ ո ւլո վ , ա) 5 5 5 - 5 8 4 թ թ .

ժա մա նա կա հա տ վա ծում Հո վհա ննես Ս յունա կա նի ղ ե կ ա վ ա ր ո ւթ յա մ բ կ ա ռ ո ւց վ ե լ է

փ ա յտ ա շեն գ մ բ ե թ ո վ տանարը:

բ ) Ն ա հա նգի Կոհադատ իշխ ա նը, Ս յո ւն յա ց եպիսկոպ ոս Տ ե ր -Հ ո վ ս ե փ ի (6 7 0 -6 8 9 )

և վա նական Թ եոդորոսի օժ ա նդ ա կ ո ւթ յա մ բ, տանարի փ ա յտ ե գ մ բ ե թ ը փ ոխ ա րինել է

քարե գ մ բ ե թ ո վ :

Սիսիա նի տ ա նա րի՝ ե ր կ ո ւ փ ո ւլո վ կ ա ռ ո ւց մ ա ն վ ե ր ա բ ե ր յա լ իր կա րծի քն է

հ ա յտ ն ե լ ճ ա րտ ա րա պ ետ ութ յա ն պ ա տ մա բա ն Ն . Տ ո կ ա ր ս կ ի ն : Ն ր ա կ ա ր ծ ի ք ո վ ,

ջ 6 ձ ֊__________________________ Թ Ա Թ Ո Ւ Լ 4 0 Ո Ւ Ն Ի _________ _________________ 1997

Մ ն ա ց ա կ ս ւն յա ն Ս տ . , Հ ա յ կ ա կ ա ն Տ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ո ւ թ յ ա ն Ս յ ո ւ ն ի ք ի դ պ ր ո ց ը , ե ր և ա ն , 1 9 6 0 , էջ 2 4 4 :

Թորսւմ ա նյա ն Թ . , Զ վ ա ր թ ն ո ց , Գ ս ւգ կ ա շե ն , ե ր և ա ն , 1 9 8 4 , էջ 5 3 :

21 Ր ա ր խ ո ւ դ ա ր յա ն Ս . , Դ ի վ ա ն հ ա յ վ ի մ ՛ա գ ր ո ւ թ յա ն . Հ . 2 , ե ր և ա ն , 1 9 6 0 , էջ 9 2 - 9 4 :

1997 ЬТР I; ԿԱՈ-ՈՒՇՎեԼ ՍԻՍԻԱՆԻ сЬ 8 7

«տ ա նա րի ներքև ի մա սերը կ ա ռ ո ւցվ ե լ են նախքան արարական ա րշա վա նքները, իսկ վերին մ ա սեր ը ' V I I դա րի երկրորդ կ ե ս ի ն »22:

Ա . Մ ա ն ո ւչա ր յա ն ը չն ա յա ծ տ ա նա րի կ ա ռ ո ւց ո ւմ ը թ վ ա գ ր ո ւ մ է 6 6 3 - 6 8 2

թ վա կ ա ն նե ր ով , սա կա յն միա ժա մա նա կ կ ա ր ծ ո ւմ է , որ Կոհագա տ իշխ ա նի և Տ ե ր -

Հ ո վ ս ե փ ի օրոք կա տ ա ր վա ծ շինա րա րա կա ն ա շխ ա տ ա նքը « ե ղ ե լ է ն ո ր ո գ ո ւմ և

որպ ես ո չ մ ե ծ ի ր ա դ ա ր ձ ո ւթ յո ւն չի ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ե լ մ ա տ ե ն ա գ ր ո ւթ յա ն մ ե ջ ո ւ

ն ո ւյն ի ս կ վրի պ ել է ա յնպ իսի մ ա նրա զնի ն պ ա տ միչի տ եսա դա շտ ից, ի նչպ իս ի ն Ստ. Օ ր րելյա նն է » 2 3 :

Ա ր շա կ ո ւն յա ց և մ ա ր զպ ա ն ո ւթ յա ն շ ր ջ ա ն ո ւմ (4 2 8 - ի ց հ ե տ ո ) Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ

հ ա ր կ ա յի ն գ ո ր ծ ի վ ա ր չա կ ա ն գ ե ր ա գ ո ւ յն ի շ խ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը , ի ր ր և հ ա տ ո ւկ

«գ ո ր ծ ա կ ա լո ւ թ յո ւ ն » , կ ո չվ ե լ է «հ ա զ ա ր ա պ ե տ ո ւթ յո ւն » : Հա զա րա պ ետ ը վա ր ե լ է ո չ

մ ի ա յն հ ա ր կ ա հա վա քմ ա ն գ ո ր ծ ը , ա յ լ և պ ա րտ ա վոր է ե ւլե լ ա ջ ա կ ց ե լ ե ր կ ր ի

շինա րա րա կա ն ա շխ ա տ ա նքներին, ե րկրի շ ե ն ա ց մ ա ն ը ' պ ետ ա կա ն ե կ ա մ ո ւտ ն ե ր ի ա վ ելա ցմ ա ն նպ ա տ ա կով2^:

Ս յո ւն յա ց հազա րապ ետ վ ա ր ա զ ը , որը բնա կա նա բա ր իշխ ա ն է ե ղ ե լ, ա կտ իվորեն

օժ ա նդ ա կել է Լ հ ւս ա վ ո ր չի տ անարի կ ա ռ ո ւց մ ա ն ը : Հն ա ր ա վո ր է , նա մ ա ս ն ա կ ցե լ է

5 5 4 - 5 5 5 թ թ . Ն ե ր ս ե ս Կ ա թ ողիկոս ի օ ր ո ք հ ր ա վ ի ր վ ա ծ Դ վ ի ն ի Р ժ ո ղ ո վ ի ն 2 ^ :

Դ ա տ ելով ժ ո ղ ո վ ի ն մա սն ա կից իշխ ա ններ ի ա ն ո ւն ն ե ր ի ց , ե ր և ո ւ մ է , որ «Վ ա ր ա զ

Յոհա ն ի Յ ո հ ա ն ա ն » ս տ ո ր ա գր ո ւթ յո ւն ը կ ր ող իշխ ա նը Ս յո ւն ի նե ր ի նախա րա րական

տ ոհմ ից ե2 6 : Ստ. Օ ր բելյա նի հիշատւսկած Ս յո ւն յա ց տ իկին Վ ա րա զդուխ տ ը Վ ա րա զ

հա զա րա պ ետ ի դուստ րն է , որը նո ւյնպ ես օժա նդա կել Է տ անարի կ ա ռ ո ւցմ ա ն ը :

Ա մ փ ո փ ե լո վ ա սենք, որ վ ե ր ո հ ի շ յա լ շա րա դրա նքը մ ե կ ա ն գ ա մ և ս ա պ ա ցուցում

Է ա յն ի ր ո ղ ո ւթ յո ւն ը , որ հա վա ստ ի Է Ս իսիա նի Ս. Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւս ա վ ո ր չի տ ա նա րի

(Ս յո ւն ի վա նք) կ ա ռ ո ւց մ ա ն թ վա կա նի վ ե ր ա բ ե ր յա լ Ս յո ւն յա ց տ ա ն պ ա տ մ ի չ Ստ.

Օ ր բելյա նի վ կ ա յո ւթ յո ւն ը , և ըստ մ ե զ , տանարը կ ա ռ ո ւց վ ե լ Է ե ր կ ո ւ փ ո ւլո վ :

Ա ոա ջին փ ո ւլո ւմ (5 5 5 - 5 8 4 թ թ .) կ ա ռ ո ւց վ ե լ է փ ա յտ ա շե ն գ մ բ ե թ ո վ տ ա նա րը'

Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ե պ ս . Ս յո ւն ա կ ա ն ի ղ ե կ ա վ ա ր ո ւթ յա մ բ և Ս յո ւ ն յա ց հ ա զա րա պ ետ

Վ ա րա զի և իր դ ս տ ե ր ' ի շխ ա նո ւհ ի Վ ա ր ա զդո ւխ տ ի օ ժ ա ն դ ա կ ո ւթ յա մ բ : Ե ր կր ո րդ

փ ո ւլո ւմ ( 6 7 0 - 6 8 0 -ա կ ա ն թ թ .)' Ս յո ւն յա ց Կ ոհա զա տ իշխ ա նի կ ո ղ մ ի ց , Ս յո ւն յա ց

Տ ե ր -Հ ո վ ս ե փ եպ իսկոպ ոսի ( 6 7 0 - 6 8 2 ) և վա նա կա ն Թ ե ա յո ր ո ս ի օ ժ ա ն դ ա կ ո ւթ յա մ բ

տանարը վ ե ր ա կ ա ռ ո ւցվ ե լ Է և փ ա յտ ե գ մ բ ե թ ը փ ոխ ա րինվել քարե գ մ բ ե թ ո վ :

22 Токарский Н., А рхитектура А рмении 1У -Х 1У вв., Ереван, 1961, стр. 127:

- 3 Մ անույաոյան Ա ., Ք ննութ յուն Հայաստանի 1 У -Х 1 դարերի շինարարական մկաւա-գրեյփ , Օրևսւն, 1977, Էջ 82 : յ

24 Մւսնանդյան Հ ., Երկեր, Հ . Դ , Երևան, 1981, Էջ 79:

25 «Գ իրք թ ղթ ո ց», ժողովածու, Թ իֆլիս, 1901, Էջ 42 :

2 6 Ադոնց Ն ., Հայաստանը Հուստինիանոսի դարաշրջանում". Երևան, 1987, Էջ 277:

Օ֊ռո IIIг ԲԼ1ՂԼ4 ՅԱՆ 1997

ԳԵՂԱՄ ՄԻՀՐ ԱՆԻ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

ՏԱ ՐՈ ՆԻ Ս. ՀՈ Վ ՀԱ Ն Ն Ե Ս Ի (Ե Ղ Ր Դ Ո Ի Տ Ի ) Վ Ա Ն Ք Ի 1445 ԹՎԱԿԱՆԻ ԿՈՆԴԱ ԿԸ

( պ ա ա ւ ք ա - ա շ խ ա ր հ ա գ ր ա կ ա ն ա կ ն ա ր կ )

Ս ՀՈ Վ ՀԱ Ն Ն Ե Ս Ի Վ Ա Ն Ք Ը ԵՎ ԿՈ ՆԴ Ա ԿԸ- Տա րոնի պ ա տ մ ա -մ շա կութ ա յին

նշանավոր կենտ րոններից մ ե կ ը Ս . Հովհա ննեսի վա նքը, գ տ ն վ ո ւմ էր Մ ուշ

քաղաքից Ю կ մ ա ր և մ ո ւտ ք , լե ռն ա յի ն գեղա տ եսիլ վ ա յր ո ւմ , Տա րոն և Սասուն

(Սանասունք) գա վա ռների սա հմա նա գփ փ ն: Ե կեղեցա կա ն ա վ ա նդ ո ւթ յո ւն ը վա նքի

հիմ նա դրումը կա պ ում է Թ ադհոս ա ռա քյա լի ա նվա ն հետ . որը Հա յա ս տ ա ն ո ւմ իր

քարոզչա կա ն գ ո ր ծո ւնե ո ւթ յա ն տ ա րիներին ա յս տ ե ղ ե ղ ր դ ի (եղրդ ուտ ի) մշտ ա դա լա ր

ծա ռի արմատների տակ թա քցրել է հռչա կա վոր « շ ի շ ի ւ ղ ո յն » ' ա յն ս րվա կը , որի.

մեշ լցվա ծ սրբա զա ն նա րդոսով վերա կենդա նա ցա ծ վա զա ր ոս ի ք ո ւ յր Մ ա րիա մն

օծեց Ք րիստ ոսին: 4 - ր դ դ . սկզբի ն Գ րիգոր Լուսա վորիչը հ ր ա մ ա յե ց ն ո ւ յն վ ա յր ո ւմ

վա նք կ ա ռ ո ւցե լ, ուր ա մփ ոփ վեցին Հովհա ննես Մ կրտ չի մա սունքները (ա յս տ եղ ի ց

է լ ' ա նվա ն ումը): Վա նքը հա յտ նի է նա և Ե ղրդուտ ի (Ե ղ ր դ ի ), Շ ի շ -Յ ո ւ ղ ո , Ե ղ ե գ ն ի .

Ա րծվա բեր Ս. Ն շա ն և ա յլ ա ն վ ա ն ո ւմ ն ե ր ո վ 1: Տա րբեր ժա մա նա կներում տ ի ր ույթ

ներ ձեռք բե ր ե լո վ ո չ մ ի ա յն Տա ր ո նո ւմ , ա յլև հա րա կից մ ի շա րք գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւմ , Ս.

Հովհա ննեսը դա րձա վ Հա յա ստ ա նի խ ոշոր և հա րուստ հողա տ եր վա նքերից մ ե կ ը :

1 5 - ր դ դ . նրա նշա նա կո ւթ յո ւնն ա յնքա ն էր մ ե ծ ա ց ե լ, որ ա յս տ ե ղ հ ի մ ն վ ե ց ա ոա նձին

եպ իսկոպ ոսություն' Կարապետ արքեպիսկոպոսի գ լխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ : Ա յդ փաստը

վա վերա ցվա ծ է Ա մ ե նա յն Հ ա յո ց - Կա թողիկոս Գ րիգորիս ժ Տա լա լր եկյա ն ց-

Մ ա կվեցու (1 4 4 3 -1 4 6 5 ) 1 4 4 5 թ . (Հ ա յո ց Պ Ղ Գ ) կ ո ն դ ա կ ո ւմ : Թ ե և վերջինիս բնա գիրը

մ ե զ չի հա սել (ո չնչա ցել է Մ ե ծ Ե ղեռ նի տ ա րիներին), բ ա յց բա րեբա խ տա բա ր

պ ա հպ անվել են ա ոա նձին ըն դ օր ի նա կ ո ւթ յո ւնն ե ր , որոնցից հա յտ նի են

հ ե տ և յա լն ե ր ը .ա . վ ի ե ն ն ա յի Մ խ իթա րյա ն մ ի ա բա նութ յա ն մա տ ենա դա րա նում պ ա հվող թ ի վ

7 8 4 ձեոա գիր ժողովա ծուի (1 9 - ր դ դ .) 8 9 ա -9 3 բ թ ե ր թ ե ր ո ւմ գ տ ն վ ո ղ և «Պ ա տ նէն

Ս ուրբ Ցուվհա ննու վա նուց հին մա գա ղ ա թ եա յ կ ո ն դ ա կ ի ն » խ որա գիրը կրող

ը նդօր ինա կութ յո ւնը (ա յս ո ւհ ե տ և ' Ա )2;

1 Թ ո ւր ք ե ր ը Ս . Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ի վա ն ք ը ե ո ր շ ո ր շ ո ւ մ են К | 2 |]кШ 8С ( « կ ա ր մ ի ր վ ա ն ք » ) :

Լա տ ինա տ ա ռ ա ն վ ա ն ո ւ մ ն ե ր ը վ ե ր ց ր ե լ ե ն ք ա ր և մ տ ա գ ե ր մ ա ն ա կ ա ն «Сос]сХ Ки1ШГ-

АէIаտ»-ում (9—1 0 մ ա ս ե ր ) զ ե տ ե ղ վ ա ծ թ ո ւր ք ա կ ա ն ռ ա զ մ ա կ ա ն ք ա ր տ ե զ ն ե ր ի ց ( մ ա ս շ տ ա բ '

1 : 3 0 0 0 0 0 ) : Վ ա ն ք ի մ ա ս ի ն ա վ ե լի հ ա ն գ ա մ ա ն ա լի ց տ ե'ս Հ . Ո ս կ ե ա ն , Տ ա ր օ ն -

Տ ո ւ ր ո ւ ր ե ր ա ն ի վ ա ն ք ե ր ը , Վ ի ե ն ն ա , 1 9 5 3 , Էշ 91—1 2 9 :

2 Օ գ տ վ ե լո վ ա ռ ի թ ի ց ՝ մ ե ր խ ո ր ի ն շ ն ո ր հ ա կ ա լ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ո ւ ե ր ա խ տ ա գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե նք

հ ա յ տ ն ո ւ մ Վ ի ե ն ն ա յի Մ խ ի թ ա ր յա ն մ ի ա բ ա ն Հ . Օ գ ո ս տ ի ն ո ս վ . Ս ե ք ո ւ լ յ ա ն ի ն , ո ր ը

Մ ա շ տ ո ց ի ա նվ ա ն Մ ա տ ե ն ա դա ր ա ն ի ձ ե ռ ա գ ր ա տ ա ն ն ա խ կ ի ն գ լ խ ա վ ո ր ա վա նդա պ ա հ

0|3

ապ

աւ)9

ուր|

ՍՈ

ԻՐ

Բ

ՀՈ

ՎՀ

ԱՆ

ՆԵ

ՍԻ

Վ

ԱՆ

ՔԻ

Թ

ԵՄ

(ը

ստ Ж

Зр

. կո

նդա

կի)

ՄԱ

ՍՇՏ

ԱԲ

1:4(

ИМИН

1

Մով

սււն

ՕԲա

ղին

ՕՏ|

ս|ւն

Սեւ

ան

ե||1

.4 0

Ս՚վա

կՕք

0՚>'1

||11||

Ա|ւ

11'է|

աւէ

ւլւ

0°

ւ:ււ1

|ւսա

ււ||օ

լւ>.||1

.1ււււ

|ւ|| I

-

Ապ

տսւ

կԱւօ

4սա

ղ1,օ

ւԿ

ւսս<

լ1.ւ

Հւււլ

ւա|ւր

ււ|Ф

ШИ

И1 Н

ОՕ

Կոր

մլփ

կ

ՕՅո

փու

ւէ Й

ՕՍսւ

ոնէ.1

1

Դու

մսւյօ

ՕՀր

Լտսւ

նՀա

յնի@

Սրւ

ոէ.»

1П.Л

1|>|

|Н1||

Ш10

•1М

|||1

.1ատ

ւ1ւ|ւ

ՕՏպ

|||.

յ 11|ւ

1.ււլւս

| Հ՛

1կ)խ

ւււն

||Հ

ւԼլւս

ււսյ

/Հէա

4\\ւ

օԸոր

ս|ա

ւիմ

Հրզր

աւ

ՕՀա

ւսւն

աւ ;Տ

|1ււ

խիկ

Պա

ւ^ա

րՕՊ

ԱՅՄ

ԱՆ

ԱԿ

ԱՆ

Ն

ՇԱ

ՆՆ

ԵՐ

«ПП

РШЬО

03կ

րյւ.ն

Ս Հո

վհա

ննես

ի վա

նքի

թէւմ

ի մո

տա

վոր

սա<ւ

ման(

1Գ

ավա

ռներ

և գ

ավա

ռակն

երՔա

ղաքն

երЧ

ртщ

шош

цшрЫ

.!՛Բե

րդա

քաղա

քներ

Ա

վանն

եր Ա

գյո

ւղեր

Վ

անք

Լե

ռներ

ԿՈՂԲ

Հրսո

ւ \ւ ՜,

•/Հ

րս„,

Ա,.1

(^|ф

?:.г

. -.•յ

.Հ

Մ

ուֆա

րոին

Պ

ա.\"

Ո1"

.ւա

աԱաէ

ւԾ

անո

թագր

ությ

ուն

\

1

/I

I փ

ակա

գծեր

ում

յւ|

յւէղ.

կո

նդա

կում

յէն

*ս

.նԴ

Իս

յքւ.

ԲԱ

ՐՏԵ

Ձհ

ՀԵ

ՂԻ

ՆԱ

Կ՝

ԳԵ

ԴԱ

Ս Բ

ԱԴ

ԱԼՅ

ԱՆ

Բ

ԱՐ

ՏԵՏԱ

ԳԻ

Ր'

ՎԱ

Ր Դ

ԱՆ

Ս>ս

ի0Ա

ՐՅԱ

1.

1997 ՏԱՐՈՆԻ II. ՀՈվՀԱՆՆեՍԻ (եՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱՆՔԻ... ժ 8<?

բ .Մ շ ո ա ռա ջնորդա րա նի նախկին քա րտ ուղա ր Նա գսւրեթ Մ ա րտ իրոսյա նի 1 9 1 4

р.-արտ ա գրա ծ օրինա կը, որն ա մփ ոփ վա ծ էր նրա «Ն շխ ա ր ք Տ ա ր օ ն ո յ» հրեք

տետրից բա ղկա ցա ծ գ ո ր ծ ո ւմ (ներկա յա ցվ ա ծ էր Ի գ մ ի ր լյա ն մրցա նա կի): Հա նգա

մա նքների բե ր ո ւմ ո վ ա յն հա սել է Ե ր ուս ա ղ ե մ , որն էլ տ ա սնա մյա կներ անց

հրատարակել է Արա Գ ա լա յն յա նը (ա յսուհետ Լւ' Р)3 .

գ . Հ ա յտ նի է , որ նշվա ծ կոնդա կը ժա մանա կին ընդօրինա կել է ն ա և Ա րսեն

Թ ոխ մ ա խ յա նը (1 8 4 3 -1 8 9 2 ) : Ի շա րս ա յլև ա յլ ը նդօրինա կութ յունների և գ ր ա ռ ո ւմ

ների (ձեռա գրա կա ն հիշա տ ա կա րա ններ, հիշա տ ա կա գրութ յուններ և ն ) , ա յն գ տ ն վ ե լ

է մ ի տ ետ րո ւմ , որից է լ վ և ո ն դ վա րդա պ ետ Փ ի ր ղա լե մ յա նը կա րևոր հա տ վա ծներ է

տ պ ա գրել իր հա յտ նի «Ն օտ ա ր ք Հ ս ւ յո ց » - ո ւ մ (ա յս ո ւհ ե տ և ' Գ)4 : Ո ւշա գրա վ է , որ

դրա նց և վ ե ր |\ նշվ ա ծ օրինա կների հա մեմա տ ո ւմն ի հա յտ է բե ր ե լ մ ե ծ ը ն դհ ա նր ո ւթ յո ւններ հատկապես Վ իենն ա յի «Պ ս ւտ ն ե ն »-ի հ ե տ : Ա յս պ ե ս , Ա -ո ւ մ և

Գ - ո ւ մ հա նդիպ ում ե ն ա մբողջա կա ն պ ա ր բեր ո ւթ յո ւնն եր , որոնք բա ցա կ ա յո ւմ են Р -

ո ւ մ : Ա յն ո ւհ ե տ և , ա յդ օրինա կների տ ա րընթ երցումները , որպ ես կա նոն,

հա մ ը նկ նո ւմ են (իհա րկե, կան ն ա և տ ա ր բե ր ո ւթ յո ւննե ր ): Դա հատկապես ա կնա ռու

է Ս . Հովհա ննեսի թեմի թ վա րկ վող բնա կա վա յրերի ա ն վ ա ն ո ւմ ն ե ր ո ւմ : Օրինա կ, Р'

« Փ ա ր խ ո ւ » , Ա և Գ ' «Փ ա ր խ ա ւ» « Ա ր ն է շ ն » - « Ա ո ջ ի շ է ն » , « Ս մ պ ա տ *- « Ս մ բ ա տ » ,

«Ս ե ր կ ե ւլի կ »- » Ս ե /է /ր կ է վ լի կ » , « ՚Ս տ ւ տ ն ո ց » < « Ա ո ւ տ ն ո ց » - « Ա ո ո ւ տ ո ց » , «Ս ե ւս ւն »-

«Ս ի ւ ա ն » , « Ը ռ ը ս լա յի մ » - « Ը ո ի ս լա յի մ » , « Ա տ ա խ » - « Ա դ ա խ » , « Թ ը ր ն ը լ » - « Թ ո 6 ը լ » ,

« ճ օ գ ի կ » - « ճ ա ւ ղ ի կ » < « ճ ա ւ գ ի կ » , « Ը ն կ ո ւ գ ա կ » - « Ը ն կ ո լդ ն ա կ » , «Մ ս ը ր ձ ո ր »-

« Մ ո ս ր ձ ո ր » , « Հ ա ր ո ւթ ո յ» - « Հ ա ր ո ւի թ ո յ» , « Կ ս ւ ս գ է » - « Գ ա զ կ է » և ն : Թ ե' Ա -ո ւ մ և

թ ե ' Գ - ո ւ մ Ո ւռուղի և Կորեկջրի մ ի ջ և հիշա տ ա կվում է «Ց ո ղ կ ո ւն ք ( 8 ո ւ - ) » գ յո ւ ղ ը :

Գ - ո ւ մ հա տ ուկ ն շ վ ո ւմ են 1 9 - ր դ դ . վերջին քա ռորդին ա վերվա ծ կ ա մ ա յլա գ -

գա բնա կ դա րձա ծ գ յո ւ ղ ե ր ը : Ն ո ւ յն բնա կա վա յր երը ց ո ւ յց են տ րվա ծ նա և Ա -ո ւ մ

(ա ստ ղա նիշով): Ե վ վերջա պ ես Ա - ո ւ մ , «Պ ա լը ն ն ն է » գ յո ւղ ա ն վ ա ն վ ե ր և ո ւ մ գ ր վ ա ծ

է « Ա ն թ ղ ո լ Ա ոսւքելո յ թ ե մ » , իսկ Գ - ո ւ մ , ն ո ւյն տ ե ղ ո ւմ , ն շ վ ո ւմ է « Ա ն թ ղ ն ո ւ »

ա ռա նձին բնա կ ա վ ա յր , ի ն չը թ յո ւր ի մ ա ց ո ւթ յո ւն է (թ ե ր և ս , ընդ օրի նա կո ղ ի մ ե ղ ք ո վ ):

Մ եր նշա ծ փաստերը լուրջ հիմ քեր են տալիս ե ն թ ա դ ր ե լո ւ, որ Р- ն , եթե ա ն գ ա մ Ա .

Թ ոխ մ ա խ յա նինը չ է , ապա գ ո նե ա ր տ ա գր ո ւթ յուն է նրա օրինա կից:

Հ ա յո ց վա նքերի պ ա տ մութ յա ն գիտ ա կ և ուսում նա սի րող Հա մա գա սպ Ո սկյա նը

կո նդ ա կում տ եղ գտ ա ծ հա կա սութ յուններից և ա ն ճշտ ութ յո ւնն ե ր ի ց ե գր ա կա ցնո ւմ

է , որ դրա նք ա մ ե նա յն հա վա նա կա նութ յա մբ հետ ևա նք են տ եղի հոգևորա կա նների

հետ ա գա միտ ում նա վո ր կ ե ղծիքների և հետ ա պ նդել են մ ի նպատակ՝ հիմ նա վորել

նրանց սեփականատիրական իր ա վունքն երը , դրա նք պ ա շտ պ ա նել հա րևա ն

մ ի ա բա նո ւթ յո ւն նե րի հնա րա վոր հ ա վ ա կ ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց : Ա յս մ ի տ ք ը , ա ն շո ւշտ ,

ա նհիմն չ է : Ս . Հովհա ննեսի վա նքապ ատկա ն տ ա րա ծքի մեջ մ տ նո ղ մ ե ծ թ վ ո վ

Գ և ո ր գ Տ ե ր - վ ա ր դ ա ն յ ա ն ի խ ն դ ր ա ն ք ո վ պ ա տ ր ա ս տ ե ց և Ե ր և ա ն ո ւ ղ ա ր կ ե ց թ ի վ 7 8 4

ձ ե ռ ա գ ր ի համ՛ա պատասխան թ ե ր թ ե ր ի լո ւ ս ա պ ա տ ն ե ն ը ( Գ . Р .) :

3 Տե՜ս Սա հակ Ա . Մ ո ւ ր ա տ ե ա ն , Ն ա գ ա ր է թ Պ. Մ ա ր տ ի ր ո ս ե ա ն , Ց ո ւ ց ա կ ձ ե ռ ա գ ր ա ց Մ շ ո յ Ս .

Ա ռ ա ք ե լ ո ց - Թ ա ր գ մ ա ն չ ա ց վ ա ն ք ի ե լ շ ր ջ ա կ ա յի ց , խ մ ր . Ա ր ա յ Գ ա լ ա յ ն ե ա ն , Ե ր ո ւ ս ա ղ է մ ,

1 9 6 7 , էջ 1 9 9 - 2 0 4 :

4 Տե ՛ս Ն օ տ ա ր ք Հ ա յ ո ց , հ ա ւա ք ե ա լ ե ւ ի լ ո յ ս ա ծ ե ա լ ձ ե ռ ա մ ր Ղ ե ւ ո ն դ ի վ ա ր դ ա պ ետ ի

Փ ի ր ղ ա լ է մ ե ա ն Տ ո ս ր ե ց ւ ո յ վ ա ր ա գ ա յ վ ա ն ա ց վ ա ն ա կ ա ն ի , Կ. Պ օ լի ս , էջ 1 3 9 - 1 4 5 (ա . թ .) :

ԳեՂԱՍ՜ բադալցան 1997

բնա կա վա յրեր գտնվում՛ էին դ գա լի հեռա վորութ յա ն վրա և ժա մանա կի ը նթ ա ցքո ւմ

կարող էին ա նցնել մոտակա վա նքերին: Դա թ ո ւ յլ չտ ա լու հա մար անհրա ժեշտ էր ձեռքի տակ ունենա լ իրավական ւիա ստ ա թուղթ. որպիսին է կոնդա կը: Ի դ ե պ .

Վ իեննա յի Մ խ իթա րյա ն ների Մատենադարանի թ ի վ 7 8 4 ձեռա գրի պա տ նենը ց ո ւ յց է

տ ալիս, որ Ս . Հովհա ննեսի մ իա բա նութ յա նը հա ջողվել էր տիրանալ Ա ղձնիքի

նշանավոր Ա թա խ ու (Ա նթ ղնու) Ս. Մ ա կա րա յեցվոց կա մ Ս . Ա ոա քելոց վա նքին

պատկանող որոշ գ յո ւ ղ ե ր ի : Ա յդ քա յլն «օր ի ն ա կ ա ն ա ց ն ե լո ւ» հա մար նույնպ ես անհրաժեշտ էր իրավական հ ի մ ք : Մ եր կա րծիքով' զո ւր չ է . որ կոնդա կում

մա տ նա նշվում է . թե Գ րիգոր Մ ա կվեցին սոսկ վերա հա ստա տել է « զ կ ա ր գ ե ա լ

վիճակն սրբոյ հոչակաւոր ուխտիս ի Սրբոյն Գրիգորէ մերոյ Լուսաւորչէն, այլեւ' ի Մեծէն ի Սահակայ Պարթեւէն..., եւ յետոյ վերստին հաստատեալ ի 8ոհան 0 2նե ցւՈ ]ն ... (ը ն դ գ ծ ո ւմ ը մ երն Է - Գ . Р . ) » 5 : Հ ա յ Ե կեղեցո ւ մ ե ծե ր ի հիշա տ ա կումն ա րդեն պետք է օրինականա ցներ սա հմա նյա լ թ եմ ի նկա տ մա մբ Ս. Հովհա ննեսի « ի

վերուստ ա նտ ի » ունեցա ծ իրա վունքները: Հա րկ է ն շ ե լ, որ վ ա ն ք ո ւմ պ ա հվում էին

երկու ուրիշ նմանատիպ փ ա ստ ա թղթեր: Դ րա նցից ա ոա ջինը, որ շնորհել էր խ ա լիֆ

Ա լին, թ վ ա գր վ ա ծ է ր , սա կա յն, Հ ի ջր ա յի ց ա ոա ջ, ո ւս տ իև կեղծ է ր : Մ յո ւս ն

ավանդաբար վ ե ր ա գրո ւմ էին Լ ե ն կ թ ե մ ո ւր ի ն , որ սա կա յն կրկին պատմական հիմք

չո ւն ե ր : Ա մ ե ն ա յն հա վա նա կա նութ յա մբ ա յդ կոնդա կները 1ւս նպատակ ունեին

պաշտպանելու վա նքի սեփ ա կա նութ յունը, ա յս ա ն գա մ ա րդեն Հա յա ստ ա ն լցվա ծ

քրդական 1ւ թուրքմենա կա ն զա նա զա ն ա վա զա կա բա րո վա չկա տ ուն ց ե ղ ե ր ի ց :

Ի ն չև է , մա տ նա նշելով վ ե րո հի շյա լ փ ա ստ ա թ ղթ երում , և մա սնա վորա պ ես 14 4 5 թ .

կոնդա կում աոկա թ յո ւր ի մ ա ցո ւթ յո ւն ն ե ր ն ո ւ հա կա սութ յունները, Հ . Ոսկյանը

եզրա կա ցնում է , որ գ ր ա ն ցո ւմ կա ն նա և «պ ա տ մա կա ն ո ւղ ի ղ կ ե տ ե ր »6 : Ը ն դ ո ր ո ւմ ,

կոնդա կը մ ե ծ կ ա ր և ո ր ութ յո ւն ունի հատկապես պատմական ա շխ ա րհա գրութ յա ն

տ եսա նկյունից: Ա յս տ ե ղ մ ե ծ թ վ ո վ գա վա ոներ ի ո ւ գա վա ռա կների,

բնա կա վա յրերի, ա ն գա մ ա գա րա կների, հա նդա մա սերի ու արտերի մասին

հիշա տ ա կություններն ուշա գրա վ տ եղ ե կ ո ւթ յո ւնն ե ր են պ ա րունա կում պատմական

Հա յա ստ ա նի հա ր ա վ -ա ր և մ տ յա ն մ ի ընդա րձա կ տարածքի տ եղա նվա նա գիտ ութ յա ն

(տ ոպ ոնիմիկա յի), ինչպես նա և վա րչա -քա ղ ա քա կա ն, էթ ն ո -դ ե մ ո գ ր ա ֆ ի ա կ ա ն , սոցիալ-տ նտ եսա կա ն որոշ հա րցերի վե ր ա բե ր յա լ:

Ս. ՀՈ Վ ՀԱ Ն Ն Ե Ս Ի ԹԵՄԻ Ս Ա Հ Մ Ա Ն Ն Ե Ր Ը ԵՎ Ե Ն Թ Ա Կ Ա Գ Ա Վ Ա Ռ Ն Ե Ր Ը .

Վանական կոնդա կներում սովորա բա ր հա նգա մա նա լից ն շ վ ո ւմ են տ վ յա լ թեմի

սա հմա նները, ը ն դգր կա ծ տարածքն ո ւ գա վ ա ռներ ը ' իրենց բն ա կ ա վ ա յր ե ր ո վ ,

կա լվա ծքներով, հա նդա մա սերով, ա րոտ ա վա յրերով և ն : Ա յդ տեսակետից

բա ցա ռ ո ւթ յուն չ է նա և քննա րկվող փ ա ստ ա թ ուղթը: Ը ն դ ո ր ո ւմ , կոնդա կի

հա ղորդա ծ տ վյա լները հնա րա վորութ յուն են տ ա լիս, որոշա կի դ ժ վ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ

հա նդերձ, քա րտ եզա գրա կա ն ն յո ւթ ի հիմա ն 7 վրա բա վա կա ն նշգրիտ կերպ ով

5 Մ ե կ ա յ լ տ ե ղ հ իշվում ՛ են Ն հ ր ս հ ս Մ ե ծ ը և Գ ր ի գ ո ր Տ ա թ և ա ց ի ն : Ի դ ե պ , թ ե և կ ո ն դ ա կ ը

ս տ ո ր ա գ ր ե լ է Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը , ս ա կ ա յն հ ա յտ ն ի չ է ' կ ն ք վ ա ծ ե ղ ե ՞ լ է , թ ե * ո չ :

° Ո ս կ յա ն , էջ 1 0 8 :

7 Բացի ա ր դ ե ն հ ի շ ա տ ա կ վ ա ծ սւր և մ տ ա գե ր մ ՚ա ն ս ւկ ա ն « А Л а в » - ] ^ , օ գ տ վ ե լ ե նք ն ա և

հ ե տ և յ ա լ ք ա ր տ ե զ ն ե ր ի ց . «Копия турецкой карты Азиатской Турции, изданной в

1997 ՏԱք՚ՈՆԻ II- ՀՈՎՀԱՆՆհՍԻ (հՂք'*1-ՈՒՏ1') ՎԱՆՔԻ... ժ 91

որոշել I). Հովհա ննեսի թ եմ ի սա հմա նները 1 5 -ր դ դ . 1 -ի ն կ եսի ն : Ն ե ր կ ա յա ցն ո ւմ ե նք ա յդ հա տ վա ծը. «Ա յս ի ն ք ն , նախ' ի Ջ րո յ Հ ի ն շի ն ո յ իջսւնէ ի Մ ե ղ ր ա գ ե տ ,

Ա րա ծա նի գ ե տ ո վ ն , որ Եփրատ ա նուա նի, Ս եոոքով լերա մր' մ ի ն չե ւ ի Ջուրն

ճա պ ա դ|ւ ա ւա նովն ե ւ Ռսւպատիւ մ ի ն չե ւ ի գ ի ւղ ն , որ Ցէսին կ ո չե ն , Բաղին

գ ա ս ս ո ա լ, հւ Սեւան դ ղ ե կ ա ւ, Տպ նով ե ւ Ա պ ա րա լն, Ա թ ա ղ դ ղ ե կ ա ւն , Թ ըոջըլ

ա ւա նա ւն' Մ իհրնկա ւն հա նդ եր ձ , Ս րգոհրա նով, Ն փ րկերտ ա լ, որ է Մ ո լֆ ա ր ղ ի ն '

Մարտ իրոսաց քա ղա քն, Պ ա թմա նա լ ե ւ Ռապատ նա հիովն, Փ ա րչա նց գ ե տ ո վ ն ,

Պ ողոտ ա յիւն ' Կողբսւյ գա ւա ռա ւն հա նդերձ, ը ն դ սւոաշ Ա ն թ ա ն ի ո յ, ի յա րեւմ տ հա ն

կ ողմ ա նէ Ջ րովն Հի նշի նո ւ շրջի ի դա շտ ն Տ ա ր ա ւն ո յ: Ա յս ո ք ի կ կա րգեա լ ե ւ

սահմանեալ վինա կք սուրբ հոչա կա ւոր մենա ստ ա նիս, որ Շիշ Ի ւ ղ ո յ վա նս

յո ր ջ ո ր ջ ի »8 : Ո ւսումնա սիրութ յունը ց ո ւ յց է տ ա լիս, որ թեմա կա ն սա հմա ններն

ընթա ցել ե ն խիստ որոշա կի կ ա ր գ ո վ , շրջա նա ձև' ա ր և մ ո ւտ ք -հ ա ր ա վ -ա ր և ե լք -

ա ր և ե լք -հ յո ւս ի ս : 1-ի նը հ ի շվ ո ղ Հի նշի նո -ջո ւր ը («Տ ո ւր ն Հ ի ն շ ի ն ո յ» ) , փ ա ստ որեն,

կ ա գ մ ե լ ե Ս. Հովհա ննեսի թ եմ ի հ յո ւս ի ս -ա ր և ե լյա ն եգրա սա հմ ա նը: Մ եր

կ ա ր ծի քո վ , դա վա նքի ա ր և ե լք ո ւմ գ տ ն վ ո ղ Փ եթ ա ր գ յո ւ ղ ի մոտ ից ս կ ի զ բ ա ռնո ղ

գետ ա կն Է (ա յժ մ ' ^ ջ ) , որն ա յն ո ւհ ե տ և իջնելով Մ շո դա շտ ’ Մ ե ղ ա գ ո մ կա մ

Մ ղ ա գ ո մ գ յո ւ ղ ի մոտ մ ի ա նո ւմ է Մ եղրա գետ ին (պ ա տ մ.' Մ ե ղ , ա յժ մ ՜ К агави):

Ա յն ո ւհ ե տ և սահմանն ընթա ցել Է վերջինիս հոսա նքով' շա րո ւն ա կ վելո վ Ա րա ծա նի

գետ ով (Ա ր լ. Եփրատ, ա յժ մ ' М игаЦ : Ա րա ծա նին Ս. Հովհա ննեսի հ յո ւս ի ս ա յի ն

հիմնական սա հմա նն Էր, քանի որ նրան ենթակա բն ա կ ա վ ա յր ե ր ը , բա ց ա ռ ո ւթ յա մ բ

մ ի փոքր մ ա սի , գ տ ն վ ո ւմ էին գետ ից հա րավ (ձա խ ա փ նյա կում)9 : Ա րա ծա նոլ

հոսա նքով իջնելո վ հա րա վ' թեմա կա ն սա հմա նը, Ո ւոուղ գ յո ւ ղ չհա սա ծ, շր ջվ ե լ է

ա ր և մ ո ւտ ք և Ս եոոքով լե ո ո վ ձ գ վ ե լ մ ի ն չ և ճա պ ա ղջոլր («Ջ ո ւր ն ճ ա պ ա ղ ի »)'

ը նդ հ ա տ վե լով Գինեկ (ա յժ մ ՞ С б у п и к կ ա մ С б п и к ) գետ ի մ ո տ : Կասկած լի ն ե լ չի

կ ա րող , որ վ ե ր ո հ ի շ յա լ Ս եոոքովը ներկա յիս Ս երոխ -դա ղ լեռն ա շղ թ ա ն Է, ա վելի

նիշտ ' վերջինիս Ա րա ծա նուն զ ո ւգ ա հ ե ռ ձ գ վ ո ղ հա րա վա յին ն յո ս լը 1 0 : Գինեկի

հոսա նքով իջնելո վ հա րա վ և հա տ ելով Ռապատ ա րոտ ա վա յրի (թ րք .' К аЬаЬёйги)

տ ա րա ծքը, սա հմա նը հա սել Է Ա րա ծա նուն և կրկին թ ե ք վ ե լ ա ր և մ ո ւտ ք :

Շ ա րունա կելով ընթա նա լ ն ո ւյն ո ւղ ղ ո ւթ յա մ բ ' ա յն կտրել Է Ս ևա ն բերդա քա ղա քից

հ յո ւս ի ս գ տ նվ ո ղ Ս ևա ն -Մ ա դենի լե ո նե ր ը և հա սել մ ի ն չ և Բա լա հովտի Թ րխե (թ ր ք .'

Тй-Ьа) գ յո ւ ղ ը ' Ա րա ծա նու ա փ ին: Սա Ս. Հովհա ննեսի թ եմ ի ծ ա յր ա ր և մ տ յա ն

սահմա նա կետ ն է ր : Ա յս շրջա նը կոնդ ա կո ւմ կ ո չվ ո ւմ է Բաղին (հա մա նուն գ յո ւ ղ ի

масштабе 1:200 ООО в 1330 году Гиджры, т.е. в 1911-12 гг.», м. 1:210 ООО, Тифлис, 1915-17, 1У-15, У-13-14 պլանշետները: «ЕаяСет Тигкеу տ А.Ч1а», 8са1е 1:250000, Տհօշէ 18, [Ьопйоп], 1920: Կարմիր բանակի գլխավոր շտաբի 1970-80-ակսւն թթ. հրատարակած քարտեզի 1 0 -3 7 -Ա , 12, 1 0 -3 7 -1 6 , 17. 18 պլանշետները (մասշտաբ' 1 :200000):

8 Ա. թերթ 91ար: Р , էշ 202: Գ , էշ Ա Յ : Տվ ել ենք տեղանունների ստուգված և նշտված տարբերակները (Գ . Р.):

9 Արածանուց հյուսիս ընկած բնակավայրերը մտ նում Էին Ս. Կարապետի թեմի մ եշ:

10 Տե՞ս ոուսական 1 0 -վերստանոց քարտեզ, П -81 պլանշետ: Վերոհիշյա լ լեոնա նյուղը ներկա յումս կոչվում Է Սոլխան (նաև' Սոլաղան)' ա մենայն հավանականությամբ համանուն դմլիկական ցեղի անունով (թրք.' 5о1Ьап-да^Г|):

9 2 ԺԳեՂԱՍ՜ ԲԱԴԱԼՏԱՆ 1997

ա նունով, չշփ ոթել Պաղնատուն գա վա ռի հետ . որը գ տ ն վ ո ւմ էր ա վելի հ յո ւս ի ս ո ւմ ):

Թոխեի մոտ ից շրշվ ելով հա րա վ-ա րևելք ' սահ՛մանը վերջինիս գե տ ա կ ո վ, ապա

նու,նա նուն Ցիփ ն (հետ ա գա յում ' Սրին) լեռա ն к գ յո ւ ղ ի մ ո տ ով իջել է Ա ն գ ե ղ -

տ ուն' ներաոնսւլով նրա հ յո ւս ի ս ա յի ն մ ի փոքր մ ա սը : Ա յն ո ւհ ե տ և սահմանըվ հ լո վ ա ր ևելք ' հա տ ել է Տիգրի սի Տ բ ն ի (Ջ իրենե) և Ա մ բա ր վտ ա կները, ըն դգր կե լ

Ս լիվա նի կա մ Սիլվանի (հա յկա կա ն ա ղ բ յո ւր ն ե ր ո ւմ ' «Ն ե ր ք ի ն դ ա շ տ ») հ յո ւս ի ս ա յի ն

լեռնոտ հա տ վա ծը, ա յդ թ վ ո ւմ ' Նփ րկերտ կա մ Մ ո ւֆ ա ր ղ ի ն (Մ ի ա ֆ ա ր կ ի ն . ա յժ մ ' ЗЦ уап) ավանը և հասել Բաթմա 6 (պ ա տ մ. Ք ա ղ ի ր թ ) գ ե տ : վ եր ջինս հա տ ելով ա մենա յն հա վա նա կա նությա մբ նշա նա վոր Փ րեբա թ մ ա ն . կա մրջի մոտ ' թեմա կա ն

սահմանը ներա ռել է Սանասնո-ջրի ձա խ ա փ նյա կում գ տ ն վ ո ղ փոքրիկ Ռապատ

«ն ա հ ի ա ն » (գա վ ա ռա կ , գ յո ւղ ա խ ո ւմ բ ): Սա Ս. Հովհա ննեսի թ եմ ի ծա յր հա րա վ

ա ր և ե լյա ն կետն է ր : Ա յն ո ւհ ե տ և սահմանն ընթա ցել է «Փ ա ր չա ն ց գ ե տ ո վ ն .

Պ ողոտ ա յիւն ' Կ ող բա յ գա ւա ռա ւն հ ա ն դ ե ր ձ » : Սա. թ ե ր և ս , կոնդա կի ա ռ ա վ ե լ.դ ժ վ ա ր

որոշելի հա տ վա ծներից է , ինչը կա պ վա ծ է Փ ա րչա նց գետ ի և «Պ ո դ ո ւո ա յ»-ի տ եղա դրութ յա ն հետ : Թ վա րկմա ն հերթ ա կա նութ յունը ենթա դրել է տալիս

Փսւրչանցը նույնա ցնել Ռապատ նա հիա յի հ յո ւս ի ս ա յի ն սա հմա նա գլխ ով հոսող

ա յժ մ յա ն Սեբան կա մ Ս եյբա նե (թ րք.' 8 еуЬапе) գետ ա կի հետ : Հա ջորդը հ ի շվ ո ղ

«Պ ո ղ ո տ ս ւյ»-ն , մ եր կա րծիքո վ, Հ ա գ գ ո գ յո ւղ ա ք ա ղ ա ք ի ց (ա յժ մ ' Ког1ик) Ի ՚ա բը լջո գ

(Գ ա պ ըլնոգ. ա յժ մ ’ Տ 8 Տ0 Ո) ձ գ վ ո ղ ճանապարհն է : Ա մ ե ն ա յն հա վա նա կա նութ յա մբ իր

կա րևորութ յա ն և բա րեկա րգ լինելու պ ա տ ճա ռով ա յն կ ո չվ ե լ է ուղղա կի

«պ ո ղ ո տ ա », մ ա նա վա նդ եթ ե հա շվի ա ռ նե ն ք, որ Ս ա սունում գ ե ր ա կ շռ ո ւմ էին

լե ռն ա յի ն դժվա րա նցա նելի ա րա հետ ներն՛ ու կա ծա նները: Ո ւշա գրա վ է , որ

անմիջապես հետո հ ի շ վ ո ւմ է Կ ողբ գ ա վ ա ռ ը , որն ա վելի ուշ հա յտ նի էր խուլփ

(Կ ող բ>Կ ուլփ >1°ուլփ ) ա նունով (տես ս տ ո ր և ) և գ ր ա վ ո ւմ էր գգա լիորեն ա ր և մ ո ւտ ք

հոսող Կողբա ձոր (1“ ուլփ ) գետ ի հո վ ի տ ը : Ա յս տ վ յա լն ուղղա կի որեն ց ո ւ յց է տ ա լիս,

որ 1 5 -ր դ դ . կեսերին Կողբճ ուներ բա վա կա նին մ ե ծ ը ն դ գ ր կ ո ւմ ’ հա սնելով մ ի ն չ և

Ս ա նա սնո-ջուր և ներա ռնելով հետ ա գա յի Իփսւնք գա վա ռա կի տ արածքը:

Փ ա րչա նց-Պ ողոտ ա հա տ վա ծով թեմա կա ն սա հմա նն ա մ ենա յն հա վա նա

կ ա նո ւթ յա մ բ հա սել է մ ի ն չ և Ս ա նա սնո-ջրի Բացի ( թ ր ք В е к 1Б) աջափ նյա վտ ա կին,

որի հոսա նքով շր ջվ ե լ հ յո ւս ի ս -ա ր և մ ո ւտ ք : Փա ստ որեն Բացին ե ղ ե լ է Սուրբ

Հովհա ննեսի և Սասունի հռչա կա վոր Գ ոմ ոց կա մ Մ ա տ ի ն-Ա ռա քելո վա նքերի

թեմերի սա հմա նա բա ժա նը: Շա րունա կելով ընթա նա լ ն ո ւյն ո ւղ ղ ո ւթ յա մ բ ' սա հմա

նա գիծը ձ գ վ ե լ է Ջա նդուս գետ ա կով, հա տ ել Տ ա լվ ո ր ի կ ի -ջո ւբը (Բա թմա նի վտ ա կնե

րից), ա յնո ւհ ե տ և ' բա րձրա ցել հ յո ւս ի ս , բա ժա նելով Իշխ ա նա ձորը Տա լվ որ ի կ ի ց, և

Կեփին ո ւ Ա նդոկ լեռնա գա գա թ ներ ո վ հա սել Կողբա ձորի վերին ա կունքները:

Ա յս տ ե ղ ի ց , ինչպ ես հ ա ղ ո րդ ո ւմ է կոնդա կը, ա յն ընթ ա ցել է « ը ն դ ա ռա ջ Ա նթ ա -

ն ի ո յ » " , որը Ս. Ա թա նա գինեի (Ա նթ ա նիա յի) վա նքն է' Ս իմ-սա րի հա րա վա յին

ս տ ո ր ո տ ի ն ^ : Կտ րելով Ս իմ-սա րը' վա նքի թեմա կա ն սա հմա նը, ա րդեն հիշա տ ա կ-

' Հա նդիպ ում է նա և « ը ն դ ա ո ո ւո վ » տսւրընթերցոլմը (տե'ս Գ , էջ 143):

Ա յս վ անքը գտ նվ ում էր Սասունի Գ եղա շեն գ յո ւղ ի մոտ , Կողբա ձոր (ա յդ մ՛ա սում՝

Սեմալ) և Շսւտաիյ գետ երի ջրբա ժա նում [տե՞ս «ТарОН В ДрвВНОСТИ И В СрвДНИв

века» քա րտեզը Ղ- Ա յվա գյա ն ի «История Тарона и армянская литература 1У -У 11 вв. (Ереван, 1976). գ ր ք ո ւ մ ] :

1997 ՏԱՐՈՆԻ Ս. ՀՈՎՀԱՆՆհՍԻ (հՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱՆՔԻ... ժ 93

վսւծ Հին շիՕ հ-ջրով դ ա ր ձյա լ մ տ ել է Տա րոն («շր ջի ի դա շտ ն Տ ա ր ա ւն ո յ» ) : Ա յս պ ի - ս ո վ , նշվ ա ծ սա հմա ններում Ս. Հովհա ննեսի թ ե մ ն ը ն դ գ ր կ ո ւմ էր Տա րոնի հւսրա վ-

ա ր և մ ո ւտ քը , Ծոփ քի մի մա սը к հ յո ւս ի ս ա յի ն Ա դձնիքը ' մ ի ն չ և Ս ա նա սնո-ջուր:

Կ ա րևոր նշա նա կո ւթ յո ւն ունեն վա նքին ենթակա գա վա ռների և գա վա ռա կների

մա սին հա նդիպ ող տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը : Կոնդակը հա ստ ա տ ում է , որ նորընծա

Կարապետ արքեպ իսկոպ ոսն սւոա ջնորդելու հր «Տ ը ո ը խ կ ի ն ե ւ իւր երկրին, Մ ո ւ-

ֆ ա ր ղ ն ա յ հ լ ի ւր երկրին, Ս լեմա նկին ե ւ իւր գա ւա ռսւցն, ե լ Ն ա հ ի ա յի ն , որ ե լ Կողր

ա նոլա նի, Գ ւսգկու ե ւ իւր գ ա ւա ռ ա ցն , Ի>սւչկաւնսւց ե ւ իւր մ գ ր ա յի ն , Կննան ե լ իւր

գ ա ւա ոի ն , ե ւ մա սն ինչ ի Տա րա ւն գ ա ւս ւո ի ն » : Սրանցից բա ցի , թ եմ ի սա հմա նները

նշե լի ս , հիշա տ ա կվում են նա և Բա ղին գա վ ա ռ ը . Մ իհրա նիկը (գործիա կա ն հ ո լո վ ո վ '

«Մ ի հ ր ն կ ս ււն ») և Ռապատ « ն ա հ ի ա ն » *3 : Ա յժ մ ա վելի մա նրա մ ա սն:

ա . ԶԸՌ Ը1“ Ի Կ . Ք ր դ ե ր ե ն ' И п ц а п *^ : Ք րդա կա ն գ ը ռ ը կ ի (շւոգէ) ց ե ղ ի տ ի ր ույթ ն

Էր' օշա քլըքը (ի շխ ա ն ո ւթ յո ւն ը ), որտ եղից Էլ' ա նունը : Կենտրոնը Թսւրջիլ (Թ երջի լ,

Թ ըրՏըլ) բե ր դ ն Էր, որի ա նունով նույնպ ես հա յտ նի Էր: Զ ըոըկցիներն Ա ղ ձ ն ի ք ո ւմ

հա ստ ա տ վել Էին բա վա կա նին ընդա րձա կ տարածքի վրա ' բա ժա նվ ելո վ մ ի քանի

ն յո ւղ ե ր ի ' Ա թ ա խ , Թսւրջիլ (Զ ըոըխ իկ), Ք ո ւր դ ա քա ն , Դ ե ր գ ն ի կա մ Դ ա ր գ ն ի *5 :

բ . Մ Ի Հ Ր Ա Ն Ի Կ . Թ րք.' М1ЬгаП1, М Ш гаш уе: Ընկա ծ Էր Ջ ըոըխ իկից ա ր և ե լք ’

Մ իհրա նի (Մ եհրա նի) ա վ ա նո վ: 1 5 - ր դ դ . 2 - ր դ կ եսի ն , ինչպ ես ե ր և ո ւմ Է կ ո նդ ա կի ց ,

կ ա գ մ ե լ Է Տըո ըխ իկ-Թ ա րջիլի մ ի մա սը (գ ա վ ա ռ ա կ ը )'6 : Ա վ ե լի ո ւշ (1 6 - ր դ դ . )

Մ իհրա նիկն ա ռա նձնա նա լով' կ ա գ մ ե լ Էր գո ըկ ցի ներ ի ն յո ւղ ե ր ի ց մ ե կ ի օշա քլըքը:

գ . «Մ Ո Ի Ֆ Ա Ր Ղ Ն Ա 8 Ե Ր Կ Ի Ր ». Հա մա նուն ավա նի (ն ա և ' Մ ի յա ֆ ա ր կ ի ն ,

ֆ ա ր կ ի ն , պ ա տ մ.' Ն փ րկերտ ) շրջակա գ ա վ ա ռ ը : Ինչպ ես ց ո ւ յց են տալիս կոնդա կի

տ վ յա լն ե ր ը , Ս . Հովհա ննեսի թ եմ ի մեջ Էին մ տ ն ո ւմ մ ի ն չ և Ք ա ղ ի ր թ (Բ ա թմա ն)

գետ ն ընկ ա ծ գ յո ւղ ե ր ը :

դ . Ս Լ Ե Մ Ա Ն Ի Կ . Ս ուլե յմա նի քրդա կա ն ց ե ղ ի ա նունից (ք ր դ .' ՏԱ 6 ա 8 1 կա մ

Б Ш у ап ! թ ր ք .' Б П у ап Ь )*7 : Շ ա րա ֆխ ա նի տ վ յա լն ե ր ո վ , ա յս ց ե ղ ն Ա ղ ձ ն ի ք ո ւմ

սկգբնա պ ես հա ստ ա տ վել Էր Կողբա ձորի և Տա լվորիկի-ջրի մ ի ջա գ ե տ ք ո ւմ գ տ ն վ ո ղ

խոխ հ ո վ տ ո ւմ *8 : վ եր ջինս հիշա տ ա կվում Է դ ե ո վ ա ր դ ա ն Ա ր և ե լց ո ւ «Ա շ խ ա ր -

հ ա ց ո յց » - ո ւ մ (1 3 -ր դ դ .) , « Կ ո ղ ո վ ի տ (ը ն դ գ ծ ո ւմ ը մ ե ր ն Է -Գ . Բ.) ե ւ Մ ա նա խ ու ձորն

ի Սասուն է » պ ա ր բ ե ր ո ւթ յո ւն ո ւմ *9 : Կ ա րծում ե ն ք , որ ա յս տ ե ղ է լ պետ ք է

13 Ա, թ. 91ար: Բ, էշ 20 1 -2 0 2 : Գ, էշ 143:

*^ Տեղանունների քրդական տարբերակներն' ըստ Լ . Օրրելու համակարգի (տե՜ս ОрббЛИ

И. А., Фольклор и быт Мокса, Москва, 1982, стр. 141-143:

15 Шараф-хан ибн Шамсаддин Бидлиси, Шараф-наме, перевод, предисловие, примечания и приложения Е. И. Васильевой, М., 1967, т. 1, стр. 300: Ի դեպ,Դերդնին նույնպ ես կոչվել է Զոըկսւն (օսմանյան 1 6 -1 7 -ր դ դդ . ցուցա կներում '

2еп1ы):

* 6 Հմ մ տ . «Թ ըոշըլ ալանալն' Միհրնկաւն հա նդերձ» պարբերությունը (Գ . Բ.):

17 Шараф-хан, стр. 500:

18 Ն. տ .. стр. 314, 526:

* 9 «Ա շխ ա րհա ցոյց վարդւսնայ վարդապետի», քննական հրատարակութիւն Հա յկ Պէրպէրեսւնի, համեմատութեամր 24 ձեռագրի եւ տպագրի, Բարիդ, 1960, էշ 21:

ԳէՂԱՍ՜ ԲԱԴԱԼՅԱՆ 1997

տ եղա գրել Սլեմանիկ գա վա ռը նրա մ ե ջ ը ն դ գ ծ ե լո վ ^ <” «հա տ վա ծում' Թեփե կա մ Գըր) ա ջա փ նյա կում գ տ ն վ ո ղ Սլեմանի ավա նի շրջանը Մ ուՖ ա ոոնից հ յո ւս ի ս -ա ր և մ ո ւտ ք : Հ ե տ ա գ ա յո ւմ սուլե յմ ա նի ները հա յ ավատա

տերերից աստինանարար խ լեցին Կիննից (Դ ենջից) մ ի ն չ և Դիա րրեքիր ընկած

տարածքի վրա գտ նվո ղ բա զմ ա թ ի վ բերդ եր ո ւ գ ա վ ա ռ նե ր , ա յդ թ վ ո ւմ Կիննը

(Գ ենջը), Կողրը (Կուլփ ը). Գ ա զկեն (Ջա սկեն). Ռ ա պ ա տ ը ֊0 , Մ ո ւֆ ա ր ղ ի ն ը . Բոթիանը

(Բիդիա նը)21 և ն : Ա մ ե ն ա յն հա վա նա կա նութ յա մբ ա յս ցեղի տ իրույթ ներն

ա ր և մ ո ւտ քո ւմ հա սնում էին մ ի ն չ և Ա կլ (պ ատ մ.* Ա ն գ ղ ) բերդա քա ղա քի շրջա նը:

Դրա վ կ ա յո ւթ յո ւն ն են Տիգրի սի աջ ու ձախ ափերին մ եր օրերո ւմ է լ պահպանված

Սուլեյմա նա ն {թ րք.' БШ еушапаЛ, ք ր դ .* ՏԱՏոտւա) և Սելման (թ ր ք .' 8 е 1 т а п ) զ ո ւ յգ

գ յո ւղ ե ր ը : Ա մ ե նա յն հա վա նա կա նութ յա մբ սուլե յմա նիներին են ենթա րկվել նա և

Հ ա յնի ն և Լ նեն' իրենց շրջա ններով : Սլեմանիկ տ եղա նունը պա հպ անվել է Սլիվան

կա մ Սիլվան ձ և ո վ :ե . ԿՈՂԲ ԿԱՄ Ն Ա Հ Ի Ա - Ա րդեն նշել են ք . որ ա յս գա վա ռը 1 5 - ր դ դ . ը ն դ գ ր կ ո ւմ

էր Կողբաձոր և Ս ա նա սնո-ջուր գետ երի մ ի ջ և ընկա ծ շրջա նը: Ինչպ ես տ եսա նք, ա յն համապատասխանում էր Սասունի Ի ո ւլփ (Կողբի ա ղ ա վա ղ ում ի ց) և Իփանք գա վա

ռա կներին: Կոնդա կում հա նդիպ ող երկրորդ ա նվա նումը ա մ ե նա յն հա վանակա

նո ւթ յա մ բ հա նդես է եկել ս ո ւլե յմա նիների նվսւնումից հետո (ա րա բ.' )

«շր ջա ն , մ ա ր գ , երկիր, գ ա վ ա ռ , գա վ ա ռա կ , թ ր ք .' ն ա և «գ յո ւղ ա կ ա ն հ ա մ ա յն ք » ,

« գ յո ւ ղ ս ւ խ ո ւ մ բ » : Ի մ ա ' բո ւն Ս լեմա նիկի գա՜վառակը)2 2 :

դ . «Գ Ա ՏԿ Ո Ւ Գ Ա Ի Ա Ռ » Գ ա զկե (Կա սքե, Գ ա սգե, թ ր ք .' С аяке կա մ Շլետլ)

գ յուղա քա ղ ա քի շրջա նը, Կ ող բից ա ր և մ ո ւտ ք ' նրա անմիջական սա հմա նա կցու

թ յա մ բ : Ղ- Իննինյա նը հ ի շո ւմ է Ի ս յա ն (Ի ս քյա ն ) կա մ «Պ ա նօքցոց ե ր կ ի ր »

ա նուններով : Տ ե ղ ի ռ ա զ մ ա տ հ ն չ, բ ա յց քրդա խ ռս հ ա յե ր ը , 1 8 - 1 9 - ր դ դ դ . պահպանել

էին իրենց ա նկա խ ութ յո ւնը : Ն ո ւ յն հեղինա կի մ եկ ա յլ վ կ ա յո ւթ յա մ բ ' « ա յս երկիր

Պանօքցոց' է թ ե մ Սուրբ Ցոհա ննու, որ ի Մ ո լ շ » 2 3 : Հ ե տ ա գ ա յո ւմ ' Հա վետ իկ

(քրդերեն' Н ауёёап)2 4 :

Ձ ե ռ ա գ ր ե ր ո ւ մ հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ե ն ն ա և ա յ լ տ ս ւ ր ը ն թ ե ր ց ո ւ մ ն ե ր ' « Կ ո գ ո վ ի տ / դ ) » ,

« Կ ո կ ո վ ի տ » , . Գ ո գ հ ո վ ի տ » [հ մ մ տ .* Մ ա շ տ ո ց ի ա ն վ ա ն Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն , ձ ե ո . թ ի վ

2292(81ա ), 2 3 7 0 < 2 3 7 р ) , 2 7 4 8 Ц 2 4 ш ) , З б 9 7 ( 2 2 9 р ) , 5 1 2 3 ( 1 9 0 р ) , 6 4 8 5 ( 9 2 ш ) և ն ] : Կ ա ր ծ ո ւ մ

ե ն ք ' Շ ա ր ա ֆ - խ ա ն ի հ ի շ ա տ ա կ ա ծ ձ և ը պ ա հ պ ա ն վ ե լ է ա յ դ շր ջա ն ի Գ ր եխ ո խ (ի )

գ յ ո ւ դ ա ն վ ա ն մ ե ջ (քրդ. ' « 1 ° ո խ ի բ լ ո ւ ր » ) :

2 ® 1 4 6 7 ( Ջ Ժ ՚Տ ) մ ի Ա վ ե տ ա ր ա ն ի հ ի շ ա տ ա կ ա ր ա ն ո ւ մ կ ա ր դ ո ւ մ ե ն ք . « Շ ն ո ր հ ի ւ Տ ե ա ո ն ,

կա տ ա ր ե ց ի զ գ ի ր ս ք ր ի ս տ ո ս ա կ ա ն մ ս ւ տ ե ն ի ս . . . ի գ ա հ ս Ս լե մ ս ւն կ ի ի ք ա ղ ա ք ս ո ր ա յ ժ մ

կ ո չ ի Ռ ա պ ա տ . . . » ( ը ն դ գ ծ ո ւ մ ը մ ե ր ն է - Գ . . Ր . ) : Տ ե 'ս Р , է ջ 1 2 3 :

21 Шараф-хан, стр. 314:

2 2 Հ մ մ տ . Բ ս ւգ ր և ա ն դ ի « Ն ա հ է ա » կ ա մ « Ն ա հ ի ն » գ ա վ ա ո ը , ո ր ն ա ն ջա տ վ ե լ էր

Ա լս ւշ կեր տ ի ց՝ ը ն դ գ ր կ ե լ ո վ Կ ա ր ա ք ի լի ս ա յի շրջա կա բ ն ա կ ա վ ա յ ր ե ր ը : Ի դ ե պ . 1 8 - ր դ դ .

վ ^ - 1 9 - ր դ դ . ս կ . ա յ ն ե ր բ ե մ ն կ ո չ վ ո ւ մ էր ն ա և Ա լա շ կ ե ր տ (Т.- Ի ն ն ի ն ե ա ն ,

Ա շ խ ա ր հ ս ւգ ր ո ւթ ի ւն չ ո ր ի ց մ ա ս ա ն ց ա շ խ ա ր հ ի , մ ա ս ն Ա , հ տ . Ա , Վ ե ն ե տ ի կ — Ս . Ղ ա զ ա ր , 1 8 0 6 . էջ 115):

2 3 Ն . տ . , էջ 2 4 5 :

2 4 Հա րկ է ն շ ե լ , որ թե' պ ա նոքին (բա ն ո ւք ի ) , թ ե ' ե ա վ ե դ ի ն ( հ ա վ ե յդ ի ) ս ո ւ լ ե յ մ ա ն ի ց ե ղ ի

1997 ՏԱք'ՈՆԻ 1). <Ո4.<ԱՆՆե11Ի (եՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱՆՔԻ... ժ 95

է . Կ Ի Ն Ճ (Ն ). Թ ր ք С е п с կաւՐ С е п ? : Տսւրոնից ա ր և մ ո ւտ ք : Ինչպ ես ե ր և ո ւ մ է

կոնդա կի տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց , Ս. Հովհա ննեսին էին պ ա տ կա նում Ա րա ծա նոլց հա րավ ընկած գ յո ւղ ե ր ը (մ ի ա յն մ ի փոքր մա սը գ տ ն վ ո ւմ էր հ յո ւս ի ս ո ւմ , ա յն էլ'

ա նմիջա պ ես գեսւափին): Հիշա տ ա կվող «խ ա չկ ա ւն ք »-ը ո չ ա յլ ինչ է , եթե ո չ Կիննի

բնա կա վա յր երից մ ե կ ը : Ըստ ե ր և ո ւ յթ ի ն Կիննի մեջ էին մ տ ն ո ւմ նա և ա վելի

հա րա վում ' Ս ա ոում գետ ի հ ո վ տ ո ւմ ընկած և կո նդա կո ւմ հ ի շ վ ո ղ մ ի շա րք

բնա կ ա վ ա յր ե ր , որոնք ա վելի ուշ կ ա զ մ ո ւմ էին Փ եչա րի գ յո ւղ ա խ ո ւմ բ ը (դրա նց մա սին' իր տ եղ ում ):

ը . Բ Ա Ղ Ի Ն . Պատմական Բալահովիտ գա վա ոի (Ծ ոփ ք) հա րա վա յին շրջա նը,

Ցիփ ն (Սրին) լեռի ց մ ի ն չ և Ա րա ծա նի: Ա յդ մա սը հա յտ նի էր ն ա և Ա շմ ո լշա տ ա ն ո ւն ո վ (պ ա տ մ. Ա րշա մա շա տ ից):

թ . Ռ Ա Պ Ա Տ Ն Ա Հ Ի Ա . Թ եմի սա հմա նները նկա րա գրելիս նշե լ ենք , որ մ ի փոքր

շրջա ն էր ' Սանասնո-ջրի ձա խ ա փ նյա կում : Ա վ ե լի ո ւշ , դ ա ո ն ա լո վ ն ո ւ յն քրդա կա ն ց ե ղ ի քո չա տ եղի ն, վ ե ր ա նվ ա ն վ ե ց Բա գրա ն (Բաքրսւն):

ժ . Տ Ա Ր Ո Ն . Ս. Հովհա ննեսի թ եմ ի մեջ էին մ տ ն ո ւմ գ ա վ ա ո ի ծա յր հա րա վ

ա ր և մ տ յա ն ' վա նքին ա նմիջա պ ես սա հմա նա կից, գ յո ւղ ե ր ը ' Հ ի ն շի ն ո -ջր ի ց մ ի ն չ և կ ի ն ն :

Ինչպ ես տ ես նո ւմ ե ն ք , ա յս տ ե ղ եկ ութ յո ւն ներ ը կա րևոր են ո 'չ մ ի ա յն վա նքի

թ եմ ի վ եր ա բեր յա լ պ ա տ կերա ցում կ ա զ մ ե լո ւ , ա յլև Մ ե ծ Հ ա յք ի հիշա տ ա կվա ծ

նա հա նգների, և հա տ կ.’ Ա դ ձ ն ի ք ի , 1 5 - ր դ դ . 1 -ի ն կեսի վա րչա կա ն բա ժա նմա ն

ուս ում նա ս ի ր ո ւթ յա ն հա մ ա ր : Ա յն էապ ես տ ա ր բե ր վո ւմ էր հի ն , ա շխ ա ր հ ա ցո ւյց յա ն

գա վ ա ռա բա ժա նում ից՝ ա րտ ա հա յտ ելով տ վ յա լ ժա մա նա կա հա տ վա ծում ա յս շրջա նի

էթ նո-քա ղա քա կա ն իրա վիճա կը: Ս ելջուկյա ն և . մ ա ն ա վ ա ն դ . մոնղոլա կա ն

ա րշա վա նքների ը նթ ա ցքո ւմ ( 1 1 - 1 3 - ր դ դ դ .) զ գ ա լի թ վ ո վ քրդա կա ն և

թուրքմենա կա ն վա չկա տ ուն ցե ղ ե ր հա ստ ա տ վեցին Հ վ . Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ , ա յդ թ վ ո ւմ

և վ ե ր ո հ ի շ յա լ գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւմ ՝ աստինանաբար ենթ ա րկելո վ տ եղի նստ ա կյա ց

բնա կ չո ւթ յա նը (գերա զա նցա պ ես հ ա յ, ն ա և ' ա սորի): ճ ի շտ է , 1 4 - 1 5 - ր դ դ դ . քր դ .

ցեղ եր ն իրենք ը ն դ ո ւն ո ւմ էին թ ո ւր քմ են ա կ -կ ո յո ւն լո ւն ե ր ի , իսկ ապա' կա րա -

կ ո յո ւն լո ւն ե ր ի գե ր ի շխ ա ն ո ւթ յո ւն ը , սա կա յն վ ե ր ո բե ր յա լ փաստերը ց ո ւ յց են տ ա լիս,

որ հ ի շ յա լ ժա մա նա կա շրջա նում նրա նք ձե ո ք էին բ ե ր ե լ ա յնպ իսի ա զ դ ե ց ո ւթ յո ւն , որ

ա րդեն իր ենց ա նուններն էին փ ոխ ա նցել ժա ռա նգա կա ն տ իր ո ւյթ նե ր ի վ ե ր ա ծվ ա ծ մի

շա րք գ ա վ ա ռ ն ե ր ի : Ա ն գ ա մ ա վա նդա պ ա հ Հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ի ն ստ իպ վա ծ էր ա րձա նա գրել

ա յդ փաստը' նա խ ա պ ա տ վութ յունը տ ա լով օտար ա նվա նումներին («ը ո ը խ ի կ .

Մ իհրա նիկ. Սլեմանիկ և ն ) : Փ ա ստ որեն ա յս շրջա նից ս կ ս վ ե լ էր Հա յա ստ ա նի

« ք ր դ ա ց ո ւ մ ը » , ո րը հա տկա պես մ ե ծ թափ ստ ա ցա վ օս մ ա ն յա ն նվա նմա ն ժա մա նա կ:

Ա յս գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւմ է ր , ուր նախապես ս տ ե ղ ծվ ե ցի ն քրդա կա ն կիսանկախ

ժա ռա նգա կա ն ի շխ ա ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ը : Հա րկ է ն շ ե լ, որ նոր վա րչա կա ն բա ժա նումը

կենսունա կ գ տ ն վ ե ց ' հա ր ա տ և ելով մ ի ն չ և 1 9 - ր դ դ . 1 -ի ն կ ե ս ը : Հ ե տ և ա ն ք ը ե ղ ա վ

ա յն , որ տ եղի հա յ բն ա կ չո ւթ յա ն մի մա սն աստ ինա նա բար դ ո ւր ս մ ղ վ ե ց կա մ

ո ւծ ա ց վ ե ց նորեկ ք ո ւր դ տարրի կ ո ղ մ ի ց : Ն ո ւ յն ը տ եղի ո ւնեցա վ ա վելի հ յո ւս ի ս ո ւմ

գ տ ն վ ո ղ գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւմ , հատկապես Կ իննում (Գ ե նջ), ուր 1 6 - 1 9 - ր դ դ դ . ի շխ ո ւմ

նյուղերն էին (Տե'ս Шараф-хан, стр. 3 1 4 ) : Ի դեպ, 1-ինը պահպանվել է Կողբաձորի վերին հոսանքի շրջանում գտնվող Բանոկ կամ Պանոկ գ յո ւղ ի անվան մեջ:

Գ հ Ղ Ա Ա ՜ ԲԱԴԱԼՑԱՆ 1997

, , ր , հն (դոււքհկ նա մ դա գա) իրանական ցե ղ ե ր ը : Վ երջիններս մ ի ն չ և Բալահովիտ

Դ ե ր ս ի մ իրենց ե ն թ ա ր կ ե լ ո վ բ ն ի կ ն ե ր ի ն ' հ ե ա ա գ ա յ ո ս մ 1ա6 հ ա ն վ ա ծ ն ե ր ո վ

ձ ո ս ե օ հ ն ն ր ա ն ց : Զ ո ւ ր չ է , ո ր դ մ լ ի կ ն ե ր ի մ ի դ գ ա լ ի մ ա ս ն ի ր ե ն հ ա մ ա ր ո ւ մ է ր

Ь հ ! հ օ ս ե ո ւ | ա ծ : Ա յ ս ա ի ս ո վ . Ս . Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ի վ ա ն ք ի 1 4 4 5 թ . կ ո ն ղ ա կ ը հ ե տ ա ք ր ք ի ր

^ ր ա վ ա ղ բ յ ո ւ ր է Ա ր և մ տ յ ա ն Հ ա յ ա ս տ ա ն ի ն ա և է թ ն ի կ ա կ ա ն պ ա տ մ ո ւ թ յ ա ն

ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յ ա ն հ ա մ ա ր : Ա յ ն հ ա մ ա դ ր ե լ ո վ ա յ լ ս կ զ բ ն ա ղ բ յ ո ւ ր ն ե ր ի հ ե տ '

1 ա ո ե ւ հ է ա վ ե լ ի հ ա ն գ ա մ ա ն ա լ ի ց լ ո ւ ս ա բ ա ն ե լ . մ ա ս ն ա վ ո ր ա պ ե ս . տ վ յ ա լ

Լ մ ա ն ա կ ա շ ր ջ ա ն ի Տ ա ր ո ն ի և Ա ղ ձ ն ի ք ի է թ ն ո - դ ե մ ո գ ր ա ֆ ի ա կ ա ն ի ր ա վ ի ն ա կ ի ն

ա ո ն > ւ ] ո ո բ ա դ մ ա թ ի վ հ ա ր ց ե ր :Ս. ՀՈ Վ ՀԱ Ն Ն Ե Ս Ի ԹԵՄԻ Բ Ն Ա Կ Ա Վ Ա ՅՐ Ե Ր Ը Կ ոնդա կում ա մենից ա րժեքա վորը

վա նքին ենթակա բնա կա վա յրերի շա րքն է . որը ստ որև ներկա յա ցնում ենք աւքոոոտությամբ, ըստ երեք ը նդօրինա կութ յունների քննական հա մ ե մ ա տ ո ւթ յա ն,

«ի օ ա ն է ա ստ ուա ծա յին ծո րումն ա ւր հ ն ո ւթ ե ա ն ... նախ' ի Պ լէ լ, (ի) Ի ո ր (ա լ)ն ք , ի

Ք ո ո ւտ . ի Փ ո ղ ր կ ո վ . ի յե ր կ ո ւս Ս (ն)ծնուտ . ի յԱ ր թ խ ա ւն ք . ի յԱ լդ ա ղ բ ի լր . ի

Շ եխ լա նք. Ի Գ դ լա ղա ն. ի Տա րմա ծին. ի Մ լքա ջուր , ի Ծ ա ղ կ ո ւն ք, ի Հ ո վ ի տ , ի

յՈ ս ւո ւղ » ի Կորեկջուր, ի Կ ծու, ի խ որձա վա նք, ի Փ ա րխ ա ւ ե ւ յի լր մ դ ր է ք ն , ի վ ե ր ս ,

ի ճա պ կնուտ , ի յԱ ո ջ ի շ է ն , ի Բ երդ, ի Ք ա րուտ ե ւ յի ւր մ զ ր է ն . ի յԱ ր ծ հ ն ք , ի Ք խ մ ո ւտ , ի Ի>աչկաւնք, ի Սմպար, ի Ս երկեւլիկ, ի Մ ո դ ա ւն , ի յԱ ո ւտ ն ո ց , ի

Կ որմրիկ, ի Փ էչա ր , ի ճա նա ձոր, ի դղ ե ա կն յՌ ա պ ա տ , ի յԱ ր գ ե լք . ի Հ ե ր ք ի ն , ի

Ք ա րուտ , ի յԵ ր է դ , ի յԱ ն տ ե ւ , ի Մ զա կ . ի Ս ա ոնէս, ի Ց ո փ ո ւմ , ի գիլղա քա ղա քն Անէ,

ի Գ ո ւմ ա յ, ի դղեա կն Ս եւա ն, ի Բաղին ե ւ յի ւ ր մ գ ր է ն . ի Թ իլ, ի 8 խ ի ն , ի Թ րխ է, ի

Հր էտ ա ն, ի Ս րտ է, ի Հ ա յն ի քա ղա ք, ի Տ պ ն է , ի յԱ պ ա ր , ի Զ ը ո ա յ, ի Պ ա լընննէ, ի

յԸ ո ը ս լա յի մ , ի յԱ տ ա խ , ի ճ ո ւմ ա ր ի կ , ի Ն ո ւնհա ս , ի Ք ա ր ո ղ , ի Մ ըշրքիկ, ի

յԱ ր ա ւս ք , ի Վ ա նք, ի Զ ոըխ իկ, ի Հա ւտ նա ւ, ի Հ ը զ ր ա ւ, ի վ ա ն ք , ի Թ ըրնըլ, ի

Ք ըրքա ն, ի 2 ը կ ր շէ ն , ի Մ ո ւֆ ա ր ղ ի ն , ի Հ ը ս ո ւն , ի Պ ա տ մա ն, ի Պ ա ւշա թ, ի Պ ա չմ ը թ է,

ի Պ ա շխ ա յ, ի Ս լէմա նի, ի յԱ ր տ ա յ, ի յԱ ր խ ո ւն թ , ի ճ ա ւզ ի կ . ի Ս րէպ ա յ, ի Պ ա սմ, ի

Պախըոնաս, ի Պ ա հըմթէ, ի յՌ ա պ ա տ , ի Բա ցի, ի Պ երմ , ի Հ ո ի կ , ի վ ա ն ք , ի ճա նա նք,

ի Ս ա նտ ա յ, ի յի շ խ ն ձ ո բ , ի յԸ ն կ ո ւզ ն ա կ , ի Ս եւիթ , ի յԱ ր տ կ ա ւն ք , ի Հ ե ղ ի ն , ի յԱ ր ս ,

ի Մ եծ Փ ա ո կ ս ւյ, ի Փ ա ււկսւյ, ի Ս ա ղտ ուն, ի Շ ո ւղ է ք , ի Կ էրէն տ իկ, ի յԱ հ ր ա ւն ք , ի

Գ եղրվա ն, ի յԸ ն ձ ք ա ր , ի վ ա ն ք , ի Մ սըրձոր, ի Կ ի ց, ի .Ցեհոբ , ի Հ ա ր ո լի թ ո յ, ի

Տը լե ր էթ ա ւ, ի Փ ա ս ո ւր , ի Կա կուա ս, ի յԱ պ տ ա կ էս , ի յԱ պ ի դ ո ղ է * , ե ւ ի

գիւղա քա ղա ք ն Կա սգէ ե ւ յի ւր գ ա ւա ռ ս ււք ն »2 5 : Հ ի շվ ա ծ են ընդա մենը 1 1 8

բնա կա վա յրեր (չհա շվա ծ չորս մ գ ր ե -ա գ ա ր ա կնե ր ը ), որոնցից ս տ ո ւ յգ հա յտ նի է

1 0 8 -ի , կա սկա ծելի' 8 - ի տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը : Ջի հա ջո ղ վել նշտ ել մ ի ա յն 2 -ը ’ Պասմ և

Ա պ ի գ ո ղ է *2 6 : Բնա կա վա յրերի թ վա րկում ը ս կ ս վ ո ւմ է Տա րոնից և ընթա նում

թեմա կա ն սահմանների վերը նշվ ա ծ կ ա ր գ ո վ : Բնա կա վա յրերը հա մա կա րգել ենք

ըստ հ ե տ և յա լ գա վա ռների.ա . ՏԱ Ր Ո Ն . Ինչպ ես նշե լ ենք , Ս. Հովհա ննեսին էին պ ա տ կա նում գա վա ոի

հա ր ա վ -ա ր և մ տ յա ն ա յն գ յո ւ ղ ե ր ը , որոնք գ տ ն վ ո ւմ էին վա նքի անմիջական

հ ա ր և ա ն ո ւթ յա մ բ ' Հ ի ն շի ն ո յ-ջր ի ց մ ի ն չ և Ա րա ծա նի: Կ ոնդա կում դրա նք 1 4 - ն են'

25 Ա . р . ՑՕաբ: Բ. էշ 200-201 : Գ. էջ 141-142:

26 Բ, էջ 201. « յԱ պ ե ղո ղ ն »:

1997 ՏԱՐՈՆհ II. ՀՈՎՀԱՆՆեՍԻ (ԵՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱՆՔԻ -. & 97

Պ լէլ, 1“ որ(սւլ)նք, Ք ռ ո ւտ , Փ ո ղ ր կ ո վ , Ս (ն)ծնոսո(2), Ա րթխ սււնք,՛ Ա լգ ա ղ բ ի լր ,

Շեխ լսւնք, Գ զլսւղա ն, Տա րմսւծին, Մ լքսւջուր, Ծ ա ղկ ո ւնք , Հ ո վ ի տ , Ո ւււոլղ , որոնց

տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը , բա ց ա ռ ո ւթ յա մ բ Հ ո վ ի տ ի , ս տ ո ւ յգ հա յտ նի Է: Տեղա նունները՛հիմնա կա նում անաղա րտ որեն պա հպ անվել Էին ն ա և 2 0 -ր դ դ . ս կ գ բ ի ն , թեև.

մա սա մբ ա ղ ա վա ղ վե լ կա մ փ ոխ վել Էին2 7 : ի ն չ վե ր ա բե ր ո ւմ Է Հովիտ գ յո ւ ղ ի ն ,

ապա բնա կա վա յր երի թվա րկմա ն հա ջորդա կա նութ յունը թ ո ւ յլ Է տալիս

ենթա դրա բա ր ա յն տ եղա գր ել Ծ ա ղկունքից հա րա վ, Ա րա ծա նու ոլորա նի մ ո տ , ձախ

ա փ ին: Հա րկ Է ն շ ե լ, որ ա յս շր ջա ն ո ւմ , որը 2 0 - ր դ դ . ս կգբին հա յտ նի Էր Հա գնա խ

ա ն վ ա մ բ, նո ւյնպ ես հա նդիպ ում Է նույնա նուն գ յո ւ ղ 2 8 : Ե վ մի դ ի տ ո ղ ո ւթ յո ւն : Ա -

ո ւմ ե. Գ - ո ւ մ , Ո սւո լղ ի ո ւ Կորեկջրի մ ի ջ և հա նդիպ ում Է « Տ ո ղ կ ո ւ ն ք *

( « Ց ո լղ կ ո ւ ն ք » ) գ յո ւ ղ , ի ն չը , մ ե ր խ որին հ ա մ ո գ մ ա մ բ , «Ծ ա ղ կ ո ւ ն ք » - ի ձեռա գրսւյին

ա ղ ա վա ղ ում ն Է , հետ ևա բա ր՝ թ յուրիմա ցա բա ր Է մ տ ց վ ե լ ը նդ օր ին ա կութ յա ն մ ե ջ :

Ա յն ա ռա նձին բնա կա վա յր չե ն ք դ ի տ ե լ, ո ւս տ ի և ք ա ր տ եգո ւմ չի հա ն դ ի պ ո ւմ :

բ . Կ Ի Ն Ճ ԵՎ Փ Ե 2 Ա Ր . Կ ոնդա կում հիշա տ ա կվող 2 6 բնա կա վա յր երից

(Կորեկջրից մ ի ն չ և Մ գա կ նե րա ռ յա լ) 1 4 -ը բա ժին են ըն կ նո ւմ Կ իննին, մնա ցա ծը '

Փ ե չա ր ի ն : Նկա տ ի ո ւն ե ն ա լո վ , որ վ ե ր ո հ ի շ յա լ երկու գա վ ա ռներ ը գ ր ե թ ե ա նծա նոթ

են ըն թ ե ր ցո ղ ի ն , դրա նց բնա կա վա յրերի մա սի ն կխ ոսենք ա վելի մա նրա մ ա ս ն: Կիննի

բնա կա վա յր երից մ ե զ հա ջողվել Է վերջնա կա նապ ես նշտ ել 1 1 -ի տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը '

Կ ծ ո ւ, Փ ա րխ ա ւ (ա յժ մ ' Р е п к ) , Վ երս (У н зе к ) , ճա պ կնո ւտ (ՕՅՈՍէ), Ա ռջի շԷ ն (հետ .'

Ա ր շե ն , թ ր ք .' А гЙ и§т)2 ^ , Բ եր դ (հա յտ նի է ն ա և Կինն կա մ Գենջ ա ն ո ւն ո վ , գ ա վ ա ոի

կենտ րոնը, թ ր ք .' К а1екбу կա մ (յՇՈք), Ք ա ր ո ւտ , Ա ր ծե ն ք , Ք խ մ ո ւտ , Ի>ւսչկաւնք

(Н а$ 1 к), Սերկեւլիկ (БегкеуЛ ): Որոշակի դ ժ վ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր են ա ռա ջա նում մ ի ա յն

Կ որեկջուր, խորձսւվանք և Սմպար գ յո ւղ ե ր ը տ ե ղ ա դ ր ե լի ս : 1 -ի ն ը հ ի շ վ ո ւմ է

Տա րոնի բնա կա վա յրերից անմիջա պես հետ ո: Ըստ հա ջոր դա կա նութ յա ն' ա յն

տ եղա գր ել ենք Կծու գ յո ւ ղ ի ց մ ի փոքր հա րա վ, Ա րա ծա նու ձախ ափին գ տ ն վ ո ղ

С о1си к լեռա ն մոտ (կ ա ր ծո ւմ ենք ' վերջինս Կորեկջուր տ եղա նվա ն թ ր ք .

ա ղ ա վ ա ղ ո ւմ ն է ): Ա մ ե ն ա յն հա վա նա կա նո ւթ յա մբ 1 8 7 8 թ . ապրիլի 1 4 -ի ն

Դ իա րբեքիրի թ եմ ի ա ռա ջնորդ Փ իլիպ ոս Ն ա ջա րյա նցի ' Կ . Պոլսի պա տ րիարքարան

ուղա րկա ծ գ յո ւղ ա ց ա ն կ ե ր ո ւմ (քա ղվա ծ Օսմա նյա ն տ ա րեգրքից) Գենջի ( « Կ է ն ն » )

կ ա զ մ ո ւմ հ ի շվ ո ղ Ի>որջուր գ յո ւ ղ ը 3 ^ ն ո ւ յն Կորեկջոլրն է : խ որձա վա նքը հա ջոր դո ւմ

է Կ ծո ւի ն : Փ . Ն ա ջա րյա նցի ա րդեն նշվ ա ծ գ յո ւղ ա ց ա ն կ ե ր ո ւմ և ս ա յն («Ի>ոսրո-

онԱ յդ գ յուղերն են' Քռուտ >Քա րձոր ( թրք.' КЗвОг), Տա րմսւծին>Քուրդմեյդա ն (տե՞ս Р , էջ 201), Մ լքա ջոլր>Նավա լեմոլլք (քրգ-' «մլքսւձոր», *ջ ո լր » > « ձ ո ր » = « գ ե տ » համարժեքից: Հմ մ տ . թրք. С02е1ч1еге81, Зарог-йегЫ , Տ 8 տ0 ո-ճշքշտւ, Та1оп-ёегез1գետանունները ևն), Ծա ղկունք>Տա նգոք (թրք.' 2еп8Йк: Հմմտ .' Մ ո կ ո ւն ք > \1 3 1 ^ (ճ , Հո.եկոնք>Ւ1շոոջ6^ Հ ա վ կ ո ւ ն ք > է ^ ւ ո {^ ևն):

28 Վ . Պետոյան, Սասունի բարբառը, Եր., 1954 , էջ 186:О О •

վերջին ձևն ամենայն հավանականությամբ «Ա ռ ջի շէն »-ի տարբերակներից է (ա րդյո՞ք դմլիկերեն):

Գրականության և արվեստի թանգարան, Թորոս Ազատյանի ֆ ո նդ , ցուցակ 3 , գործ թիվ 50 , թերթ 19 (ա յսուհետ և՛ Նաջարյանց):

ԳհՂԱՍ' ԲԱԴԱԼՑԱՆ 1997

ւ|ա նք») Գ ն վ ո ւ մ ե ն ո ւյն գ յո ւղ ի ց («Կ ա զ ո ւ » ) հետո- ‘ : Հ ա շ վ ի ա ռ նե լո վ ա յս փաստը* խորձավանքը տ եղա գրել ենք վհրշինից մի փոքր հ ս -ա բ և մ ո ւ տ ք

‘ նույնա ցնելով У г а к գ յո ւ ղ ի հետ3 2 : 3 -ր դ ը բն ա գ ր ո ւմ հա նդիպ ում է «Ս մ պ ա տ » ձ և ո վ : Մ եր կա րծիքով՝ սա գրչա կա ն սխալ Է . որն առա ջ է եկել ձեո ա գիր « ր » - ի և « տ _ ի հանախ հա նդիպ ող շփ ո թ ից: Ուստի՝ գ յո ւղ ի անունը սրբա գր ելո վ «Ս մ պ ա ր »՝

ա յն տ եղա գրել ենք «Ի ա չկ ա ւն ք » և «Ս ե ր կ ե ւլի կ » բնա կա վա յրերի մ ոտ (մա նա վա նդ,

որ հ ի շվ ո ւմ Է դրա նց հետ)' նույնա ցնելով ժամանակակից Տա ճ ա ֊-ի հետ (հ մ մ տ .'

վա սպ ուրա կա նում Բերկրու գ յո ւղ ե ր ի ց Ս ըմբ>Ս ընդ>Տւոճ):

Փ եչա րի գ յո ւղ ե ր ի նշգրիտ տ ե ղա դ ր ութ յո ւնը որոշ չա փ ով բա րդա ցն ում Է նրանց

անկանոն հերթ ա կա նո ւթ յունը : Բացի ա յդ . ն ո ւյն շա րքում հիշա տ ա կվող ճա նա ձոր

և Ռապատ (« յՌ ա պ ա տ ») բնա կա վա յրերը գ տ ն վ ո ւմ էին գա վա ռա կի սա հմա ններից

դ ո ւր ս : Դ բա նցից 1-ի նը ներկա յիս С ш ги г կ ա մ С ш еги г (Փ . Ն ա ջա րյա նցի մոտ '

« ճ ն ե զ ո ւ ր » ) 33 գ յո ւղ ն Է' Լնե գ յո ւղ ա քա ղ ա քից հա րա վ: 2 -ր դ ը . որի մա սին ա րդեն խ ոսել ենք (տե՞ս վա նքի թ եմ ի մ ե շ մ տ նող գա վա ռներին վերա բերո ղ մա սը ).

Ա ղձնիքի 1 5 -ր դ Դ- նշա նա վոր բերդա քա ղա քներից Էր և գ տ ն վ ո ւմ Էր Փ եչա րից

ա ր ևմուտ ք' պատմական Կղեսուրք լեռնա նցքի շր ջա նո ւմ , ներկա յիս Ք սւղքիկ

գ յո ւղ ի ց շուրջ 5 կ մ հ յո ւս ի ս -ա ր և ե լք ' մ տ նե լով ս ո ւլե յմ ա նի քրդերի տ իրույթ ի մ ե շ :

Բերված փաստերը ց ո ւ յց են տ ա լիս, որ կոնդա կի ա յս մ ա սո ւմ կան հետագա մ իջա մտ ութ յուններ ( Հ . Ոսկյանը և ս մա տ նա նշում Է ա յդ ) : Ջի բա ց ա ռ վ ո ւմ , որ մի

քանի բնա կա վա յրեր սւվեփ ուշ ե ն ա վ ե լա ց վ ե լ, ի նչն Էլ խախտել Է դրա նց

աշխարհագրա կա ն հե րթ ա կա նո ւթ յուն ը : Ի ն չ և է , չնա յա ծ ա յս ա մ ենին, մ ե զ

հա ջողվել է նշտ ել հիշա տ ա կվա ծ 1 2 բնա կա վա յրերից 1 0 -ի տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը :

Դ բա նցից 4 -ը ' Մ ո զ ա ւն (ա յժ մ ' М е г ш п ), Ա ռւտ ն ոց (ճեժօտ ), Ա ր գ ե լք (АгкШ г),

Հ է ր ք ի ն , գ տ ն վ ո ւմ էին Ս ա ռում գետ ի վ ե ր ի ն , նույնքա նն է լ' Փ էչա ր (Р 1$аг), ե ր է զ

(Н егенп), Ա նտ եւ (Տոճւք), Մ զա կ , միջին հոսա նքի շր ջա ն ո ւմ : ճա նա ձորը և

Ռապատը, ինչպ ես վ ե ր ը ց ո ւ յց տ վե ցի նք , չէի ն մ տ ն ո ւմ Փ եչա րի կ ա զմ ի մ ե ջ ,: Մ ի

փ ոքր կա սկա ծելի է մ ի ա յն հ ե տ և յա լ ե ր կ ո ւ գ յո ւղ ե ր ի տ եղ ա դ ր ո ւթ յո ւնը :

1 . ԿՈ ՐՄ ՐԻԿ- Բ նա գրում ' « Կ ո բ մ ր ի չ » : Մ եր կա րծիքով' սովորա կա ն գրչա կա ն

սխալի հետ ևա նքո վ վերջին « կ » - ն կա րդա ցվել է « չ » 3 4 : Կա տ արելով վ ե ր ո ն շ յա լ

ս ր բա գ ր ո ւմ ը , ա յն նույնա ցրել ենք Փ ե չա ր ի հա րա վա յին սա հմա նա գլխ ին գ տ ն վ ո ղ

ժամանակակից Կ որմրիկ (К о п ш к ) գ յո ւղ ի հետ 3 ^ :

■2. Ք Ա Ր Ո Ւ Տ . Մ եր կա րծիքո վ Փ . Ն ա ջա րյա նցի գ յո լղ ա ց ո լց ա կ ն ե ր ո լմ հա նդիպ ող

«Ք ս ւր ս ւթ » գ յո ւ ղ ն է 3 ®, որ ը , նկատի ա ռ նե լո վ բնա կա վա յրերի հե րթ ա կա նո ւթ յունը ,

3 ն ս ւ ջ ա ր յա ն ց , թ . 2 0 :դշ

Չ շ փ ո թ ե լ ք^երդի կ ա մ գ ե ն ջ ի մ ո տ , Ա ր ս ւծ ա ն ո ւ հ ա ն դ ի պ ա կ ա ց ափին գ տ ն վ ո ղ

ն ո ւ յ ն ա ն ո ւ ն գ յ ո ւ ղ ի հ ե տ ( կ ո ն դ ա կ ո ւ մ հ ա ն դ ի պ ո ղ Վ ե ր ս ը ) :

3 3 ն ա ջ ա ր յս ւ ն ց , թ . 1 6 :

3 4 Ի դ ե պ , Փ ի ր ղ ա լ ե մ յա ն ի մ ո տ ա յ ս ձ և ո վ « Կ ա կ ո ւ ա ս » - ը դ ա ր ձ ե լ է « Կ ա չ ո ւ ա ս » (տե'ս Գ ,

• էջ 142 ) :

3 ^ ն ա ջ ա ր յ ա ն ց ի մ ո տ « Գ ո ւ ր մ ը ք » , Լ ն ե ի կ ա զ մ ո ւ մ (թ . 15) :

3 ^ Ն ա չ ա ր յ ա ն ց , թ . 2 4 :

1997 ՏԱՐՈՆԻ I). ՀՈՎՀԱՆՆհՍԻ (եՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱՆՔԻ- ժ 99

նո ւյն ա ն ո ւմ Ь ներկա յիս 1(02լեէւսւն հ յո ւս ի ս -ա ր և ե լյա ն ստորոտին գ տ ն վ ո ղ Ա րգա ր

(Аг§а1) բնա կա վա յրի հետ :գ . Բ Ա Ղ Ի Ն ԵՎ Ս Ե Վ Ա Ն . Կոնդակում՛ Բաղին գա վա ռի բնա կա վա յրերից հիշվում՛

են ընդա մենը 4 -ը ' Բ ա ղին, Թ ի լ, Թ րխ հ. 8իյին' որոնց բոլորի տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը

ս տ ո ւյգ հա յտ նի է : Դրա նցից մ ի ա յն Ցիփնն հ ժամանակի ըն թ ա ցքո ւմ ա ղ ա վ ա ղ վ ե լ'

դա ռա նսւլով Սրին (թրք. Տ շ ո ո ): Ս ևան բերդա քա ղա քը («դ ղ ե ա կ ն Ս եւսւն») գ տ ն վ ո ւմ

էր Բա ղինից ա ր և ելք ' Դրնի գետ ի վերին հոսա նքի շր ջա ն ո ւմ , Ս և ա ն -Մ ա դ ե նի

լեոների մ ո տ ! 1 9 - ր դ դ . վերջի երբեմ նի նշա նա վոր ա յս բնա կա վա յրը ա նշուք

դմլիկա բնսւկ մ ի գ յո ւղ ա կ եր և կ ո չվ ո ւմ հր Ա վ ն ի կ 3 7 : Սևա ն (Ս իվա ն, Ս և ի ն) ա նունն

ա նցել հր շրջակա երկու տ ա սնյա կից ա վելի գ յո ւղ ե ր ի ց կ ա զ մ վ ա ծ նա հիեին, որը

մ տ ն ո ւմ հր Դիա րրեքիրի վի լա յեթ ի Բա լուի կա զա յի մ ե ջ :

դ . Հ Ա 8 Ն Ի , ԼՃԵ Ե Վ Ս ԼԵ Մ Ա Ն Ի Կ . Կ ոնդա կում հիշա տ ա կվում են ա յս գ ա վ ա ռ

ների 1 2 բնա կ ա վա յր եր , ա յդ թ վ ո ւմ ' Հսւյնին («Հ ս ւ յն ի ք ա ղ ա ք»)' իր հ ի ն գ (Ս րտ հ,

Տպ նհւ Ա պ ա ր, Տ ը ռ ա յ, Պա լընննհ). Լնեն («գ ի լղ ա ք ա ղ ա ք ն Լ ն հ » ) ' մերձա կա երեք

(Սա ոնհսւ Ց ո փ ո ւմ , Գ ո ւմ ա յ) գ յո ւ ղ ե ր ո վ , ինչպ ես ն ա և Ս լեմա նին: Ա յս շա րքին ենք

մ ի ա ց ր ե լ ն ա և Հրհտսւն գ յո ւ ղ ը ' Ա կլի (պ ա տ մ.' Ա ն գ ղ , Ա ն գ ե ղ -բ ե ր դ ) գ ա վ ա ռ ի ց :

1 9 - ր դ դ . վ . - 2 0 - ր դ դ . վ ե ր ո հ ի շ յա լ բնա կա վա յր երի մ ե ծ ա գ ո ւ յն մա սը

պահպանել հր կ ո նդ ա կ ո ւմ ա վ ա նդ վա ծ ա ն վա ն ում ն ե ր ը : Ա ննշա ն փ ոփ ո խ ութ յո ւն հր

կրել մ ի ա յն Ապարը (А пЬаг>А ш Ьаг): Հա րկ հ ն շ ե լ, որ թրք- ա ղ բ յո ւր ն ե ր ո ւմ

հա նդիպ ում են նա և որոշ գ յո ւղ ա ն ո ւն ն ե ր ի տ ա րբերա կներ' Յ ո փ ո ւմ >Բ ս ւո ,

Գ ո ւմ ա յ> Օ ս ա , Հայնի>Ւ13Ո1:

ե . Մ Ո Ի Ֆ Ա Ր Ղ Ի Ն . Հիշա տ ա կվա ծ ե ն հա մա նուն ա վա նն իր շրջա կա 5 գ յո ւ ղ ե ր ո վ

(Հ ը ս ո ւն , Պ ա տ մա ն, Պ ա լշա թ , Պ ա չմըթ հ, Պ ա շխ ա յ), որոնց բոլորի տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը

ն ո ւյն պ ե ս ս տ ո ւ յգ հա յտ նի հ : 1 9 - ր դ դ . վ .- 2 0 - ր դ դ . ս կ . ա ղ բ յո ւր ն ե ր ո ւմ վ ե ր ո հ ի շ յա լ

բնա կա վա յր երից փ ոփ ոխ վա ծ ա նվա ն ումներով հա նդես են գա լիս հ ե տ և յա լ 3 -ը '

Պատմսւն>ի4313ե3ժւ (-0 ) կա մ М а1аЬап (-Ьеп)З8 , Պսւչմըթհ>133Տեոէ3 9 , Հըսուն>1&քՏՅՈ

(-§ յո )4 0 :զ . Զ ԸՌ Ը Ի Փ Կ Ե Վ Ա Թ Ա 1°. Ս . Հովհա ննեսի թ ե մ ի ն հին պ ա տ կա նում 15

բ ն ա կ ա վ ա յր , որոնցից 8 -ը ' Ջ ը ռը խ ի կ ո ւմ (Ը ո ը ս լա յի մ , Ջ ըոխ իկ, Հ ո տ ն ա լ, Հ ը զ ր ա լ,

Վ ա նք, Թ ըրնըլ, Ք ըրքսւն, Ջ կրշԷն), 7 -ը ' Ա թ ա խ ո ւմ ( « դ ղ ե ա կ ն » Ատախ կ ա մ

Ա թ ա խ 4 1 , ճ ո ւմ ա ր ի կ , Ն ո ւն ե ա ս , Ք ա ր ո զ , Մ ըշրքիկ , Ա ր ա ւս ք, Վ ա նք):

^ Ա յ ս գ յ ո ւ յ լ ը Ա . Մ. Կ ո լ յո ւբ ա կ }ւն |ւ մ՛ոտ հիշված հ Ա զըվնիկ ձևով (տ ես «М ате р и ал ы

д л я в о е н н о -стати сти ч еск о го о б о зр е н и я А зи атско й Т урц и и », т . 3 , ч а с т ь 2 , Т ., 1 8 9 0 , с тр . 7 8 ) : Հիշյա լ ձևն առաջ հ եկել Սևանի աղավաղումից'Ս և ա ն+իկ>Ս ևնիկ>Տևնիկ>Տըվնի կ, որտեղից տնական « ա »-ի հա վելումով' Ա զըվնիկ > Ավնիկ (հմմտ . Քղիի գյուղերից' Վարդենիկ > Ավրդնիկ):

38 Ռուսական 5-վերստանոց քարտեզ, Ր -11 պլանշետ: Ա մենա յն հավանականությամբ

Ма1аЬап ( ) ձևն աոաշ հ եկել արար, յ և յ տառերի շփոթից: Գ յո ւղ ը կ ո չ

վել հ նաև Փրեբաթմսւն (Գ . Սրվանձտյանց, Երկեր, ետ. 1, Եր., 1978, հշ 75):

39 Հա յկ . ա ղբյուրներում' «Պ ա շըմթ հ» կամ «Պ սւշըմըթ»:

Գտնվում էր համանուն լեոան (թրք.' Н |гш ) ստորոտին:

Աթախը պատմ. Հայաստանի նշանավոր բերդաքաղաքներից հր' հայտնի դեո 4—5 - րդ

Ю О & ԳեՂԱՍ՜ բադալյան 1997

' Հետ ա քրքրություն ե ն ն երկա յա ցնում հ ե տ և յա լ բնա կա վա յր երը.1 . ՋԸՌՒՓԿ- Հա մա նուն գա վա ոի գ յո ւղ ե ր ի շա րքում ն շ վ ո ւմ է ա ոա ջինը, ապա

հա ջորդում են « Հ ո տ ն ա ւ » - ը . « Հ ը զ ր ա ւ » - ը . « վ ս ւ ն ք » - ը և ն : Ն մ ա ն հերթականութ յունը մ ե գ թ ո ւ յլ ե տալիս գ յո ւ ղ ը նույնա ցնել Միհրանի (թ րք. М Ш гаш կա մ М к е ш ) բնա կա վա յրի հետ , որի ա նո ւնով , ինչպ ես նշե լ ենք , շրջակա գա վա ոա կը

կ ո չվ ո ւմ էր Մ իհրա նիկ: վերջինս 1 5 -ր դ դ . 1 -ի ն կեսին, ինչպ ես տ եսա նք, դ ե ո

Զըոըիփկի մ ի մա սն էր (ա ր և ե լյա ն հա տ վա ծը): Մ եր կա րծիքով' ա վելի ո ւ շ , երբ

Միհրանիկը (Մ իհրանին) ա ոա նձնա ցել և դա րձել էր ին ք նո ւր ո ւյն գա վ ա ո (օջա քլըք),

ա նունը փ ոխ ա նցեց կենտրոնին' Զըոխ իկին (ինչը սովորական ե ր և ո ւ յթ է ր ), որն էլ

ա յդուհետ սկսեց կ ո չվ ե լ Մ իհրա նի: Ջըոըխ իկ (Զըոըկսւն) ա նունը պա հպ անվեց

նախկին գա վա ոի ա ր և մ տ յա ն մասի վ ր ա , որը 1 6 - 1 9 - ր դ դ դ . կ ո չվ ո ւմ էր նա և

Թաբջիլ կա մ Թերջիլ' կենտրոնը հա նդիսա ցող հա մա նուն բերդա քա ղա քի ա նունով (կոնդա կում « Թ ը ո ջ ը լ» կա մ « Թ ը ր Տ ը լ» , հ ի շ վ ո ւմ է որպ ես «ա ւ ա ն » ) : Ա վ ե լի ո ւշ , 1 9 -

ր դ գ . 2 -ր դ կեսին, Թսւրջիլի ա նկումից հետ ո, Ջըոըխ իկի (Զ ըոըկա նի) կենտրոնը տ եղա փ ոխ վեց հա րևա ն Հա զր ո (կ ոն դա կո ւմ ' «Հ ը գ ր ս ւ ւ » ) գ յուղ ա քա ղ ա ք:

2 . Վ Ա Ն Ք Ե Ր . Սրանցից 1-ի նը Ս. ՜էքա կա բա յեցվոց կա մ Ա ոա քելոց (Ա թ խ ո լ)

վանքն Է' Ա թա խ ից մ ի փոքր հ յո ւս ի ս -ա ր և ե լք , որն իր ենթա կա գ յո ւղ ե ր ի հետ 1 5 -ր դ

Հ . 1-ի ն կեսին ա նցել Էր Ս. Հովհա ննեսի գերա տ եսչութ յա նը (տ ե ս 1-ի ն

ենթ ա գլո ւխ ը ): 2 -ր դ ը Հ ա գ ր ո յի մոտակա Ա յն ը բր ը ղ ի Ս. Ա ստ վա ծա ծնի վա նքն Է

(թ րք.' Ь Ь ш к ) 4 2 :

3 . Մ Շ Ր Ք Ի Կ . Տ ե ղ ա գ ր ե լ ենք ներկա յիս М иэпГ գ յո ւ ղ ի տ ե ղ ո ւմ : Մ եր խորին

հա մ ոգմ ա մ բ' սա «Մ շ ր ք ի կ » - ի ա րա բա գիր ա ղա վա ղմա ն հետ ևա նքն Է, որ գա լիս Է

մ և ^ տ ա ռերի շփ ոթից ( ф —^ > ‘֊• յ — )4 3 : ժա մա նա կի ընթ ա ցքո ւմ սխալ

տարբերակը պ ա շտոնականա նա լով' դ ուրս Է մ ղ ե լ 6իշտ ձ և ը :

Ն շվ ա ծ գա վա ռների բնա կա վա յրերի մ ի մա սի ա նվա նումները և ս 1 9 - ր դ դ . վ .

2 0 -ր դ դ . սկ . փ ոփ ոխ վել Էին' Հ ո տ ն ս ււ^ օ ո ժ օ ք 4 4 , Ք ը ր ք ш О >К екап4 5 , 2կրշԷ ն

[նախնական Ջ ո ւկ /խ /ո ւր + շ է ն ] >2պ »ա 4 6 , Ք ա ր ո զ >К егУ в 2 4 7 , Ա րա ւսք > А п 1 2 а 2 а т | .) :

դդ.: Օսմ՛անյան տիրապետության ժամանակ (ւքինչև 19-րդ դ . 1-ին կեսը) համ՛անուն օջաքլըքի (թրք. А1ак) կենտրոնն էր: 19—20-րդ դդ., աստինանաբար անշքանալով,Աթսւխը վերածվել էր հիմ՛նականում՛ քրդաբնակ գ յո ւղ ի : Հա յկ . սւղբյուրնա րումհանդիպում՛ է Անթաղ կամ՛ Այնթաղ անուններով (թրք.“ АпЫс կամ՛ 1Шак):

4 2 Նաջարյանց, թ. 39 ' «Կոմանէ Ա յնիպ րգ»: Կոչվել է նաև Գոմ՚ան (Գ . Արուանձտեանց, Թորոս-աղբար, հա. 2. Կ. Պոլիս, 1884, էջ 237: Տե'ս նաև՝ ԳԱԹ, Գ . Սրվանձայանցի ֆ ոնդ, «Լրա ցուցիչ ն յո ւթ եր », գ . թիվ 23 , թ . 3):

Ի դեպ, Ասիական Թուրքիայի քարաեգի ոժւսերեն պսւանենոււք այս գ յուղը նշված է «М и ш рак » ձևով (« У - 1 4 : П ап у » պլանշետ):

4 4 Հա յկ . ա ղբյուրներում Հոտնով:

4 5 նաջարյանց, թ. 37՜ «Քսւքա ն»:

4 6 Գյուղի մ՛ոտ, 20-ր դ դ . սկ . դեռ պահպանված վանքը կոչվում էր «2 ի յր ի » (8ա րոլթիւն Ղագարեան, Հա ղրոյ, ԳԱԹ, Թ. Ազատյանի ֆ „ ց. 3 , գ . 12 . թ . 1):

Կսւրծոււք ենք' սա նույնպես արաբատառ գրության սխալ ընթերցմ՛ան հետևանք է. } յ ^ Տ կարելի է կարդալ և ' «Ք ա ր ո ղ » և ' «Ք ե ր վ ե դ » :

1997 ՏԱՐՈՆԻ II. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍԻ (եՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱՆՔԻ- & Ю1

է . ԿՈՂԲքՆԱ ՀԻՍ.)4 » ԵՎ «Գ Ա Տ Կ Ո Ւ Գ Ա Ւ Ա Ռ ». Կ ոնդա կում հ ի շ վ ո ւմ հն 39 բնա կ ա վ ա յր ե ր , որոնցից Կ ող րում Էին 34Աը' Ա ր ա ա յ. Ա ր խ ո ւնթ , ճ ս ւլզ ի կ , Ս րԷպ ա յ,

Պ ա սմ, Պախըռնսւս, Պ ա հըմթ է, Ռապատ, Բա ցի, Պ հրմ, Հ ռ ի կ , վ ա ն ք , ճ ա ն ա ն ք ,

Սանտսւյ, Ի շխ նձո ր . Ը ն կ ո լզ ն ա կ , Ս ելիթ , Ա րտ կա ւնք, Հ ե ղ ի ն , Ա ր ս, Մ ե ծ Փ ա ո կ ա յ,

Փ ա ո կ ա յ, Ս ա ղտ ուն, Շ ո ւղ է ք , Կ էրէնա իկ, Ա հրա ւնք. Գ հ ղ ր վ ա ն . Ընձքա ր , վ ա ն ք ,

Մ սըրձոր, Կ ից, Ցեհոր, Հսւր ո ւի թ ո յ, Փ ա ս ո լր : « Գ ա զ կ ո լ գ ա ւ ա ո »-ի բնա կա վա յր երը

5 -ն հն' հա մա նուն գ յո ւղ ա ք ա ղ ա ք ը (կոնդա կում* « Կ ա ս գ է » ) , Տ ը լե ր է թ ա լ, Կա կուա ս,

Ա պ ա ա կէս, Ա պ ի զ ո ղ է ՞: Ն շվ ա ծ բնա կա վա յրերից չի հա ջո ղ վել նշւոել մ ի ա յնհ ե տ և յա լ 2 գ յո ւղ ե ր ի տ ե ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը (քա րտ եզում տ եղ չե ն գտ ել).

1 . ՊԱ Ս Մ . Ըստ Ղ- Փ ի ր ղ ա լե մ յա ն ի ' 1 9 - ր դ դ . վերջին ք ա ռ ո ր դի ն ա վերա կ է ր 4 9 :

Ա նունն արտաքին ն մ ա ն ո ւթ յո ւն ունի Հ ա զ ր ո յի ց հ ա ր ա վ -ա ր և ե լք գ տ ն վ ո ղ В агш аг-ի հետ , սա կա յն թվա րկմա ն հերթ ա կա նո ւթ յունը բա ց ա ռ ո ւմ է ա յդ :

2 . Ա Պ Ի Զ Ո Ղ ե(Ա Պ Ե Ղ Ո Ղ Ն ). Ա ղ բ յո ւր ն ե ր ի պակասը հ ն ա ր ա վոր ո ւթ յո ւն չի տ վել

ա նգա մ վերջնա կա նապ ես նշտ ել գ յո ւ ղ ի ա նունը : Կ ա րծում ե ն ք , ա յն նույնա կա ն է

1 6 8 8 թ . գր վա ծ մ ի Ա վետ ա րա նի հետ ա գա յի հիշա տ ա կա րա նում հա նդիպ ող

«Ա պ տ ո զ ո ղ ա ն » («Ա պ տ ո ղ ո ղ ա ն *» - Գ . Р .) բն ա կ ա վա յր ի ն5 0 : Կա սկա ծից վե ր է

մ ի ա յն , որ գ յո ւ ղ ը գ տ ն վ ո ւմ էր «Գ ա զ կ ո ւ գ ա ւս ւռ »-ո ւմ և , ինչպ ես ց ո ւ յց է տալիս

բնա կա վա յր երի թվա րկմա ն հեր թ ա կ ա նո ւթ յո ւն ը , ա յն պետ ք է փ նտ րել

«Ա պ տ ս ւկ է ս »-ի (հ ե տ ա գ ա յո ւմ ' Թիաիյս) և «Կ ս ւ ս գ է » - ի (Գ ա զկ ե ) շ ր ջա ն ո ւմ : Ի դ ե պ ,

դ րա նցի ց ա ռա ջինը, ըստ ժա մանա կա կից քա րտ եզա գրա կա ն ն յո ւթ ե ր ի , 2 0 - ր դ

դա րա սկզբի ն կ ա զ մ վ ա ծ էր ա ոա նձին գ յո ս լա կ - « թ ա ղ ե ր ի ց » , ի նչը սովորա կա ն

ե ր և ո ւ յթ էր ինչպ ես Ս ա սունում, ա յնպ ես է լ ՛մ յո ւս հա յկա կա ն լե ռ ն ա գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւմ :

Ջի բ ա ց ա ռ վ ո ւմ , որ « Ա պ ի զ ո ղ է » - « Ա պ ե ղ ո ղ ն » - «Ա պ տ ո զ ո ղ ա ն » գ յո ւ ղ ը ժա մա

նակի ը ն թ ա ց ք ո ւմ , մ ի ա ձ ո ւլվ ե լո վ «Ա պ տ ա կ է ս » - Թ իա խ սին, դ ա դ ա ր ե լ է դ ի տ վ ե լ

որպ ես ա ռա ձին բն ա կ ա վ ա յր : Ցա վոք, ա յդ գ յո ւ ղ ա կ - « թ ա ղ ե ր ի » ա ն վ ա ն ո ւմ ն ե ր ը մ ե զ

հա յտ նի չե ն , ի ն չը , մ ե ր կա րծիքո վ, կտար հա րցի վերջնա կա ն պա տ ասխանը:

Որոշակի հետ ա քրքրութ յուն են ա ռա ջ բե ր ո ւմ երկու « վ ա ն ք » - ե ր ը : Դ րա նցից

ա ռա ջինը , որը հ ի շվ ա ծ է « ճ ա ն ա ն ք » գ յո ւ ղ ի ց ա ռա ջ, ն ո ւյն ա ցր ե լ են ք վերջինիս

մոտ ա կա Հե շտ ե ր ի (Հե շթ ե ր ի) հետ , ո ւր 2 0 - ր դ դ . ս կ զ բ ի ն դ հ ո պ ա հպ ա նվա ծ ա վերա կ

ե կ ե ղ ե ց ո ւ շրջա կա յքի հո ղ եր ը « Ջ ա վ ի ա դ ե ր ե » ( « վ ա ն ք ի հ ո ղ » , ը ն դ գ ծ ո ւմ ը մերն է

- Գ . Р .) էի ն կ ո չվ ո ւմ 5 1 : Ե րկրորդ « վ ա ն ք » - ը նշվ ա ծ է « Ը ն ձ ք ա ր » - ի ց հետ ո, որն էլ

մ ե զ թ ո ւ յլ է տ ա փ ս ն ո ւյն ա ցն ե լ ա յն գ յո ւ ղ ի նշա նա վոր Ս ուրբ Գ և ո ր գ ի հ ե տ :

Օ սմա նյա ն տ իրա պ ետ ությա ն ը ն թ ա ցքո ւմ վ ե ր ո հ ի շ յա լ բնա կ ա վա յր եր ի մ ի մա սը

ձ ե ռ ք էր բե ր ե լ նոր ա ն վ ա ն ո ւմ նե ր , որոնք հա նդիպ ում ե ն գերա զա նցա պ ես

պա շտոնական վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ո ւմ , ինչպ ես ն ա և տ եղի ք ո ւր դ բն ա կ չո ւթ յա ն մ ո տ :

Սւքէորև նե ր կ ա յա ցնո ւմ ենք ա յդ բնա կա վա յր երը ' Ս րիպ սւյ>1& Ո թ, Բւսցի>8շ1օտ,

Պ երմ>?ՅՈ Ո 1 Տ, Արխունթ>ԷԽքՇՈէ, Հռիկ>ԷԽ 1ւՏ5 2 , վսւնք>1&§է6ք, ճ ա նա նք> С а с а з 5 3 ,

4 ® Կողրի մեջ ենք ընդգրկել նաև Ռսւպ ատ նսւհիսւն:

4 9 Գ , Էջ 142:

5 0 Р , Էջ 189:

51 Պետոյան, Էջ 183:Հ 0

Ըստ եր և ո ւյթ ին , եղել Է նաև Հոիկք > Հր(լ)իկք տարբերակը, որից Էլ առաջ Է եկել

102 Н- Գ ե Ղ Ա Ս ՜ Ր Ա Դ Ա Լ Ց Ա Ն

հ 1, ГЛп„>Акса5.Г. Սեւիթ>ՏէԱէ, Ընկու<լակ>Օս2Ոսէ, Հ ե ղ ի ն >ա Ա ո . Ц.ри>Ег51к.

Փ2ձ ԿՀ > ? № . и ч-Ы Ы М Ш . 5պ Էք>51№ ^ И « й > 0 и ь а . , Ահ- п к н ш и Ը ն ձ ք ա ր > ^ ^ , Մ ս ը ր ձ ո ր ^ ե Ո Ա ա տ ա ” Կ ի ց > 1 0 շ . Հսւրուի-

рГ ]>Н егЬ а1 , Տ ը լ հ ր ե թ ա ^ Ա ւ ք Տ ^ Ա պ ա ա կ է ս ^ Յ ճ ս տ 5 7 . Կ ա սգէ (Գ ա ս գ է , Գ ա զկէ) >

թրքկոնդա կը մա նրա մա սն տ եղեկ ո ւթ յուններ է հ ա ղ որ դ ո ւմ ն ա և Ս . Հովհա ննեսի

ա նմհ?ական մերձա վոր կա լվա ծքների, ա գա րա կների և ա րոտ ա վա յրերի, մի

հա սքով' հող ա յին տ իրույթ ների մ ա սի ն : Հ ա շվ ի ա ռ նե լո վ ա յդ հա տ վածիտ եոա նվա նա գիտ ա կա ն ա ռ ո ւմ ո վ ներկա յա ցնող հետ ա քրքրո ւթ յո ւնը , ա վելո րդ չենք

հա մա րում ս տ ո րև ա յն ներկա յա ցնել ա մ բո ղ ջ ո ւթ յա մ բ (ինչպ ես մ իշտ ' կոնդա կի 3

ը նդօրինա կութ յունների հ ա մ ե մ ա տ ո ւթ յա մ բ). « Ա յլ ե ւ , Ս ուրբ Ա թ ո ո ո յս հա նդ եւ

ս ինա ւռն58 ա յս ե' աւա ւականն Ց է ր կ է ն , Ա րա ւսիկ , Դ ա րբնա ձոր, Հ ո ր ո ւ-2 ո ր ո վ ն

մ ի ն չե ւ Ի Ղ զ լա ղ ա6ն> վ-1յր ի ն Դէրպ նատ րպ ասա յ մ ի ն չ ի Ս նձնուտ ա յ վ ե ր ե լն . Ք ա շոլր ովն մ ի ն չ յէ մ ի ն Թափանն ե ւ Ք ւա ւտ ն Տէր ը նա ղ բի ւր մ ղ ր ա յ է . ջրի ա նդին

Ի որ ո նի ց է . ա յս դ ի ն ' վ ա նի ց : Երեք ա ղ բիւր կ ա յ ի Ր ըլէփ ձորն' վա նիցն է . մ ի ն չե ւ ի

յա ոուա կա նն Ք ա րխ ըջի Ջուրն' վա նիցն է , քա մ Տա տ ր ի ս գո մ ու. սիՕաւռ խոտընձին

հա նտ ակն, Գետի փ ո ւլ. Պ ա ւղոսի հ ը ն ի . նա նապ արհն, երուկնին ' մ ի ն չե ւ ի

հա նտ ա կն»5 9 : Ց ա վոք, նշվա ծ հա տ վա ծը շա տ կ ո ղ մ ե ր ո վ մ ո ւթ է մ ե զ հա մա ր , քանի

որ հ ի շվ ո ղ ա ռվ ա կների, հա նդա մա սերի, ա ղ բ յո ւր ն ե ր ի , ձորակների և ա գա րա կ- մգրա ների մ ե ծ ա գ ո ւյն մա սի ա ե ղ ա դ ր ո ւթ յբւն ն ա նհա յտ է : Ա յն-հ ն ա ր ա վ ո ր կլիներ

նշտ ել մ ի ա յն ժա մանա կին կ ա զ մ վ ա ծ Տշգր ի տ և մա նրա մա սն տ ոպ ոգրա ֆիա կա ն

քա րտ եզների, ինչպ ես նա և հա նգա մա նա լից տ եղեկա գրերի հիմա ն վ ր ա , որոնք

բա ցա կ ա յում ե ն : Ջպետք ե մ ոռա նա լ նա և տ եղի հա յ րնա կչդւթյա Օ գրեթ ե գլխ ովին

բնա ջնջմա ն փաստը 1 0 1 5 թ .. որը ն ույնպ ես վնռսւկա ն դ ե ր է դ ւն ե ց ե լ հ ի շ յա լ տարածքի միկրոտ ոպ ոնիմիկա յի մ ոռ ա ցմ ա ն կա մ հիմ նովին փ ոխ վելու հա մա ր :

Ա յնպ ես որ կարելի է ա սել, որ ա յդ տեղա նունՕերը գերա զա նցա պ ես ա ն դա ռ

նա լիորեն կորա ծ ե ն : Ա յն ո ւա մ ե ն ա յն ի վ ա ռա նձին նշխ ա րներ պա հպ անվել ե ն , և դա

հիմնա կա նում ա յս տ ե ղ ա վելի ուշ ա ռա ջա ցա ծ նոր գ յո ւղ ե ր ի շն ո ր հ ի վ ; «Տ ս ւտ ր խ յ-

գ ո մ * - ը (տ ա րբերա կ' « Տա տ րա գոմ » , թ րք.' Э в а к о г о ) , որը նույնպ հ4 մ ի ն չ և Մ ե ծ

վերոհիշյա լ ձևը:

Նախնական «ճ ա ն ա նց» ձև ից:

«Կերենտ իկք» տարբերակից!

5 5 Ըստ էության սա տեղանվան քրդերեն պարզ թարգմանությունն էէ ԸՕդ որոււք, 19—2 0 -ր դ գ դ . հայկական ա ղբյուրներում հանդիպում է հենց երկրորդ ձևը (Գա լիեմսուր, Գելիեմսուր ևն):

5 6 19—2 0 -ր դ դ դ , հա յկ. ա ղբյուրներում' Թ ըլթա ֆ, Թըլթըվ և ն :

57 19—2 0 -ր դ դ գ , հա յկ, ա ղբյուրներում' Թիախս:

58 «Ս ինոռ,» բուն իմաստով նշանյյյկյ)ւմ հ «սա հմա ն» (հունարեն' Տ^ՈՕՐՇՏ-ից): Սակայն այստեղ ա յն ունի «արոսսսվայր», «անասուններ արածացնելու տ եղ» իմաստը: Ի դեպ, բառս երկու ի մա սսա վ'■№ щ и о р տ^տսւգռրծվում է Ջավախքի գյուղաբնակ հայերի շրջանում (Գ . Р.):

5 9 Ա , թ. 91բ: Р , էջ 2 02 : Գ , էջ 143:

1997 ՏԱՐՈՆԻ Ս. ՀՈվՀԱՆՆեՍԻ (եՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱՆՔԻ... Ժ 103

Ե ղ եռնը հա յա բնա կ է ր , վա նքի հա րա վա կողմում էր ' Սասունի նա խ ա լեռնա յին

գ ո տ ո ւմ (որոշ ա ղ բյո ւր ն ե ր ա յն հիշա տ ա կում են հենց լե ռ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւմ )6 ®:

Ենթա դրելի է , որ « Հ ո ր ո ւ - Զ ո ր » է կ ո չվ ե լ Ս. Հովհա ննեսից մ ի ն չ և Կզըլսւղա ջ գ յո ւ ղ

ձ գ վ ո ղ ձորա հովիտ ը, իսկ Վ սւրդենիք (ս ե ռ .' « վ ա ր դ ե ն ի ց » ) և վ ե ր ի ն Վ ա րդենիք

տ եղա մա սերն ա մ ենա յն հա վա նա կա նութ յա մբ գ տ ն վ ե լ են խորոնքի հ ա ր և ա ն ո ւթ յա մ բ և ն :

Ա յս պ ի ս ո վ , կոնդա կի նշվ ա ծ հա տ վա ծները խիստ հա րուստ ն յո ւթ են պ ա րու

նա կում ինչպ ես տ եղ ա նվա ն ա գիտ ութ յա ն, ա յնպ ես էլ լե զ վ ա բ ա ն ո ւթ յա ն , սոցիա լ-

տնտեսական հա րա բերութ յունների պ ա տ մութ յա ն վ ե ր ա բե ր յա լ, ի նչը լրա ցուցիչ

ա ն գա մ բա րձր ա ցնում է ա յդ եզա կի փ ա ստ ա թղթի ա րժեքն ո ւ նշա ն ա կո ւթ յո ւնը :

Ս. ՀՈ Վ ՀԱ Ն Ն Ե Ս Ի Վ Ա Ն Ք Ի Թ Ե Մ Ը Հ Ե Տ Ա Գ Ա Դ Ա Ր Ե Ր Ո Ւ Մ . Կ ոնդա կում հիշա

տ ա կվող գ ա վ ա ռ նե ր ը , գ ր ե թ ե ա ռա նց բա ց ա ռ ո ւթ յա ն , վա նքի հոգա բա րձութ յա ն ը

շա րունա կեցին պա տկանել նա և հետ ա գա հ ա ր յո ւր ա մ յա կն ե ր ի ը ն թ ա ցքո ւմ : Ա յս պ ե ս ,

1 8 - ր դ դ . վերջի - 1 9 -ր դ դ . ս կ զ բի վա րչա -քա ղա քա կա ն վիճա կն ա րձա նա գրա ծ Т,.

Ւ ննինյա նը ն շո ւմ է , որ « թ ե մ մենա ստ ա նիս են գ ի ւղ օ ր ա յք Մ շ ո յ' որք ա նկա նին ի

հա րա ւա կողմն Եփ րա ւոա յ, սկսեա լ յա ր և մ տ ի ց գա ւա ոին մ ի ն չ ի գինդն խ ո ր օ ն ք , և

Ք սւրձոր. նա և վինա կքն Կինն և խ ո ւլփ »6 * : Ինչպ ես ա րդեն նշե լ ե ն ք , հեղինա կը

վա նքին ենթա կա գ ա վ ա ռ ն երի ց հ ի շո ւմ է նա և Ի ս յա նը («Պ սւնօքցո ց ե ր կ ի ր »)6 2 :

Լ ն ե ի , Հա յնի ի և Ս լիվա նի թեմա կա ն պա տկ՜անելությա ն մա սին Ղ- Ի ննի ն յա նը մ ե զ

ա նհա յտ պ ա տ ճա ռներով ո չի ն չ չի հ ա ղ ո ր դ ո ւմ : Ի ն չ վե ր ա բե ր ո ւմ է Բա ղին գ ա վ ա ո ի

4 գ յո ւղ ե ր ի ն , ապա դրա նք ա յդ ժա մա նա կա շրջա նում լի ո վ ի ն ա ն ցե լ էին Բա լա հովտի

նշա նա վոր Ք ա ղ ցր ա հա յա ց Ս. Ա ստ վա ծա ծին վա նքին (Հ ա վ ա վ գ յո ւ ղ ի մոտ )®3 :

Հ ո ւ յժ կ ա րևոր տ եղ ե կ ո ւթ յո ւննե ր է պ ա րունա կում « Հ ա յե լի գ ո ր ծ ո ց Տիգրա նեա ն

Մ կրտ իչ վա րդա պ ետ ի և ա ռա ջնորդի Ք ի ւր տ ի ս թ ս ւն ո ւ» գ ի ր ք ը (Կ . Պ ոլիս, 1 8 6 4 ) :

Հեղինա կի տ վ յա լն ե ր ո վ ' 1 8 4 0 - 5 0 - ական թ թ . (իր ա ռա ջնոր դ ե ղ ա ծ ժա մա նա կ) Ս.

Հովհա ննեսի թ եմին էին պ ա տ կա նում « Տ է ր ի կ , Տ ա ր ա յ, Հ ա յն ի , Լ 6 Է , Հ ա զ ր օ յ ,

Մ էհ ր ա յճ ի , Ս իլիվա ն, Իփսւն, Գ ո ւ լբ , Ցա ւեսփ , Փ ե չա ր , և Մ շ ո յ դա շտ ին մ է ջ ա լ տասը

կս»որ գ ի ւղ օ ր ա յք . 1 0 0 գ ի ւղ . տ ունք 3 7 0 0 . ա նձինք 2 9 6 0 0 » 6 4 : Ի նչպ ե ս տ ե ս ն ո ւմ ե ն ք ,

Ս- Հովհա ննեսի վա նքը ո չ մ ի ա յն պահպանել էր 1 4 4 5 թ . կ ո նդ ա կ ո ւմ հիշա տ ա կվա ծ

գ ա վ ա ռ ն ե ր ը , ա յլև ձեռք էր բե ր ե լ նորերը' Դ ա րա ն և Դ եր իկ ը (Մ ծբի ն ի շր ջա ն ո ւմ )6 5 :

Ո ^ ա գ ր ա վ են Մ . Տի գ ր ա ն յա ն ի ա յն տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , որ Հ ա յն ի ն , Լ ճ ե ն , Փ եչա ր ը

սկզբՕապ հս պատկանել են Ա թա խ ի Ս. Մ ա կ ա բա յե ց վ ո ց -Ա ո ա ք ե լո ց վ ա ն ք ի ն , և

«ա պ ս տ ա մ բութ եա ն Ք ր թ ա ց ժա մա նա կին, ս ո ւր բ Օ հա ննէսցիք յա փ շտ ա կա ծ ե ն » 6 6 :

Ինչպ ես ե ր և ո ւմ է , թե մերն ընդա րձա կելու հա մա ր պ ա յքա րը ե ր կ ու վա նքերի մ ի ջ և

6 ® Տատրիսգոմի մասին տե՛ս նաև հաջորդ ենթագլխում:

61 իննինյա ն. էջ 198:

6 2 Ն . ա ., էջ 249:

63 Իննինյա ն. էջ 226:

6 4 Տ հ ՞ - ~г .. ., ք1.-*սյա1ւ, էջ ( :

65 1878 թ. Դերիկը («Տ է ր ը կ ») Դիարրեքիրի առաջնորդությանը ենթակա թեմերից մեկն

էր (Գ . Սրվանձայանց, Թորոս-աղրար, էջ 232):

6 6 Տիգրա նյան, ն. ա.:

104 ԳեՂԱՍ՜ ԲԱԴԱԼՑԱՆ 1997

շա րունա կվել ե նա և հ ե տ ա գ ա յո ւմ 6 7 : Մ . Տի գրա նյա նի տ վ յա լնե ր ը ց ո ւ յց են տ ա լիս,

որ Ս. Մ ա կա րա յհցվոց վա նքի մ իա բա նութ յա նը , ա յն ո ւա մ ե ն ա յն ի վ , հա ջող վել ե ետ

բերել կորցրա ծ տ ի ր ույթ ներ ը . որոնք. ս ա կ ա յն . նշա նա վոր Բա ղր-խ ա նի ա պ ստ ա մբությա ն ժամանակ (1840-ա կ ա ն թ թ .) վերստ ին ա նցել են Ս. Հովհա ն

նեսին6 8 : Հետ ա քրքիր ե ն ա և . որ 1 9 - ր դ դ . 2 - ր դ կեսին վա նքին ենթակա գ յո ւղ ե ր ի

թԻՎԸ ԳՐե թհ ձի տ ա րբերվում կոնդա կում ն շվ ա ծի ց : Ս. Հովհա ննեսի մասինտ եղեկութ յուններ է հ ա յտ ն ո ւմ նաեւ ա ր ևմտ ա հա յ նշա նա վոր հասարակական-

քաղաքական գո ր ծ ի չ Գ եղ ա մ Տեր-Կ ա րա պ ետ յա նը (Մ շո Գ ե ղ ա մ ): ի)ոսելով,մա սնա վորա պ ես, վա նքի թ եմ ի 1880-ա կա ն թ թ . վերջի վինա կի մ ա սին, նա գ ր ո ւմ է .

«Թ ե մ ե ր ն ալ ընդա րձակ ե ն , 1 2 գ ի ւղ Մ շ ո յ դա շտ ին մ ե շ , որք վա նքին են

սա հմա նա կից, իսկ ի ներքին դա շտ (Տիգրա նա կերտ ) նոյնպ էս թ ե մ հն հհտեւհալ

գա ւա ոներն ի րե նց բո լո ր հա յա բնա կ գ ի ս լե ր ո վ : 1 . 1»ոլլփ , 2 . խ իա ն, 3 . Հա վետ ա ն. 4 .

Ս լիվա ն, քանի մը գ ի ւղ ի Պշերի և Տը ո ը ք ա ն , Հ ա գ ր օ , Լ ն է , Հ ա յն է

գ ի ւղ ա ք ա ղ ա ք ն ե ր ն ...»6 9 : Ցա վոք, նոր շրջա նի վ երա բեր յա լ ա յլ ա ղ բյո ւր ն ե ր մ ե զ

հա յտ նի չե ն : Կարելի ե մ ի ա յն ե նթ ա դ ր ե լ, որ հետ ա գա տ ա սնա մյա կներին' ընդհուպ

մ ի ն չ և 191 5 թ ., թեմա կա ն սա հմա ններն էա կա ն փ ոփ ոխ ութ յուններ չե ն կ ր ե լ: Մ եզ

հա յտ նի չ է նա և Ս. Հովհա ննեսին ենթակա բնա կա վա յրերի քանակը 2 0 - ր դ դ .

սկզբին (ա յս տեսակետ ից կոնդա կը եզա կի է ) : Եթե շուրջ 4 6 0 տարվա ընթ ա ցքում

թեմի որոշ գ յո ւղ ե ր ա նցել են ա յլ վա նքերի (Բ ա ղին գա վա ոա կի օրինա կը), ապա

ե ղ ե լ են նա և նոր ձ ե ռ ք բե ր ո ւմ ն ե ր : Ս տ ո ւյգ հա յտ նի ե . ո ր . վա նքն ընդա րձակ

կա լվա ծքներ ուներ շրջակա Ա վ ա զ հ ո ղ կա մ Ա վ զ ո ւխ (Ա լձ հ ո ղ = 0 ձ հ ո ղ , հ մ մ տ . ն ո ւյն

Տա րոնում Ա վ զ ս ւղ բ յո ւր < Ա ւձ ս պ բի ւր > Ա վ զ ՚ո ւտ < Ա ւձ ո ւտ տ եղա նունները), Կ յա լա -

խ ուլի (Կ յա լա խ ոլի) և Տա տ րա գոմ (Տա տ ր ըս գո մ ) գ յո ւղ ե ր ո ւմ 7 0 : Եթե դրա նցից

աոաջին երկուսը կոնդա կում ընդհա նրա պ ես չե ն հ ի շա տ ա կվ ո ւմ , ապա ե րրորդը,

ինչպ ես վեր ն ա րդեն գ ր ե լ ե ն ք , նշվա ծ է որպ ես տ ե ղ ա վ ա յր : Ա յս բնա կա վա յրերն

աոաջ ե ն ե կ ե լ բա վա կա ն ո ւշ , ը ն դ ո ր ո ւմ նախապես ե ղ ե լ ե ն գ ո մ ե ր , ինչպ ես հ ո ւշո ւմ

են Տա տ րիսգոմ (Տա տ րա գո մ ) տ եղա նունը և Ա վսւզհո ղի Ս ի ր ո յի գ ո մ ե բ երկրորդ

ա ն վա ն ում ը : Ի դ ե պ , մ եր խ որին հ ա մ ո զ մ ա մ բ , վա նքապ ատկա ն էր նա և մոտակա

Գ ոմեր գ յո ւ ղ ը , որն իր ա նունը ստ ա ցել է տ ե ղո ւմ սկզբնա պ ես վա նքի

ա նա սնա գոմերը լինելու պ սւտ նսա ով: Լուրջ փ ոփ ոխ ություններ էին տ եղի ունեցել

նա և բնա կ չութ յա ն ա զ գ ա յի ն կ ա զ մ ո ւմ : Տա րբեր ա ղ բյո ւր նե ր ի տ վյա լների

հա մա ձա յն7 1 , 1870-ա կա ն թ թ . վեր ջին , կոնդա կում հիշա տ ա կվա ծ 116

67 Հայտնի ե. որ դեռ 1782 թ. սւնարդյունք փորձեր են եղել Հազրո, Հայնի և Լնհ գավառները հանձնելու Ս. Մակարայհցվոց վանքին (Ոսկյան, էջ 125):

ճ О0 Զենք բա ցառում, որ վանքի միաբանությունն ա յդ արել է վերոհիշյալ ազդեցիկ քրդի

օգնութ յա մբ: «

69 Գեղամ, Մ շոյ Ս. Տովհաննու վանքը, «Ա ր և ե լք » , կ . Պօլիս, 1889, թիվ 1682, եշ 3[

7 0 Ոսկյան, էշ 127:

71 Օգտագործել ենք հետ ևյալ աղբյուրները՝ Նաշարյանց, թ. 9 -4 1 : Պ. Նս*|».„0եա0, Արտօսր Հայաստանի կամ Տեղեկագիր Բալուայ, Քա րրերդու, Յսյբլւսյննսւգի, ճապաղ- շուրի հւ երզնկա յու, Կ. Պօլիս, 1883: Գ . Սրոլանձտեսւնց, Թորոս-աղրար, հսւ, 2, Կ, Պոլիս. 1884, էշ 166—167, 234^-241: Ա . Տեր-Սարգսեսւնց (Տևկանց), Ա յցելութիլն ի

1 9 9 7 ՏԱՐՈՆԻ I). ՀՈՎՀԱՆՆԵՍԻ (եՂՐԴՈՒՏԻ) ՎԱ ՆՔԻ- ժ 1 05

բնա կա վա յր երից (ա ռա նց « Ա պ ի զ ո դ է » - ի к « Պ ա ս մ » - ի ) հա յեր բն ա կ վ ո ւմ էին

մ ի ա յն 80-ոււք , որից 4 2 - ում" ք րդ հրի , դ մ լի կ ն ե ր ի , մա սա մբ նա և ասորիների և

հ ո ւյն ե ր ի հետ : Լ րիվ հա յա թա փ էին հ ղ ե լ 28 , ա վ ե ր վ ե լ' 8 գ յո ւ ղ ե ր 7 2 : Բնա կա նա բար,

ա յլա զգա բն ա կ ՚ դա րձա ծ գ յո ւղ ե ր ն ա յլև ս չէի ն ենթա րկվում1 վա նքին (որոշ

վերա պ ա հում՛ով' նա և ա վերվա ծ և անմ՛արդաբնակ դա րձա ծները): Ա յս ամ՛ենով

հա նդերձ, Ս. Հովհա ննեսը շա րունա կում՛ էր մ՛նալ Ա րևմ՛տ յա ն Հա յա ստ ա նի խ ոշոր վա նա կա ն հա ստ ա տ ություններից մ՛եկը, որին 2 0 -ր դ դ . ս կ գ բի ն դ ե ռ պ ա տ կա նում

էին տ ա սնյա կ բնա կ ա վա յր եր ' բա զմա հա զա ր հա յ բնա կ չո ւթ յա մ ՛բ :

Մ եծ Ե ղ ե ո ն ի ժամանակ Ս. Հովհա ննեսի վանքը կողոպ տ վեց և ա վ ե ր վ ե ց ,

ո չնչա ց վ ե ց ի ն նրա արժեքավոր ձ ե ռ ա գ ր ե ր ը , ա յ դ թ վ ո ւ մ ' կ ո նդ ա կը : Բնաշինշ ե ղ ա վ

ն ա և վանքապատկան բնա կա վա յր երի հ ա յո ւ թ յո ւ ն ը , որի սոսկ աննշան մասը փ րկվեց ' ա շխ ա րհա սփ յուռ լի ն ե լո վ :

< = з я &

Հայաստան, Մաշտոցի անվան Մատենադարան, «Զանազան հեղինակների ֆ ո ն դ » , թղթապանակ թիվ 54 , վավերագիր 1 3 /5 , թ. 14ш -19р:

72 Առանձին բնակավայրերի մ՛ասին տ եղեկությունները վերցրել ենք վ- 4' 1,1 ՚Ղ —լհ մ ւանից:

1 0 б с1՜ խԱՉԻԿ ՍԱՍ՛ՎեԼՅԱՆ 1997

խ ա չ ի կ ս ա մ վ ե լ յ ա ն

ՈՍԿԱՆ Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե ՏԻ ՈԻՍՈԻՄՆԱՌ-ՈԻԹՅՈԻՆԸ

ԵՐԵՎ Ա ՆՈ ԻՄ

( Ո ւ ս ո ւ մ ն ա ռ ո ւ թ յա ն 3 6 5 - ա մ յ ա կ ի ա ռ ի թ ո վ )

« Ա ղ ա չ է մ զ Ձ ե զ ե ղ բ ա յբ ք , ճա նա չ կ զ վա ս տ ա կ ա ւո րս ձ ե ր . . . » :

( Ա . Թ ե ս ա ւ լ . Ա - 1 2 )

Ոսկան վարդապետի ինքնակենսագրությունից հայտնի է , որ նա ծնվել է 1614 թվականի հունվարին, Սպահան քաղաքում: Ապագա հոգևորականը հասակ է աոնում Հայաստանից Պարսկաստան բոնագաղթված մի բարեպաշտ ընտանիքում: Իբրև գերդաստանի ավագ որդի, Ոսկանը եղել է ծնողների ուշադրության կենտրոնում, ուստի պետք է ենթադրել, որ նա տառաճանաչության աոաջին քայլերն արել է ընտանիքում, իսկ երբ փ ոքր-ինչ մեծանում է , ծնողները նրան կրթության են տալիս իրենց ծխական քահանայի մոտ «քահա նա յիցս աշխարհականացա, որտեղ նա լրացնում է իր գրաճանաչությունը, սովորում ժամակարգություն և այլն:

Նոր Ջուղայի հայության կրթության գործում բախտորոշ նշանակություն է ունենում Մովսես վարդապետ Սյունեցու ա յցելությունը Սպահան: Ն րա անմիջական նախաձեռնությամբ Ամենափրկիչ վանքում 1624 թվականին սկսում է գործել հոգևոր աոաջնորղ Խաչատուր Կեսարացու դպրանոցը:

Ամենափրկիչ մենաստանի դպրանոցի ա յս ժամանակահատվածի մասին գրավոր աղբյուրներում եղա ծ տեղեկությունները խիստ սակավ են ու ոչ բավարար: Սակայն, իբրև բացառություն, որոշ կցկտուր փաստեր տեղ են գտել Ոսկան Երևանցու ինքնակենսագրականի մեջ: Այս վավերագրից հայտնի է դաոնում, որ պատանի Ոսկանը ներքին մղումով ցանկություն է ունեցել ոչ միայն սովորելու ա յդ դպրոցում, այլև ընդունելու հոգևոր կարգ, «յսսէլո պոչորմամբ ըղձա յր,- ա սված է ինքնակենսագրականի մեջ,- կարգին եւ ուսմ ա նն»: Ծնողները, տեղեկանալով իրենց որդու մտադրությանը, ոչ միայն ընդդիմպնում, ա յլև արգելք են հարուցում նրա աոա ջ: Սակայն տասնամյա պատանու ւ1եջ կրթություն ստանալու և հոգևոր կոչման հասնելու բաղձանքը այնքան բբւո(5 ու գայթակղիչ է լինում, որ նա ծնողներից գաղտնի, «ծածուկ ի ծնողա ցն» գնում է մենաստան « ...ա ո վարդապետն խաչատոտ цш1ш ուսմլսն Ա կրօնպւրրութհպն*1: Տեղեկանալով այդ մասին, ծնողները գնում և տուն են բերում անհնազպնդ որդւդն- Սակայն նրանց ջանքերն արդյունք չեն տալիս: Ոսկանը համաողրեն շարունակում է հաճախել դպրոց և մասնակցել դասերին, և ստիպված ծնողները վ8ապվու-\1 ու ընկրկում են. « . . . ՏանՅրացեալցք ծնողացն թույլ ետուն նմա մնալ պնդք1*2ւ

1 Առաքել Դավրիժեցի, Գիրք պատմոլթեանց, Ամստերդսւմ, 1660, էջ 630:դ

Ն ո ւ յ ն տ ե ղ ո ւ մ :

1997 ՈՍԿԱՆ ՎԱՈ-ԱՊեՏհ ՈՒՍՈՒՄՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ եՐեվԱՆՈՒՄ с)֊ 107

ասված է ինքնակենսագրականի մեջ: Կրթություն ստանալու հարցում Ոսկան Երևա նցու այս' մոլուցքի հասնող բա ղձա նքը ավելի է բորբոքվում նաև. հետագայում ե ճակատագրական դեր կատարում նրա կյանքում' ունենալով իր թե' դրական ե. թե" բացասական հետևանքները:

Ամենափրկիչ մենաստանի դպրոցում Ոսկանը մի որոշ ժամանակամիջոց ուսանում է Սաղմոսի մեկնություն Ա Հայոց Եկեղեցու շարականները, այնուհետև՝ Ս. Գրքի մեկնությունը, և հատկապես Պողոս առաքյալի թղթերն ու Եսայու մարգարեությունը:

Օահ Աբասի մահից հետո Պարսկաստանում գահ բարձրացած նրա թոոանը, Օահ Սաֆիին շնորհավորելու և էջմիա ծնի վրա բա րդվա ծ հարյուր թուման պարտքի խնդիրը կարգավորելու նպատակով, Սպահան է մեկնում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Մովսես Գ Տա թևա ցին: Նույն թվականի աշնանը հայրենիք վերադարձող Կաթողիկոսը իր հետ էջմիածին է բերում Խաչատուր Կեսարացու դպրոցի աշակերտ տասնհինգամյա աբեղա ՂւիՏենց Ոսկանին: էջմիածնում նա ծանոթանում է Լիմ անապատից Մայր Աթոո. եկած «ա րտ ա քին գիտություն» անվանվող առարկաների հմուտ գիտակ Մելքիսեթ վարդապետ Վժանեցու հետ3: վժւսնեցին Լիմ անապատից էջմիածին էր եկել, որպեսզի տարիների ընթացքում համառ տքնությամբ ամբարած իր գիտ ելիքները դասավանդման միջոցով փոխանցի տեղի հոգևորականությանը: Սակայն էջմիածնում նա ապրում է մեծ հիասթափություն' հանդիպելով անտարբերության:

Մայր Աթոռում երիտասարդ Ոսկանը, ծանոթանալով Մելքիսեթ վարդապետի հետ, թվում է , թե պետք է օգտվեր ընձեռված պատեհությունից և վժա նեցու միջոցով լրացներ իր գիտելիքների պաշարը, սակայն նա ընդունում է այս տրամաբանությանը հակառակ որոշում: էջմիածնում նրա ականջին են հասնում բավականին աննպաստ տեղեկություններ Մելքիսեթ վարդապետի գիտության ու գիտելիքների վերաբերյալ: Այս պարագայում հասկանալի է , որ երիտասարդ ու անփորձ պատանին չէր կարող ա յլ կերպ վա րվել, որովհետև գտնվում էր վանական միջավայրում տարածում ստացած աննպաստ խոսակցությունների

էազդեցության տակ:Ա յն, ինչ իր պ ա տ մությա ն մեջ գիտ ա կցա բա ր շրջա նցել Է Ա ռա քել

Դավրիժեցին4 , իր համար ոչ շահեկան մանրամասնություններով, մտաբերում Է

ОՄելքիսեթ վարդապետ վժա նեցու մասին միակ մ՛ատենագրական ա ղբյուրը հանդիսանում՛ Է Առաքել Դա վրիժեցու Պատմության ԻԹ գլուխ ը: Նրա հատկապես երևանյան գործունեությա ն վերա բերյա լ գգա լի, որոշ առում՛ով լրացնող տ եղեկություններ կան ք)սկան Երկ-անցոԼ ինքնա կենսա գրության մեջ (տե'ս Ա ռա քել Դսւվրիժեցի, Գիրք պատւքութեանց, Ամստերդամ, 1669, Էջ 631):

Գավրիժեցու Պատմությունից որոշ մեջբերումներ է կատարել Հ . Ն . Ակինյանը իր «ւք^վսէս Գ Տաթևացի Հա յոց Կաթողիկոսը և իր ժամանակը» աշխատության մեջ (տե՜ս Վիհննա, |.9 3 6 , |;օ 201, 2 0 5 ): Նույնպ իսի մեջբերումներ կան նա և Լեոյի «Հ ս յյր ց պ ա տ մությա ն» մեջ (տե՛ս Երկերի ժողովա ծու, Հ . Գ , Ե րևա ն, 1969 , էջ 270 , 285, 416, 436 : Տե'ս նաև Երկերի ժողովածու, Հ . Ե, Երևան, 1986, Էջ 183, 188, 189, 210, 215, 217): Տի'ս նա և Եգնիկ վրդ . Րալայսւն, Ոսկան վարդապետ Ե րևա նցի.,., «Հ ա ս կ » , Անթիլիաս, 1966. թիվ 3 - 5 , Էջ 8 9 -9 7 :

4 Առաքել Դա վրիժեցու Պատմության մեջ ոչ միա յն անտեսված են Ոսկան Երևա նցու կողմից դիտարկված փաստերը, ա յլև մատենագիրը զա րգա ցնում Է տրամագծորեն հակառակ տեսակետ: «Մ ելքիսեթ վարդապետը,- գրում Է նա,- Լիմ անապատից եկա վ... հանդիպեց Մովսես Կաթողիկոսին և սրա աշակերտներին, որի գա լո վ ա մենքը

1 օ8 6- խԱՉհԿ ՍԱՍ՜ՎեԼՅԱՆ 1997

Ո սնա ն Ե ր և ա ն ց ի ն չո ր ս տ ա ս ն ա մ յա կ ա ն ց Ա մ ս տ ե ր դ ա մ ա մ հ ր ա տ ա ր ա կ ա ծ Դ ա մ ո Ի ժ ե ցո ւ պ ա տ մ ո ւթ յա ն ը կ ց ա ծ իր ի ն ք ն ա կ ե ն ս ա գ ր ա կ ա ն ո ւմ : « Հ ա յո ց մ ե ջ ,- գոում է ն ա ,- ո ՜չ ո ք տ եղյա կ էր ա յդ գ ի տ ո ւթ յա ն ը , մ ա սնա վոր ա պ ես հա յոց եր և ելի - նեոո կա րծում է ի ն , թ ե իրենք տ եղ յա կ ե ն ա մ են գ ի տ ութ յա ն Ա դա տ ա պ ա րտ ում էի ն նոա (Մ ե լք ի ս ե թ վ ա ր դ ա պ ե տ ի , Խ . Ս .) ո ւս մ ո ւն ք ը : Ն ր ա ն ք ա տ ո ւմ է ի ն ա յդ գի տ ո ւթ յո ւնը ,- շա րունա կում է կ ե ն ս ա գ ի ր ը , ֊մ ե ղ ա դ ր ո ւմ է ի ն ա յդ ա ն ձն ա վո ր ո ւթ յա ն ը , ո ր ո վ հ ե տ և ա յդ ք ա ն բ ա ն ը մ բ ռ ն ե լո ւ կ ա ր ո ղ ո ւթ յո ւն ի ց զո ւր կ է ի ն » 5 : Գ տ ն վ ե լո վ ա յս ա ննպ ա ստ մ տ ա յնո ւթ յա ն ա զ դ ե ց ո ւթ յա ն տ ա կ , ի ն չպ ե ս ա ս ա ց ի ն ք , « Ո սկա նը ե ր բ ե ք չմ տ ա Տ ե ց հ ե տ և ե լ ն րա գ ի տ ո ւթ յա ն ը , ո ր ո վ հ ե տ և տ ա կ ա վ ի ն փ ոքր էր մ ա ն ա վ ա ն դ ... տ ե ս ն ե լո վ մեծա գույն պ ա ր ս ա վ ո ղ ն ե ր ի ն »6 :

Լուր ստանալով Լվովի հոգևոր թեմում տիրող խաոնակ կացության մասին, Մովսես Կաթողիկոսի հաջորդ քայլը լինում է այն, որ նա էջմիածին է կանչում Նոր Ջուղայի հոգևոր աոաշնորդ Խաչատուր Կեսարացուն: Տա լով համապատասխան հանձնարարականներ, Կաթողիկոսը Խաչատուր վարդապետին, Օրա առաջադեմ աշակերտ Սիմեոն Ջուղայեցու ուղեկցությամբ, իբրև էջմիածնի նվիրակ ուղարկում է Լվով: Թե ինչ է տեղի ունենում Լվովում, թե ինչ անարգ ու խայտառակ վարքագծով է իրեն դրսևորում Նիկոլ Թորոսովիչը, մենք դրան չենք անդրադաոնա: Սակայն այս պատմության մեջ կա մի դրվա գ, որը կարևոր համարելով չենք ցանկանում անուշադրության մատնել: էջմիածնի նվիրակին Լվովի ժողովրդի աչքում նսեմացնելու, նրանց վրա բարոյական ճնշում գործադրելու նպատակով կաթոլիկ դարձած հայ կրոնավորները կազմակերպում են մի յուրատեսակ մրցույթ-հակաճառություն: Մրցորդները Խաչատուր վարդապետին առաջարկում են պատասխանել, «վ ա ր ե մ բառը անու՞ն է (գոյակա՞ն է - Խ.Ս.), թե բ ա յ» 7 : Ո'չ Խաչատուր վարդապետը և ո'չ է լ Սիմոն Ջուղայեցին չեն կարողանում պատասխանել հարցա դրմա նը: «Մ ե ր ո ն ք ,- գրում Ա ռա քել Դավրիժեցին,- հմուտ չլինելով այլևայլ պատասխաններ տվին: Այդ ժամանակ,- շարունակում է պատմագիրը,- նրանք արհամարհելով ծաղրեցին մերոնց: Եվ շատ օրեր հակաճառության համար այսպես են արել, իսկ մերոնք սրտով ու հոգով խոցվել են և հասկացել, թե ա յն, ինչ գիտ են, գիտություն չէ , ա յլ իրենք պարտավոր են քերականություն սովորել: Եվ այստեղ,- ավարտում է իր խոսքը Դավրիժեցին,- հաստատ մտադրվում են թե գնանք Մելքիսեթ վարդապետի մոտ, ամեն ինչ թողած, Օրա միջոցով արտաքին գիտության գրքեր կա րդանք»8:

Առանց հասնելու որևէ դրական արդյունքի, 1691 թվականի սկզբին էջմիածին են վերադառնում Լվով մեկնած նվիրակները և անմիջապես ձեռնամուխ լինում իրենց նպատակադրման իրա կա նա ցմա նը: էջմիա ծնում միպ բա նությա ն անդամներից ոմանք միանալով նրանց, մեկնում են Երևան և, դիմելով Մելքիսեթ վարդապետին, դառնում նրա աշակերտները:

Կաթողիկոսական նվիրակի Լվովում հակաճառության մեջ կրած պարտությունը շարժառիթ է դառնում, և 1631 թվականի մարտի սկզբին Երևանում, Ս. Անանիա առաքյալի մենաստանում (այժմ՝ Զորավոր եկեղեցի), ձևավորվում է

ա ն ս պ ա ս ե լի ո ր ե ն ո ւր ա խ ա ց ա ն » (ընդգծումը իմն է , Ի>. Ս. ): Տե՜ս, Ա ռ ա ք ե լ Դսւվրիժեցի, Պատմություն, Ե , 1088, էջ 312:

^ Առաքել Դսւվրիժեցի Գիրք պաամութեանց, Ամստերդամ, 1660, էջ 631:

® Ն ույն տ եղում:

7 Աոաքել Դսւվրիժեցի, Պատմություն, Երևան, 1088, է յ 313:

^ Ն ույն տ եղում, էջ 311:

1 9 9 7 Ո11ԿԱՆ ՎԱՈ-ԱՊեՏԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ եՐևՎԱՆՈՒՍ՜ ժ 1 0 9

Մ ելքիսեթ վարդա պ ետ Վ ժա նեցու դպ րոցը: Ն ո ւյն օրվա նից Մ ելքիսեթ վարդապետի վարած դասընթացին մյուսների հետ մասնակից է դաոնում նաև մենաստանում ապրող երիտասարդ աբեղա Ղլիճենց Ոսկանը:

Երևանյան դպրոցի հիմնադրումով իրականություն է դաոնում Մելքիսեթ վարդապետի տարիների ընթացքում իր կյանքի համար նպատակ դարձած բաղձանքը: Երևանում բացված դպրոցը միջոց է դաոնում, որ կուսակրոն վանական վժւսնեցին մեկևկես տասնամյակի ընթացքում ամբարած գիտելիքները եկող սերնդին հանձնելով, արդյունավետ «կա ցուցա նի* իր նվիրումն ու տաոապանքը:

Ուսման ընթացքին հետամուտ պատմագիրը' Աոաքել Դավրիժեցին, անհրաժեշտ է համարում և տեղյակ պահում վժանեցու դպրոցում ավանդվող առարկաների նաև հերթականությունը: «Ն ա խ ,- գրում է նա,- քերականություն սովորեց ի ն » : Այս առարկայի դասավանդումից հետո պետք է ենթադրել, որ Վժանեցու աշակերտները արդեն կարող էին Լվովյան հակաճառողներին պատասխանել թե ինչ խոսքի մաս է «վ ա ր ե մ » բառը: Սակայն Մելքիսեթ վարդապետը դրանով չի սահմանափակվում և որոշ ժամանակ անց իր աշակերտներին սկսում է ավանդել փիլիսոփայություն: Ըստ Առաքել Դավրիժեցու հավաստիացման, այս առարկայի ուսուցումը վարդապետը սկսում է Դավիթ Անհաղթի «Սահմանք իմաստասիրութ- եա ն» գրքով, ապա քննության առարկա դարձնում հույն փիլիսոփա Պորփյուրի « Վերլուծութիւն ներածութեանը», որին հաջորդում է Արիստոտելի «Կատեգորիաների մա սին» և «Պ երիա րմենիա սը», որը հայերեն թարգմանվել է « 8 ւ ս ղ ա գ ս մեկնութեան» վերնագրով: Այս գրքերի մեծագույն մասի ուսուցումը, պետք է ենթադրել, որ տեղի է ունեցել Երևանում, մինչդեռ Դավրիժեցին դրանք ներկայացնում է իբրև էջմիածնում ավանդված առարկաներ9 : Շարունակելով «դա սա ռությունը», նրանք ուսումնասիրում են նաև Խորենացուն վերա գրվող «Գ ի ր ք աշխա րհա ցը» և այլ աշխատություններ: Փիլիսոփայական գրքերի դասավանդումից բացի Մելքիսեթ վարդապետը իբ աշակերտներին ուսուցանում է նաև տարբեր ազգերի տոմարները:

Մելքիսեթ վարդապետի երևանյան դպրոցի համբավը փոխում է էջմիածնի վանականների միջավայրում տիրող բացասական վերաբերմունքը: Հոգևորականների մի ստվար խումբ, որոնք երկու տարի առաջ թերահավատ վերաբերմունք և բացասական կարծիք ունեին Մելքիսեթ վարդապետի գիտելիքների հանդեպ, առաջարկով դիմում են Կաթողիկոս Մովսես Տաթևացուն և խնդրում են, որ նա կա'մ իրենց թույլ տա գնալու Երևան՝ Վժանեցու դասընթացին հետևելու և կա'մ նրա դպրոցը տեղափոխի էջմիածին, որպեսզի իրենք ևս ուսանեն նրա մոտ:

Մովսես Տա թևա ցին որոշում է ընդաոաջել այս հոգևորականներին և 1631 թվականի հուլիսի վերջերին Մելքիսեթ վարդապետի դպրոցը, բացի աշակերտներից երկուսի, Երևանից տեղափոխվում է էջմիա ծին10: Այս պատճառով, շուրջ

Ըստ Ոսկան Երևա նցու՝ ինքնակենսագրակսւնում եղա ծ գրառման Պորփյուրի և դրան հաջորդող աշխատությունների դասավա նդումը Մելքիսեթ վարդապետը ավանդել է Ե րևա նում: Տե՞ս Աոաքել Դսւվրիժեցի, Գիրք պատմութեանց. Ա մստ երդա մ, 16 6 9 , էջ 6 33 : Անհավանական չ է , որ վժա նեցին ա յդ ամենը կրկնած լինի նաև էջմ իա ծնում , նկատի ունենա լով նոր աշակերտների մասնակցությունը:

10 Առաքել Դավրիժեցին կանխամտածված շարժառիթով իր աշխատության մեջ շրջանցել է Մ ելքիսեթ վ ժ ա ն ե ց ո ւ Ե րևա նում ապրած լին ե լո ւ փաստը: Ինչպ ես կնկատի ընթերցողը, ա յդ դրվա գները մենք արտաբերել ենք հենվելով Ոսկան Ե րևա նցու ինքնակենսագրության վրա: Ա յս նշանակու*մ է ա րդյոք, թե պատմագիրը անտեղյակ է ե ղ ե լ վ ժ ա ն ե ց ո ւ կյա նքի պա տմության ա յդ իրա դա րձությա նը: Ո՜չ ա մ ե ն և ի ն ... Դ ա վրիժեցին կա մեցել է , որ նրա դպրոցի բա ցման ութ ա մսյա պ ա տ մությունը ամբողջովին կապված լինի էջմիածնի անվան հետ. ինչը թերևս եղել է նախ և առաջ Մելքիսեթ վարդապետի ցա նկությունը:

110 Ժ խԱՉԻԿ ՍՍՍ՚ՎձԼՑՍՆ 1997

հհնս ամիս ուսանելուց հետո, ընդհատվում է Ղլիճենց Ոսկան աբեղայի ուսումնառությունը Երևանում: Ոսկան Երևւսնցու ինքնակենսագրականից հայտնի է ոաոնում որ ընդհատման պատճառը կապված է եղել Խաչատուր Կեսարացու ոնդունած որոշման հետ: Երբ վերջինս չի ցանկանում մեկ՜նել էշմիա ծին, նրա երկու աշակերտներից մեկնումեկը պետք է նրա հետ մնար Երևանում: Այս առիթով Սիմեոն Ջուղայեցու և Ոսկան աբեղայի միջև տեղի է ունենում հետևյալ խոսակցությունը. «Մ եր երկուսից մեկը,- ասում է Սիմեոնը Ոսկանին,- պետք է մնա Խաչատուր վարդապետի մոտ ... Այս գիտությունն էլ շատ կարևոր է մեզ համար, որովհետև Սպահան գնալուց հետո միմյանց կսովորեցնենք: Եթե կամենում ես սովորել, դու գնա էշմիածին, ես կմնամ այստեղ սպասարկելու (Խա չա տուր Կեսարացուն), իսկ եթե չես ցանկանում, ես կգնամ և դու վարդապետին սպասարկիր: Ոսկանը,- շարունակում է կենսագիրը,- անփորձ լինելով և տարիքով էլ դեոևս փոքր, Սիմեոնին ավագություն շնորհելով մնում է Երևանում վարդապետի մոտ, իսկ Սիմեոնը Մ ելքիսեթ վարդապետի հետ մեկնում է էշմ ի ա ծի ն »11:

էջմիւսծնում դպրոց ունենալու պատեհությունը և աշակերտների թվի ավելացումը գոհունակություն է պատճառում Լիմ անապատում վարդապետական գավազան ու պարտավորություն ստանձնած նվիրյալին, և նա իր սիրտը բացում է պատմաբանի առաջ12, ու վերջինս իր աշխատության մեջ, բառացիորեն, մեջ է բերում նրա խոսքերը. «Ո 'չ մի այլ մտածմունք ու խոհ չկար իմ մտքում,- չակերտների մեջ բերում է վժւսնեցու խոսքերը մատենագիր Առաքել Դավրիժեցին,- բացի միայն այս իմաստության համար (մտ ա ծելուց), որ երկար ու ա նհա շիվ տանջանքով հազիվ գտա, այն է լ Տիրոջ շնորհիվ, վախենում էի , թե առանց մեկին սովորեցնելու մեռնեի, և այս պանծալի ու չքնաղ գիտությունը ինձ հետ հողը մտներ, ա մփ ոփ վեր... Բայց արդ՝ որովհետև դաս տվի ՜ձ եզ ... այսուհետև փոխանակ տրտմության մխիթարություն ունեմ, որովհետև թեպետ ես կմեռնեմ, բայց ձեզ մեջ սերմանված Տիրո ջ խոսքը կմնա աշխարհում և այն ինչ ես տասնհինգ տարի և էլ ավելի մեծ տաժանքով հազիվ կարողացա գտ նել, արդ' հեշտ ու պարին ութ ամսի ընթացքում ձեզ հանձնեցի:

Բայց ձեզանից խնդրում եմ...Ինչպ ես ձեզ պատվիրեցին մեր նախնի վարդապետները' կտակ անելով և մեր վրա պարտավորություն դնելով, նրանց նման ես էլ այսօր ձեզ պատվիրում և նույն պարտականությունն եմ դնում ձեր վրա, որպեսզի չթուլանաք և հանգիստ չտաք աչքերին և նինջ' արտևանունքներին, այլ բռնելով այս իմաստության շավիղը ձեր կյանքի օրերում անդուլ ու անդադար աշխատեցեք սրա վրա մինչև ձեր վախճանի օ ր ը »13:

11 Առաքել Դսւվրիժհցի, Գիրք պսւտմութեանց, Ամստերդսւմ, 1669, էշ 633:

1 Եթե բա ցառվի Մ ելքիսեթ վարդապետի և պատմ՛ագիր Ա ռա քել Դ ա վրիժեցոլ մտ երմությունն ու հանդիպման հավանականությունը (որի մասին փաստարկներ չկան), ապա անբացատրելի կդաոնա ա յն փաստառատ մանրամասնհրի առկայությունը վժա նեցու մա սին, որոնք տեղ են գտ ել Գա վրիժեցու Պ ա տ մութ յունում: Պետք Է ենթադրել, որ աշխատության մեշ Ա միրդոլու վանքի, Ներսես Մոկացու, Լիմ անապատի և Մելքիսեթ վարդապետի վերա բհրյա լ պատումները Գսւվրիժեցին շարադրել Է վժւսնեցու եսւղորդած տ եղեկությունների հիման վրա : Անվանի մատենագիրը իր պատմության մեշ վկա յա կոչում Է այնպիսի ստուգապատում մանրամասնհր, որոնց կարող Էր տ եղյա կ լինել մ ի ա յն անձնական ծա նոթությա ն դեպ քում : Առա քել Դավրիժեցու և Մելքիսեթ վարդապետի հանդիպումը կարող հր տեղի ունենալ ինչպես 1630 թվականի ամռանը' Թ սւվրիգում, երբ գերությա ն մեշ գտ նվող եղբորորդուն որոնելու նպատակով վհրշինս գտ նվում Էր Ատրպատականում, այնպ ես ել 1631 թվականի աշնանը' Էշմիածնում: Հավանական Է թե' մեկը և թե' մ յուսը:

13 Առաքել Գսւվրիժհցի, Պատմություն, Երևան, 1988, հշ 314:

1997 ՈՍ4ԱՆ վԱՈ-ԱՊեՏհ ՈՒՍՈՒՍՂ,1ա.ՈՒԹ0ՈՒՆ1: եՐևՎԱՆՈՒՍ՜ & 111

Տեղա փ ոխ վելով էջմիա ծին ե համալրելով աշակերտների կա զմը, նույն թվականի օգոստոսի սկզբից Մելքիսեթ վարդապետը սկսում է իր դասավանդությունը: Ըստ Սիմեոն Ջուղայեցու պատմածի, այդ ընթացքում նրանք ուսանում են Պորփյուրի [«վ ե ր լո ւծո ւթ յո ւն ը »] և « Ստ որոգութիւնը» [Ա րիստ ոտ ելի], իսկ « Պերիարմենիասը» ուսանում են մինչև 14-րդ գլուխ ը»14:

էջմիածնում դասավանդման ընթացքում Մելքիսեթ վարդապետը Լիմ անապատում կրած «ծա նրա տ ա ր ճգնությունների» հետևանքով սկսում է հաճախ հիվանդանալ: Հոկտեմբերի վերջերին նրա առողջական վիճակի վատթարացման պատճառով էջմիածնում ընդհատվում են դասերը:

★ * *

1631 թվականի նոյեմբերի սկզբին Սպահանից պատվիրակություն է գալիս էջմիածին' խնդրելու Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Մովսես Տաթևացուն, որպեսզի նա իրենց համար թեմական ա ռա ջնորդ կարգի Խ ա չա տ ուր վարդապետ Կեսարացուն:

Կաթողիկոսը հարգում է նրանց միջնորդությունը, և նույն օրերին Խաչատուր Կեսարացին, իր հետ առնելով Ղլիճենց Ոսկանին, պատրաստվում է մեկնել Նոր Ջուղա: Քանի որ Մելքիսեթ վարդապետի հիվանդության պատճառով էջմիա ծնում դադարեցվել էին դասերը, Սիմեոն Ջուղայեցին ևս միանում է նրանց, և երեքով միասին մեկնում են Սպահան:

Սխալ բուժման հետևանքով Մելքիսեթ վժսւնեցու առողջական վիճակի մեջ առաջ են գալիս նոր բարդացումներ և 1631 թվականի դեկտեմբերի սկզ՚բներին նա վախճանվում է Երևանում1* : Թաղումը կատարվում է Կոզեռ կոչվող գերեզմա- նատանը, ուր պետք է որոշ ժամանակ անց հանգչեր նաև երջանկահիշատակ Կաթողիկոս Մովսես Գ Տաթևացին:

14 Առաքել Դ ա վրիժեցի, Գիրք պատմութեսւնց, Ա մստ երդա մ, 1 6 6 9 , էջ 6 3 3 : Պետք է ենթա դրել, որ հաջորդ գլուխների ուսուցումը ընդհատվել է վժսւնեցու առողջական վինակի վատթարացման և Երևան տեղափոխման պսւտնառով:

1 ՜' Դսւվրիժեցու Պատմության աշխարհարար հրատարակության մեջ (Երևան, 1988, էչ 315) վժսւնհցու մահը վերագրված է 1557 թվականին: Սխալը առաջացել է նրանից, որ աշխարհարարի վերածողը ի բր և բնագրի հիմք է ընդունել Դսւվրիժեցու Պատմության երրորդ հրատարակությունը (1896 թ ., Վաղաշսւպատ), որտեղ Մելքիսեթ վարդապետի մահվան թվականը Ռ 2-ի փոխարեն տպագրված է ՌՏ տ ա ռերով: Ա յս վրիպակի հետևանքով էլ նրա մահվան թվականը 1631-ի փոխարեն թվարկվել է սխալ: ճիշտը տե'ս աոաջին հրատարակության մեջ, Ա մստ երդա մ, 1669 , էջ 3 96 : Տե՞ս նա և երկրորդ հրատարակության մեջ, Վաղարշապատ, 1884, էջ 309:

Ցավալի է , որ ա յս ծանրակշիռ գիտելիքների տեր վանական-մտավորականը՝ Մելքիսեթ վարդապետ վժսւնեցին, տեղ չի գտել Հ . Ս. Հանրագիտարանի մ եջ: Ցանկալի է , որ նրան պատշան էջ հատկացվի Հայկական համառոտ հանրագիտարանում:

Մելքիսեթ վարդապետի անցած ուղու հետազոտությունը առանց երկբա յությա ն տրամաբանական է դա րձնում, որ նա պետք է ունենա նա և մատենագրական վաստակ: Սակայն, հակառակ եուսադրող փաստերին, մ ե զ չհա ջողվեց ո՞չ « ժ է դարի Հա յերեն ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի հի շա տ ա կա ր ա նն երի » երեք հ ա տ ո ր ն ե ր ո ւմ և ո՞չ է լ բո ւն ձեռա գրա ցուցա կների մեջ որևէ հետք կամ հիշա տ ա կություն հա յտ նա բերել նրա մա տենագրա կա ն ժա ռա նգութ յա ն մ ա սի ն: Միակ փաստը, որ ի հա յտ եկա վ հետազոտության ընթացքում, հանդիսա նում է Զաքարիա Սարկավագ Քա նա քեոցու գ ր ա ռո ւմ ը : Ի>ոսելով Հովհաննավանքի վանահայր Հովհա ննես եպիսկոպոսի Լիմ անապատում ունեցա ծ գործունեությա ն մա սին, պատմագիրը ա վելա ցնում է . «Զ ա յս մեք ուսաք ի գրո յն , զոր Մելքիսեթն գրեալ է զպատմոլթիւն նորին յանախ' աւելի քան զՍաղմոսն: Ե լ էր գիրքն ա յն ՛ի գրատանն Ցովհաննու վա նից, և աշակերտք նորին խ նդրեցին, և առեալ տարան, և ո՞չ գիտ եմ զ ի ՜ն չ ա րա րին»: Տե՞ս «Ջաքարիա Սարկավագի պա տ մոլթիլն», հատոր առաջին, Վաղաշապատ, 1870, էջ 81:

112 сЬ խԱՉՒԿ ՍԱՍ՜ՎեԼՅԱՆ 1997

* ★ *

Հոդվածի սկզբում մենք աոիթ ունեցանք ասելու, թե ինչու* պատանի ու սւոսսամիտ Ոսկանը, լինելով շրջապատի ազդեցության տակ, թերահավատ վերաբերմունք է դրսևորում Մելքիսեթ վարդապետի գիտության հանդեպ: Ն ա և ծանոթացրինք այն իրողությանը, որ Լվովից վերադարձող պատվիրակների ընկերակցությամբ Ոսկանը շուրջ հինգ ամիս ուսանում է Մելքիսեթ վժանեցուԵրևանում հիմնադրած դպրոցում:

Ա յս ա մ ե ն ի ց հետ ո հա րկ ե ն ք հ ա մ ա ր ո ւմ ծա ն ո ւց ո ւմ տ ա լ, թ ե ի ն չպ ե ս հ ա ս ո ւն ո ւթ յա ն տ ա ր ի ք ո ւմ , ա յդ ա մ ե ն ի ց չո ր ս տ ա ս ն ա մ յա կ ա ն ց , ե ր կ ր ո ր դ թ ա ր գ մ ա ն ի չ հ ո չա կ վ ւս ծ Ո սկա ն Ե ր և ա ն ց ի ն փ ո խ ո ւմ է Մ ե լք ի ս ե թ վ ժ ա ն ե ց ո ւ հա նդեպ ե ր ի տ ա սա ր դո ւթ յա ն շրջա նում ո ւն ե ց ա ծ հոոի ու ա ննպ ա ստ կ ա ր ծ ի ք ը և գնա հա տ ում ու ա րժեքա վորում իր ս տ ա ցա ծ կրթությունը:

1668 թվականին, երբ Ոսկան Երևանցին Ամստերդամում տպագրության է նախապատրաստում Աոաքել Դավրիժեցու «Գ ի ր ք պատմութեանց» խորագրով աշխատությունը, ծա նոթա նա լով գրքի Ի Թ գլխում զետ եղվա ծ Մելքիսեթ վարդապետի կենսագրությանն ու կտակին, անհրաժեշտ է համարում ա յդ աշխատութան վերջում զետեղել իր մի քանի էջից բաղկացած «Պատմութիւն կենաց Ոսկանայ վարդապետի Երեսսնցա յ» վերնագրով ինքնակենսագրականը: Պետք է դիտել տանք, որ իր այդ ոչ մեծ ծավալ ունեցող գրության շուրջ մեկ քաոորդը Ոսկանը նվիրում է վժանեցու հետ կապված այն իրադարձությունների լուսաբանմանը, որոնք շրջանցվել էին Աոաքել Դավրիժեցու աշխատության մեջ և ապա, ա յլևա յլ պ ա րզա բա նումների հետ մեկտ եղ, անդրադաոնում նաև վարդապետ Վժանեցու ուսմունքի գնահատմանն ու վերաարժեքավորմանը16: Նա բարձր է գնահատում Մելքիսեթ վարդապետի ամբարած գիտելիքների պաշարն ու բերած նորությունը գիտության բանականացման հարցում. « ...զ Ա յր կորովի և բանիբուն, - գրում է նա, և ապա ավելացնում է , - զԳ տ ողն հանճարոյ բնաբանականին մասնսսորաբար»: Բնութագրմանը տալով նման ձևակերպում Ոսկանը իր ուսուցիչ Մելքիսեթ վարդապետի մոտեցման մեջ ի հայտ է բերում միջնադարյան վերացականությունը շրջանցելու միտում, և նրա դասավանդման մեջ նշմարում է բնական գիտության հանդեպ դրական հակումի դրսևորում, ինչը պետք է համարել Ոսկանի գնահատման ու արժեքավորման կարևորությունը ը նդգծող չա փ ա նիշ: Ոսկան Ե րևա նցին ո 'չ միա յն « ...լո ւս ա վ ո ր ուա ստ վա ծա պ ա րգև» է համարում Մ ելքիսեթ վարդա պ ետի տիրապետած գիտությունը, այլև գործնականում առարկայական դարձնում իր գնահատականը. «Ա ոա նց այդ գիտ ության,֊ընդգծվա ծ շեշտադրութամբ գրում է նա,- անհնարին է իրողությունները ճիշտ կերպով հասկանալը և Աստվածաշունչը բա ցա տ րել»17՛: Հիշեցման կարգով պետք է կրկնենք, որ այս խոսքերը պատկանում են ա յդ նույն օրերում Աստվածաշնչի հրատարակությունը խ մբա գրող և տպագրությունը իրականացնող, երկրորդ թարգմանիչ հոչակված Ոսկան Երևանցուն:

^ Պետք է ափսոսել, որ Ոսկան Երևանցու մ՛ասին տպագրված աշխատությունների մ՛եջ պատշսւՏ տ եղ չի հատկացված Մ ելքիսեթ վարդապետի ո ւ Ոսկան Ե րևա նցու ծանոթությանը, նրանց մ՛իջև եղած ընդհանրությանն ու աղերսներին:

17 Աոաքել Դսւվրիժեցի, Գիրք պատմութեանց, Աւքստերդաւք, 1669 , էջ 631:

1 9 9 7 ՈՍԿԱՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՐեՎԱՆՈՒՍ՜ ժ 113

Հիմքեր կան ասելու, որ Ոսկան Երեանցու ձեռնարկած հրատարակչական առա քելությա ն, այդ գործում նրա հանդես բերած անմնացորդ նվիրումի ե. Մելքիսեթ վարդապետի կտակում առաջադրված խնդիրների միջև կան շփման եզրեր: Այս մտայնության արծարծումը կարող է մեզ հեռուն տանել, սակայն եթե ցանկանանք աղերսներ որոնել, ապա կարող ենք զուգահեռներ հայտնաբերել Ոսկան Երևւսնցու հանդես բերած առաքելության և կտակի մեջ Վժանեցու' իր աշակերտներին իբրև պատգամ թողած հանձնարարականի միջև:

Մի դիտարկում ևս...Երկու տարի մեկ ամիս ապրելով Երևանում, այդ ընթացքում շուրջ հինգ ամիս

ուսանելով Ս. Անանիայի անապատում, այս հանգամանքը կյանք մտնող Ղլիճենց Ոսկանին իրավունք է տալիս իր անվանը իբրև երկրորդ բաղադրիչ հարակցելու Երևա նցի մականունը, որը նրա անվանը ուղեկցում է ապրած կյանքի հետագա բոլոր տարիների ընթացքում: Իսկ երբ նա իրականություն է դարձնում երկար ու ձիգ տարիների ընթացքում կաթողիկոսների ու մտավորականության մտահոգության ու ապարդյուն ջանքերի առարկան դարձած Աստվածաշունչ մատյանի հրատարակությունը, ա յդ մեծագույն խնդրի ավարտից հետո նրա անունն ու մականունը միասնության մեջ փառահեղ պանծացումով ամրագրվում են հայ ժողովրդի հոգևոր ու մշակութային կյանքի պատմության ու տարեգրության մեջ:

Ոսկան Երևանցին գիտակցված առաքելությամբ է նվիրվում աստանդական կյանքին ու նվիրումով էլ, կնքում իր մահկանացուն օտար ափերում, հայրենիքից հեռու' հայրենիքի համար:

Նրա ձեռնարկած գործի դարակազմիկ նշանակությունը նրան դուրս է բերում իր ապրած օրերի անձուկ սահմաններից ու պատվավոր տ եղ հատկացնում մեր հոգևոր ու մշակութային կյանքի 1700-ա մ յա պ ա տ մությա ն մեջ, մեծ ու փառաբանված անհատների շարքում:

★ ★

Ավարտելով հոդվածը կուզենայինք, որ մեր խոսքը արժանանար Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Ա -ի ուշադրությանը...

Ոսկան Երևանցու իրականացրած գործի դարակազմիկ նշանակությունը նրան բարոյական իրավունք է տալիս դառնալու պահանջատեր, որ Երևանի Զորավոր եկեղեցում, իբրև 1700 ամյակին նվիրված միջոցառում, հուշատախտակ դրվի 365 տարի առաջ Օրա ա յդ մենաստանում, երկու տարի ապրած լինելու և Մելքիսեթ վարդապետի հիմնադրած դպրոցում սովորելու մասին:

114 ժ ՇՈՒէԱՆԻԿ ՆԱԶԱՐՅԱՆ 1997

ՇՈՒՇԱՆԻԿ ՆԱԶԱՐՅԱՆԲ ա ն ա ս ի ր ա կ ա ն գ ի տ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի դ ո կ տ ո ր

ՆԱՐԵԿԱՑԻԱԿԱՆ ՇԱ Ր Ժ Մ Ա Ն Վ Ե Ր Ե Լ Ք Ը 1 8 -Ր Դ ԴԱ ՐՈ ՒՄ

ր ի գ ո ր Ն ա ր ե կ ա ց ո ւ հ ա ն դ ե պ հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ո ւն ե ց ա ծ դ ա ր ե ր ի ^ - Х -պ ա շտ ա մ ո ւնքը Նա րեկա ցիա կսւն շարժմ՛ան մ ի յո ւր օր ի ն ա կ կերպ ա րա նք Լ

Ш ս տ ա ն ո ւմ 1 8 - ր դ դ ա ր ո ւ մ : Ը ն դ օ ր ի ն ա կ վ ո ւմ , մ ի ա ժ ա մ ա ն ա կ հա տ ուկ հո գա տ ա րո ւթ յա մ բ հրա տ ա րա կվում ե. վերա հրա տ ա րա կվում են նրա ա ն ունո վ մ ե զ հա սա ծ երկերի մ ե ծ ա գ ո ւ յն մ ա ս ը ' «Մ ա տ եա ն ո ղ ր ե ր գ ո ւթ ե ա ն » պ ո ե մ ը , մ ի շարք Տա ռեր , ն ե ր բ ո ղ յա ն ն ե ր , մ ե կ ն ո ւթ յո ւն ն ե ր , գ ա ն ձ ե ր : Տ պ ա գ ր վ ո ւմ են Ն ա րեկա ցուն ն վի ր վա ծ զ ր ո ւ յց ն ե ր , բա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յո ւն ն ե ր , երկերի մ ե կ ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , լո ւ ծ մ ո ւն ք ն ե ր ը , գ ր վ ո ւմ են նոր ե ր ը : Կ ա տ ա րվում է մ ի ա ննա խ ա դեպ ե ր և ո ւ յթ , մ ի ա յն «Մ ա տ եա ն ո ղ ր ե ր գ ո ւթ ե ա ն » երկը 1 8 -ր դ դ ա ր ո ւմ տ պ ա գր վում է ա վելի քան տասն ա ն գ ա մ : Ն ա րեկա ցու կ յա նքի և գրա կա ն ժ ա ռ ա ն գ ո ւթ յա ն նա նա չմ ա ն ո ւ գնա հա տ մա ն հ ա ր ցո ւմ ա ռա նձնա հա տ ուկ ս ե ր , նա խ ա նձա խ նդրութ յուն ե ն հա նդես բ ե ր ո ւմ հա յ կ րո նա -ա դ գա յի ն լուսա վորա կա ն, կրթական շա րժմա ն նվ ի ր յա լն ե ր ը ' մա տ ենա գետ ներ, ա սա վա ծա բա ն-փ իլիսոփ ա ներ, րա նա սերներ, բա նա ս տ ե ղ ծնե ր , ո ւս ո ւց ի չն ե ր , բ ժ ի շ կ ն ե ր , վա 6 ա ռա կա նա կա ն մ տ ա վ ո ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր , ժա մանա կի նշա նա վոր հրա տ ա րա կիչներ, տ պարանատերեր, սրբա գրիչներ և ա յլք :

Հ ո գ և ո ր գ ո ր ծ ի չ , մ ա տ ե ն ա գ ե տ -բա ն ա ս տ ե ղ ծ , սուլթ ա նա կա ն բռ ն ա պ ե տ ո ւթ յա ն դա տ ա վնռով գլխ ա տ վա ծ Կոմիտսւս Ք ե ո մ ո ւր ն յա ն ը ընտ իր գ ր չո ւթ յա մ բ ընդօրինա կ ո ւմ է Ն ա րեկա ցու վա րքը , «Մ ա տ յա ն ի » լո ւծ մ ո ւն ք ն ո ւ բա ցա տ ր ո ւթ յո ւնք ը և ա յլ ն յո ւ թ ե ր : « Գ ի ր ք ս է ձ ե ո ա մ բ գ ր ե ա լ յե ր ա ն ե լւ ո յն Կ ոմ իտ ա ս Ք է օ մ ո լր ն ե ս ւն քա հա նա յե ե ւ նա հա տ ա կէ... Յ ա մ ե ն ա յն ժա մ փ առք ե ւ գ ո ե ո ւթ ի ւն ք ե զ , Տէր Յ իսո ւս Ք ր ի ս տ ո ս ,- ա ս վ ո ւմ է գ ո ր ծ ի Հ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ում ,- որ ո չ թ ո ղ ե ր անկատար մնա լ հո գ ե ւո ր ց բուրա ստ ա նիս ե լ յո գ ն ա ծ ա ղ կ ե ա ց պ ա րտ իզիս, ա յլ ետ ուր կա րոդ ութ իւն

ինձ մ ե ղ ա ւո ր ի ս , ըստ բա ր ե յօժ ա ր կա մա ց ի մ ո ց հա սա նիլ ի վնա ր ե լ ի յա ւս ւր տ »1: Ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն ո ւ ս ո ւ ց ի չ , բա ն ա ս տ ե ղ ծ «Ա ր դ ա ր վա րժա պ ետ մ ա կ ս ւն ո ւա ն ե ա լ» Հո վ հ ա նն ե ս Կ ա րն եցին , դ ա ր ձ յա լ ընտ իր գ ր ո ւ թ յա մ բ , հ ա մ ա ռ ո տ ո ւմ Է «Մ ա տ եա ն ո ղ ր ե ր գ ո ւթ ե ա ն » երկը և նրա նից մ ի գ ե ղ ե ց ի կ փ ո ւն շ, Ն ա րեկա ցու դիմա պ ա տ կերով և ա յլ զ ա ր դա նկ ա ր նե ր ո վ հ ա ն դ ե ր ձ , հ ա ն ձ ն ո ւմ ը ն թ ե ր ց ո ղ ի ն : «Կ ա ր ո ղ ո ւթ ե ա մ բ ն Ա ս տ ո ւ ծ ո յգ ր ո ւ մ Է ՚ն ս ւ ,- ա ւա րտ եցա ք ա յս ա մ ենա ցա նկա լի գ ր ք ո յկ ս հ ո գ ե ց ո յց ե ւ լո ւս ա փ ա յլ բա ն ի ց ս ր բ ո յն Գ ր ի գ ո ր ի Ն ա ր ե կ ա ց ւո յ հրեշտ ա կա կա ն վա րդա պ ետ ի, ս ա կ ա յն ո ՛չ բ ո լո ր ո վ ի ն , ա յլ մ ա ս ն ի ն չ : Ի բ ր ո ւ մ տ ե ա լ ի լո ւս ա փ ա յլ ծա ղ կ ա լի բուրա ստ ա նս, ա յսինքն ի հ ո գ ե կ ե ց ո յց մա տ եա նս նորիՔ ե ւ ա ո եա լ քանի մ ի ա զ ն ի լ, ա նուշա հոտ , կ ե ն ս ա բո յր ծա ղիկ ե լ վ ա ր դ գ ե ղ ե ց ի կ ' փ ոխ ա դրեցա ք աստ ե ւ գրեցա ք

1 Վենհտիկ. Մխիթարեան Միաբանոլթեան Մատենադարան, ձ ե ռ . թ իվ 11 9 , Էչ 1ա:

1997 ՆԱք4>ԿԱՑՒԱ4ԱՆ ՇԱՐԺ-ՍԴՆ ՎեՐհԼՔԸ.. & 115

ս ո յն տ օմսսւկիս, ]ւ ի յն դ ր ո յ ս ւզն ի լ ե ղ բ օ ր մ ե ր ո յ վս ւյե լչա նկ ա տ մ ետ ա քս ա գոր ծ

տ իրա ցու Յովհսւննիսի, որ յո յժ փափագանօք ե ւ ըղձա տ ոչոր սիրով գ ր ե լ ե տ .. .» ՜ :Հնղ կ ա հա յ գո ր ծ ի չ Լւ բա նա ստ եղծ Իգնսւտիոս Ջ ո ւղ ա յե ց ի ն իր տ ա րա գիր կ յա նքի

ո ղ ջ ը ն թ ա ց ք ո ւմ , « ի ր բ ե լ վշտ ա ց մ խ ի թ ս ւր ո լթ ի ւն » , իր մ ոտ է պ ա հում «Մ ա տ հսւն ո ղ ր ե ր գ ո ւթ ե ա ն » մ ի ընտ իր ձ ե ո ա գ ի ր և , 1 7 6 3 թ վա կա նին գ ա լո վ վ ե ն ե տ ի կ , ի | ՚ խ ն ա յա ծ մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ ե. Մ խ իթ ա ր յա ններ ի օ գ ն ո ւթ յա մ բ տ պ ա գրո ւմ ա յն : « . . . Ես ջո ւղ ա յե ց ի մա հտ եսի Տէր Իգնսւտ իոս Ջաղսւտեանց տրուպ ք ա հ ա ն ա յգ ր ո ւ մ է նա ,- որ բ ա զ ո ւմ ժա մա նա կս ի Հնդ ի կ ս կեցեա լ ե լ . . . ս ր բո յն Ս ա ղ իմա յ շր ջե տ լ ե ւ ի ս ո ւր բ Ա թ ո ո ն Հ ո ո վ մ ա յ հ ա ս ե ա լ ե լ ա նտ ի ի վ ե ն ե տ ի կ , յա յս ա մ ե ն ա յն վ ա յր ս պ ա նդխ տ ութ եա ն զ ա յս գ ի ր կ ա լա յ ինձ վշտ ա ց մխ իթա ր ե ւ խ թա ն հեղձա ցեւպ ււ ա ն ձին, ա յժ մ ի փ ոխ ա րէն բա զմա պ ա տ իկ երա խ տ եա ց ի բա րերա ր ՏեսւոնԷ , ա ո իս ե ղ ե լո ց զ ա մ ե ն ա յն ժա մա նա կս պ ա նդխ տ ութեա ն ի մ ո յ , յօ ժ ա ր ե ց ա յ զ հ ո գ ն ա ն ո ւա գ բա նս ի ն չ ա ղ օթ ից գ ր ո յս տ պ ա գրեա լ յօժ ա ր ա մ իտ ծա խ իլք՝ ն ո լէ ր ը ն ծ ա յե լ բսւրե- պ ա շտ ո ւթ ե ա ն ա ղ օթ ա ս էր ե ղ բ ա ր ց դ , ի հ ո գ ե ւ ո ր յի շա տ ս ւկ ի ն ձ ե լ ի մ ո ց ս

ա ռ հ ա ս ա ր ա կ»3 :Իգնսւտ իոս Ջ ո ւղ ա յե ց ի ն տ պ ա գր ո ւմ Է «Մ ս ւտ ե ա ն »-ը ո չ ա մ բ ո ղ ջ ո ւթ յա մ բ , ւսյլ

ի բ ր և հմուտ Ն ա րեկա գետ , գործնա կա ն նկա տ ա ււումներով ը ն տ ր ո ւմ ա ոա վել ա զդու Լւ գ ե ղ ե ց կ ա գ ո ւ յն հա տ վա ծները ե. մ ի ընտ իր փ ունջ կ ա զ մ ո ւ մ . «ք1'չ զ ա մ ե ն ա յն բո ւլա նդ ա կ ..., ա յլ քա ղեա լ ընտ րա նա ւ զ ա ո ա ւե լ կա րեւորսն ե ւ գ լխ ա կա րգել՛)' . ՛ալ պատշսւնի շա բա թ ո ւ ա ւո ւր ց , ե լ ըստ պ էս -պ էս պ ի տ ոյից հ ա յց ո ւա ծ ո ց , ե ւ որ յը ն դ ա ր ձ ա կ բուրսւստ ա նէ՝ փ ունջս փ ունջս ծա ղկա նց հա ւա քելոց ա ռա ջի ընծ ղի ի պատրաստի ո ւնի ցի ն ՝ որք փ ափաքինն վ ա յե լե լ յա նուշա 1ւոտ ութիւն զղւա)

րա ր բ ա ն ի ց ս »4 :Իգնսւտ իոս Ջ ո ւղ ա յե ց ի ն իր թա փ ա ռա կա ն կ յա ն ք ի պ ա տ մ ո ւթ յո ւն ը հա նգսս! ա-

նոյւեն ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւմ է ն ա և «Մ ա տ ե ա ն » -ի ն կ ի ց ' «Յ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ոտ ա նա ւոր չա փ ո վ » բա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յա ն մ ե ջ : Ա յս տ ե ղ հ ե ղ ի նա կ ը պ ա տ մա կա ն ո ւշ ա գ ր ա վ տ ե ղ ե կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր է հ ա ղ ո ր դ ո ւմ ն ա և Մ խ ի թ ա ր յա ն Մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն մ ա ս ի ն ' մ ե ծ ա պ ե ս գն ա հ ա տ ե լո վ ա յն դ ե ր ը , որ Մ ի ա բ ա ն ո ւթ յո ւն ը կ ա տ ա ր ո ւմ էր Հ ա յո ց գրա կա ն, կրթա կա ն շա րժմա ն և տ պ ա գրութ յա ն մ ա ր զ ե ր ո ւմ .

վ ս ւ յե լո ւչ վա նք կա յ ա բբա յե ա ն, չորք ա նկիւնի ե ւ պ ա տ ուական, եղրա րք ա մ էն ի սէր միա բա ն, ա ռա ջնորդին հըպատակ կա ն:

Տէր Ստհփանէ Հ ա յր հ ո գ ե ւո ր , ն ո յն ո յ վա նիցն մ եծա ւո ր , հ ի ք ո յս պ ա տ իլ ե ց ո յց յո լո վ ,

զ խ ն դի ր սրտ իս կա տ ա րելով5 :

դ- Մաշւոոցյան Մատենադարան, ձեո. թիվ 8422, էջ 93ա :О

Բսւնք աղօթից սրրոյն Գրիգորի Նսւրեկայ վանից վանականի, վենետ իկ, 1763 , էջ 4:

4 Ա նդ. էջ 4 - 5 :

^ Ա ն դ , էջ 3 0 9 : Տե'ս նա և Հ . Ա . Ղա գիկեա ն, Հայկական նոր մա տ ենա գրոլթիլն եւ հանրագիտարան հայ կեանքի, վենետ իկ. Ս. Ղազար, 1909-1912 , էջ 4 9 5 -4 9 8 :

116 ժ ՇՈՒէԱՆԻԿ ՆԱԶԱՐՅԱՆ 1997

Իգնա ա իոս Ջ ո ւղ ա յե ց ի ն ա յս տ ե ղ է լ ջե ր մ սա ղեր է ձ ո ն ո ւմ Մ խ իթ ա րյա ններ ի .ա նքեոով տ պ ա գրվա ծ (1763) «Մ ա տ եա ն ո ղ բ ե ր գ ո ւթ ե ա ն » պ ոեմի ա նմա հ հեղինա կի հիշա տ ա կին: Տա րա գիր հա յ բա նա ստ եղծը ոտ ա նա վոր պ ա րգ հ ա նգի ո ւ չա փ ի մ ե չ . պատմողական եղա նա կով ներկա յա ցնո ւմ է ա յն ընդհա նուր սերը, ո ր ով հա մա կվա ծ է եոե , հա յ մտ ա վորա կա նութ յունը «Մ ա տ եա ն ո ղ բ ե ր գ ո ւթ ե ա ն » երկի նկա տ մա մբ к ա յն մ ե ծ պ ա հա նջը, որ ե ղ ե լ է ժ ո ղ ո վ ր դ ի մ ե ջ «Մ ա տ ե ա ն ը » կ ր կ ի ն ո ւ կրկին

տ պ ա գրվա ծ տ եսնելու հա մա ր.

Րա բուն պ ա յծա ո к ցա նկա լի.Տէր սուրբ Գ րիգոր Ն ա րեկա ցի.Մ իշտ ա ո Ա ստ ուա ծ հ ո գ ւո վ խ օսի,Բանք իւր ընտ իր' հա նուրց յա յտ ն ի ,Ցա նկա ցա յ ես կ ա թ ոգնելով .Զ ի ւբ ս ուրբ ա ղօթս տ ըպ ա գրելով,Ք ա ն դ ի կ ա յի յա յն կա րօտ ով,

Բադմսւց ի ն ո յն փ ա փ ա գելով6 :

Տա րա գիր հ ա յ մտ ա վորա կա նը իր սրտ ի խ ոսքն է ա ս ո ւմ Ն ա ր ե կ ա ցու մ ա սի ն , «Մ ա տ ե ա ն ը » գ ն ա հ ա տ ո ւմ ի բ ր և մ ա ր դ կ ա ն ց « թ մ ր ա ծ հ ո գ ի ն ե ր ը » ս թ ա փ ե ց ն ո ղ , ա ր ի ո ւթ յո ւն ներա րկող մ ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն , որի կենսա կա ն ո ւժ ը դ գ ա ցե լ է և

ինքը իր ո ղ ջ իմա ցա կա ն կ յա ն ք ո ւմ .

Զթմրեւսլ հո գիս ա ո նէ դգա ստ ,Որք մտ ա նեն ի յա յս դա րա ստ :Տ ի վա տասիրտ ե մ , չո ւն ի մ յո յժ ,Վ ա սն ա յն յա ւէտ յա նա խ է տ ո յժ .. .. . . Մ ա րդա սէր Տ է ր , ինձ ո ղ որ մ եա ,

Ա ղա չա նօք ս ո ւր բ Ն սւրեկա յ7 :

Ն ո ւ յն ' 1 7 6 3 թ վ ա կ ա ն ի ն . « Մ ա տ ե ա ն ը » ա մ բ ո ղ ջ ո ւ թ յա մ բ , լո ւ ծ մ ո ւ ն ք ի և բա ցա տ րութ յա ն հետ մ իա ս ին, տ պ ա գր վում է նա և Պ ո լս ո ւմ ' Ա կնցի մա հտ եսի որդի հ ա ց ա գ ո ր ծ Ե ր ա մ ի ա ր դ յա մ բ և ջ ա ն ա ս ի ր ո ւթ յա մ բ : «Մ ա տ ե ա ն*>ը , - գ ր ո ւ մ է հրա տ ա րա կիչը քա ղցր է քան ՜դմեղու խ որիսխ ' կրից Տա շա կելեա ց, ա խ որժալի քան դ ս ե ղ ա ն յո գ ն ա խ ո ր տ ի կ ' ա չա ց տ ե ս ա ն ե լե ա ց ե լ յա ն ա խ ա գ ի ն քա ն դ ա կ ո լն ս պ ա տ ուա կա նս հոգեւորսւկա՜ն վ ա ն ա ո ա կ ա ն ա ց »: Հիշա տ ա կ ա գի ր ը գ ն ա հ ա տ ո ւմ է «Մ ա տ ե ա ն » -ի բա ր ձ ր ա ր վե ս տ ը ո ր հ ո ւ յժ ո ւշ ա գ ր ա վ է , ը ն դ գ ծ ո ւ մ է նրա հա րա կցութ յա ն փաստը Ա սւովա ծա շնչի հ ե տ . « Զ ո ր գ ե ղ ե ց ի կ յօ ր ի ն ե ա լ մ ա ր գ ա ր - տ օ բէ ն շ ա ր ա հ ի լս ե ա ց ե ր ա ն ե լի վ ա ր դ ա պ ե տ ս ... ս ո ւ ր բ գ ր ո ց վ կ ա յո ւ թ ե ա մ բ , խ ո ր ա գ ո յն մ տ օ ք , ո լո ր ե ա լ ո ն ո վ , բա ոա կա պ յօ ր ի ն ո ւ ա ծ ո վ ե ւ հռ ե տ ո ր ա կա ն պ ե ր նա բա նո ւթ ե ա մ բ , ի բ ր ե ւ մա րգա րիտ լո ւս ա փ ա յլ ե ւ պ ա տ ուա կա ն վերա բհ րեա լ դսա յա նյա տ ա կ ծ ո վ է Ա ստ ո ւա ծա շունչ գ ր ո ց ... որ դսիրտ ս մ տ ա ո ո ւ վեր ա ծն ո ղ ա ցն ի ւր ո ց ի տիպ կ ա ր ո ղ ո լթ ե ա ն ՛ մ ո մ ո յ փ ոխ ա րկեա լ, յա չա ց ա նտ ի նո ց ի ն մ ա քո ւր արտասուս թ ո ր ա ցո ւցա ն է»:

Ա ն դ , էօ 3 0 9 -3 1 0 : Մատենադարանի թիվ 8793 ձեռագրում, էջ 185ա-188բ, ՀարությունՏեր Ս|ւմոնյանը' Իգնաաիոս Ջոլղսւյեցոլ զույն չափածո հիշատակարանը օգտագործում է' հարմարեցնելով իր կենսագրությանը:

7 Գիրք աղօթից..., Պոլիս, 1763, էջ 638:

1997 Ն Ա Ր ե կ Ա ^ ի Ա կ Ա Ն 'С Ш 'с Н П П , Ч Ь Г Ы - Н С . . . <յ- 117

Ի ն չպ ե ս տ ե ս ն ո ւմ ե ն ք , ն ս ւր ե կ ա գ ի տ ո ւթ յո ւն ը թ և ա ծ ո ւ մ է ն ա և հիշա տ ա կա րա նա յին գրա կա նութ յա ն մ ե ջ . դա գա լիս հ հնից և 1 8 -ր դ դ ա ր ո ւմ մ ի նոր որակ ս տ ա նում :

1 7 6 3 թվա կա նին Պ ո լս ո ւմ վերա հրա տ ա րա կվող «Մ ա տ հ ա ն »-ի վ ե ր ջ ո ւմ Հա կոր Ն ա լյա ն ը զ ե տ ե ղ ո ւմ է ն ա և Ն ա րեկա ցուն վ ե ր ա գ ր վ ո ղ «Բ ա ն խ րա տ ու վա սն ո ւղ ի ղ հ ա ւ ա տ ո յ.. .» ե ր կ ը ' ք ա ղ ե լո վ մ ի հ ի ն ձ ե ռ ա գ ր ի ց . « Ց ա ւ ե լե ա լ ի ս մ ա .- գ ր ո ւ մ ե հրա տ ա րա կիչը.- գ գ ի ր ք ի մ ն փ ոքրիկ ս ո յն հեղինա կիս, որ կ ո չի րա ն խ րա տ ու վա սն ո ւ ղ ի դ հ ա ւա տ ո յ ե ւ մ ա ք ո ւր վ ա ր ո ւց ա ո ա ք ի ն ո լթ ե ա ն , ի խ ն դ ր ո յ վ ա ր դ ա ն ա յ դիւա նա դպ րի յօ ր ի ն ե ա լ, որ քա ղա քիս մ ե ծ ի ա ստ ուա ծա րա ն պա տ րիա րքն շն ո ր հ ե - լո վ ն ե ղ ա լ ի վ ե ր ջ ո յ» 8 :

Ն ա լյա ն ն իր վրա է վ ե ր ց ն ո ւմ ն ա և բն ա գ ր ի ս ր բա գ ր ո ւթ յա ն դ ժ վ ա ր ի ն գ ո ր ծ ը : « Տ ե գ Ն ա ր դ ե ն ի ս ,- գ ր ո ւ մ է նա .- «Ծ ա ն ո ւց ո ւմ ն ա ո ա ստ ուա ծա սեր ե լ ընթ երցա սէր ա ն ձ ի ն ս դ » խ որա գրով իր ա ռ ա ծա բա ն ո ւմ ,- ե լ զ ա յս գա նձս ծա ծկ ե ա լ ե ւ գ ա ղ բ ի լր ս կ նքեա լ կ ա մ ե լո վ ի լո յս ա ծ ե լ ե ւ ի բ ր յո ս կ ե ղ ե ն սա փ որոջ գ քա ղ ե ա լս մ ա ն ա նա յ ա խ որ ժա փ որձ կ ո կ ո ր դ ա ց ձե ր ո ց ի զ մ ա յլո ւ մ ն տ ա լ, ա յս ի ն ք ն , զտ ե տ ր ա կ ս լի ա ր դ եա մ բք ' ա րդիւնա ւոր հրեշտ ակակա ն վա րդա պ ետ ին ե կ ե ղ ե ց ւո յ' ս ր բ ո յն Գ րիգոր ի Ն ա ր ե կ ա ց ւո յ, զ ո ր ի խ ն դ ր ո յ վ ա ր դ ա ն ա յ դիւա նա դպ րին Ս էնէքա րիմա յ Ա րծրուն եա ց ա ր ք ա յի ' ա ր քունա կա ն հրո վա րտ ա կա ց գ ծ ա գ ր ո ղ ի ն յա ր մ ա ր ե ա լն է ր ' մ ե ք ըստ խ ն դ ր ո յ ո մ ա ն ց հ ո գ ե ս է ր բա րեպ ա շտ ա ց հ ր ա մ ա ն տ ա լո վ տ պ ե ց մ ա ն , զ ո ր ե լ

սրբա գրեա լ ձե ո օք մ ե ր ո վ ք , ի լր ո ւմ ն բա դձա նա ց նոցա ը ս տ ա մ բ ա յե լ թ ո յլ տ ո ւա ք »9 : Մ ի կ ո ղ մ թ ո ղ ն ե լո վ երկի հեղի նա կ ա յի ն պ ա տ կա նելությա ն հա րցը, նկա տ ենք մ ի ա յն , որ Ն ա լյա ն ը բա ր ո յա գ ե տ -պ ա տ մ ա գ ե տ ի հ ա յա ց ք ո վ է գ ն ա հ ա տ ո ւմ ա յս ե ր կ ը և ա րժա նի հա րգա նք հա տ ո ւցո ւմ ո 'չ մ ի ա յն հեղի նա կին, ա յլ ն ա և մ եկենա սին՝ «բ ա ր ե պ ա շտ իշխ ա նա պ ետ վ ա ր դա ն դ ի ւա ն ա դ պ ր ի ն » : « Ո ւ ր ե մ ն ,- գ ր ո ւ մ է Ն ա լյա ն ը ,- ա յս ո ւ գր քո ւկա ւ ո 'չ մ ի ա յն գ ո վ ե լի հ ս ո ւր բն Գ ր ի գ ո ր Ն ա ր ե կ ա ցի ն , ...ա յլ ե ւ գ ո վ ե լի է ա նձն խ ն դ ր ո ղ ի ն , բա րեպ ա շտ իշխ ա նին վ ա ր դ ա ն ա յ դ ի ւա ն ա դ պ ր ի ն , ո ր թ ո ղ ե ա լ զ հ ո գ ս ա րքունեա ց գ ո ր ծ ո ց (ո չ ըստ մ ո լե կ ա ն ա ց՝ յԱ ս տ ո ւ ծ ո յ զ գա ն ձ ս խ ն դ ր ե ա ց ի լր ո ւմ ն ա նկա տ ա րից մ ե ղ ա ց ), ա յլ ի պ ա շտ օնէ է նորա զ հ ո գ ե կ ե ց ո յց տ ետ րա կս զ ա յս ա ղ ե ր ս ե ա ց .. .» 1®:

«Մ ա տ ե ա ն » -ի ա յս հ ր ա տ ա րա կ ո ւթ յո ւնը ո ւշ ա գ ր ա վ է ն ա և մ ի ա յլ կ ո ղ մ ն ա կ ի պ ա տ մ ո ւթ յա մ բ : Ն րա մ ի օրի ն ա կ ը , որ ա յյ*մ պ ա հ պ ա ն վ ո ւմ է Մ ա շտ ոցի ա նվա ն Մ ա տ ենա դա րա նի հնա տ իպ գրքերի 5 8 0 թվա հա մա րի տ ա կ, ա նձնա պ ես պ ա տ կա նել է 1 8 - ր դ դ ա ր ի զ ի ն վ ո ր ա կ ա ն նշա ն ա վ ո ր բ ժ ի շ կ « Ի գ ն դ ի զ ի ն ո ւ ո ր ա ց » «Պ ե տ ր ո ս Ց ո վ հ ա ն ն էս ի Ք ա լա ն թ ա ր հ ա ն ի ն » (ծ ն . 1 7 3 5 թ . Ջ ո լղ ա յո լմ ) : Ն ա « Մ ա տ ե ա ն » - ի վ ե ր ջի ն ա զա տ թ ե ր թ ի վ ր ա թ ո ղ ե լ հ «Ա զ գ ա բ ս ւն ո ւթ ի ւն կա րնա ռօտ վա ս ն ց ե ղ ի ն ի մ ո յ » ս կ ս վ ա ծ ք ո վ հ ի շա տ ա կ ա ր ա ն , ո ր ն օգտ ա կ ա ր է ն ա և ա յս դ ա ր ի հ ա յ բ ժ շ կ ո ւթ յա ն , հ ա յ-ռ ո ւս ա կ ա ն հ ա ր ա բե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի պ ա տ մ ո ւթ յա ն ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յա ն հա մ ա ր : «Մ ս ւտ ե ս ւն »-ի իր ա յս օրինա կը, ա հա , զինվոր ա կ ա ն բ ժ ի շ կ Պ ետ րոս Ք ա լա ն թ ա ր յա ն ը ջ ե ր մ ա գ ի ն ս ի ր ո վ ն վ ի ր ո ւմ է իր մ ի ա կ դ ո ւս տ ր Մ ա ր ի ա մ ի ն : «Ա ս տ ա ն օ ր պ ա տ ո ւի ր ե լո վ պ ա տ ո լի ր ե մ Տ ե գ , ս ի ր ե լի և գ ե ղ ե ց ի կ դ ո ւս տ ր դ ի մ Մ ա րիսւմ ,- գ ր ո ւ մ է հ ա յր ը ա ղ ջկ ա ն,- զ ի ա յս հր ա շա գո րծ ե ւ երկ նա պ ա ր գեւ ս ո ւր բ Ն ա րեկ ա ղ օթ ի ց գիրքս յա զ գ ա ց յա զ գ ս , ի տ ա նէ մ ե ր մ է մ ի ' պ ա կ ա ս ես ցի , զ ի ահա

8 Ա նդ, էջ 6 39 :

9 Ա նդ. էջ 460 :

10 Ա նդ, էջ 4 6 2 :

, , , հ ն էն ա ւա ն դ ո ւթ ի ւն . որ զսա ո ւն ի ց ի ս պ ա հել պ ա տ ո ւո վ , որ ե ւ

ԴԱ1յԱ 1 մ Լ ա .աքիւոեանս յսււի տ ենի ց մ ն ա լ ի յա զ գ ի մ ե ր ո ւ մ ի պ ա հպ ա նութ իւն Ч “ с а ե ւ Ь յ ա շ ^ ո ւ ^ ւ Օ վ ա յՀ ո ղ ա ց : Ա ՐԴ. խ ն դ ր ե մ ի ձէնջ ո 'վ ը ն թ ե ր ցո ղ ք . զ ի ի տ “ Լ ն ո ք - ն սեր զ ս ո յն հրա շա գործ ս ուրբ Ն ա րեկս ե ւ ի օգտ իլն ի սմ ա ն է. յի շե ս չի ք ЬС օհս մ հ Լ Հ ա յր Մ ե ր ի լ. ո ր ո վ ե ւ դ ո ւք յի շ ե ա լ լիջիք ի Ք ր ի ս տ ո ս է . ա մ է ն : Որ ե մ ամ !նա խ ոնա րհ ծա ոա յ նուաստս բժի շկ Պետրոս՝ ո րդ ի Ցովհա ննիսէ Քսզա նթա րեա ն

օ К & հւն ՓոԿ>ին 1 8 0 4 , յա մ ս ե ա ն Մ ա յիսի 2 0 . Մ օ ս կ ո վ » :" X մ ի ջն ա դ ա ր ո ւմ «Մ ս ւտ ե ա ն »-ի նկա տ մ ա մ բ ո ւն ե ց ա ծ պ ա շտ ա մունքը 1 8 -ր դ

ո ո ւմ ա յնքա ն է ո ւժ ե ղ ա ն ո ւմ , որ հրա տ ա րա կիչները «Մ ա տ ե ա ն »-ը տ պ ա գրելու ժա մանա կ Ն ա րեկա ցու դիմա պ ա տ կերը «Կ ա նոնա կա ն ե ւ փ աոագրա կա ն յօր ի ն ո ւա ծ- ք ո վ » « բ ա զ ո ւ մ ջ ա ն ա ս ի ր ո ւթ ե ա մ բ » փ ո ր ա գ ր ո ւմ ե ն ե. ա ն վնա ր բ ա ժ ա ն ո ւմ ժ ո ո ո վ ր դ ի ն : Ա զ գ ա ն վ ե ր ա յս գ ո ր ծ ի նա խ ա ձ ե ռ ն ո ւթ յա ն պ ա տ իվը պ ա տ կա նում է Պ ո,սի հո չա կ ա վո ր տ պ ա րա նա տ եր Ա ստ վա ծա տ ուր Կ ո ս տ ա ն դ նո ւպ ո լս ե ցուն : Նրա մա հից հետ ո ա յս գ ո ր ծ ը շա ր ո ւն ա կ ո ւմ են իր ժ ա ռ ա ն գ ն ե ր ը ' ո ր դ ի ն ' Հ ո վ հ ա նն ե ս Դ պ իր ը , ե. թ ո ռ ն ե ր ը ' Հ ա կ ո բն ո ւ Կ ա րա պ ետ ը: « Ե ւ ա ր դ ,- գ ր ո ւ մ է Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Դ պ իրը 175 5 թվա կա նին Պ ո լս ո ւմ տ պ ա գրվա ծ «Մ ա տ ե ա ն »-ի հիշա տ ա կա րա նում մ ա ղ թ ե մ յի շ ե լ ը ն դ պա տ նա ռի տ պ եա լ տ ուողա ց գ ր ք ո յս ... ե ւ զ հ ա ն գ ո լց ե ա լ հա յրն ի մ ղԱ ստ ուա ծա տ ուր յո գ ն ա շխ ա տ ծա ռ ա յն ձե ր , որ ի կ ե ն դ ա ն ո ւթ ե ա ն պ ա տ ուէր տ ուեսւլ ի մ ո ւմ ս յե տ ն ո ւթ ե ա ն թ է ’ ջա նա սջիր մ ի ւս ա ն գ ա մ տ պ ել գ ս ո ւր բ գիրքն Ն ա ր եկ ' զգո ւշա նա լո վ յա մ ե ն ա յն պ ա րա գա յս ն ո ր ի ն ...: Ցիշեսջիք ը նդ ն մ ի ն ե ւ զի ս ' դա ն իմ ա ստ ո ր դ ի նո ր ի ն լո կ ա ն ո ւա մ բ կ ո չե ց ե ա լ Յ օհ ա ն ն էս Դ պ ի ր ս զ ձ ե ր ն պ ա շտ օնեա յ ի մ ա ն կ ո ւթ ե նէ զտ պ ա գրօղ գ ր ք ո յս , որ ծա ոսւյեա լ ե ւ ծա ո ա յե լո ց ե մ ' որքա ն ե ւ ի ց ե մ : Յ ի շե ս ց ի ը ն դ մ ե զ ե ւ թ ո ո ն նորի ն հա մբա կա հա սա կ ո ր դ ի ի մ կա րա պ ետ ն' ա ւելա ծու ը ն դ ե ղ բօ ր իպ ւում Յա կոբա յ դ ե ռ ա բ ո ւս ի կ ի , որ զաշխա տ անս դ ժո ւա րի ն յա ն ձ ն ա ոեա լ երկ ա յն սււուրբք ե ւ բա զ մ ա ւ զ գ ո լշ ո լթ ե ա մ բ ' ա ռ ի սէր և ի պատիւ ս ր բո յ վա րդա պ ետ ին' զպ ա տ կեր նոր ի ն, որ զսկ զբա ն փ որա գրեա ց, հա նդերձ կա նոնա կա ն ե ւ փ ա ռա գրա կա ն յօ ր ի ն ո ւ ա ծ ո վ ք , զ ո ր վ ա ն ա ո ե ա լ մա տ ուցսւք ի ծ ա ռ ա յո ւթ ի ւն ա զ գ ի դ ա ռա նց գ ն ո յ (որպ էս ե ւ հ ա յր մ ե ր ' ծա ոսւյս ձ ե ր , թ է և ա յս

ա ն հ ա ն ո յ ո մ ա ն ց թ ո ւ ի ց ի » 1 2 : Ա յս պ ա տ կեր ո վ է բ ա ց վ ո ւ մ 1 7 5 5 թ . Պ ո լս ո ւմ տ պ ա գրվա ծ « Ն ա ր ե կ » - ը ե ւ ա յլ հրա տ ա րա կություններ' դրա նից ա ռա ջ к հետ ո:

Սա կա յն «Մ ա տ եա ն ո ղ բ ե ր գ ո ւ թ ե ա ն » երկի 1 8 - ր դ դա րի տ պ ա գիր к ձ ե ո ա գ ի ր

օրին ա կ ներ ի մ ե ջ ա ռ ա ն ձ ն ա ն ո ւմ է Պ ոլսի 1 7 2 6 թ . հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւթ յո ւն ը : Ա յդ հրա տ ա րա կութ յա ն նա խ ա ձ ե ռ ն ո ղ ն ե ր ն են ե ղ ե լ Բ ա ղեշի հ ռ չա կ ա վ ո ր դ պ ր ո ց ո ւմ մա տ ենա գիտ ա կա ն բա րձր կ ր թ ո ւթ յո ւն ստ ա ցա ծ հա յկ ա բա նն ե ր ' Պ ոլսի Պատրիարք Հ ո վ հ ա ննե ս Բ սւղիշեցին (Կոլոտ ) к Ե ր ո ւս ա ղ ե մ ի Պատրիարք Գ ր ի գ ո ր Շ ի րվա նցի ն (Շ ղ թ ա յա կ ի ր ): Պաղտ ա սար Դ պ իրն ա հա , ա յս նշա նա վոր մա տ ե նա գետ ների к ա յլ մ ի ա բա նների ո ւ ա շա կերտ ների մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յա մ բ , իրա կա նա ցնում է Ն ա րեկա ցու

«Մ ս ւտ ե ս ւն »-ի к ա յլ երկերի վ ե ր ո հ ի շ յա լ տ պ ա գ ր ո ւթ յո ւն ը : Ա յս տ պ ա գրո ւթ յունը նա խ ո րդի հ ա մ ե մ ա տ ո ւթ յա մ բ ն ե ր կ ա յա ց վ ո ւմ է մ ի նոր ձ և ի մ ե ջ : Հրա տ սւր(ս- կիչնհրին մ տ ա հ ո գ ո ւմ է «Մ ա տ ե ա ն »-ի բն ա գ ի ր ը նե ր կ ա յա ցն ե լ Ա ստ վա ծա շն չա յին հ ղ ո ւմ ն ե ր ո վ : Սա ինքնին հ ո ւ յժ դ ժ վա ր ին к կ ա ր և ո ր բնա գրա գիտ ա կա ն աշխատանք է ր , որ ս կ ս ո ւմ ե ն նրանք և ա վա րտ ում 1 7 2 6 թ . դ ե կ տ ե մ բե ր ի ն . «Ո ւս տ ի ո րով հետ եւ ըստ վկա յութ եա ն բա զմ ա ց սրբա զա նից գրոց հսյւա ստ ի է ա սա ցեա լս' կ ա մ ե ղ ե լ մ ե զ

118 & ՇՈՒէ:ԱՆԻԿ ՆԱԶԱՐՅԱՆ 1997

1 1 Տե՜ս Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գրադարանի թիվ 580 հնատիպ գրքի ձեոագիր հիշատակարանը:

Գիրք աղօթից ասացեալ սրբոյն Գրիգորի Նա րեկացւոյ, Պոլիս, 1755, էջ 57 2 -5 7 4 :

19 9 7 _____________ Ն Ա Ր ն Կ Ա ^ Ի Ա Կ Ա Ն Ш ' . Н П П , վ հ Ր հ Լ Ք Ը . . . ժ 1 19

նուա ստ ե ւ անպիտան փ ա յ ի ց ս Տե ա ո ն ե լ ս ր բ Ոց տնօրինականաց տ ե ղ ե ա ց նորին ե ւ Ա մ լ ո ր դ ւ ո յ ն Կւսրապետին յ ի ւ ր ո յ ս ր ր ո յ յհ տ ն ե ա լ ս պ ա սա ւո ր ա ցս . այ ս ի ^ 6 - Գ րիգոր ի եպ իսկոպ ոսի ե ւ սր ր ո յն Ս ա ղ իմա յ վ ե ր ա դ ի տ ո ղ ի ֊ Յ ո հա նն ո լ վա րդա պ ետ ի ես դ ի տ ո ղ ի Կ ո ս տ տ ն դ ն ո ւպ օ լս ո յ , տ պել к ի լո յս ա ծե լ գ գ ե ղ ե ց կ ա յա ր մ ա ր շա րս ա ղ օթից ե ւ սւրտասուաբեր բա ն ի ց ա ոն Ա ս տ ո ւծ ո յ ս ր բ ո յն Գ ր ի գ ո ր ի ն ա ր ե կ ա գ ւ ո ,

ե ր ի ց ս ե ր ա ն ե ա լ ս ր բ ա զ ա ն ե է ա ս տ ո ւ ա ծ ա ր ա ն վ ա ր դ ա պ ե տ ի ես ն գ ն ա ս է ո կ ր օ ն ս ւ ւ ո ր ի » | յ :

1 7 2 6 թ . « Գ ի ր ք ա ղ օ թ ի ց » ե ր կ ի Պ ոլսի ա յս տ պ ա գ ր ո ւթ յա ն մ ա ս ն ա կ ի գ ն ե ո ո մ՜իաժա մ՜ա նա կ ե ր կ ո ւ նպ ա տ ա կ էի ն հ ե տ ա պ ն դ ո ւմ ՜, ա ո ա շ ի ն ը ' ր ա վ ա ր ա ր ե , նա րեկա սեր ը ն թ ե ր ց ո ղ ի ն , քա նզի նա խ որդ տ պ ա գ ր ո ւթ յա ն վ ե ր ջ ի ն օրի նա կ նեոո ս պ ա ռվ ա ծ է ի ն . « Գ ո յր թէպ էտ ս ո ւր բ Մ ա տ եա նն ա յս ա ղ օթ ի ց տ պ եա , ի մ՜իօի մ՜երում, սա կա յն վա սն յ ո յժ պ ա տ ուա կա նութեա նն' ո չ էր մնա ցեա լ թ է Որ գտ ա նիցէր

զ ն ա » : ե ր կ ր ո ր դ ' ի նչպ ես նկա տ եցինք, «Մ ա տ ե ա ն »-ը բա ղ դ ա տ ե լ Ա ստ վա ծա շն չիհ ե տ : « Հ ո ւ ս կ յե տ ո յ , քան զ ա մ ե ն ե ս ի ն ,- գ ր ո ւմ է Պ ա ղտ ա սա ր Դ պ իրը ա յդ տպագ ր ո ւթ յա ն իր հիշա տ ա կա ր ա նո ւմ ,- ե ւ զ ի ս ս ր բա գ ր ո ղ ս ր բ ո յ Մ ա տ են իս, զ մ ե ղ ա - պարտ Պաղտասար չն չի ն Դ պ իրս, ե ւ զա նձա նձիր վա րժա պ ետ ն ի մ ' զֆա հրա պ ա տ ցի Ա ղա ւնի Ա ստ ուծա տ ո լր վա րդա պ ետ ն, ե լ ծն օ ղ ս ն մ ե ր յի շ ե ս ջ ի ք ի Տ է ր , յո ր մ է ե լ

դ ո ւք ա ն մ ո ռ ա ց լիշի ք ո ղ ո ր մ ո լթ ե ա մ բ . ա մ է ն » 15: Ա յս հրա տ ա րա կութ յա ն Ա ոա օա - րա նի к Հիշա տ ա կա րա նի հա նգա մա նա լից ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ը հ ա վա ստ ում է , որ Պ ա ղտ ա սա ր Դ պ իրն ա յս տ ե ղ էլ է կ ի ր ա ո ո ւմ 1 7 1 9 թ. Պ ո լս ո ւմ « Մ ա շ տ ո ց » - ի տ պ ա գ ր ո ւթ յա ն իր ս կ զ բ ո ւն ք ն ե ր ը к , օ գ տ վ ե լո վ ս ր բ ա գ ր ի չի ա նսա հմա նա փ ա կ ի ր ա վ ո ւն ք ն ե ր ի ց , ը ն դ լա յն ո ւ մ իր բն ա գր ա գի տ ա կա ն , բա նա սիրա կա ն ա շխ ա տ ա նքի չա փ ե ր ը : «Կ ա ր ո ղ ո ւթ ե ա մ ր ն Ա ս տ ո ւծ ո յ ե լ ո դ ո ր մ ո ւթ ե ա մ ր Ն ո ր ի ն ,- կ ա ր դ ո ւմ ենք Հի շա տ ա կ ա ր ա նում ,- տ պ եցա ւ ս ուրբ գիրքս ա ղ օթ ից ս ր ր ո յն Գ ր իգո ր ի Ն ա ր ե կ ա օւո յ ե ւ ն գ ն ա զ գ ա ց վա րդա պ ետ ի, ի բ ա զ ո ւմ լա լ օր ին ա կ ա ց, բա զմ ա շխ ա տ եր կ ա մ ր ք ս ր բ ա գ ր ո ւթ ե ա ն , զ ա յլ ե ւ ա յլ օրի նա կ սն ը ն դ մ ի մ ե ա ն ս հ ա մ ե մ ա տ ե լո վ , որ ե ւ ի խ նա մ ո ցն Ա ստ ո ւծո յ գտ ա ք հին օրինա կ մ ի . որ գ ե ր ի վ ե ր ո յ էր քան զ ա յլս ն , յո ր մ է բ ա զ ո ւմ ի ն չ սխ ա լա նս ե լ պ ա կ ա ս ո լթ ի լն ս ր ա ո ի ց ե լ բա ն ի ց ո լղ ղ ե ց ա ք շն ո ր հ ի ւն Ա ս տ ո ւ ծ ո յ» 16:

«Մ ա տ ե ա ն » - ] ւ լո ւս ա ն ց ա յի ն ն շ ո ւ մ ն ե ր ը ի ր ա կ ա ն ա ց վ ո ւ մ է շ ն ո ր հ ի վ մ ի ա բ ա նո ւթ յա ն աշա կերտ ների' ջսւնքերով տ իրա ցու Հ ա ր ո ւթ յո ւն ի . « ո ր էր հ մ ո ւտ Ա ստ ուա - ծա շ ո ւն չ տ ա ռ ի ց » к « բ ա զ ո ւ մ ե ր կ ո ւն ս կրեա ց ի ժ ո ղ ո վ ե լն զ վ կ ա յո ւ թ ի ւ ն ս . . . , ը ն դ ն մ ի ն ե ւ զ փ ո ք ր ի կ Ա ւե տ ի ք ե ղ բ ա յ ր ն ո ր ի ն , զ հ ո գ ե ծ ի ն ո ր դ ե ա կ ն մ ե ր ի Տէր հ ա ն գ ո լց ե ա լ , որ ե լ նա ի տ ղ ա յա կ ա ն հա սակին ը ն թ ե ո ն ո յր Ա ստ ո ւա ծա շո ւնչ տ ա սս, մ ի ն չ գտ ա նէր զբա ն ս ո մա նս հա մ ե մ ա տ ս բ ա ռ ի ց աղօթական գ ր ք ո յս ա յս ո ր ի կ ' ասէր խ ն դ ա լո վ , ահա վ կ ա յո ւ թ ի ւ ն մ ի ա յլ գ տ ի . իսկ մ ե ք վա սն շ ա հ ե լո յն զ ր ո ղ ր ո շ միտ նորա , ո չ ձգ է ա ք յե տ ս թ է ա յ դ չ է պ ի տ ո յ» : Ա ղ բ յո ւ ր ն ե ր ի լո ւս ա ն ց ա յի ն ն մ ո ւշ ն ե ր ը , բ ն ա կ ա ն ա բ ա ր , կ ա տ ա ր վ ո ւ մ է ի ն Հ ո վ հ . Բ ա ղ ի շ ե ց ո ւ , Գ ր ի գ ո ր Շ ի ր վ ա ն ց ո ւ հ ս կ ո ղ ո ւ թ յա մ բ , իսկ «ն ա ր ե կ ա ց ի ա գ է տ , հ ա յա գ է տ » Պաղտասար Դ պ իրը ս ր բ ա գ ր ո ւ մ էր բա ռ ի ս բ ո ւն к ո չ զուտ ս ր բա գ ր ի չա յի ն ի մ ա ս տ ո վ:

1 ԴԳիրք աղօթից սրրոյն Գրիգորի Նա րեկա ցւոյ.... Պոլիս, 1726, էչ Р (2):

14 Ա նղ, էչ Р (2);

15 Ա նդ. էշ ՆԼԱ (431):

16 Ա նդ, էչ ՆԻԼ (427):

1 2 0 ժ ֊էՈՒՇԱՆԻԿ ՆԱԶԱՐՅԱՆ 1997

Ն ա ր ե կ ա ցո ւ « Գ ի ր ք ա ղ օ թ ի ց » - ի Պ ոլսի 1 7 2 6 թ . տ պ ա գ ր ո ւթ յա ն վ ե ր ո հ ի շ յա լ գ ո ր ծ ի չն ե ր ն ահա մ ե զ հ ա յտ ն ո ւմ ե ն ն ա և , որ «Մ ա տ ե ս ւն »-ը Ա ստ վա ծա շն չի հետ բա ղ դ ա տ ե լո ւ ա ոա ջին պ ա տ իվը պ ա տ կա նո ւմ է Ոսկան Ե ր և ս ւն ց ո ւն : Դ ա նրա բա նա սիրա կա ն մ տ ա հ ղա ցում ների ա րգա սիքն Է. նրա գ ր չի ա ոա ջին փ ո րձը : « . . .Տ ի դ բն ա բա ն ս ոմ ա ն ս յ ո յ ժ հա րկ ա ւո ր ս , որք յի շ ե ց ե ա լք ե ն ի ս ո ւր բ Մ ա տ են ի ս ,- կ ա ր դո ւմ ենք Պ ոլսի 17 2 6 թ . տ պ ա գրութ յա ն նա խ ա բա նում ,- գտ եա լ զորքա նս դ ի զ է հա նդեպ ի ւր ա ք ա ն չի ւր տ ո ղ ի ց ն հ ա մ ա ր ո վ ն հ ա ն դ ե ր ձ ի լո ւս ս ւն ց ս ն . որպ էս լուսա ւորեա լ հ ո գ ի Ոսկան վա րդա պ ետ ն սկսեա լ էր ու չէ ր կա տ ա րեսղ' յի ն չ ե ւ իցէ

պ ա տ ն ա ււէ »1 7 : Հ ա յա գ ի տ ո ւթ յա ն մ ե ջ շա րունա կ ք ն ն ա ր կ վ ո ղ ա յն հ ա ր ցի ն , թե Ն ա րեկա ցին ի ն չպ ե ս Լ որքա ն է օ գ տ վ ո ւմ Ա ս տ վ ա ծ ա շն չի ց , 2 5 0 տ ա րի աոաջստ ուգա պ ես պ ա տ ա սխ ա նում են հա յա գիտ ա կա ն մտ քի վ ե ր ո հ ի շ յա լ մ շա կները (ըստ ե ր և ո ւ յթ ի ն ն ա ր ե կ ա ց ի ա գ ե տ ն ե ր ի ն հ ա յտ ն ի չի ե ղ ե լ ա յս կ ա ր և ո ր փ ա ստ ը): Ուշա գրա վ է ն ա և , որ «Ն ա խ ե ր գ ա բա ր ա ո ջե ր մ ե ո ա ն դ ը ն թ ե ր ց ո ղ » խ որա գիրը կրող ա ոա ջսւբա նը ա վ ա ր տ վ ո ւմ է Պ ա ղտ ա սա ր Դ պ ր ի « Ա ղ ե ր ս ա ո ս ո ւր բ Հ ո գ ի ս Ա ս տ ո ւա ծ» խ ո րա գր ո վ բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յա մ բ : Ա զ գ ա յի ն քնա րերգա կը ա ղ ե ր ս ո ւմ է ե րկ նա յին թ ա գա վորի օ գ ն ո ւթ յո ւն ը ' «Հ ա ռ ա չա ն ք ն ե ր ի մ ա տ ե ա ն »-ի տ պ ա գրութ յունը հա ջող ավարտին հա սցնելու հա մա ր.

Ա ո անփոփոխ Ա ստ ուա ծութ ի ւն,Հ ո գ ւ ո յդ ս ր բ ո յ հը զօր ի ,Ա ղ երս ա նկեա լ ա ղա ղա կեմք Ել ա նկա նիմք ա ոա ջի: •

Ց օղ եա ' ի ^ ո յ շնորհա ց ց օ ղ ո յդ ,Ի մ ե ր հո գիս մ ե ղ ս ա վ ի ,Տ ա լո վ մ ե զ յո յս ներըսկզբա ն,Ա յս մ երջա նիկ մա տ ե նի:

Ջի կա րա սցուք ա ո հասանիլ Ցաւարտ սորին բերկրա լի,Տօգ ո ւտ հա նուրց մ երսւզնէից,Մ ա նկա նց ս ր բ ո յն Ս իօնի:

Որ է Մ ատեան հաոաչանսւց Ն ա ր եկ ա ցւո յն Գ րիգորի,Ա ստ ուա ծա բա ն վա րդա պ ետ ի,

Ել ն գնա սէր հ ը ս կ ո ղ ի 18:

Ա յս պ ե ս , ո ւր ե մ ն , 1 8 - ր դ դ ա ր ո ւմ , ե ր բ ա վ ե լի քան տ ա սն ա ն գ ա մ տ պ ա գ ր վ ո ւմ է Ն ա րեկա ցու «Մ ս ււոես ւն»-ը , Պ ոլսի 1 7 2 6 թ . հրա տ ա րա կութ յունը, Պաղտասար Դպ րի ս ր բ ա գ ր ո ւթ յա մ բ , ա ռա նձն ա ն ում է ն ա և ի բ ր և Ա ստ վա ծա շն չի հետ բա ղդ ա տ ո ւթ յա ն

1 7Ա նդ, էջ Գ (3 ): Որքան հայտնի է , Ոսկան Երևան ց ո լ տպագրած «Մատեան » - ի

ա ռանձին օրինա կներ պ ա հպ ա նվում են մ՜իայն վ ե ճ ե տ ի կ ի Մ խ իթա րյա ն Միաբանության գրադաոսւՕում: Այսւոեղ պահպանվում է նաև «Մսւտեան»-ի 1726 թ. տպագրության համար հիմք դարձած ձեոագիրը՝ թիվ 896 : Ձեռա գրում Պաղտասար Դպրի բանաստեղծության տեղս ազատ է:

18 Ա նդ, էջ Գ (3):

1997 ШЪЧИЛМ'ЧШ, Ш Ч-ича վեՐեԼՔԸ... ()- 121

ե ն թ ա ր կ վ ա ծ ա ոա ջին ա մ բո ղ ջա կ ա ն օ ր ի ն ա կ : Ն ա ր ե կ ա ց ո ւ « Մ ա տ ե ա ն » - ի ա յս հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւթ յո ւն ը նկա տ ի են ո ւն ե ց ե լ ե. օ գ տ վ ե լ նրա նից 1 7 5 5 , 1 7 6 3 Լւ ա յլ թ վ ա կ ա ննե ր ի տ պ ա գ ր ո ւթ յա ն հ ե ղ ի ն ա կ ն ե ր ը : Ա յս պ ե ս , օր ի ն ա կ . 1 7 5 5 թ . Պ ոլսի տ պ ա գր ո ւթ յա ն «Ծ ա ն ո ւ ց ո ւ մ վ կ ա յո ւթ ե ա ն ց » խ որա գրի տակ նշա նա վոր հրա տ ա րա կիչ Ա ստ վա ծա տ ուր Կոստ սւնդնոլպ ոլսեցու որդի Հովհա ննես Դ պ իրը գ ր ո ւմ է , որ զա նա զա ն պ ա տ նա ոներով՝ կրնա տ ումներով են ն ե ր կ ա յա ցվ ո ւմ նա խ որդ հրատարակ ո ւթ յա ն լո ւս ա ն ց ա յի ն վ կ ա յո ւթ յո ւն ն ե ր ը . «Ն ա խ զ ի ո մ ա նց ա ս ա ցուա ծո ց բա ն ի ց ' որք էին ա նմիջա պ ես ի ն ո յն ո յ բն ա բա ն էն , թա րց ա ն կա ն ե լո յ է ւքէջն ա յլ բն ա բա ն , հա մ ա ր ութ իւն մ ի ա յն ե ղ ա ւ, ո չ կ ր կ ն ե լո յ զ ն ո յն .. . : Ել ո մ ա ն ց , ո ւր մ ի ջո ցն հ ե ո ա գ ո յն է ր , կ ա մ ա ն դ ր ա ն ցե ա լ ի մ ի լս տ ուփ ն ե ղ ա ւ .. .: Ո մա նց տ ե ղ ե ա ց վ կ ա յո լթ ի ւն ք ն ե ր ե լի ն ո չ գ ո լ հ ա մ ա ձ ա յն պ ա տ ա սխ ա նողքն ն կ ա ր ա գ ր ի ն ...: Զի ո ւր մ ի ո ւ մ բա նի ե ր կ ո ւ ե ւ ե ր ե ք վ կ ա յո ւթ ի ւն գ ո յի ն ' մ ի ն ն ե ղ ե ա լ ի ե ր կ ո լց զ ա ն ց ա ր ա ր ա լ...:

Ջ բա զմ ա ց և ս ո չ արարաք փ ո յթ ' սակս չբ ա ւե լո յ տ ե ղ ւո յն ի լո ւս ա ն ց ս ն »*9 :

1 8 - ր դ դ ա ր ո ւ մ Ն ա ր ե կ ա ց ո ւ ե ր կ ե ր ի ձ ե ո ա գ ի ր և տ պ ա գիր օ ր ի ն ա կ ն ե ր ի ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն ա ց մ ա ն ա յս ը ն թ ա ց ք ի մ ե ջ զ ա ր գ ա ն ո ւմ է ն ա և ն ա ր ե կ ա ց ի ա - գ ի տ ո ւթ յո ւն ը : ժ ո ղ ո վ ր դ ի մ ե ջ դ ա րե ր ով մ տ ա ծ , ժ ո ղ ո վ ր դ ի ց ս ի ր վ ա ծ ու պ ա շտ վա ծ «Մ ա տ ե ա ն ո ղ բ ե ր գ ո ւ թ ե ս ւ ն » ե ր կ ը ս տ ա ն ո ւմ ե գ ի տ ա կ ա ն ն որ ն ա ն ա չո ւմ : Ն ա րեկա ցիա գիտ ա կա ն մ ի յուրա տ եսա կ շա ր ժ ո ւմ է ս կ ի զ բ ա ռ ն ո ւմ , Լւ ա յդ շա րժմա ն կենտ րոններն են դ ա ռ ն ո ւմ Վ ենետ իկը, Պ ոլիսը, էջմ ի ա ծի նը ե. մ ի շա րք ա յլ վ ա յր ե ր :

Դ ա ր ի կրթ ա կ ա ն , լո ւս ա վ ո ր ա կ ա ն շա ր ժ մ ա ն ն շա նա վոր գ ո ր ծ ի չն ե ր Մ խ իթա ր Ս եբա ստ ա ցին, Դ ր ի գ ո ր Շ ի ր վ ա ն ց ի ն , Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Բ ս ւղ ի շե ց ի ն , Կոմիտ սւս Ք ե ո - մ ո ւ ր ն յա ն ը , Հ ա կ ո բ Ն ա լյա ն ը , Պ ա ղտ ա սա ր Դ պ ի ր ը , Պ ետ րոս Ն ա խ ի ջ և ա ն ց ի ն , Ի գնա տ իոս Ջ ո ւղ ա յե ց ի ն , Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Կսւրնեցին ե. ա յլք , յո ւր ա ք ա ն չյո ւր ը յո ւ ր ո վ ի են ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւմ Ն ա ր ե կ ա ց ո ւ « Մ ա տ ե ա ն » - ը , նրա ա նձն ո ւ վա ս տ ա կը : Ն ր ա նք հա վա տ ա վորի ե ռ ա ն դ ո վ շ ա ր ո ւն ա կ ո ւմ ո ւ զ ա ր գ ա ց ն ո ւմ ե ն Ն ա ր ե կ ա ց ո ւ գրա կա ն ժ ա ռ ա ն գ ո ւթ յա մ բ խ ա ն դ ա վ ա ռ վ ա ծ մ ի ջն ա դ ա ր ի ն շա ն ա վո ր գ ո ր ծ ի չն ե ր վ ա ր դ ա ն Հ ա յկ ա զ ն ի , Ն ե ր ս ե ս Շ ն ո ր հ ա լո ւ , Ն ե ր ս ե ս Լ ա մ բ ր ո ն ա ց ո լ, Դ ե ո ր գ Ս կԼւոսւցու, Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Բ ա նա սերի, Գ ր ի գ ո ր խ լսւթեցու к ա յլո ց սկսա ծ գ ո ր ծ ը ' Հ ա յո ց նոր к ը ն դ հ ա ն ո ւր վ ե ր ա ն ո ր ո գ վ ո ղ գ ր ա կ ա ն կ յա ն ք ի բ ո ւ ռ ն պ ա հ ա ն ջն ե ր ի ն հ ա մ ա պ ա տ ասխան:

^ Դիրք աղօթ-ից.... Պոլիս, 1755 թ., եջ 575:

122 ժ ԱՐՓհՆԻԿ ՂԱԶԱ1'ՈՍՅԱ1. 1997

ԱՐՓԵՆԻԿՂՍԶՍՐՈՍՅԱՆ Պ ա ս ւ ս . գ ի ս ւ . թ ե կ ն ա ծ ո ւ

ՍԵՎԱՆԻ ԱՆԱՊԱՏԸ Ժ է -ԺԹ ԴԱՐԵՐՈԻՄՀ ա յա ս տ ա ն ո ւմ ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յա ն ը ն դ ո ւ ն ո ւ մ ի ց ա նմ իջա պ ես հետ ո Սևա նա

կ ղ զ ի ն և ս դ ո ւր ս չ ի մ ն ո ւ մ ծա վ ա լվ ա ծ ը ն դ հ ա ն ո ւր քր իստ ոնեա կա ն շ ա ր ժ ո ւ մ ի ց : Հ ե ն ց ա ռ ա ջի ն տ ա ր իներից ս կ ս վ ո ւմ է կ ղ զ ո ւ ա նա պ ա տ ա կա ն կ յա ն ք ը : Տրդ ա տ թ ա գ ա վ ո ր ի ա ն մ ի ջա կ ա ն հ ո վ ա ն ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ , Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւս ա վ ո ր ի չը կ ղ գ ո ւ մ ե հ յա ն ի տ ե ղ ո ւ մ կ ա ռ ո ւց ե լ է տ ա լիս Ս ո ւր բ Հ ա ր ո ւթ յա ն տանւսրը և Ս ո ւր բ ԿարապԿա ե կ ե ղ ե ց ի ն ու կա տ ա ր ում նրա նց նա վա կա տ իկը, կ ա ր գ ո ւմ Կեսա րիա յից

բ ե ր վ ա ծ հ ո գ և ո ր սպ ա սսւվորներից մ ե կ ի ն 1; Կ ղ զ ո ւմ վա նա կա ն կ յա նքի հա մ ա ր նպ աստ ավոր պ ա յմ ա ններ կ ա յի ն , ա յն հ ե ռ ո ւ էր բ ն ա կ ա վ ա յր ե ր ի ց , ո րը մ ի ա բա ն նե ր ի ն հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւթ յո ւն էր տ ա լիս ա ռա նձնա նա լո ւ, ա ղ ո թ ք ն ե ր ո վ և ժա մ ա ս ա ց ո ւթ յա մ բ ո ւ պ ա տ ա րա գով ի ր ե ն ց ծ ա ռ ա յո ւթ յո ւն ը կ ա տ ա ր ե լո ւ: Իր հ ն ո ւթ յա մ բ ու տ և ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ ա յս մ ի ա բա ն ո ւթ յո ւն ը Հա յա ստ ա ն ի ա մ ե նա հ ի ն և երկա րա կյա ց անապատն է , որը գ ո յա տ և ո ւմ է մ ի ն չ և 2 0 - դ դա րի 30 -ա կ ա ն թ վա կ ա ն նե ր ը :

Կ ղգու վա ղ շր ջա նի պ ա տ մ ո ւթ յա ն վ ե ր ա բե ր յա լ մա տ ե նա գրա կա ն տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը 7 - դ դ ա ր ի ց ե ն : Ա րա բա կա ն ի ր ա ր հա ջորդող ա ր շա վա նքներ ից մ ե կ ի ժ ա մ ա նա կ թ շ ն ա մ ո ւ ն դ ի մ ա դ ր ո ղ Ս յո ւն ի ք ի ա ն ա ռ ի կ ա մ ր ո ց ն ե ր ի թ վ ո ւ մ հիշա տ ա կվ ո ւմ է նա և Ս ևանա կ ղգի Ա (7 0 2 ):

Ա յն ո ւհ ե տ և կ ղ զ ո ւ մ ա նա պ ա տ ա կա ն կ յա նքի վ ե ր ա ծն ո ւն դ ն կ ա տ վ ո ւմ է 9 -ր դ դ ա ր ո ւ մ և ա յն ի ր ա վ ա ց ի ո ր ե ն կ ա պ վ ո ւմ է Ս ուրբ Ա ռա քեԼո ց մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն ա ռա ջնորդ Մ ա շտ ոց Ե ղ վ ա ր դ ե ց ո ւ հ ե տ : Նրա ա նմ իջա կա ն ղ ե կ ա վ ա ր ո ւթ յա մ բ և Ս յո ւն յա ց Մ ա րի ա մ Բ ա գրա տ ունի ի շխ ա ն ո ւհ ո ւ մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ 871 թ. ա ն ա պ ա տ ում կ ա ռ ո ւց վ ո ւմ ե ն Ս ուրբ Ա ո ա ք կ ո ց և Ս ուրբ Ա ս տ վ ա ծա ծի ն ե կ ե ղ ե ցի նե ր ը , բ ա ց վ ո ւ մ դպ ր ո ց , հ ա ր ս տ ա ց վ ո ւմ տ եղի մա տ ե նա դա րա նը' "..յւտ ա ն ա լով զ բ ա զ մ ո լթ ի ւ ն գ ր ո ց

ս ր բ ո ց ' զ ի լո ւս ա լո բ ե ղ ի ց ի ն ա չք ո գ ւ ո ց .. ."2 : Ա յս տ եղ է , ո ր նա կ ա ր գ ա վ ո ր ո ւմ է Հ ա յո ց ծիսա րա նը, ո ր ն ի ր ա նունով կ ո չվ ո ւ մ է Մա շտ ոց3 ;

Ա - ր դ դ ա ր ո ւմ Ս և ա ն ո ւմ հ ի շ վ ո ւ մ է Ս ա բգիս Ս ևա ն ցի ն' Գ րիգոր Մ ա գիստ րոսի ժա մա նա կա կիցը և ա րժա նա վոր գա ղ ա փ ա ր ա կիցը , ո ր ի ն նա դ ի մ ո ւ մ է հա տ ուկ ն ա մ ա կ ո վ : Ն ո ր ա գ ո ւյն ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ց ո ւ յց ե ն տ ա լիս, որ նա Սարգիս Ա նեցի նշա նա վոր գիտ ն ա կա ն վ ա ր դ ա պ ե տ ն է ր , ո ր բ յո ւ գ ա ն դ ա կ ա ն տ իրա պ ետ ո ւթ յա ն ժա մա նա կ թ ո ղ ե ւ էր ք ա ղա քա մ ա յր ՞Ա ն ի ն և ք ա շվ ե լ Ս ևա ն, գ լխ ա վո ր ել տ եղի վա նա կա ն մ ի ա բա ն ո ւթ յո ւն ը ՜4 ;

1 Ս. Փիլոյան, Սևանա վանքի պատմոլթիւնը, "Հովիլ" շաբաթաթերթ, 1906, Էջ 132:

2 ^ 1 « աւ1արոսյա1ս. Մ. 2 տ” 8 Եովարդեցհ կաթողիկոս. "Էջմիածին", 1Ц91, Ա _ Գ , Է , ЦО- 118. Սա. Ասողիկ, Պսւտմութիլն տիեզերական, Ս. Պետերբուրգ, 1895. Էջ 100:

3 . Կ-Գսւնձակեցի, Պատմոլթիւն Հա յոց. Երևան. 1961. Էջ 81:

Գրիգոր Մագիստրոսի Թղթերը. Ալեքսանդրապօլ, 1910. Էջ 6 6 -6 9 : Կ. Մաթևոսւան.Սարգիս վարդապետ Անեցի, "ա փ ", 1992, թիվ 1, Էջ 4 5 : Р ՜1

1997 ՍհՎԱՆԻ ԱՆԱՊԱՏԸ сН;-<Н‘> ԴԱՐեՐՈՒՍ՜ Ժ 123

1 3 - ր ղ դ ա ր ո ւմ ա ղ բ յո ւր ն ե ր ո ւմ հ ի շ վ ո ւ մ է Սարդիս մ ե ն ա կ յա ցը , ո րը մ ա սն ա կ -

9 ե/ է Տ ա ք ա րիա Սպասալարի հ ր ա վ ի ր ա ծ ե կ ե ղ ե ցա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ի ն 5 : Դ րա նից հետ ո, 1 4 - ր դ դ ա ր ի վ ե ր ջ ի ն և 1 5 - ր ղ դա ր ի ս կ գ բ ի ն , Հ ա յա ս տ ա ն ը ը ն կ ն ո ւ մ Է կա րա - կ ո յո ւ ն լո ւ ն ե ր ի ի շ խ ա ն ո ւ թ յա ն տ ա կ : Հ ա վ ա ն ա բ ա ր 1 4 - ր դ դ ա ր ո ւ մ , թ ո ւ ր ք պ ա րսկա կա ն կ ռ ի վ ն ե ր ի ց մ ե կ ի ժ ա մ ա նա կ, պ ա շա ր վ ո ւմ Է ա մ ր ո ցը և թ շ ն ա մ ի ն դ ի մ ո ւ մ Է խ ո ր ա մ ա նկ ո ւթ յա ն . 4 0 ա րկղերով երկու թ ո ւ ր ք վա նա ոա կա ններ ա պ րա նք բ ե ր ե լո ւ պ ա տ րվա կով մ տ ն ո ւմ ե ն Ս ևա ն և մ ի ա յն պ ա տ ա հա կա նութ յունն Է փ ր կ ո ւմ կ ղ ղ ո ւ մ հա վա քվա ծ բ ն ա կ չո ւթ յա ն ը 6 :

Լ ե նկ Թ ե մ ո ւր ի մ ա հ ի ց հետ ո Օրա լա յն ա ծ ա վ ա լ կ ա յս ր ո ւթ յո ւն ը բ ա ժ ա ն վ ո ւ մ Է որդ ի ներ ի մ ի ջ և , և ա ր յուն ա /ի պատերսւղներ ե ն ս կ ս վ ո ւմ ա վելի շա տ տ ա րա ծքներ ո ւ ա զ դ ե ց ո ւթ յա ն ո լորտ ներ ձ ե ռ ք բե ր ե ւո ւ հ ա մ ա ր : Իրա նի հ ա ր ա վ ա յի ն և ա ր և ե լյա ն մա սեր ի տ իրա կա լ Շ ա եռուխ ի պ ա տ երա զմներ ի ո ւ ա ս պ ա տ ա կութ յունների ժ ա մ ա նա կ դ ա դ ա ր ո ւմ Է գո ր ծե լ Տա թ և ի վա րդա պ ետ ա րա նը: Հ ա յո ց ա ր և ե լյա ն վա րդա պ ետարանը 1 5 - ր դ դա րի 5 0 -ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն հ ա ս տ ա տ վ ո ւմ Է Ս և ա ն ո ւմ ' Դա նիել Ս և ա ն ցո ւ ր ա ր ո ւԸ ա պ ե տ ո ւթ յա մ բ , "Ա ր և ե լե ա ն տ ա ն վա ր դ ա պ ե տ ա ր ա ն " ա ն ո ւն ո վ , ո ր ն ի ր գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա մ բ ի ր ա վ մ ա մ բ շ ա ր ո ւն ա կ ո ւմ Է "Ա ր և ե լե ա ն հա մա լսա րա նի՛՛'

Տա թ և ի կրթա կա ն ո ւ մ շա կ ո ւթ ա յի ն ա վ ա ն դ ո ւյթ ն երը մ ի ն չ և 1 6 -ր դ դա րի ս կ ի զ բ ը 1:1 7 - ր դ դա րի ս կ զ բ ի ս ս կ ս վ ո ւմ Է Ի րա նի Շահ Ա բա սի ա րշա վա նքը Հա յա ս տ ա ն ,

ո ր ն ո ւ ղ ե կ ց վ ո ւ մ Է Հ ա յո ց մ ե ծ տ ե ղ ա հ ա ն ո ւթ յա մ բ . դ ա տ ա ր կ վ ո ւմ ե ն գ ա վ ա ռ ն ե ր , լ ք վ ո ւ մ ե ն շ ե ն ե ր , ա մ ա յա ն ո ւ մ ք ա ղ ա ք ն ե ր , փ ա կ վ ո ւ մ մ ի ա բ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : Դ եպ քերի ն ա կա նա տ ես Ա ռա քել Դ ա վր իժեցի պ ա տ մա գիրը գ ր ո ւ մ Է. " ..մ յկ ե ղ ե ցի ք և վա նո ր ա յք , ա մ ե ն ե քե ա ն ա ն շո ւք և ա նպ ա տ իլք, բ ն ա ւի ն կ ողոպ տ եա լք ի զ ա ր դ ո լց և

ի ս պ ա ս ո ւց ...: Բ ա զ մ ա ժ ա մ ա նա կ ե ա յ փակեալ դ ր ա մ բ ք խ ա ւա ր ...՛& : Օ րհա սից հետ ո

ա ն տ ա ր բ ե ր ո ւթ յա ն մ ա տ ն վ ա ծ վ ա ն ք ե ր ո ւ մ լ ր ի վ մ ո ռ ա ց ո ւ թ յա ն Էր տ ր վ ե լ դ պ ր ո ւթ յո ւն ը , մ շ ա կ ո ւթ ա յի ն կ յա ն ք ը ." Ոչ թ ն ա լ ը ն թ ե ռ ն ո լի ն գ ի ր ս , ա յլ Էին փակեալ և լռ ե ա լ մ ա տ ե ա նք ա ս տ ո ւա ծա յիէՏք ..?:

Ա յսպ ի սի հ ո գ ե կ ա ն և բ ա ր ո յա կ ա ն ա ն կմ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ ն ե ր ո ւմ ս կ ս վ ո ւմ Է Հ ա յո ց ա նա պ ա տ ա կա ն կ յա ն ք ի վ ե ր ա ծ ն ո ւն դ ն ՝ ա վ ե ր ա ծ ո ւթ յո ւն ի ց ա մ ե ն ի ց ք ի չ տ ո ւժ ա ծ Ս յո ւն յա ց ա շխ ա րհ ի, Տ ա թ և ի Հա րա Օ ց Մ կ ծ ա ն ա պ ա տ ո ւմ : Հ ա յո ց ա շ խ ա ր հ ո ւմ ա նա պ ա տ ա կա ն կ յա նքի ե ր կ ր ո ր դ վ ե ր ա ծն ո ւն դ ը կ ա պ վ ո ւմ Է Ս ա րգիս եպ իսկոպ ոս Ս ա ղ մ ո ս ա վ ա ն ե ցո ւ և նրա ա ջա կից, մ ա ք ր ա մ ա ք ո ւր վ ա ր ք ո վ հ ա յտ ն ի Կիրա կոս քա հա նա յի ա ն ո ւնների հ ե տ : Ն րա նք 1 7 - ր դ դ ա ր ի ս կ գ բ ի ն Հ ա ր ա ն ց Մ ե ծ ա նա պ պ - տ ո ւ մ հ ի մ ն ե ց ի ն մ ի ա բ ա ն ո ւթ յո ւն , ա ղոթա սեր կ ր ո ն ա կ ի ցն ե ր ի ց և ա շխ ա րհա կա նն ե ր ի ց : Ս ա րգիս եպ իսկոպ ոսը Կիրա կոս քա հա նա յի հետ մ ի ա ս ի ն , վ ե ր ա կ ա գ ն ե ց ի ն հ ա յ լո ւս ա վ ո ր չա շ ե ն անապ ատակա ն կ յա ն ք ը ' ս ա եմ ա ն ելո վ դ րա հա մա ր 7 հինա կա ն

^ Կ. Գսւնձակեցի, Պասււքութիւն Հա յոց, Երևան, 1961, էշ 172:

. Մ. Կիււքուշ|սանեց|ւ, Պաւուքութիւն անցից սւնցելոց Սէվանսւյ վսւնուց, Վաոաոշաաաւո,1871, եշ 3 3 -3 7 : I 1յսուհետ և Մ . Կիււքուշխսւնեցի, ՊատւՐութիւն անցից:

Ա. Ղազարոսյան, Դանիել րարունսւպեւոը ե. Սևանի դպրոցը, Պք*Հ, 1986, թիլ 3 , էջ 99-

Ա . Դավրիժեցի, Պսւտւքութիւն, վաղարշսւնս|ատ, 1896, Էշ 290 : Ա յսուհետ և Ա. Դավրի-ժեցի, Պսւտւքութիւն:

9 Ն ո ւյն տ եղում:

124 & ԱՐՓեՆԻԿ ՂԱՕԱՐՈ1)ՑԱՆ______________ 1997

կ ա ն ո ն ն ե ր * ° - ' Հ ա տ ա կ անապ ատ գ ա լի ս էիՕ Հ ա յա ս տ ա ն ա շխ ա րհի բ ո լո ր АпчпЬпЬа ն ր ա ն ք 'ո ւ մ հա մա ր թ ա նկ էի ն ա վա նդա բա ր քրիստ ոնեա կա ն ա ոա ջին

հո հ օ 'ենոո խ ստ ա կրոն բ ա ր ք ե ր ն ո ւ մ ա ք ո ւր , ա նբա սիր կ յա ն ք ը : Ա յդ պ ե ս էլ

№ 4 / . . յ ր ա ^ ա կ ա Օ Ա ր ռ ր . գ յ պ կ » վ Մ կ դ ^ կ Կ յ - լ Հ ^Ս ՛ ս հ մ ոտ անապատ է գա լիս Կարապետ եպ իսկոպ ոս է ջ մ ի ա ծ ն ե ց ի ն : Ս ա կա յն Ս ա բզիս ա ռա ջնոր դի մ ա հ ի ց հետ ո նրա ս տ ե ղ ծա ծ անապատը գ ր ե թ ե կ ո ր ց ն ո ւմ է նա խ կին վ ե հ ո ւ թ յո ւ ն ը : Նրա ս ա ն ե ր ի ց շա տ եր ը մ ե կ ն ո ւ մ ե ն ա յչ ա նա պ ա տ ներ, վեր ա ծն ելու հ ա յ Տգնա կա ն կ յա նքի ա վ ա ն դ ո ւյթ ն ե ր ը : Ն երսես Մ ոկա ցու ( գ ո բ ծ կ է Լ ի մ և Կտ ուց կ ղ զ ի ն ե ր ո ւմ ) ն մ ա ն , Կարապետ եպ իսկոպ ոսը և ս գա լիս է Ս ևա նի ա նապ ատ ՝ մ իա բա ն նե ր ի կ յա ն ք մ տ ց ն ե լո վ Սա րգսի ս ա հ մ ա ն ա ծ կ ա նոնները ու

բ ա ր ե փ ո խ ո ւ մ ն ե ր ը , չբ ա ց ա ռ ե լո վ , ի հ ա ր կ ե , անապատի հ ի մ ն ա դ ր մ ա ն ժ ա մ ա նա կի ց

ե կ ո ղ ' հա մ ա կ ե ցո ւթ յա ն Բա րսեղ Կեսարացու կ ա նո նները : Ս ա կա յն, վա նա կա նները մ ի ա յն նգնա կա ն կ յա ն քի խ ս տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը չ է , ո ր տ ա ն ո ւմ էի ն , ա յլև ա շխ ա տ ո ւմէի ն լո ւս ա վ ո ր ո ւթ յո ւն մ տ ցնել ի ր ե ն ց խ ց ե ր ը . "..յւա տ կա պ ես արտ աքին գ ի տ ո ւթ յո ւն

ները ս ո վ ո ր ե լո վ , ա յն է . օտ ա ր ա զ գ ի հ ե ղ ի ն ա կ ն ե ր ի գ ր ա ծ ն ե ր ը կ ա ր դ ա լո վ , թ ա ր գ մ ա ն ե լո վ և նր ա նց հ ե տ և ո ւթ յա մ բ նորերը կ ա զ մ ե լո վ " : Փ ի լի ս ո փ ա յո ւթ յո ւն ը , ք ե ր ա կ ա ն ո ւթ յո ւն ը , տ ո մ ա ր ա գ ի տ ո ւթ յո ւն ը դ ա ռ ն ո ւ մ է ի ն ո ւս ո ւց մ ա ն հ ի մ ն ա կ ա ն

ա ռա րկա ներ:Ա և ա ն ա վ ա ն ք ո ւ մ և ս վ ե ր ա ծ ն վ ո ւ մ ե ն Մ ա շտ ո ց Ե ղ վ ա ր դ ե ց ո լ , Դ ա նի ել

Ր ա բուն ա պ ետ ի ո ւս ո ւց մ ա ն ա վ ա ն դ ն ե ր ը , դ պ ր ո ց ը վ ե ր ա կ ե ն դ ա ն ա ն ո ւմ է , ի ս կ մա տենա դա րա նը հ ա մ ա լր վ ո ւմ է նոր ձ ե ռ ա գ ր ե ր ո վ : Կարապետ եպ իսկոպ ոսի սաներ Մխիթար եպ իսկոպ ոսը և Բա րսեղ վա րդա պ ետ ը շա ր ո ւն ա կ ո ւմ ե ն ի ր ե ն ց ո ւս ո ւց չի գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յո ւն ը :

Ջ Օ ա յա ծ պ ա րսկա կա ն ի շ խ ա ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ի կա տ ա րա ծ բ ռ ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն ու պ ա տ նա ոա ծ զ րկա նք նե ր ի ն և վա նքա պ ա տ կա ն հ ող երը գ ր ա վ ե լո ւն , որի պ ա տ նա ոով ո ւ ա նա պ ա տ ը զ ր կ վ ե չ էր հ ա յ բ ն ա կ չ ո ւ թ յա ն օ ժ ա ն դ ա կ ո ւթ յո ւն ի ց , գ ո յո ւ թ յա ն տ ա րրա կա ն մ ի ջ ո ց ն ե ր ի ց , Ա և ա ն ա վ ա ն ք ի մ ի ա բ ա ն ո ւթ յո ւն ը ի ր գ ո յո ւ թ յո ւ ն ը պ ա հպ ա նում էր Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ և Վ րա ստ ա նի հ ա յա բն ա կ վ ա յր ե ր ո ւ մ ժ ող ո վ ւս-

վ ա ր ո ւթ յա մ բ հ ա յթ ա յթ վ ա ծ մ ի ջո ցն ե ր ի հ ա շվ ի ն * * :Անապ ատա կա ն կ յա ն ք ն ա յստ եղ շա ր ո ւն ա կ վ ո ւմ է հ ետ ա գա դ ա ր ե ր ո ւմ և ս : 1 7 -

ր դ դա րի 5 0 -ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն թ ի ֆ լի ս ե ց ի Ս ուլթա ն, Զ ա լ, Զոհրա պ Ջ ի թ ա ղ յա ն ե ղ բ ա յր ն ե ր ի մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ վ ե ր ա կ ա ն գ ն ո ւմ ե ն Ս ևա նի ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը , ի ս կ ն ո ւ յն

քա ղա քից խոջա Բ ե յբ ո ւթ իշխ ա նը հ ի ն գ կրպա կ է ն վ ի ր ո ւմ մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն ը ^ :Ա յդ տ ա րիներին Ս եբա ստ ի ա յից Մ խ իթա րը (ա պ ա գա Մ խ իթա ր Ս եբա ստ ա ցին),

որ ո ւս ա ն ե լո ւ և լո ւ ս ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը տ ա ր ա ծ ե լո ւ ն պ ա տ ա կով շ ր ջ ո ւ մ էր

Ն ո ւյն տ եղում, էշ 286 : 1. Հնազանդ լինել առաջնորդին: 2 . Ա մեն գիշեր խոստովա նություն ա նել: 3 . Ա մեն ինչ չուտ ել, խնամք տածել աոաջին հերթին Աստուծո, ապա առաջնորդի նկատմամբ: 4. Պաս պահել, րացի շաբաթ, կիրակի և տերունական օրերից: 5 . Օրը մեկ անգամ նսւշել, հավասար բաօանելով կերակուր մեծի к փոքրի մ ի ջ և , անպայման նաշասեղանր շուրջ համապատասխան աղօթքս ասելուց հետո միա յն : 6 . Ա մ են շաբաթ և տերունական օրերը հսկմսւմր անցկացնել և երեկոյան անխափան պատարագ մատուցել: 7 . Կոչնակի ազդից հետո, բոլորը միաբան՝ եկեղեցի գնան լռությա մբ ե. խոնարհութեամր (Հմ մ տ . Մ-ԿիւմոլշխաՕեցր, Պատմութիւն անցից, էջ 50-51):

^ Ս. Փիլոյա ն, նշվ. աշխ., էջ 619:

^ Մ . Կիւմուշխսւնեցի, Պատմութիւն անցից, էջ 619: Ս. Փիլոյա ն, նշվ. աշխ., էջ 474:

1997 ՍեվԱՆԻ ԱՆԱՊԱՏԸ «ՒԱ-ժթ- ԴԱՐևՐՈՒՍ՜ <յ՚ 125

Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ , 1 6 9 2 թ վ ա կ ա ն ի ց ս կ ս ա ծ շ ո ւ ր ջ ե ր կ ո ւ տ ա րի մ ն ո ւ մ է Ս ևա նա կղ զ ո ւ մ ' կ ր ոն ա վ ո ր ե լո ւ ' :

1 8 -ր դ դ ա ր ի 4 0 -ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն Ս ևա նի ա ռա ջնորդ Մ ա րտ իրոս Ջ ե ր ք ե զ - յա ն ց ը ժ ո ղ ո վ ր դ ի ց հ ա վ ա ք ա ծ մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ ն ո ր ո գ ո ւ մ է Ս ուրբ Ա ս տ վ ա ծա ծի ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ տ ա ն ի ք ը '^ :

1 7 5 1 թ . ա ֆ ղ ա ն Ա զա տ /սա նը ա ր շա վ ո ւմ է Հ ա յա ս տ ա ն : Ն որ ից տ ա ր ա ծ վ ո ւմ է ա վեր ու ս ով , դ ա տ ա ր կ վ ո ւմ ե ն հ ա զի վ վեր ա կ ա նգնվ ա ծ շ ե ն ե ր ն ո ւ բ ն ա կ ա վ ա յր ե ր ը : Հրոսա կները հ ա ս ն ո ւմ ե ն Սևանա լի ն : Ա փ ա մերձ բ ն ա կ չո ւթ յո ւն ը պ ա տ սպ ա րվում է Սևա նա կ ղ զ ո ւ մ , ի բ ր և յա մ ր ո ց ի ա ն մ ա տ ո յց ... յո ր ս է ի ն ո մ ա ն ց յե ր և ե լե ա ց . որպ էս Մ է լի ք Ս ա ր գի սջա նն Գ ե ղ ա ր ք ո ւն ւո յ և Ա լա հ վ ե ր դ ի ի պ բ ա շ ի ն , ա յս ի ն ք ն հ ա յր Գ ա բր ի էլ ի լզ բ ա շ ո ւ ն , ո ւր և Գ ա բր ի է լն էր մ ա ն ո ւկ հ ա ս ա կ ա լ յա յն ժ ա մ , շ ո ւր ջ զ ա մ ա լ Փ ր կ չի ն 1 7 5 5 ՞15;

Կ ղ զ ո ւ մ հ ա վ ա ք վ ա ծ մ ա ր դ ի կ Ծ ն ն դ յա ն տ ո ն ե ր ի նա քսօրէին, պ ա տ ա րա գի ժա մա նա կ տ ե ս ն ո ւմ ե ն , որ ս ա ռ ա ծ ջ ր ե ր ի վ ր ա յո վ լե զ գ ի ն ե ր ը դա նդ ա ղ մ ո տ ե ն ո ւմ ե ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ ն : Խ ունա պ ա հա ր ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը օ գ ն ո ւ թ յո ւ ն է հ ա յց ո ւ մ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս վա րդա պ ետ ից, "...տ ա լ ի ն ք հ ա ն ց հ ր ա մ ա ն փ ա խ չե լո յ ի վ ե ր ա յ ս ա ռ ի ն ..." : Վ ա րդա պ ետ ը, ս ա կ ա յն , հ ա ն գ ս տ ա ց ն ո ւմ է հ ա վ ա քվ ա ծն ե ր ի ն և ս ա ռ ն ա սր տ ո րեն շ ա ր ո ւն ա կ ո ւ մ պ ա տ ա րա գը: Թ շն ա մ ի ն դ ա ն դ ա ղ մ ո տ ե ն ո ւմ է կ ղ զ ո ւ ն , հ ա ն կ ա ր ծ ս ա ռ ո ւյց ը կ ո տ ր վ ո ւմ է և մ ի ա յն հա տ ո ւկեն տ զ ի ն վ ո ր ն ե ր ի է հ ա ջ ո ղ վ ո ւ մ փ ր կ վ ե լ: "Զ ս ո յն նշմ ա ր իտ պ ա տ մ ութ իւնս ա սա ց ի ն ձ Ն իկողոս ա ն ուն ո մ ն քա նա քե ռ ցի հ ա ր ի լբ ա մ - ե ա ն , ո ր տ ա կ ա լի Ը կենդա նի է " , հ ա վ ա ս տ ո ւմ է հ եղի նա կը^6 :

1 7 5 0 թ վ ա կ ա ն ի ն Ս իմեոն կա թողիկոսը ա յց ե լո ւ մ է անա պ ա տ :

1 8 2 5 թ. Ս ևա նա կ ղ զ ի է գ ա լի ս "ի բ ր և խ ա ղ ա ղ ն ա ւա հ ա ն գ ի ս տ " Տ ա ք ա ր ի ա ֊ Բ ե հ բ ո լթ յա ն Տ փ խ ի ս ե ց ի ն : Մ ի քա նի տարի ա ն ց, Ս ևա նի ա ռ ա ջն ո ր դ ը ն տ ր վ ե լո ւ կ ա պ ա կ ց ո ւթ յա մ բ , է ջ մ ի ա ծ ն ի ց մ ի ա բ ա ն ո ւ թ յո ւ ն է ա յց ե լ ո ւ մ Մ ա ն վ ե լ Կ յո լ - մ ռ լշխ ա ն ե ց ի ն :

1 8 2 8 - 1 8 2 9 թ թ . ռո ւս -պ ա ր ս կ ա կ ա ն , 1 8 2 9 թ . ռ ո ւս -թ ո լր ք ա կ ա ն պ ա տ երա զմ ներ ից հ ե տ ո , Ռ ուսա ստ ա նի կ ա յս ր ո ւթ յա ն ը մ ի ա ց վ ա ծ Ա ր և ե լյա ն Հ ա յա ս տ ա ն ա րտ ա գա ղթ ս կ ս վ ե ց ո չ մ ի ա յն Պ ա րսկա ստ ա նից, ա յլև Ա ր և մ տ յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի տ ա ր ա ծք ի ց : Ն ե ր գ ա ղ թ ո ղ ն ե ր ը հա ս տ ա տ վեցի ն ն ա և Գ եղ ա ր քո ւնի ք ո ւ մ " . . . հ ե ղ ա ն զ ե ղ ա ն ա զ գ ք

մ ե ր ի զ ա նա զա ն կ ո ղ մ ա ն ց և ի գ ա ւա ռ ա ց օտ ա ր տ էբո ւթ ե ա ն ց ... յո ր ո ց ի վինա կեա լ

ХЗ Մեզ է հասել լքի ա վա նդութ յուն. Սևանա անապատ ա յցելա ծ 16~ամյսւ պատանու տ եսողությունը վատանոււք Է: Հուսահատված Մխիթարը Ս.Աստվածսւծնսւ եկեղեցում՛ ա ղերսա գին աղոթում՛ ե . Տհրսւմորից հ ա յց ե լո վ , մերսւգւոճե լո ւ կորսվա ծ իր տ ե ս ո ղ ո ւթ յո ւն ը : Ա ստ վա ծա ծինը խոստանում՛ Է օգ նե լ պատանուն: Մխիթարը վերագտնում՛ Է իո տ եսողությունը: Որոշ ժամ՛անակ անց Ս. Աստվածածին եկեղեցում դրվում՛ է Տիրամոր նկարը, որը 1896 թ. Մկրտիչ կաթողիկոսի հրամանով Սևանից տեղափոխվում հ Էջմիածնի Վեհարանի նորաբաց թանգարան, ապա Օրևսւնի պետական պատկերասրահ: Ա յսօր Ս. Աււաքելոց վանքում եղած Տիրամոր պատկերը արված է Րհժանի որդի Ավանեսի պատվերով, Սևանում Մխիթարի լինելուց 109 տարի հետո: (Ս. Փիլոյա ն, նշվ. աշխ., էջ 475):

^ Մ-Կիլմոլշխանեցի, Պատմութիւն անցից. Էջ 59 :

^ Տ.Գուլասպեսւն-Տփխիսեցի, 4Է<4 ծովակին Գեղա մայ և երջանիկ կ ղ զւո յ Սևանայ և որոյ բնա կչա ցն, Մատանադարան, ձեո.. 10655 , էջ 5 8 բ : Ա յս ոլհետ և ձ ե ո . 1 0 6 5 5 : Մ -Կ յո ւմ ո ւշխ ա ն ե ց ո ւ մոտ Ազատ խանի ա րշա վա նքը 1 7 4 7 թ . է : (տե՛սՄ-Կիլմոլշխանեցի, Պատմութիւն անցից, էջ 60):

16 Ջ ե ո . 1 0 6 5 5 , էջ 5 9 ա :

1 2 6 ժ ԱՐՓԵՆԻ՛! *լաԱՐՈ110ԱՆ 1997

գ ի ւղ օ ր ա յք Օ Ա էվա նա ե ղ ե ն բ ա զ մ ա մ ա ր դ մ ե ր ա զ Օ բ ն ա կ չ օ ք և ա մ ե Ը ե ք ե ա Ըջ ե ր մ ե ռ ա ն դ յօ ժ ա ր ո ւթ ե ա մ ր ա րդիւնա տ ուք ե ն ս ր բո յ ա նա պ ա տ իս" :

Շ ա քիիգ վ ե ր ա բն ա կ ե ցվ ա ծ հ ա յո ւթ յա ն մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ ն ո ր ո գ վ ո ւ մ է կ ղ զ ո ւ Ա. Ա ստ ուա ծա ծին ե կ ե ղ ե ցո ւ տ ա նիքը: 1 8 3 6 թ . մ ի ա բա ններ ի կենցա ղա յին ' պ ա յմ ա ն - ներ ի բ ա ր ե լա վ մ ա ն նպ ա տ ա կով, թ ի ֆ լի ս ա հ ա յե ր ի դ ր ա մ ա կ ա ն օ գ ն ո ւ թ յա մ բ , կ ա ռ ո ւց վ ո ւմ ե ն խ ց ե ր : Մ իա բա ններից մ ե կ ի ' Ստեփանոս Լ ի մ ե ց ո ւ մ ա հ ի ց հետ ո, կտ ա կով նա խ ա տ եսվա ծ մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ հ ի մ ն ո վ ի ն ն ո ր ո գ վ ո ւ մ է Ս. Ա ս տ վա ծա ծի ն

ե կ ե ղ ե ց ի ն ' 1 8 3 6 թ ^ •Հ ո վ հ ա ն նե ս Ղ ա զա խ եցու վ ա ն ա հ ա յր ո ւթ յա ն տ ա ր իներին Ս ևա նի անապատը

դ ե ռ ա ռ ա ն ձ ի ն թ ե մ էր . բ ա յց 1 8 3 0 թ . սկսա ծ ե կ եղ եցա կ ա ն հ ա տ ո ւկ"Պ ոլոմ ենիա "-ով Ս ևա նի թ ե մ ը մ տ ն ո ւմ է Ե րևա նի կոնսիստ ո րիա յի ի ր ա վ ա ս ո ւթ յա ն տ ա կ: Մ իա բա ն ո ւթ յո ւն ը պ ա րտ ա վոր էր ա մ ե ն տարի հա շվ ե տ ո ւ լի ն ե լ տ ա րեկա ն ե կ ա մ ո ւտ /,' մ ո ւտ ք ի և ե լք ի մ ա ս ի ն : Ն որ օ ր ե ն ք ո վ վ ա ն ք ի ն ա ր տ ո ն ո ւթ յո ւն էր տ ր վ ո ւ մ ե կ ա մ ո ւտ ի ա վել լի ն ե լո ւ դ ե պ ք ո ւմ , ըս տ ի ր ց ա ն կ ո ւթ յա ն օգ տ ա գ ո ր ծե լ ա յն . ի ս կ պակասի դ ե պ ք ո ւմ , հ ո գ և ո ր ա տ յա նը ի ն ք ը պ ետ ք է հ ո գ ա ր լր ա ց ն ե լո ւ պ ա կա սը: Մ ի ա բա նութ յա ն գ ո յո ւթ յա ն ա ղ բ յո ւր ն ե ր ը մ ն ո ւ մ էի ն մ ի ա յն վա նքի կա լվա ծքները ո ւ ժ ո ղ ո վ ր դ ի կա մա վոր ն վ ե ր ն ե ր ը : Ա յդ տ ա րիներից ս կս ա ծ Ս ևա նի կա ռա վա րիչը ը ն տ ր վ ո ւմ էր մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն կ ո ղ մ ի ց ո ւ հ ա ս տ ա տ վ ո ւմ բ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յն ա տ յա նով,

ապա նոր մ ի ա յն կ ա ր գ վ ո ւմ վա նա հ ա յր19:4 0 -ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն Հո վհա ննես Ա նտ ոնյա ն Տվւխ իսեցու վա նա հա յրութ յա ն

տ ա րիներին Ա ևա նա վա նք է ա յց ե լո ւմ Հովհա ննես եպ իսկոպ ոս Շ ա խ ա թունյա նցը: Մ ինչ Մ կրտ իչ Շ ի ր ա կ ց ո ւ վ ա ն ա հ ա յր ո ւթ յո ւն ը կ ա ն ա ն ց մ ո ւտ ք ը Ս ևա նի

անապատ ա ր գ ե լվ ո ւմ է ր , թ ե և ե ղ ե լ ե ն բ ա ց ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր (Մ ա ր ի ա մ բա րեպ ա շտ ի շ խ ա ն ո ւհ ի ն ո ւ ա յս կ ա մ ա յն ա ղ ե տ նե րի ժ ա մ ա նա կ կա նա նց և ե ր ե խ ա ն ե ր ի պ ա տ ս պ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ), ս ա կ ա յն ս ր ա ն ք մ ա ս ն ա վ ո ր դ ե պ ք ե ր է ի ն : 5 0 -ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ց Ն երսես կ ա թ ող իկոս ի հ ր ա մ ա ն ո վ գա վա ռա պ ետ ի ա յց ե ւ ո լթ յա մ բ

վ ե ր ա ց վ ո ւմ է ա յս ա ր գելքը .Ն երսես Ա շտ ա րա կեցի կ ա թ ող իկո ս ի ժ ա մ ա նա կ գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւ մ մ տ ց վ ո ւ մ է

"տ եսուչ հ ո գ և ո ր գ ո ր ծ ո ց " պ ա շտ ոնը, պ ա շտ ո նյա ն ն շ ա ն ա կ վ ո ւմ էր գ ա վ ա ռ նե ր ի ա շխ ա րհիկ ա զ դ ե ցի կ տ ն ե ր ի ց : Նոր Բ ա յա զ ե տ ռ ւմ պ ա շտ ո նա վ ա ր ո ւմ էր Բա րսեղ աղա Ա ր ծր ո ւն ի ն : Կ ա յին ն ա և , ա յսպ ես կ ո չվ ա ծ , վա նա կա ն կ ա ռ ա վ ա ր ո ւթ յա ն ե ր ե ք ա ն դ ա մ ն ե ր ' տ եղի մ ի ա բ ա ն ն ե ր ի ց : Հ ի շ յա լ կ ո ն դ ա կ ո վ կ ա թ ո ղ ի կո ս ը կա րգի էր բ ե ր ո ւ մ վա նա կա ն հ ա մ ա կ ե ցո ւթ յո ւն ը (հրա հա նգներ 1 0 կետ ի ց):

Ա յս տ ա ր ի նե ր ին Ա և ա նա վա ն ք կ ր ո ն ա վ ո ր ե լո ւ է գ ա լի ս թ ի ֆ լի ս ե ց ի Ղ ո ւլի Թ ա յի ր յա ն ցը : Նա թ ո ղ ն ե լո վ կնոջը և ե ր ե խ ա ն ե ր ի ն 'դ ա ռ ն ո ւմ է կրոնա վոր Ղա զա ր ա ն ո ւն ո վ : Նրա մ ա հ ի ց հ ե տ ո ո ր դ ի ն ' Ա լե ք ս ա ն դ ր ը , 3 5 0 0 ռ ո ւ բ լի է կ տ ա կ ո ւմ Ա ևա նա վա նքին, պ ա յմ ա ն ո վ , ո ր ա յս գ ո ւմ ա ր ը 3 0 տարի հետ ո մ ի ա յն պ ե տ ք է

հա նվի բ ա ն կ ի ց և օգ տ ա գո ր ծվի Ս և ա ն ո ւմ դ պ ր ո ց բ ա ց ե լո ւ հա մ ա ռ ^ :

^ Մ. Կիւմուշխսւնեցի, Պսւտմուրիլն անցից, էշ 86:

Ս. Փիլոյա ն, նշվ. աշխ., էշ 663:

Ն ույն տ եղում, էշ 620-621

Ս. Փիլոյա ն, նշվ. աշիյ., էշ 66 4 -6 6 5 :л 1

^ տ ե ղ ո ւ մ , էշ 665 : Կտակագիրը կազմված է եղել 1890 р ., և ժամկետը լրանում

1997 ՍեՎԱՆԻ ԱՆԱՊԱՏԸ сНг-гН«> ԴԱՐհՐՈՒՍ՜ с)֊ 127

Վ ա նքի մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ կ ղ զ ո ւ մ 1 8 6 1 թ . շ ի ն վ ո ւ մ է մ ա ռ ա ն և կ ա նա չա պ ա տ վո ւմ ա մ բ ո ղ ջ տ ա րա ծքը, ի ս կ Ց ա մ ա ք ա ր ե ր դ ո ւմ ' ֊դ ր ս ի ա ն ե ր " կ ո չվ ո ղ հ յո ւր ա ն ո ց ը և մ ի ա մ բա ր :

Կա րապ ետ Բ լր ո լլ յա ն ի (ա վ ե լի գ ո ր ծ ա ր ա ր էր ի ր ն ա խ ո ր դ ն ե ր ի ց ) վ ա ն ա հ ա յր ո ւթ յա ն տ ա ր իներին մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ և ն վ ի ր ա տ վ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի հ ա շվ ի ն կ ա ռ ո ւց վ ո ւմ ե ն մ ի շ ա ր ք շ ի ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի :

1 8 6 9 թ . ս կ ս ա ծ, Ս և ա ն ո ւմ բ ա ց վ ո ւ մ է դ պ ր ո ց , ո ր ն ի ր գ ո ր ծ ո ւ ն հ ո լթ յո ւ ն բ շ ա ր ո ւն ա կ ո ւմ է մ ի նչև . 1 8 8 0 թ վ ա կ ա ն ը ™ :

1 8 7 7 - 1 8 7 8 թ թ . ռ ո ւ ս - թ ո ւ թ ք ա կա ն պ ա տ ե ր ա զ մ ի ց հետ ո ս կ ս վ ո ւ մ է հ ա յո ց ե ր կ ր ո ր դ մ ե ծ ա ր տ ա գա ղ թ ը Ա ր և մ տ յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ց , ե կ ա ծ ն ե ր ի մ ե ծ մ ա սը հ ա ս տ ա տ վ ո ւմ ե ն Ս ևա նի ա վ ա զ ա ն ո ւմ : Ռ ուսա կա ն կ ա յս ր ո ւթ յա ն հր ա մ ա ն ո վ 1 8 7 9 թ . Գեղ ա ր քունիքը մ տ ն ո ւ մ է Նոր Բ ա յա զե տ գ ա վ ա ռ ի մ ե ջ , ո ր ն է լ ի ր հ ե ր թ ի ն մ տ ն ո ւ մ է Ե ր և ա նի նա հա ն գի մ ե ջ : Վ ե ր ա բն ա կ ի չն ե ր ի մ ե ծ մ ա ս ը Ա ր և մ տ յա ն Հա յա ստ ա նի Կ ոգովիտ գա վ ա ռ ի Բ ա յա զետ քա ղ ա ք ի ց էի ն 2 5 :

Դ ա րա վերջին, Գ րիգոր վա րդա պ ետ Ա կ ո ո ե ց ո լ վ ա ն ա հ ա յր ո ւթ յա ն տ ա ր ին երի ն ' 1 8 9 2 թ . Ս ևա նա կ ղ զ ի է գ ա լի ս Սահակ վա ր դ ա պ ետ Ա մ ա տ ո ւն ի ն , ո ր ն ց ո ւ ց ա կ ա գ ր ո ւմ է վա նքի ո ւն ե ց վ ա ծ ք ը , կ ա զ մ ո ւ մ մ ո ւտ ք ի և ե լք ի նա խ ա հա շիվը, հ ա շվ ա ռ ո ւ մ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ը 2^ :

1 8 9 5 թ . Ս ևա նի մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն ա ռա ջնորդ է դ ա ռ ն ո ւ մ Նոր Բ ա յա զե տ ցի դպ իր Սա րգիս Փ ի լո յա ն ը : Ա յս վա նա հոր ժա մա նա կ վա նքի հ ո գ և ո ր պ ա յմ ա ն ն ե ր ը բ ա ր ե

լա վ ե լո ւ , մ իա բա ն նե րի կրթ ա կա ն մա կա րդա կը բ ա ր ձ ր ա ց ն ե լո ւ նպ ա տ ա կով ղ ա ր ա - բ ա ղ ց ի մեծա հա ր ո ւս տ Ա վետ իս Ղ ուկա սյա նի մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ 1 8 9 7 թ . ս կ ս վ ո ւմ և 1 8 9 8 թ . ա վ ա ր տ վ ո ւմ է դպ ր ո ցա կ ա ն շ ե ն ք ի շ ի ն ա ր ա ր ո ւթ յո ւն ը : 1 9 0 0 - 1 9 0 1 թ թ . կ ա ռ ո ւց վ ո ւ մ է վա նա հոր կ ա ցա րա նը ' Մ ովսես Բ ա ր ս ե ղ յա ն ի ծա խ ս ե ր ո վ , 1 8 9 9 - 1 9 1 0 թ թ . հ յո ւր ա ն ո ց և մ ա ռ ա ն ' թ ա յա զ ե տ ց ի ն ե ր ի մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ , 1 9 0 3 թ . ' մ ի ա բ ա ն ն ե ր ի

խ ց ե ր 2 1 :

2 4 Մ . Սմբատյանց, Տեղա գիր, էշ 126-127: Ս. Փիլոյա ն, նշվ. աշխ., էշ 775:դ С

Մ. Սւքրատյանց, Տեղա գիր, էշ 36 :

2 ^ Ն ույն տեղում՛, էշ 128-130 :

2 7 Ս. Փ իլոյա ն, նշվ. աշխ., էշ 775:

1 2 8 сЬԱՐՓեՆԻԿ ՂԱԶԱՐՈՍՅԱՆ 1997

Ս ա կա յն ո 'չ ն վ ի ր ա տ վ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , ո ՛չ է լ ն որ վա նա հ ո ր շի ն ա ր ա ր ա կ ա նգ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յո ւն ը չկ ա ր ող ա ցա ն վ ե ր ա կ ա ն գ ն կ մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն հ ի ն ա վ ա ն դ ո ւյթ -ն ե ր ը : Եվ Ի ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ի 1 9 0 1 թ . կ ո ն դ ա կ ո վ Ս ևա նա վա նքը ա նա պ ա տ ից

վ ե ր ա ծ վ ո ւմ է ա ղոթա տ եղիի:1 7 - ր դ դ ա ր ի ց ս կս ա ծ ա նա պ ա տ ում ն կ ա տ վ ո ւմ է նա և մ շ ա կ ո ւթ ա յի ն վ ե ր ե չք .

.ն ա յա ծ որ ա յդ շ ր ջա ն ի ց մ ե ր տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը շա տ քիչ ե ն և մ ի ա յն երկու ձեոա գիր է հա սել մ ե գ : Ա ռա ջինը Ս. Ա ո ա ք կ ո ց մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն վա նա կա ններին է Օվիրել Մխիթար եպ իսկոպ ոսը 1 6 4 4 թ . ժ ա մ ա գ ի ր ք , Ս ա ղ մոսա րա ն' ս ո վ ո ր ե լո ւ և

ծա ռ ա յո ւթ յո ւն ը կա րգա վորելու հա մա ր2* :1 6 6 0 թ . ի ա ռա ջնոր դութ իւն Ս ուրբ ուխ տ իս Ս ևա նա յ Բարսեղ վա րդա պ ետ ի" մ ի

Բ ա ռգ ի ր ք է ը ն դ օ ր ի ն ա կ վ ո ւմ Մ ելքիսեթ և Գ րիգոր ա բեղա ների հ ա մ ա ր : Բ ա ռգիրքը մ ի դ ա ս ա գ ի ր ք է , ո ր նրա նք ս տ ա ն ո ւմ ե ն մ ի ա ս ի ն օգ տ ա գ ո ր ծե ւո ւ հ ա մ ա ր , ի ս կ Ըրա նց մ ա հ ի ց հետ ո կ ձ ե ռ ա գ ի ր ը "ա նջինջ յի շա տ ա կ լի ն ի Ե րկո յտ ա սա ն ս ո ւր բ ա ռ ա Ռ լո ց ն ..ձ ւ ա յլ մ ի ա բա ն ե ղ բ ա ր ց ն ", որ " ի մ ի ա ս ի ն վ ա յե լե ց ե ն "29 : Բ ա ռգրքի գ ր ի չն ա նհա յտ է : Ձ ե ռ ա գ ր ի ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ը ց ո ւ յց է տ ա լիս, որ ը ն դ օ ր ի նա կմ ա նը մ ա ս ն ա կ ցե լ ե ն ե ր կ ո ւ գ ր ի չ ն ե ր , ո ր ո ն ք կ կատ՛արել ե ն ձ ե ռ ա գ ր ի

նկա րա զա րդումը :Ա յս ժ ա մ ա նա կ ն ո ր ո գ վ ո ւ մ ե ն Ս ևա նի մա տ ե նա դ ա ր ա ն ի ձ ե ռ ա գ ր ե ր ը 3 ^ , և

դպ րոցի սաների հա մա ր անհրա ժեշտ նոր ձեռա գրեր ե ն ձ ե ռ ք բ ե ր վ ո ւ մ :1 8 - ր դ դ ա ր ո ւ մ Ս և ա ն ո ւմ ը ն դ օ ր ի ն ա կ վ ա ծ ը ն դ ա մ ե ն ը մ ե կ ձ ե ռ ա գ ի ր է հա սել

մ ե զ : Ա յն ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւ է , որ կ ա զ մ ե լ է ի ր ո ր դ ո ւ հա մա ր Հ ո վ հ ա ն ն ե ս տ իրա ցո ւն , " . . .բ ա զ ո ւ մ ա շխ ա տ ա նօք գ ո ր ծ ա ծեա լ ժ ո ղ ո վ ե ց ա ք ի ս ո ւր բ գ ր ո ց ի պ էտ ս ա ստ ուա ծա հա ն եկ եղ եցա կ ա նա ց և մ ա ն կ ա ն ց Ս իովնի... և ՛թ ո ղ ա ք զսա ի վ ա յե լո ւ մ

ո ր դ ւ ո յ ի մ ո յ Յ ո վ ա գ ի մ ի ն . . . ^ : Ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւն ի ր մ ե ջ ա մ փ ո փ ո ւմ է Ստեփանոս Ս յո ւն ե ց ո ւ, Սա րգիս Շնորհալու", Գ և ո ր գ Ե ր զն կա ցո ւ, Գ րիգոր Տ ա թ և ա ց ո ւ, Ներսես Լա մբրոնա ցռւ մ ե կ ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ը և ք ա ր ո զ ն ե ր ը : Ձ ե ռ ա գ ր ո ւմ ե ղ ա ծ ն յո ւթ ե ր ը ց ո ւ յց ե ն տ ա լիս, ո ր ա յն ծ ա ռ ա յե լ է ո ր պ ե ս դ ա ս ա գ ի ր ք : Գ րիչ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ը բա վ ա կ ա ն հ մ ո ւտ և վ ա ր ժ ն ո տ ր գ ր ո վ է ը ն դ օ ր ի ն ա կ ե լ ն յո ւ թ ե ր ը : Ն ր ա ն հ ա վ ա նա բա ր ընդ օրի նա կելի ս օգ նե լ է նա և ո ր դ ի ն (ժ ո ղ ո վ ա ծո ւի 5 1 բ -5 2 ա էջը գ ր վ ա ծ է ա նվա րժ բ ո լո ր գ ր ո վ ): Հո վհա ննես գ ր ի չը ձեռա գրի ը նդ օ ր ի ն ա կ ո ւմ ը սկսել է Ս. Ա մենա փ րկիչ վ ա ն ք ո ւմ և ա վ ա ր տ կ Ս ևանա կ ղ զ ո ւ մ . " Գ րեցա ւ Ռ Մ Ձ Է (1 7 3 8 )թ վ ի ն , ա ր դ , ս կ ի զ բն մ ա տ ե նի ս ա րա րք ի դ ո ւ ռ ն Ս ուրբ Ա մ ե ն ա փ ր կ չի ն և ա ւա ր տ ն՝ ի Ս ուրբ Ս էվա ն գ ը ղ զ ի ն , ը ն դ հ ո վ ա ն ե ա ւ Ս '.Ա ս տ ո ւա ծա ծնի ն և Ս ուրբ Կա րա պ ետ ին և Ս րբոց

Ե րկռտ ա սա ն ա ռ ա ք ե լո ց ն և Ս ր բ ո յ Ս ա բգսի զ օ ր ա վ ա ր ի ն "^ 2 : ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւ ո ւ մ հ ա վ ա ք վ ա ծ հ ա ր ո ւս տ բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յա մ բ ք ա ր ո զ ն ե ր ը և մ ե կ ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը ե ն թ ա դ ր կ ե ն տ ալիս, որ գ ր ի չ Հո վ հ ա ն ն ե ս ն օ գ տ վ կ է Սևանի մա տ ենա դա րա նից:

1 8 - ր դ դ ա ր ի վ ե ր ջ ի ն և 1 9 - ր դ դ ա ր ի ս կ զ բ ի ն Ս ա ր գի ս վ ա ր դ ա պ ե տ ի վ ա ն ա հ ա յր ո ւթ յա ն տ ա րիներին Ս և ա ն ա վ ա ն ք ո ւմ փ ա յլո ւ մ է ի ն ե ր ե ք վ ա ր դա պ ե տ ՝ Ռ ա փ ա յե լ, Մ խ իթա ր և Մ ա կ ա ր : Ռ ա փ ա յե լ վ ա ր դ ա պ ե տ ը ծ ն վ ե լ է 1 7 6 5 թ . Գ ա նձա կո ւմ , նա խ ա պ ես ո ւս ա ն ե լ է Հ ա ր ա ն ց մ ե ծ ա ն ա պ ա տ ում, ապա կրոնի և

2 8 Տեււ. 4106, էջ 196ր:

2 9 2 Ь а . 5 33 , էջ 235р:

3 0 Զ ե ո . 7839, էջ 359ա ::

31 Ձեո. 6958, էջ 270ա -270ր:

3 2 Ն ույն տ եղում, էջ 270р-271ш :

1997 Ս հ վ Ա Ն Ի Ա Ն Ա Պ Ա Տ Ը Ժ Է - Ժ Թ Դ Ա ՐեՐՈ ՒՍ * & 129

գ ի տ ո ւթ յա ն մ ե ջ կ ա տ ա ր ելա գոր ծվ ելո ւ նպ ա տ ա կով հ ա ս տ ա տ վ ո ւմ է Ս ևա նա վա ն- ք ո ւ մ :1 7 9 3 թ . ձ ե ռ ն ա դ ր վ ո ւմ է ա բեղա և ա պ ր ո ւմ առա քինի կրոնա կա ն կ յա ն ք ո վ և էր "վա րժա պ ետ կ ր օ ն ա ւո ր ա ց "^ :

1 9 -թ դ դ ա ր ո ւ մ նո թ ի ց ը ն դ օ ր ի ն ա կ վ ո ւմ և ն կ ա ր ա զ ա ր դ վ ո ւմ է ի ն ձ ե ռ ա գ ր ե ր : Մ եզ հ ա յտ ն ի ե ն հ ե տ և յա լ գ ր ի չն ե ր ը և ն ր ա ն ց ի ց մ ե զ հ ա ս ա ծ ձ ե ռ ա գ ր ա կ ա ն ժ ա ռ ա ն գ ո ւթ յո ւն ը :

ա . Մ խ ի թ ա ր և Ա ս տ վ ա ծա տ ո ւր գ ր ի չն ե ր _ Ռ ա փ ա յելի մ ո տ էր սովորեւ և Իր ո ւս ո ւց չի ն մ ա ն "գրա սէր և ա ղ օ թ ա ս էր " էր Մ խ իթա ր վա րդա պ ետ Շ ա մ ք ո ր ե ց ի ն ^ : Ն կա տ ելով վա նքի մա տ ե նա դա րա նում Ս. Գրքերի պակասը, նա ը նտ իր օրինա կներ է

Բեր ե 1 տ ա լիս և հ ա ն ձ ն ա ր ա ր ո ւմ ը ն դ օ ր ի ն ա կ ե լ: Ա յդ պ ի ս ի ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց մ ե կ ի գ ր ի չ ն էլ ի ն ք ն է : Դա Ն երս ե ս Լ ա մ բ ր ո ն ա ց ո լ Ս ա ղ մ ո ս ա ց մ ե կ ն ո ւ թ յո ւ ն ն է ,

պ ա տ վիրա տ ուն՝ Ե փ ր ե մ կ ա թ ո ղ ի կո ս ն Բ 5 : Գ ործը մ ն ա ցե լ է ա նա վա րտ , թ ե ի ն չ ո ւ ' պ ա ր զ ո ւմ է ն ո ւ յն գա ղա փ ա ր օր ի ն ա կ ի ց կա տ ա րվա ծ մ ի ա յլ ձ ե ռ ա գ ր ի հիշա տ ա կ ա ր ա ն: Ա յս ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա ն գ ր ի չը Ա ստ վա ծա տ ուրն է ' Մ խ իթա ր վա րդա պ ետ ի ա շա կ ե ր տ ը : Նա ե ր և ա ն ց ի Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Ք ե ա լյա ն ի շ խ ա ն ի ո ր դ ի ն է : Ս ովորել է Ս և ա ն ա վ ա նք ո ւմ , ա շա կերտ ել Ռ ա փ ա յել և Մ խ իթա ր վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի ն : Ո ւս ո ւց ի չների մ ա հ ի ց հետ ո հ ա ս տ ա տ վ ո ւմ է Լ ի մ և Կ տ ուց ա նա պ ա տ ներում , ո ւխ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յա ն մ ե կ ն ո ւ մ Ե ր ո ւս ա ղ ե մ , տ ո ւն դ ա ր ձ ի ն ա ն ա պ ա ր հ ի ն / ի ն ո ւ մ Կ իպ րոս կ ղ զ ո ւ մ ^ :

Ա ստ վա ծա տ ուր Ք ե ա լյա ն -Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն ի ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա մ բ մ ի ա յն ա յս ձ ե ռ ա գ ի թ ն է հա ս ե լ մ ե զ : Մ ե կ ն ո ւթ յո ւն ը գ ր ի չը ս կ ս ե լ է 1 8 1 5 թ վ ա կ ա ն ի ն և ավարտեք 1 8 1 9 թ . "ի էո լս ա ւո ր չա կ ե ր տ և յա ռ ա ք ե լա է ջ , ի հր եշտ ա կ ա բնա կ ս ո ւր բ

ա նա պ ա տ ս Ս էվա ն, ո ր է ի ծ ո վ ա կ ի ս , մ է ջ Գ ե ղ ա մ ա յ ՞3 7 ; Հ ի շ ա տ ա կ ա ր ա ն ի ց

ի մ ա ն ո ւ մ ե ն ք , որ Ա ստ վա ծա տ ուր գ ր ի չը ի ր ո ւ ս ո ւ ց չ ի ' Մ խ իթա ր վա րդա պ ետ ի հետ Ե փ ր ե մ կ ա թ ո ղ ի կո ս ի պ ա տ վ ե ր ո վ ս կ ս ե լ ե ն ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յո ւն ը դ ե ռ 1 8 1 5 թ . : Կ ա թ ողիկոսը գ ր ի չն ե ր ի ն տ րա մ ա դր ե լ է ը ն տ ի ր օրինա կ և թ ո ւ ղ թ : Ն րա նք գ ո ր ծ ը բա ժ ա ն ե լ ե ն ի ր ա ր մ ե ջ (ա ո ա ջի ն չ ո ր ս կա նոնները Մ խ իթա ր վա րդա պ ետ ը պ ետ ք է ա ր տ ա գ ր ե ր , ի ս կ մ ն ա ց ա ծ չ ո ր ս ը ' Ա ս տ վ ա ծ ա տ ո ւր ը ): Ա ր տ ա գ ր ե լի ս , ս ա կ ա յն գ ր ի չն ե ր ը ն կ ա տ ո ւմ ե ն , ո ր թ ո ւ ղ թ ն ա նորա կ է և դ ա դ ա ր ե ց ն ո ւմ ե ն ա շխ ա տ ա նքը: Ս տ ա նա լով ա նհրա ժեշտ ք ա ն ա կ ո ւթ յա մ բ նոր թ ո ւ ղ թ , որ ն ր ա ն ց տ ր ա մ ա դ ր ե լ էր

բա ր ե պ ա շտ Մ եսրոպ ը (նա է հ ո գ ա ց ե լ ն ա և ձ ե ռ ա գ ր ի ս տ ե ղ ծ մ ա ն հ ա մ ա ր բ ո լո ր ծա խ ս ե ր ը ), ն ր ա ն ք վ ե ր ս կ ս ո ւ մ ե ն ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը : Մ խ իթա ր վա րդա պ ետ ը ե ր կ ո ւ կ ա ն ո ն գ ր ե լո ւ ց հ ե տ ո , ա ն ա ռ ո ղ ջ լի ն ե լո ւ պ ա տ նա ռով կիսա տ է թ ո ղ ն ո ւ մ ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յո ւն ը և ա յդ պ ե ս ա նա վա րտ վ ի ն ա կ ո ւ մ ա յն ա մ փ ո փ ո ւմ է մ ի

մ ա տ յ ա ն ո ւ մ ^ : Նա հ ա ն ձ ն ա ր ա ր ո ւմ է ի ր ա շա կեր տ ին կա տ ա րել կ ա թ ող իկո ս ի ց ա ն կ ո ւթ յո ւն ն ա մ բ ո ղ ջ ո վ ի ն :

^ՐԻ ՀԸ մ ե կ ա ո մ ե կ հ ի շ ո ւ մ է ն ր ա ն ց , ո վ ք ե ր օժ ա նդ ա կել ե ն ի ր ե ն ա վա րտ ին հ ա ս ց ն ե լո ւ հ ա մ ա ր ս ո ւ յն ձ ե ռ ա գ ի ր ը , պ ա րոն Մ երոպ ին, ե ր ո ւս ա ղ ե մ ց ի Զ ա քա րիա

ՂՂ *Ջ եռ. 1650 , էշ 60р : Մ . Կիււքուշիյսւնեցի, Պսւտւքոլթիւն անցից, էշ 71:

Մ . Կիււքուշխսւնհցի, Պսւտւքուբիւն անցից, էշ 71:

3 5 Ձ եռ. 3760 , էշ 100ր:

3 ^ Մ . Կիււքուշիյանեցի, Պատւքութիւն անցից, էշ 76-77 :

3 7 Ջեռ. 3809 , էշ 514р-515ш :

3 8 Ջ եռ . 3760 :

վա րդա պ ետ ին, տ իրա ցու Կարապետին և "զա ռ Ք րիստ ոս փ ո խ ե ցե ա լ" ի ր Մխիթար ո ւս ո ւց չի ն : Ա վա րտ ելո վ ա յն , Ա ստ վա ծա տ ուրը ն վ ի ր ո ւմ է '՛ի վ ա յե ր և ի շ ա հ "

Սևանա անապատիս՜*9 :բ . Ջ ա ք ա ր ի ա Գ ո ղ ա ս պ յա ն Տ փ խ ի ս Ե ց ի - Ս ա րգիս վա րդա պ ետ ի ա ռ ա ջնո ր

դ ո ւ թ յա ն տ ա ր ին ե ր ի ն ա յս տ ե ղ է գ ա լի ս Ջա քա րիա Գ ո ւ լա ս պ յա ն -Բ ե հ բ ո ւթ յա Ը Տ փ խ ի ս ե ց ի ն , գ ժ տ վ ա ծ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի և Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա ր ա կ ե ց ո լ հ ե տ ո ւ . հա վա նա բա ր, վ տ ա ր վ ա ծ է ջմ ի ա ծ ն ի մ ի ա բ ա ն ո ւթ յո ւն ի ց : Տ ե ս ն ե լո վ մ ի ա բա ններ ի ա ն տ ե ղ յա կո ւթ յո ւն ը Ս ևա նի անապատի ա ն ց յա լն , Ս ա րգիս վա նա հոր պ ա տ վերով գ ր ո ւ մ է Ա ռ ա ք ե լո ց մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն պ ա տ մ ո ւթ յո ւն ը ' դ ե պ ք ե ր ի շա ր ա դ ր ա ն քը հա ս ցն ե լո վ մ ի ն չ և 1 8 2 5 թ . : Գ ուլա ս պ յա նի ս ո ւ յն ա շխ ա տ ա նքը ' "Վ էպ ծո վ ա կ ի ն Գ ե ղա մ ա յ և երջա նիկ կ ղ զ ւ ո յն Ս ևա նա յ և ո ր ո յ բ ն ա կ չա ց ն "ո ւն ի ե ր կ ո ւ'ը ն դ ա ր ձ ա կ

և հա մա ռոտ խ մ բ ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր : Ա յն շա տ կ ա րևոր ս կ զ բ ն ա ղ բ յո ւր է ո՛չ մ ի ա յն ա յս անապատի, ա յլև հ ա յ ա նապ ատ ակա ն կ յա նքի ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յա ն հ ա մ ա ր : "Վ էպ ի " ե ր ե ք հ ի մ ն ա կ ա ն գ լո ւ խ ն ե ր ո ւ մ ' "Ց ա ղ ա գս ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն պ ա շտ ա նմա նց ա յժ մ ե ա ն ե ղ ե լո ց " , "Ց ա ղ ա գս բ ա բ ո ւ ց և վ ա ր ո ւց նո ցի ն", "Ց ա ղ ա գս ա պ րելա ց թ է ո ւս տ ի " ո ւ ն ի ն " հե ղ ի նա կ ը հ ա ն գ ա մ ա ն ո ր ե ն տ ա լիս է անապատի տ նտ եսա կա ն և հ ո գ և ո ր կ յա նքի բ ո լո ր մ ա ն ր ա մ ա ս ն ե ր ը : Գ իրքը բ ա ղ կ ա ց ա ծ է Ժ Բ գ լխ ի ց , ո ւն ի հ ա մ ա ռ ո տ ա ռ ա ջա բա ն և վ ե ր ջ ա բ ա ն : "Վ է պ ի " հ ա մ ա ռ ո տ խ մ բ ա գ ր ո ւ թ յա ն մ ե ջ ա շխ ա տ ա ն քն ա վ ա ր տ վ ո ւմ է Հ ա յկ ն ա հա պ ե տ ին ն վ ի ր վ ա ծ մ ի գ ո ղ տ ր ի կ

բա նա ստ եղ ծ ո ւթ յա մ բ1 8 2 8 թ . Ս ա րգիս վա րդա պ ետ ը տ ա ս նմ ե կ տ ա րի վ ա ն ա հ ա յր լի ն ե լո ց հետ ո

կա մ ա վ ո ր հ ր ա ժ ա ր վ ո ւմ է մ ի ա բ ա ն ո ւթ յո ւն ը գ լխ ա վ ո ր ե լո ւց : Մ իա բա նները նոր թ ե կ ն ա ծ ո ւ ե ն ա ռ ա ջա դ ր ո ւմ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Տ ե ր -Մ ա ր տ ի ր ո ս յա ն Ղ ա զա խ ե ց ո ւն : Նա, ս ո վ ո ր ե լո վ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Տ ե ր -Ա վ ե տ ի ք յա ն ի դ պ ր ո ց ո ւմ , 1 7 տ ա րեկա ն հ ա ս ա կ ո ւմ գա լիս է Ս ևա ն և ո ւս ա ն ո ւմ Ռ ա փ ա յել, Մակար ո ւ Մխիթար վա րդա պ ետ ների մ ոտ , ի ն չպ ե ս ն ա և ա շա կ ե ր տ ո ւմ է Ա ստ վա ծա տ ուր •Բ եա լյա ն դ պ ր ի ն : Տ ե ր Հո վհա ննես ի վա նա հ ա յր ո ւթ յա ն նշա նա կմ ա ն ա ռ ի թ ո վ , մ ի ջն ո ր դ ա գ ր ո վ , է ջմ ի ա ծ ն ի ց անապատ, է գ ա լի ս Մ ա նվել Կ յո ւմ ո ւշ խ ա ն ե ց ի ն : Նրա ա յց ը շա տ նպ ա ստ ա վոր է լ ի ն ո ւ մ անապատի հ ա մ ա ր : Երկու ա մ ս ո ւմ նա ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւմ է մ ի ա բա նո ւթ յա ն իր ա կա ն վ ի ն ա կ ը , կ ա զ մ ո ւ մ մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն ը պ ա տ կա նող ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ա ն ո թ ն ե ր ի , վ ա ն ք ա պ ա տ կա ն ո ւ ն ե ց վ ա ծ ք ի ո ւ մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն ի ձ ե ո ա գ ի ր և տ պ ա գիր

մա տ յա նների ց ո ւց ա կ ն ե ր ի :գ . Մ ա ն վ ե լ Կ յումուշխ ա նեցի - 1 8 3 0 թ . Ս ևա նա վա նքում ա վ ա ր տ ո ւմ է անապա

տի պ ա տ մ ո ւթ յա ն ը ն վ ի ր վ ա ծ ի ր ե ր կ ը . "Պ ա տ մ ո ւթ ի ւն ա ն ցի ց ա ն ց ե լո ց Սէվա նա վ ա ն ո ւ ց " վ ե ր տ ա ռ ո ւ թ յա մ բ : Սա վ ա ն ք ի ն ն վ ի ր վ ա ծ ա ռ ա ջի ն հր ա տ ա ր ա կ վ ա ծ մ ե ն ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ն է : Ա շխ ա տ ա նքի ի ն ք ն ա գ ի ր օր ի ն ա կ ը պ ա հ վ ե լ է Ս ևա նի

մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն ո ւմ ^ 2 : Հ ե ղ ի ն ա կ ը ս կ ս ո ւմ է կ ղ զ ո ւ պ ա տ մ ո ւթ յա ն շա րա դրա նքը Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւս ա վ ռ ր չի կ ո ղ մ ի ց ա նա պ ա տ ի հ ի մ ն ա դ ր ո ւ մ ի ց (ա ո ա ջ ի ն ա ն գ ա մ

շ ր ջ ա ն ա ռ ո ւ թ յա ն մ ե ջ է դ ն ո ւ մ ն ա և վ ի մ ա կ ա ն ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը )՜ և հ ա ս ց ն ո ւմ է մ ի ն չ և 1 8 3 0 թ . :

130 с)- ԱՐՓեՆՒԿ ՂԱՁԱՐՈ4011Ն_______________1997

3 9 Ն ույն տ եղում, էջ 515р:

4 0 Ձեո. 8074, Էջ 27р:

41 Մ . Կիւմուշխսւնեցի, Պատմութիւն անցից, Էջ 80, 83 : Ս. Փ իլոյա ն, նշվ. աշխ., Էջ 620:

4 2 Մ . Կիլմոլշխա նեց, Պատմութիւն անցից: & Ьа. 7554

1997 Սե՝1.ԱՆԻ ԱՆԱՊԱՏԸ <Н--сК<> ԴԱՈՆՈՒՄ & 131

դ . Ա ն տ ո ն գ ր ի չ - Ն որընտ իր վա նա հ ա յր Հ ո վ հ ա ն ն ե ս վա րդա պ ետ ը նա խ ո րդն եր ից ա վելի բա խ տ ա վոր ե ղ ա վ : Ս ևա նի ա վա զա նը նորի ց բ ն ա կ ե ց վ ե ց հ ա յե ր ո վ , և հ ա յկ ա կ ա ն տ ա րրը գ ե ր ի շ խ ո ղ դ ա ր ձ ա վ , ո ր ը նպ ա ս տ ե ց վ ա ն ք ի կ ե ն ս ա կ ա ն մ ի ջ ո ց ն ե ր ի մ ե ծ ա ց մ ա ն ը : Մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն 2 2 ա ն դ ա մ ն ե ր ի ց ա ռ ա ն ձ ն ա ն ո ւմ է ի ն Հ ա ր ո ւթ յո ւն սա րկա վա գ Թ ի ֆ լի ս ե ց ի ն , որ ը ծա ն ո թ էր "քերա կա նոլթ եա ն, նա րտ ա -

ս ա ն ո ւթ ե ա ն և թ ո ւա բ ա ն ո ւթ ե ա ն ", մ ի ա ժ ա մ ա ն ա կ "ջա նա ցող դ ա ս ա ս ե լ" է ր ^ : Կարապետ Ե ր և ա նցի ն , թ ե և կուրա ցել էր մ ա ն ո ւկ հա սա կից, սա կա յն ա նգիր գիտ եր ժ ա մ ե ր գ ո ւ թ յո ւ ն ը , ս ա ղ մ ո ս ն ե ր ն ո ւ շ ա ր ա կ ա ն ն ե ր ը : Մ ե լք ո ն Թ ի ֆ ի լի ս ե ց ի ն ' "բա զ մ ա ր ո ւե ս տ , արի և ա նձա նձիր ա շխ ա տ ա ւոր ի շ ի ն ո ւա ծ ս վ ա ն ո լց , հ ի ւս ն ո լթ -

եա ն, որ մ ն ա դ ր ո ւթ եա ն, մ ո մ ա կ ա զ մ ո ւթ ե ա ն և յա ր ա կ ա յ պ ա ր տ ի զ պ ա ն ո լթ ե ա ն ՛^ :Եվ վերջա պ ես "ա րա գա գիր, ը ն թ ե ր ց ա ս է ր " Ա նտ ո ն ա բեղա Թ ի ֆ լի սեցի ն : Նրա

ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա մ բ ե ր ե ք ձե ռ ա գի ր է հա սել մ ե զ , մ ի մ ե կ ն ո ւթ յո ւն էլ գ ր վ ե լ է նրա պ ա տ վ ե ր ո վ : Ա նտ ոն ա բ ե ղ ա ն 1 8 2 8 թ . Սևա նա կ ղ զ ո ւ մ գ ր ի չ Հ ո վ /)ւս ն Վ ա նսւնդ եցո ւ օ ր ի ն ա կ ա ծ "Կ ո ո ն ե լի ո ս Ա լա փ ի տ ա ցո լ Մ ե կ ն ո ւթ ի ւն գ ր ո յն Մ ո վ ս ի ս ի " գ ո ր ծ ի ս տ ա ց ո ղ ն է : Ս կսելով ա շխ ա տ ա նքը, Հ ո վ հ ա ն Վ ա նա նդ ե ցի ն տ ե ղ ե կ ա ց ն ո ւմ է . " Եւ նորոգ ընդօրինա կեա լ ի Ցօհ ա նն ու Մ ի ր զ ո յե ա ն Վ ա ն ա ն դ ե ց լո յ... յա մ ի Տ ե ա ո ն 1 8 2 8 և ի թ ո ւ ի ն Հ ա յո ց Ռ Մ Հ Է (1 8 2 8 ), ի ն ո յե մ բ ե ր ի 2 8 ս կսեա / յե ր ջ ա ն ի կ կ ղ զ ի ն

Գ ե ղ ա մ ա յ՞: Ա յս տ եղ էլ ա վ ա ր տ ո ւմ է ձե ռ ա գ ի ր ը 1 8 2 9 թ . փ ետ րվա րին^^: Ստանալո վ մ ե կ ն ո ւթ յո ւն ը , Ա նտ ոն ա բե ղ ա ն մ ի ա յն 7 տարի ա նց հ ա ն ձ ն ո ւմ է անապ ատ ին ի պ ա հ, պ ա տ վ ի ր ո ւմ չվ ա ն ա ռ ե լ , չ ն վ ի ր ե լ , ա յլ պ ա հել ա ն ա պ ա տ ո ւմ . "Ա յս հ ի ն գ տ ա ո ի ցն Մ օվսէսի Մ եկնութ եա ն գի ր ք ս ե ս ՝ Ա նտ ոն ա բե ղ ա յս ե դ ի յի շա տ ա կ ի ս ուրբ անապ ատ ս Ս և ա ն ո ւ, ը ս տ խ ն դ ր ի ի մ ի ա բա ն ո ւթ ե ա ն ց , ո չ ի վ ա ռ ն ա ո հ ա ն ի լ, և ոչ

բ ա շ խ կ ո ւմ ե ք , և ո չ ի ւր ա ցա ն ե լ, ա յլ ի հա սա րա կութ եա ն մ ի ջի պ ա հպ ա նել, 1 8 3 6 , 14

յ ո ւլ ի սի ՜4 6 :Ա ռ ա ջ ի ն ձ ե ռ ա գ ի ր ը , ո ր մ ե զ է հա սել Ա նտ ո ն ա բ ե ղ ա յի ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա մ բ ,

Հ ա կ ո բ Կ ա րնեցու (Ա ի մ ո ն յա ն ի ) "Մ ե կ ն ո ւթ ի ւն Ե ր գ ո ց Ե ր գ ո յն Ս օղօմ ոնի " գ ո ր ծ ն է : Գ րիչը ա շխ ա տ ա նքը ս կ ս ո ւմ է Հ ա կ ո բ Կա րնեցու ա շա կերտ և պ ա տ րիա րքա րա նի նոտ ա ր (Ե ր ո ւս ա ղ ե մ ի ) տ իրա ցու Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ի խ ո ր հ ր դ ո վ և ի ն ք ն ա գ ի ր օր ինա կից. "Զոր օրինա կեա լ ի բ ո ւ ն օր ի ն ա կ է և ի ձ ե ռ ա գ ր է հ ե ղ ի ն ա կ ի ի ն ո ր ի ն ա շա կերտ և

պ ա տ րիա րգա րա նի նօտ ա ր տ իրա ցու Ց ո վ հ ա ն ն ի ս է և ի պ ա շ տ օ ն ե ա յէ խ ո ր հ ր դ ո յ"^ : Մ ե կ ն ո ւթ յո ւն ը գ ր ի չը ա վ ա ր տ ո ւմ է մ ե կ ա մ ս ո ւ մ ' ս կ ս ե լո վ " յա մ ի Տ ե ա ռ ն 1 8 3 3 մ ա յի ս ի 6 . ..ի ն ո յն վ ա ս ն յե ր ջ ա ն ի կ կ ղ զ ւ ո ջ ն Ա և ա ն ո ւ" ո ւ ա վ ա ր տ ո ւմ ' " . . .1 8 3 3

յո ւ ն ի ս ի 1 2 - ի . . . '4 ®; Ե րկու տ ա րի ա ն ց , 1 8 3 5 թ . Ա նտ ո ն ա բ ե ղ ա ն Ե րգ Ե ր գ ո ցի

Մ ե կ նո ւթ յո ւնը հ ա ն ձ ն ո ւմ է Ա ևա նա վա նք ի մ թ տ ե ն ա դ ա ր ա ն ի ն ' ի պա)/'՛9 :Ա յդ ն ո ւ յն թ վա կ ա նի ա պ րիլի 5 - ի ն Ա նտ ոն ա բե ղ ա ն ս կ ս ո ւմ է մ ե կ ա յլ ձեռա գրի

ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յո ւն ՝ "Գ և ո ր գ Ա կ և ռ ա ցո ւ Մ ե կ ն ո ւթ ի ւն Ե ս ա յե ա յ" և ա վ ա ր տ ո ւմ է

4 ^ Մ . Կիւմուշիւսւնեցի, Պատմութիւն անցից, էշ 89:

4 4 Ն ո ւյն տ եղում, էշ 89-91 :

4 5 Ջ եռ . 4 0 3 0 , Էշ 1ա, 1р :

4 ^ Ն ո ւյն տ եղում. Էշ 1р:

4 7 Տ ե ո . 4031 , Էշ 1:

4 ^ Ն ո ւյն տ եղում, Էշ 424 :

4 ^ Ն ո ւյն տ եղում:

1 3 2 сЬ ԱՐՓեՆՒԿ ՂԱՃԱՐՈՍՑԱՆ 1997

կա րՏ ժ ա մ ա ն ա կա մ ի ջո ցո ւմ ո ւ ա ր դ են 1 8 3 3 թ . հո ւլի ս ի 1 7 - ի ն հ ա ն ձ ն ո ւմ է Սևանի

մ ա տ ենա դա րա նին'ի հիշատակի®:Վ ե ր ջ ի ն ձ ե ռ ա գ ի ր ը , որ հա ս ե լ է մ ե գ 1 8 3 5 թ . ը ն դ օ ր ի ն ա կ վ ա ծ Պ ետ րոս

Բ ե ր դ ո ւմ յա ն ի "Աղրխր բ ա ց ե ա լն " է : Ա նտ ոն Թ ի ֆ լի ս ե ց ի ն նա և ձեռա գրի ստ ա ցողն

է : Ա յս ձե ո ա գ ի ր ն և ս գ ր ի չը սկս ելով փ ետ րվա րի 2 0 - ի ն ա վ ա րտ ո ւմ է 1 0 օ ր ո ւմ 5 1 : Անտոնը հ մ ո ւտ և փ որձվա ծ գ ր ի չ էր . ուստ ի պ ա տ ահական չ է . որ ա յս ձ ե ռ ա գ ր ո ւմ նա մ ի ջ ա մ տ ո ւ մ է ձ ե ռ ք ի տակ ե ղ ա ծ գա ղ ա փ ա ր օ ր ի ն ա կ ի ն , օ ժ տ ե լո վ ա յն հա մա պ ա տ ա սխ ա ն ց ա ն կ ե ր ո վ , հ ե շ տ ա ց ն ո ւմ է ձ ե ռ ա գ ր ի ց օ գ տ վ ե լը : "Վ երջ ցա նկիս Ա ղ ր խ ր ր ա ց ե ա լ գ ր ք ո յս , ո ր ո յ ա ռ ա ջի ն գա ղ ա փ ա ր ո չ ո ւն ե ր ց ա ն կ , բ ա յց դ ի ւր ա գ ո յտ լի ն ե լո յ գհա րկա ւոր խ ն դ ր ե լի ն , մ ե ք ը ս տ մ տ ա ց մ ե ր ո ց յօ ր ի ն ե ա լ ե ղ ա ք գլխ ա հա մա րով և թ ղթ ա հա մ ա րով հա նդ երձ , ը ն դ որ ունի ը ն թ ե ր ցօ ղ ն ը ն դ ո ւն ա յն ոչ

շ ե ղ ի լ շ ր ջ շ ր ջ ե լո վ թ ե ր թ ս ս ո ր ի ն ՛ Ց ա ն կ ի վ ե ր ջ ո ւ մ Ա նտ ոն ա բ ե ղ ա ն թ ո ղ ե ւ է հիշա տ ա կա րա ն, ո ւր խ ն դ ր ո ւ մ է ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա ն մ ե ջ հա նդիպ ող ս խ ա լների հա մա ր ներել ի ր ե ն , "գի ըս տ ո ր ո ւ մ գ բա ղ ե ա լ ե մ հ օ գ ւ ո յ ց ա ւօ ք և մ տ ա ծ մ ա մ բ

գ ա ն ա գ ա ն ե լի ց կ ե ն ց ա ղ ո յս , որ ի բ ր և վի շա պ պ ա շա րեա լ գ ե լս ը ն թ ա ց ի ց ՛^ : Ա վա րտ ելով ձ ե ռ ա գ ի ր ը , 1 8 3 5 թ . հ ո ւն իսի 1 7 - ի ն գ ր ի չը ն վ ի ր ո ւ մ է ա յն Ս ևա նի անապատին, նույնա տ իպ պատ վիրա ններ տ ա լով մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն ա նդա մներին, ի ն չ նա խորդ ձեռա գրերի ն վ ի ր մ ա ն ժա մա նա կ տ րվել է . “խ ն դ ր ի ի միա բա նութեա նց ո չ ի վա նա ռ հա նել և ո չ բ ա շխ ե լ ո ւ մ է ք և ո չ ի ւր ա ց ո ւց ա ն ե լ, ա յլ ի հա ս ա րա կո լթ եա ն

մ ի ջի պ ա հ ե լ ն :Դ ժվա ր է ա ս ե լ, թ ե քա նի ա յլ ձ ե ռ ա գ ի ր է ը ն դ օ ր ի ն ա կ ե լ Ա նտ ո ն ա բե ղ ա ն ,

ս ա կ ա յն մ ի բ ա ն ա կ ներ և է , նա շա տ հ մ ո ւտ , ա րա գա գիր և գ ե ղ ե ց կ ա գ ի ր գ ր ի չ է : Ի ն չպ ե ս տ եսա նք հիշա տ ա կա րա նա յին վ կ ա յո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց , նրա ո չ մ ի ձ ե ռ ա գ ր ի ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յո ւն ը մ ե կ ա մ ս ի ց ա վ ե լ չ ի տ և ե լ : Գ ր չի շա տ փ ո ր ձ վ ա ծ լի ն ե լը ժ ա մ ա նա կ ի ն նկա տ ել է և Մ ա ֆվել Կ յո ւմ ո ւշ խ ա ն ե ց ի ն և խ ն դ ր ե լ Ս ևա նա վա նքի պ ա տ մ ութ յա ն ը ն վ ի ր վ ա ծ ի ր ա շխ ա տ ա նքը ն ո ր ի ց ա ր տ ա գրել. "Ա նտ ոն ա բ ե ղ ա յ Թ ի ֆ լի ս ե ց ի ա չա լուրջ, խ ո րա խ ո ր հ ո ւր դ , ա րա գա գիր, ը ն թ ե ր ցա ս էր , որ խ ոստ ա ցեա լ է ' զ ա յս Պ ա տ մութ իւն մ ի ւս ա ն գ ա մ ի լ ր գ ե ղ ե ց ի կ գ ծ ի լք ն ծ ր ե լ, ա ռ ի դ ի լր ը ն թ ե ր ց

լի ն ե լ բա նա ս իր ա ց և ա ծա նցեա լ ի մ է ջ մ ի ա բ ա ն ո ւթ ա ն ց ...՛^ :Ե. Պ ո ղ ո ս Ա ն ա ն ց ի գ ր ի չ-Կ ո տ ա յք ի Բ ա րձրա բի գ յո ւ ղ ի Ղ ա զա րի և Ա ն նա յի

ո ր դ ի ն կ րթ վել է Ս ևա նի ա ն ա պ ա տ ում և զ բ ա ղ վ ե լ գ ր չ ո ւ թ յա մ բ : նրա ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա մ բ մ ի ձ եո ա գի ր է հա սել մ ե զ , Ա ղ ո թ ա գի ր ք, ո ր ն ա րտ ա գրվել է մա հտ եսի խ ա չա տ ուր Թ ի ֆ լի ս ե ց ո ւ խ ն դ ր ա ն ք ո վ : Գ ր ի չն ա յն ը ն դ օ ր ի ն ա կ ե լ է տ պ ա գիր օրին ա կից և կա տ ա րել զ ա ր դ ա ն կ ա ր ն ե ր ը : Ա ղ ո թ ա գ ի ր քն ա վ ա ր տ վ ո ւմ է "ի թ վ ի ն Ռ Մ Ծ Ե (1 8 0 6 ), ի գ ղ զ ի ն Ս ուրբ Ս է վ ա ն ա յ...1 ^ :

Գ• Ս ի մ ե ո ն Շ ա ք ե ց ի գ ր ի չ _ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ա ռ ա ջն ո ր դ ի ժ ա մ ա ն ա կ Ս և ա ն ո ւմ ձեռա գիր է ը ն դ օ ր ի ն ա կ կ մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն ա ն դ ա մ մա հտ եսի Ս ի մ եոն Տ ե ր -Հ ո վ հ ա ն -

5 0 2 ե ո . 3761, Յա:

51 2եււ. 4016 , Էշ 1ա, 74ր:

Ն ո ւյն տեղում՛. Էշ 75р:СО

Ն ույն տ եղում, Էշ 75р:

^ ֊Ն ո ւ յն տ եղում, Էշ 1р:

Մ. Կիւմուիյսւնեցի, Պատմոլթիւն անցից, Էշ 88:

5 6 8 ե ո . 2530 , Էշ 48ր:

1997 ՍեՎԱՆԻ ԱՆԱՊԱՏԸ յ-Ա-քյ-Թ ԴԱՐԵՐՈՒՄ & 133

ն ի ս յա ն Շ ա ք ե ց ի ն : Նրա ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա մ բ մ ե զ է հասեք 4 ձ ե ո ա գ ի ր : Շ ա ք ե ցի ն հա մ ա բվե , է նա և մ ա տ ե նա գիր' ի ն ք ն ո ւր ո ւ յն հեղինա կ ա ստ վա ծա բա նա կա ն բ ն ո ւ յթ ի "Ցո ւպ ք ա հ ա ն ա յի ց ՞ և "Կերա կուր ք ա հ ա ն ա յի ց " գ ո ր ծ ե ր ի , ո ր ո ն ց ձ ե ռ ա գ ր ե ր ն էլ

բնա կա նա բա ր հ ե ղ ի նա կ ա յի ն ին քնա գր ե ր ե Փ ՜^ :

Ձ ո ր ս ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց ե ր կ ո ւս ի տ ե ղ ը ա ն հա յտ է , ս ա կ ա յն բ ո լո ր ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի հ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ն ե ր ո ւմ ա ն փ ո փ վ ա ծ ն ո ւյն ա տ ի պ վ կ ա յո ւթ յո ւն ն ե ր ի ա ռ կ ա յո ւ թ յո ւ ն ը մ ե զ հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւթ յո ւն է տ ա լիս պ ն դ ե լո ւ , ո ր ա յս ե ր կ ո ւ ձեռա գրերը և ս գ ր վ ե լ ե ն Ս և ա ն ո ւմ :

Ս ի մ ե ո ն Շ ա Ռ ց ո ւ մ ե զ հա սա ծ ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց ա ռա ջինը "Հ ա ր ց մ ո ւն ք Ա թա նա սի և Պատ ասի: ա ն ի ք Կիւրղի Ե ր ո ւս ա ղ է մ ա ց ւո յ" ե ր կ ն է , օր ի ն ա կ վ ա ծ 1 8 3 8

թ վ ա կ ա ն ի ն : Ձ ե ռ ա գ ի ր ը ն վ ի ր վ ա ծ է Ս ևա նի ա նա պ ա տ ին, "...բա ր ե պ ա շտ և ս ր բա - կ ր օն ե ղ բ ա ր ց ն ի մ ո յ ն ա խ ' տ էր Ս ա րգիս և տ էր Ց ա ր ո լթ ի ւԸ Տ է ր -Ց օ հ ա ն է ս ե ա ն և

ե ր կ ր ո ր դ ' Պետրոս և Պօղոս Մ ինա սեա ն, նա և Հա յրա պ ետ դպ րի հ ո գ և ո ր ն ի մ ո յ ՛ ^ : 1 8 4 6 թ . նա Ս և ա ն ո ւմ Ե ղի ա զա ր Վ ա նեցո ւ հ ա մ ա ր օ ր ի ն ա կ ո ւմ է Գ րի գո ր

Տ ա թ և ա ց ո ւ Ք ա ր ո զ գ ի ր ք ը : Ք ա ր ո զ ն ե ր ը վ ե ր ց վ ա ծ ե ն Չ մ ե ռ ա ն հ ա տ որ ի ց, ն յո ւթ ե ր կ ա ն նա և ա յլ վա րդա պ ետ ների՝ " ն ա և ա յլո ց ս ր բո ց գ ր ո ց " գ ո ր ծ ե ր ի ց : Ա վա րտ ելով ձե ռ ա գ ի ր ը Ս ի մ եոն Շ ա ք ե ցի ն հ ա ն ձ ն ո ւմ է ա յն ս տ ա ց ո ղ ի ն 'ի վ ա յե լո ւ մ ն " յո ր դ ւ ո ց ո րդի ս՛® 9 :

Ե ր բ ե մ ն ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի հ ի շ ա տ ա կ ա ր ա ն ն ե ր ո ւմ մ ի ա բ ա ն ո ւ թ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ի թ վ ա ր կ ո ւմ ն էլ բա վ ա կ ա ն է լ ի ն ո ւ մ նրա նց գ ր մ ա ն վ ա յր ը ո ր ո շե լո ւ հ ա մ ա ր : Ս իմեոն գ ր չի մ յո ւ ս ե ր կ ու ձեռա գրերը հ ե ն ց ա յդպ իսի ք ե ն :

Մ ա տ են ա դ ա ր ա ն ի թ ի վ 3 1 6 4 ձ ե ռ ա գ ի ր ' "խ ր ա տ ա նք ե լ հ ո գ ե շ ա հ ք ք ա ր ո զ ե ր ա ն ե լո յն Բ ա ր դ ո լղ ի մ է ո ս ի և Պ ետ րոսի Ա ր ա գ օ ն ա ց ւո յ" մ ա տ յա ն ի թ վ ա կ ա ն ը հա յտ ն ի է , գ ր ո ւթ յա ն վ ա յր ը ' ո չ : Նա խ ա գա ղա փ ա ր օրինա կը գ ր չի ն տ րա մ ա դրել է պ ա րոն Գ ա սպ ա րը : Ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւմ ն ա վ ա ր տ վ ո ւմ է 1 8 3 8 թ . մ ա յի ս ի 1 6 - ի ն և ը ն ծ ա յվ ո ւ մ "բա րեպ ա շտ և ս ր բա կ ր օ ն ե ղ բ ա ր ց ս ի մ ո յ ն ա խ ' տ էր Ս ա րգիս, և տ էր Ց ա ր ո ւթ ի ւն Տ է ր Ց օ հ ա ն ն ե ս ե ա ն , ե ր կ ր ո ր դ Պ ետ րոս և Պ օղոս Մ ի նա ս ե ա ն ն ա և Հա յր ա պ ե տ դպ րի հ ո գ և ո ր ն ի մ ո յ " և ա յլ հ ո գ և ո ր ա յր ե ր ի :

Ք ա ն ի ո ր նա խ որդ ե ր կ ո ւ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ը , ի ն չպ ե ս և ա յս ք ա ր ո զ ն ե ր ը գ ր վ ա ծ ե ն մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն մ ի և ն ո ւ յն ա ն դ ա մ ն ե ր ի հ ա մ ա ր , ո ւ ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ղ գ ր ի չ ն էլ ա յդ մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ի ց է , "ի մ ի ա բ ն ո ւթ ե ն է ա նա պ ա տ ին Ս և ա ն ա յ", ո ւ ր ե մ ն ա յս ձ ե ռ ա գ ր ե ր ն կ գ ր վ ա ծ ե ն Ս և ա ն ո ւմ :

Մ ա շտ ոցի ա նվա ն Մ ա տ ենա դա րա նի թ ի վ 9 7 2 8 ձե ռ ա գ ի ր ը Հ ո վ հ ա ն Ո սկեբերա նի Մ ե կ ն ո ւթ ի ւն Մ ա տ թ էի գ ո ր ծ ն է : Չ ո ւ ն ի ժ ա մ ա ն ա կ ը և վ ա յր ը հա ստ ա տ ող

վ կ ա յո ւ թ յո ւ ն : Մ ա տ ենա դա րա նի ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի հ ա մ ա ռ ո տ ց ո ւ ց ա կ ո ւ մ ա յն հա մ ա ր ել ե ն մ ի ն չ և 1 8 3 5 թ . ը ն դ օ ր ի ն ա կ վ ա ծ : Դ րա հ ա մ ա ր , հա վա նա բա ր , հ ի մ ք է ծ ա ռ ա յե լ ձե ռ ա գր ի վ ե ր ջ ո ւ մ կ ց վ ա ծ "1 8 3 5 հուն իսի 1 - ի ն Ց ա մ ա ք ա րերդ գ ի ւղ ի վա րելա հո ղքն, չա փ եա լ գ ր ե ց ա ւ ա յս մ ց ո ւց ա կ ի յա ն ո ւա ն է ի լր ա ք ա ն չի լր ա նձա նց "ց ո ւց ա կ ը (1 75ա -

1 8 0 բ ) : Ձ ե ռ ա գ ր ի ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ի ց պ ա ր զ վ ե ց , ո ր ա յն ձ ե ռ ա գ ր ի ն կ ց վ ե լ էկ ա զ մ ե լո ւ ժ ա մ ա ն ա կ և կա րող է ձ ե ռ ա գ ր ի ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւմ ի ց տ ա ր ի ներ ա ռա ջ գ ր վ ա ծ լ ի ն ե լ : Ց ո ւցա կ ի թ ո ւղ թ ը շա տ է տ ա ր բ ե ր վ ո ւմ ձ ե ռ ա գ ր ի թ ղ թ ի ց , ա յն ա վելի

СПՑուցակ ձեռագրսւց Մատենադարանի (համառոտ), հ. Ս., էշ 1040:

5 8 2 ե ո . 3398 , էշ 1ր, 113ր: '

5 9 Տ ե ո . 5703 , էշ 1ա:

Ն ո ւյն տ եղում, էշ 175ա - 180ր:

ա է. ք ա ^ հ դ . * * & ■ • " & * * / * > “ լ ^ 7 էյ Գ 7 ? է “ “ ^ 7 " ? " /ք . \ ոո - .„ „ ժ ա մ շա հ ե ս ջի ք ի ն չ Ի ս ա նէ և ա նդ յի շ ե ս ջ ի ք և դ ո ւ ք ա նա րժա ն. աԸ պ ի տ ա ն և ապարան վա րձկա նս Ա ի մ է ո ն Տ է ր Ց ով հա նէսեա ն" խ ն դ ր ո ւ մ է գ ր ի չը և

ը ն ^ Տ ա ի ^ յ ա ՚ք ր մ ե Ղ է հա սել ե ր կ ու ձեո ա գիր"Ոուա քա հա նա ւհզ" և "Կ երա կուր ք ա հ ա ն ա յի ց "խ ո ր ա գ ր ե ր ո վ : Գ ր ի չն ա յն ը ն դ օ ր ի

ն ա կ ի Է տ պ ա գիր օ ր ի ն ա կ ի ց : Ա շխ ա տ ա նքի հ ե ղ ի ն ա կ ը Պ ողոս քա հա նա Կ ա ո а վ ա ն ե ց ի ն Է, ո ր կ ա զ մ ե լ Է ս ո ւ յն գ ո ր ծ ե ր ը ա զ ն վ ա զ ա ր մ Մ իր ի նա նեա Ը Մ կրտ քի" պ ա տ վերո վ : Ա ո ա ջի ն երկի ս կ զ բ ո ւ մ ե ղ ա ծ նա խ ա բա նից ի մ ա ն ո ւ մ ենք . Ոո հեղինա կը հ ա վ ա ք կ Է ն յո ւթ ե ր ը " ի ս ր բո ց մ ա տ ե նից ա ստ ուա ծա յնոց և ի ս րբոց ժ ա ր դ ա պ ե տ ա ց ի մ ա ս տ ն ո ց . . . ե ր ա մ ա ն ա լ տ ե ա ո ն Զ ա քա րի ա յ ա զ գ ա ս է ր և

բա ր ե կ ա ր գ պ ա տ ր ի ա ր գ ի ի Կոտ ա նդՕ ուպ օլիս'6 2 : Ա յն բ ա ղ կ ա ց ա ծ է Ա ֊ժ է (1 -1 7 )

պ րա կից և 5 5 գ լխ ի ց ( "Գ ր ւ խ Ա ֊ Յ ա ղ ա գ ս վ կ ա յո լթ ե ա ն ց ս ե ր տ ե լո ց" (6 ա -Տ ա ) և ա վ ա ր տ վ ո ւմ ՝ " ԾԵ "Վ ա ս ն ա ր ժ ա նո ւթ ե ա ն մ ա ր դ ո յ" (1 3 2 բ -1 3 4 ա ), վ ե ր ջ ո ւ մ ունի "Ցա նկ գ ր ք ո յս " (1 3 4 բ - 1 3 6 ա ) : Ա յս տ ե ղ ա վ ա ր տ վ ո ւմ է ժ է պ րա կը (ց ո ւց ի չ էջի ս տ ո ր ին [ո ւս ա ն ց ք ո ւմ ) , ի ս կ է ջի վ ե ր և ո ւ մ գ ր չի ձ ե ռ ք ո վ գ ր վ ա ծ է ա նա վա րտ մ ն ա ց ա ծ ' հ ա ջո ր դ գ ո ր ծ ի խ շ ո ր ա գ ի ր ը . "Կ ե ր ա կ ո ւ ր *3 : Ո ւր ե մ ն գ ր ի չը նպ ատա կ է ո ւն ե ց ե լ օ գ տ ա գ ո ր ծ ե լ ժ է պ րա կի վ ե ր ջ ի ն է ջը և ա մ բ ո ղ ջ ա ց ն ե լ ա շխ ա տ ա նքը, ս ա կ ա յն հ ա ր մ ա ր ո ւթ յո ւն ի ց ե լն ե լո վ , "Կ երա կուր ք ա հ ա ն ա յի ց "-ն օր ի ն ա կ ե լ է ա ո ա ն ձ ի ն : Ա յս ե ն թ ա դ ր ո ւ թ յո ւ ն ը հ ա ս տ ա տ ո ւմ է հ ա ջ ո ր դ ձ ե ռ ա գ ր իո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ը : Ա յն գ ր վ ա ծ է ն ո ւյն ո ր ա կ թ ղ թ ի վ ր ա , ն ո ւ յն ն ո տ ր գ ր ո վ : Բ ա ժա վ ա ծ է պ ր ա կների, "Ա " պ րա կա նիշը դ ր վ ա ծ է նա խ ո րդ ձ ե ռ ա գ ր ի հա մ ա ր նա խ ա տ եսվա ծ " Ժ Ը " պ րա կա նիշի կ ո ղ ք ի ն , ապա "Բ " պ րակ և պ ր ա կ ա կ ա լո ւմ ը

շ ա ր ո ւն ա կ վ ո ւմ է հ ա ջռ ր դ ա բտ ր 6 4 : Ա յս ե ր կ ո ւ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի ն յո ւթ ե ր ը հա վա քել է Տ ա ք ա րիա պատ րիա րքի ե ղ բ ո ր ո ր դ ի ն ' Պ ո ղո ս ը : Ա ռ ա ջի ն ձե ռ ա գրի ս կ զ բ ո ւ մ ե ղ ա ծ ն ա խ ա բա ն ի ց ի մ ա ն ո ւ մ ե ն ք ն ա և , ո ր գ ո ր ծ ի կ ա զ մ մ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ Պ ողոս Կ ա ղ զվ ա ն ե ցի ն օ գ տ վ ե լ է Հ ի ն և Ն որ Կ տ ա կա րա ններից, Գ րիգոր Լ ո ւս ա վ ո ր չի , Ն ե ր ս ե ս Շ ն ո ր հ ա լո ւ, Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Ե ր զ ն կ ա ցո ւ, Գ րի գո ր Տ ա թ և ա ց ո ւ գ ո ր ծ ե ր ի ց : խ մ բա գ ի ր ը դ ր ա ն ք "դա սա ւորեա լ ը ս տ պ ա տ շա նին, որ կ ո չի Ց ո ւպ ք ա հ ա ն ա յի ց ՞: Մ ա շտ ոցի ա նվա ն Մ ա տ ենա դա րա նի հ ա մ ա ռ ո տ "Ց ո ւցա կ ձ ե ռ ա գ ր ա ց ի " մ ե ջ ս ո ւ յն ա շխ ա տ ա նքն ի ր ե ր կ ու մ ա ս ո վ (ձ ե ո . 3 5 5 8 , 3 5 5 9 ) ս խ ա լմ ա մ բ հա մա րել ե ն Ա իմեոն

Շ ա ք ե ց ո ւ խ մ բ ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն , ի ս կ ձ ե ռ ա գ ի ր ն է ի հ ե ղ ի ն ա կ ա յի ն ն * : Ս ա կ ա յն հիշա տ ա կա րա ն-նա խ ա բա նի վ ե ր ջ ո ւ մ ե ղ ա ծ "յա ռ հ ո ւս կ յե տ ո յ մ ի ա յն Հ ա յր մ ե ր ի ւ յի շ ե ց է ք մեղա պ ա րտ և ա նպ իտ ա ն մա հտ եսի Ա իմեոն Ց ո վ հ ա ն ն էս ե ա ն " տ ո ղ ե ր ն ե ն գ ր չի ն ը և ա յս հ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ն ա մ փ ո փ ո ղ , ս ո ւ յն ա շխ ա տ ա նքի ի մ ա ս տ ն

ա մ բողջա ցնող 1 2 տող չա փ ա ծո խ ոսքը

134 & _______ ԱՐՓհՆԻԿ Ղաա՝Ո1)ՑԱՆ______________ 1997

^ ն ո ւ յն տ եղում, էշ 173р:

6 2 2 ե ո . 3558 , էշ 2ա:

^ Ն ո ւյն տ եղում, է յ 136սւ:

Ձեո.. 3559 , Էշ Зшр:

б-' 8ուցսւկ ձեոագրաց Մատենադարանի (համառոտ), հ.Ա, Էշ 1040:

6 6 Ձեո. 3558, Էշ 5ա:Գրքոյկս ազնիէ յո յժ գովական.Քահանայից պատշսւնական ...

1997 ՍեվԱՆԻ ԱՆԱՊԱՏԸ сМ:- (НО 'Ш 'Ы 'П Н Г ժ 135

"Կերա կուր ք ահա ն ա յիցը " (ճ ե ռ . 3 5 5 9 ) ա վելի ստ վա րա ծա վա լ է , ո ւն ի 2 6 Գ1ո ւխ , (Գ /ո ւխ Ա Վ ա սն ա րքա յա պ ա տ իլ ա րժա նա պ ա տ ւոլթ եա ն քա հա նա յի ց (2 ա -3 ր ) մ ի ն չ և Գ լուխ Ւ Զ Վ ա սն արաքայապ ատ իւ քա հա նա յո լթ ե ա ն ' պ ա տ մ ութ իւն վ ա ս ն ո ր ղ ա ց և

վ ա ս ն խ ո ր ո ւթ ե ա ն ն ոցա ) վ ե ր ջ ո ւ մ ' "Ցա նկ գ լխ ո ց գ ր ք ա ն ս "; կ ի ց ո ւն ի ն ա և "Վ ա սն նե ր ե լի մ ե ղ ա ց " (6 1 բ - 6 2 ր ) , " Վ ա սն ժ ա մ ա ն ա կ ի " ( 6 2 ր ֊6 3 ա ) , "Ա սա ցեա լ ս ր բ ո յն

Ցա կոր պ ա տ րիա րգի" (6 4 ա -6 6 ա ) գ ո ր ծ ե ր ը : Ձ ե ռ ա գ ր ո ւմ բ ա ց ա կ ա յո ւմ է ա վա րտ մա ն թ վ ա կ ա ն ի վ կ ա յո ւ թ յո ւ ն ը 6 1 : Ս ա կ ա յն մ ի բ ա ն պ ա րզ է , ռ ր ս ո լ յը ձ ե ռ ա գ ի ր ն օր գա ն ա կ ա ն շ ա ր ո ւն ա կ ո ւթ յո ւն ը լի ն ե լո վ ն ա խ ո ր դ ի , պ ե տ ք է ո ր ն ո ւ յն տ ա ր ո ւմ ա վ ա ր տ վ ա ծ լի ն ի , ի ն չ "Ց ո ւպ ք ա հ ա ն ա յի ց ը " ; Ա վ ա ր տ ե լո վ ա յն գ ր ի չ ը մ ի հիշա տ ա կա րա ն է թ ո ղ ն ո ւ մ պա հպ ա նա կի վ ր ա . "Ա րդ ա հա նեա լք գ ր ո ց Կերա կուր քա հա նա յից ա շխ ա տ ա սիրութեա մբ մա հտ եսի Ս իմ էո ն է Տէր Ցօհա նէսեա ն Շ ա ք ե ցւո յ,

ի մ ի ա բա ն ո ւթ ե ն է Ս ուրբ ա նա պ ա տ ին Ս և ա ն ա յի ; Ը նդհա նրա պ ես ա յս գ ր չ ի ց մ ե զ հա սա ծ բ ո լո ր ձեռա գրերը ն ո ւ յն բո վ ա ն դ ա կ ո ւթ յո ւն ն ո ւնեցո ղ հիշա տ ա կա րա ն ո ւն ե ն և ի ր ա ր ի ց տ ա ր բե ր վ ո ւմ ե ն լո կ գ ր մ ա ն ժա մա նա կո վ:

1 8 4 0 - ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն Հ ո վ հ ա ն ե ս Ա ն տ ո ն յա ն Տ փ խ ի ս ե ց ո ւ վ ա ն ա հ ա յր ո ւ թ յա ն տ ա ր ի ն ե ր ի ն Ս և ա ն ա վ ա ն ք ա յց ե լ ե ց Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ե պ ի ս կ ո պ ո ս Շ ա հ խ ա ն թ ո ւն յա ն ց ը , ե ր բ ա մ բ ո ղ ջ ա ց ն ո ւմ էր ի ր "Ս տ ո ր ա գ ր ո ւթ ի ւն է ջ մ ի ա ծ ն ի և հ ի ն գ գ ա ւա ռ ա ց ն Ա ր ա րա տ ա յ" մ ե ծ ա ծ ա վ ա լ ա շխ ա տ ա նքը: Մ եծա պ ես օ գ տ վ ե լո վ Զ .

Գ ոլլա ս պ յա ն ի ' վ ա ն ք ո ւմ պ ա հվող ա շխ ա տ ա նքի ց,ի ր ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յա ն մ ե ջ տեղ հա տ կա ցր եց նա և մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն նե ր ք ի ն կ յա նքի շա ր ա դ ր ա ն ք ի ն : Պ ա տ մ ո ւթ յո ւնի ց ի մ ա ն ո ւ մ ե ն ք , որ վ ա ն ք ո ւմ դ ե ռ և ս շա րունա կա կա ն ե ն հ ա մ ա կ ե ց ո ւթ յա ն հ ն ո ւց եկող Բ ա ր ս ե ղ յա ն կա նոնները69:

է . Պ ողոս Պ ե տ ր ո պ ա ն Կ ո տ ա ն դ ն ո ւպ ո լս ե ց ի - Ս և ա ն ա վ ա նք ո ւմ 1 8 5 0 թ . գ ր ո ւ մ է "Ս տ ո ր ա գ ր ո ւթ ի ւն Ս և ա ն ա յ" մ ե ն ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ն ի ր մ ե ջ ը ն դ գ ր կ ո ւ մ է "Կ ա նխ ա զեկոյց տ ե ղ ե կ ո լթ ի ւն ք ", "Ս տ ո ր ա գ ր ո ւթ ի ւն Ս և ա ն ա յ", "Զ ի ՛ն չ էր ա ո հ ն ո վ ք այ ս կ ղ զ ի ՛ և ո ւս տ ի ա նունս Ս և ա ն " ա յսպ իսի 1 6 փ ոքր գ ւո լխ ն ե ր մ ի ն չ և Ս ա րգիս վա րդա պ ետ ի վ ա ն ա հ ա յր ո ւթ յո ւն ը 1®:

ը . Հ ա ր ո ւթ յո ւ ն Մ ա ր ճ ա Օ յա ն գ ր ի չ - Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Տ փ խ ի ս ե ց ո ւն փ ո խ ա ր ի նա ծ Մ կրտ իչ վա րդա պ ետ Շ իրա կա ցո լ ա ռ ա ջն ո ր դ ո ւթ յա ն տ ա ր ի ների ն, մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն ա ն դ ա մ Հ ա ր ո ւթ յո ւն ա բ ե ղ ա ն (հ ե տ ա գ ա յո ւմ " 1 8 6 1 թ . դ ա ռ ն ո ւ մ է մ ի ա բ ա ն ո ւթ յա ն ա ռ ա ջն ո ր դ )ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւմ է մ ի ձ ե ռ ա գ ի ր . "Ա լա րտ եցա լ Կա նոնգիրքս ի փ ա ռ ս ...ի

յօ գ ո ւ տ մ ա ն կ ա ն ց ն ե կ ե ղ ե ց ւ ո յս , Ա սքա ն ա զեա ն ա զ գ ի ն յա մ ի Տ ե ա ռ ն 1 8 5 5 " : Ն ո ւ յն թ վ ա կ ա ն ի ն կ Հ ա ր ո ւթ յո ւն ա բ ե ղ ա ն ա յն ն վ ի ր ո ւմ է ի ր հ ո գ և ո ր ե ղ բ ա յր ն ե ր ի ն . " Ի

վ ա յե լս ը ն դ հ ա ն ո ւր մ ի ա բ ա ն ի ց ա նա պ ա տ ին Ս և ա ն ա յ"7 1 : Կ ա նոնգիրքը, ի ն չպ ե ս ե ր և ո ւ մ է , ծ ա ռ ա յե լ է որպ ես դ ա ս ա գ ի ր ք ' "յօ գ ո ւտ մ ա ն ա կ ա ն ց ե կ ե ղ ե ց ւ ո յս " : Բ ա ցի դ ր ա ն ի ց , ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւ ո ւ մ ո ւս ո ւց մ ա ն նպ ա տ ա կով էր ա ր տ ա գ ր վ ա ծ ն ա և "Ս ա րգիս քա հա նա յի յա ղ ա գ ս ա ռ շա հ ի և մա սնա ւոր ի ր ա ց " ն յո ւթ ը :

Ձեոագիրը նույն տարում՛ դաոնում՛ է Հովհաննես Տեր Հա րութ յունյա նի, Տեր Հով- հանիսյանցի, Տեր Ավագով Ջորքեշիշյսւնցի սեփականությունդ տես պահպանսւ կ Գ)

6 7 Ձ եո. 35 5 9 , էջ 1ր

Ն ո ւյն տ եղում:

6 9 Հ . Շահխաթունյանց, Ստորագրութիւն էմիսւծնի ե. հինգ գաւաոացն Արարատայ, հ. Р , էջմիածին, 1842, էջ 219:

ПЛՆ . Պողարյան, 8ուցակ ձեոագրաց Սրրոց 8ակորեա նց, հ. ժ , Եոուսա ոէմ, 19 9 0 , էօ

6 04 : (Երուսաղեմ, 8 Ь я . 3578 , ի Յ , 8 ) : *

71 8 ե ո . 4028 , էջ 2ա, 138ր:

ԱՐՓեՆԻԿ ՂԱԶ11ՐՈ113ԱՆ 1997

Ձ եռա գրի հիշա տ ա կա րա նից ի մ ա ն ո ւ մ ե ն ք . որ Հ ա ր ո ւթ յո ւն ա բեղա ն անապատի բ ն ի կ մ ի ա բա ն ն ե ր ի ց է ' Հ ա ր ո ւթ յո ւ ն ա բե ղ ա Խ ա չա տ ր յա ն -Մ ա ր ն ա ն յա ն ց ը , որ ը ն թ ե ր ցո ղ նե ր ից խ ն դ ր ո ւ մ է հ ի շե լ ի ր ե ն ց մա քրա փ ա յլ ա ղ ո թ ք ն ե ր ո ւմ ծն ո ղ ն ե ր ի ն ո ւ

"մա քրա կենցա ղ Կարապետ վա րդա պ ետ ին" :Թ ե կ որքա ն ձե ռ ա գիր է ը նդ օր ի նա կե լ Հ ա ր ո ւթ յո ւն ա բե ղ ա ն , դ ժ վ ա ր է ա սեի

ս ա կ ա յն ա յս մ ե կ օր ի ն ա կ ո ւմ ի ց կ ե ր և ո ւ մ է , ո ր մ ե ն ք գ ո ր ծ ո ւն ե ն ք գ ր չո ւ թ յա նարվեստի հ մ տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն ծա նոթ վա ր ժ գ ր չի հ ե տ :

թ . Կ ա րա պ ետ Բ ւբ ո ււյա ն գրիչ- Մ կրտ իչ վա նա հորը փ ոխ ա րինա ծ Կարապետ Բ լբ ո ւ լ յա ն ա ռ ա ջն ո ր դ ը , ա կտ իվ շի ն ա ր ա ր ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ծա վ ա լե լո ւց բ ա ց ի , զ բ ա ղ վ ե լ է գ ր չ ո ւ թ յա մ բ : Նրա ը ն դ օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա մ բ մ ե գ է հա ս ե լ մ ի ձ ե ռ ա գ ի ր ' "Վ ա րք և պ ա տ մ ո ւթ ի ւն Մ խ իթա րա յ Գ ո շի " գ ո ր ծ ը 1 3 : Ձ ե ռ ա գ ր ի գ ր մ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ ը և տ ե ղ ն ա ն հ ա յտ է , պ ե տ ք է ե ն թ ա դ ր ե ի ո ր ա յն գ ր վ ե լ է Ս ևա նա վա նքում մ ի ն չ և 1 9 - ր դ դա րի 8 0 -ա կ ա ն թ վ ա կ ա ն ն ե ր ը :

Ա յս դ ա ր ա ս կ զբի ց մ ե գ է հա սել նա և ժա մա նա կը և տ եղը հ ա յտ ն ի , բ ա յց գ ր ի չն ա նհա յտ մ ի ձ ե ռ ա գ ի ր և ս : Ա յն Ք ա ր ո զ գ ի ր ք Է . "Հա ւա քեա լ ի զ ա ն ա զա ն գ ր ո ց

յո ւ մ ե մ ն է բ ա ն ա ս ի ր է ի մ ի ա բա ն ո ւթ ե ն է վ ա ն ո ւց Ս բ բ ո յն Ս ևա ն ա յ, որ ի մ է ջ կ ղ գ ո յն

ծ ո վ ո ւն Գ ե ղ ա մ ա յ" 1 : Հիշա տ ա կա ր ա նից պ ա ր զ վ ո ւմ է , որ գ ր ի չը նա և ձե ռ ա գր ի խ մ բ ա գ ր ո ղ ն է ո ւ ն յո ւթ ե ր ը հա վա քել է " յո ւ մ ե մ ն է բ ա ն ա ս է ր ՞-ը Ա ևա նա վա նքի մա տ ենա դա րա նում պահվող մ ա տ յա ն ն ե ր ի ց : Դժբա խ տ ա բա ր, ա վարտ ելու! ձեռա գրի ս կ զ բ ո ւ մ ե ղ ա ծ հիշա տ ա կա րա նը, մ ի ա յն ա մ փ ո փ ո ւմ է "թ ո ւի ն 1 8 0 1 հո կ տ ե բե ր ի ս կ ս ե ա լ"խ ո ս ք ե ր ո վ ' ա նհա յտ թ ո ղ ն ե լո վ ի ր ի ն ք ն ո ւթ յո ւն ը , ի ն չպ ե ս նա և մ ա տ յա նի ա վա րտ մա ն ժա մ ա ն ա կը : Ք ա ր ոզգր քի գ ր ի չը վ ա ր ժ է և հ մ ո ւտ , ընդ օրի նա կելի ս նա կիրա ռել է գ ր չո ւթ յա ն ա րվեստ ի հետ կապ վդղ բ ո լո ր հնա րքները:

Հ ա ր ո ւթ յո ւն Մ ա ր նա ն յա ն վ ա ն ա հ ո ր տ ա ր իներին Ս ևա նա անապատ է գա լիս Մ եսրոպ ա րքեպ իսկոպ ոս Ս մ բա տ յա նցը , ո րը շ ր ջ ո ւ մ էր ի ր ե ն վստ ա հվա ծ գա վա ոի ո ղ ջ տ ա րա ծքով և ն յո ւթ ե ր հ ա վ ա ք ո ւմ ի ր ա պ ա գա ' "Տ ե ղ ա գ ի ր Գ ե ղ ա ր քո ւն հ ա յց ծո վ ա զ ա ր դ գ ա լա ռ ի , որ ա յժ մ Նոր Բ ա յա զի տ գ ա ւա ռ " ա շխ ա տ ա նքի հ ա մ ա ր : Նրա վ կ ա յո ւթ յա մ բ 1 8 6 5 թ . Ս և ա ն ա վա նքո ւմ կ ա յի ն 2 0 վա րդա պ ետ , սա րկա վա գ և դ պ ի ր , ո ր ո ն ք "մ ի ա յն գ ի տ է ի ն հ ա յե ր է ն կա րդա լ և գ ր ե լ դ պ ր ո ցա կ ա ն Բ կ ա մ Գ կա րգի ա շա կերտ ա ց չա փ ո վ ' ա յն է մ ի դ ա ս ե ա ն դ պ ր ո ցի ո ւս ո ւմ ն , և ա յն ո չ կ ա նո ն ա ւոր ": Եվ որ ա մ ենա ցա վա լին է ' ո չ մ ի ց ա ն կ ո ւթ յո ւն չ է ի ն ց ո ւց ա բ ե ր ո ւմ ո ւս ո ւմ ստ անա լու և ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն պիտանի լի ն ե լո ւ , ք ա ր ո զ չո ւթ յո ւն և ո ւս ո ւց չո ւթ յո ւն ա ն ե լո ւ : Միակ ե լք ը ա րքեպ իսկոպ ոսը գ տ ն ո ւմ էր վա նա հոր կ ո ղ մ ի ց վա նա կա ն դ պ ր ո ց բ ա ց ե լո ւ և ո ղ ջ գ ա վ ա ո ի հա մ ա ր քա հա նա ներ պ ա տ րա ստ ելու մ ե ջ , ա յնպ ես , ի ն չպ ե ս Մ ա շտ ոց,

Ստեփանոս Գ և Ս ա րգիս Ա հա յր ա պ ետ ները1 5 : Ա յդ մ տ ա հ ո գ ո ւթ յա մ բ նա հա տ ուկ զ ե կ ո ւց ա գ ր ո վ դ ի մ ո ւ մ է Գ և ո ր գ Դ կա թ ող իկո ս ի ն , ա յս տ եղ դ պ ր ո ց բ ա ց ա ն ե լո ւ, կ ղ զ ո ւ ա նա պ ա տ ա կա ն ա վ ա ն դ ո ւ յթ ն ե ր ը վ ե ր ա կ ա գ ն ե լո ւ հ ա մ ա ր : Շ ո ւտ ո վ կաթողիւկոսի հա տ ուկ հր ա մ ա նո վ Ս և ա ն ա վա նքում նա խ ա տ ես վում է դ պ ր ո ց բա նա լ 1 8 6 9 թ . ս պ ետ եբեր ի 1 8 - ի ն : Ն ո ր ա բա ց դ պ ր ո ց ո ւ մ դ ա ս ա վ ա ն դ ե լո ւ հ ա մ ա ր նա է ջ մ ի ա ծ ն ի ց ո ւս ո ւց ի չն ե ր է ո ւ ղ ա ր կ ո ւ մ Ս և ա ն ' Հ ո վ ա կ ի մ ս ա ր կ ա վ ա գ ի ն , Եղիա վա րդա պ ետ Ջ ա լա լյա ն ցի ն , ա պ ա ' Հ ո վ ա կ ի մ վա րդա պ ետ Ղ ա մ ե ք յա ն ց ի ն : Ա յստ եղ

7 2 Ն ո ւյն տեղում՛, էշ 139ր:

73 Ձեո. 8147:

7 4 2ե ո . 5574, Էշ 2ա:

7 5 Մ . Սմ՚րատյանց, Տեղագիր, Էշ 126-127:

/1997_________ ՍեՎԱՆՒ ԱՆԱՊԱՏԸ <Н~сН<> ԴԱք’եՐՈՒ1ք Ժ 137

ո ւս ո ւց ա ն ո ւմ է ի ն կրոն , հ ա յո ց լե զ ո ւ , պ ա տ մ ո ւթ յո ւն և ե ր գ ե ց ո ղ ո ւթ յո ւն : Դ պ րո ցն ի ր գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յո ւն ը շա ր ո ւն ա կ ո ւմ է մ ի ն չ և 1 8 8 0 թ 7^ :

1 8 9 5 թ . Ս ևա նա վա նքի վա նա հա յր դ ա ր ձ ա ծ Սա րգիս ՓիլՈյա ն ա րքեպ իսկոպ ոսը շ ա ր ա դ ր ո ւ մ է ա նա պ ա տ ի պ ա տ մ ո ւթ յո ւն ը ("Ս և ա ն ի վ ա ն ք ի պ ա տ մ ո լթ ի լն ") , դեպ քերի շա րա դրա նքը հա ս ցնելո վ մ ի ն չ և ի ր օրերը7 7 :

Ս ա կա յն ա նցա ն ա յն ժա մ ա նա կն եր ը , ե ր բ ե ր ա ն ո ւթ յա մ բ հ ի շ ո ւ մ էի ն , ի ն չպ ե ս գ ր ո ւ մ է Ս. Զ ա լա յա ն ը ," ...ա յս վ ա ն ք ն մ ի ն ն ի հ ո չա կ ա ւո ր մենա ս տ ա նա ց Հ ա յո ց ծա ղ կ ե ա լ յ ո լ թ ն և յ ի ն ն դ ա ր ո ւն , պ եր նա ցեա լ փ ի լի ս ո փ ա յա կ ա ն և ա ս տ ո ւա - ծա բա նա կ ա ն մ ա կ ա ց ո ւթ ե ա մ բ ք և լցե ա լ մ ի ա ն գ ա մ ա յն հ ր ե շտ ա կ ա կ ա ն ժ ո լժ կ ա - լո ւ թ ե ա մ բ , յ ո ր ո ւ մ ծ ա ղ կ ե ց ա ն ի զ ա ն ա զ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ ս ա ր ք ա ն ո ւա ն ի ք և ա կա նա ւորք"7 ^ :

Անապատի մ շա կ ո ւթ ա յի ն կ յա նքը շ ա ր ո ւն ա կ վ ո ւմ է նա և հա ջոր դ դ ա ր ո ւմ , ո ր ի ն կա նդրա դա րնա նք մ ե կ ա յլ հ ո դ վ ա ծ ո վ :

7 ^ Գիւտ եպ|ւս1^ոս]ոս Սեւանայ վանքը, Հանդէս աւքսօրեսւյ, 1929, Էշ 3 0 0 : Ս. Փ իլոյա ն,

77 Ս. Փ իլոյա ն, Սևանի վանքի պատւքուբիւն, "Հովի լ " շաբաթաթերթ, Թ իֆլիս, 1906 р .:

7 8 Ս. Ջալալյան, ճանապսւբհոբդութիւն ի Մեծն Հայաստան", Տփիփս, 1858, ւք. Р , էշ 109:

138 ժ ԴԱվիթ- ԳՅՈՒՐՋԻՆՅԱՆ 1997

ԴԱՎԻԹ ԳՅՈՒՐԶԻՆՅԱՆԲ ա ն ա սի րա կա ն գ ի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի թ եկ ն ա ծո ւ

ՀԱ ՅԵ Ր Ե Ն Ի ԲԱ Ռ Ա ԿԱ ԶՄ ՈՐԵՆ «Ա Մ Ո Ւ Լ » ԿՐՈՆԱԿԱՆ ԲԱ Ռ ԵՐԸ

՛ Հ ա յ ե ր ե ն ի բ ա ո ա պ ա շ ա ր ի մ ե ջ յո ւ ր ա հ ա տ ո ւ կ մ ի հ ա մ ա կ ա ր գ ե ն

ս տ ե ղ ծ ո ւ մ կ ր ո ն ա կ ա ն բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն ո ւ ն ե ց ո ղ բ ա ռ ե ր ը , ո ր ո ն ք հ ա տ կ ա ն շ վ ո ւ մ ե ն ի մ ա ս տ ա յ ի ն - հ ա ս կ ա ց ա կ ա ն և գ ո ր ծ ա ո ո ւ թ յա ն ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո վ : Կ ր ո ն ա կ ա ն բ ա ռ ե ր ը տ ա ր բ ե ր ա կ վ ո ւ մ ե ն ը ս տ ծ ա գ մ ա ն , կ ա զ մ ո ւ թ յա ն , ի մ ա ս տ ի , ձ և ա բ ա ն ա կ ա ն ա ր ժ ե ք ի , գ ո ր ծ ա ծ ո ւ թ յա ն ո լ ո ր տ ի և ա ղ ն : Հ ե տ ա զ ո տ ո ղ ն ե ր ի ն ա ռ ա վ ե լ ա պ ե ս հ ե - տ ա ք ր ք ր ե լ է ս ր ա ն ց ս տ ո ւ գ ա բ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը * , մ ա ս ա մ բ ' ի մ ա ս տ ա բ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը 1 . ա յս բ ա ռ ե ր ը ն ա և ա ո ա ն ձ ի ն բ ա ռ ա ր ա ն ի ն յո ւ թ ե ն դ ա ր ձ ե լ 3 : Կ ա ր և ո ր է ն ա և կ ր ո ն ա կ ա ն բ ա ռ ե ր ի բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ա ր ժ ե ք ի

ք ն ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը * :Հ ա յե ր ե ն ա գ ե տ ն ե ր ն ի ր ե ն ց ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո ւ մ ց ա ր դ ո ւ շ ա դ

ր ո ւ թ յո ւ ն ե ն դ ա ր ձ ր ե յ բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն տ ե ս ա ն կ յո ւ ն ի ց ա ր դ յո ւ ն ա վ ե տ բ ա ռ ա յի ն մ ի ա վ ո ր ն ե ր ի ( ա ր մ ա տ ն ե ր ի ) և կ ե ն ս ո ւ ն ա կ ա ծ ա ն ց ն ե ր ի վ ր ա , մ ի ն չ դ ե ռ լ ե զ վ ի բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն հ ա մ ա կ ա ր գ ի ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ը ս տ ա ն ա յո ւ հ ա մ ա ր ա ն հ ր ա ժ ե շ տ է հ ե տ ա զ ո տ ե լ ո չ . մ ի ա յն բ ա ռ ա - կ ա զ մ ո ր ե ն ա ր գ ա ս ա վ ո ր ա ր մ ա տ ն ե ր ն ո ւ բ ա ռ ե ր ը , ա յլ և ն ր ա ն ք , ո ր ա ր դ յո ւ ն ա վ ե տ չ ե ն կ ա մ պ ա ր զ ա պ ե ս « ա մ ո ւ լ » ե ն : Ա յս ի ն ք ն ' տ վ յա լ մ ի ա վ ո ր ն ե ր ո վ ա յլ բ ա ռ ե ր չ ե ն բ ա ղ ա դ ր վ ո ւ մ , ն ր ա ն ք բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ո ր և է փ ն ջ ի մ ե ջ չ ե ն մ տ ն ո ւ մ , մ ի ա յն ա կ ե ն : Ա յդ պ ի ս ի բ ա ռ ե ր ի հ ա մ ա ր ն պ ա տ ա կ ա հ ա ր մ ա ր է գ ո ր ծ ա ծ ե յ բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւ ս ի ( կ ա մ մ ե կ ո ւ ս ա ց ա ծ ) տ ե ր մ ի ն ը : Ե ր և ո ւ յթ ն ա ռ ա վ ե լ ց ա յտ ո ւ ն կ ե ր պ ո վ մ ե կ ն ա բ ա ն վ ո ւ մ է « ա մ ո ւ լ » բ ա ռ ե ր ա ն վ ա ն մ ա ն մ ի ջ ո ց ո վ :

Գ ի տ ա կ ա ն հ ե տ ա ք ր ք ր ո ւ թ յ ո ւ ն է ն ե ր կ ա յ ա ց ն ո ւ մ ա յն հ ա ր ց ը , թ ե բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւ ս ի բ ա ռ ե ր ը լ ե զ վ ի զ ա ր գ ա ց մ ա ն ո ՛ր փ ո ղ ի ն ե ն ա ռ ն չ վ ո ւ մ և ժ ա մ ա ն ա կ ա յի ն ի ն չ պ ի ս ի ՛ ը ն դ գ ր կ ո ւ մ ո ւ ն ե ն , բ ա ռ ի մ ա ս տ ա յի ն ո ՛ր խ մ բ ի ն ե ն պ ա տ կ ա ն ո ւ մ , ի ն չ պ ի ս ի Ղ ւ է ն ր ա ն ց ն կ ա ր ա գ ի ր ն ը ս տ խ ո ս ք ի մ ա ս տ ա յի ն պ ա տ կ ա ն ե լ ո ւ թ յա ն , կ ա “ ն ա ր դ յո ք գ ո ր ծ ո ն ն ե ր ,

1 Հ ր . Ա ճա ոյա ն, Հ ա յե ր ե ն ա ր մ ա տ ա կ ա ն բ ա ռ ա ր ա ն , հ. 1 -4 , Ե ր և ա ն , 1971-1979:Ա. Մ ե յե , Հ ա յա գ ի տ ա կ ա ն ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ն ե ր , Ե ր և ա ն , 19 7 8 : Գ. Բ. Ջ ա հ ո ւ կ յա ն , Հ ա յո ց լ ե զ վ ի պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն : Ն ա խ ա գ ր ա յի ն ժ ա մ ա ն ա կ ա շր ջա ն, Ե ր և ա ն, 1987:

2 Դ . Գ յո ւր ջի ն յա ն , Ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն հ ո գ և ո ր -կ յա ն ք ի ն ա ռ ն չվ ո ղ կ ա ց ա ր ա ն ն ե ր իա ն վ ա ն ո ւմ ն ե ր ը , « է ջ մ ի ա ծ ի ն » հ ա ն դ ե ս , 1992, Ը :

3 Մ ա ղ ա ք ի ա ա ր ք. Օ ր մ ա ն յա ն , Ծ ի ս ա կա ն բ ա ռ ա ր ա ն . Ե ր և ա ն . 1 992 :4 Դ . Գ յո ւր ջի ն յա ն , Ք ր ի ս տ ո ս ա ն վ ա ն բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ա ր ժ ե ք ը հ ա յե ր ե ն ո ւմ ,

« է ջ մ ի ա ծ ի ն » հ ա ն դ ե ս , 1992, Ժ Բ :

1997 ՀԱՉնՐնՆԻ Րա|-ԱԿԱ«Ս՜ՈՐնՆ сШГЛНл ԿՐՈՆԱԿԱՆ... & 139

ո ր ո ն ք խ ո չը ն դ ո տ ե լ ե ն բ ա ռ ի բ ա ղ ա դ ր ե լի ո ւթ լա ն ը և ա ղ ն : Բ ա ո ա կ ա զ - մ ո ր ե ն մ եկ ո ւս ա ցա ծ բա ռ ե ր ի ց ա ն կ ե ր ի սսւեղծումը կնպ ա ս տ ի հ ա յե ր ե ն ի բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն օ ր ի ն ա չ ա փ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի մ ա ս ի ն հ ա մ ա պ ա ր փ ա կ պ ա տ կ ե ր ա ց ո ւմ կ ա զ մ ե լո ւն , շ ն ո ր հ ի վ ո ր ի հ ն ա ր ա վ ո ր կ լի ն ի ո ր ո շա կ ի ճ շգ ր տ ո ւմ ն ե ր մ տ ց ն ե լո ւ բա ո ա պ ա շա ր ի ն ե ր ք ի ն դ ա ս ա կ ա ր գ մ ա ն մ ե ջ :

Ն երկա ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յա ն ն յո ւթ ն ը ն դ գ ր կ ո ւմ է հ ա յե ր ե ն մ ա տ ե ն ա գ ր ո ւթ յա ն մ եջ, բ ա ռ ա ր ա ն ա գ ր ա կ ա ն և ա յլ ա ղ բ յո ւր ն ե ր ո ւմ վ կ ա յվ ա ծ կ ր ո ն ա կ ա ն բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւթ յա ն « ա մ ո ւ լ» բ ա ռ ե ր ը \ ո ր ո ն ք բ ա շ խ վ ո ւմ են ն ա խ ա գ ր ա յի ն շ ր ջ ա ն ի ց մ ի ն չ և ա շ խ ա ր հ ա բ ա ր ը ն կ ա ծ ը ն դ ա ր ձ ա կ ժ ա մ ա ն ա կ ի մ ե ջ :

Ը ս տ ա յս կ ա մ ա յն կ ր ո ն ի ն ա ռ ն չ վ ե լո ւ հ ա տ կ ա ն ի շ ի կ ա մ ը ս տ կ ի ր ա ռ ո ւթ յա ն ա ս պ ա ր ե զ ի ' հ ա յե ր ե ն ի « ա մ ո ւ լ » բ ա ռ ե ր ը կ ա ր ե լի է տ ա ր բ ե ր ա կ ե լ հ ե տ և յա լ ձ և ո վ ' ն ա խ ա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն (ո ր ո շ չա փ ո վ պ ա յմ ա ն ա կ ա ն ա ն վ ա ն ո ւմ է , ք ա ն ի որ մ ա տ ն ա ն շ վ ո ւմ է ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ա կ ա ն կողմ ը), ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն , մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն և բ ո ւ դ դ ա յա կ ա ն : Տ վ յա լ դ ե պ ք ո ւմ շ ր ջ ա ն ց ո ւ մ ե ն ք ա յն հ ա ն գ ա մ ա ն ք ը , թ ե ա յդ բ ա ռ ե ր ը տ ե ս ա կ ա ր ա ր իՂւչ կշիռ ո ւ ն ե ն հ ա յե ր ե ն ի բա ո ա պ ա շա ր ի մեջ, ո ր ք ա ն ո ՛վ ե ն յո ւ ր ա ց վ ա ծ ն ր ա կ ո ղ մ ի ց , կ ա ր և ո ր ը հ ա յե ր ե ն ո ւմ ն ր ա ն ց փ ա ս տ ա ցի ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւմ ն է :

Ն ա խ ա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն շ ե ր տ ի մ եջ մ տ ն ո ղ մ ի ա վ ո ր ն ե ր ն ի ր ե ն ց հ եր թ ի ն բ ա ժ ա ն վ ո ւմ ե ն երկու խ մ բ ի : Դ ր ա ն ց ի ց մի մա սը վ ե ր ա բ ե ր ո ւմ է հ ի ն հ ա յո ց հ ե թ ա ն ո ս ա կ ա ն կ ր ո ն ի ն , ի ս կ մ յո ւս ը ' զ ր ա դ ա շ տ ա կ ա ն ո ւ թ յա ն ը : Վ ե ր ջ ի ն ն ե ր ս փ ա ս տ ո ր ե ն ի ր ա ն ա կ ա ն ի ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ա ր տ ա ց ո լո ղ բ ա ռ ե ր ե ն և ա ռ ա ն ց բ ա ց ա ռ ո ւթ յա ն ' ի ր ա ն յա ն փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր , ի ն չպ ե ս ' բարսմուԸք « կ ա պ ուկ , ո ր կ ր ա կ ա պ ա շտ ն ե ր ը բ ռ ն ո ւ մ ե ն կրա կ վ ր ա » , բողպսւյիտ « պ ա րսի ց կ ր ո ն ա կ ա ն գ ր ք ի ա ն ո ւ ն » , ջատուկ « վ հուկ կ ա խ ա ր դ », ոատ « ի մ ա ս տ ո ւն » , պետմոգ և պ ա բտ քա շ//ա մպ ա բտ քա շ « պ ա ր ս կ ա կ ա ն ա ղ ա ն դ ն ե ր ի և գ ր ք ե ր ի ա ն ո ւ ն ն ե ր » , կ ե շտ « կ ր ո ն , հ ա վ ա տ » և ա յլն :

Ն մ ա ն կ ա ր գի բ ա ռ ե ր ի ց մի ք ա ն ի ս ը բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ա ր ժ ե քի ց գ ր եթ ե զ ո ւր կ ե ն , ս ա կ ա յն մ ի ա յն ա կ չ ե ն . հ մմ տ . մա զդեզն «Ո ր մ ի զ դ ի պ ա շտ ո ն յա , մ ո գ » և մա զդեզա կա ն « մ ա զ դ ե զ ն ե ր ի ն բ ն ո ր ո շ , պ ա ր ս կ ա կ ա ն » , ք է շ « (զ ր ա դ ա շ տ ա կ ա ն ) կ ր ո ն » և քէշա կա րկա տ « ա ղ ա ն դ , կ ց մ ց ո ղ , հ ն ա ր ո ղ (կ ա ր կ ա տ ո ղ )», յա շտ « զ ո հ . ո ւխ տ » և յա շտ ա ծին « զ ո հ ա ն ե լո ւց ծ ն վ ա ծ » :

Զ ր ա դ ա շ տ ա կ ա ն ո ւթ յա ն տ ա ր բ ե ր հ ա ս կ ա ց ո ւթ յո ւն ն ե ր ա ր տ ա հ ա յտ ո ղ « ա մ ո ւ լ » բ ա ռ ե ր ը հ ա տ կ ա ն շ վ ո ւ մ ե ն մ ի շ ա ր ք ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո վ ' խ ի ս տ ց ա ծ ր հ ա ճ ա խ ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ (ը ն դ ո ր ո ւմ ե զ ա կ ի կ ի ր ա ռ ո ւթ յո ւ ն ն ե ր ն է լ ն ե ղ ի ր ա դ ր ա կ ա ն բ ն ո ւ յթ ո ւ ն ե ն ) , հ ա յե ր ե ն ի ն պ ն հ ա ր ա զ ա տ հ ն չ յո ւն ա կ ա ն ձ և ա վ ո ր մ ա մ բ , ի մ ա ս տ ի գ ր ե թ ե ա ն ը մ բ ռ ն ե լի ո ւթ յա մ բ և չպ ա տ ճ ա ռ ա բ ա ն վ ա ծ ո ւ թ յա ն , ո ր ո ն ք էլ ն պ ա ս տ ո ւմ ե ն

5 գ . Սւետիքեան, Խ. Սիւրմէ[եան, Մ. Աւգերեան, Նոր բա ռգիրք հայկազեան լեզուի, ի. 1-2, Վենետիկ, 1836-37: Հր. Աճաոյան, Հա յոց լե զ վ ի պատմություն, մաս 1-2, Երևան, 1940-1951: Ռ. Ս Ղա զա րյա ն, Հ. Մ. Ավետիպան, Միջին հայերենի բա ռա րա ն հ. 1-2, Երևան, 1987-1992: Ակնարկներ միջին գրա կա ն հա յերենի պ ա տ մությա ն, հ. Ա («Բ ա ռ ա գ ի տ ո ւթ յո ւն » ֊Մ . Հ. Մ ուրա դյա ն», Երևան, 1972:

1 4 0 ԺԴԱՎԻԹ ԳՑՈՒՐձԻՆՅԱՆ 1997

հ ա յե ր ե ն ո վ հ ա ղ ո ր դ ա կ ցվ ո ղ հ ա ն ր ո ւթ յա ն կ ո ղ մ ի ց ա յդ մ ի ա վ ո ր ն ե ր ը չ յո ւ ր ա ց ն ե լո ւ ն : Ն շ վ ա ծ ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը վ ե ր ա ծ վ ո ւ մ ե ն բա ռ ի բա ղ ա դ ր ե լի ո ւթ յա ն ը խ ո չը ն դ ո տ ո ղ գ ո ր ծ ո ն ն ե ր ի : Հ ա ր կ է ն շե լ, որ ա յս կա մ ա յն բա ռ ը մ ի ա յն ա կ է մ ն ո ւմ մ ի ա յն թ վ ա ր կ վ ա ծ բ ո լո ր (կ ա մ մի ք ա ն ի ) գ ո ր ծ ո ն ն ե ր ի ա ռ կ ա յո ւթ յա ն պ ա ր ա գ ա յո ւմ , ե ր բ դ ր ա ն ց ա վ ե լա ն ո ւմ է ա մ ե ն ա կ ա ր և ո ր ը ' բ ա ռ կ ե ր տ ե ւո ւ հ ա ս ա ր ա կ ա կ ա ն պ ա հ ա ն ջ մ ունքի բա ց ա կ ա յո ւթ յո ւն ը : Ա յսպ ես, օ ր ի ն ա կ , ատրուշան « կրա կ ա պ ա շտ ներ ի մ ե հ յա ն , կ ր ա կ ա տ ո ւն » բա ռ ը , որ վ կ ա յվ ա ծ է Ե դ ա ր ո ւմ , գ ո ր ծ ա ծ ա կ ա ն է ն ա և նո ր և ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն մ եջ, ի մ ա ս տ ա յի ն տ ե ս ա ն կ յո ւն ի ց ք ի չ թ ե շա տ ը ն կ ա չե լի է, ձ ա յն ա վ ո ր ն ե ր ի և բ ա ղ ա ձ ա յն ն ե ր ի հ ա ր ա բե ր ա կ ցո ւթ յա մ բ ' ո ր ո շա կ ի ո ր ե ն բ ա ր ե հ ո ւն չ , հ ա յե ր ե ն ի վ ա ն կ ա կ ա զ մ ի չ կ ա ղ ա պ ա ր ն ե ր ի ն հ ա ր ա զ ա տ , հ ա յե ր ե ն ո ւմ բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւս ա ց վ ա ծ է (ե թ ե բ ա ց ա ռ ե ն ք ատրու- շանանման դ ի պ վ ա ծ ա յի ն կ ա զ մ ո ւթ յո ւն ը ): Ո ր ո վ հ ե տ և չ ի ե ղ ե լ նո ր բ ա ռ ս տ ե ղ ծ ե լո ւ ա ն հ ր ա ժ ե շ տ ո ւթ յո ւն ը : Հ ա ր կ ա վ ո ր է ն ա և ա վ ե լա ց ն ե ի որ ծ ա գ ո ւմ ն ա բ ա ն ո ր ե ն մ ի և ն ո ւյն ա տ ր -(«հ ո ւր , կ ր ա կ ») բ ա ղ ա դ ր ի չն ո ւն ե ն ն ա և գ ր ա բ ա ր ո ւմ վ կ ա յվ ա ծ ա տ րա գոյն , ատրաշէկ, ատրորակ բ ա ռ ե ր ը , ա յն ո ւա մ ե ն ա յն ի վ ատրուշան-ը ի ր ա ն յա ն բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ի ր ո ղ ո ւթ յո ւն է6 և հ իշյա լ բա ռ ե ր ի հ ետ բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն փ ո ւն ջ չ ի կ ա զմ ո ւմ :

Հ ե տ ա ք ր ք ր ա կ ա ն մի ի ր ո ղ ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն և ս : Հ ի ն հ ա յե ր ե ն ո ւմ ո ւն ե ն ք դ ե ն « կ ր ո ն , հ ա վ ա տ » և դ ե ն ի մ ա զ դ ե զ ն //դ ե ն ի մ ա զ դ է ն « պ ա ր ս ի ց հ ի ն կ ր ո ն ը » , դենպետ « կ ր ո ն ա պ ե տ » ն ո ւյն ա ր մ ա ա բ ա ռ ե ր ը ' բ ո լո ր ն էլ փ ո խ ա ռ յա լ: Դ ե ն - ը բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն հ ի մ ք է դ ա ր ձ ե լ դեՕ ա դա րձ և դենակորոյս « ո ւր ա ց ո ղ , հ ա վ ա տ ա փ ո խ * հ ո մ ա ն ի շ բ ա ռ ե ր ի հ ա մ ա ր , ի ս կ վ ե ր ջ ի ն ե ր կ ո ւ ս ը բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւ ս ա ց ա ծ ե ն , թ ե կ ո ւ զ և ա ր մ ա տ ն ե ր ը ո ր ո շա կ ի ո ր ե ն գի տ ա կ ցվ ո ւմ ե ն (հմ մտ . դենպետ) :

Հ ա յե ր ի ն ա խ ա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն հ ա վ ա տ ա փ ք ն ե ր ի ն ա ռ ն չվ ո ղ բ ա ռ ե ր ի մեջ մ եկ ո ւս ա ցա ծ ե ն մ եկ -եր կ ո ւս ը , ի ն չպ ե ս ' յուշկա պ ա րիկ « ա յս . ոգի . ա ռ ա ս պ ե լա կ ա ն կ ե ն դ ա ն ի » , համբարու « պ ա ր ի կ » , ո ր ո ն ք ևս ի ր ա ն յա ն փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ե ն (ա յդ պ ի ս ի ն է նա և պարիկ բա ռ ը ):

Հ ա յ հ ե թ ա ն ո ս ա կ ա ն կ ր ո ն ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ բ ա ռ ե ր ը բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն տ ե ս ա ն կ յո ւն ի ց ա ռ հ ա ս ա ր ա կ ա ր դ յո ւն ա վ ե տ ե ն : Օ ր ի ն ա կ ' մ եհ եա ն « հ ե թ ա ն ո ս ա կ ա ն տ ա ճ ա ր » բ ա ռ ի ց գ ր ա բ ա ր ո ւ մ բ ա ղ ա դ ր վ ե ւ ե ն մեհենագիրք, մեհենակալ մեհենական, մեհենատեղի, մեհենաշէն և մի շա ր ք այլ բա ռ ե ր , բա գին « զ ո հ ա ս ե ղ ա ն , կ ռ ա տ ո ւն » բ ա ռ ի ց ' բա գնա յա րկ, բագնաձեւ և ա ղ ն : Ա ր գ ա ս ա վ ո ր ե ն ի ր ա ն յա ն ծ ա գ մ ա ն ն ա և ա յն բ ա ռ ե ր ը , ո ր ո ն ք ա ն ց ա ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն բ ա ռ ա պ ա շա ր ի ն , ի ն չպ ե ս ' մա րգա րէ, հրա շ(ք), զոհ, հրեշտ ա կ և ա յլն : Մ եկ բ ա ց ա ռ ո ւթ յա մ բ թ ե ր և ս ' նաւակատիք « (ե կ ե ղ ե ց ո ւ) հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր բ ա ց ո ւմ , տ ա ր ե դ ա ր ձ » : Ա վ ե լո ր դ չ ե ն ք հ ա մ ա ր ո ւմ ն շ ե լ, ո ր մի կ ո ղ մ ի ց հ ա յե ր ի ն օ տ ա ր զ ր ա դ ա շտ ա կ ա ն ո ւթ յա ն ը , մ յուս կ ո ղ մ ի ց ' հ ա յ հ ե թ ա ն ո ս ա կ ա ն կ ր ո ն ի ն և ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յա ն ը վ եր ա բե ր ո ղ ի ր ա ն յա ն փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ա ր ժ ե քի հ ա մ ե մ ա տ ո ւթ յո ւն ի ց կա րելի է ե զ ր ա կ ա ց ն ե լ, որ մ եկ ո ւս ա ցա ծ մ նա ւո ւ մ եջ թ ե ր և ս դ ե ր ե ն խ ա ղ ա ց ե լ հ ո գ ե բ ա ն ա կ ա ն որոշ ա զ դ ա կ ն ե ր :

® Լ- Շ . Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն , Հ ա յե ր ե ն ի ի ր ա ն ա կ ա ն փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , Ե ր և ա ն , 1 990 . է ջ 1 4 0 :

1997 ՀԱՉեՐեՆԻ ԲԱ!1-ԱԿԱԶՍ՜ՈՐնՆ «ԱՍ՜ՈՒԼ» ԿՐՈՆԱԿԱՆ... Ժ 141

Թ ե ' ն ա խ ա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն , թ ե ' ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն և մ յուս շ ե ր տ ե ր ի բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ եկ ո ւս ի բ ա ռ ե ր ը փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր (և օ տ ա ր ա բ ա - ն ո ւթ յո ւ ն ն ե ր ) ե ն , ա յն ի ն չ հ ն դ ե վ ր ո պ ա կ ա ն ծ ա գ ո ւ մ ո ւն ե ց ո ղ բ ն ի կ հ ա յե ր ե ն կ ր ո ն ա կ ա ն բ ա ռ ե ր ի ց և ոչ մեկը « ա մ ո ւ լ» չ է : Թ ե կ ո ւզ և դ ր ա ն ք բ ա վ ա կ ա ն ս ա կ ա վ ա թ ի վ ե ն ՝ (ն)ոգի, սուրբ, երէց և ա յլն :

Ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յա ն ն ա ռ ն չվ ո ղ բ ա ռ ա շե ր տ ն ա մ ե ն ա ը ն գ ր կ ո ւն ն է, ո ր ն ի ն ք ն ի ն հ ա ս կ ա ն ա յի է : Ա յստ եղ ա ռ ա ն ձ ն ա ն ո ւմ ե ն ն ա խ երկու խ ո ւմ բ փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ' ս ե մ ա կ ա ն լե զ ո ւ ն ե ր ի ց (ա ս ո ր ե ր ե ն և ե բ ր ա յե ր ե ն ) և հ ո ւ ն ա ր ե ն ի ց : Պ ա րզ է, որ հ ե ն ց ա ՛յս լե զ ո ւ ն ե ր ի փ ա ս տ ե ր ի ա ռ կ ա յո ւթ յո ւն ը պ ա յմ ա ն ա վ ո ր վ ա ծ է մի կ ո ղ մ ի ց Ս ո ւր բ Գ ր քի Ա կ ր ո ն ա կ ա ն գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ , ի ս կ մ յո ւս կ ո ղ մ ի ց է լ ' կ ե ն դ ա ն ի ՚ շ փ ո ւմ ն ե ր ո վ (ք ա ր ո զ չո ւթ յո ւն և հ ա մ ա կ եցո ւթ յո ւն ):

Գ ո ր ծ ո ւն և բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն տ ե ս ա ն կ յո ւն ի ց ա ր դ յո ւն ա վ ե տ բա ռ ե ր ի կ ո ղ ք ի ն 'ք ա ռա նա ], աբԵղայ, սրովբէ, սատանա] (ի ն չպ ե ս և քուրմ, հեթանոս) և ա յյն , կ ա ն ա յն պ ի ս ի ք , ո ր ո ն ց ի ց հ ա յե ր ե ն ո ւմ ա ծ ա ն ց մ ա մ բ կ ա մ բ ա ր դ ո ւմ ո վ ն ո ր բ ա ռ ե ր չ ե ն ս տ ե ղ ծ վ ե լ: Դ ր ա ն ց ի ց ե ն ' ա ս ո ր ա կ ա ն փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւ ն ն ե ր ' ա տ եսա րո ն « չ ո ր ս Ա վ ե տ ա ր ա ն » , պ րա կսա ւա թա յք « Գ ո ր ծ ք Ա ռ ա ք ե ւո ց » , քուսիթ « կ ր ո ն ա վ ո ր ի գ լխ ա ր կ , կ ն գ ո ւղ » , մծդնեա յ « ա ղ ա ն դ ի ա ն ո ւ ն » , խա րա մա նի « չ ա ր հ ր ե շտ ա կ , դ և , ս ա տ ա ն ա » , ի բր ա մ էն « Մ ն ա - ց ո ր դ ա ց գ ի ր ք » , սիդա « բ ո ւ ր վ ա ռ » , բ ո ւս ւ//է բ ո ւտ « կ ր ո ն ա կ ա ն տ ե ս ո ւ չ» , Ե բ ր ա յա կ ա ն փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ' ա մոն « վ ա ր դ ա պ ե տ » , բա մա « բ ա ր ձ ր զ ո հ ա ս ե ղ ա ն , բ ե մ » , բէեղ զ եբ ո ւղ « ս ա տ ա ն ա յա պ ե տ » , ա մէն « ճ շմ ա ր ի տ , ա ր դ ա ր և , ի ր ա վ ա մ բ » , ո ր վ ե ր ա ծ վ ե լ է ձ ա յն ա ր կ ո ւթ յա ն ա ղ ո թ ք ն ե ր ի վ ե ր ջ ո ւ մ ' ի բ ր և հ ա ս տ ա տ ո ւմ ա ս վ ա ծ ի ն ' « ճ շ մ ա ր ի տ է , ա յդ պ ե ս է » (ի ն չ պ ե ս որ ե բ ր ա յե ր ե ն ո ւմ է), բե էի ա ր « ս ա տ ա ն ա » , հ ո ւ ն ա ր ե ն ի ց ' պ եԸտեկոստէ « հ ո գ ե գ ա լո ւս տ , հ ի ս ն օ ր յա կ » , աղաբողոն(ոս) « վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ի թ ի կ ն ո ց , փ ի լո ն » : ՚

Բ ա ռ ա ս տ ե ղ ծ մ ա ն ա ն հ ր ա ժ ե շտ ո ւթ յո ւն ի ց ե չն ե լո վ ' հ ա յե ր ե ն ի բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ճ կ ո ւն հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի հ ի մ ա ն վ ր ա ն մ ա ն ա տ ի պ բ ա ռ ե ր ի ց մ ե կ -ե ր կ ո ւ բ ա ղ ա դ ր ո ւթ յո ւն է կ ե ր տ վ ե լ' դ ր ա ն ք դ ո ւր ս բ ե ր ե լո վ բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն մ ե կ ո ւս ա ց ո ւմ ի ց : Հ մ մ տ . ա լկ ա //ա լկ ո ւ ի ա / յ/ « ա ս տ վ ա ծ ա յի ն , փ ա ռ ա բ ա ն ա կ ա ն օ ր հ ն ե ր գ ո ւ թ յո ւ ն » և ա լէլուել « օ ր հ ն ա բ ա ն ե լ» , ո վ ս ա ն ն ա յ « օ ր հ ն ո ւ թ յո ւ ն » և ո վ ս ա Օ ն ա յա բե ր « օ ր հ ն ա բ ե ր » , ս ա դ ա յէէ « ս ա տ ա ն ա , ս ա տ ա ն ա յա պ ե տ » և սադայեւական « ս ա տ ա ն ա յա կ ա ն » , որը հ ա մ ե մ ա տ ա բ ա ր ն ո ր բ ա ռ է : Վ ե ր ջ ի ն բ ա ռ ը հ ո ւշ ո ւմ է , ո ր բ ա ռ ա - կ ա զ մ ո ր ե ն մ եկո ւսի բ ա ռ ե ր ի մ եջ հ ն ա ր ա վ ո ր ե ն տ ե ղ ա շա ր ժ ե ր , ա յս ի ն ք ն ' Լ եզվ ի զ ա ր գ ա ց մ ա ն ո ր և է փ ո ւլո ւմ մ եկո ւսի հ ա մ ա ր վ ո ղ բ ա ռ ը ա յս կա մ ա յն Ժ ա մա նա կ կա րող է ա ծ ա ն ց յա լն ե ր (լա յն ի մ ա ս տ ո վ ) ո ւ ն ե ն ա լ: Չ ե ն ք կա րող ա ն տ ե ս ե լ ա յն հ ա ն գ ա մ ա ն ք ը , ո ր ա յս օր « ա մ ո ւ լ» ը ն կ ա լվ ո ղ որոշ բ ա ռ ե ր ո վ բ ա ղ ա դ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր կա րող ե ն « թ ա ք ն վ ա ծ փ ն ե Լ» ձ ե ռ ա գ ի ր մ ա տ յա ն ն ե ր ո ւմ , հ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ն ե ր ո ւմ և ա յլ ս կ զ բ ն ա ղ բ յո ւր ն ե ր ո ւմ :

Մ ի ա յն մ ե կ ա ծ ա ն ց յա յ ո ւ ն ե ց ո ղ բ ա ռ ե ր ը կ ա ր ե լի է ա ն վ ա ն ե լ բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե ն ա ր ժ ե ք : Ս ր ա ն ք փ ա ս տ ո ր ե ն մ ի ջա կ ա մի դ ի ր ք ե ն գ ր ա վ ո ւմ բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւս ա ց ա ծ և ա ր դ յո ւն ա վ ե տ բ ա ռ ե ր ի մ ի ջ և ' ո ր պ ե ս բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն ն ե ր ո ւ ն ա կ ո ւ թ յա ն ի ր ա ց մ ա ն ա ռ ա ջ ի ն ա ս տ ի ճ ա ն :

Բ ա ռը մ ե կ ո ւս ա ց ա ծ ե ն ք հ ա մ ա ր ո ւմ ' ո ր պ ե ս կ ա ն ո ն ե լն ե լո վ գ ր ա կ ա ն - գ ր ա վ ո ր լե զ վ ի ի ր ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ց : Պ ա տ կեր ը կա րող է փ ո խ վ ե լ, եթ ե

հ ա շ վ ի ա ռ ն ե ն ք ն ա և բ ա ր բ ա ռ ա յի ն բ ա ռ ա պ ա շ ա ր ը : Բ ա ռ ն ա ՛յս դ ե պ ք ո ւ մմիայն պիաի հ ա մ ա ր ե ն ք լ ի ո վ ի ն մ ե կ ո ւ ս ա ց ա ծ .

Բ ա ր բ ա ռ ա յի ն ն յո ւ թ ը բ ա ռ ա յի ն - բ ա ռ ա կ ա զ մ ա կ ա ն հ ե տ ա ք ր ք ր ա կ ա ն ա ռ ն չ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր է բ ա ց ա հ ա յտ ո ւ մ : Ա յս պ ե ս օ ր ի ն ա կ , դ ե ր ի « վ ա ն ք , ա ս ո ր ա կ ա ն փ ո խ ա ռ ո ւ թ յո ւ ն ը պ ա հ պ ա ն վ ե լ է մ ի ա յն բ ա ր բ ա ռ ն ե ր ո ւ մ « ո յո ւ ո ա կ ա ն տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւ թ յո ւ ն դ ե պ ի վ ա ն ք ե ր ն ո ւ խ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յա ն կ ա մ տ ո ն ա կ ա ն օ ր ե ր ի ժ ա մ ա ն ա կ » ա պ ա ' « մ ի տ ե ս ա կ պ ա ր » և ռ ա ո ա դ ր վ ե լ է մ ի ա յն հ ա տ ո ւ կ ա ն ո ւ ն ն ե ր ո ւ մ դ ե ր է Ը « վ ա ն ք ի ո ր դ ի » կ ա մ ո ծ ո ա Ը ի ն « ո ւ խ տ ա վ ո ր զ ա վ ա կ » ՜1: Ն ո ւ յն ձ և ո վ ' շ ո ւշ փ ա յ « ս ո ւ ր բ մ ա ս ո ւ ն ք ն ե ր ի ծ ա ծ կ ո ց , ս կ ի հ ը ս ր բ ե լ ո ւ շ ո ր » բ ա ռ ը (կ ր կ ի ն ա ս ո ր ե ր ե ն ի ց ) գ ր ա կ ա ն հ ա ե ր ե ն ո ւ մ բ ա ղ ա դ ր վ ա ծ ե ն ք տ ե ս ն ո ւ մ մ ի ա յն շ ո ւ շ փ ա յա կ ս ւ ն - ի մ ե ջ , ո ր վ կ ա յվ ա ծ է մ ե կ կ ի ր ա ռ ո ւ թ յա մ բ 8, ս ա կ ա յն ո ւ ն ե ն ք ն ա և բ ա ր բ ա ռ ա յի ն օ ր ի ն ա չ ա փ ա կ ա ն կ ա զ մ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ' շ ո ւ շ փ ս ւ ց ո ւ « ը ն տ ի ր կ տ ո ր , ո ր ի ց շ ո ւ շ փ ա ե ն պ ա տ ր ա ս տ ո ւ մ » , շ ո ւ շ վ ւ ս ւ յե ւ « մ ա ս ո ւ ն ք ը , Խ ա չ ը կ ա մ Ա վ ե տ ա ր ա ն ը մ ե տ ա ք ս ա հ յո ւ ս ը ն տ ի ր շ ո ր ի մ ե ջ փ ա թ ա թ ե լ » :

Ե բր ա յա կա ն փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի մ եջ ա ո ա ն ձ ի ն խ ո ւմ բ ե ն կ ա զմ ո ւմ Ա ս տ ո ւա ծ բ ա ռ ի հ ո մ ա ն ի շ ն ե ր ը ' է ւ / /է ւ ո հ ի մ , ելովա , սա բա ւովթ, յա ն /< Ե հ ո վ ա /, սադսւ « ա մ են ա կա ր ող Ա ս տ վ ա ծ », աՈիահ «Ե հ ո վ ա , Ա ս տ վ ա ծ » ' բ ո լո ր ն էլ բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւս ա ց ա ծ : Հ ն չ յո ւ ն ա կ ա ն ա ն ս ո վ ո ր ձ և ա վ ո ր ո ւմ ի ց բ ա ց ի մ ե կ ո ւս ի մ ն ա լո ւ կ ա ր և ո ր պ ա տ ճ ա ռ է հ ա յե ր ե ն Աստուած բ ա ռ ի ա ռկա յութ յունը :

Բ ա ռի մ եկ ո ւսի մ ն ա լո ւն նպ ա ս տ ո ղ գ ո ր ծ ո ն ն ե ր ի ց մ եկ ն էլ ա յն է , որ տ վ յա լ փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ը փ ո խ ա տ ո ւ լ ե զ վ ո ւ մ ո ւ ն ե ց ե լ է բ ա ռ ա կ ա պ ա կ ցո ւթ յա ն կ ա մ ն ա խ ա դ ա ս ո ւթ յա ն ա ր ժ ե ք : Ա յս պ ես , մա րա նա թ ա յ « ն զ ո վ ք » բ ա ռ ը հ ո ւն ա ր ե ն ՛ն ո ւյն ա հ ո ւն չ ն ա խ ա դ ա ս ո ւթ յա ն տ ա ռ ա դ ա ր ձո ւթ յունն է (սա էլ ի ր հ ե ր թ ի ն ' ա ր ա մ ե ե ր ե ն ի ) և ն շա ն ա կ ո ւմ է « մ ե ր տ երը ե կ ա վ » 9: Հ մ մ տ . ա ւկո ւի ա յ' ե բր . « գ ո վ ե ց ե ՛ք , փ ա ռ ա բ ա ն ե ց ե ՛ք Ա ս տ ծ ո ւն », ադոԸա' ե բր . « Տ է ՚ր ի մ » : Վ երջի նս գ ո ր ծ ա ծ վ ո ւմ է ս ո վ ո ր ա բա ր Տ է ր բ ա ռ ի հ ա ր ա դ ր ո ւթ յա մ բ, գո ր ծ ա ռ ո ւթ ա յի ն ն մ ա ն ս ա հ մ ա ն ա փ ա կ վ ա ծ ո ւթ յո ւն ն էլ խ ո չը ն դ ո տ ո ւմ է բ ա ռ ի բ ա ղ ա դ ր ե լի ո ւթ յա ն ը : Հ ա ր կ է ն շե լ, որ ա դոԸա « Տ է ր , Տ է ՚ր ի մ » մ իա վո րը մ ի ա յն որոշա կի վ եր ա պ ա հ ո ւթ յա մ բ պ ի տ ի բ ա ռ հ ա մ ա ր ե ն ք :

Ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յա ն ն ա ռ ն չվ ո ղ հ ի ն բ ա ռ ա շ ե ր տ ի ց տ ա ր բ ե ր վ ո ւմ ե ն հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ մ ի ջի ն հ ա յե ր ե ն ի ն ա ռ ն չվ ո ղ բ ա ռ ա յի ն ի ր ո ղ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը : Ոչ մ ի ա յն ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ա կ ա ն ա ռ ո ւմ ո վ (վ կ ա յվ ե լ ե ն ա ռ ա վ ե լա պ ես Ժ Գ դ ա ր ի ց սկսա ծ), ա յյև գ ո ր ծ ա ծ ո ւթ յա ն տ ա ր ա ծ ք ա յի ն ս ա հ մ ա ն ա փ ա կ վ ա ծ ո ւթ յա մ բ (հ ա ն դ ի պ ո ւմ ե ն հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ Կ ի յի կ յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ ս տ ե ղ ծ վ ա ծ դ ի վ ա ն ա կ ա ն թ ղ թ ե ր ո ւմ կ ա մ պ ա տ մ ա գ ր ա կ ա ն ե ր կ ե ր ո ւմ ): Ե վ , վ ե ր ջ ա պ ե ս , մ ե կ - ե ր կ ո ւ բ ա ց ա ռ ո ւ թ յա մ բ , ա ր տ ա հ ա յտ ո ւ մ ե ն հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ հ ո ւ ն ա դ ա վ ա ն և կ ա թ ո լի կ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն բ ն ո ր ո շ հ ա ս կ ա ց ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : Հ ե տ և ա բ ա ր , պ ա տ ա հ ա կ ա ն չ է , ո ր դ ր ա ն ք փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ե ն հ ո ւն ա ր ե ն ի ց '_դ ի ա կ ո ն « ս ա ր կ ա վ ա գ » , եմիփ որոն «ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն խ ա չ ա զ ա ր դ ո ւ ր ա ր » , էմեչոյիս « ե պ ի ս կ ո պ ո ս » ,

1 4 շ յ . Դ Ա Վ Ի Թ Գ 9 Ո Ւ Ր & Ի Ն Ց Ա Ն ______________________1997

7 Հր. Աճաոյան, Հայերենի արմատական բառարան, հ. Ա, էջ 655-656:8 Նշվ. աշխ., հ. Գ, էջ 537:9 Գ. Բ. Ջահուկյան, նշվ. աշխ., էջ 466:

1997 ՀԱ՚ՅհՐեՆԻ ԲԱՈ-ԱԿԱԶԱ՚ՈՐեՆ сШГЛНз ԿՐՈՆԱԿԱՆ-. & 143

եպիմանիկոս «պ ա տ ա ր ա գ չի բ ա զ պ ա ն ը » , իկոն « ս ր բա պ ա տ կ ե ր » , մոնոզոն « մ ե ն ա կ յա ց » , ւ № « ծ ^ « ե ր ե կ ո յա ն ժ ա մ ե ր գ ո ւթ յա ն ժ ա մ ա ն ա կ մ իջա նկյա լ կ ա մ կ ց ո ւր դ ս ա ղ մ ո ս ե ր գ ո ւ թ յո ւն » (ս ր ա ն ք , օ ր ի ն ա կ , ա վ ե լի վ ա ղ ե ն վ կ ա յվ ե ր , լա տ ի ն ե ր ե ն ի ց կ ա մ ի տ ա Լե ր ե ն ի ց ' բ ո ղ « պ ա պ ա կ ա ն կ ո ն դ ա կ » , դաղմատ « կ ա թ ո լի կ * , վիճիլ « գ ի շ ե ր ա յի ն ա ղ ո թ ք » , էիկաթ « պ ա պ ա կ ա ն ն վ ի ր ա կ » , քլա յուստ ր « վ ա ն ք » , ԷԸչենիայ « ս ր բ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւ ն , ե կ ե ղ ե ց ո ւ օ ր հ ն ե ր գ ո ւթ յո ւն » , ֆ ր ա ն ս ե ր ե ն ի ց ' սւրծաէսք « ա ր ք եպ ի ս կ ո պ ո ս » , բրւսջուր «ո ւն ի թ ո ր ք ա ր ո զ ի չ » , ջաբրոՕ « վ ե ղ ա ր » , դրավերս « խ ա չի թ և ե ր ը » , դասփլ « տ ա ճ ա ր » և ա յլն :

Կ ա ն ն ա և ա վ ե լի ուշ շ ր ջ ա ն ի փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր , ո ր ո ն ք ևս բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ եկ ո ւսի ե ն , ի ն չպ ե ս ' լա տ ի ն ե ր ե ն ի ց ' գորփ ուրա յ « մ ա ր մ ն ա կ ա ն Ք ր ի ս տ ո ս ի մ ա ր մ ի ն ն ի ր վ ր ա ը ն դ ո ւ ն ո ղ , բ ռ ն ո ղ ճ ե ր մ ա կ կտ որ կ ա թ ո լիկ Ե կ ե ղ ե ց ո ւմ », մեսսա «կ ա թ պ ի կ Ե կեղեցու պ ա տ ա ր ա գ » և ա յլն :

Բ ա ռ ս տ ե ղ ծ ե լո ւ հ ա ս ա ր ա կ ա կ ա ն պ ա հ ա ն ջմ ո ւն ք ի բա ց ա կ ա յո ւթ յո ւն ը , հ ա յե ր ե ն հ ա մ ա ր ժ ե ք ն ե ր ի ա ռ կ ա յո ւթ յո ւն ը և ա ր դ ե ն թ վ ա ր կ վ ա ծ ա յլ գ ո ր ծ ո ն ն ե ր ն պ ա ս տ ե լ ե ն հ ի շ յա լ բ ա ռ ե ր ի մ ե կ ո ւս ի մ ն ա լո ւ ն : Ի դ ե պ , ս ր ա ն ցի ց ը ն դ ա մ ե ն ը մի ք ա ն ի ս ն ե ն փ ոխ ա նցվեք նո ր հ ա յե ր ե ն ի ն :

Հ ա յե ր ի բ ա զ մ ա դ ա ր յա շ փ ո ւմ ն ե ր ը մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ն ե ր ի հ ե տ , ն ր ա ն ց հ ա մ ա կ ե ց ո ւթ յո ւն ը պ ա տ ճ ա ռ ե ն դ ա ր ձ ե լ, որ մ ի ջ ն ա դ ա ր ի ց ս կ ս ա ծ հ ա յե ր ե ն ո ւմ գ ո ր ծ ա ծ վ ե լ ե ն բ ա զ մ ա թ ի վ բ ա ռ ե ր , ո ր ո ն ք ա ր տ ա հ ա յտ ո ւմ ե ն մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ո ւթ յա ն ն ա ռ ն չվ ո ղ հ ա ս կ ա ց ո ւթ յո ւն ն ե ր : Դ ր ա ն ց զ գ ա լի մ ա սը բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւս ա ցա ծ է :

ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ա կ ա ն ա ռ ո ւմ ո վ ա յդ բ ա ռ ե ր ը բ ա ժ ա ն վ ո ւ մ ե ն ե ր կ ո ւ խ մ բ ի ' մ ի ջ ի ն հ ա յե ր ե ն յա ն և ա շ խ ա ր հ ա բ ա ր յա ն : Ա ո ա ջի ն ի մ եջ մ տ ն ո ղ բ ա ռ ե ր ը փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ե ն հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ ա ր ա բ ե ր ե ն ի ց , մ ա ս ա մ բ ն ա և պ ա ր ս կ ե ր ե ն ի ց (կ ա մ ն ր ա մ ի ջ ն ո ր դ ա վ ո ր ո ւ մ ո վ ) , ի ն չ պ ե ս ' մ ն ի ր ա յ/ /մ ի նար այ « մ ի ն ա ր ե թ » , զեւիա « մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն կ ր ո ն ա վ ո ր ն ե ր ի վ ա ն ք » , իպ լիս « ս ա տ ա ն ա » , կա րա ն//ղուրա ն « մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ն ե ր ի ս ո ւր բ գ ի ր ք ը » , ճեմիա յ//ճա մի « մ զ կ ի թ » , ւ(ամբար « մ զ կ ի թ ի բ ե մ ը կ ա մ խ ո ր ա ն ը » , մէղար « սրբի գ ե ր ե զ մ ա ն » , մոլլայ «մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ն ե ր ի կ ր ո ն ա վ ո ր » , մզկիթ «մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ն ե ր ի ա ղ ո թ ա տ ե ղ ի », թուղա յ «մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ն ե ր ի ա ղ ո թ ք » և ա յլն :

Նամազ « մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ն ե ր ի ա ղ ո թ ք » բ ա ռ ը հ ա ն դ ե ս է գ ա փ ս մ ի ա յն նամազ անել « ա ղ ո թ ե լ» , « դ ա ն դ ա ղ ե ի հ ա ր ա դ ր ո ւթ յա ն մ ե ջ , ո ր ն ա վ ե լի շ ա տ բ ա ր բ ա ռ ա յի ն բ ն ո ւ յթ ո ւն ի :

Բ ո վ ա ն դ ա կ ա յի ն կ ո ղ մ ո վ ս ր ա ն ց մ ե ջ ա ռ ա ն ձ ն ա կ ի է մ ա հ ր ա ս ա յ «ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի վ ա ր դ ա պ ե տ » բ ա ռ ը :

Ա շխ ա ր հ ա բ ա ր յա ն բ ա ռ ա խ մ բ ի մ ի ա վ ո ր ն ե ր ը հ ա յե ր ե ն ի ն ե ն ա ն ց ե յ ռ ո ւս ե ր ե ն ի մ ի ջ ն ո ր դ ա վ ո ր ո ւմ ո վ , ի ն չպ ե ս նա և թ ո ւր ք ե ր ե ն ի ց և պ ա ր ս կ ե ր ե ն ի ց : Ա յս պ ես ' ջինա դ և ղա զա վա թ « պ ա տ ե ր ա զ մ հ ա ն ո ւ ն հ ա վ ա տ ի » , « ս ր բ ա զ ա ն պ ա տ ե ր ա զ մ » , մեչիդ « մ զ կ ի թ » , շա ր ի ա թ « մ ա հ մ ե դ ա կ ա ն ի ր ա վ ո ւ ն ք » : Ա ր ա նք հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ հ ա ս կ ա ն ա լի ե ն հ ա յե ր ե ն խ ո ս ո ղ հ ա ն ր ո ւթ յա ն ը , ո ր ո շա կ ի ո ր ե ն յո ւր ա ց վ ե լ ե ն մ եր լե զ վ ի կ ո ղ մ ի ց , ս ա կ ա յն հ ա ս ա ր ա կ ա կ ա ն պ ա հ ա ն ջմ ո ւն ք ի բ ա ց ա կ ա յո ւթ յո ւն ի ց ե լն ե լո վ ' մ ն ա ց ե լ ե ն մ ե կ ո ւս ի : Ա յդ հ ա ր ց ո ւմ , ա ն շ ո ւշ տ , վ ճ ռ ա կ ա ն դ ե ր ե ն խ ա ղ ա ց ե յ ա ր տ ա լե զ վ ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ն ն ե ր ը :

Բ ո ւդ դ ա յա կ ա ն ո ւթ յա ն ը և ա յյ կ ր ո ն ն ե ր ի ա ռ ն չվ ո ղ բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն մ ե կ ո ւս ի բ ա ռ ե ր ը հ ա տ կ ա ն շ վ ո ւ մ ե ն ն ա խ գ ո ր ծ ա ծ ո ւ թ յա ն խ ի ս տ

ԴԱՎԻԹ ԳՅՈՒՐսԻՆՅԱՆ 1997

ս ա հ մ ա ն ա փ ա կ վ ա ծ ո ւթ յա մ բ (հ ա ն դ ի պ ո ւմ ե ն հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ գ ի տ ա կ ա ն և տ ե ղ ե կ ա տ ո ւ գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն մեջ), բ ա ռ ի մ ա ս տ ն ե ր ի ա ն հ ա ս կ ա ն ա - ւիութ յա մբ, հ ն չ յո ւն ա կ ա ն ա ն ս ո վ ո ր կ ա ռ ո ւց վ ա ծ ք ո վ և. կա ր ելի է ա ս ե լ, ա ս գ ա յի ն -կ ր ո ն ա կ ա ն բ ն ո ւ յթ ի օ տ ա ր ա բ ա ն ո ւթ յո ւ ն ն ե ր ե ն : Օ ր ի ն ա կ ' ռինայւս « փ րկութ յա ն ն եղ ո ւղ ի » , մսւ/ւայա « փ րկութ յա ն լա յն ո ւ ղ ի » , սանգխ « կ ր ո ն ա կա ն հ ա մ ա յն ք * , պ ա շտ ա մ ո ւն ք ա յի ն կ ա ռ ո ւյցն ե ր ի ա ն վ ա ն ո ւմ ն ե ր ' ստուպա, պագոդսւ, դա գորա 10: Ա յդպ ես է լ ' հ ի ն դ ո ւի զ մ ի կ ր ո ն ա կ ա ն բ ա ռ ե ր ի ց ' սանսարի « հ ո գ ո ւ վ ե ր ա մ ա ր մ ն ա վ ո ր ո ւմ » , կաբմա « հ ա տ ո ւցո ւմ , փ ո խ հ ա տ ուցո ւմ » ե ա յլն :

Այս բա ռ ա խ մ բի մեջ է մ տ ն ո ւմ ն ա և նիրվանա (ս ա ն ս կ ր ի տ ի ց ) <ւհոգու բ ա ր ձ ր ա գ ո ւյն ե ր ա ն ո ւթ յա ն վ ի ճ ա կ » բ ա ռ ը , որ հ ա յե ր ե ն գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ա կա ն խ ո ս ք ո ւմ գ ո ր ծ ա ծ վ ո ւմ է ոչ կ ր ո ն ա կ ա ն բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւթ յա մ բ :

Հ ա յե ր ե ն ի բ ա ռ ա կ ա զ մ ո ր ե ն « ա մ ո ւլ» կ ր ո ն ա կ ա ն բ ա ռ ե ր ի ք ն ն ո ւ թ յո ւ ն ն ա վ ա ր տ ե ն ք մ ե կ ո ւս ա ց ա ծ մ ն ա լո ւ ը ն թ ա ց ք ի ն ն պ ա ս տ ո ղ գ ո ր ծ ո ն ն ե ր ի մ ա տ ն ա ն շո ւմ ո վ .

ա ) լե զ վ ա կ ա ն ն շ ա ն ի ա ն զ ո ւ գ ո ր դ ե լի ո ւ թ յո ւ ն ը հ ա մ ա ն մ ա ն ш ц մ իա վո րներ ի հետ .

բ ) բ ա ռ ի ա ր տ ա ք ի ն - հ ն չ յո ւ ն ա կ ա ն ա ն հ ա ր ա զ ա տ ո ւթ յո ւն ը հ ա յե ր ե ն ի ն .

գ) գ ո ր ծ ա ծ մ ա ն ո լո ր տ ի ս ա հ մ ա ն ա փ ա կ ո ւթ յո ւն ը , դ ) գ ո ր ծ ա ծ մ ա ն խ ի ս տ ց ա ծ ր հ ա ճ ա խ ա կա ն ո ւթ յո ւն ը , ե) ի մ ա ս տ ա յի կ չպ ա տ ճ ա ռ ա բ ա ն վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը կ ա մ ս տ ո ւգ ա բ ա

ն ա կ ա ն ա ն հ ա ս կ ա ն ա լի ո ւթ յո ւն ը .զ ) հ ա յե ր ե ն հ ա մ ա ր ժեք (հ ո մ ա ն ի շ) բ ա ռ ի ա ռ կա յութ յունը , է ) փ ո խ ա տ ո ւ յե զ վ ո ւ մ փ ո խ ա ռ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ո չ բ ա ռ ա յի ն բ ն ո ւ յթ ը '

կա պ ա կցութ յուն , ն ա խ ա դ ա ս ո ւթ յո ւն .ը ) գ ո ր ծ ա ծ մ ա ն տ ա ր ա ծ ք ա յի ն ս ա հ մ ա ն ա փ ա կ ո ւթ յո ւն ը , թ ) բա ռ ի մ ա ս տ ի ց բ խ ո ղ ա ն բա ղ ա դր ելի ո ւթ յո ւն ը . ժ) գ ո ր ծ ա ծ մ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ ա յի ն ս ա հ մ ա ն ա փ ա կ ո ւթ յո ւն ը , ժա ) ա ր տ ա յե զ վ ա կ ա ն հ ա ն գ ա մ ա ն ք ն ե ր ի ց ' բ ա ռ ա կ ե ր տ մ ա ն հ ա ս ա

ր ա կ ա կ ա ն պ ա հ ա ն ջմ ո ւն ք ի բա ց ա կ ա յո ւթ յո ւն ը , ժբ) հ ո գ ե բ ա ն ա կ ա ն ա զ դ ա կ ն ե ր ը :

10 Հ ա յկ ա կ ա ն ս ո վ ե տ ա կ ա ն հ ա ն ր ա գ ի տ ա ր ա ն , հ . 2 , Ե ր և ա ն , 1976 , է ջ 5 8 4 -5 8 5 :

1 4 6 6- էսՍ՜ԻԱԾՒՆ 1997

«Վ Ա ՀԱ Ն ԵՎ Ա ՆՈ ԻՇ Շ Ա Մ եՅ Ա Ն » ՈՒՍԱՆՈՂԱԿԱՆ

ԿԱՑԱՐԱՆԻ Հ Ի Մ Ն Օ Ր Հ Ն Ե Ք Ը ' Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌՈՒՄ

Հոկտեմբերի 4-ի ն Մայր Աթոո Սբ. էջմիածնում տեղի ունեցավ Գևորգյան ճեմարանի սաների համար կառուցվող նոր կացարանի հիմնօրհնեքը: Նորին Սրբության Գարեգին Ա Կաթողիկոսը օրհնեց ապագա շենքի 4 հիմքերը' « Զի եղիցի կառուցումն սորա խաղաղութեամբ և յաջողութեամբ»:

Հիմքերից մեկում Վեհափառ Հայրապետը տեղագրեց մի հուշագիր' վկայությանը հիմնօրհնեքի ու տեր և տիկին Վահան և Անուշ ԾամԱանների բարերարության, որի շնորհիվ կ կառուցվում է նոր կացարանը: « Եղան հիմանս հանրակացարանիս կոչեցեաչ « ՎԱՀԱՆ ԵԻ ԱՆՈՑԾ ԾԱՄԼԵԱՆ», Գէորգեան Հոգևոր ճեմարանիս ի Ս. էջմիածին, ի թոփ ն Հա յոց Ռ Ն Խ Ջ և յամի Տեա ոն 1997 ի չորրորդ օր ամսեանն հոկտեմբերի, ի Հայրապետութեան Տեա ոն Տեա ոն Գարեգնի Ա Կաթողիկոսի Ամենայն Հ ա յո ց »:

Արարողությանը ներկա էին Մայր Աթոռի Միաբանության անդամները, Գևորգյան Հոգևոր ճեմարանի տեսչությունը, դասախոսական կազմը և ուսանողությանը, Սբ. էջմիածնի ճարտարապետական խորհրդի անդամները և էջմիածնի քաղաքի հավատացյայ բնակիչները:

Բարձր գնահատկով հեռավոր Ֆրեզնոյում բնակվող ԾամԱանների բարերարությունը, Վեհափառ Հայրապետը տեղեկացրեց, որ դեոևս անցած տարի, սեպտեմբերին, փ ն կ ո վ Սբ. Մյաոոնօրհնեքի կնքահայրը, պրն. Ծամլյանը որոշեց « աո Աստված արժեցնել իր կնքահայրությանը' ազգին և Մայր Աթոո Սբ. էջմիածնին ընծայելով այս շենքը 1 մլն. դոըարի նվիրատվությամբ»: Ի պատիվ բարերարների, կացարանը կկոչվի Վահան և Անուշ ԾամԱանների անունով:

Եռահարկ այս կացարանը նախատեսված է 120 ուսանողների համար: Շենքի ճարտարապետն է Մայր Աթոռի գւխ. ճարտարապետ Արծրուն Գալիկյանը: Վեհափառ Հայրապետը հայս հայտնեց, որ նոր կացարանի բարեկեցիկ պայմանները կնպաստեն ուսանողների ուսման առաջադիմության բարձրացմանը, հոգևոր կյանքի և ծառայության ամրապնդմանը:

ՄԱՄԼՈ ԴԻՎԱՆ Մ Ա ՑՐ ԱԹՈՌԻ

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ & 147

ՔԱ ՀԱ Ն Ա ՅԱ Կ Ա Ն ՁԵՌ Ն Ա Դ ՐՈ Ւ Թ ՅՈ Ւ Ն Գ Ե Ղ Ա Ր Ք Ո Ի Ն ՅԱ Ց ԹԵՄՈԻՄ

Պատմական նոր ժա մա նա կա շրջա ն է թ և ա կոխ ել Հա յա ստ ա նյա յց Ա ռա քելակա ն

Ս ուրբ Ե կ ե ղ ե ցի ն : Վ ե ր ա բա ցվ ո ւմ են նա խ կ ի նո ւմ բռ ն ո ւթ յա մ բ ո ւ ա նիրա վությա մբ

գ ո ցվա ծ եկ եղ եցի ներ ի դ ռ ն ե ր ը , ծա ռա յութ յա ն կ ո չվ ո ւմ երիտ ա սա րդ к գ ո ր ծ ե լո ւ

ե ռ ա ն դ ո վ լե ց ո ւն հ ա յո ր դ ի ն ե ր : Ա յս պ ի ս ի ծա ռ ա յա ս ե ր ո ւ ե կ ե ղ ե ցա ն վ ե ր

եր իտ ա սա րդներից մ ե կ ի ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւթ յո ւն ը կա տ ա րվեց Գ եղա րքուն յա ց թ ե մ ի

Գ եղա եովիտ գ յո ւղ ի Թ ուխ մ ա նուկ մա տրա ն մ ե շ ս ո ւ յն թվա կա նի հո կ տ եմ բեր ի 2 6 -

ի ն , շա բա թ օրը ' ձեռա մ բ Գ եղա րքունյա ց թ ե մ ի ա ռա շնո րդ գերա շնոր հ Տ . Ա նա նիա

եպ ս . Ա րա բա շյա նի:

Կոչումն ընծայության

Ո ւրբա թ օր ը , ե ր ե կ ո յա ն ժ ա մ ե ր գ ո ւթ յո ւն ի ց հ ե տ ո , գ ե ր ա շն ո ր հ Ա նա նիա

եպ իսկոպ ոս Ա րա բա շյա նի ա րա րողա պ ետ ոլթ յա մբ, թա փ որը «Ն ա յե ա ց ի մ ե զ »

շա րա կա նի եր գ ե ցո ղ ո ւթ յա ն ներքո շա ր ժ վ ո ւմ է ա տ յա ն: Ս կսվում է «Կ ո չո ւմ ն

քա հա նա յութեա ն յե ր ե կ ո յէ » ա րա րողա կա րգը: Ապա խ ա րտ ա վիլսւկությա ն պ ա շտոնը

ստ ա նձնա ծ Տ . Մ եսրոպ քա հա նա ն, խ ո ս ելո ւ հրա մա ն ստ ա նա լով, ա ս ո ւմ է . «Հ ա յր

ս ո ւր բ , խ ն դ ր է ի քէն մա յրս մ ե ր ս ո ւր բ Ե կեղեցի գի ձե ռ ն ա դ ր ե ս ցե ս գ Գ և ո ր գ

սա րկա ւա գս զոր ը ն ծ ա յէ ք ե զ յա ստ ինա ն քա հա նա յութ եա ն»:

Ա յն ո ւհ ե տ և հրա պ ա րա կա յնորեն ք ն ն վ ո ւմ է նորը նծա Գ և ո ր գ սա րկա վա գ

Կ յո ւր ե ղ յա ն ի հ ո գ և ո ր , իմա ցա կա ն պ ա տ րա ստ վա ծութ յունը: Վ ե ր ջի ն ս , հա մա ձա յն

Ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւթ յա ն Մ ա շտ ոցի, հա նդիսա վորա պ ես հա նձն Է ա ռ ն ո ւմ «ա մ ե ն ա յն

պ ա տ րա ստ ութեա մբ և ա ոա նց ձա նձրա նա լոյ կա լ ի պ ա շտօնն Ա ս տ ո ւծ ո յ, և ոչ

խ ա փ ա նել զ գ ո ր ծ ն Ա ստ ուծոյ վա սն մ ա րմ նա սւր գ ո ր ծ ո յ» :

Հա վա րտ հ ա նձնա ռութ յա ն, նորընծա Գ և ո ր գ սա րկա վա գը ե նթ ա ր կ վ ո ւմ Է ն ա և

դա վա նա կա ն քնն ո ւթ յա ն : Ն ա ա րտ ա սա նում Է. «Ո ւն ի մ ք զդ ա ւա ն ութ ի ւն ուղղա փ ա ռ

հ ա ւա տ ո յ... ը ն դ ս ո ւր բ հ ա յր ա պ ետ ս ն»' խ ոստ ա նա լով խ որ շե լ րռլոր խ ոտ որ ո ւ ծ ո ւռ

վ ա ր դա պ ե տ ո ւթ յո ւն նե ր ից և հ ե տ և ե լ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ուղղա փ ա ռ ո ւ ա ստ վա ծա բա ն

Հ ա յր ա պ ե տ ն ե ր ի ն ' Բ ա ր ս ե ղ Կ ե ս ա ր ա ց ո ւն , Հ ո վ հ ա ն Ո ս կ ե բ ե ր ա ն ի ն , Գ ր ի գ ո ր

Ա ստ վա ծա բա նին, Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւս ա վ ո ր չի ն , Հովհա ն Օ ձնեցուն և Ընդհա նրա կա ն

Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ յո ւս երա նա շնորհ Հ ա յր ե ր ի ն :

Ա րա ր ող ութ յա ն վ ե ր շո ւմ ծա ռ ա յութ յա ն կ ո չվող սա րկա վա գը հրա պ ա րա կա յնորեն

կ ա տ ա ր ում Է իր «հ ա ւա տ ո յ խ ո ս տ ո վ ա ն ո ւթ ի ւն »-ը , ըստ Գ րիգո ր Տա թ և ա ց ո ւ

սա հմա նա ծ բա ն ա ձ և ի :

Ձեռնադրության և օծման կարգ

Շ ա բա թ օրը Գ եղա րքունյա ց թ ե մ ի Գ եղա հովի տ գ յո ւ ղ ի Թ ուխ Մ ա նուկ մա տրա ն

մ ե շ մ ա տ ո ւցվ ո ւմ Է Ս ուրբ Պա տ ա րա գ և կա տ ա ր վում «Կ ա ն ո ն ձեռ ն ա դ րո ւթ եա ն

148 ժ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

քա հա նա յի» ա րա րողութ յա ն կ ա ր գ ը : Պ ա տ ա րա գիչն է Գ հղ ա ր քո ւն յա ց թ ե մ ի

բա րեխ նա մ ա ոա շնորդ Տ . Անանիա հպ ս. Արարատյանը: Ա ռա վոտ յա ն ժա մը 11-ին

սկս վո ւմ է Ս - Պատարագը և շա րունա կվում մ ի ն չև « Տ ի ողորմա ծ և մա րդա սէր ես

Ա ս տ ո ւա ծ» մա ղթա նքը: Ապա հ ն չո ւմ է «Ա յս օ ր Ա ս տ ո ւա ծո լթ ի լԸ դոլա ր նա նա յ»

հա ղթա կա ն շա րա կա նը' ա զդա րա րելով ձհ ո նա դ րո ւթ յա ն ս կ ի դ ր ը : Ա յն ո ւհ ե տ և

նորընծա Գ և ո ր գ սա րկա վա գը մատրան ձա խակողմյան ա ստ ինա նով ծնկա չոք

բա րձր ա նում Է վեր և հա վա տ ա ցելոց բա դմ ոլթ յա ն ա ռ ջ և բա ր ձր ա ցնո ւմ ձ եո քեր ը ' ի

նշան ա շխ արհից հրա ժա րմա ն « ի սա ր կ ա ւա գո լթ ենէ ի քսւհա նա յութիւն սրրոյ

եկեղ եցւո յ ի ս պ ա սա ւո ր ութ ի ւն »: Ա յս ընթ ա ցքում հ ն չո ւմ է «Ա ս տ ո ւա ծա յի ն և

երկնա ւոր շ ն ո ր հ » շա րա կա նը: Ե րգեցո ղ ութ յա նը հ ա ջո ր դ ո ւմ հն ձհոնւսդրող

սբրա գա նի խ ոսքերը. «Ե ս դ ն ե մ զձեոս ի վերա յ սորա , և դ ո ւք ա մենեքեա ն աղօթս

արար է ք . գ ի ա րժա նի լի ցի սա զաստինան քա հա նա յոլթեա ն. անարատ պ ա հել առա ջի

սեղա նոյ Տեա ոն Ա ս տ ո ւծ ո յ» :

Ա յն ո ւհ ե տ և սրբա զա ն հա յրը «ձ ե ո ա մ բ բ ե ր է զուրա րն զպ ա րա նոցա ւն ի ձսւիյմէ

ի յա ջ » ' ա ս ելո վ . « Ա ո զ լո ւծ Տե ա ո ն մ ե ր ո յ Յ իսո ւսի Ք ր ի ս տ ո ս ի , զի լո ւծ նորա քաղցր

է , և բ ե ո ն նորա փ ո ք ր ո գ ի »: Ա յս տ ե ղ ձեռնա դրութ յա ն կա րգը ը նդ հ ա տ վո ւմ է և

Պատարագը շա ր ո ւնա կ վո ւմ մ ի ն չև «Ո ղ ջ ո յն տ ուք մ ի մ ե ա ն ց » հա տ վա ծը, որից հետ ո

նորը նծա ն ա ղոթքով և ս ր բո ւթ յա մ բ ս տ ա նո ւմ է քա հա նա յա կա ն փ իլոնը և

պա տարա գչի զգես տ ներ ը :

Ձ հո ն ա դ ր ո ւթ յա ն ա ր ա րո ղ ո ւթ յո ւնը հ ո գ և ո ր վերա ցմա ն իր բա րձո ւնքի ն է

հ ա ս նում այն պ ա հին, ե ր բ ձ եո նա դր ող սրբա զա ն հա յր ը, քահանայական լրիվ

զգեստ ա վորմա մր, նորընծա յի Ցակատն ո ւ ձեռքերը օ ծ ո ւմ է Ս. Մ յո ւռ ո ն ո վ ' նրան

վերա նվա նելով Տ . Գ ա վիթ քահանա: Ապա նորընծա Գ ա վիթ քահանան իր աոաջին

քահանայական օրհ նո ւթ յունն է բա շխ ո ւմ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ' «խ ա ղ ա ղո ւթ ի ւն ա մ ե ն ե ց ո ւն » :

Հա վա րտ ձեռնա դրութ յա ն կա րգի կա տ ա րմա ն, շա ր ունա կ վո ւմ է Ս . Պատ ա րագը,

որի վ ե ր ջ ո ւմ կա տ ա րվում է հոգեհա նգստ յա ն պ ա շտ ոն' ի հիշա տա կ «վ ա ս ն

հա յր ե ն ե ա ց » զոհվա ծ մ եր օր յա ա զա տ ա մա րտ իկների, որ ի ն , ինչպ ես և ա մ բող ջ Ս.

Պա տ ա րա գի ա ր ա րո ղ ո ւթ յա նը , ներկա էին Ա զգ ա յի ն ժ ո ղ ո վ ի պ ա տ գա մա վոր

վ ա զ գ ե ն Պ ողոսյա նը, Թ ուխ Մանուկ ե կ ե ղ ե ցո ւ բա րերա ր Զոհրապ Պ ողոսյա նը,

գ յո ւղ ա պ ե տ Դ ո ւր ի կ Մ ա նո ւկ յա նը և «Ե ր ի տ ա ս ա ր դ ա ց կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւթ յա ն »

ա ն դ ա մ ն եր ը : Հոգեհա նգստ յա ն կա րգի վ ե ր ջ ո ւմ , «Ք ր ի ս տ ո ս Որդի Ա ս տ ո ւծ ո յ...»

աղոթքի մ ե ջ , հիշա տ ա կվում են ի րեն ց կյա նքը Հա յրենիքի պ ա շտպ ա նությա նը

նվի րա ծ գեղա րքունիքցի ա զա տա մա րտ իկների ա ն ո ւնները :

ՍԱՄՎԵԼ ՍԱՐԿԱՎԱԳ Խ Ա Չ Ա ՏՐ Յ Ա Ն

1997 Ա&Ս՜ԻԱԾՒՆ ժ 149

5 . ԴԱՎԻԹ ՔԱՀԱնԱ ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ (ավազանի անունը' Գևորգ)

Ծ ն վ ե լ է 1 9 7 3 թ . հ ո կ տ ե մ բե ր ի 3 - ի ն , Վ րա ստ սւնի Հ ա նր ա պ ե տ ո ւթ յա ն Ն ի ն ո ծմ ի ն դ ս ւյի (Բ ոգդսւնովկա յի) շրջա նի Փ ոքր Ա րսւգյա լ գ յո ւ ղ ո ւ մ :

1 9 7 9 թ . ը ն դ ո ւն վ ե լ է Փ ոքր Ա րա գյա լի ութ ա մյա դ պ ր ո ց :

1 9 8 4 թ . ո ւս ո ւմ ը շա րունա կել է Բ ոգդա նովկա յի հ մ ր . 1 մ ի ջն ա կ ա ր գ դ պ ր ո ց ո ւմ : 1 9 9 0 թ . ը ն դ ո ւն վ ե լ է Հ ո գ և ո ր նեմա րա ն:

1 9 9 6 թ . մ ա յիսի 1 9 - ի ն , ձեոա մր Գ ե ր . Տ . Ա նա նիա եպ ս . Ա ր ա ր ա ջյա ն ի , ձ ե ռ ն ա դ ր վ ե լ է սա րկա վա գ:

1 9 9 6 թ . հ ո ւն ի ս ի ն ա վա րտ ել է Հ ո գ և ո ր նեմա րա նի վեցա մյա ո ւս ո ւմ նա կա ն շրջա նը և աշխատ ա նքի նշա նա կվել Վ եհա ր ա նո ւմ որպ ես քա րտ ուղա ր:

1 9 9 7 թ . օգոստ ոսի 1 -ի ց ծա ռա յութ յա ն է նշա նա կվել Գ եղա րքո ւնյա ց թ ե մ ո ւմ :

1 9 9 7 թ . հո կ տ ե մ բե ր ի 2 6 - ի ն , Գ եղա րքունյա ց թ ե մ ի բա ր ե խ նա մ ա ռ ա ջնո ր դ Գ ե ր .

Տ . Ա նա նիա եպ ս . Ա րա րա ջյա նի ձեո ա մ ր, ձ ե ռ ն ա դ ր վ ե լ է քահանա և նշա նա կվել հ ո գ և ո ր հ ո վ ի վ Մ ա րտ ունու շր ջա ն ո ւմ :

ՔԱ ՀԱ ՆԱ ՅԱ ԿԱ Ն 2ԵՈ -ՆԱ ԴՐՈ ԻԹ 6Ո ԻՆ Ս 6Ո ԻՆ ՅԱ Ց ԹԵՄՈԻՄ

Ն Ս 0 Տ Տ Գ ա րեգին Ա Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ եա ի բա րձր ա նօրինութ յա մբ к П.п. ն.ա օ Թեմհ բա րեխ նա մ ա ո ա շնորդ Տ . Ա բրա հա մ եպիսկոպ ոս Մ կրտ չյա նի ձ ե ռ ա մ բ ! ս ո ւյն թվա կա նի հոկտ եմբեր ի 2 6 -ի ն Տ ա թ և ի նշանա վոր վա նքում տ եղի ունեա ա ! ե ր կ ո ւ երիտ ա սա րդ հոգև ո րա կ ա ն ն երի Հ ա յկ ս ր կ . Մ ա րտիրոսյանի և Ա ոգիշտ ի սրկ- Հովսեփ յա նի քահանայական ձեռնա դրութ յա ն կա րգը:

Հա մա ձա յն Ձ հ ո ն ա դ ր ո ւթ յա ն Մ ա շտ ոցի, ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւթ յա ն նա խ ո րդ օր ը . շաբա թօրյա հա նդիսա վոր ժ ա մ ե ր գ ո ւթ յո ւն ի ց հետ ո, կա տ ա րվեց «8 ե ր ե կ ո յէ կ ո չում ն քա հա նա յութհա ն» կա րգը' խ ա րտ ա վիլա կությա մբ Տ . Մարտիրոս քհն . Ա վետ իսյա նի: Վ երշինս վ կ ա յո ւմ էր նորընծա ների հ ո գ և ո ր և մտ ա վոր պ ա տ րա ստ վա ծությա ն և բա րեմա սն ութ յո ւնների ո ւ ա րժա նիքների մա սին' նրա նց ներկա յա ցնելով ա րժա նի

քահանայական ձեռնա դր ո ւթ յա ն:Հա վա բտ ա ր ա ր ո ղ ո ւթ յա ն , նո ր ը ն ծա ն ե ր ը հրա պ ա րա կա վ տ վ ե ց ի ն ի ր ենց

«հա ւա տ ոյ խ ո ս տ ո վ ա ն ո ւթ ի ւն »-ը ' ըստ Գ ր ի գ ո ր .Տ ա թ և ա ց ո ւ սա հմա նա ծ բա նա ձևի (Մաշտոց, վա ղա րշա պ ա տ , 1 8 7 6 , էշ 3 6 - 3 7 ) :

Հա շորդ օրը մա տ ուցվեց Ս ուրբ և ա նմա հ Պ ա տ ա րա գ, հընթա ցս որի տ եղի ո ւն ե ցա վ նորընծա ների ձեռնա դ րո ւթ յա ն ա ր ա րող ութ յունը : Ս. Պատա րագի ս կ զ բ ո ւմ բա րեշնորհ սա րկա վա գները, դպ իրների կ ո ղ մ ի ց կա տ ա րվա ծ «Ա ս տ ո ւա ծա յի ն ե լ երկնա յին շ ն ո ր հ » շարա կա նի եր գ ե ցո ղ ո ւթ յա ն ներքո, ծնրա դի ր ա ռա ջնոր դվեցին և բա րձրա ցա ն Ս. Ի որա ն ո ւ , « յա ր ե ւ մ ո ւ տ ս » դ ա ռն ա լո վ , բա րձր ա ցրեցին « զ ձ ե ռ ս ի վեր ափ ի բ ա ց » ' հրա ժա րվելու ա շխ ա րհից, կ ո չվե լո ւ « ի սա րկա ւա գութ ենէ ի

քա հա նա յութիւն ս ո ւր բ Ե կ ե ղ ե ց ւո յ» :Ա յն ո ւհ ե տ և ընծա յա ցո ւներ ը բոլորվ եցի ն ձեռնսւդրող Տ . Ա րրա հա մ եպիսկոպ ոսի

շո ւր ջ : Ձ եռնսւդրող ս ր բա զա նը , ձեռքերը խ ա չա ձև դ ն ե լո վ յո ւր ա ք ա նչյո ւր ի գ լխ ի ն , ա րտ ա սա նեց. « Ե ս դ ն ե մ զ ձ ե ռ ս ի վերա ս ո ր ա , և դ ո ւք ա մենեքեա ն ա ղօթս ա րա րէք, զի ա րժա նի լի ն ի ցի սա զա ստ ինա ն քա հա նա յութհա ն, անարատ պ ա հել առա ջի սեղա նոյ Տ ե ա ո ն Ա ս տ ո ւծ ո յ» ձե ռ ն ա դ ր ո ւթ յա ն ա ղոթքը: Դ պ ի րներ ը միա ձա յն

վկ ա յե ցի ն ' «ա րժ ա ն ի ե ն » :« Ո ղ ջ ո յն » - ի ց ա ռա ջ կա տ ա րվեց երիտ ա սա րդ սպ ա սա վորների օծմա ն կ ա ր գը ,

հընթա ցս ո րի նրանք ա ղոթքով և օրհնութ յա մ բ ստացան քահանայական փ իլոն, սա ղա վա րտ , փ որուրա ր, շո ւր ջա ռ :

Ա յն ո ւհ ե տ և ձե ռնս ւդր ո ղ ս րբա զա ն հ ա յր ը , քահա նա յա կա ն լր ի վ զգե ս տ ա - վոր մ ա մ բ, ե ր կ ո ւ նորընծա ների նա կա տն ո ւ ձեռքերը օ ծե ց սրրա լույս Ս յո ւռո ն ո վ և վերա կոչեց նրա նց նոր ա ն ո ւննե ր ո վ :

Ա յս պ ի ս ո վ , Հա յկ ս ր կ . Մ ա րտ իրոսյա նը վերա նվա նվեց Տ , Սահակ քահանա, իսկ Ա րգիշտ ի սրկ- Հովսեփ յա նը' Տ . Գ րի գոր քահանա:

Ապա նորընծա ները ձեռնսւդրող եպ իսկոպ ոսից օրհնութ յա մբ ստ ա ցա ն «զ ս կ ի հ ն և զմ ա ղ զ մ ա յն » ' որպ ես Ս. Պատա րագ մա տ ո ւցելու իշխ ա նությա ն նշանա կ և , դ ա ռ ն ա լո վ դ հ պ ի ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը , տ վ ե ց ի ն ի ր ե ն ց ա ն դ ր ա ն իկ քա հա նա յա կա ն օ ր հ ն ո ւթ յո ւն ը ; « Ո ղ ջ ո յն » - ի պ ա հին պ ա տ ա րա գիչ քա հա նա ն, ո ղ ջ ա գ ո ւր վ ե լո վ , շնորհա վորեց ն ո ր ո գ ձեռնա դր յա լների ն , և Ս. Պատա րագը շա րունա կվեց մ ի ն չև վե ր ջ:

ԱՐՄԵՆ ՍԱՐԿԱՎԱԳ Խ Ա ՉԱ ՏՐՅԱ Ն

1997 1-.Չ.ՍԻԱԾԻՆ & 151

5 . ՍԱՀԱԿ ՔԱՀԱՆԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ (ավազանի անունը' Հայկ)

Ծ ն վ ե լ է 1 9 7 0 թ . դեկտ եմ՛բերի 9 - ի ն , էջմ՛իա ծին քաղաքում՛:1 9 7 7 -1 9 8 8 թվա կա ններին ս ո վ ո ր ե լ և ա վա րտ ել է էջլքիսւծնի թ ի վ 2 մ ի ջն ա կ ա ր գ

դ պ ր ո ց ը , ապա ը ն դ ո ւն վ ե լ ԵրԼւանի մեքենա շինա կա ն տ ե խ ն ի կ ո ւմ ի ա վտ ոնա նա -

պ ա րհա յին մ ե քե նա ն ե ր Լ սա րքա վորումներ բ ա ժ ի ն ը : Մ եկ տ ա րի ս ովո ր ելո ւց հետ ո,

ծա ռ ա յե լ է խ որհրդա յին բա ն ա կ ո ւմ :Ծ ա ռ ա յութ յո ւնի ց հետ ո, 1 9 9 1 -ի ց շա րո ւն ա կ ում է ո ւս ո ւմ ը և ա վ ա րտ ում ա յն :

1 9 9 4 թ վա կա նից ծա ռ ա յե լ է Ս . Հ ո ի փ ս ի մ ե վա նքում որպ ես դպ իր հ. կա տ ա րել

լուսա րա րի պ ա րտ ա կա նութ յուններ:1 9 9 7 - ի ն Ս յո ւն յա ց թ ե մ ի ա ռ ա ջն ո ր դ Ա բր ա հ ա մ եպ ի ս կ ո պ ո ս ի ձե ո ա մ ր

ձե ռ ն ա դ ր վ ե լ է սա րկա վա գ: Ն ո ւ յն թվա կ\սնի հո կ տ եմ բեր ի 2 6 - ի ն , Գ յո ւտ է°ա չի

տ ո ն ի ն , Տսւթևփ վ ա ն ք ո ւմ , ձե ո ա մ ր թ ե մ ի ա ռ ա ջն ո ր դ Տ . Ա բ ր ա հ ա մ ե պ ս կ .

Մ կրւոչյա նի, օ ծ վ ե լ հ քահանա Լւ ծա ռա յութ յա ն նշա նա կվել Կապան քա ղա քում :

1 5 2 ԺԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

5 . ԳՐԻԳՈՐ ՔԱՀԱՆԱ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ (ավազանի անունը' Արգիշսւի)

Ծ ն վ ե լ է 1 9 6 8 թվա կա նի նո յե մ բե ր ի . 4 - ի ն , ե ր և ա ն քա ղա քում, ծա ռ ա յո ղ ի ընտ ա նիքում:

Ս ովորել է Ե րևա ն քաղաքի թ ի վ 1 7 4 միջնա կա ր գ դ պ ր ո ց ո ւմ :

1 9 8 7 - 8 9 թ թ . ծա ռ ա յել է խ որհրդա յին բա ն ա կ ո ւմ : 1 9 9 2 թվա կա նին ծա ռա յությա ն է ա ն ցել Ե ր և ա ն քաղաքի Ս ուրբ Զորա վոր Ա ստ վա ծա ծին ե կ ե ղ ե ց ո ւմ :

1 9 9 4 թվա կա նի ա պ ր ի լ-հ ո ւլի ս ա մ ի ս նե ր ի ն Ե ր և ա ն քաղաքի «Մ սւլա թիա » երկրապահ ջոկա տի հետ մա սնա կցել է Լ Ղ Հ -ի ինքնա պ ա շտ պ ա նությա նը:

1 9 9 4 -ի դ ե կ տ ե մ բե ր ա մ սի ն, Սուրր Ստեփանոս Նա խ ա վկա յի տ ոնին, Ա րա րա տ յա ն Հա յրա պ ետ ա կա ն թ ե մ ի ա ռա ջնոր դա կ ա ն փ ոխ ա նորդ Տ . Գ ա րեգին արքեպիսկոպոս Ն ե բսի սյա ն ի ձե ռ ա մ ր, ստմւցել է ուրա րա կիր դպ րի ա ստ ինա ն:

1 9 9 7 թվա կա նի փետրվա ր ա մսին տ եղա փ ոխ վել է Ս յունյա ց թ ե մ : Ն ո ւ յն

թվա կա նի հոկտ եմբեր ի 2 6 - ի ն , Գ յուտ Ի>աչի տ ոնին, Տ ա թ և ի վա նքում (Ս. Պ ողոս- Պ ետ րոս ե կ ե ղ ե ց ի ), Ս յո ւն յա ց թ ե մ ի ա ռ ա ջն ո ր դ Տ . Ա բր ա հ ա մ եպ իսկոպ ոս Մ կրտ չյա նի ձեռա մր, օ ծվ ե լ է քահանա:

Ծ ա ռա յո ւթ յունը շա րունա կելու է Ս յունյա ց թ ե մ ի Մ եղրի քա ղա քում:

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ ժ 153

Դ Ո Ր Ի Ս Ի Ս. Գ Ր Ի Գ Ո Ր Լ Ո Ւ Ս Ա Վ Ո Ր Ի Չ Ե Կ Ե Ղ Ե Ց Ո Ւ

Խ Ա Չ Ի Օ Ծ Ո Ւ Մ Ը

Ե ր բե մ ն ի հ զո ր և հ ո գ և ո ր ծա ռ ա յո ւթ յա մ բ բե ղ մ ն ա վ ո ր Հ ա յ Ա ռա քելա կա ն Ե կեղեցին ա յսօր հ ո գ և ո ր ն ո ր վ եր ա զա ր թ ո ն ք է ա պ րում, շն ո ր հ ի վ որի եռա ն դ ո ւն գո րծունեութ յո ւն է ծա վ ա լել թ ե ' ն ե ր ք ի ն և թ ե ' ա րտ ա քին

թ ե մ ե ր ո ւմ : Ա սվա ծի խ ո ս ո ւն հ ա վ ա ս տ ո ւմ ն է Ս յունյա ց թ ե մ ո ւմ հ ոկ տ եմ բ ե ր ի 2 7 -ի ն ա ռ ա ջն ո ր դ ա ն ի ս տ Գ որիս ք ա ղ ա ք ի Ս. Գ րիգոր Լուսա վորիչ եկեղեցու վեր ջին ք ա ր ի տ ե ղ ա դ ր ո ւմ ը և խ ա չի օծ մ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւթ յո ւնը :

Այս եկեղեցու կ ա ռուցմա ն ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ը սկսվել են շո ւր ջ 100 տ ա րի

ա ռ ա ջ: Ս ա կա յն կ ո մ ո ւն ի ս տ ա կ ա ն կ ա ր գ ե ր ի հ ա ս տ ա տ ո ւմ ի ց հ ետ ո ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ը դ ա դ ա ր ե ցվ ե լ էի ն , ա պ ա ա յն դ ա ր ձ վ ե լ էր թ ա ն գ ա ր ա ն : Մի ք ա ն ի տ ա րի ա ռա ջ եկ եղ եցի ն հ ա ն ձ ն վ ե ց Ս յունյա ց թ ե մ ի ն , և ա ր դ են

մ ե կ տ ա ր ի է , ի ն չ ս կ ս վ ե լ ե ն կ ա ռ ո ւց ո ւմ ն ա վ ա ր տ ի ն հ ա ս ց ն ե լո ւ ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ը , որ ո նք ի ր ա կ ա ն ա ցվ ո ւմ ե ն Գ որիս ք ա ղ ա ք ի գ լխ ա վ ո ր

ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ Ս ևա դա Զ ա ր դ ա ր յա ն ի ն ա խ ա գ ծ ի հ ա մ ա ձ ա յն և Ս յունյա ց թ եմ ի ա ռ ա ջն ո ր դ Տ . Ա բրա հ ա մ եպ ս. Մ կր տ չյա նի ա նմ իջա կա ն հսկողու

թ յա մ բ : Շ ն ո ր հ ի վ մի ք ա ն ի ա մ ի ս ն ե ր ի հ ե տ և ո ղ ա կ ա ն ա շխ ա տ ա ն ք ի ,

հ ո կ տ ե մ բե ր ի 2 7 -ի ն ա ր դ ե ն դ ր վ ե ց եկեղեցու վեր ջին ք ա յւը և կա տ ա րվ եց խ ա չի օ ծ ո ւմ ը :

Ա րա րողութ յա ն ներ կ ա էի ն տ ե ղ ա կ ա ն ի շխ ա ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն ե ր կ ա յա

ց ո ւց ի չն ե ր ը ՝ գ լխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ Գ որ իս ի ք ա ղ ա ք ա պ ե տ Ս ո ւր են Խ ա

չա տ ր յա ն ի , որ ն ի ր գո ր ծ ո ւն օժա նդ ա կո ւթ յո ւնն էր բ ե ր ե լ կա ռուցմա ն ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ի ն :

Ն երկա էի ն նա և թ եմ ի հ ո գև ո ր ա կ ա ն ն ե ր ը , Ս. Գ րի գոր Լուսա վորիչ

եկեղ եցո ւ հ ո գ և ո ր հ ո վ ի վ Տ . Պ ա րթև ք հ ն . Ա շուրյա նը, Ս յունյա ց թ ե մ ի թ եմ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա տ ե ն ա պ ե տ Ա րտ ա շես Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն ը : Մ եծա թ ի վ

հ ա վ ա տ ա վ ո ր ժո ղ ո վ ր դ ի ներ կ ա յո ւթ յո ւն ը հ ույս էր ն ե ր շն չո ւմ Ե կ ե ղ ե ց ի ֊

ժող ով ուրդ կա պ ի է 'լ ա վելի ս ե ր տ ա ց մ ա ն ը : Գ որիսեցիները , ի հ ա վ ա ս տ ո ւմ ն ի ր ե ն ց ն վ ի ր վ ա ծո ւթ յա ն և ո ւրա խ ութ յա ն , երկա թ յա խ ա չը ձ ե ռ ք ե ր ի վ ր ա տ եղ ա ւի ո խ եցի ն ե կ ե ղ ե ցի :

Օ ծ ո ւմ ը կ ա տ ա ր վ ե ց ձ ե ռ ա մ բ Ս ր բա զ ա ն Հ ո ր : Հ ա վ ա ր տ օ ծ մ ա ն , թ ե մ ա կ ա ւ ա ռ ա ջ ն ո ր դ Ս ր բա զ ա ն ն ի ր ո ւր ա խ ո ւթ յա ն խ ո ս ք ն ա ս ա ց

ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն , ա պ ա հ ո ր դ ո ր ե ց ա յս ո ւհ ե տ է՛լ ա վելի ջե ր մ ե ռ ա ն դ ո ւթ յա մ բ հ ա ճ ա խ ել ե կ ե ղ ե ց ի : Ա յնուհետ և խ ա չը տ ե ղ ա դ ր վ ե ց եկեղ եցո ւ գ մ բ ե թ ի ն :

ԱՐՄԵՆ ՍԱՐԿԱՎԱԳ Խ Ա ՉԱ ՏՐՅԱ Ն

154 Ժէ&Ս՜ԻԱԾՒՆ 1997

Ը4/ԻՈ ԻՆԵԼՈ Ի Թ 6 II 1'ЪЪե Ր

IГ11вГ 11 ԹՈ 1հՈ ԻՄ

Ռ Ո Ւ Մ Ի Ն Ի Ա Յ Ի Ս Ե Ն Ա Տ Ի Պ Ա ՏՎ Ի Ր Ա Կ Ո Ւ Թ ՅՈ Ւ Ն Ն Ա Յ Ց Ե Լ Ե Ց Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ո Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հո կտ եմ բերի 1 - ի ն Մայր Ա թոո Սբ. է ջմ ի ա ծ ի ն ա յցելեց Ռ ումինիա յի Սենատի

նա խա գահ Պետրե Ռ ոմանի գ լխ ա վորա ծ Սենատի պ ա տ վիրա կութ յո ւնը ' Հ Հ Ա ժ - ի

նա խա գահ Բ ա բկեն Ա րա րքցյա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ : Պ ա տ վիրա կությա ն կ ա զ մ ո ւմ էին

սենա տ որներ Կ ո ռ ն ել Բ ոլա նջիուն. Վ ա սիլե Բ լա գա ն, Դ որու Գա յտ ա ն և Վ ա րուժա ն

Ռսկանյանը, ո ր ո ն ք նե ր կ ա յա ցնո ւմ ե ն նա և Ռ ումինիա յի տ ա րբեր կ ո ւսա կցու

թ յո ւն ն ե ր :Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը բա ր ձ ր գնա հա տ եց Ռ ումինիա յի և Հա յա ստ ա նի մ ի ջ և

օրեցօր սերտ ա ցող ո ւ զա րգա ցող հ ա ր ա բե ր ո ւթ յո ւննե ր ը : Ն որ ին Ս րբութ յունը հ ո ւյս հա յտ նեց, որ Ռ ումինիա յի Սենատի և Հա յա ստ ա նի Ա ժ - ի մ ի ջ և կապը կտա իր

գործնա կա ն ա րդյունքները երկէքլ եբկ ր նե ր ի զա րգա ցմա ն ա ս պ ա ր եզո ւմ :

Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը մ տ ա բերեց ի ր Ռ ումինիա կա տ ա րա ծ ա յցը և Ռ ո ւմ ի

նի այի Օրթոդոքս Ե կեղեցու ա ռա ջնորդ Թ եոկտ իստ Պատրիարքի ա յցը Մայր Ա թոո

Սբ. Է ջմ ի ա ծ ի ն :Սենատի նա խ ա գա հը հա վա ստ իա ցրեց, ո ր ե ր կ ո ւ ե բկ ր ն ե ր ի հ ա ր ա բե ր ո ւ

թ յո ւն ն ե ր ը հ ե տ ա գ ա յո ւմ ա վելի կ սե ր տ ա նա ն : Պրն. Ռ ոմա նի ն միա ժա մա նա կ

կ ա ր և ո ր ե ց Ե կեղեցիների դ ե ր ը ե ր կ ո ւ ժողո վ ո ւր դ ներ ի բա ր ո յա կ ա ն և հ ո գ և ո ր

տ ո կ ո ւն ութ յո ւն ն ա մրա պ նդելու գ ո ր ծ ո ւ մ :

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը հ յո ւր ե ր ի ն ն վ ի բ ե ց Է ջմ իա ծնի գա նձերը պատկերող

ա լբ ո մ : Հա նդ ի պ մ ա ն ա վա րտ ին Ն որ ին Ս րբութ յա ն ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ կ լո լրե ր ը

շր ջե ց ի ն Վ եհա րա նի թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ :

Ա Պ Հ Հ Ր Կ Ր Ն Ե Ր Ի Ք Ա Ղ Ա Ք Ա Շ Ի Ն Ո Ւ Թ Յ Ա Ն Ն Ա Խ Ա Ր Ա Ր Ն Ե Ր Ն Ա Յ Ց Ե Լ Ե Ց Ի Ն Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հո կտ ե մ բե ր ի 2 ֊ի ն Մայր Ա թոո Սբ. Է ջ մ ի ա ծ ի ն ո ւմ Ն որին Ա ուբբ Օ ձ ութ յո ւն $ .§ .

Գ ա րեգին Ա Կ ա թ ողիկոսն ը ն դ ո ւ ն ե ց Ե ր և ա ն ո ւմ կ ա յա ցա ծ Ա ՊՀ ե բ կ ր ն ե ր ի

Շ ինա րա րա կա ն ա շխ ա տ ա նքների Փ ոխ հ ամա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւթ յա ն Մ իջպ ետ ա կա ն

խ որհր դի 7 -ր դ նիստ ի մ ա ս ն ա կ ի ցն ե ր ի ն ' Հա յա ստ ա նի Ք ա ղ ա ք ա շի նո ւթ յա ն

նախարար Ֆ ե լի քս Փ իրումյա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ : Մ ա սնա կիցների թ վ ո ւ մ Էին

Ռ ուսա ստ ա նի Դ ա շնութ յա ն նա խա րա ր, Ռ Դ Պետշինի նա խ ա գա հ Ե ֆ ի մ Բա սինը,

Բ ե լա ռ ո ւս ի ճա րտ ա րա պ ետ ո ւթ յա ն և շ ի ն ա ր ա ր ո ւթ յա ն նա խ ա րա ր Վ իկտ որ

1997 1-ԶՄՒԱԾԻՆ ժ 155

վ ե տ ր ո վ ը , Ո ւկրա ինա յի Շինա րա րութ յա ն, նա րտ ա րա պ ետ ոլթյա ն և բնա կա րա նա յին

քաղա քա կա նությա ն պ ետ ա կա ն կոմիտ եի նա խա գա հ Վ լա դիմիր Գ ուսա կովը, որ ո ն ք մ ե ծ ն ե ր դ ր ո ւմ ո ւն ե ն 1 9 8 8 թ . ե ր կ ր ա շա ր ժ ի ց հետ ո Հա յա ստ ա նի ա վերվա ծ

բնա կա վա յր երի վերա կա նգնմա ն ա շխ ա տ ա նքն երում : Հ յո ւր ե ր ի թ վ ո ւ մ է ի ն նա և

հա մա պ ա տ ա սխ ա ն նա խ ա րա րութ յունների ղեկա վա րներ Վ րա ստ ա նից, Տա ջիկստ ա

ն ի ց , Ո ւգբեկ ստ ա նի ց, Օ հլդռվա յից, Ղ ա գա խ ստ ա նից և ԱՊՀ այլ ե ր կ ր ն ե ր ի ց :

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը բ ա ր ձ ր գն ա հ ա տ ե ց խ ո ր հ ր դ ի ա շխ ա տ ա նքը, ա յն

նկա տ ելով ի բ ր և ներդա շնա կ մի մ ի ո ւթ յա ն ա րտ ա հա յտ ութ յուն , կ ա ր և ո ր ե ց ԱՊՀ ե րկ ր նե րի մ ի ջ և փ ոխ հա մա գործա կցութ յա ն ա ն հր ա ժեշտ ո ւթ յունը :

Հա նդ ի պ մ ա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ խ ո ս վ ե ց Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ քրիստ ոնեութ յունը որպ ես

պ ետ ա կա ն կ ր ո ն հռ չա կ մ ա ն 1 7 0 0 -ա մ յա հ ո բ ե [յա ն ի , ա յդ ա ռ թ ի վ Ե ր և ա ն ո ւմ

կ ա ռ ո ւցվո ղ Մայր Տա նա րի մ ա սի ն:

Հ Ա Մ Ա ՀԱ ՅԿ Ա Կ Ա Ն Խ Ա Ղ Ե Ր Ի Կ Ա Զ Մ Ա Կ Ե Ր Պ Ի Չ Ն Ե Ր Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հո կտ ե մ բե ր ի 3 - ի ն Ն որին Ս բ. Օ ծո ւթ յո ւն Տ .Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Կ ա թողիկոսն

ը ն դ ո ւն ե ց Հա մա հա յկա կա ն խ ա ղեր ի հա մա շխ ա րհա յին կոմիտ եի 2 0 ա ն դ ա մ ն ե ր ի ն :

Ն ր ա ն ց թ վ ո ւ մ է ի ն հ ա յա ս տ ա ն ցի ն ե ր , ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր Ղ ա ր ա բա ղ ի ց ,

սփ յուռքա հա յեր Ա Մ Ն ֊ի ց , Լիբա նա նից, Կա նա դա յից, Ֆ ր ա ն ս ի ա յի ց , Շ վե դի ա յի ց,

Ի ր ա ն ի ց :Կոմիտ եի նա խ ա գա հ Ա շոտ Մ ելիք-Շ ա հնա զա րյա նը հա յտ ն ե ց, որ նորա ստ եղծ

այս կա զմա կերպ ութ յա ն նպ ա տ ա կն է հա մա խ մբել ա շխ ա րհի բ ո լո ր հա յ մա րզիկ

ն ե ր ի ն , ն ր ա ն ց մ ա ս ն ա կ ցո ւթ յա մ բ պ ա ր բեր ա բա ր կա զմ ա կերպ ել մ ի ջ ա զ գ ա յի ն

մա րզա կա ն մ ր ց ո ւմ ն ե ր , ո ր ո ն ց ի ց ա ռա ջինը ն ա խ ա տ ես վում է կա զմա կերպ ել 1 9 9 9

թ վա կ ա նի ն , հ ա ջո ր դ ը ' 2 0 0 1 - ի ն , և ա յն ո ւհ ե տ և 'յո ւր ա ք ա ն չյո ւր չո ր ս տ ա րին մ ե կ :

Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը բ ա ր ձ ր գն ա հ ա տ ե ց հ ա յո ւթ յա ն ը մ ի ա վ ո ր ո ղ ա յս

գա ղա փ ա րը, նկա տ ելով ա յն ա զգա յի ն գ իտ ա կ ցութ յա ն ա մրա պ նդմա ն և նորա նկա խ

Հա յա ստ ա նի շ ո ւր ջ սփ յուռքա հա յութ յա ն հա մա խ մբմա ն մ ի ջ ո ց :

Հա նդ ի պ մ ա ն ա վա րտ ին Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը կա տ ա րեց ա ղոթք և օր հ նե ց

ո ղ ջո ւն ե լի ձ ե ռ ն ա ր կ ը :

Ս ԼՈ Վ Ե Ն Ի Ա ՅԻ Ա Ռ Ա Ջ Ի Ն Դ Ե Ս Պ Ա Ն Ն Ա Յ Ց Ե Լ Ե Ց Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 4 - ի ն Մայր Ա թ ո ռ Ս բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յցե ւե ց Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ

Ս լովենիա յի ա ռա ջին դ ես պ ա ն Միհա Վ բհ ո ւն ե ց ը :

Ն որ ին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսը ո ղ ջ ո ւն ե ց անկա խ Սլովենիա յի

ա ռա ջի ն դեսպ ա նի ա յցը հ ա յո ց հ ո գ և ո ր կ ե ն տ ր ո ն : Զ ր ո ւյց ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ Վ եհա փ ա ռ

Հա յրա պ ետ ը կ ա ր և ո ր ե ց փոքր ա զգերի հ ա մ ե ր ա շխ ո ւթ յո ւն ը :

Դ եսպ ա նը Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ետ ին ներ կ ա յա ցր եց Ս լովենիա յի տ նտ եսա կա ն,

քաղաքական ներկա ի ր ա վ ի ն ա կ ը :

156 ժ ԱՃՍ՜հԱԾՒՆ 1997

ԻՏԱ ԼԱ Կ Ա Ն ԿԱՌԱՎԱՐԱԿԱՆ Պ Ա ՏՎ Ի Ր Ա Կ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ ՍԲ. Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 8 - ի ն Մայր Ա թ ո ռ Ա բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յց ե լե ց Իտ ա /ա կա ն

Կառավարական պ ա տ վիրա կութ յո ւնը ' Ռ ուսա ստ ա նի Դ ա շն ո ւթ յո ւն ո ւմ Իտւպիայի

արտակարգ և լիա զո ր դ ես պ ա ն էմ ա ն ո ւե լե Ակամակկա դ ե լ Մ ոլրգո է Դ ել Ա նյոնեի

գլխ ա վորո ւթ յա մ բ: Պա տ վիրա կությա ն կ ա զ մ ո ւմ էի ն Ռ ո ւսա ստ ա նում Իտ ա լիա յի

հյուպ ա տ ոս Ջ երա րդո Կարանտեն, Հա յա ս տ ա ն ո ւմ Իտ ա լիա յի թ ղ թ ա կ ի ց հյուպ ա տ ոս

Ա նտոնիո Մոնտալտոն, Սկանսպեդ Կաստելլետտի ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն ներկա յա ցուցիչ

էն ն ի ո Բ ա բդ ե լլի ն , Ա րտ աքին ա ռ և տ րի ինստ իտ ուտ ի տ նօրեն Ֆ րա նչեսկո Ս երենին,

Մ խ ա նի ա ռևտ րի տ ա ն ներկա յա ցուցիչ Ջ ուզեպ պ ե Լ ո ւի զ ի ն և Ֆ Ի Ա Տ ը նկ ե ր ո ւթ յա ն

ներկա յա ցուցիչ Ռ իկա րդո Կարանտեն:

Նորին Ս րբութ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսը հ յո ւր ե ր ի ն ներկա յա ցրեց Հա յ

Ա ռա քելա կա ն Ե կեղեցու ո ւն ե ց ա ծ դ ե ր ը հա յ ժ ո ղ ով ր դ ի հ ո գ և ո ր , բա րոյա կա ն,

սոցիա լա կա ն և տ նտ եսա կա ն կյա նքի զա րգա ցմա ն գ ո ր ծ ո ւ մ : Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա ֊

պետ ն ը ն դ գ ծ ե ց , որ ներկա ժա մանա կա շրջանը ո չ թ ե Ե կեղեցիների մրցա կցութ յա ն,

այլ միա սնա կա ն գ ո ր ծա կ ցո ւթ յա ն շ ր ջա ն է , ի ն չը և կ ո չվ ո ւմ է էկ ո ւմ ե ն ի կ ո գ ի : « Դա

ն շա նա կո ւմ է , որ Ե կեղեցիները մ իմ յա նց զորա կցելու ե ն ա ռա նց դա վա նա

բա նա կա ն տ ա ր բերո ւթ յո ւնն եր ի » , - ա սա ց Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը:

Հ յո ւր ե ր ն ի ր ե ն ց հ ե ր թ ի ն Վ եհա փ ա ռ Հա յբա պ ետ ին ներկա յա ցրեցին Ի տ ա լիա յի '

մա սնավորապ ես իտ ա /ա կա ն ո չ կա ռա վա րա կա ն կա զմա կերպ ութ յունների կ ո ղ մ ի ց

Ե կեղեցու մ ի ջո ց ո վ Հա յա ստ ա նին ա ջա կցութ յուն ցո ւց ա բե ր ե լո ւ մ ի շ ա ր ք ծր ա գ ր ե ր :

« Զ Ի Ն Ի Շ Յ Ա Ն » Հ Ի Մ Ն Ա Դ Ր Ա Մ Ի Ն Ո Ր Տ Ն Օ Ր Ե Ն Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Ո Ւ ՐԲ Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հո կտ ե մ բե ր ի 9 - ի ն Մայր Ա թոռ Ս բ. է ջմ ի ա ծ ի ն ա յցե[եց « Ջ ի ն ի շ յա ն * ա մ ե ր ի կ յա ն հիմ նա դր ա մ ի նորընտ իր գ ո ր ծա դ ի ր տ նօր են Դ ե յվ ի դ Ն ե լս ո նը ' հիմ ա նդրա մի հա յա ստ ա նյա ն մա սնա նյոլղի տ նօր են Ա ր մ ին ե ժ ա մ կ ո չյա ն ի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ :

Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսը հ յո ւր ե ր ի ն ծա նոթ ա ցրեց ը ն կ ե ր ա յի ն ա ս պ ա ր եզո ւմ

Հ ա յ Ա ռա քելա կա ն Ե կեղեցու ներկա յիս գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն հ ե տ :« Ջ ի ն ի շ յա ն » հ իմ նա դր ա մ ը, որի խ ո ր հ ր դ ի ա նդա մներ ե ն Հ ա յ Ա ռա քելա կա ն,

Ա վետ ա րա նա կա ն և Կա թողիկե Ե կեղեցիների ներկա յա ցուցիչները, Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ ի ր ա կ ա ն ա ցն ո ւմ է զա րգա ցմա ն ծրա գրեր փոքր բի զ ն ե ս ի խ թ ա նմա ն, հ ո գ և ո ր դա ստ իա րա կությա ն, ա ռողջա պ ա հա կա ն, շինա րա րա կա ն և այլ մ ա ր զ ե ր ո ւմ :

Ս Ե Ն Ա Տ Ո Ր Ռ Ո Բ Ե Ր Տ Դ Ո Ո Ւ Լ Ը Ա Յ Ց Ե Լ Ե Ց Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ ՍԲ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հո կտ եմ բեր ի 1 4 - ի ն Մայր Ա թոռ Աբ. է ջմ ի ա ծ ի ն ա յցե լե ց սենա տ որ Ռ ոբերտ Դ ոուլի գ լխ ա վորա ծ պ ա տ վիրա կութ յունը : Պ ա տ վիրա կությա ն կ ա զ մ ո ւմ էի ն .Լ ի ն ս »

հիմ նա դր ա մ ի նա խա գա հ Ջ ե յմ ս Ա լջ յա նը , Մ իա ցյա լ Հա յկա կա ն Ֆ ո ն դ ի գործա դիր տ նօրեն Հ ա բ ո լթ Ա ա սունյա նը, սենատ որի օգնա կա ն Ջ ոյս Ք ե մ փ վ ե լը , անձնա կա ն

1997 էՋՍ՜ԻԱԾԻՆ ժ 157

բ ժ շ կ ի ա ղ ջի կ ը ' Ա լիս Ք ելի քյա ն ը . փ ա ստ ա բա ններ Հ ա ր թ Ֆ ր ե յլի ք ը և Մայքլ Գա լսները, հա րկա յին հա ր ցե ր ո վ պ ա տ ասխանատ ու Ա յոլզա ն Թ եմփ ին-

Ա մ ե ր ի կ յա ն պ ա տ վիրա կութ յունը Հա յա ստ ա ն է ժամանեէ հա յ գործա րա րներին տ նտ եսա պ ես օժա նդա կելու նպ ա տ ա կով Ք ը ր ք Քըր է պ յա ն ի կ » ա ' '

ա մ ե ր ի կ յա ն դ պ լա րի հ ի մ նա դ ր ա մ ի ստ եղ ծմ ա ն կա պ ա կցութ յա մբ •

Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ղ ն Գ ա ր ե գ ի ն Ա Կ ա թ ողիկոսն ի ր ե ր ա խ տ ա գ ի տ ո ւթ յո ւն ն արտ ա հա յտ եց Ա մերիկա յի կ ո ղ մ ի ց Հա յա ստ ա նին տ րա մա դրվա ծ մա րդա սիրա կա ն օգ ն ո ւթ յա ն հա մ ա ր : Մ իա ժա մա նա կ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ն շ ե ց , որ ներկա յումս ա ռա վել կ ա ր և ո ր վ ո ւմ ե ն զա րգա ցմա ն ծր ա գ ր ե ր ը , պ ա տ մեց Մայր Ա թոռի կ ա ,մ ի ,,

ի րա կա նա ցվող նմա նատիպ ա շխ ա տ ա նքների մ ա սին:

Զ ր ո ւյց ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը խ ո ս ե ց նա և ա ղետ ի գ ո տ ո ւմ իրա կա նա ցվող ա շխ ա տ ա նքների և դ ր ա ն ց հետ կա պ վա ծ խ ն դ ի ր ն ե ր ի մ ա սի ն:

Ա ն դր ա դ ա ռ նա լո վ խ ո ր հ ր դ ա յի ն ի շխ ա ն ո ւթ յա ն տ ա ր իներին տ իրող անհա վա տ ութ յա ն մթ նոլորտ ին, Ն որին Ս ր բո ւթ յո ւն ն ը ն դ գ ծ ե ց նա և ծա վա ր/ա ծ հ ո գ և ո ր վերա զա րթոնքը, ներկ ա յա ցր եց կ ր թ ո ւթ յա ն ոլո ր տ ին վերա բերո ղ հ ա ր ց ե ր :

Հա ն դ ի պ մ ա ն ա վա րտ ին հ յո ւր ե ր ը շ ր ջ ե ց ի ն Վ եհա րա նի թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ :

Պատ,[իրակությանն ո ւղ ե կ ց ո ւմ էին Ա Մ Ն -ո ւմ Հայաստանի Հանրապետության դեսպ ա ն Դ ուրեն Ծոլգարյանը և Հայաստանի Արտաքին գործերի փոխնախարար Ա րմեն Բա յբոլրթյա նը:

Մ Ա Զ Ի Դ ԱԲՈՒ Ս Ա Լ Ե ՀՆ Ա Յ Ց Ե Լ Ե Ց Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 1 5 - ի ն Մայր Ա թոռ Սբ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յցե /հ ց Ս իրիա յի Ա րա բա կա ն

Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն Ա րտ ա քին գ ո ր ծե ր ի փ ոխ նա խ ա րա ր Մաշիդ Ա բու Ա ալեհը՝

Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ Ս իրիա յի Ա րա բա կա ն Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն գ ո ր ծե ր ի ժա մա նա կա վոր հա վա տ ա րմա տ ա ր Հ ա մ ե դ Հա սա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ :

Ն որին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա ր եգի ն Ա Կ ա թողիկոսը, վ ե ր հ ի շ ե ի Ս ի րի ա յո ւմ ա պ րա ծ ի ր տ ա րիները, ն շ ե ց , որ Հ ա յո ց Ե ղ ե ռ ն ի ց հետ ո Ս իրիա ն ու Լիբա նա նը դա րձա ն վերա պ րող հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի վ ե ր ա ծն ո ւթ յա ն օր րա ննե ր ը :

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը բ ա ր ձ ր գնա հա տ եց նորա նկա խ Հա յա ստ ա նի և Սիրիայի

Ա րա բա կա ն Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն մ ի ջ և ե ղ ա ծ սերտ հ ա ր ա բ ե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ՝շ ե շտ ե լո վ , որ Ե կ ե ղ ե ցի ն նո ւյնպ ես ի ր բ ա ժ ի ն ը կ բե րի ա յդ հա ր ա բե ր ո ւթ յո ւն նե ր ի զա րգա ցմա ն գ ո ր ծ ո ւ մ :

« Է Զ Ի Դ Ի Խ Ա Ն Ա » Կ Ա Զ Մ Ա Կ Ե ՛Ր Պ Ո Ւ Թ ՅԱ Ն Ղ Ե Կ Ա Վ Ա Ր Ն Ե Ր Ն Ա Յ Ց Ե Լ Ե Ց Ի Ն Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 1 7 - ի ն Մայր Ա թ ո ռ Ս բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յց ե /ե ց ի ն ե զ դ ի ն ե ր ի

* է գ ի դ ի խ ա ն ա » հա սա րա կա կա ն-քա ղա քա կա ն ն ո ր ա ս տ ե ղ ծ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւթ յա ն ղ ե կ ա վ ա ր ն ե ր ը ' Հա յա ստ ա ն ի ե զ դ ի ն ե ր ի հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի նա խ ա գա հ Հ ա ս ա ն

Հա սա նյա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ : Կա զմա կերպ ությա ն նա խ ա գա հ Սի ա րա նդ Բաքոյանը Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսին ներ կ ա յա ցրեց կա զմա կերպ ո ւթ յա ն

խ ն դ ի ր ն ե ր ն ո ւ նպ ա տ ա կները ' ն շե լո վ , ո ր դ ր ա ն ք ո ւղ ղ վ ե լո ւ ե ն Հա յա ստ ա նի ս ո ց ի ա լ ֊տ ն տ ե ս ա կ ա ն զ ա ր գ ա ցմ ա նը : Պրն. Բա քոյա նն ը ն դ գ ծ ե ց , ո ր Հա յա ստ ա նը

158 ժ ԱԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

միա կ ե րկ ի րն է , որտ եղ բնա կվող շո ւր ջ 5 0 հա զա ր ե զ դ ի ն ե ր ը կա բռղա ցել ե ն ստ եղծել քաղաքական կա զմա կերպ ություն , շա ր ո ւն ա կ ո ւմ ե ն պահպանել նա և

ի ր ե ն ց հա վա տ քը:Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը, բա ր ձ ր գնա հա տ ելով Հա յա ստ ա նի զա րգա ցմ ա նն

ա ջա կցելո ւ ե զ դ ի ն ե ր ի ց ա ն կ ո ւթ յո ւն ը , ի ր օ ր հ ն ո ւթ յո ւն ը տ վ ե ց ն ո ր ա ս տ ե ղ ծ կա զմա կերպ ութ յա նը' միա ժա մա նա կ ն շե լո վ , որ Հա յա ստ ա նի բա ր դա վա նումը

կնպաստի նա և եզդիա կա ն համայնքի ծա ղկմա նն ու բա ր գա վ ա ն մ ա նը :

Լ Ի Բ Ա Ն Ա Ն Ի Վ Ա Ր Զ Ա Պ Ե Տ Ռ Ա Ֆ Ի Կ Հ Ա Ր Ի Ր Ի Ն Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ ՍԲ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ւ Մ

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 2 0 - ի ն Մայր Ա թ ո ռ Ս բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յց ե լե ց Լ ի բա նա նի Հա նրա պ ետ ութ յա ն վարչապետ Ռ ա ֆ ի կ Հա բի ր իի գ լխ ա վորա ծ պ ա տ վիրա կութ յո ւնը :

Պ ա տ վիրա կութ յա ն կ ա զ մ ո ւմ է ի ն Լ իբա նա նի Ֆ ի նա նս ա կ ա ն Հ ա ր ց ե ր ի պ ետ . նախարար Ֆ ա ո ւդ Ս ենիոբա ն, Վ ա րչա կա ն Բ ա րենորոգո ւմ ների պետնախարար Բշա րա Մ ըրհըջը, Ք ա ղա քա յին և Գ ա վա ռա կա ն հա րցերի նա խա րա ր Հ ա կ ո բ Դ եմ ի րն յա նը , Լիբա նա նի խ որհրդա րա նի հ ա յա զ գի ա ն դ ա մ ն ե ր մ եթ ր խ ա չիկ

Պ ա պ իկյա նը, մ եթ ր Հ ա կ ո բ Ջ ուխ ա դ ա րյա նը, տիար Սեպուհ Հովնա նյա նը , տիար Եղիա ճ ե ր ե ն յա ն ը , պ րն. Ա բր ա ե ա մ Դ ե դ ե յա ն ը :

Նորին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կ ա թողիկոսը, վ երհ իշելո վ ի ր անքա կտելի կապը Լիբա նա նի հ ե տ , շ ե շ տ ե ց ա յն ի ր ո ղ ո ւ թ յո ւ ն դ որ դա ր ա ս կ զբի ս Մ ե ծ ե ղ ե ռ ն ի ց փ րկվա ծ հա յո ւթ յո ւնը Լ ի բա ն ա ն ո ւմ գտ ա վ ի ր ա պ աստ ա նը, ե ո լ յս հա յտ ն ե ց, որ երկու եբկ ր նե ր ի եա ր ա բեր ութ յունները հ ե տ ա գ ա յո ւմ և ս կշա րունա կեն զա ր գա ն ա լ: Ապա

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը բա ցա ՛տ րեց, թ ե որքա ՜ն ըն դա րձա կ ու ծա նր պա րտ ականութ յունների ա ռա ջ է գ տ ն վ ո ւմ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կա թողիկոսությա ն պա տասխա

նա տ վությունը ստ ա նձնելուց ա յս կ ո ղ մ , ա նցնող շ ո ւր ջ ե ր ե ք տ ա րիների ը ն թ ա ց ք ո ւմ : Ն որին Ս րբո ւթ յո ւնը ներ կ ա յա ցր եց Սբ. էջմ ի ա ծ ն ի դ ե ր ն ո ւ տ եղը ո ղ ջ հա յո ւթ յա ն կ յա ն ք ո ւմ :

Պրն. Հ ա ր ի ր ի ն գո հուն ա կ ո ւթ յա մ բ ն երկա յա ցրեց Հա յա ստ ա նի վարչապետի հետ

ո ւն ե ց ա ծ բա ն ա կ ցո ւթ յո ւն ն ե ր ի ա ր դյո ւնքները և եա վա ստ եց, որ դ ր ա ն ք կնպ ա ստ են Լիրա նա ն-Հա յա ս տ ա ն հետ ա գա բա ր ե կ ա մ ո ւթ յա ն ա մրա պ նդմա նը:

Լիբա նա նի վա րչա պետ ը բ ա ր ձ ր գնա հա տ եց ն ա և լի բա ն ա ն ա հա յո լթ յա ն դ ե ր ը ի ր երկ ր ի հա սա րա կա կա ն, տ նտ եսա կա ն և մշա կութ ա յին կ յա ն ք ո ւմ , ի ն չի արտահա յտ ո ւթ յո ւն ն է պ ա շտ ոնա կա ն պ ա տ վիրա կությա ն կ ա զ մ ո ւմ հա յա զգի մ ե ծ ա թ ի վ ա նդա մների ն ե ր կ ա յո ւթ յո ւն ը :

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ա վա րտ ին փ ո խ ա ն ա կ վ ե ցի ն ն վ ե ր ն ե ր , հ յո ւր ե ր ը շ ր ջ ե ց ի ն Վեհա րա նի թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ :

Ո Ւ Ր Ո Ւ Գ Վ Ա Յ Ի Ա Ր Տ Ա Ք Ի Ն Գ Ո Ր Ծ Ե Ր Ի Փ Ո Խ Ն Ա Խ Ա Ր Ա Ր Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ ՍԲ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ւ Մ

Հո կտ ե մ բե ր ի 2 0 - ի ն , ո ւշ ե ր ե կ ո յա ն , Մայր Ա թոռ Ս բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յցելեց Ո ւրուգվա յի Ա րտ ա քին գո րծեր ի փ ոխ նախ ա րար Կառլոս Պերես Դ ել Կա ստ իլիոն'

Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ հա վա տ ա րմա գրվա ծ Ո ւրուգվա յի ա րտ ա կա րգ և լի ա զ ո ր դեսպ ա ն Պեդրռ խ ոսե Դ ոնդոյի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ / նստ ա վա յրը' Մ ոս կ վա /:

Ն որին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա ր եգին Ա Կա թողիկոսը զ ր ո ւյց ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ ն շ ե ց , որ

1997 1հՋՍ*ՒԱԾԻՆ ժ 159

Ո ւրուգվա յը մ ե կ ն է ա յն բա ց ա ռ ի կ պ ետ ո ւթ յո ւն ների ց, ո ր ն ի ր զ ո ր ա կ ց ո ւթ յո լն ն է հա յտ նել Հ ա յ դա տ ի ն, դ ե ռ և ս 1 9 6 1 թ վա կ ա ն ին պա շտոնա պ ես Տա նա չելով հա յո ց ցե ղ ա ս պ ա ն ո ւթ յո ւն ը : Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը հ ո ւյս հա յտ նեց, որ Ո ւրուգվա յը կդա ռնա նա և նորա նկա խ Հա յա ստ ա նի դ ա շն ա կ ի ցը :

Փ ոխ նա խ ա րա րը հա վա ստ եց, ո ր . ի դ ե մ ս Ո ւր ո լգ վ ա յի . Հա յա ստ ա նը կ ունենա ի ր գ ո ր ծ ա կ ի ց բ ա ր ե կ ա մ ը : Վ ե ր ջի նի ս վ կ ա յո ւթ յո ւն ն է ա յն մ իջպ ետ ա կա նպ ա յմա նա գիրը, որ կկնքվի պ րն. Կա ստ խ իոյի ա յցի ը ն թ ա ց ք ո ւմ : Փոխ նա խ ա րա րի այց Ի Ը ն թ ա ց ք ո ւմ Ե ր և ա ն ո ւմ կ բա ցվի Ո ւրուգվա յի ա նունը կրող հրա պ ա րա կը:

Ի Ր Ա Ն Ի Պ Ա ՀԱ Պ Ա Ն Խ Ո Ր Հ Ր Դ Ի Պ Ա ՏՎ Ի Ր Ա Կ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 2 0 - ի ն Մայր Ա թոռ Աբ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յց ե լե ց Ի րա նի Իսլա մա կա ն Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն Պահապան խ ո ր հ ր դ ի նա խ ա գա հ ն ո ր ի ն գ ե ր ա զ ա ն ց ո ւթ յո ւն Ա յա թոլ/ա հ Ա հմա դ Ջ ա նա թի գ լխ ա վ ո ր ա ծ պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յո ւն ը ' Հա յա ստ ա նի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն Ս ա հմա նա դրա կա ն դ ա տ ա րա նի նա խ ա գա հ Գ ա գիկ Հա ր ո ւթ յո ւն յա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ :

Ն որ ին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կ ա թողիկոսը, ո ղ ջ ո ւն ե լո վ Ն որին Գ երա զ ա նցո ւթ յա ն ա ռա ջի ն ա յցը հ ա յո ց հ ո գ և ո ր կ ենտ րոն, ա յն դ ի տ ե ց ի բ ր և ե րկ ո ւ

պ ետ ո ւթ յունների մ ի ջ և փ ոխ հա րա բերութ յունների զա ր գա ցմ ա ն մ ի նոր քա յլ, ի ն չը

ի ր նպ ա ստ ը կ բ ե ր ի մ ի մ յա ն ց զ ո ր ա վ ի գ կ ա ն գ ն ե լո ւ և տ ա ր ծ ա շր ջ ա ն ո ւմ խ ա ղա ղ ո ւթ յա ն ա մրա պ նդմա ն գ ո ր ծ ի ն :

Ա յա թոլլա հ Ա հմա դ Զ ա նա թը ի ր գ ո հ ո ւն ա կ ո ւթ յո ւն ն ա րտ ա հա յտ եց ա յն հ ո գ և ո ր վերա զ ա ր թ ո ն ք ի հա մա ր, ո ր ա պ ր ո ւմ է Հա յա ստ ա նը խ ո ր հ ր դ ա յի ն կ ա ր գերի փ լո ւզ ո ւմ ի ց հետ ո, հ ո ւ յս հա յտ ն ե ց, ո ր մ ի ջկր ո նա կ ա ն ե ր կ խ ո ս ո ւթ յո ւն ը կշա ր ու

նա կվի նա և ք ր ի ս տ ո ն յա -ի ս լա մ կրոնների մ ի ջ և ' ը ն դ դ ե մ ա շխ ա ր հ ո ւմ տ ա րա ծվող բա ր ո յա զ ր կ մ ա ն և չա ր ի ք ի :

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը փ ա ստ եց, ո ր Հ ա յ Ա ռա քելա կա ն Ե կեղ եցին մ իշտ էլ եղել է մ ի ջե կ ե ղ ե ցա կ ա ն ե րկ խ ոսո ւթ յո ւն նե րի ջա տ ա գ ո վ ը , ի ս կ Ե ր և ա ն ո ւմ վեր ա կ ա ռ ո ւց

վող Կա պույտ Մ զկիթը կ դ ա ռ նա ք ր ի ս տ ո ն յա -ի պ ա մ ե ր կ խ ո ս ո ւթ յա ն կ ենտ րոններից մ ե կ ը :

Ի ր ա ն ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յա ն կ ա զ մ ո ւ մ է ի ն ն ա և Ի ր ա նի Ի ս լա մ ա կ ա ն Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն Պահապան խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ պ րն. Ա լի զ ա դ ե ն և Իրա նի ԱԳՆ ԱՊՀ ե րկ ր նե րի ա ռա ջին վա րչութ յա ն պետ Հ ո ս ե ի ն Ն ա րա գիա ն:

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ա վա րտ ին Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ի ր ա ն ցի հ յո ւր ե ր ի ն ն վ ի ր ե ց .Ի ր ա ն -Հ ա յա ս տ ա ն , ո ս կի կ ա մ ո ւր ջնե ր » ա լբո մ ը , նր ա նց հետ շ ր ջ ե ց Վ եհա րա նի

թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ :

Գ Ե Ր Մ Ա Ն Ա Կ Ա Ն Կ Ա Ր Մ Ի Ր Խ Ա Չ Ի Ն Ե Ր Ա Յ Ա Ց Ո Ի Յ Ի Չ Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 2 1 - ի ն Մայր Ա թ ոռ Ա բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յց ե լե ց գերմ ա նա կա ն Կարմիր խ ա չի ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չ Գ եր հա ր դ Մ ա յե ր ը : Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւթ յո ւն Գ ա ր ե գ ի ն Ա

Կ ա թ ողիկոսին փ ո խ ա նցելով գերմ ա նա կա ն Կա րմիր խ ա չի ն ա խ ա գա հ ' Բ ա դ ե ն - Վ յո ւր տ ե մ բ ե ր գ ի ա րքա յա զն կ ո ւ դ վ ի գ ի ո ղ ջ ո ւ յն ը , պ րն. Մայերը հա յտ ն ե ց, ո ր ա յս

160 ժ ԱՃՍ՚ԻԱԾԻՆ 1997

տարի և ս ձմ ռա ն ա մ իսներին ի ր ե ն ց կ ո ղ մ ի ց կիրակա նա ցվի «Գ թ ո ւթ յա ն խ ո հ ա ն ո ց » կոչվող բա ր ե գ ո ր ծա կ ա ն ծր ա գի րը , որի ը ն թ ա ց ք ո ւմ հա յա ստ ա նցի շա տ ծե ր ե ր ու

չքա վորներ կա պ ա հովվեն տաք ս ն ո ւն ղ ո վ :Վեհափառ Հա յրա պ ետ ը բա ր ձ ր գնա հա տ եց պ րն. Մայերի մա րդա սիրա կա ն

ձե ռ նա ր կ ը : Մ իաժամանակ կա րև որ ելո վ զա րգա ցմա ն ծր ա գրե ր ը , Ն որին Ս րբութ յո ւն ը պ ա տ մեց Հ ա յ Ա ռա քելա կա ն Ե կեղեցու կ ո ղ մ ի ց իրա կա նա ցվող նմանատիպ ծրա գրերի մա սին, ո ր ո ն ք հնա րա վորութ յուն ե ն տալիս մա րդկա նց ոտքի կ ա ն գ ն ե լ'

ա պ ա վյւնելով սեփ ա կա ն ո ւժ ե ր ի ն :

Ս Ա ՀՄ Ա Ն Ա Դ Ր Ա Կ Ա Ն Դ Ա Տ Ա Ր Ա Ն Ն Ե Ր Ի Ս Ե Մ Ի Ն Ա Ր Ի Մ Ա Ս Ն Ա Կ Ի Ց Ն Ե Ր Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ւ Մ

Հո կտ եմ բերի 2 4 - ի ն Հա յա ստ ա նի Ս ա հմանադրա կա ն դա տ ա րա նի նա խա գահ Գ ա գիկ Հա րո ւթ յո ւն յա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ Մայր Ա թոռ Ս բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յցելեցի ն

Սահմանադրական դա տ ա րա նների 2 - ր դ մ ի ջա զգա յի ն սեմինա րի մ ա սնա կիցները' սա հմա նա դրա կա ն դա տ ա րա նների նա խ ա գա հներ ե ւ դա տ ա վորներ Ռ ուսա ստ ա նից,

Բ ելա ռուսից, Ո ւկրա ինա յից, Ղա զա խ ստ ա նից, Տա ջիկստ ա նից, Մ ոլդովա յից, Վ ր ա ս ֊ տ ա նից, Լա տ վիա յից, Ա լովա կիա յից, խ որվա թիա յից, Իտ ա լիա յից, Լեհա ստ ա նից,

Բ ելգիա յից. Ա վստ րիա յից:« Դ ո ւք բա ց ա ռ ի կ դ ե ր ե ք հ ա տ կ ա ցն ո ւմ մա րդու իրա վունքների պ ա շտ պ ա նու

թ յա ն ը , և սեմինա րի ա ռա րկա ն էլ ն ո ւ յն ն է ր » , - շնո րհա կա լո ւթ յուն հա յտ նելով ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յա ն հա մա ր ա սա ց պ րն. Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն ը :

Ո ղջունելո վ հ յո ւր ե ր ի ն . Ն որին Ս րբ՛ություն Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսը ն շ ե ց , որ Հ ա յ Ե կեղեցու 1 7 0 0 -ա մ յա պ ա տ մությա ն մ ե ջ ա ննա խ ա դեպ է , ե ր բ Հ ա յո ց Մայր Ա թ ո ռ ն ը ն դ ո ւ ն ո ւ մ է իրա վա կա ն մա րզի ներկ ա յա ցո ւցի չն երի ն:

« Ա յսօր մ ե ն ք շա տ ե ն ք խ ո ս ո ւ մ իրա վունքների մա սին, բ ա յց չ ե ն ք խ ո ս ո ւ մ պ ա րտ ա կա նությունների մ ա ս ի ն : Մ եր միա սնա կա ն գ ո ր ծ ը պիտի լի ն ի ներդա շնա կել

իրա վունքը և պ ա րտ ա կա նութ յունը», - ա սա ց Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ը ' շ ե շտ ե լո վ Ե կեղեցու և իրա վա կա ն մա րմինների մ ի ջ և հա մ ա գո ր ծա կցութ յա ն ա նհրա ժեշտ ու

թ յո ւ ն ը , ի ն չը և ն ե ր դ ա շն ա կ ո ւթ յո ւն կստ եղծի ի րա վո ւնքներ ի և պարտականո ւթ յունն ե րի մ ի ջ և :

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը հ յո ւր ե ր ի ն ներկա յա ցրեց Մայր Ա թ ոո Սբ. էջմ ի ա ծ ն ի պ ա տ մութ յունը ' ն շե լո վ , ո ր դ ա րեր շա ր ո ւնա կ ա յն, գտ ն վ ե լո վ օտար բռ ն ա կ ա լն ե ր ի

լծ ի տակ, չ ի կա րողա ցել ունենա լ ի ր օր ե ն քն ե ր ը : «.Ա յս օր , սա կա յն, մ ե ն ք ձ ե ռ ք ե ն ք բ ե ր ե լ մ եր ա ն կ ա խ ո ւթ յո ւն ը »,- ա սա ց Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ետ ը:

Ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յա ն հա մա ր Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ եսւին ի ր ե ն ց երա խտ իքը հա յտ նեցին Ռ ուսա ստ ա նի, Ո ւկրա ինա յի և Խոր վա թի այ ի սա հմա նա դրա կա ն դա տ ա րա նների նա խ ա գա հները :

Հա նդիպ մա նը ներկա էի ն Ա րա րա տ յա ն հա յրա պ ետ ա կա ն թ ե մ ի ա ռա ջնորդա կա ն փ ոխ ա նորդ Տ . Գ ա րեգին ա րք. Ն երսիսյա նը, Ա րմա վիրի թ ե մ ի ա ռա ջնորդ Տ . Ա սողիկ

ե պ ս . Ա րիստ ա կեսյա նը, Գ ուգա րա ց թ ե մ ի ա ռա ջնորդ Տ . Ս եպուհ եպ ս . Ջ ո լլջ յա ն ը , Ո ւկրա ինա յի թ ե մ ի ա ռա ջնորդ Տ . Նա թա ն եպ ս. Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն ը : Հա նդ իպ մ ա ն ա վա րտ ին հ յո ւր ե ր ը շ ր ջ ե ց ի ն Վ եհա րա նի թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ : Տ ե ղ ի ո ւն ե ց ա վ պ ա տ շա ն հ յո ւր ա ս ի ր ո ւթ յո ւն :

1997 ւ-ՋԱ՜ԻԱԾհՆ ժ 1б1

Ե Վ Ր Ա Խ Ո Ր Հ Ր Դ Ա Ր Ա Ն Ի . Պ Ա ՏՎ Ի Ր Ա Կ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 2 4 - ի ն Մայր Ա թոո Սբ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յցելեց Ե վրա խ որերդա րա նի

խ որհր դա րա նա կա ն վեհա ժողո վի և մա րդու ի ր ա վո ւն քն !,ր ի հա րցերի ե ն թ ա ֊

հա նձնա ժողո վի պ ա տ վիրա կութ յո ւնը ' ենթ ա հա նձնա ժողովի նա խա գա հ Լ ի դ ի է ո ի / կ ո ւ ք ս ե մ բ ո ւ ր գ / գ լխ ա վո ր ո ւթ յա մ բ:

Ն որին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րգին Ա Կա թողիկոսը հ յո ւր ե ր ի ն ներկա յա ցրեց Հ ա յ

Ե կ ե ղ ե ցո ւ դ ի ր ք ո ր ո շո ւմ ը կրոնի ա զա տ ութ յա ն, ինքս/ես նա և Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ ը ն դ ո ւն վ ա ծ հա մապ ատ ա սխ ա ն օրենքի նկա տ մա մբ:

Պատ ա սխ ա նելով հ յո ւր ե ր ի հա րցերին. Վ եհա փ ա ռ Հա յրա ւգետ ը ն շ ե ց , որ Հ ա յո ց

Ե կեղեցի ն հ ա ր գ ո ւմ և մ եծա պ ես գ ն ա հ ա տ ո ւմ է խ ղ ն ի ա զա տ ո ւթ յո ւնը , որը

Ք րիստ ոսի Ա վետ ա րա նի կ ա ր և ո ր ա գ ո ւյն ո ւս մ ո ւն ք ն ե ր ի ց մ ե կ ն է : Վ եհա փ ա ռ

Հա յրա պ ե տ ը մ իա ժա մ ա նա կ ն շ ե ց , ո ր կ ր ո նա կա ն ա զ ա տ ո ւթ յո ւն ը հանւսխ

չա ր ա շա հ վ ո ւմ է որ ոշ օտար քա րոզիչների և կա զմ ա կերպ ո ւթ յուն ների կ ո ղ մ ի ց , ո ր ո ն ք ն յութ ա կա ն ա ռա վ ե լո ւթ յո ւն նե ր ո վ ե ն ն ե ր կ ա յա ցն ո ւմ ի ր ե ն ց կրոնա կա ն

հ ա մ ո զ ո ւմ ն ե ր ը , ի ն չը հ ա կ ա ս ո ւմ է ա զ ա տ ո ւթ յա ն մ ա սի ն ք ր ի ս տ ո նե ա կ ա ն

ը մ բ ռ ն ո ւ մ ն ե ր ի ն : « Ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ա ռ ա ք ե լո ւթ յո ւն ը ո չ ք ր ի ս տ ո ն յա ! ր ի ն

քրիստ ոնյա դ ա ր ձ ն ե լն է , և ոչ թ ե մ ե կ կրոնա կա ն կ ա զմ ա կերպ ո ւթ յո ւն ից մ եկ այլ

կրոնա կա ն կա զմա կերպ ությա նը դ ա ր ձ ն ե լը : Մ եր ժ ո ղ ո վ ր դ ի հա մար մ ի տ ե ս ՚ս կ

ա նա րգա նք է լս ե լ օտար քա րոզիչների, ո ր ո ն ք գա լիս ե ն դ ր ս ի ց ո ւ հայտարար.ու.մ,

թ ե դ ո ւ ք ' Հա յա ս տ ա ն յա յց Ա ռա քելա կա ն Ե կեղ եցի ն ա վելի քա ն 1 7 դ ա ր ե ր ի ց ի վեր

սխալ է հա սկա ցել Ք րիստ ոսի հա վա տքը, և հիմա , պ ետ ք է որ դ ա ռ ն ա ք Եհովա յի վկա

կ ա մ ա դ վե նտ ի ս տ : Ա վելի քա ն 1 7 0 0 տ ա րիներ մ եր հա յր երը տվել ե ն ի ր ե ն ց կյա նքը

ա յդ հա վա տ քի հա մ ա ր , ի ր ե ն ց մ ա րտ իրոս ա կա ն ա ր յո ւն ո վ ե ն գ ր ե լ ի ր ե ն ց

քր ի ս տ ո նեա կ ա ն պ ա տ մ ո ւթ յո ւն ը » , ֊ ա եա ց Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը : Ն ո ր ի ն

Ս րբո ւթ յո ւնը ն շ ե ց , որ այսօր հա յ ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը հա վա տ քի վերա կենդա նա ցմա ն կա րիք

ո ւն ի , ո ր ի ն խ ո չը ն դ ո տ ո ւմ ե ն դ ր ս ի քա ր ո զի չնե ր ը :

Զ ր ո ւյց ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ա նդրա դա րձա վ ն ա և դ ա ր ա բա ղ յա ն

խ ն դ ր ի ն ' ը ն դ գ ծ ե լո վ , որ հա կա մա րտ ութ յունը կրոնա կա ն հ ի մ ք չո ւ ն ի , և պ ետ ք է

հ ա ր գ վ ե ն մա րդու ի ր ա վունքներ ը Ղար ա ր ա ղ ո ւմ :

Պ ա տ վիրա կությա ն կ ա զ մ ո ւմ է ի ն նա և ներկա յա ցուցիչն եր Շ վ ե դ ի ա յի ց , Թ ո ւր

քիա յից, Լեհա ստ ա նից, Բ ե լգ ի ա յի ց , Ի տ ա լիա յից, Ն ի դ ե ռլա նդ ն ե ր ի ց , Ֆ ր ա ն ս ի ա յի ց :

Ս Ի Ր Ի Ա Յ Ի Դ Ե Ս Պ Ա Ն Ն Ա Յ Ց Ե Լ Ե Ց Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ս Բ. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 3 1 - ի ն Ն որ ին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսը Մայր Ա թոռ

Ս բ. է ջ մ ի ա ծ ն ո լմ ը ն դ ո ւն ե ց Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ Սիրիայի Ա րա բա կա ն Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն

գո ր ծ ե ր ի ժա մա նա կա վոր հա վա տ ա րմա տ ա ր Հ ա մ ե ղ Հա ս ա ն ի ն :

Զ ր ո ւ յց ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ շո շա փ վ ե ց ի ն Հա յա ստ ա նի և Սիրիայի մ ի ջ և հ ա ր ա բե

ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի զա ր գ ա ցմ ա ն ը վ ե ր ա բե ր ո ղ հ ա ր ց ե ր : Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը

եր ա խ տ ա գի տ ո ւթ յա մ բ վ ե ր հ ի շե լո վ , որ Հ ա յո ց Մ ե ծ ե ղ ե ռ ն ի ց հետ ո հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի

շա տ զա վա կներ հ ա ն գ ր վ ա ն գտ ա ն Ս իրիա յում , մ ե կ ա ն գ ա մ և ս հա ստ ա տ եց, որ

Ս իրիա ն հա յեր ի հա մա ր կմնա ա մ ենա սիրելի ե ր կ ր ն ե ր ի ց մ ե կ ը :

1 6 2 ժ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

Պրն. Հ ա մ ե դ Հա սա սը վստ ա հեցրեց, որ ե րկ ո ւ երկրների տ նտ եսա կա ն և մշա կութա յին կապերի ամրա պ նդմա նը նոր թա փ է հ ա ղ ո ր դ վ ո ւմ :

Հա նդ իպ մա ն ավա րտ ին պ րն. Հ ա մ ե դ Հա սա նը Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ին ն վի ր ե ց

գեղա զա րդ մ ի սեղա ն:

Մ Ո Ս ԿՈ ՎՅԱ Ն Լ Ր Ա Գ Ր Ո Ղ Ն Ե Ր Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ ՍԲ. Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հո կտ եմ բերի 2 9 - ի ն Մայր Ա թոռ Սբ. է ջմ ի ա ծ ի ն ա յցելեցի ն Մոսկվայի Տ 5 0 - ամյակի կա պ ա կցությա մբ Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ կա զմա կերպ վա ծ к Մ ոսկովյա ն մա մուլի օ ր ե ր *- ի մա սնա կիցները' մ ո ս կ ո վ յա ն շ ո ւր ջ 4 0 լրա տ վա միջոցների / « Ի զվ ես տ ի ա » , « Նեզա վիսիմա յա գ ա զ ե տ ա », « Կոմսոմոլսկայա պ ր ա վդ ա », « Հ ե ս տ ի » և ա յլն /

ներկա յա ցուցիչ ներ :Ն որին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսը ո ղ ջո ւն ե լո վ հ յո ւր ե ր ի ն , կ ա ր և որ ե ց

զ ա ն գ վ ա ծա յի ն լր ա տ վ ա մ ի ջո ց ն ե ր ի դ ե ր ը ժ ո ղ ո վ ր դ ի դ ա ս տ ի ա ր ա կ ո ւթ յա ն , խ ո ր հր դա յի ն կա րգերի փ լո ւզո ւմ ի ց հետ ո նոր մա րդու ձև ա վոր մա ն գ ո ր ծ ո ւ մ :

* Հ ե կ » շա բա թա թ երթ ի լր ա գ ր ո ղ ի ա յն հա րցին, թ ե ի ն չպ ե ս կարող է Ե կեղեցին հա կա զդել կրոնա կա ն բ ա խ ո ւմ ն ե ր ի ն , Հե հա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ն շե ց , որ եթե

կրոնները հա վա տ ա րիմ մ նա ն ի ր ե ն ք ի ր ե ն ց , ապա կրոնա կա ն պ ա տ երա զմներ չ ե ն լի ն ի : Ա նդրա դ ա ռնա լով դ ա ր ա բա ղ յա ն հա կա մա րտ ությա նը. Ն որին Ս րբո ւթ յո ւնն ը ն դ գ ծ ե ց , որ ա յն կրոնա կա ն հ ա ր ց չ է , ի ն չի վերա բերյա լ ժա մա նա կին հա մա տ եղ հա յտ ա րա րությա մբ հ ա ն դես ե ն ե կ ե լ Հա յա ստ ա նի, Ռ ուսա ստ ա նի և Ա դրբեջա նի

հ ո գ և ո ր ա ռ ա ջնո ր դ նե ր ը : « Հ ա յո ց Ե կեղեցի ն դ ե մ է պ ա տ ՛երա զմներին: Պատերազմը մ ե ր ը ն տ ր ո ւթ յո ւն ը չ է , ա յլ ի ն ք ն ա պ ա շտ պ ա ն ո ւթ յո ւն ի ց թ ե լա դ ր վ ա ծ պ ա րտ ա դ ր ա ն ք »,- ասա ց Հ ե հ ա փ ա ռ .Հ ա յր ա պ ե տ ը :

Պա տ ա սխ ա նելով լր ա գ ր ո ղ ն ե ր ի մ յո ւս հ ա ր ց ե ր ի ն , Հ ե հ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը պ ա տ մեց Մայր Ա թոռի ներկա յիս գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն մա սին, պ ա րզա բա նեց Մայր

Ա թոռ - Ա նթիլիա ս հա րա բեր ութ յո ւնները , ներկա յա ցրեց Հ ա յ Ե կեղեցու դ ի րքորոշո ւմ ը օտար քա րոզիչների նկա տ մա մբ:

Հ Ա Յ ԱՍ Տ Ա Ն - Ռ Ո Ի Ս Ա Ս ՏԱ Ն Հ Ա Մ Ա Ժ Ո Ղ Ո Վ Ի Մ Ա Ս Ն Ա Կ Ի Ց Ն Ե Ր Ը Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ ՍԲ. Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ի Մ

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 3 1 - ի ն Մայր Ա թ ո ռ Աբ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յց ե լե ցի ն Հա յա ս տ ա ն -

Ռ ուսա ստ ա ն հա մա ժողովի ն ե րկ ա յա ցո ւցի չն ե ր ը ' Հա յա ստ ա նի Ա րդ յո ւնա բեր ող ների մ ի ո ւթ յա ն նա խ ա գա հ Ա ր ա մ Վ ա րդա նյա նի և Հա յա ստ ա նի Կրոնի գ ո ր ծ ե ր ի

պետ ա կա ն խ ո ր հ ր դ ի նա խ ա գա հ Հա զա ր Ա ռւջյա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ : Ա յցելուների

թ վ ո ւ մ էի ն Ա րդ յո ւնա բեր ող ների և գործա րա րների մ իջա զգա յի ն կ ոնգրեսի նա խա գա հ Վիկտ որ Գ լուխ իխ ը, Ռ ուսա ստ ա նի Ա ր դ յո ւնա բե ր ող նե ր ի և գործա րա րների

մ ի ո ւթ յա ն փ ոխ նա խ ա գա հ Վ իկտ որ Դ ո մ բ ր ո վ ս կ ի ն , Ռ ուսա ստ ա նի Պ ետ ա կա ն դում ա յի ա ն դա մ ն եր , գ ո ր ծա ր ա ր նե ր :

« Հա յա ս տ ա ն ն ո ւ Ռ ուսա ստ ա նը կ ա պ վ ա ծ ե ն ա նքա կտ ելի կ ա պ ե ր ո վ : Տա ր ա ծա շր ջա նո ւմ մ ե ն ք ա ռ ա ջն ա հե ր թ ո լթ յո ւն ե ն ք տ ա լիս Ռ ուսա ստ ա նի հետ

հ ա մ ա գ ո ր ծա կ ց ո ւթ յա ն ը »,- ա սա ց Ն որին Ս րբո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա Կա թողիկոսը' կա ր և ո ր ե լո վ հա յ և ռ ո ւս գործա րա րների հ ա մ ա գո ր ծա կցութ յո ւնը , ի ն չը կնպաստի նա և ե ր կ ո ւ երկրների ա նկա խ ութ յա ն ա մրա պ նդմա նը:

Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ետ ն ը ն դ գ ծ ե ց , ո ր ՛ ե ր կ ո ւ ե րկ ր նե րի միա վորմ ա ն գ ո ր ծ ի ն

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾՒՆ Ժ 163

ի ր ե ն ց հ ո գ և ո ր ո ւ բա ր ո յա կ ա ն բ ա ժ ի ն ը պ ետ ք է բ ե ր ե ն Հ ա յ և Ռ ուս Ե կեղեցիներ ը, ո ր ո ն ք ա ր դ ե ն ի ս կ դա րձել ե ն գ ո ր ծ ը ն կ ե ր ն ե ր : Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը վ ե ր հ ի շե ց ի ր ա ռա ջին կա թողիկոսա կա ն ա յց ե լո լթ յո լն ը Ռ ուսա ստ ա ն, Ա լեքսիյ Բ Պատրիարքի փ ոխ ա դա րձ ա յցը Հա յա ստ ա ն. Հ ա յ Ե կեղեցու գա նձերի ցո ւց ա հ ա ն դ ե ս ը , որը , լի ն ե լո վ ա ռա ջի ն ա ն գ ա մ ա ր տ ա սա հմա նում , բ ա ց վ ե ց Ռ ուսա ստ ա նի մա յրա քա ղա քում ' Մ ոսկվա յում :

Վ ՐԱ Ս ՏԱ ՆԻ Խ Ո ՐՀՐԴ Ա ՐԱ Ն Ա Կ Ա Ն Պ Ա ՏՎ ԻՐԱ ԿՈ ՒԹ ՅՈ ՒՆԸ Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ ՍԲ. ԷՋ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ւ Մ

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 1 0 - ի ն Մայր Ա թ ոռ Ս բ. է ջ մ ի ա ծ ի ն ա յց ե լե ց Վ րա ստ ա նի

Քա ղա քա ցիների մ ի ո ւթ յո ւն ' Վրա ստա նի խ ո ր հ ր դ ա ր ա ն ո ւմ պ ա տ գա մա վորա կա ն մ ե ծա մ ա ս ն ո ւթ յո ւն կ ա զմ ո ղ , կուսա կցութ յա ն խ որհրդա րա նա կա ն պ ա տ վիրա կու-

թ յո ւ ն ը ' Հա յա ստ ա նի Ա զգ ա յի ն ժ ո ղ ո վ ի պ ա տ գա մա վոր Ա ր ա մ Մ ա նուկյա նի և Վ ր ա ստ ա ն ում Հա յա ստ ա նի դ ես պ ա ն Լ և ո ն Խ աչա տրյա նի ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ :

Խ որհրդա րա նա կա ն ա յս խ ո ւմ բ ը Հա յա ստ ա ն է ժա մա նել Հ ա յո ց Հա մ ա զգա յի ն

Շ ա րժմ ա ն հ ր ա վե ր ո վ և հ ա մ ա գ ո ր ծա կ ց ո ւմ է Հա յա ստ ա նի ղեկա վա ր կուսա կց ո ւթ յա ն հետ ա ր դ ե ն ե ր ր ո ր դ տ ա րին:

Ն որին Ս ր բո ւթ յո ւն Գ ա րեգին Ա կա թ ողիկոսը բա ր ձ ր գնա հւստ ելով վրա ցա կա ն

պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յա ն ա յցը Հ ա յա ս տ ա ն , ա յն դ ի տ ե ց ի բ ր և ե ր կ ո ւ բ ա խ տ ա կ ի ց ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ն ե ր ի հա մ ա գո ր ծա կցո ւթ յա ն ա ս պ ա ր ե զո ւմ ա րվա ծ նոր ք ա յլ: Վ եհա փ ա ռ

Հա յրա պ եսւն ի ր օր հ նո ւթ յունը տ վեց այս հա մ ա գո ր ծա կցո ւթ յա նը , ն շե լո վ , որ երկու

հ ա ր և ա ն եր կր ների մ ե ր ձ ե ցմ ա ն դ ա ս ե ր է տ ա լիս նա և պ ա տ մ ո ւթ յո ւն ը : *Ե թ ե

դ ր ա ցի ներ ը մ ի ա ս ի ն լի ն ե ն , կպ ա րտ ա գրեն նա և հե ռ ա վ ո ր ն ե ր ի հա րգա նքը» , - ասա ց Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը :

Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յո ւն ը ն շ ե ց , ո ր Թ ի ֆ լի ս ը ե ղ ե լ է հ ա յկ ա կ ա ն մ շա կ ո ւյթ ի

կ ենտ ր ոնների ց մ ե կ ը , և ա յսօր կ վիր ա հա յութ յունը մ ա ս ն ա կ ցո ւմ է Վրա ստ ա նի քաղաքական ո ւ տ նտ եսա կա ն կ յա նքին, Վ ր ա ստ ա ն ում հ ա յո ց ե կ ե ղ ե ց ի ն ո ւն ի ի ր թ ե մ ը . գ ո ր ծ ո ւ մ ե ն մշա կ ո ւթ ա յին կ ե ն տ ր ո ն ն ե ր :

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ յո ւր ե ր ի ն պ ա տ մ եց Ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յո ւն ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ պ ետ ա կա ն կ ր ո ն հ ռ չա կ ե լո ւ 1 7 0 0 -ա մ յա հ ո բ ե լյա ն ի ն ն վ ի ր վ ա ծ մ ի ջ ո ց ա ռ ո ւմ ն ե ր ի մ ա սի ն:

Պ ա տ վիրա կությա ն ա ն դ ա մ , Վրա ստ ա նի Ք ա ղա քա ցիների մ ի ո ւթ յա ն գլխ ա վոր քա րտ ուղա ր Մ իխա իլ Մ ա չա վա րիա նին շն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն հա յտ նելո վ ը ն դ ո ւն ե -

լո ւթ յտ ն հա մա ր, ե ա վ ա ս տ եց, ո ր ե րկ ո ւ ղեկա վա ր կ ուսա կցո ւթ յո ւնն ե ր ի հա մ ա գործա կ ց ո ւթ յո ւն ը կնպ ա ստ ի Հա յա ստ ա նի և Վրա ստ ա նի մ ե րձ ե ցմ ա նը , ի ն չպ ե ս նա և տ ա ր ա ծա շրջա ն ում խ ա ղ ա ղ ո ւթ յա ն հա ստ ա տ մա ն գ ո ր ծ ի ն :

Պ ա տ վիրա կությա ն կ ա զ մ ո ւմ էր նա և Վրա ստա նի Խ որհրդա րա նի հա յա զգի պ ա տ գա մա վոր Հ ե ն ր ի խ Մ ուրա դյա նը:

ՄԱՄԼՈ ԴԻՎ Ա Ն Մ Ա Յ Ր ԱԹՈՌԻ

164 <յ՚Ա&Ս՜ԻԱԾՒՆ 1997

Հոկտ եմ բերի 1 -ի ն , չո ր ե ք շա բ թ ի . - Պ ա հք:

Ա յսօր Վ եհա րա նում տ կղի ո ւն ե ցա վ Մ իա բա ն ա կ ա ն ժ ող ով , որի

ընթ ա ցքո ւմ Վեհափ ա ռ Հա յրա պ ետ ը խ ո սեց հովվա կա ն ծա ռա յութ յա ն

մա սին: Մ իա բա նա կա ն ժողովի Ը մա սնա կցում էի ն նա և ուխ տ ա վորա բա ր

Մ ա յր Ա թոռում գտ նվող Ֆ ր ե զ ն ո յի (Ա մերիկա յի Ա րևմտ յա ն թ եմ ) հոգևոր

հովիվ Տ . Ս ա սա ն ծ. վրդ. Զմրուխ տ յա նը և Վա ոնա յի (Բ ա յղա րիա ) հոգևոր

հովիվ Տ . Սիոն վրդ. Ա դա մյա նը, որոնք խ ո սեցին հ ա մա յնքա յին կյա նքում

ի ր ե ն ց ունեցա ծ հովվա կա ն փ որձա ռությունների վ երա բերյա [:

Հո կ տ ե մ բե ր ի 5 -ի ն , կիրա կի. - Դ կիրա կի զկնի Ս. խ ա չի :

Ա յսօր Մ ա յր տաճարում, Ա վա գ Ս. Սեղանի վրա , Ս. Պ ա տ ա րա գ մատու

ց ե ց ուխ տ ա վորա բա ր Մ ա յր Ա թոռում գտ նվող Ֆ ր ե զ ն ո յի (Ա մերիկա յի

Ա րևմտ յա ն թ եմ ) հոգևոր հովիվ Տ . Ս ա սա ն ծ. վրդ. Զ մրուխ տ յա ն ը :

Ս. Պ ա տ ա րա գից հետ ո կա տ ա րվեց Հ ո գ ե հ ա ն գ ս տ յա ն կա ր գ:

1997 1-Ջ.Ս՜ԻԱԾԻՆ քհ 1 6 5

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 8 , չո ր ե ք շ ա բ թ ի :

Ա յսօր Օ շա կա նի նո րա բա ց Ս. Մ եսրոպ Մ ա շտ ոց դ պ ր ա տ ո ւն -թ ա ն գ ա

րա նի դա հ փ ճում տ եղի ունեցա վ Գ ևո րգյա ն Հ ո գ և ո ր ճեմ ա ր ա նի դա սա խ ո

սա կա ն կա զմի նիստ ը' Վեհափ ա ռ Հա յրա պ ետ ի նա խ ա գա հութ յա մ բ: Ա յս

նիստ ն ա ոա ջի նն էր , որ տ եղի էր ունենում նո րա բա ց շենքո ւմ :

Ն ո ր ի ն Ս րբությունն իր ցուցումները տ վ եց ընդհա նուր դա սա խ ոսա կա ն,

ուսուցչա կա ն ա շխ ա տ ա նքների վ երա բերյա յ և մա ղթ եց, որ ա յս նորա ցող

ժա մա նա կա շրջա նում նոր թ ա փ ու եոա նդ ստ ա նա Գ և ո ր գ յա ն Հո գ և ո ր

ճ ե մ ա ր ա ն ի կ յա ն ք ը ' հոգևորա կա նների պ ա տ րա ստ մա ն և ժող ով րդի ն

ծա ռա յութ յա ն նվիրա կա ն գո րծում : Վեհափ ա ռ Հա յրա պ ետ ը նա և ցա ն կ ա

ց ա վ , որ Ս. Մ եսրոպ Մ ա շտ ոցի ա նունը կրող ա յս նո րոգվա ծ դ պ ր ա տ ո ւն ֊

թ ա նգա ր ա նը դա ո նա մեր ժողովրդի հ ա սա րա կա կա ն կ յա նքին ծա ռ ա յո ղ

ների գ ի տ ա կ ա ն -մ շա կ ո ւթ ա յի ն հ ա վ ա քներ ի և գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն մի կենսա խ ինդ օջա խ :

Ա պ ա ճ ե մ ա ր ա ն ի տ եսուչ Տ . Հ ա յկ ա զ ո ւն Ծ . Վ ր դ . Ն ա ջա ր յա ն ը

ներկա յա ցրեց ճեմա րա նա կա ն կ յա նքին ա ռնչվող ընդհա նուր մտ ա հոգութ յուններն ու նկա տ ա ռումները:

Վ երջում յուրա քա նչյուր դա սա խ ոս ներկա յա ցրեց դա սա վ ա նդմ ա ն իր ծր ա գի ր ը :

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 1 1 -ի ն , շ ա բ ա թ . - Ս րբոց թ ա ր գ մ ա ն չա ց վ ա ր դ ա պ ետ ա ցն

մ եր ո ց ' Մ ե ս ր ո վ բա յ, Ե ղ ի շէի , Մ ովսիսի Ք ե ր թ ո ղ ի ն , Դ ա ւթ ի Ա ն յա ղ թ

փ ի ւի սոփ ա յին, Գ ր ի գո ր ի Ն ա ր եկ ա ցւո յն և Ն երսիսի Կ յա յե ց ւո յն :

Ա յսօր Օ շա կա նում, Ս. Մ եսրոպ Մ ա շտ ոց եկեղեցում, Ս. Պ ա տ ա րա գ

մա տ ուցեց Գ և ո ր գ յա ն Հ ո գ և ո ր ճեմա րա նի տեսուչ Տ . Հ ա յկ ա զո ւն ծ . վրդ.

Ն ա ջա ր յա ն ը : « Հ ա յր մ ե ր » - ի ց ա ռա ջ ք ա ր ո զ խ ո ս ե ց պ ա տ ա րա գիչ Հ ա յր

սուրբը ' « ք 7ւ յո ր ժ ա մ կա մեցա ւ Ա ստ ուա ծ որոշել զս ո ւր բն ի միջոյ ձեռ նա

սուն ա շ ա կ ե ր տ ա ց ն ...» բ ն ա բա ն ո վ (Կորյունի հա մա ռոտ խ մ բա գրութ յուն)

(տ ե՛ս էջ 2 9 ) :

Ս. Պ ա տ ա րա գի ց հետ ո Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի բա ր ձ ր նա խ ա գա

հ ո ւթ յա մ բ կ ա տ ա ր վ եց վ ե ր ա ն ո ր ո գ վ ա ծ Ա ռ ա ջն ո ր դ ա ր ա ն ի բ ա ց մ ա ն

հա նդիսա վոր ա րա րողությունը, հ ընթ ա ցս որի ներկա ներին հ ա յր ա կա ն

խ ո ս ք ուղղեց Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ը (տ ե՛ս էջ 3 4 ):

***

Հոկտ եմ բերի 1 2 -ի ն , կիրա կի. - Ե կիրա կի զկնի Ս. Խ ա չի :

Ա յսօր Մ ա յր տ աճարում, Ա վա գ Ս. Սեղանի վրա , Ս. Պա տ ա րա գ

մա տ ուցեց Տ . Վ ի գե ն եպ ս. Ա յք ա զ յա ն ը : « Հ ա յր մ ե ր » - ի ց ա ոա ջ ք ա ր ո զ

խ ո ս ե ց պ ա տ ա րա գիչ Ս ր բա զա նը' « Որք զա ր դ ա ր եցի ն տ նօրինա բա ր

զիմա ստ ս ա նեղին, հ ա ս տ ա տ կ ո վ յերկրի զգիր կենդա նի' հովուել զհոտ նոր

Ի սր ա յելի , ե ր գ ո վ ք ա ղ ց ր ո ւթ ե ա ն ' հ նչմ ա մբ զԱ ս տ ո ւա ծ օ ր հ ն ե ս ց ո ւք »

բն ա բա ն ո վ (Շ ա րա կա ն Ս րբոց թ ա ր գմ ա ն չա ց):Ս. Պ ա տ ա րա գից հետ ո կա տ ա րվեց Հ ո գ ե հ ա ն գ ս տ յա ն կա ր գ:

* * *

Հո կ տ ե մ բե ր ի 1 9 -ի ն , կիրա կի. - Զ կիրա կի զկնի Ս. Խ ա չի :Ա յսօր Մ ա յր տա ճա րում, Ա վա գ Ս. Սեղանի վրա , Ս. Պ ա տ ա րա գ

մա տ ուցեց ուխ տ ա վորա բա ր Մ ա յր Ա թոռում գտ նվող Մարսէղի շրջա նի

հոգևոր հովիվ Տ - Զ ա տ ի կ վրդ. Ա վետ իքյա նը ; • « Հ ա յր մ ե ր » - ի ց ա ոա ջ ք ա ր ո զ խ ո սեց պ ա տ ա րա գիչ Հ ա յր Ս ուրբը' « Հ ո գ ի Տ ե ա ո ն ի վերա յ իմ,

վա սն որոյ եւ օ ծ ի ս կ զ ի ս » բ ն ա բա ն ո վ (Ղ ուկ . Դ 18 ):Ս. Պ ա տ ա րա գին ներկա Էր Վեհափ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ը :

Ս. Պ ա տ ա րա գից հետ ո կա տ ա րվեց Հ ո գ ե հ ա ն գ ս տ յա ն կ ա րգ:

Л

Հո կ տ ե մ բե ր ի 2 3 -ի ն , հ ի ն գ շա բթ ի . - Ս րբոց Խ ա ր ի թ ե ա ն ց ն և սրբոց վ կ ա յի ցն Ա ր տ եմ եա յ և Ք ր ի ս տ ա փ ո ր ի :

Ա յսօր Մ ա յր Ա թոո Ս. Է ջմ ի ա ծի ն ժա մ ա ն եցի ն Ի ր ա քի թ եմ ի ա ռա ջնորդ Տ . Ա վա գ ա րք եպ ս. Ա սա տ ուրյա նը և Ո ւկրա ինա յի թ եմ ի ա ռա ջնորդ Տ . Ն ա թ ա ն եպ ս. Հով հ ա ն նիսյա նը:

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 2 5 - ի ն , շ ա բ ա թ . - Ս ր բո ց ե ր կ ո տ ա ս ա ն ի ց վա ր դ ա պ ետ ա ցն:

Ա յսօր Մ ա յր Ա թոո Ս. Է ջմ իա ծին ժա մա նեց Հա ր ա վ ա յի ն Ռ ուսա ստ ա նի թ եմի ա ռա ջնորդ Տ . Ե զնիկ եպ ս. Պ ետ րոսյա նը:

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 2 6 - ի ն , կիրա կի. - Է կիրա կի զկնի Ս. Խ ա չի : Գ իւտ խ ա չ : Ա յսօր Մ ա յր տա ճա րում, Ա վա գ Ս. Սեղա նի վրա , Ս. Պ ա տ ա րա գ

մ ա տ ո ւցեց ուխ տ ա վորա բա ր Մ ա յր Ա թ ո ռ ո ւմ գտ նվո ղ Ի ր ա քի թ եմ ի

ա ռա ջնորդ Գ եր. Տ . Ա վա գ ա րքեպ ս. Ա սա տ ուրյա նը: « Հ ա յր մ ե ր » - ի ց

1997 ԱՋ.Ս ԻԱԾհՆ & 1б7

ա ոա ջ ք ա ր ո զ խ ո սեց Վեհափ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ը ' .Ե ր կ ի ն ք եւ Երկիր ա նցցեն,

բ ա յց բա ն ք ի մ մի ա ն ց ց ե ն » բն ա բա ն ո վ (Մ ա ս1թ . Ի Դ 35) (տ ե 'ս էջ 6 ) :

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 2 9 - ի ն , չո ր ե ք շա բ թ ի . - Պ ա հք:

Ա յսօր Վ եհա րա նում տ եղի ունեցա վ Մ իա բա նա կա ն ժ ո ղ ո վ : Վեհափ ա ո Հա յրա պ ետ ը խ ո ս ե ց Ք ենթ ր բեր ի ի Ա րքեպ իսկոպ ոսի հրա վերով իր Ա ն գփ ա

կա տ ա րելիք ա յցեղա թյա ն մա սին: Վեհափ ա ո Հա յրա պ ետ ը միա բա ններին ծա ն ոթ ա ցր եց իր երկու նոր կա րգա դրություններին՝ Բ ա նա կի հոգևոր

խ որհրդա տ ու է նշա նա կվեյ Տ . Վ րթա նես վրդ. Ա բրա հա մյա նը, ի ս կ Տ . Մ ովսես վրդ. Մ ովսիսյա նը' Ս. Հո ի փ ս ի մ ե վա նքի վ ա նա հա յր:

Հ ո կ տ ե մ բե ր ի 3 0 -ի ն , հ ի ն գ շա բ թ ի . - Ա րբո յն Յ ով հա նն ու Ո ս կ ե բե ր ա ն Հա յր ա պ ե տ ի ն :

Ա յս օր Գ և ո ր գ յա ն Հ ո գ և ո ր ճ ե մ ա ր ա ն ո ւմ տ եղի ո ւն ե ց ա վ ութ շր ջա ն ա վ ա ր տ սա րկա վ ա գների ա վա ո տ ա ճա ոերի պ ա շտ պ ա նութ յունը (տ ե՜ս էջ 3 8 ) :

«ԷՋՄԻԱԾԻՆ» ԱՄՍԱԳՐԻ ՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Ն շ ա ն ս ր կ . Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն ի ս ո ւ յն ա շ խ ա տ ա ն ք ը հ ե ղ ի ն ա կ ի 1 9 9 7 թ . Ս. է ջ մ ի ա ծ ն ի Հ ո գ և ո ր ճ ե մ ա ր ա ն ո ւմ պ ա շտ պ ա ն ա ծ ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ն է :

« է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի 1 9 7 4 -8 3 թթ. ը ն դ գ ր կ ո ղ ա յս մ ա տ ե ն ա գ ի տ ո ւթ յո ւն ը շ ա ր ո ւն ա կ ո ւթ յո ւն ն է բ ա զ մ ա վ ա ս տ ա կ մ ա տ ե ն ա գ ե տ Ս եդա Կ ո ծի ն /ա նի « Մ ա տ ե ն ա գ ի տ ո ւթ յո ւն « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի (1944-1973 թ թ ./» գ ո ր ծ ի , թ ե ' ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ա կ ա ն ա ռ ո ւմ ո վ և թ ե ' ն կ ա ր ա գ ր ո ւթ յա ն ս կ զ բ ո ւն ք ն ե ր ի հ ե տ և ո ղ ո ւթ յա մ բ :

Ա մ ս ա գ ր ո ւմ տ պ ա գ ր վ ա ծ յո ւր ա ք ա ն չյո ւր ն յո ւթ դ ի տ վ ե լ է ո ր պ ե ս մ ա տ ե ն ա գ ի տ ա կ ա ն մ եկ մ ի ա վ ո ր : Ն կ ա ր ա գ ր ո ւթ յա ն ժ ա մ ա ն ա կ ս կ զ բ ո ւմ դրվեշ է հ ե ղ ի ն ա կ ի ա զ գ ա ն ո ւն ՛ը , ա ն ո ւն ը և հ ա յր ա ն ո ւն ը , ա պ ա հ ո դ վ ա ծ ի վ ե ր ն ա դ ի ր ը , ա յն ո ւհ ե տ և հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւթ յա ն տ ա ր ի ն , ա մ ի ս ը և ա մ սա գր ի տ վյա լ հ ա մ ա ր ի է ջ ը : 1506 միա վոր ը ն դ գ ր կ ո ղ ն յո ւթ ի դ ա ս ա կ ա ր գ մ ա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ հ ե ղ ի ն ա կ ը Ս ե դ ա Կ ո ծ ի ն /ա ն ի հ ե տ և ո ղ ո ւ թ յա մ բ ա ո ա ջ ն ո ր դ վ ե չ է ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ա կ ա ն ն կ ա ր ա գ ր ո ւ թ յա ն և ա յբ բ ե ն ա կ ա ն ց ա ն կ ե ր ի զ ո ւ գ ա կ ց մ ա ն ս կ զ բ ո ւ ն ք ո վ : Ա յս ի ն ք ն ՝ դ ա ս ա կ ա ր գ մ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ ո չ թ ե ի ր ա ր ե տ և ի ց ն ե ր կ ա յա ց վ ե լ ե ն մ ի և ն ո ւ յն հ ե ղ ի ն ա կ ի տ ա ս ը տ ա ր վ ա ը ն թ ա ց ք ո ւմ գ ր վ ա ծ բ ո լո ր հ ո դ վ ա ծ ն ե ր ը , կ ա մ է լ , ա ս ե ն ք , Դ ի վ ա ն Մ ա յր Ա թոռի ն ե ր ք ո 197 4 -8 3 թ թ. Մ ա յր Ա թոռի Դ ի վ ա ն ի բ ո լո ր հ ա ղ ո ր դ ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , այւ ա /բ բ ե ն ա կ ա ն բ ա ժ ա ն ո ւմ ը կ ա տ ա ր վ ե լ է ը ս տ ՛ տ ա ր ի ն ե ր ի ' ք ա ր տ ա գ ր վ ա ծ ն յո ւթ ը ա յբ բ ե ն ա կ ա ն ս կ զ բ ո ւ ն ք ո վ դ ա ս ա կ ա ր գ ե լո վ ա մ ե ն տ ա ր վ ա ն ե ր ս ո ւմ , ի ս կ ա ռ ա ր կ ա յա կ ա ն -թ ե մ ա տ ի կ և ա ն ձ ն ա ն ո ւ ն ն ե ր ի ո ւ տ ե ղ ա ն ո ւ ն ն ե ր ի ց ա ն կ ե ր ը կ ա զ մ վ ե լ ա ր դ ե ն 10 տ ա ր վ ա ն յութ ի ն ե ր ա ռ մ ա մ բ :

Ն մ ա ն ս կ զ բ ո ւ ն ք ը ը ն թ ե ր ց ո ղ ի ն հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն է տ ա լի ս ա ո ա վ ե է դ յո ւր ո ւթ յա մ բ օ գ տ վ ե լո ւ ա շ խ ա տ ա ն ք ի ց , ո ր ո վ հ ե տ և ե թ ե ն ա ց ա ն կ ա ն ո ւ մ է ի մ ա ն ա լ, թ ե տ վ յա լ թ վ ա կ ա ն ի ն ի ն չ ն յո ւթ ե ր ե ն տ պ ա գ ր վ ե ւ ա մ ս ա գ ր ո ւմ , կ ա մ ա յդ տ ա ր ի ա յս ի ն չ հ ե ղ ի ն ա կ ը ք ա ն ի հ ր ա պ ա ր ա կ ո ւմ ո ւն ի , ն ա հ ե շտ ո ւթ յա մ բ կ ա ր ո ղ է գ տ ն ե լ տ վ յա լ տ ա ր վ ա շ ր ջ ա ն ա կ ո ւմ , ի ս կ տ ե ղ ա ն ո ւն ն ե ր ի և ա ն ձ ն ա ն ո ւ ն ն ե ր ի ց ա ն կ ե ր ն էլ ց ո ւ յց ե ն տ ա լի ս , թ ե տ վ /ա լ ա ն ձ ն ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ը , ե կ ե ղ ե ց ի ն կ ա մ բ ն ա կ ա վ ա յր ն ու ա շ խ ա ր հ ա գ ր ա կ ա ն հ ա ս կ ա ցո ւթ յո ւն ը ք ա ն ի ա ն գ ա մ ե ն հ ի շ վ ե յ ո ղ ջ մ ա տ ե ն ա գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ : Մ ա տ ե ն ա գ ի տ ո ւ թ յա ն ը դ ի մ ո ղ ի ա շ խ ա տ ա ն ք ը դ յո ւր ա ց ն ե լո ւ և ա մ ս ա գ ր ո ւմ ի ր ո ր ո ն ա ծ ը ա ռ ա վ ե ւ հ ե շտ և ը ն դ գ ր կ ո ւ ն կ ե ր պ ո վ գ տ ն ե ւո ւ հ ա մ ա ր հ ա ճ ա խ վ ե ր ն ա գ ր ի ց հ ե տ ո , ե ր բ ա յն ո ւղ ղ ա կ ի ո ր ե ն չ ի ա ր տ ա ց ո լո ւ մ բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը և ն յո ւթ ո ւմ , ն ե ր կ ա յա ց վ ո ղ վ ա յր ն ու ա ն ձ ն ա - վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն , հ ա ճ ա խ վ ե ր ն ա գ ր ի ց հ ե տ ո ա ն կ յո ւն ա վ ո ր փ ա կ ա գ ծ ո ւմ տ ր վ ե լ է տ վ /ա լ հ ո դ վ ա ծ ի հ ա մ ա ռ ո տ ն կ ա ր ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը ' ն ր ա ն ո ւ մ հ ի շ վ ո ղ գ լխ ա վ ո ր տ ե ղ ա ն ո ւն ն ե ր ի և ա ն ձ ն ա ն ո ւն ն ե ր ի ն ե ր ա ռ մ ա մ բ :

Այս ա վ ա ր տ ա ճ ա ռ ը և ս տ ա ս ը տ ա ր ո վ ա մ բ ո ղ ջ ա ց ն ո ւմ է « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի մ ա տ ե ն ա գ ի տ ո ւթ յո ւն ը և , կ ա ր ծ ո ւմ ե ն ք , զ գ ա լի ո ր ե ն կ դ յո ւր ա ց ն ի ը ն թ ե ր ց ո ղ ն ե ր ի և հ ե տ ա զ ո տ ո ղ ն ե ր ի ա շ խ ա տ ա ն ք ը , ե ր բ ն ր ա ն ք ա ն հ ր ա ժ ե շ տ ո ւթ յո ւն կ ո ւ ն ե ն ա ն դ ի մ ե լո ւ և ո ր և է հ ո դ վ ա ծ կ ա մ տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ո ր ո ն ե լո ւ 1 9 7 4 -8 3 թ թ . հ ա մ ա ր նե ր ում :

« է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ սա գրի խ մ բա գ ր ո ւթ յո ւն

1997 1 9 7 4 <> 1 6 9

Ն Շ Ա Ն Ա ՐԿ . Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Յ Ա Ն

Մ Ա Տ Ե Ն Ա Գ Ի Տ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն « Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » Ա Մ Ս Ա Գ Ր Ի

(1 974 -198 3 )

1 9 7 41. Աբգարյան Գեւորգ: - Վերծա

նություն Գրիգոր Նա րեկա ցու «Հա րության տաղի»: (Պա րույր Սեւակի հի շա տ ա կին ): [Ո ւսո ւմ ն ա սիր ո ւթյուն]: 1974, հունվա ր, էջ 42-48, փետրվար էջ 39-48:

2. Ա լեքսա նդրիա յի եւ Համայն Աֆրիկա յի Հունւսց Պ ա պ եւ Պ ա տ րիարք Նորին Սրբություն Նիկոլաոս Զ -ի ա յցե լո ւթ յո ւն ը Ս ա յր Աթոռ: 1974, նոյեմբ., էջ 12-23:

Բովանդ.' ժամանում: - Հյուրերը ծա նոթա նում են Մայր Աթոռին եւ Վաղարշա պատ ի պատմական վանքերին: - Ա յցելություն եւ ուխ տ ագնա ցություն: - Աղոթք Ծ իծեռնա կաբերդում հայ նահատակաց հիշատակին: - Այց Ա. Մեսրոպի շիրմին: - Կ ա ռա վա րա կա ն ճ ա շկ ե ր ո ւյթ ի պ ա տ իվ Ա լեք ս ա ն դ ր իա յի հույն ե կ ե ղ ե ցո ւ պ ա տ վիրա կութ յա ն: - Հա նդիսություն Հոգեւոր ճեմա րա նում: - ժամերգություն եւ համատեղ աղոթք Մայր Տա ճա րում: - Հա նդիսություն վեհարանի գահասրահում:- Պա շտ ոնա կա ն ճաշկերույթ վեհարա նում: - Ն որին Սրբություն Տ. Նիկոլաոս Զ Պա տ րիա րքը հրաժեշտ է տ ա լիս Հա յոց Հւսյրւսպ ետին եւ Մայր Աթոռին: - Մեկնում:

3. Ա մա նորի հա նդիսութ յո ւն Հոգեւոր ճեմա րա նում: 1974, հունվար էջ 34-35:

4. Ամանորի եւ Փ րկչի հրա շա փա ռ եւ Սուրբ Օննդյա ն տ ոների առթիվ Ամենայն Հա յոց Ծայրագույն Պ ա տ րիա րք եւ Կաթողիկոս Նորին Աուրբ Օծություն Տ .Տ . Վա զգեն Ա Հա յրա պ ետ ի եւ քույր եկեղեցիների

հոգեւոր պետերի ու կրոնական այլ հա մայնքների եւ կա զմա կերպ ութ յունների ղեկա վա րների միջեւ փոխանակված ողջույնի հեռագրերն ու գրությունները: 1974, հունվար, էջ 10-12:

5. Ամավերջի հանդիսություն Հո- գե ւոր ճեմա րա նում: 1974, հունվար, էջ 26-30:

6. Ամենայն Հա յոց Հա յրա պ ետ ի շնորհավորական գիրը Ամանորի եւ Սուրբ Օննդյա ն տ ոների առթիվ ուղղված հայաստանյայց եկեղեցու նվիրապետական երեք աթոռներին, թեմակալ բոլոր առաջնորդներին եւ եկեղեցական համայնքներին: 1974, հունվար, էջ 13:

7. Ամերիկահայ երիտասարդները Մա յր Աթոռում: 1 9 7 4 , հ ո ւ լի ս - օգոստ ., էջ 56-57:

8. Ամերիկայի եկեղեցիների ազգա յին խ որհրդի ներկա յա ցուցիչները Մայր Աթոռում: 1974, սեպտ., էջ 13-20:

Բովանդ.՜ ժամանում: - Ատ ելություններ: - Կիրակամտի ժամերգություն, էկումենիկ աղոթք եւ հոգեւոր հ ա մ ե ր գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւմ : - Հա յրապ ետ ակա ն ս. պ ա տ ա րա գ եւ քա րոզ Մայր Տա ճա րում: - Հա նդիսություն վեհարանի գահասրահում:- Պ ա շտ ո ն ա կ ա ն ճ ա շկ ե ր ո ւ յթ վեհա րա նում: - Հրա ժ եշտ Հա յոց Հա յրապետից եւ մեկնում:

Երեք լուսանկարով:9. Ա.Մ.Ն.-ի եկեղեցիների ա զգա

յին խ որհրդի պ ա տ վիրա կութ յա ն ա յցը Ս ովետ ա կա ն Մ իութ յո ւն :

170 ժ Մ Ա Տ Ե Ն Ա Գ Ի Տ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն 1997

(Օգոստոս 26 - սեպ տ եմբեր 18): 1974, սեպտ., էջ 10-12:

Նկ. Մի պահ ժողովից:10. Ապ րիլյա ն եղեռնի 59 -րդ

տ արեդա րձի առթիվ ս. պատարագ եւ քա րոզ Մայր Տաճարում: 1974, ապրիլ, էշ 17-20:

11. Առւսքեւյան Առաքել: - Մակար եպ իսկոպ ոս Բարխուդարյան: (Միաբան Մայր Աթոռի, 1836-1906): [Կյանքն ու գրական ժառանգությունը]: 1974. հուլիս-օգոստ., էջ 66-74:

12. Արաբաջյան Անանիա ա բեղա: - Ամենայն Հա յոց Վեհափ առ Հա յրա պ ետ ը Մոսկվա յում եւ Կիե- ւում: [1974 թ. հուլիսի 16-ից 25-ը: Ա. Սերգեյ Ռադոնեժսկու ամենամյա տ ոն ա կա տ ա րութ յա ն ա ռիթով]: 1974, հուլիս-օգոստ., էջ 16-24:

Բովանդ.՜ ժամանում: - ժա մա նում Երուսա ղեմի Հա յոց Ամենապատիվ Տ. Եղիշե սրբազան պատրիա րքի: - Ը նդ ուն ե լո ւթ յո ւն ի պ ա տ իվ հա յ եկեղեցու պ ա տ վիրակության: - Հա նդիսություններ Զ ա գ ո ր ս կ ի մա յր ա վ ա ն ք ում : - Ընթրիք Զա գորսկի մայրավանքում:- Հանդիսավոր ս. պատարագ: - Այց ՍԱՀՄ Մինիստրների Սովետին առընթեր կրոնական գործերի խորհրդին:- Հսկում Մ ոսկվա յի Ռ ուսա ց ս. Հա րություն տաճարում: - Հա նդիսա վոր ս. պ ա տ արագ: - Ողջերթի ընդունելություն: - Հա յ եկեղեցու պատվիրակությունը Կիեւում: ժա մանում: - Ատելություններ: - Հանդիսութ յուն Կ իեւի Վ լա դ իմ իր յա ն տաճարում:

Երկու խմբանկարով:13. Բախչինյան Հենրիկ: - Հով

հաննես կաթողիկոսի «Հա յոց պատմության» ձեռա գրերը եւ հրա տ արակությունները: [Ուսումնասիրություն]: 1974, ապրիլ, էջ 25-27:

14. Բ ուլղա րա կա ն օրթոդոքս եկեղեցու հովվապետ Նորին Սրբու

թյուն Մաքսիմ պ ա տ րիա րքը Մայր Աթոռում: 1974, մայիս, էջ 18-33:

Բովա նդ.' ժամանում: - Վ եհա փառ Հա յրապ ետ ի ողջույնի խոսքը Մայր Տ ա ճա րում : - Տ. Մ ա քսիմ պատրիարքի ողջույնի խոսքը Մայր Տա ճա րում: - Ուխտագնացություն դեպի Գեղա րդի վանք: - Կիրա կամտի ժամերգություն, էկումենիկ աղոթք եւ հոգեւոր հա մերգ Մայր Տա ճա րում: - Հա յրա պ ետ ա կա ն ս. պ ա տ ա րա գ եւ ք ա ր ո զ Մա յր Տաճարում: - Հանդիսություն վեհարանի գա հա սրա հում: - Պ ա շտ ո նական ճաշկերույթ վեհարանում: - Ատելություններ: . Հանդիսություն Հոգեւոր ճեմա րա նում : - Աղոթք Ծիծեռնակաբերդում հայ նահատա- կաց հիշատակին: - Կառավարական ճաշկերույթ՜ ի պ ա տ իվ բուլղա րա կան եկեղեցու պատվիրակության: - Ընդունելութ յուն Հա յկա կա ն ՍՍՀ Մինիստրների Սովետի նախագահ մեծարգո պարոն Գրիգոր Արզուման- յանի մոտ: - Նորին Սրբություն Տ. Մաքսիմ պ ա տ րիա րքը հրա ժեշտ է առնում Հա յոց Հա յրա պ ետ ից եւ Մայր Աթոռից:

Երեք լուսանկարով:15. Գալստյան Շնորհք արքեպ: -

Դ ա րձյա լ «Կա թողիկոս Ամենայն Հա յո ց Մ եծի Տա նն Կ ի լիկիո» : [Պատմական փաստերի վկայակոչ- մամբ հիմնա վորում է Կիլիկյա ն Աթոռի կա թողիկոսների կողմից «Կաթողիկոս Ամենայն Հա յոց Մեծի Տանն Կիլիկիո» տիտ ղոսը գործա ծե լո ւ սխ ա լ եւ ա նթ ույլա տ րելի լինելը]: 1974, փետրվար, էջ 3-13:

16. Գալստյան Շնորհք արքեպս:- Հովնա նի նշանը: [Կրոնա -բարո- յական]: 1974, հունիս, էջ 9-18:

17. « Գ եղ ա րդ » կրոն ա կա ն - ազգային-ծխ ակա ն պ ա րբերա թերթը: [Նվիրված է 1973 թ. դեկտ եմբերի մեկից «Գեղա րդի» վերա հրատարակվելուն Նիցցայի (Ֆրան

1997 1 9 7 4 & 171

սիա) եւ շրջա կա յքի հոգեւոր հովիվ' Տա րոն վրդ. ճերեճյա նի կողմից]: 1974, հուլիս-օգոստ ., էջ 60-61:

18. Գերաշնորհ Տ. Արիս եպիսկոպոս Շիրվանյան: [Կենսագրական տ եղեկություններ: Դիմանկարով]: 1974, հոկտ ., էջ 28-29:

19. Գ ե ր ա շն ո ր հ Տ . Հմա յա կ եպ իսկոպ ոս Ինդոյան: [Կենսագրական տեղեկություններ: Դիմանկարով]: 1974, հոկտ., էջ 29-30:

20 . Գ ե ր ա շն ո ր հ Տ . Ն երսես եպիսկոպոս Պոզապալյւսն: [Կենսագրա կա ն տեղեկություններ: Դիմանկարով]: 1974, հոկտ. էջ 31-32:

21 . Գ ե ւո րգ Զ Կա թողիկոս: - Երջա նկա հիշա տ ա կ Տ .Տ . Գեւորգ Զ Ա մենա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ող իկո սի ա նտ իպ մեկ նա մա կը՝ ուղղվա ծ Քենթրբերիի արքեպիսկոպոս դոկտ. Ջեոֆ ֆ րիին ՛ հա յ-ա նգլիկա ն եկեղեցա կան հա րաբերությունների եւ եկե ղ ե ցին երի խ ա ղա ղութ յա ն ի նպ ա ստ կ ա տ ա ր վ ո ղ ջա ն ք եր ի մասին: [Հրատարակության է պատրա ստ ել Հա կոբ քհն . Գյոկչյանը]: 1974, մայիս, էջ 45-55:

Երկու լուսանկարով:22 . [Գ ե ւորգ Զ Կա թողիկոս]:

(Գործ՛ Ստ եփ ա ն Մինասյանի): [Երջա նկա հիշա տ ա կ Տ .Տ . Գ ե ւորգ Զ Կա թողիկոսի դիմանկա րը]: 1974, մայիս, էջ 7:

23. Գեւորգյա ն ճեմա րա նի հիմնադրության 100-ա մյա կի հա նդիսություններ Մայր Աթոռում: 1974, դեկա., էջ 4-6:

24. Գեւորգյա ն Պ ա րգեւ եպ իսկոպոս: - Սոցիալիստական երկրների եկեղեցիների եւ կրոնա կա ն հա մայնքների խորհրդակցական ժողով Զա գորսկի Սուրբ Աերգեյի վանքում: 1974, սեպ տ ., էջ 26-28:

25. Գյոկչյան Տ. Հա կոբ քհն.: - Ա. Ղ ե ւոնդ յա ն ց քա հա ն ա յի ց տոնը Մայր Աթոռում: 1974, մարտ, էջ 13- 15:

26 . Դիվա ն Մա յր Աթոռի: - Ծա նուցում: [«Հա յկական խաչքարեր» ա լբոմի լո ւյս ընծա յմա ն մասին]: 1974, հունիս, էջ 23:

27 . Դիվա ն Մա յր Աթոռի: - Հաղորդագրություն: [Մոսկվայի եւ համայն Ռուսիո Տ . Պիմեն պ ա տ րիա րքի հրա վերով հուլիսի 16-ից22-ը Մոսկվա եւ ապա 23-ից 25-ը Կիեւում եղավ Վազգեն Վեհափառը ըն կերա կցութ յա մբ Ե րուսա ղեմի Եղիշե պ ա տ րիա րքի եւ բա րձրա ստ իճա ն ա յլ հոգեւորա կա նների , մա սնա կցե լո ւ ս. Աերգեյ Ռա դո- նեժսկու տ ոնա կա տ ա րութ յա նը]: 1974, հուլիս-օգոստ., էջ 13-15:

28. Դիվան Մայր Աթոռի: - Տիրա մոր քառասունքը: [Աիրանուշ Պւսլճ- յանի]: 1974, նոյեմբ., էջ 32-34:

2 9 . Դ իվա ն Մ ա յր Աթոռի: [Գ երա գույն Հ ո գ ե ւո ր Խ որհր դ ի ա ռ ա ջա ր կո ւթ յա մ բ Վ ա զ գ ե ն Ա Վեհափառ Հայրապետը կարգալույծ է անում Տ. Մ ուշեղ վրդ. Պ ետ իկ - յանին' վերջինիս դիմումի հա մաձայն]: 1974, հոկտ., էջ 41:

30. Եղիազարյան Հ . Ա.: - Հերհե- րի ս. Սիոն եւ ս. Գեւորգ անապատները եւ դրանց վիմական ա րձա նա գրութ յունները: [Ո ւսո ւմնա սիրություն]: 1974, սեպտ., էջ 43-48:

Տաճարի երկու լուսանկարով:31 . Ե րեսնա մյա կ «Մ ոսկվա յի

պ ա տ րիա րքո ւթ յա ն ա մսա գրի» : 1974, փետրվա ր, էջ 18-21:

32. Երուսաղեմի Հա յոց Ամենապ ա տ իվ Տ. Եղիշե սրբազա ն պա տ րիարքը եւ հայ եկեղեցու բա րձրա ստ իճա ն հոգեւորա կա նները Մայր Աթոռում: 1974, հուլիս-օգոստ ., էջ26-29:

Բովանդ՜ ժամանում: - Երեկոյան ժամերգություն եւ հոգեւոր հա մերգ Մայր Տա ճա րում: - Ուխ տ ագնա ցություն դեպի ս. Խ ա չ վանք: - Հա նդիսա վոր ս. պ ա տ ա րա գ եւ հա յրա

1 7 2 - քՒՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ 1997

պետական քա րոզ Մայր Տաճարում:- Ողջերթի ընդունելություն:

33. էկումենիկ կյանք: - Լուրեր Հայաստւսնյւսյց եկեղեցու թեմերից' [Երկու լուսանկար]: 1974, մարտ, Էջ

36-40:34. Էկումենիկ կյանք: - Լուրեր

Հայաստւսնյայց եկեղեցու թեմերից: [Չորս լուսանկար]: 1974, ապրիլ, Էջ 38-44:

35. էկումենիկ կյանք: - Լուրեր Հայաստւսնյւսյց եկեղեցու թեմերից: [Չորս լուսանկար]: 1974, հուլիս- օգոստ ., Էջ 83-93:

36. Էկումենիկ կյանք: - Լուրեր Հայաստւսնյայց եկեղեցու թեմերից:- Լուրեր քույր եկեղեցիներից: - Լուրեր Եկեղեցիների Հա մա շխ ա րհային Խ որհրդից: Լո ւրեր Մայր Աթոռից: 1974, հոկտ., Էջ 46-48:

37. էկումենիկ կյանք: - Լուրեր Հայաստանյայց եկեղեցու թեմերից:- Լուրեր Եկեղեցիների Համաշխարհային Խ որհրդից: 1974, դեկտ ., Էջ 51-57:

38. «Էջմիածին» ամսագրի հրատարակության երեսնամյակը: [Վեհափառ Հա յրապետի նախագահությամբ հա նդիսություն վեհարանի դահլիճում]: 1974, նոյեմբ., Էջ 24 - 26 :

.3 9 . « էջմ ի ա ծին » ա մսա գրի խմբագրություն: - Հա կաթոռի դիրքերում: [Քննա դա տ ություն Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսության դիվա նի «Կա թ ողիկոս Ամենայն Հա յոց Մեծի Տանն Կիլիկիո» տ իտղոսը գործածելու մասին անթվակիր գրության եւ պատմական համառոտ ա կնա րկ Կիլիկիո Կա թողիկոսության]: 1974, հունվար, Էջ 19-33:

40 . « էջմ ի ա ծին » ա մսա գրի խմբագրություն: - Հերքումի հերքումը: [Դ ա րձյա լ ա նդրա դա րձ Է «Կաթողիկոս Ամենայն Հա յոց Մեծի Տանն Կիլիկիո» տիտ ղոսի գործա

ծութ յա ն ա նընդունելիութ յա նը]: 1978, հունիս, Էջ 3-8:

41. Ընթերցումներ Ավետ ա րա նից: 1974, ապրիլ, Էջ 14-15:

42. Թամանյան Յու. Ա.: - Զորաց Եկեղեցու վերանորոգումը: [Ուսումնասիրություն]: 1974, դեկտ., Էջ 43- 46:

Եկեղեցու հինգ լուսանկարով:43. Թառայւսն Զեփ յուռ: - Էջ-

միա ծնի Մա յր Տ ա ճա ր ի թա նգարանի սեւ վարագույրը: [Ուսումնասիրություն]: 1974, ա պ րիլ, էջ28-31: Վա րա գույրի երեք լո ւսա նկարով:

44. Թորամանյան Ա.: - Քիշնեւի հա յկա կա ն գա ղութը եւ նրա մի քանի եկեղեցական ա րձա նա գրությունները: [Ուսումնասիրություն]: 1974, նոյեմբ., էջ 59-64: Բնագիր արձանագրությունների եւ տ ապանաքարերի լուսանկարներ:

45. Թ ուրքիա յի Հա յոց Ամենապ ա տ իվ Տ . Շ ն որ հք սրբա զա ն պա տ րիարքը Մայր Աթոռում: 1974, սեպտ., էջ 5-6:

Բովանդ.՜ ժամանում: - Ուխտագնացություններ: - Ողջերթի ընդունելություն: - Մեկնում:

Նկ. Ամենա պ ա տ իվ Տ . Շնորհք սրբա զա ն պ ա տ ր ի ա ր ք Հ ա յո ց Թուրքիայի:

46. «Իրազեկ»: - [Ներսես Շնոր- հա լու մահվան 800 ամյակին նվիրված հանդիսություն բուլղա րահա յ թեմում]: 1974, փետրվար, էջ 28:

47 . Լուրեր Եկեղեցիների Հա մաշխ արհա յին Խ որհրդից: 1974, մարտ, էջ 44-47:

48. Լուրեր Եկեղեցիների Հա մա շխ ա րհա յին Խ որհրդից: 1974, ապրիլ, էջ 45-48:

49 . Լուրեր եկեղեցիների հա մա շխ ա րհա յին խ որհրդից 1974, հուլիս-օգոստոս, էջ 93-95:

50. Լուրեր քույր եկեղեցիներից: 1974, մարտ, էջ 41-43:

1997 1 9 7 4 Ժ173

51. Կիրակոսյան Դիմա: - Հոբելյանական հանդիսություններ: [Նվիրվա ծ Ն երսես Շնորհա լու մահվան 800 ամյակին]: 1Ց74, փետրվա ր, էջ27-28:

52. [Կոծինյան Սեդա]: - Մատենա գիտ ութ յուն «էջմիա ծին» ա մսա գրի: 1944-1973: Խ մբա գիրներ Ս ուրեն Ք ո լա ն ջ յա ն ե լ Արթուն Հատիտյան: 1974, հունվար, էջ 49-64, փ ետ րվա ր, էջ 49-64, մարտ, էջ49-64, ա պ րիլ, էջ 49 -64 , մայիս, էջ 60 -75 , հունիս, էջ 51 -64 , հուլիս- օգոստ ., էջ 109-124:

53. Կրթական մի նոր օջախ Բեյ- րութում: 1974, հուլիս-օգոստ ., էջ58-59:

Նկ. Ա. էջմիա ծնից ուղա րկվա ծ խ ա չքա րի զետ եղումը նորա կերտ վարժարանի մուտքի սրահի ներքո:

54 . Հա կ ո բ յա ն Հրա վա րդ : - Ծա ղկող Օերուն քահանա: [Ուսումնասիրություն]: 1974, մարտ, էջ 28- 33:

5 մանրանկարներով:55 . Հա կոբ յա ն Հրա վա րդ : -

Հ ով հա ն ն ես Խ իզ ա ն ց ի [մա նրա նկա րիչ]: [Ո ւսումնա սիրութ յուն ]: 1974, նոյեմբ., էջ 51-58:

Չորս մանրանկար:56 . Հա ղորդա գրութ յուն: [Ալեք-

սա նդրիա յի եւ Հա մա յն Աֆրիկա յի Հունա ց պա պ եւ պա տ րիա րք Նիկո- լա ոս Զ-ը ս. էջմիածնում]: [Հա մա տ եղ հա ղորդա գրություն երկու վե- հապետերի]: 1974, նոյեմբ. էջ 9-11:

57. Հա ղորդա գրություն: - [Բուլղար օրթ ոդոքս եկեղեցու հովվա պետ Նորին Սրբություն Տ. Մաքսիմ Պ ա տ րիա րքի Ս. էջմիածին այցելու- թյան առիթով]: - [Համա տեղ հաղորդագրություն երկու վեհափառների]:1974, մայիս, էջ 15-17:

58. «Հա յ-Զվիցերա կան բարեկամութ յա ն հ ի շա տ ա կե լի օ ր մը»:1974, հունիս, էջ 36-40:

59 . Հա յոց Հա յրա պ ետ ի ա յցե- լո ւթ յո ւն ը Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Հ Գերա գույն Սովետի նա խ ա գա հության նա խ ա գա հ Ն . Խ . Հա ր ո ւթյունյանին: 1974, հոկտ., էջ 6:

60 . Հա յրա պ ետ ա կա ն բա րձր գնահատություն: - [Ս. Գրիգոր Լու- սա վորչի շքա նշա ն պրն. Գեւորգ Կարմիրյանին]: 1974, նոյեմբ., էջ 31:

61. Հա յրապետական հանդիսավոր ս. պ ա տ ա րա գ եւ քա րոզ Սայր Տ ա ճա րո ւմ Փ րկ չի հրա շա փ ա ռ հա րության տ ոնի առթիվ: 1974, ապրիլ, էջ 16:

62. Հա նգիստ ա րժա նա պ ա տ իվ Տ. Սա միկոն քա հա նա Աբրա հա մյանի (1892-1974): [Սւսհախոսւս- կան-կենսագրական: Դիմանկարով]:1974, մարտ, էջ 48:

63. Հա նգիստ Տ. Ս ե լիքսեդեկ քա հանա Սելքոնյանի (1875-1974): [Մահախոսական-կենսագրական: Դիմանկար]: 1974, դեկտ., էջ 58:

64. Հանդիսավոր ս. պատարագ, հա յրապ ետա կան քա րոզ եւ հոգեհանգիստ երջա նկա հիշա տ ա կ Տ.Տ. Գեւորգ Զ Կաթողիկոսի մահվան 20- րդ տ ա րելիցի առթիվ: 1974, մայիս, էջ 35:

65. Հա նդիսութ յուններ ' նվիրված ս. Ներսես Շնորհա լու մահվան 80 0 ա մյա կին: [Մ ոնրեա լում եւ Իրաքում]: 1974, մարտ, էջ 22-23:

66. [Հատիտյան Արթուն]: - Ամանորի եւ ս. Օննդյան խոհեր: Խ մբա գրական: 1974, հունվար, էջ 7-9:

67. [Հա տ իտ յա ն Արթուն]: Երա ն ա շն որհ հա յրա պ ետ ը (1 869 - 1954): [Նվիրված] Գեւորգ Զ կաթողիկոսի հիշա տ ակին]: Խ մբա գրա կան: 1974, մայիս, էջ 7-9:

68. Հա տ իտ յա ն Ա[րթուն]: - Մահ տ իրա մոր՜ Սիրա նույշ Պ ա լճ յա ն ի (1884-1974): 1974, հոկտ ., էջ 35 - 37:

174 Ժ 1քԱՏեՆԱԳԻՏ!1ՒԹ0ՈՒ1. 1997

Նկ. Տիրամա յրը վեհարանի իրա շխ ա տ ա սեն յա կո ւմ :

69. Հւստիտյան Գեւորգ: - Գրախ ոսություն: Ընտ իր էշեր: (Եղի- վարդ, Երուսա ղեմ, 1973): 1974, հունիս, էջ 45-50:

70. Հ յո ւսիսա յին Ամերիկա յի Արեւելյան թեմի առաջնորդ Տ. Վաչե եպ իսկոպ ոս Հովսեփ յա նի խոսքը Մոսկվայի եւ Համայն Ռուսաստանի պ ա տ րիա րք Ն որին Սրբութ յուն Պիմենի կողմից տրված ճա շկերույթին: (Մոսկվա, 21 հուլիս 1974):1974, սեպտ., էջ 7-9:

71. Հոգեւորա կա նա ց համագումար Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Հա յոց արեւելյան թեմի: 1974, հուլիս-օգոստ., էջ 52-53:

72. Հոգեւոր ճեմա րա նի վերա- բացումը: 1974, սեպտ., էջ 21:

73 . Հովվա կա ն ա յցելութ յուն [Հյուսիսային եւ Հարավային Ամերիկայի թեմերը]: [Տ. Զա վեն եպ իսկոպոս Չինչինյանի կողմից]: 1974, դեկտ., էջ 19-21:

74. Ձա յնա գրութ յուն: - Ստ եղծող մանկանց: (Ներսես Շնորհալի, ձա յն ա գ րեց Կ ոմիտ ա ս վա րդա պետը, ներդաշնակեց' Ն. Թահմիզ- յանը), 1974, հուլիս-օգոստ ., էջ 98- 102 :

75. Ձեռնա դրութ յուններ Մայր Աթոռում: [Արտ ա շես, Հովսեփ եւ Ն որա յր սա րկ ա վ ա գ ն ե ր ը ձ ե ռ ն ա դ ր վ ե լո վ ք ա հա ն ա ' վ եր ա ն վանվում են տ. Թորգոմ, տ. Հովսեփ եւ տ. Թադեոս]: 1974, դեկտ ., էջ11-16:

Նկ.' Մի պահ ձեսՏւսդրությունից: Նա եւ տ. Թորգոմ ա բեղա Մուշեղ- յանի դիմանկարը:

76. Ձեռնադրություններ ս. Հա - կոբյանց Մայր Տաճարում: [Աարգիս եւ Հա մբա րձում սա րկա վա գները ձեռանդրվելով կուսակրոն քահանա, վերանվանվում են տ. Գեղարդ եւ տ. Ասպետ]: 1974, նոյեմբ., էջ 36-37:

Նկ.՝ Մի պահ ձեռնադրությունից:77. Ղա զւսրա պ ա տ ի վերա կա

ռո ւց վ ա ծ շեն քի հա նդ իսա վոր բա ցումը: 1974, հոկտ ., էջ 7-12: Չորս լուսանկար:

78 . Մահ Գ րիգ որ Գ ո ւլյա նի (1912-1974): [Մահախոսակւսն-կեն- սագրական: Դիմանկարով]: 1974, մայիս, էջ 58-59:

79 . Մայր Աթոռին ա ռընթեր ճարտարապետների հանձնաժողովի գործունեության 16 ամյակը: 1974, փետր., էջ 22-23:

80. Մայր Աթոռի պ ա տ վիրա կությունը Միջին Արեւելքում: [Պատվիրակության կազմում էին Տ. Արսեն եպ ս. Բ ե րբե ր յա ն ը եւ Արթուն Հա տ իտ յա ն ը ]: 1 9 7 4 , հ ո ւ լի ս -օգոստ ., էջ 32-47:

Բովանդ.՛ Պա տ վիրա կութ յունը Կահիրեում: - Ա յցելություններ: - Հա նդիսա վոր ս. պ ա տ ա րա գ եւ քա րոզ : - Հա մ ա ժ ող ով րդ ա կա ն հանդիպում: - Կահիրեի հայ գեղար- վեստասիրաց միության հյուրընկալ հա րկի տ ա կ: - Մ ա յր Աթոռի պատվիրակությունն Ալեքսանդրիա- յում: - Ջերմ ընդունելութ յուն ի պ ա տ իվ հայրա՛պետական պատվիրակների: - Հրա ժեշտ են առնում Մայր Աթոռի պ ա տ վիրա կները: - Մ ա յր Աթոռի պ ա տ վ իրա կ ն ե րը Բաղդադում: - Մայր Աթոռի պա տ վիրակները Բեյրութում:

81. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, հունվար, էջ 36-38:

Բովա նդ.' Հունվա րի 17 [Վեհափ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ընդունում է հո ւն վա րի 1 4 -17-ը Ե րե ւա ն ո ւմ ուռուցքների հա մաճարա կագիտ ութ յա ն հ ա ր ց ե ր ի ն ն վ ի ր վ ա ծ Խ որհրդա յին Միության եւ ԱՄՆ-ի մասնագետների խորհրդակցության մա սնա կիցներին : Խ որհրդա յին Մ իութ յա ն պ ա տ վ իրա կութ յո ւն ը գլխ ա վորում էր Խ ԱՀՄ բժշկա կա ն

1997 1 9 7 4 ժ 175

գիտությունների ակադեմիայի փորձա ռա կա ն ել կլինիկական ուռուցքաբանության ինստիտուտի դիրեկտոր Ն. Ն. Բլոխինը, իսկ ամերիկյան պ ա տ վիրա կութ յո ւնը՜ դոկտ . Մ. Շնւսյդերմւսնը]:

82 . Մա յր Աթոռում: [Ե կեղեց ա կ ա ն բեմ , լո ւր ե ր ]: 1 9 7 4 ,փետրվա ր, էջ 24-26:

Բովա նդ.' փ ետ րվա րի 5: [Մայր Աթոռ են ա յցե լո ւմ եւ Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կողմից ընդունվում Լեռնային Լիբանանի նահանգապետ Հա միս Խ ուրին, Լիբանա նի ֆ ուտ բո լի ֆ եդ ե ր ա ցի ա յի նա խ ա գա հ Ջ որջս Լո ւիս Հա քիմը եւ Լիբանւս- նա հա յ մա րզա կա ն կա զմա կեր - պ ություների նա խ ա գա հ Աա րգիս Ա ա րգսյա նը]: - Փ ետ րվ ա ր ի 13: [Վեհափառ Հա յրա պ ետ ի նախագահությամբ տ եղի ունեցա ծ միա բանակա ն հա նդիպ ումում խ ոսք են ա ռնում ա յդ օրեր ին ուխ տ ւսվո- րա բա ր Մ ա յր Աթոռում գտ նվող Բասրա յի հա յոց հոգեւոր հովիվ տ. Սեպ ուհ վրդ . Ա ա րգիս յա նը , տ. Գարեգին աբղ. Ներսիսյանը եւ Վրեժ սրկ. Ներսիսյա նը՝ ներկա յա ցնելով իրենց պաշտոնական համայնքների ազգային եկեղեցական կյանքը]:

83. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, մարտ, էջ20 - 21 :

Բովանդ.' Մարտի 9: [Վեհարանի սեղա նա տ ա նը Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի նա խ ա գա հությա մբ ճա շկե րո ւյթ է տ ր վ ո ւմ « է ջմ ի ա ծին » ա մ ս ա գ ր ի նա խ կին խ մբա գիր , Գերա գույն Հոգեւոր Խ որհրդի գիտ. քա րտ ուղա ր եւ Հոգեւոր ճեմա րանի դասա խ ոս, պրոֆ. Աշոտ Գարեգինի Ա բրա հա մ յա նի ծննդ յա ն 70 եւ մանկավարժական գործունեության50-ա մյա կի առթիվ]: - Մա րտ ի 24: [Մա յր Տ ա ճա ր ո ւմ հա վա րտ Ա. Պ ա տ ա ր ա գ ի տ եղի Է ունենում հոգեհա նգիստ Խ ա չիկ Դա շտ ենցի

մա հվա ն առթիվ եւ քա րոզում Է Վեհափ առ Հայրապետը]: - Մարտի 26 : [Մայր Աթոռ են ա յցե լո ւմ Ֆ րա նսիա ցի մի խ ումբ ճա րտ ա րապետներ եւ հնագետներ՜ գ լխ ա վորությամբ ֆրա նսա հա յ անվանի ճա րտ ա րա պ ետ էդվա րդ Ութուջ- յանի: Հյուրերին ընդունում Է Վեհա փա ռ Հա յրապ ետ ը]: - Մա րտ ի 28: [Մա յր Աթոռ են ա յց ե լո ւմ եւ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կողմից ընդունվում Հունգա րիա յի կրոնա կան գործերի նախարար պրն. Իմրե Միկլոշը՜ ընկերակցությամբ Խ ՍՀՄ Մինիստրների խորհրդին առընթեր կրոնա կա ն գ ո ր ծ ե ր ի խ որհրդի նա խ ա գա հի տ եղ ա կա լ պրն. Պ . Մակարցեւի եւ Խ ՍՀՄ Մինիստրների խ որհրդին առընթեր հայ եկեղեցու գործերի խորհրդի նախագահ պրն. Ա. Գասպարյանի]:

84. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, ապրիլ, Էջ21 - 22 :

Բովանդ.' Ապ րիլ 2: [Մայր Աթոռ եւ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ին Է այցելում Մերձավոր Արեւելքի օդա նավային ընկերության երեւանյան ներկա յացուցիչ Ռոժե Կարանյանը]:- Ա պ րի լի 8: [Մա յր Աթոռ եւ Վեհափառ Հայրապետին Է այցելում Հա յա ստ ա նում գտ նվող գերմա նա կան «Կոլնիշե-րունդշա ու»] թերթի մոսկովյան թղթակից Հա յնց Լաթեն:

85. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, մա յիս, Էջ 56 -57 :

Բովանդ.' Մայիսի 5: [Մայր Տա ճա րում հա վա րտ ս. պ ա տ ա րա գի Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի նա խ ա գա հութ յա մբ կա տ ա րվում Է հոգե - հա նգստյան կա րգ հոգեւոր ճեմա րանի դասախոս, նորոգ հանգուցյա լ Գրիգոր Գուլյանի յոթնօրեքի առթիվ, որի ընթ ա ցքում դա մբա նա կա ն խոսք Է ասում Հոգեւոր ճեմա րա նի

1 7 ձ յ - Ա-Ա ՏԵՆ Ա ԳԻՏՈՒթ-0ՈՒՆ____________________ 1 9 9 7

տ եսուչ տ. Արիս ծ. ՎՐԴ- Շիրվա ն-

յւսնը]:86. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա

կան բեմ, լուրեր]: 1974, հունիս, էջ

24-25:Բովա նդ.' հունիս 26: [Հյուրա

բար Մայր Աթոռ է ժամանում ռուս պ րա վոսլա վ եկեղեցու Միջեկեղե- ցւսկւսն հարաբերությունների բաժնի ընդհանուր քա րտ ուղար Ս. Բուեւս- կին՜ իր տիկնոջ հետ]:

87. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, հուլիս- օգոստոս, էջ 50-51:

88. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, սեպ տեմբեր, էջ 22-23:

Բովանդ.' սեպ տ եմբեր 1: [Մայր տ ա ճա ր ո ւմ ս. պ ա տ ա ր ա գ է մա տ ուցում Ա ԱՆ-ից ուխ տ ա վո- րա բար Մայր Աթոռում գտ նվող տ. Սիփան վրդ. Ախոյանը ներկա յությամբ Վեհա փ ա ռ Հա յրապ ետ ի]: - Սեպտեմբերի 7: [Ուխտավորաբար Մայր Աթոռ եւ Վեհա փ ա ռ Հսւյրա - պետին է ա յցելում Փ ա րիզի Առնու- վիլի Վա րա գա ս. Խ ա չ եկեղեցու հոգեւոր հովիվ տ. Մեսրոպ քհն. ժամկոչյանը]:

89. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, հոկտեմբեր, էջ 38-40:

90. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, նոյեմբեր, էջ 34-35:

Բովանդ.՝ Նոյեմբերի 10: [Վեհափ ա ռ Հա յրա պ ետ ին է ա յցե լո ւմ Մ ոսկվա յի հեռուստ ա տ եսութ յա ն ռեժիսոր Դոմանոս Չալթիքյանը]: - Ն ո յեմբերի 25 : [Մայր Աթոռ եւ Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն են ա յցելում Հա յա ստ ա նում գտ նվող ԳԴՀ պառլամենտական պատվիրակության անդամները՜ գ լխ ա վորութ յա մբ Գ Դ Հ -ի ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն պ ա լատ ի նախագահ եւ Պետ ա կա ն

Խ որհրդի նա խ ա գա հի տ եղա կա լ Հերա լդ Գյոտինգի]:

91. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1974, դեկտեմբեր, էջ 17-18:

92 . Մ ա րտ իրո ս յա ն Ռ ուբեն ա վա գ քահանա: - Երեւանի ս. Սարգիս եկեղեցին: [Ո ւսումնա սիրություն]: 1974, դեկտ., էջ 22-27:

93. Մարտիրոսյան Ոուբեն քհն.:- Երեւա նի ս. Սա րգիս եկեղեցու նորա կառույց կաթողիկեի ս. խաչի օրհնութ յունն ու օծումը : 1974, հունիս, էջ 21-22:

Սեկ նկար:՝94 . Ս ա րուք յա ն Հովհա ն ն ես

ա վա գ քա հա նա : - Հա յ հոգեւո- րա կա նի դ երը մեր ժ ողովրդ ի կյանքում: 1974, նոյեմբ., էջ 38-42:

95 . Մ ե լքոն յա ն Երվա նդ: - Գ ա վիթ Զ ե յթ ո ւն ց ո ւ չա փ ա ծո տոմարը: [Ուսումնասիրություն: Բերվա ծ է Զեյթունցու տ ոմա րի բնա գիրը]: 1974, ապրիլ, էջ 32-37:

96. Մելքոնյան Երվանդ: - Երկարա մյա որոնումների ա րդյունքը: [Գրախ ոսություն: Ն իկողոս Թ ա հ- միզ յա նի « Ն երսե ս Շ ն որ հա լին երգա հա ն եւ երա ժիշտ » գրքի]:1974, սեպտ., էջ 49-52:

97 . Մ ե լքոն յա ն Ե րվա նդ : - Հա տ վա ծներ ս. Ներսես Շնորհա լու «Թուղթ ընդհանրականից»: [Թարգմա նութ յուն, որին հա ջորդում է խ մբա գրութ յա ն կող մից գրվա ծ խոսքը]: 1974, մարտ, էջ 4-12:

98 . Մ եխ ա նիջյա ն Խ որեն : - «Քրիստ ոս ծնա վ»: [Ձա յնա գրություն]: 1974, դեկտ., էջ 28-34:

99 . Մխսյան տ. Աիփան վա րդապետի քա րոզը Մայր Տաճարում: (1 սեպ տ եմբեր 1974 թ.): 1974, սեպտ., էջ 24-25:

100 . Մ ոսկվա յի . եւ Հա մա յն Ոուսիո Նորին Սրբություն Տ. Պիմեն պ ա տ րիա ր ք ի խ ոսքը Ա մենա յն Հա յոց Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի եւ

1997 1 9 7 4 Ժ 177

հա յ եկեղեցու պատվիրակության պ ա տ վին տ րվա ծ ճա շկերույթին: (Մոսկվա , 21 հուլիս, 1974): 1974, հուլիս-օգոստ., էջ 8-10:

Երկու դիմանկար:101 . Մ ոսկվա յի եւ Հա մա յն

Ռուսիո Նորին Սրբություն Տ. Պիմեն Պ ա տ ր ի ա ր ք ի ող ջո ւյն ի խ ոսքը: (Զա գորսկ, 16 հուլիս, 1974): 1974, հուլիս-օգոստ., էջ 3-4:

Ն կ . ' Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Վ ա զգ են Ա Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց:

102 . Մ ուրա դյա ն Հա յրիկ : - Վ ա րդա նա նց դիվա նա գիտ ութ յա ն շուրջ: [Ուսումնասիրություն]: 1974, փետրվա ր, էջ 31-38:

103 . Յոթ ա նա սունհինգա մյա կ պրոֆ. Սարգիս Մելիքսեթյանի: [Դիմանկար]: 1974, հոկտ., էջ 33-34:

104. Ներսիսյա ն Վ րեժ սա րկա վագ: - Р К Е Ш V/. Н . С . Т Н Е Ш Б Е О Р Т Н Е М С Ж О Р Н У Б Г Г Е М О У Е - М Е Ы Т (С А М В К Ш С Е Ш Г / Е К Б Г Г У Р К Е Б Б , 1 9 7 2 ) , Х Х У И + 4 0 5 .[Ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ] : 1 9 7 4 ,հուլիս-օգոստ ., էջ 81-82:

105. Նորին Սրբություն Տ. Մաքսիմ [Բուլղար Եկեղեցու] պատրիարքի խ ոսքը գ ա հ ա ս ր ա հ ո ւմ (12 մա յիսի, կիրակի): 1974, մայիս, էջ12-14:

Նկ.՜ Ն որի ն Ս րբո ւթ յո ւն Տ. Մ ա ք սիմ Պ ա տ ր ի ա ր ք Բ ո ւլղ ա ր Օրթոդոքս Եկեղեցու:

106 . Ն ո ր ի ն Ս րբութ յո ւն Տ . Նիկոլաոս Զ-ի խոսքը գահասրահում (24 ն ո յեմ բեր 1 9 74 թ.): 1974, նոյեմբ., էջ 6-8:

Մեկ խմբանկար:107 . Ն որին Սուրբ Օծություն

Տ .Տ . Վա զգեն Ա Ծա յրա գույն Պ ա տ րիա րք եւ Կաթողիկոս Ամենայն Հա յոց: [Ներդիր]: 1974, հոկտ., էջ 1:

108 . Շա հբա զ յա ն Պ ա րգե ւ: - Ե կ ե ղ ե ցի ն ե ր ի Հա մա շխ ա րհա յին Խ որհր դ ի միջա զգա յին գործերի հանձնաժողովի գործադիր կոմիտեի

2 9 -ր դ նստ ա շրջա ն ը [ժնեւում]:1974, սեպտ., էջ 29-32:

109. Շա հինյա ն Ա. Ն.: - 7 -րդ դարի կոթողներ Գեղամա լեռներում:1974, հուլիս-օգոստ ., էջ 75-80:

Նկ.՜ Հո ւշա սյուն -կոթ ողի չորս

նկար:110. «Շիրա կ» գրականության

եւ ա րվեստ ների ա մսա գիրը ս. Ներսես Շնորհալու մասին՜ մահվան 800 ամյակի առթիվ: 1974, հուլիս- օգոստ ., էջ 54-55:

111. Շնորհա վորա կա ն հեռա գրերի փոխանակում նոր տ ա րվա ա ռթիվ Հա յո ց Հա յրա պ ետ ի եւ Հա յկա կա ն ԱԱՀ Մ ինիստ րների Սովետին առընթեր հայ եկեղեցու գ ո ր ծ ե ր ի խ որհրդ ի նա խ ա գա հ Սարգիս Գասպարյանի միջեւ: 1974, հունվար, էջ 16:

112. Չերզիյա ն Վահե: - Պ լով -դիվի հա յ նոր գա ղութի ծագումը: [Ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ] : 1 9 7 4 ,դեկտ., էջ 47-49:

113. Չինչինյան Զավեն եպիսկոպոս: - Լույս տուր, տեր աչաց իմոց:1974, ապրիլ, էջ 23-24:

114. Պ ա լճ յա ն Վա զգեն եպ իսկոպոս: - Հա յ եկեղեցվո անփոխարինելի կորուստ ը [Արտ ա սա նվա ծ 19 54 թ. մա յիսի 27-ին]: 1974 , մայիս, էջ 34:

115. Պետ րոսյա ն Եզնիկ աբեղա:- Սովսես Երզնկա ցու «Ընդդիմւս- դրութիւն սակս ջրոյն խառնման ի սուրբ խ որհուրդն ի թուին հա յոց ՉԾ Ը » դավա նա բանական թուղթը: [Ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ] : 1 9 7 4 ,սեպտ., էջ 33-42:

116. Պետ րոսյան Եզնիկ աբեղա: , - Մովսես Երզնկա ցու «Ընդդիմա -

դրութիւն սա կս ջրոյն խառնման ի սուրբ խ որհուրդն ի թուին հա յոց Չ Ծ Ը » դա վա նա բա նա կա ն թուղթը (Բ մաս-բնագիր): 1974, հոկտ ., էջ 49 -64 :

178 с!-Ս՜ԱՏեՆԱԳԻՏՈՒ1»-ՅՈ|-Ն 1997

117. Պետրոսյան Եզնիկ աբեղա:- Մովսես Երզնկւսցու «Պատւսսխա- նիք թղթոյն Տ րա պ ի զ ոն ի առ հա աուա ծեալն Գրիգոր երէց» դավանաբանական թուղթը: [Ուսումնասիրություն]: 1974, դեկտ ., էջ 41 - 42 :

118. Պ ոզ ա պ ա լյա ն Ն երսես եպիսկոպոս: - Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհրդի կենտրոնական կ ո մ ի տ ե ի 2 6 -ր դ գ ո ւմ ա ր ո ւմ ը Արեւմտյան Բեռլինում: 1974, հոկտ., էջ 42-45:

119. Պոզա պ ա լյա ն Ներսես ծ. վրդ.: - Կ րոնա կա ն խ որհրդ ա ծություններ Հիսո ւսի ա նձնա վորության կա զմա վորմա ն մասին:1974, հունվար, էջ 39-41:՜ 120. Պրոֆեսոր Աշոտ Գարեգինի

Աբրահամյան: 1974, փետրվա ր, էջ29-30:

121. Ռումինիա յի եւ Բուլղւս- րիայի հա յոց թեմերի ա ռա ջնորդ Տ. Տիրա յր եպս. Մւսրւոիկյանը Մայր Աթոռում: 1974, նոյեմբ., էջ 29-30:

122. Արբոց Վարդանանց զորա - վա րա ց տ ոնը եւ Վ եհսսիւսն Հա յրա պ ետ ի ա նվա նա կոչությա ն տ ա րեդա րձը Մայր Աթոռում: 1974, մարտ, էջ 16-19:

123. Սուրբ Ծննդյա ն հա յրա պետա կան պ ա տ ա րա գ եւ քա րոզ Մայր Տա ճա րում: 1974, հունվար, էջ 17-18:

124 . Ա. Ն երս ես Շն որ հա լո ւ հիշատակի ոգեկոչումը սփյուռքում:1974, հունիս, էջ 31-33:

125. Սուրբ Ներսես Շնորհա լու մահվան 80 0 ամյա կին նվիրվա ծ գիտական նստաշրջան Երեւանում:1974, փետրվա ր, էջ 14-15:

126. Սուրբ Ներսես Շնորհա լու մահվան 80 0 ամյա կին նվիրվա ծ հանդիսություն Կ. Պոլսում: 1974, փետրվար, էջ 16-17:

127. Սփ յուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտ եի 10- ամյակը: 1974, դեկտ., էջ 7-10:

128. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Հա յրա պ ետ ի կոնդակը երջա նկա

հիշա տ ա կ Տ .Տ . Գեւորգ Զ Կաթողիկոսի մահվան տասներորդ տարելիցի առթիվ: 1974, մայիս, էջ 3-6:

129. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կոնդակը Տ. Վահան եպիսկոպոս Տերյանին Ադրբեջանի հա յոց ա ռա ջն որդ ն շա ն ա կե լո ւ մասին: 1974, մարտ, էջ 5:

130. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վեհա փ ւսռ Հա յր ա պ ե տ ի կ ո ն դ ա կ ը 1 9 7 5 թվականը հոբելյա նա կա ն տ արի հա յտ ա րա րելու եւ Ամենայն Հա յոց Հ ա յր ա պ ե տ ո ւթ յա ն Կ ի լի կ յա ն շր ջա ն ի պ ա տ մութ յա ն փ ա ռքի հիշա տ ա կը ոգ եկոչե լո ւ առթիվ:1974, ապրիլ, էջ 3-5:

131. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հայոց Վեհափառ Հա յրապետի ցա վա կցա կան հեռա գիրը Արեւմտյան Եվրոպայի հայրապետական պատվիրակ եւ Ֆրանսիայի հայոց առաջնորդ Տ. Աերովբե արքեպ իսկոպոս Մանուկյանին՜ Ֆ րա ն սիա յի Հա ն րա պ ե տության նախագահ ժորժ Պոմպ ի- դուի մա հվա ն առթիվ: Փ ա րիզ :1974, ապրիլ, էջ 7:

132. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱ ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վեհափառ Հա յրապետի ցա վա կցա կան հեռագիրը Փ ա րիզի արքեպիսկոպոս Կարդինալ Ֆրա նսուա Մար- տիին՜ Ֆրա նիա յի Հա նրա պ ետ հւ- թյան նախագահ ժ որժ Պոմպ իդուի մա հվա ն ա ռթիվ, եւ ստ ա ցվա ծ պատասխանը: 1974, ապրիլ, էջ 6:

133. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - ժնեւ: Մեծա- յա րգ տիար Ալպէռ Պէրթուին ողջոյն հայրական եւ օրհնութիւն հա յրա պետական: 1974, հունիս, էջ 39:

134. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Լոզւսն: Հա յկա կան Բա րեգործա կա ն Ընդհա նուր

1997 1 9 7 4 ժ 179

Սիութեա ն զուիցերւսկա ն իրա ւա- վիճա կով ընկերակցութեան ողջոյն հա յրա կա ն եւ օրհնութիւն հայրապետական: 1974, հունիս, էջ 38:

135. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր ԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիսւծնէն ողջոյն հա յրա կա ն եւ օրհնութիւն հա յրա պ ետ ա կա ն Հա - լեպ ք ա ղ ա քի կրթա սիրա ց վար- ժարաններու հոգաբա րձու վւսրչութ- եանց դա սա խ ոսա կա ն կազմին եւ սիրասուն աշակերտ-աշակերտուհի- ներուն: Ամենայն Հա յոց Վեհափ առ Հա յրա պ ետ ի կոնդա կը Հա լեպ ի կրթա սիրա ց վա րժա րա նների 50 - ամյակի առիթով: 1974, հոկտ ., էջ 3 ■

136. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Մա յր Աթոռ Սուրբ էջմիւսծնէն ողջոյն հայրական եւ օրհնութ իւն հա յրա պ ետ ա կա ն Պ ա ղտ ա տ քա ղ ա քի հա յ երկսեռ երիտասարդաց միութեան: Ամենայն Հ ա յո ց Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կոնդակը Բա ղդա տ ի հայ եկեղեցու երկսեռ երիտ ա սա րդա ց միության հիսնա մյակի առթիվ: 1974, հուլիս- օգոստ ., էջ 30-31:

137. Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Մեծւսյարգ Տէր եւ Տ ի կ ի ն Գ է ո ր գ ե ւ Մ ա րի Կ ա ր մ ի ր ե ա ն ն ե ր ո ւն հա րա զա տ որդւոյ Մայր Աթոռոյ Արբոյ էջմածնի ողջոյն հա յրա կա ն եւ օրհնութիւն հա յրա պ ետ ա կա ն: Ամենայն Հա յոց Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կոնդակը Բեյրութի Կարմիրյան վարժարանի բա րերա ր տ իա ր Գեւորգ Կարմիր- յա նին Ա. Գ րիգոր Լուսա վորչի Ա կա րգի շքա նշա նով պ ա րգեւա տ - րելու առթիվ: 1974, հոկտ., Էջ 4-5:

138. Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Ս Ե Ն Ա Յ Ն ՀԱ Յ ՈՑ : - . Ցիւրիխ : Հա յերու բա րեկամներու զուիցերա - կա ն ը ն կ եր ա կց ո ւթ եա ն ող ջո յն հա յրա կա ն եւ օրհնութիւն հա յրա պետական: 1974, հունիս, Էջ 36-37:

139. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրապ ետ ի ողջույնի գիրը դոկտ.- պ ր ոֆ . Վ ա զ գ են Հա կ ո բ յա ն ի ն ' «Մեսրոպ Մա շտ ոցյա ն մրցանակի դա փ նեկիր» տ իտ ղոս ստ ա նա լու առթիվ: 1974, դեկտ., Էջ 3:

140. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՍԵ- ՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի ողջույնի եւ օրհնութ յա ն

. խոսքը՛ ուղղյա լ Սիա ցյա լ Նա հա ն- գա ց հայոց արեւելյան թեմի հոգեւո- րականաց համագումարին: (1974, մայիս): 1974, մայիս, Էջ 43-44:

141. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱ ՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի ողջույնի եւ օրհնության խ ոսքը՛ ո ւղ ղ յա լ Ս իա ց յա լ Նա հա նգա ց հայոց արեւելյան թեմի

• տ ա րեկա ն թեմական պ ա տ գա մա վորա կա ն ժողովին : (1 9 7 4 թ., մայիս): 1974, մայիս, Էջ 41-42:

142. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱ ՅՐԱ ԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վեհափ առ Հա յրա պ ետ ի շնորհա վորական հեռա գիրը Բուլղա ր Օրթոդոքս Եկեղեցու Նորին Սրբություն Սաքսիմ Պատրիարքին՜ ժողովրդա կան Բուլղա րիա յի ա զա տ ա գրության երեսնա մ յա կի ա ռթիվ, եւ ստ ա ցվա ծ պ ա տ ա սխ ա նը: 1974, սեպտ., Էջ 4:

143. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վեհափ առ Հա յրա պ ետ ի շնորհա վորական հեռագիրը Ռումին Օրթոդոքս Եկեղեցու Նորին Սրբություն ժուս- տինիան Պատրիարքին՜ ժողովրդա կան Ռումինիայի ազատագրության երեսնամյակի առթիվ, եւ ստ ա ցվա ծ պատասխանը: 1974, սեպտ., Էջ 3:

144. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱ ՅՐԱ ԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի խ ոսքը:

. (Կիեւ, 2 4 հուլիս , 1974 թ.): 1974,

180 ժ Ս՜ԱՏեՆԱԳԻՏՈՒԹ-ՅՈՒՆ 1997

հո ւլի ս -օ գ ոս տ ., էջ 11 -12 : Մեկ խմբանկար:

145. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱ ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս Տ .Տ . Վազգեն Ա-ի խոսքը' ուղղյալ Նորին Սրբություն Համայն Դ ուսիո Պ իմեն պ ա տ րիա րքին : (Զա գորսկ, 18 հուլիս , 1974 թ.):1974, հուլիս-օգոստ., էջ 5-7:

146. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի շնորհա վորական գիրը Փրկչի հրաշափառ եւ Սուրբ Հարության տոնի առթիվ ուղղված Հայաստանյայց Եկեղեցու նվիրապետական երեք աթոռներին, թեմակալ բոլոր առաջնորդներին եւ եկեղեցական համայնքներին: 1974, ապրիլ, էջ 13:

147. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Փ րկչի Հրա շափառ եւ Սուրբ Հարության տոնի առթիվ Ամենայն Հա յոց ՜Ծայրագույն Պա տ րիա րք Եվ Կաթողիկոս, Նորին Սուրբ Օծություն Տ .Տ . Վա զգեն Ա Հա յրապ ետ ի եւ քույր եկեղեցիների հոգեւոր պետերի ու կրոնական այլ հա մա յնքների եւ կա զմա կերպ ութ յունների ղեկա վա րների միջե լ փոխանակած ողջույնի հեռագրերն ու գրությունները: 1974, ապրիլ, էջ 10- 12 :

148. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Հա յոց Հա յրա պ ետ ի ողջո ւյնի խ ոսքը գա հա սրահում՛ ուղղված Ալեքսանդրիայի եւ Հա մա յն Ա ֆրիկա յի պա պ եւ պա տ րիարք Տ. Նիկոլա ոս Զ-ին: (24 նոյեմբ., 1974): 1974, նոյեմբ., էջ 3- 5:

149. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱ ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Հա յոց Հա յրապետի ողջույնի խոսքը՜ ուղղվա ծ Ն.Ս.Տ. Մաքսիմ պատրիարքին (12 մայիս, կիրակի): 1974, մայիս, էջ 10-11:

150. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս

ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Հա յտ ա րա րություն Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս Տ.Տ. Վազգեն Ա-ի Կիպրոսի վերջին իրադարձությունների վերաբերյալ: (18 հո ւլիս , 1974 թ., Մոսկվա ):1974, հուլիս-օգոստ ., էջ 25:

151. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱ ՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրապ ետ ի քա րոզը Մայր Տա ճա րում Տ .Տ . Գեւորգ Զ Կաթողիկոսի մահվան 20 -րդ տ ա րելիցի առթիվ:1974, մայիս, էջ 36-40:

Նկ.՜ Երջա նկա հիշա տ ա կ Տ .Տ . Գեւորգ Զ Կաթողիկոսը հին վեհարանի իր աշխատասեղանի առաջ:

152. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱ ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Հա յրա պ ետ ա կա ն քա րոզ Փրկչի Հրա շա փ ա ռ եւ Սուրբ Օննդյան առթիվ Սայր Տաճարում:1974, հունվար, էջ 3-6:

153. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱ ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վեհափ առ Հա յրա պետի քա րոզը Փրկչի հրա շա փ ա ռ Սուրբ Հա րութ յա ն տ ոնի առթիվ Մայր Տա ճա րում: 1974, ապրիլ, էջ 8-9:

154 . Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի ա յցե լո ւթ յո ւն ը Հա յկա կա ն ՍԱՀ Մինիստրների սովետ ի նախագահ Գրիգոր Ա. Արզումանյանին: 1974, հունվար, էջ 15:

155. Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի գահակալության 19-րդ տ արեդա ր-

. ձը Մայր Աթոռում: 1974, հոկտ., էջ 13-26:

Բ ովա ն դ .՜ Հա յր ա պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ ա րա գ եւ եպ իսկոպ ոսա կա ն ձեռնադրություն Մայր Տաճարում: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի քա րոզը Մայր Տա ճա րում: - Շնորհա վորու- թյուններ գա հա սրա հում: - Թ ուրքիա յի հա յոց պ ա տ րիա րք Ամենապատիվ Տ. Շնորհք արքեպիսկոպոս

- Գալստյանի շնորհավորական խոսքը Վեհափ առ Հա յրապ ետ ին վեհարա նի գա հա սրա հում՜-նրա 19-րդ տ ա րեդա րձի առթիվ: - Տ . Աերովբե արքեպիսկոպոս Մանուկյանի շնորհա վորա կա ն խ ոսքը վեհա րա նի

1997 1 9 7 4 & 181

գահասրահում: - Վեհափառ Հայրապ ետ ի շն որհա կա լա կա ն խ ոսքը գահասրահում՜ իր գահակալության 1 9 -ր դ տ ա ր ե դ ա ր ձի առթիվ: - Պ ա շտ ոն ա կա ն ընդունելութ յուն - ճա շկե րո ւյթ : - Ն որա պ սա կ Տ. Հմա յա կ եպս. Ինդոյանի խոսքը: - Նորա պ սա կ Տ. Արիս եպս. Շիրվան- յա նի խ ոսքը: - Ն որա պ սա կ Տ. Ներսես եպս. Պոզապալյանի խոսքը:

Երեք լուսանկար:156 . Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը՜

շրջա պ ա տ վա ծ Ս. Ղեւոնդյանց քա հա ն ա ն երի տ ոնին մա սնա կից բա րձրա ստ իճա ն հոգեւորա կաննե- րով եւ քա հա նա յից դասով: [Լուսանկար ներդիր]: 1974, մարտ, էջ 13:

157. Տա յա ն Ա.: - Ա. Ներսես Շնորհա լո ւ երկերը օտ ա ր լեզուներով: 1974, հուլիս-օգոստ ., էջ 62- 65:

158. Տ. Զգոն եպ իսկոպ ոս Տեր- Հա կոբ յա նը ու Տ. Զա վեն եպ իսկոպ ոս Չինչինյա նը Մայր Աթոռում:1974, հուլիս-օգոստ ., էջ 48-49:

159 . Տ ե ր -Հ ա կ ո բ յա ն Զ գ ոն եպ իսկոպ ոս: - Ա. էջմիածին: [Ձոն՛ նվիրվա ծ ս. Էջմիա ծնին]: 1974, հունիս, էջ 19-20:

160. Տեր-Միքա յելյա ն Նուբար: - Ց ուցա կ Մայր Աթոռ Ա. էջմիա ծնի նոր ստ ա ցվա ծ ձեռա գրերի: 1974, մարտ, էջ 34-35, հուլիս-օգոստ ., էջ 103 -108 :

161. Տերյա ն Վա հա ն եպ իսկոպոս: - Մեծանուն եւ վաստակաշատ պատմաբաններ Լեոյի եւ Ն. Ադոնցի նորա հա յտ նա մա կները Կ. Պ ո լս ի պ ա տ րիա րք Ամենապատիվ Մաղա- քիա ա րքեպ իսկոպ ոս Օրմանյանին: [Հրա պ ա րա կվա ծ են Լեոյի 1906 թ. փ ետ րվա րի 12-ի եւ Ադոնցի 1907 թ. դեկտ եմբերի 3-ի թվակիր նամակները]: 1974, մարտ, էջ 24-25:

162. Տորոնտ ոյի հա յոց Ս. Երրորդություն եկեղեցու օծման քսա նամյակը: 1974, մարտ, էջ 24-25:

163. Ցանկ «էջմիածին» ամսագրում 1974 թվականի ընթացքում տ պ ա գ ր վ ա ծ ն յո ւթ երի : 1 9 7 4 , դեկտ ., էջ 59-64:

164. Ո ւլուբա բյա ն Բա գրա տ : - Շ ա րեցի իշխ ա նա զունները Հւսղ- բա տ ե ւ Ա ա նա հին վ ա ն ք երի ա ռա ջնորդներ: [Ո ւսո ւմնա սիրություն]: 1974, նոյեմբ., էջ 43 -50 , դեկտ., էջ 35-40:

165. Ուխտավորներ Ա. էջմիած- նում: [Մի քանի տասնյակ ուխ տ ավորներ Ստամբուլից]: 1974, հունիս, էջ 34-35:

166. Փ ոլա տ յա ն Զավեն քհն.: - Իրա քա հա յ եկեղեցա կա ն կյանք:1974, դեկտ., էջ 50:

Մեկ լուսանկար:167. Քեշիշյա ն Գրիգոր սրկ.:.- Տ.

Տիրան արքեպիսկոպոս Ներսոյանը Մայր Աթոռում: 1974, նոյեմբ., էջ27-28:

168 . Ք ո լա ն ջ յա ն Ա ուրեն: - Հա յա գիտ ությա ն բա զմա վա ստ ա կ մշակը: (Հակոբ Անասյանի ծննդյան 70-ա մյա կի առթիվ): 1974, սեպտ., էջ 53-64:

Դիմանկարով:169. Քոլա նջյա ն Ախւրեն]: - Մահ

Ա րտ ա շես Գ րիգ որի Տ իրա ց յա ն ի (1889-1974): [Մահւսխոսւսկան-կեն- սա գրական: Դիմանկարով]: 1974, հուլիս-օգոստ., էջ 96-97:

170 . Ք ո լա ն ջյա ն Ա[ուրեն]: - Պրոֆեսոր Հ. ճ . Սիրունի: (Մահվան առաջին տ ա րելիցի առթիվ): 1974, հունիս, էջ 41-44:Դիմանկարով:

182 ժ Ա՜ԱՏեՆԱԳհՏՈՒԹՑՈՒՆ «Ա&Ա՜ԻաԻՆ» 111Ո)1ԼԳՐԻ 1997

1 9 7 5

171. Ադամյան Ավետիք Հա րու- թյունի: - Աողոմոն Թ եհլերյա նի մի նամակը [բերված է նաեւ նամակի բնագիրը]: 1975, մայիս, էջ 66-67:

172 . Աթւսյւսն Ռ ոբերտ : - Դիտողություներ «Ավ. Իսահակյանը եւ հա յ երգը» հա րցի առթիվ: Կոմիտ ա ս: [Ձա յնա գրութ յո ւն ] - Արեւն իջա վ սարի գլխուն: 1975, նոյեմբ., էջ 33-36:

173. Աղայան Ղազարոս: ֊Նորին Վեհափառության օծման երկրորդ տ ա րե դ ա րձը եւ Ս. էջմիա ծնի ուսումնա րա նի հիմնարկությունը: [ճեմա րանի խմբանկարով]: («Արարատ» ա մսա գիր, 1869, Էջ 25 -39 ' քա ղվա ծա բա ր): 1975, մարտ, Էջ

13-15:174 . Ա մա նոր յա եւ Ս ո ւրբ

Ծննդյան տոնակատարությունները Մայր Աթոռում: 1975, հունվար, Էջ16-18:

175. Ամավերջի հանդիսությունՀ ո գ ե ւո ր ճ ե մ ա ր ա ն ո ւմ : 1975 ,հունիս, Էջ 53-54:

176. Ամենայն Հա յոց Վեհափառ Հա յրապետի եւ Քենթրբերիի նորընտիր արքեպ իսկոպոս Դոնա լդ Ֆ րե- դերիկ Գոկանի միջեւ փոխանակված պ ա շտ ոն ա կա ն գ ր ո ւթ յո ւն ն եր ը : Քենթրբերիի ա րքեպ իսկոպ ոս Դո- նա լդ Ֆ րեդերիկ Գոկա նի հրավեր- նամա կը Ամենայն Հա յոց Հա յրա պետին: (Յորք, 25-ը նոյեմբերի 1974 թ.): 1975, մարտ, Էջ 3-4:

177. Անասյան Հ[ակոբ] Աեդրա- քի: - Հա յոց մոլորական համարված գրքերն ըստ լա տ ինա կա ն մի հին ցուցա կի: [Ուսումնա սիրութ յուն]:1975, հոկտ., Էջ 27-39:

178. Անթոսյան Աամվել: - Հա յ դպրության նոր դա րբնոցը: 1975, մարտ, Էջ 18-24:

179. Անթոսյան Ա.: - Հա յ լեզվա բանությունը «էջմիածին» ամսագրի

Էջերում: [Հրա չյա Ա ճա ո յա ն ի , Ս իրա րփ ի Տ եր -Ն եր սես յա ն ի , եւ Ա ռ ա ք ե լ Ա ռ ա ք ե լյա ն ի դ ի մ ա նկարները]: 1975, փետրվար, Էջ 56- 62:

Երկու խմբանկար:180. Աստվածաշնչական ընթեր

ցումներ: 1975, ապրիլ, Էջ 12-18:181. Ավետիք Իսահակյանի խոս-

քը ուղղվա ծ Վեհափ առ Հա յրա պ ետին' նրա գահակալության առաջին տ ա րեդա րձի առթիվ (1956 թ. հոկտեմբերի 7): 1975, նոյեմբ., Էջ 19:

182. Բա րեպ ա շտ եւ հա նճա րեղ Հա յաստ անը, 1975, ա պ րիլ, Էջ 25- 27:

183 . Բա րթ իկ յա ն Հ . Մ.: - Մա միկոնյա ն (*) սուրբ Մարիամ

. նորա վկա յի (+ 902-903 թթ.) բյուգա նդական վարքը: [Ուսումնա սիրություն]: 1975, դեկտ., Էջ 39-46:

184 . . Գ ա մա ղ ե լյա ն Մ իհրա ն Գամաղելի: - էջմիածնի Գեւորգյան ճեմա րա ն (ճեմա րա նի 100-ամյակի առթիվ): 1975, մարտ, Էջ 28-34:

Չորս լուսանկարով:185. Գերա գույն Հոգեւոր Խ որ-

• հուրդ: - Հաղորդագրություն [ՆորինՍրբության գահակալության քսա նամյակը նշելու հա րցերին Է վերա բերվում]: 1975, փետրվար, Էջ 3:

Նկ.՜ Նորին Սուրբ Օծություն Տ.Տ. Վա զգեն Ա Կա թողիկոս Ամենայն Հայոց: [Ներդիր]:

186. Դիպլոմային ա շխ ա տ անքների պ ա շտ պ ա նութ յուն Հոգեւոր ճեմա րանում: 1975, ապրիլ, Էջ 36;

187. Դիվան Մայր Աթոռի: - Հա ղորդա գրութ յուն [Մայր Աթոռում գ ո ւմ ա ր վ ա ծ հ ւս մ ւս օ ր թ ո դ ո ք ս խորհրդակցության մասին]: 1975, սեպտ., Էջ 22-24:

188. Դիվա ն Մա յր Աթոռի: - Հա ղ որդ ա գրութ յո ւն : [Վեհա փ ա ռ Հայրապետի տասներորդ հովվապե-

1997 1 9 7 5 ժ 183

տակտն ա յցելությունը ա րտ ա սա հման]: 1975, հուլիս-օգոստ ., էջ 6-7:

189. Եղեռնը եւ հա ղթա նա կը երգերի մեջ: 1975, մայիս, էջ 56-65:

Վեց լուսանկար:

190 . Ե դ ի վ ա րդ : - Կա րմիր Զորավար: 1975, դեկտ., էջ 22-24:

Նկ. Քա ջն Վա րդա ն Մամիկոն- յանի արձանը Երեւանում:

191. էկումենիկ կյանք: - ԵՀԽ «Հա վ ա տ ո եւ կա րգի հա նձնա ժողովի» նստ ա շրջա նը Ակրայում (Աֆրիկա): 1975, նոյեմբ., էջ 53-56:

192. էջեր Վա րպ ետ ի բա նա ստեղծություններից: [Ավետիք Իսա- հակյանի]: 1975, նոյեմբ., էջ 21-23:

193. Թ ա հմիզյա ն Ն.: - «էջմիա ծ ի ն » ^ եւ հա յ երա ժշտ ութ յա ն հա րցերը: [Աշոտ Աբրահամյանի եւ Հա կոբ Անասյանի դիմանկարները]:1975, փ ետ րվա ր, էջ 63-70:

194. Թ ա հմիզյա ն Ն.: - Խ ա չա տուր Տա րոնեցին եւ հա յոց պատարա գի նախերգը: [Ուսումնա սիրություն]: Խ ա չա տ ո ւր Տ ա րոն եցի : Խ ո ր հ ո ւր դ խ որին: [Ձ ա յնա գրո ւթյուն]: 1975, նոյեմբ., էջ 46-52:

195. « Թղթակից: - Հովվա կա ն այցելություն ի Խարթում: [Չինչին- յա ն Զա վեն եպ իսկոպ ոսի]: 1975, հունիս, էջ 55-57:

196 . Իսա հա կյա ն Ավետ իք: - Բա րի գ ա լո ւս տ մեր թա նկա գին հա րա զա տ ներին : («Սովետ ա կա ն Հա յա ս տ ա ն » Ы* 260 , 1945 թ.)1975, նոյեմբ., էջ 20:

Մեկ խմբանկար:197 . Իսա հա կյա ն Ավետ իք: -

էջմիածնի պատմական դերը: 1975, նոյեմբ., էջ 13-17:

Մեկ լուսանկար:198 . Իսա հա կյա ն Ավետ իք: -

Խտացումներ: (Վարպետի արխիվից քա ղեց Աբաս Իսահակյանը): 1975, նոյեմբ., էջ 24-28:

199 . Իսա հա կյա ն Ավետ իք: - Վա րպ ետ ի ' Ավետ իք Իսա հա կյա նի

խոսքը էջմիածնի դերի եւ նշա նա կության մասին Մայր Աթոռի տոնի առիթով (1975 թ. հունիսի 23-ին):1975, նոյեմբ., Էջ 18:

Մեկ լուսանկար:200. Լոնդոնահայ համայնքային

եւ եկեղեցական խորհուրդ: Հա ղորդագրություն: [Վազգեն Ա Վեհա փ ա ռի եղբա յրա կա ն ողջույնները եւ ա նգլիա հա յ գա ղութի շնորհա վորա նքները Քենթրբերիի նորընտիր արքեպիսկոպոս Ֆրհդերիկ Գոկանին Ն երսես եպ ս. Պ ոզ ա պ ա լյա ն ի եւ անգլիահայ համայնքի ներկայացուցի չն երի կ ող մ ից փ ո խ ն ա ց ե լո ւ մասին]: 1975, մարտ, Էջ 6:

201 . Խ ա ղա ղութ յո ւն հա մա - քրիստ ոնեա կա ն կոնֆերա նսի միջ ա զ գ ա յի ն ք ա ր տ ո ւղ ա ր ո ւթ յա ն նստ ա շրջա նը Մա յր Աթոռ ս. էջ- միածնում: 1975, մարտ, Էջ 38-45:

Երկու լուսանկար:202 . Կանայւսն Խ ա չա տ ուր: -

Ողջույնի եւ երա խ տ ա գիտ ությա ն խոսք Գեւորգյա ն ճեմա րա նի 100- ա յմա կի առթիվ: 1975, մարտ, Էջ 25-27:

Ն կ .՝ Գ ա ր ե գ ի ն եպ ի ս կ ո պ ո ս Հովսեփյանց:

203 . Կ իրովա բա դի հա յոց ս. Գ րիգ որ Լ ո ւս ա վ ո ր ի չ ե կ ե ղ ե ց ո ւ վերա ն որոգ վա ծ ա վա գ սեղա նի օծումը: 1975, դեկտ., Էջ 20-21:

Նկ.՛ Կ իրովա բա դի հա յոց ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին:

204. Կ .Պ ոլսի հա յոց Ամենապատ իվ Տ. Շնորհք սրբա զա ն պ ա տ րիա րքի 1974 թ. տ ա րեկա ն տ եղեկագիրը: 1975, մարտ, Էջ 35-37:

205 . Հա կոբ յա ն Հրա վա րդ: - Գ րիգ որ վա րդա պ ետ Խ լա թ եցին (Օերենց) մանրանկարիչ: [Ուսումնասիրություն]: [Հինգ մանրանկար]:1975, դեկտ., Էջ 47-54:

206 . Հա կոբ յա ն Հրա վա րդ: - Գրիչ եւ մա նրա նկա րիչ Կա րա պ ետ քահանա: 1975, ա պ րիլ, Էջ 46-51:

184 ժ՜Ս ՜Ա Տ հ Ն Ա Գ Ի Տ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն 1997

Նկ.՜ Ունի մի քանի մանրանկար:2 0 7 . Հա ղ որդ ա գրո ւթ յո ւն : -

[1975 թ. մայիսի 16-27-ը բուլղար օր թ ո դ ո ք ս ե կ ե ղ ե ց ո ւ Մ ա քսիմ պատրիարքի եւ Սինոդի հրավերով Վա զգեն Ա Հա յրա պ ետ ի ա յցե- լությունը բուլղար օրթոդոքս եկեղեցուն]: 1975, հունիս, էջ 10-13:

Նկ.՜ Ն որին Ս րբութ յո ւն Տ. ժուստ ինիա ն պ ա տ րիա րք Ոումի- նիա յի եւ Ն որին Սրբություն Տ. Մաքսիմ պատրիարք Բուլղարիայի:

208. Հա յոց Հա յրա պ ետ ը Սուրբ Երկրում: 1975, հուլիս-օգոստ ., էջ28-36:

Բովանդ.՜ ժա մա նում Ամման: - Ընդունելություն Ամմանում, Սովետ ա կա ն դեսպ ա նա տ ա նը: - Ա յցե- լություններ Հա յոց Հայրապետին: - Այց Նորին Բա րձրություն Հորդա - նանի գա հա ժա ռա նգ Հասան իշխանին: - Հորդա նա նի հայ համայնքը պատվում է Հա յոց Հա յրապետին: - Հա նդիսա վոր ս. պ ա տ ա րա գ եւ Հա յրա պ ետ ա կա ն քա րոզ Ամմանի հայոց ս. Թադեոս եկեղեցում:

Հինգ լուսանկար:209. Հա յոց Հա յրա պ ետ ը կրկին

Փա րիզում: - (Հա յոց Հա յրա պ ետ ը հրա ժեշտ է տ ա լիս Փ ա րիզին ):1975, հուլիս-օգոստ ., էջ 73-74:

210. Հա յոց Հա յրա պ ետ ը Մոսկ- վայում: 1975, հո ւլիս -օգոստ ., էջ 75-76:

Բովա նդ.' Հա նդիսա վոր ս. պատ ա րա գ եւ քա րոզ Մոսկվայի հայոց ս. Հա րութ յուն եկեղեցում: - Այց ԱԱՀՄ Մինիստրների սովետին առընթեր կրոնա կան գործերի խորհրդի նախագահ Ա. Կուրոյեդովին:

211. Հանգիստ արժանապատիվ տ. Ա շոտ ա վա գ քա հա նա Տ եր- Հարությունյանի: [Մահախոսական- կ ե ն ս ա գ ր ա կ ա ն դիմա նկա րով ]:1975, սեպտ., էջ 64:

212. Հա նգիստ Տ. Եղիշե քա հա նա Վարդանյանի (1902-1975) [Մա

հախոսական-կենսագրական դիմանկարով]: 1975, հունվար, էջ 64:

213 . Հա տ իտ յա ն Արթուն: - Այսօր, ապրիլի 24-ին Մայր Աթոռում եւ Երեւանում: 1975, մայիս, էջ 33- 38:

Նկ.' Աղոթք Ծիծեռնակաբերդում: « Բ ն ա վ եր , տ նա վեր հա վք են դարձել»: (Գործ՛ նկարիչ Ստեփան Ա. Մ ինա սյա նի , 1 9 7 2 թ.): Ե րկո ւ ներդիր:

214 . [Հա տ իտ յա ն Արթուն]: - Գեւորգյան ճեմա րա նի հիմնադրության 100-ամյակը: Խմբագրական:1975, մարտ, էջ 7-9:

Նկ .' Երջա նկա հիշա տ ա կ Տ .Տ . Գ ե ւո րգ Դ Կա թողիկոս Ամենայն Հ ա յո ց ' հիմ ն ա դ իր Գ ե ւո ր գ յա ն ճեմարանի:

215 . Հ[ատ իտ յան] Ա[րթուն]: - Եղեռնի 60-ա մյա կը (1915-1975): Խմբագրական: 1975, մայիս, էջ 3- 4: Երկու ներդիր:

216 . [Հա տ իտ յա ն Արթուն]: - ժ ա մ ա ն ա կ ի եւ կ յա ն ք ի մեծ խորհուրդը: Խ մբա գրա կա ն: 1975, հունվար, էջ 7-10:

217 . Հա տ իտ յա ն Ա[րթուն]: - Կիլիկյան շրջա նի Ամենայն Հա յոց Հա յրա պ ետ ութ յա ն եւ հա յ մ շա կույթի 300 տարիների պատմության հիշա տ ա կը: Խ մբագրական: 1975, դեկտ,, էջ 6-9:

218 . Հ[ա տ իտ յա ն] Ա[րթուն]: - Հա յոց Հա յրա պ ետ ի այցելությունը Հայկական ՍՍՀ Սինիստրների սովետի նախագահ Գրիգոր Ա. Արզու- մանյանին: 1975, հուլիս-օգոստ ., էջ79-81:

219. Հա տ իտ յա ն Արթուն, Շա հ- բազյան Պա րգեւ: - Հա յոց Հա յրա պ ետ ի վերա դ ա րձը Մայր Աթոռ:1975, հուլիս-օգոստ ., էջ 77-78:

220 . Հա տ իտ յա ն Արթուն: - Հանդիսություններ Մայր Աթոռում՛ ե ղ ե ռ ն ի 60 -ւսմ յւսկ ի եւ մեծ

1997 1 9 7 5 & 185

հա ղթա նա կի 30-ւսմյակի առիթով:1975, մայիս, էշ 39-55:

Չորս լուսանկար:221 . Հ[ատիտյւսն] Ա[րթուն]: -

Հա նուն Եվրոպ ա յի խաղաղության եւ անվտանգության: 1975, հուլիս- օգոստ ., էջ 82-84:

222 . Հա տ իտ յա ն Արթուն: Մայր Աթոռի պաշտոնաթերթ «էջմիածին» ամսագրի հրատարակության երեսնամյակը: Խ մբա գրա կա ն: [Պ ա տ կերվա ծ են «էջմիա ծին» ամսագրի տ արբեր ժամանակներում գործա ծվ ա ծ հ ի ն գ շա պ իկն եր ]: 1975 , փ ետրվա ր, Էջ 4-21:

Նկ." [Գ ե ւորգ Զ Չորեքչյա ն եւ Գա րեգին Ա Հովսեփ յա ն կա թողիկոսների դիմանկարները]:

223 . Հ[ա տ իտ յա ն] Ա[րթուն]: - Մ եծ հա ղ թ ա ն ա կի 3 0 -ա մ յա կ ը (1945-1975): Խ մբագրական: 1975, մայիս, Էջ 5-7:

224 . Հ[ա տ իտ յա ն] Ա[րթուն]: - Շնորհք ա րքեպ իսկոպ ոս Գալուստ - յա ն « Ա վ ա գ Շա բա թ » 2 0 8 Էջ: Բեյրութ, 1974, տպարան Տոնիկյան եւ որդիք: Գրա խ ոսություն: 1975, հոկտ., Էջ 18-23:

225 . Հ[ա տ իտ յա ն] Ա[րթուն]: - Տ իրա մա յր Սիրա նույշ Պ ա լճ յա նի մահվան տ ա րելիցը: 1975, հոկտ., Էջ 16-17:

2 2 6 . Հա տ իտ յա ն Գ ե ւորգ : - «Կարմիր Զորա վա ր» (Եղիշե պատրիա րք): [Հա տ վ ա ծն եր պ ոեմից ա ռա ջա բա նով]: 1975, դեկտ ., Էջ25 -31 :

227 . Հոգեւոր ճեմա րա նի վերա- բացումը: 1975, սեպտ., Էջ 30:

228 . [Հովհա ննես Հովհա ննիսյա ն]: - Գ ե ւո րգ յա ն ճե մ ա րա ն ի դասա խոս եւ սիրվա ծ բա նա ստ եղծ Հովհա ննես Հովհաննիսյա նի ճա ռը ճ ե մ ա ր ա ն ի հիմնա դրութ յա ն 15- ա մ յա կ ի ա ռթ իվ : («Ա րա րա տ »ա մսա գիր , 1 8 8 8 , Էջ 628 -630 ):1975, մարտ, Էջ 16-17:

Նկ.՜ Գ ե ւորգ յա ն ճ ե մ ա ր ա ն ի դասախոսներից մի խումբ (1903):

229. Ձեռնա դրութ յուն Տ. Հա յկազուն աբեղա Նա ջա րյա նի: [Դիմանկարով]: 1975, ա պ րիլ, Էջ 34- 35:

2 3 0 . Մ ա հ ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ պրոֆ. էդվարդ Ութուջյանի: [Մահախ ոսա կա նում բեր վ ա ծ Է նա եւ հա նգուցյա լին ուղղվա ծ Վա զգեն Վեհա փ ա ռի օրհնութ յա ն խոսքը]: (1906-1975): 1975, հուլիս-օգոստ ., Էջ 88-89:

231. Մահ Մինաս Մինասյա նի 1892-1975: 1975, դեկտ ., Էջ 57 - 58:

232 . Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կա ն բեմ , լո ւր ե ր ]: 1 9 7 5 ,հունվար, Էջ 19-21:

Բ ո վ ա ն դ .՜ հ ո ւն վ ա ր ի 14 [Ո ւխ տ ա վորա բա ր Մա յր Աթոռ Է ժամանում Լիբանանի առաջնորդ տ. Տ ա ճա տ ա րքեպ ս. Ուրֆա լյա նը]: Հունվա րի 19 [Վեհա փ ա ռը ընդունում Է Բուենոս-Ա յրեսի Ա. Գրիգոր Լ ո ւս ա վ ո ր ի չ դ պ րո ցի 1 9 7 4 թ. շրջանավարտների շուրջ 20 հոգուց բա ղ կ ա ց ա ծ խ մբին ' ղ ե կ ա վ ա րութ յա մբ դ պ րոցի տ նօրենո ւհի օրիորդ Բակլայանի]: - հունվա ր 22 [Մոսկվայում ԱՄՆ-ի դեսպանատան ա շխ ա տ ողների հոգեւոր մա տ ա կա րա ր եւ ամերիկյան եպ իսկոպ ոսա կան եկեղեցու քա հա նա հայր Ռեյմոնդ Օպ ենհայմը Մայր Աթոռում ընդունվում Է Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կողմից]: - հունվա րի 29 [Վեհափառ Հա յրապետը ընդունում Է Բեյրութի «Նաիրի» շաբաթաթերթի խմբագիր Անդրանիկ Օառուկյանին]: Ն ո ւյն օ ր ը երեկո յա ն ո ւխ տ ա - վորաբար Մայր Աթոռ Է ժամանում եւ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կողմից ըն դ ուն վում նա եւ Ե րո ւսա ղ ե մ ի հայոց պատրիարքարանի դիվանա- պետ ու ժա ռա նգա վորա ց վա րժա րանի .եւ ընծա յա րա նի տ եսուչ տ.

186 ժ Ս՜ԱՏեՆԱԳԻՏՈՒթ֊ՅՈՒՆ 1997

Շա հե ւսրք. Աճեմյանը: Նույն օրը Հնդկա ստ ա նից ուխ տ ա վորա բա ր ժամանում է նաեւ տ. Վազգեն վրդ. Թադոյանը: Նույն օրը երեկոյան տեղի է ունենում միա բանական հավաքույթ նվիրվա ծ Սերո Խան- զադյանի «Մխիթար Սպարապետ» պատմավեպին]:

233 . Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կա ն բեմ , լո ւրեր ]: 1 9 7 5 ,փետրվար, էջ 19-21:

Բովանդ.' փետրվարի 27 [Սայր Աթոռ եւ Վեհափառ Հայրապետին է ա յց ե լո ւմ Խ Ս ՀՄ ա ռ ո ղ ջա պ ա հությա ն նա խ ա ա րութ յա ն մանկաբարձության գծով նախարարի տեղակալ Ելենա Նովիկովան]:

234 . Մայր Աթոռում: [Եկեղեցական բեմ, լուրեր]: 1975, մարտ, էջ 47-49:

Բովանդ.' մարտի 11 [Մայր Աթոռ է ա յցելում եւ Վեհա փ ա ռ Հա յրա պետի կողմից ընդունվում Մոսկվա- յում Մեծ Բրիտանիայի դեսպաՕա-- տան գործերի կա ռա վա րիչ Իոն Սադըրլընդը՛ իր տ իկնոջ հետ]: - մարտի 20 [Տրվում է միաբանական ճա շկերույթ ի պ ա տ իվ Վիրահայոց թեմի տեղական խորհրդի ատենա- պետ, գրող եւ թարգմանիչ Աուրեն Ավչյանի ծննդյան 70-ամյակի, որին ներկա էր Վեհափառ Հայրապետը]: - մարտի 22 [Ուխտավորաբար Մայր Աթոռ է ժամանում Ոումինիա յի եւ Բուլղարիայի հայոց թեմերի առաջն որդ տ. Տ իրա յր եպ ս. Մ ա ր- տիկյանը]: - մարտի 23 [Ծա ղկա զա րդի պ ա տ ա րա գից հետո Վեհա փա ռ Հա յրա պ ետ ին են ա յցելում Երեւա նում սով որող սիրիա հա յ ուսա նողա կա ն միության ներկա յացուցիչները՜ շուրջ 60 հոգի, որոնց անունից Վեհափ առ Հա յրապետին ուղղված որդիական ջերմ խոսքով է դիմում Վւսհե ժամագործյանը]:

235. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1975, ապրիլ, էջ23-24:

Բովանդ.՛ Ապ րիլի 1 [Երեւա նի հա յրապետական վիլլա յում Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի նա խ ա գա հությամբ գո ւմ ա րվ ա ծ Գ երա գույն Հոգեւոր խորհրդի նիստում տ. Արսեն եպս. Բերբերյանը հանգամանորեն զեկուցում է ՍՍՀՄ եկեղեցիների պ ա տ վիրա կութ յա ն ԱՄՆ ա յցելու- թյան, ապա Կրետ եում ուղղափա ռ աստվածաբանների խորհրդակցական ժողովի մասին]:

236. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1975, մայիս, էջ 68-70:

Բովանդ.՜ [Վեհափառ Հա յրա պ ետի կա րգա դրությա մբ Դոստ ով եւ Չա լտ ր է մեկնում տ. Արսեն եպս. Բերբերյանը՜ ս. պ ա տ ա րա գի մա- տուցմա՜մբ եւ Բանին կենաց քա րոզությամբ մխիթա րելու տեղի հայ հավատացյալներին]:

237. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կան բեմ, լուրեր]: 1975, հուլիս- օգոստ ոս, էջ 90-92:

Բովանդ.' հուլիսի 16 [Ուխտավո- րա բա ր Մայր Աթոռ է ժամանում Դամասկոսի հայոց թեմի առաջնորդ տ. Ոսկան ծ. վրդ. Գալփակյանը]: - օ գ ո ս տ ո ս 25 [Մա յր Տ ա ճա ր է ա յցելում Խ ՍՀՄ-ում ԱՄՆ-ի ա րտ ա կա րգ եւ լիա զոր դեսպան Վոլտ եր Տոն Արեսելը' տիկնոջ հետ]:

238 . Մայր Աթոռում: [Եկեղեցական բեմ, լուրեր]: 1975, սեպտ., էջ 31-32:

Բովանդ.' սեպտեմբեր 19 [Վեհափ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ընդունում, է ս փ յո ւռք ի տ ա րբեր ե րկ րն երից ժամանած այնթապահայերի, որոնց ա նունից Վ եհա փ ա ռին ուղղվա ծ խոսք է ասում Գեւորգ Պայրճյանը]:

239 . Մայր Աթոռում: [Եկեղեցա կա ն բեմ , լո ւր ե ր ]: 1 9 7 5 ,հոկտեմբեր, էջ 11-15:

1997 1 9 7 5 ժ 187

Բովանդ. հոկտեմբեր 12 [Վեհափա ռ Հա յրա պ ետ ը ընդունում է 50 հոգ իա ն ոց ստ ա մբո լլա հա յ ուխ տ ա վորներին : ' Ն րա նց ա նունից Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ին ուղղված սրտ ի խ ոսք է ա սում Կա րպ իս Ո ւղուր լյա նը]: - հոկտ եմբեր 13 [Հյուրաբար Մայր Աթոռ է ժամանում եւ Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կողմից ընդունվում Մ ոսկվա յում Նիդեռ- լանդների թագավորության դեսպան Յա Լ. Ռ. Հ յո յդ ե կ ո պ ե ր Վան Նիհտ եվեխ տ ը' իր տ իկնոջ հետ]: - հոկտ եմբեր 2 7 [Մայր Աթոռ է ա յցելում շախմատի աշխարհի չեմպիոն Անատոլի Կարպովը: Հանուն Վեհա փառ Հա յրապետի նրան ընդունում է Մայր Աթոռի դիվանապետ տ. Արսեն եպս. Բերբերյանը]:

240. Մայր Աթոռում: [Եկեղեցական բեմ, լուրեր]: 1975, նոյեմբեր, էջ37 -38 :

241 . Մայր Աթոռում: [Եկեղեցական բեմ, լուրեր]: 1975, դեկտեմբեր, էջ 15-16:

242. Մասնավոր վա րդա պ ետ ա կան գա վա զա ն ի իշխ ա նութ յա ն տ վչութ յո ւն : [Տ. Գ ր ի գ ո ր ի ս , Տ. Մասիս, Տ. Անանիա աբեղաներին]: [Դիմանկարներով]: 1975, սեպտ., էջ27 -29 :

243. Մատենագիտություն: [Տ.Տ. Գեւորգ Զ եւ Տ .Տ . Վազգեն Ա Կաթողիկոսների]: «էջմիա ծին» ա մսա գրում տ պ ա գրվա ծ կոնդա կների, ք ա ր ո զ ն ե ր ի , ե լո ւյթ ների մա տ ենագիտությունը]: 1975, հունվ., էջ 22 -29 :

244 . Մ իջա զգա յին քա րտ ուղա րություն: - Հաղորդագրություն [խաղաղության հա մա քրիստ ոնեա կա ն կոնֆերանսի միջազգային քա րտ ուղարության 1975 թ. փ ետ րվա րի 24-28 -ը Ա. էջմիա ծնում գո ւմա րա ծ ժողովի մասին]: 1975, մարտ, էջ 45 -46 :

245 . Մխ իթարյան Հա մլետ : - Մայր Աթոռ ս. էջմիածնի հա յրենասիրական գործունեությունը հա յրենական պա տ երա զմի տարիներին (1941-1945 թթ.): [ՀԱՍՀ պետական կենտրոնական պատմության արխիվի «էջմիածնի Գերագույն Հոգեւոր Խ որհուրդ» ֆոնդից 22 փ ա ստ ա թղթեր]: 1975, մայիս, էջ 8-32:

246 . Մնա ցա կա նյա ն Ա. Շ.: - ԺԶ-Ժէ դդ. մոռա ցվա ծ բա նա ստեղծ Գրիգոր Վանեցին եւ նրա անտիպ տաղերը: [Ուսումնա սիրություն եւ տաղերի բնագրերը]: 1975, հոկտ., էջ 40-45:

247. Նեկտարիոս պատրիարք Կ. Պոլսո: - Յաղագս տւսւնի սրբոյն Թէոդորոսի: [Բնագիր՝ հրա տ ա րա կությամբ Ա. Հ. Արճունու]: 1975, հոկտ., էջ 24-26:

2 4 8 . Ն որին Ս րբութ յո ւն տ. Մ ա քսիմ պ ա տ ր ի ա ր ք ի խ ոսքը Բ ո ւլղ ա ր եկ ե ղ ե ցո ւ ս. Սինոդի կողմից ի պ ա տ իվ Հա յոց Հա յրա պ ետ ի տ ր վ ա ծ ճ ա շկ ե ր ո ւ յթ ի ժամանակ: (18-ը մայիսի 1975 թ., Աոֆիա): 1975, հունիս, էջ 8-9:

249 . Շա հբա զյա ն Պ ա րգե ւ: - Համաօրթոդոքս խորհրդակցություն Մայր Աթոռ ս. էջմիածնում: 1975, սեպտ., էջ 3-22:

250. Շա քա րյա ն Նա րեկ եպս.: - Խ ա ղա ղությա ն պ ա շտ պանության հա րցը «էջմիածին» ա մսագրի Էջերում: 1975, փետրվար, Էջ 32-37:

2 5 1 . Ո ղ ջո ւ յն ի խ ոս ք եր : - [Ստացված «Էջմիածին» ամսագրի հրատարակության 30-ա մյա կի առթիվ]: 1975, փետրվա ր, Էջ 22-31:

Երեք լուսանկարով:252. Պ ա տ րիկ Առա քել: - Նոր

նյութեր խ աչքա րերի պատմության առնչակից: 1975, հոկտ., Էջ 46-48:

Երեք լուսանկար:253. Պետ րոսյա ն Եզնիկ ւսբղ.: -

Ա վետ իք Ի սա հա կյա նի ծննդյա ն 100-ամյակին նվիրվա ծ հա նդիսու

188 ժՍ՜ԱՏՆՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ 1997

թյուններ Մա յր Աթոռում: 1975.

նոյեմբ., էջ 29-32:Մեկ խմբանկար:254. Պետ րոսյան Եզնիկ աբղ.: -

Կիլիկյա ն շրջա նի Հա յոց Հա յրա պետության եւ հայ մշակույթի 300- ամյա պա տ մության ոգեկոչումը Մայր Աթոռում: 1975, դեկտ., էջ 10-

14:255. Պետ րոսյան Եզնիկ աբղ.: -

Հա յ դավանաբանական գրականությունը «էջմիածին» ա մսագրի էջերում: 1975, փետրվար, էջ 38-44:

256. Պետ րոսյան Եզնիկ աբղ.: - Հա յ եկեղեցու տ եղա կա ն տոնելի սրբերը: [Ո ւսո ւմնա սիրութ յուն ]:1975, սեպտ., էջ 33-48, հոկտ., էջ

49-64:Երեք նկար:257. Պետ րոսյա ն Եզնիկ աբղ.: -

Մովսէսի հայոց վարդապետի գրեա լ պատասխանիք թդթոյն Տրապիզոնի առ հա տ ուա ծեա լն Գրիգոր երէց: [Բնագիր]: 1975, հունվա ր, էջ 30 - 40, մարտ, էջ 50-61:

258. Պետ րոսյա ն Եզնիկ աբղ.: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը Ֆ րա ն - սիայում: 1975, հուլիս-օգոստ ., էջ17-27:

Բովանդ.' - ժամանում: - Ընդունելություններ: - Արեւմտյան Եվրոպայի հա յ եկեղեցիների հոգեւո- րական եւ աշխարհական ներկայաց ո ւց ի չն ե ր ի խ ո ր հ րդ ա կց ա կա ն ժողով Փարիզում: - Համայնքային ընդունելություն Փ ա րիզի «Ինտ եր- կոնտինենտալ» հյուրանոցում Իսի Լե Մուլինոյի «Ս. Մարիամ Աստվածա ծին ե կ ե ղ ե ց ո ւ օ ծ ո ւմ ը » : - Հ.Բ.Ը.Մ. միության Փա րիզի մասնաճ յո ւղ ի երիտ ա սա րդա ց «Ա լեքս Մանուկյան» մշակութային նորակառույց կենտրոնի բացումը: - Հ.Բ.Ը.Մ. միության նախագահ Ալեքս Մանուկյա նի խոսքը: - Այց Սովետ ա կա ն դեսպ ա նա տ ուն : - Ա յցե լութ յո ւն Բուրսո: - Ատելություններ: - Վեհա

փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը հրա ժեշտ է տալիս Փարիզին:

Երեք լուսանկար:259. Ոումին օրթոդոքս եկեղե

ցո ւ պ ա տ րիա րքութ յա ն 50 (1 նոյեմբեր, 1925 - 1 նոյեմբեր 1975) եւ Ռումին օրթ ոդոքս եկեղեցու ա ֆ տ ոկեֆ ա լո ւթ յա ն 90 -ա մ յա կի (1 885 -1975 ) հա նդիսութ յունները Բուխարեստում: 1975, նոյեմբ., էջ 6-7:

260. Աարգսյան Սարգիս սրկ.: - Արդարության կրոնա կա ն գա ղա փարն աստվածաշնչում: [Ուսումնասիրություն]: 1975, սեպ տ ., էջ 58- 63:

261. Աարգսյան Սարգիս սրկ.: - Մեծ պահոց խոհեր: 1975, մարտ, էջ 59-61:

262. ՍՍՀՍ եկեղեցիների պատվիրա կութ յա ն ա յցը ԱՄՆ: [Մեկ լուսանկար]: 1975, ա պ րիլ, էջ 28- 30:

263. Ս[ուրբ] Ստեփանոսի տոնը եւ սա րկա վա գա կա ն ձեռնա դրու-

. թյուն Մայր Տաճարում: [Մեկ լուսա նկար]: 1975, դեկտ., էջ 17-19:

264. Աուրեն Ավչյանի ծննդյան70 -ա մ յա կ ը : [Կ են սա գ րա կա ն ]:[Դիմանկարով]: 1975, հունվար, էջ59-60:

265 . ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Քրիստոսւսււսնդ

. սիրո յ ող ջո յն եւ օրհն ո ւթ ի ւն Հա յրա պ ետ ա կա ն Կա թողիկոսին Սեծի Տանն Կիլիկիոյ Տ.Տ. Խորենայ Ս ռա ջնո յ, պ ա տ րիա րքին հա յոց սրբոյ Երուսաղէմի տ. Եղիշէի արքեպիսկոպոսին, Պատրիարքին Հա յոց Կոստ ա նդնուպ ոլսոյ Տ. Շնորհքա յ արքեպիսկոպոսին, համօրէն արքե- պիսկոպոսաց, եպիսկոպոսաց, վար-

• դապետաց, քա հանա յից եւ սարկա- ւա գա ց, թեմական երեսփոխ ա նա - կան ժողովոց, թեմական եւ թաղական խ որհրդոց եւ պ ա շտ օնէից եւ

1997 1 9 7 5 ժ 189

սիրեցեա լ հա մայն հա ւա տ ա ցեա լ ժողովրդ եա ն հա յոց: Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կոնդա կը 1975 թվականը հոբելյանական տարի հայտարա րելու եւ Ամենայն Հա յոց Հա յրա պետության Կիլիկյան շրջանի պատմության հիշա տ ա կը ոգ եկոչե լո ւ առթիվ: 1975, դեկտ ., էջ 3-5:

266. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Գերա շնորհ տ. Ասողիկ Ղա զա րեա նին , բա րեջա ն ա ռա ջնորդին թեմին հա յոց Իրաքի, հա րա զա տ որդ ւո յ Մա յր Աթոռոյ սրբոյ էջմիածնի, ողջոյն հայրական եւ օրհնութիւն Հա յրա պ ետ ա կա ն: Ամենայն Հա յոց Վեհա փ ա ռ Հա յրա պետի կոնդակը Իրա քի Հա յոց թեմի ա ռա ջնորդ տ. Ասողիկ եպ իսկոպ ոս Ղա զա րեա նին արքության պ ա տ իվ շնորհելու առթիվ: 1975, հոկտ., էջ 3-4:

267 . Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա ՄԵՆԱ ՅՆ ՀԱ ՅՈՑ: - Մ եծւսյա րգ տ իա ր Կ ա րա պ ետ Աիւլա հեա նին, հա րա զա տ որդ ւո յ Մա յր Աթոռոյ սրբոյ էջմիա ծնի, ողջոյն հայրական եւ օրհնութ իւն Հա յրա պ ետ ա կա ն: Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Վ ե հ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի կոնդա կը Կա րա պ ետ Այուլահյանին ս. Գրիգոր Լուսավորչի շ ք ա ն շ ա ն ո վ պ ա ր գ ե ւա տ ր ե լո ւ առթիվ: 1975, հոկտ., Էջ 5-6:

268 . Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Ս ԵՆ Ա Յ Ն ՀԱ ՅՈՑ : - Մ եծւսյա րգ տ իա ր Անդրանիկ ԱնդրԷասեւսնին, հա րա զա տ որդ ւո յ Մա յր Աթոռոյ սրբոյ էջմիա ծնի, ողջոյն հայրական եւ օրհնութ իւն Հա յրա պ ետ ա կա ն: Ամենայն Հա յոց Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ե տ ի կ ո ն դ ա կ ը Ա ն դ ր ա ն ի կ Անդրեա սյա նին ս. Գրիգոր Լուսա - վորչի շքա նշա նով պարգեւատ րելու ա ռթիվ: 1 9 7 5 , հ ոկ տ ., էջ 7-8 : Խմբանկար, ներդիր:

269 . ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Մ եծւսյա րգ տ իա ր Ե րո ւա ն դ Տ էմիրճեա ն ին , հա րա զա տ որդւոյ Մա յր Աթոռոյ սրբոյ էջմիածնի, ողջոյն հայրական եւ օրհնութիւն Հա յրա պ ետ ա կա ն: Ամենայն Հա յոց Վեհափ առ Հա յրա պետի կոնդակը Երվա նդ Տեմիրճ- յանին ս. Գրիգոր Լուսավորչի շքա նշա նով պ ա րգեւա տ րելու առթիվ:1975, հոկտ., էջ 9-10:

270 . ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱ ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ն որին Գ երա - շն ո ր հ ո ւթ ի ւն տ եա ռն Դ ո ն ա լդ Ֆրեդերիկ Գոկան արքեպիսկոպոսին Քենթրբերիի եւ հա մայն Անգլիոյ, ողջոյն քրիստ ոնէա կա ն սիրոյ եւ յա րգա նք եղբա յրա կա ն, ի գա հէ սրբոյ էջմիա ծնի Ա՛մենայն Հա յոց Հա յրապետութեան եւ ի գահակալէ նորին: Հա յոց Հա յրապետի ողջույնի եւ սիրո կոնդա կը Ք են տ րբերիի ա րքեպ իսկոպոս Դոնալդ Ֆրեդերիկ Գոկա նին: (Ա. է ջմիա ծին , 24 -ը յունուա րի 1975 թ.): 1975, մարտ, Էջ 5:

271. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամա նորի եւ Փ ր կ չի Հ ր ա շա փ ա ռ ե ւ Ս ո ւրբ Օննդյան տ ոների առթիվ Ամենայն Հա յոց Ծա յրա գույն Պ ա տ րիա րք եւ Կաթողիկոս, Նորին Սուրբ Օծություն Տ .Տ . Վա զգեն Ա Հա յրա պ ետ ի եւ քույր եկեղեցիների հոգեւոր պետերի ու կրոնական ա յլ համայնքների եւ կազմակերպությունների ղեկավարների միջել փոխանակված ողջույնի հեռա գրերն ու գրությունները: 1975, հունվար, Էջ 11-13:

272 . ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱ ՅՐԱ ԳՈՒՅՆՊ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Ս Ե Ն Ա Յ Ն ՀԱ Յ Ո Ց : - Փ ր կ չիՀրա շա փ ա ռ եւ Սուրբ Հա րութ յա ն առթիվ Ամենայն Հա յոց Ծա յրագույն

190 ժՄ Ա Տ ե Ն Ա Գ Ի Տ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն 1997

Պա տ րիա րք Եւ Կաթողիկոս, Նորին Սուրբ Օձություն Տ .Տ . Վա զգեն Ա Հա յրապետի եւ քույր եկեղեցիների հոգեւոր պետերի ու կրոնական այլ հա մայնքների եւ կա զմա կերպ ությունների ղեկավարների միջեւ փոխանակված ողջույնի հեռագրերն ու գրությունները: 1975, ապրիլ, էջ 7-

9:273. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ

Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վեհափառ Հա յրապ ետ ի շնորհավորական գիրը Փրկչի Հրա շա փ ա ռ եւ Սուրբ Հա րութ յա ն տ ոնի առթիվ' ուղղված Հայաստանյա յց եկեղեցու նվիրապետական երեք աթոռներին, թեմակալ բոլոր առաջնորդներին եւ եկեղեցական համայնքներին: 1975,

ապրիլ, էջ 1 0 - 1 1 :274. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ

Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի շնորԻա - վորական գիրը ամանորի եւ Սուրբ Ծննդյան տոների առթիվ՜ ուղղված Հա յա ստ ա նյա յց եկեղեցու նվիրապետական երեք աթոռներին, թեմակա լ բո լոր ա ռա ջնորդներին եւ եկեղեցու հա մա յնքներին: 1975, հունվար, էջ 14-15:

275. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Հա յոց Հա յրա պ ետ ի ն ա մա կը Ք ե ն տ ր բ ե ր ի ի նորընտիր արքեպ իսկոպոս Ղոնալդ Ֆրեդերիկ Գոկանին: (Ա. էջմիածին,12 -ը ն ո յեմբերի 1974 ): 1975 , փետրվար, էջ 4:

276 . ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա ՏՐԻԱ ՐՔ ԵՎ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Վեհափ առ Հա յրապ ետ ի շնորհավորա կա ն գ ի րը Ռումին օրթ ոդոքս եկեղեցու պատրիարքության հա ստատման 50 եւ Ռումին օրթոդոքս եկեղեցու ա ֆտ ոկեֆա լութ յա ն 90 -

ամյակի առթիվ: 1975, նոյեմբ., էջ 3- 5:

277. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Վազգեն Ա-ի շնորհա վորա կա ն գիրը մեծանուն բանաստեղծ Ավետիք Իսահակյանի80-ամյա հոբելյանի առթիվ: (1975, նոյեմբեր): 1975, նոյեմբ., էջ 11: Նկ.՜ [Վազգեն Վեհա փ ա ռը եւ Ավետ իք Իսահակյանը]: Ներդիր:

278 . ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Հա յոց Հա յրա պ ետ ի ողջո ւյնի խ ոսքը Լա մբե պալատում Քենտրբերիի արքեպ իսկոպոս Ղոնալդ Ֆրեդերիկ Կոգանին: (1975 թ. հունիսի 11-ին): 1975, հուլիս-օգոստ., էջ 3-5:

Նկ.՛ Վեհափառը:279 . ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ

Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա ՍԵՆԱ ՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի ողջույնի եւ օրհնության խ ոսքը՝ ո ւղղ յա լ Մ իա ցյա լ Նա հա նգա ց հայոց արեւելյան թեմի տ ա րեկա ն թեմա կա ն պ ա տ գ ա մ ա վ որա կ ա ն ժ ող ո վ ին : 1 9 7 5 , ապրիլ, էջ 20:

280 ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Վ ա զգեն Ա Վեհափ առ Հա յրապ ետ ի ողջույնի եւ օրհնության խոսքը՜ ուղղյա լ Միա ցյա լ Նա հա նգա ց հա յոց ա րեւելյան թեմի հո գ ե ւո ր ա կ ա ն ա ց հա մա գումարին: 1975, ապրիլ, էջ 21:

281 . ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱ ՅՈՑ : - Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի ողջույնի եւ օրհնության խ ոսքը՜ ո ւղ ղ յա լ Մ իա ց յա լ ՆաԻանգաց Հա յոց Արեւմտյան թեմի տ ա րեկա ն թեմական պ ա տ գա մա վորա կա ն ժ ող ո վ ին (1 9 7 5 թ., ապրիլի 7): 1975, ապրիլ, էջ 20:

1997 1 9 7 5 &191

282. ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆՊ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն ՀԱ Յ Ո Ց : - Հ ա յո ցՀա յրա պ ետ ի խոսքը Հելսինկիում Ե վրոպ ա յի ա նվտ ա նգութ յա ն եւ համագործակցության վեհաժողովի ա վա րտ մա ն ա ռթիվ: ( 1 9 7 5 թ օ գ ոս տ ո սի 3-ին, Մայր Տա ճա ր):1975, հուլիս-օգոստ ոս, էջ 85-87:

283 . Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Կ ա թ ող իկոս Տ .Տ . Վ ա զգ են Ա-ի խոսքը ուղղվա ծ Բուլղա րիա յի արտ աքին գործերի մինիստրությանն ա ռընթեր եկեղեցա կա ն գործերի խ ո ր հ ր դ ի ն ա խ ա գ ա հ Ա տ ոնյո Բարըմովին: (20-ը մայիսի 1975 թ „ Աոֆիա): 1975, հունիս, էջ 6-7:

284 . Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱ ՅՈՑ : - Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի խ ոս ք ը ' ո ւղ ղ վ ա ծ Բուլղա ր օրթոդոքս եկեղեցու պետ Ն որին Ս րբութ յո ւն տ. Սա քսիմ պատրիարքին: (18 մայիսի 1975 թ., Սոֆիա): 1975, հունիս, էջ 3-5:

Ն կ . Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Վ ա զգ են Ա Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Ա մեն ա յն Հա յո ց : Ներդիր:

285 . Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Ամենայն Հա յոց Հա յրա պ ետ ի ցա վա կցա կցությունը մեծա նուն բա նա ստ եղ ծ Ավետ իք Իսահակյանի մահվան առթիվ (1957 թ.): 1975, նոյեմբ., էջ 12:

Մեկ խմբանկար: Ներդիր:286 . Վ Ա ԶԳԵ Ն Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ

Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս ԱՍԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ: - Հա յրա կա ն կոչ մեր հ ա վ ա տ ա ց ե ա լ ժողովրդին: Հա յոց Հա յրա պ ետ ի հայրական կոչը Լ ի բ ա ն ա ն ի կ ա ր ի ք ա վ ո ր հա յ ընտ ա նիքներին օգ ն ե լո ւ համար:1975, նոյեմբ., էջ 8-10:

287 . ՎԱ ԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Ս ԵՆ Ա Յ Ն ՀԱ ՅՈՑ : - Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ք ա ր ո զ ը Փ ր կ չի Հրա շա փ ա ռ եւ Սուրբ Հա րութ յա ն

տ ոնի ա ռթիվ Սա յր Տ ա ճա րում : 1975, ապրիլ, էջ 3-6:

288. ՎԱԶԳԵՆ Ա ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ ԵՆԱ ՅՆ ՀԱ Յ Ո Ց : - Հ ա յր ա պետա կան քա րոզ Փ րկչի Հրա շա փ ա ռ եւ Սուրբ Ծննդ յա ն տոնի առթիվ Սայր Տա ճա րում: (1975 թ., հունվար 6): 1975, հունվար, էջ 3-6:

289 . Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը Բուլղա րիա յում: 1975, հունիս, էջ 31-52:

Բովանդ.՜ - ժա մա նում: - Ս. Սինոդի պ ա լա տ ի մատռան մեջ: - Հանդիպում եւ զրույց երկու հովվապ ետ ների միջեւ: - Ծա ղկեպ սա կի զետ եղում հա յրենա կա ն պ ա տ երազմի ընթացքում Բուլղարիա յում զոհվա ծ Սովետական մարտիկների հուշարձանին: - Հա յոց Հայրապետը Սոֆիա յի ս. Աստ վա ծա ծին եկեղեցում: - Հա յոց Հա յրա պ ետ ը «Երեւան» մշակութային կա զմա կերպ ության կենտրոնում: - Հանդիսություն սուրբ Ա լեքսանդր Նեւսկի Տ ա ճա -

. րում: - Պա շտ ոնա կա ն ընդունելություն՛ ի պ ա տ իվ Հա յոց Հա յրա պետի: - Ուխտագնացություններ: - Այցելություն ս. Կլիմենտ Օխրիտսկու անվան հոգեւոր ակադեմիա: - Այց Բուլղա րիա յի ժողովրդա կա ն Հա նրա պ ետ ութ յա ն պ ետ ա կա ն խ որհուրդ: - Հա մա յնքա յին պ ա շտ ոնական ընդունելություն՛ ի պ ա տ իվ Հա յո ց Հա յր ա պ ե տ ի : - Հա յո ց

* Հա յրա պ ետ ը Վառնայում: - Հա յոց Հա յրա պ ետ ը Պ լովդիվում : - էկու- մենիկ աղոթք Պ լով դ իվ ի բուլղա րական ս. Մարիանա եկեղեցում: - Ուխտագնացություն դեպ ի Բաչկո- վայի վանք: - Պա շտ ոնա կա ն ընդունե լո ւթ յո ւն Հա յո ց Հա յրա պ ետ ի պատվին: - Ծա ղկեպ սա կի զետ եղում Բուլղա րիա յի ա զա տ ա գրության համար զոհվա ծ Սովետա կան մ ա ր տ ի կն երի հ ո ւշա ր ձա ն ի ն : - Ընդունելություն քա ղա քա յին Սովետում: - Այց Սովետ ա կա ն դեսպ ա նատուն: - Պաշտոնական հաղորդագրութ յա ն ստ որա գրում : - Հա յոց Հա յրա պ ետ ը հրա ժեշտ է տ ա լիս Բուլղարիային: - Վեհափ առ Հա յրա -

1 9 2 ԺւքԱՏԱՆԱԳԻՏՈՒԹՁՈՒՆ 1997

պ ետ ը Մոսկվւսյում: - Ընդունելություն Մոսկվայի Ռուսա ց պա տ րիարքարանում: - Հայրապետական ս. պա տ ա րա գ եւ քա րոզ Մոսկվայի ս. Հարություն եկեղեցում: - Հա նդիսավոր ս. պատարագ եւ ընդունելություն տ. Պ իմեն պ ա տ րիա րքի գա հա կա լությա ն չորրորդ տ ա րեդարձի առթիվ: - Հա յոց Հայրապետի մեկնումը Լոնդոն:

Ութ լուսանկար:290 . Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը

կրկին Ամմանում: - Այց Հորդանանի ծերակույտի նախագահ Պահանջեթ Թւսլհւսնիին: - Այց Հորդա նա նի Նորին Վեհափառություն Հուսեին Բ թա գա վորին: - Ողջերթի ընդունելություններ: - Հա յոց Հայրապետը հրաժեշտ է տալիս Ամմանին: 1975, հուլիս-օգոստ., էջ 70-72:

291 . Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի գահակալության քսաներորդ տարհ- դ ա ր ձ ի հ ա ն դ ի ս ո ւթ յո ւն Մ ա յր Աթոռում: 1975, սեպտ., էջ 25-26:

292 . Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի ժա մա նումը Ե րո ւսա ղեմ : 1975 , հուլիս-օգոստ., էջ 37-69:

Բովա նդ.՜ Ա մենա պ ա տ իվ Տ. Եղիշե ս. պատրիարքի խոսքը Մայր Տա ճա րում: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի ողջո ւյնի եւ օրհնութ յա ն խոսքը Մայր Տա ճա րում: - Ա յցե- լություններ: - ժա մա նում տեր եւ տ իկին Ա լեքս Մ ա նուկ յա նների: Հա յոց Հա յրա պ ետ ը Բեթղեհեմի ս. Օ ննդյա ն ա յրում: - Բեթ ղեհեմի արաբ քա ղա քա պ ետ ա րա նը պա տ վում է Հա յոց Հա յրա պ ետ ին : - Ընդունելություն կրոնից մինիստրի մոտ: - Համերգ՜ ի պ ա տ իվ Հա յոց Հա յրա պ ետ ի : - Ծ ա ղ կ ե պ ս ա կ ի զետեղում նացիզմի զոհերի հուշարձանին: - Խ որհրդա կցա կա ն ժողով պա տ րիարքարանում: - Հա նդիսա վոր բացում Ալեք-Մարի Մանուկյան ժա ռա նգա վորա ց վա րժա րա նի եւ ընծայարանի: - Ալեքս Մանուկյանի ճա ռ ը բա ցմա ն հա նդիսութ յա ն ժա մա նա կ: - Ա մենա պ ա տ իվ տ. Ե ղ ի շե սրբա զա ն պ ա տ րիա րքի ճա ռը: - Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ի օրհնության խոսքն ու պատգամը: -

Փ ա ռ ա շո ւք ընդունե լո ւթ յո ւն ՜ ի պ ա տ իվ Հա յո ց Հա յրա պ ետ ի եւ տ իա ր Ա լեքս Մ ա ն ուկ յա նի : - Ա յցե լո ւթ յո ւն ն եր : - Ա մա վերջի հա նդիսություն ս. Թ ա րգմա նչա ց վարժա րանում՜ ի պ ա տ իվ Հա յոց Հա յրա պ ետ ի եւ պ ա րոն Ա լեքս Մանուկյանի: - Արբոց Հա կոբյա նց վ ա ն ք ի Տ ա տ ո ւր Տ ա տ ո ւր յա ն վարժարանը: - Հա յոց Հա յրապ ետ ը «Հրա շա փ ա ռ»-ով մուտք է գործում ս. Հ ա ր ո ւթ յա ն տ ա ճ ա ր : ճ ա շկ ե ր ո ւ յթ Ա լեքս Մ ա նուկ յա ն

, նորակառույց վարժարանի սեղանատանը: Հա յրա պ ետ ա կա ն հա նդիսա վոր ս. պ ա տ ա րա գ եւ քա րոզ Քրիստ ոսի լույս գերեզմանի վրա: - Մ իա բա նա կա ն ճ ա շ վա նա կա ն սեղանատանը: - Տ. Շնորհք սրբա զան պ ա տ րիարքի խոսքը: - Դասա- խոսություն: - Այցելություն Իսրայելի Հա նրա պ ետ ությա ն նախագահին: Այցելություն ս. Հա կոբյա նց վանքի

• ձեռա գրա ց մատենադարան: - Արաբ քա ղա քա գլուխ ները թեյասեղանով պատվում են Հա յոց Հա յապետին: - Ողջերթի ընդունելություն Դավթի բերդում: - Ողջերթի ընդունելություն Հա յո ց պ ա տ րիա րքա րա ն ում : - Հա յոց Հա յրա պ ետ ը հրա ժեշտ է տալիս ս. Երուսաղեմին:

Տասնյոթ լուսանկար:293. Տեր-Միքայելյան Նուբար: -

Ցուցա կ Մայր Աթոռ Ա. էջմիա ծնի նոր ստ ա ցվա ծ ձեռա գրերի: 1975, հունվար, էջ 61 -63 , ա պ րիլ, էջ 56- 63, մարտ, էջ 62-63, նոյեմբ., էջ 57-63, դեկտ., էջ 55-63:

294. Տեր-Մկրտչեան Կարապետ սարկաւագ: - Ուխտի խ օսք արտա- սա նուա ծ Տ .Տ . Գէորգ Դ Կա թողիկոսի շիրմի վրայ: [«Արարատ» ա մսա գիր , 1894 , էջ 291 -292 ]:1975, մարտ, էջ 10-12: Դիմանկար Կ ա ր ա պ ետ ե պ ի ս կ ո պ ո ս Տ ե ր - Մկրտչյան:

Ն կ . ' Գ ե ւո ր գ յա ն ճե մ ա ր ա ն : Ներդիր:

295 . Տերյա ն Վահան եպ իսկոպոս: - Մ ա քենա ցոց մեծ եւ հռչա կա վոր վա նքի պ ա տ մութ յունը:

1997 1 9 7 5 & 193

[Ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ] : 1 9 7 5 ,նոյեմբ., էջ 39-45, դեկտ., էջ 32-38:

296 . Տ եր -Պ ետ րոս յա ն Լ[եւոն] Հխ յկոբի]: - Սա ղմոսների հայերեն թարգմանությունը եւ նրա նախօրինակը: [Ուսումնասիրություն]: 1975, հունվա ր, էջ 41 -51 , ա պ րիլ, էջ 37-45, հունիս, էջ 58-64, սեպտ., էջ 49 - 57:

297 . Տ .Տ . Վա զգեն Ա Ամենայն Հա յոց Հա յրա պ ետ ի տ ա սներորդ ո ւղ ե ւորո ւթ յո ւն ը ա րտ ա սա հմա ն:1975, հուլիս-օգոստ ., էջ 8-16:

Բովա նդ .' Մեկնում Լոնդոն: - Բ ա րիգ ա լստ յա ն ընդունելութ յուն «Ն վա րդ Կ յուլպ եկյա ն» սրահում: - «Լոնտ ոն» ամսաթերթը: - Հա նդիպում ս. Սա րգիս եկեղեցու խնամակալության հետ: - Ընդունելություններ: - Հա յրա պ ետ ա կա ն հանդիսավոր պ ա տ ա րա գ եւ ս. Պ ետ րոս ե կ ե ղ ե ց ո ւ խ որա ն ի օ ծ ո ւմ ը : - Հա մա յնքա յին ճա շկերույթ «Ռոյա լ Գ ա ր դ ը ն » հ յո ւր ա ն ո ց ո ւմ : Փոխայցելություններ: - Այցելություն Լոնդոնիեպ իսկոպ ոսին : - Ա յցելու- թյուն Ուեթմիստ ըր ա բբա յա րա նի տաճար: - Ընդունելություն «Կոնտի- նենտ ւս լ» հ յո ւրա ն ոցո ւմ : - Այց Ս ով ետ ա կա ն դեսպ ա նա տ ուն : - Ա յցե լութ յո ւն Լա մբեթ պ ա լա տ : - Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը հրաժեշտ է տալիս լոնդոնահայությանը:

Նկ.՜ Ք ե ն տ ր բ ե ր ի ի ա րքեպ իսկոպ ոս դոկտ . Դոնսւլդ Ֆ րեդերիկ Կոգանը:

298 . Տ .Տ . Վա զգեն Ա Ամենայն Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ի տ ա սներորդ ո ւղե ւորո ւթ յո ւն ը ա րտ ա սա հմա ն: Մեկնում: 1975, հունիս, էջ 14-31: Տասնմեկ լուսանկար:

Բովա նդ.՜ Հա յոց Հա յրա պ ետ ը Բուխ ա րեստ ում: Հա յրա պ ետ ա կա ն ս. պ ա տ ա րա գ եւ քա րոզ ս. Հրեշտա- կա պ ետ ա ց եկեղեցում : - Պ ա շտ ո նական ընդունելություն: - Հա կոբ 6 . Ս իրո ւնո ւ կիսա նդրու բա ցումը: - Այցելություն Ռահ կրոնական դավա- նությանց բաժանմունք: - Ա յցելու- թյուն Ռումին օրթոդոքս եկեղեցու պետ Նորին Սրբություն ժուստինիան պ ա տ րիա րքին: - Այցելություններ: -

Ա յց Բ ուխ ա րեստ ի Սովետ ա կա ն դեսպանատուն: - Հրա ժեշտ ի ճա շկերույթ: - Ուխտագնացություններ: - Հոգեւոր համերգ՜ ի պ ա տ իվ Հա յոց Հայրապետի: - Հրա ժեշտ ի քարոզ: - Հա րցա զրույց «Նոր կյանք» թերթի թղթա կցի հետ: - Հա յոց Հա յրա պետը հրաժեշտ է տալիս:

299 . «Ցա նկ» էջմիա ծին ամսա գրում 1975 թվականի ընթացքում տ պ ա գրվա ծ նյութերի: 1975, դեկտեմբեր, Էջ 59-63:

300 . Ո ւղղա փ ա ռ ա ստվւսծւս- բա նների խորհրդակցություն Կրե- տեում: 1975, ապրիլ, Էջ 30-31:

301 . Փ ա վ լով Կրոզեւ Կրոզյու - Հա յ-Պ ո ւլկա րա կ ա ն հա րա բերությունները թրքական տ իրա պ ետ ության շրջա նին: [Ո ւսումնա սիրություն]: 1975, ապրիլ, Էջ 52-55:

302. Փրկչի Հրա շա փ ա ռ Հա րության տոնի առթիվ հա նդիսա վոր ս. պ ա տ ա րա գ եւ Հա յրա պ ետ ա կա ն ք ա րոզ Մա յր Տ ա ճա րում : 1975, ապրիլ, Էջ 22:

303. Քա հա նա յա կա ն ձեռնա դրություն Մայր Աթոռում: [Հա րություն եւ ժիրա յր սա րկա վա գները քա հանա են ձեռնադրվում, վերանվա նվելով Տ. Մոմիկ եւ Տ. Արտւսկ]:1975, ապրիլ, Էջ 32-34:

Նկ.՜ Մի պահ ձեռնադրությունից: Դիմա նկա ր՜ Տ . Մ ոմիկ ա բեղ ա Սարգսյան:

304 . Ք ո լա ն ջ յա ն Ս ուրեն : - «Էջմիածին» ա մսա գիրը եւ հա յա գիտությունը: [Ստեփանոս Մալխաս- յա նի, Ա վետ իք Ի սա հա կյա նի եւ Հակոբ ճ . Սիրունու լուսանկարները]:1975, փետրվա ր, Էջ 45-55:

305. Քոլա նջյա ն Սուրեն: - Մսւշ- տոցյան մրցանակի նոր դափնեկիրը (հա յա գետ դոկտ .-պ րոֆ . Վա զգեն Հակոբյան): 1975, հունվա ր, Էջ 52 - 56:

Նկ.՜ Դոկտ.-պրոֆ. Վազգեն Հա կոբյանն աշխատելիս:

194 ժ էձՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

“ЭЧМ И АДЗИ Н ”

ОФИЦИАЛЬНЫЙ ЖУРНАЛ ЭЧМИАДЗИНСКОГО КАТОЛИКОСЛТА(ОКТЯБРЬ 1997)

РЕДАКЦИОННАЯ1. Мысли, навеянные Ошаканом. (стр. 3-5)

О Ф И Ц И АЛЬН Ы Е СООБЩ ЕНИЯ

2. КАТОЛИКОС ВСЕХ АРМ ЯН ГАРЕГИН I . Н епреходящ ее значение Божьего слова в жизни армянского народа (проповедь, произнесенная в Кафедральном Соборе на праздник Обретения Святого Креста, 26 окт. 97 г.) - (стр. 6-8)

3. Энциклика К атоликоса Всех А рмян супругам Ж ирайру и Асмик Габриелянам, 13 октября 1997 г., № 7/117 (стр. 9-10)

4. Энциклика Католикоса Всех Армян супругам Тервишянам, 28 октября 1997г. (стр. 11)

5. Энциклика Католикоса Всех Армян господину Эдуарду Туманяну, 6 октября 1997 г. Ко 7/109 (стр. 12)

6. Энциклика Католикоса Всех Армян господину Ж орж у Магинисяну, 8 октября 1997 г. № 7/114 (стр. 13)

7. Энциклика Католикоса Всех Армян господину Ованесу Текирменчяну, 9 октября, 1997 г. N0 7/115 (стр. 14)

8. Энциклика Католикоса Всех А рмян господину Тадеосу Куликяну, 31 октября, 1997 г. N0 7/120 (стр. 15)

9. Энциклика Католикоса Всех Армян архимандриту Сиону Адамяну, 20 октября, 1997 г. № 7/118 (стр. 16)

10. Письмо благословения Католикоса Всех Армян Земляческому союзу М ар ата и Культурному объединению Германик-Васпуракан г. Алеппо, 14 октября, 1997 г. № 7/76 (стр. 18)

11. Письмо благословения К атоликоса Всех А рмян доктору Армену Ахназаряну, 15 октября 1997 г. № 7/77 (стр. 19)

12. Письмо благословения Католикоса Всех Армян супругам Зограпу и Элен Татурянам, 15 октября 1997 г., № 7/78 (стр. 20)

13. Письмо благословения Католикоса Всех Армян архиепископу Месропу Григоряну, 16 октября 1997 г. № 7/80 (стр. 21)

14. Письмо благословения Католикоса Всех Армян господину Арш аку Галентеряну, 24 октября 1997 г. № 7/81 (стр. 22)

15. Письмо благословения Католикоса Всех Армян ш коле Св. К реста в Торонто, 27 октября 1997 г., № 7/83 (стр. 23)

16. Письмо благословения Католикоса Всех Армян Общеармянскому Благотворительному Союзу Монреаля, 27 октября 1997 г. № 7/82 (стр. 24-25)

17. Патриаршая оценка (стр. 26)18. МАРИАМ ВАРДАНЯН - Святые Переводчики, (стр. 27-28)

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ ժ 195

19. СИЛЬВА СУКИАСЯН - Мы выжили благодаря пе только армии и победам, но и борению мысли и духа (стр. 29-33)

20. Открытие нового здания резиденции главы епархии к празднику Св. Переводчиков в Ошакане, 11 октября 1997 г. (стр. 34-36)

21. Духовная семинария им. Св. Манггоца в Ошакане (стр. 37)22. МАРИАМ ВАРДАНЯН - Защ ита дипломов в Духовной Академии, 30

октября 1997 г. (стр. 38-44)

БОГО СЛО ВСКО-ФИЛОЛО ГИЧЕСКИ Й ОТДЕЛ

23. АРХИЕПИСКОП Ш АГЕ АЧЕМЯН. Давида Философа “О псалмах Давида” (исследование) - (стр. 46-57)

24. А К О П К ЕО СЕЯН . Армянский перевод посвященного Богородице панегирика Епифана Кипрского (исследование и подменник) - (стр. 58-71)

25. А ЗА Т БОЗОЯН - Новое осмысление титула "Католикос армян" после падения царства Багратидов (исследование) - (стр. 72-81)

26. ТАТУЛ СЮ НИ - Когда был построен храм Св. Григора Лусаворича в Сисиане (исследование) - (стр. 82-87) •

27. ГЕГАМ БАДАЛЯН - Энциклика 1445 г. монастыря Св. Ованеса в Тароне (исследование) - (стр. 88-105)

28. Хачик Самвеляп - Учеба Воскана Вардапета в Ереване (исследование) - (стр. 106-113)

29. Ш УШ АНИК НАЗАРЯН - Новый взлет интереса к творчеству Нарекаци в 18 веке (исследование) - (стр. 114-121)

30. А Р П ЕН И К К А ЗА РО С Я Н - Севанская пустынь в 17-19 веках (исследование) - (стр. 122-137)

31. ДАВИД ГЮ РДЖ ИНЯН - Морфологически неизменяемые религиозные термины в армянском языке (исследование) - (стр. 138-144)

В П ЕРВО П РЕСТО Л ЬН О М ЭЧМ И А Д ЗИ Н Е И ЕП А РХ И Я Х

32. Освящение закладки фупдамента общежития "Ваан и Ануш Ш амлян" в Первопрестольном Эчмиадзине, 4 октября 1997 г. (стр. 146)

33. Д И А К О Н СА М ВЕЛ Х А Ч А ТРЯ Н - Рукополож ение во иерея в Гегаркуникской епархии 25-26 октября 1997 г. Прилагается биография священника Давида Кюрегяна. (стр. 147-149)

34. ДИАКОН АРМЕН ХАЧАТРЯН - Рукоположение во иерея в Сюникской епархии 25-26 октября 1997 г. Прилагаются биографии священников Саака Мартиросяна и Григора Овсепяна. (стр. 150-152)

35. ДИАКОН АРМ ЕН ХАЧАТРЯН - Освящение креста церкви Св. Григора Лусаворича в Горисе, 27 октября 1997 г. (стр. 153)

ПРИЕМ Ы В ПЕРВОПРЕСТОЛЬНОМ ЭЧМИАДЗИНЕ

36. Делегация Сената Румынии посетила Первопрестольный Эчмиадзин, 1 октября 1997 г. (стр. 154)

196 & Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1997

37. Министры градостроительства стран СНГ посетили Первопрестольный Эчмиадзин, 2 октября 1997 г. (стр. 154)

3 8 . О р г а н и з а т о р ы В с е а р м я н с к и х и г р в П е р в о п р е с т о л ь н о м Э ч м и а д з и н е , 3

октября, (стр. 155)39. Первый посол Словении посетил Первопрестольный Эчмиадзин, 4

октября 1997 г. (стр. 155)40. Правительственная делегация Италии в Первопрестольном Эчмиадзине,

8 октября, (стр. 156)41. Новый директор фонда "Чинишян" в Первопрестольном Эчмиадзипе, 9

октября 1997 г. (стр. 156)42 Сенатор Роберт Доул посетил Первопрестольный Эчмиадзин, 14 октября

1997 г. (стр. 156)43. Маджид Абу Сален посетил Первопрестольный Эчмиадзин, 15 октября

1997 г. (стр. 157)44. Руководители организации "Изидихана" посетили Первопрестольный

Эчмиадзин, 17 октября 1997 г. (стр. 157)45. П ремьер-министр Л ивана Раф ик Гарири в П ервопрестольном

Эчмиадзине, 20 октября 1997 г. (стр. 158)46. Замминистр иностранных дел Уругвая в Первопрестольном Эчмиадзине,

20 октября 1997 г. (стр. 158)47. Делегация Охранного Совета Ирана в Первопрестольном Эчмиадзине, 20

октября 1997 г. (стр. 159)48. П редставители немецкого Красного К реста в П ервопрестольном

Эчмиадзине, 21 октября 1997 г. (стр. 159)49. Участники семинара Конституционных Судов в Первопрестольном

Эчмиадзине, 24 октября 1997 г. (стр. 160)50. Делегация Европарламента в Первопрестольном Эчмиадзине, 24 октября

' 197 г. (стр. 161)51. Посол Сирии посетил в Первопрестольный Эчмиадзин, 31 октября 1997 г.

(стр. 161)52. Московские журналисты в Первопрестольном Эчмиадзине, 29 октября

1997 г. (стр. 162)53. Участники совещания Армения-Россия в Первопрестольном Эчмиадзине,

31 октября 1997 г. (стр. 162)54. Парламентская делегация Грузии в Первопрестольном Эчмиадзине, 10

октября 1997 г. (стр. 163)55. Церковная хроника за октябрь месяц (стр. 164-167)56. Библиография журнала “Эчмиадзин” (стр. 168).57. ДИАКОН НШАН ОГАНЕСЯН. Библиография журнала “Эчмиадзин”

(1974-1983) - (стр. 169-193).

1997 Ա Ջ Ս ՜Ի Ա Ծ հ Ն ժ 197

“ЕТСНМ 1А02Ш ”0Р Р Т С 1А Ь м о ш т у о р н о ь у е т с н м ш э х ш

(ОСТОВЕК 1997)

ЕШ ТО М АЬ1. МеёкаНопв оп ОвЬакап шуя1егу (рр. 3-5).

ОРНСГАЬ

2. КАКЕКШ I САТНОиСОБ ОР АЬЬ АКМЕМЬШБ -ТЬс е1егпа1 ро\уег օք Օօճ՚տ \уогй ш Л е Ше օք Алпешап реор1е (Бегтоп йеНуегЫ -п Л е СаЙ«1га1 օո ւհշ քօՅտէ օք 1пуепНоп օք Но1у Շատտ) - (рр. 6-8).

3. Ропййса! ЕпсусНса! օք №տ НоЦпевв էօ Мг. & Мгс. Лгауг ОаЬпе!уап, 13 0 ՛1997 (рр. 9-10).

4 . Ропййса1 ЕпсусНса1 օք №տ НоНпевБ էօ Мг. & Мге. Лгауг О етяЬ у ап 28 О1997 (р. 11).

5 . Ропййса1 ЕпсусНса] օք №տ НоНпевБ էօ Мг. Е й ^ ал ! ТитауаШ Б 6 ОсюЬсг Iլ12).

6. Ропййса! ЕпсусНса! օք Н и НоИпевз էօ Мг. Сеог^е М а^Ы тьуап 8 ОсЮЬс!(Р- 13).

7. Ропийса1 ЕпсусНса! օք №տ НоНпевз էօ Мг. 1օհո ОеУгтепсУуап 9 ОсюЬег 1997 (р14).

8. Ропййса! ЕпсусИса1 օք №տ НоНпевв էօ Мг. ТЪасМеиБ КиНкуап 31 ОсюЬег 1997 (р15).

9. РопНйса1 ЕпсусНса! օք №տ НоНпеБв էօ Уагёаре! Տւօո А ^атуап , 20 ОсюЬег 1997 (р. 16).

10. ՑԽտտաջ Ьеиег օք №տ НоНпеБв էօ МагаяЬ С о т р а ^ о й с Սաօո апс! Осгтагнк- Уазроогакал СиИига1 5оае1у օք А1ерро, 14 ОсюЬег 1997 (р. 18).

11. Ш з НоНпевв' Ցհյտտւոտ Ьеиег օք арргеаайоп էօ Ог. Агшсп НакЬпа/агуап; 15' . ОсюЬег 1997 (р. 19).

12. №տ НоНпеББ՛ ՑԽտտւոջ Ьеиег օք арргешаиоп էօ Мг. & Мге. 2оЬгар ТаЮогуап, 15 ОсюЬег 1997 (р. 20).

13. ՏԽտտւոշ Ьеиег օք №տ НоНпеББ էօ АгсЬЫзЬор Мевгор Клкогуап, 16 ОсюЬег 1997 (Р; 21).

14. №տ НоНпезв' Ցւշտտւոջ ЬеПег օք арргеааиоп էօ Мг. АгаЬак Са1еп1сгуап, 24 ОсюЬег 1997 (р. 22).

15. №տ НоНпевз' Ցւշտտւոջ ЬеПег օք арргеааНоп էօ "Но1у Օօտտ" տշհօօ1 տ ТогопЮ, 27 • ОсюЬег 1997 (р. 23).

16. Ш з НоНпевБ՛ ՑԽտտւոջ Ьеиег օք арргеЫаиоп էօ М о тгеа ! տօշէւօո օք АСВ11, 27 ОсюЬег 1997 (рр. 24-25).

17. РопНйса1 Арргес1айоп (р. 26).18. М А М А М УАВД) АКУЛЫ - Но!у ТгапвЫоге (рр. 27-28).

198 ժ ԱԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

19. Б1ЬУА БЦ И А ЗБУ А К - \Уе випауей ոօէ оп!у Ьу տոաշտ апс! укЮпеБ Եսէ յ! տօ Ьу տէաջջԽտ օք ոսոճ апс! տօս1 (рр. 29-33).

20. Օո Ле Րշտտէ օք Но1у ТпивкЮге Л е пе\у еЛйсе օք сНосезап Ьеайдиапеге \уаБ орепей ш ОБЬакап, 11 ОсшЬег 1997 (рр. 34-36)

21. "Տ . Ма5ЬЮ1з" Си1шга1 СепПе ւո ОБЬакап (р. 37).22. МАШ АМ УАКБА И УАК - ОгаЗиаК»' с^еП аН оп степ се տ ТЬео1о§1са1 А сайету.

30 ОсюЬег 1997 (рр. 38-44).

КЕЫСЮ -РИЬОЬООЮ АЬ

23. АКСНВ1БНОР БНАНЕ АШ М УАЫ - ОаУ1с1 էհշ Բհւ1օտօթհշւ-'տ "О п Բտ31ատ օք ОаУ1б" (рр. 46-57)

24. Н АСОР КУОБЕУАЫ - А гтсш ап Ա-Յոտհէւօո օք էհշ Н отП у сЫ шаюй էօ Но1у Ущрп օք Ер^рЬашиз օք Сургив (рр. 58-71).

25. А 2А Т В 0 2 0 У А И - Ие\у регссрНоп օք էհշ էւէ1շ "А гш етап СаШоНсоз" аПег էհշ соПарэе օք В а§гаШш ёутш1у (рр. 72-81).

26. Т А Т Ш , Б У Ш Г - У/Ьеп у/эб ЬиШ էհշ СЬигсЬ օք Տէ. Сге§огу էհշ 111итта{ог т Տւտւ8ո? (рр.82-87).

27. СЕО НАМ М Ш КАИ В А Б А Ь У А К - ЕпсусНса! օք Տէ. 1օհո МопаЛсгу т Тагоп (Е^ЬепМ) ё а Ы 1445 (рр. 88-105).

28. КНАСН1К ЗАМ УЕЬУАИ - УоББкап УагёарсГБ տէսճւշտ ւո Уегеуап (рр. 106-113).29. Б Г О ЗН А М К N А 2А К У А N - Ргоегсзб օք Ыагека1Б1 ш о у еш ет ш ХУ Ш сети гу

(рр. 114-121). *30. А К Р Е М К С Н А 2А К 088У А Н - Бсуап Мопаз1егу ւո ХУШ -Х1Х շշոէսոշտ (рр. 122-

137).

31. ОАУГГ С У Ш Ш Л У А К - "Вагтеп" геН^оив էշոոտ տ А г т е т а п кп^иаде (рр. 138- 144).

ПЧ ТНЕ М ОТНЕК БЕЕ & Ш ОСЕЯЕЗ

32. Ցւշտտւոջ օք Й е քօսոճ8ճօոտ օք "УаЬап & А пообЬ 8Ьат1уап" Йопгтогу ւո էհշ МоШсг Бее, 4 ОсЮЬсг 1997 (р. 146).

33. ОЕАССЖ БАМ УЕЬ КН АСН АТКУАИ - ОгсИпаиоп օք а բոշտէ ւո Ое^Ьагкишк Л осеве, 25-26 ОсЮЬег 1997. ^ւէհ էհշ Ью{>гарЬу օք Բոշտէ Б а у к Куиге§Ьуап (рр. 147-149).

34. БЕАССЖ АКМ ЕИ КН А СН АТКУА К - ОпЗтаиоп օք թոշտէտ ւո Буишк ճւօշշտշ, 25-26 ОсЮЬег 1997. ^ւէհ Ыо^гарЫев օք թոշտէտ БаЬак МагигоББуап апс! Оп^ог Ш т с р у а п (рр. 150-152).

35. ОЕАСОЫ АКМ ЕИ КНАСНАТКУАМ - СопБссгайоп օք էհշ сгобб օք Տէ. Сге^огу էհշ Ш итшаЮ г сЬигсЬ ւո Օօոտ, 27 ОсЮЬег 1997 (р. 153).

КЕСЕРТКЖ Б Ш ТНЕ Ш Т Н Е К БЕЕ

36 . О е к е а й о п & о ш К о т а ш а п Б с п а й ^տւէշճ էհշ М о Л е г Бее, 1 ОсЮ Ьег 199 7 (р . 154).

3 7 . Շ 1Տ М ш б й г б օք Շօոտէուշէւօո \Ղտւէշճ էհշ М о Л е г Бее , 2 ОсЮ Ьег 1 9 9 7 (р . 154).

3 8 . О г^ а тге гБ օք А Л - А г т е т а п С а т е э ш էհշ М о & с г Б ее , 3 ОсЮ Ьег 1 9 9 7 (р . 155).

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Ժ 199

39. Т Ь е ք՜ՄՏէ АшЬаБзайог օք Б1оуеша УЙкес1 Ле М оЛег Бее, 4 ОсЮЬег 1997 (р. 155).40. В Д а д о к » 1гош ИаНап С о у е т т е Ш т Л е М оЛег Бее, 8 ОсЮЬег 1997 (р. 156).41. № \у ргеаМеМ օք "ЛшвЬуап" էուտէ т Л е М оЛег Бее, 9 ОсЮЬег 1997 (р. 156).42. БепаЮг КоЬсП Бо1е у|$кес1 Л е М оЛег Бее, 14 ОсЮЬег 1997 (р. 156)43. Ма.)1ё АЬи Ба1еЬ уйкед Л е М оЛег Бее, 15 ОсюЬег 1997 (р. 157).44. Ьеаёеге օք "ЕгМИсЬапа" ог§ашгаПоп У1511е<1 Л е М оЛег Бее, 17 ОсЮЬег 1997 (р

157).45. Р п те -М 11Ш 1ег օք ЬеЬапоп КаМ к Н апп т Л е М оЛег Бее, 20 ОсЮЬег 1997 (р

158).46. О е р т у -К И ^ е г օք Р огеда А ^ г е օք и г и ^ а у т Л е М оЛег Бее, 20 ОсЮЬег 1997

(р. 158).47. Ое1е§аиоп Ռօա 1гашап СиапИап СоипсП ւո Л е М оЛег Бее, 20 ОсЮЬег 1997 (р.

159).48. Кергевепииуе օք Оегшап "Кед Сгозб" ш Л е М оЛег Бее, 21 ОсЮЬег 1997 (р.

159).49. Р агйарап и օք Сопвиииюпа! ՕօսՈտ' Б с т т а г ւո Л е М оЛег Бее, 24 ОсЮЬег 1997

(р. 160).50. О ек^аиоп Л о т ЕигорагНашсп1 ւո Л е МоЛег Бее, 24 ОсЮЬег 1997 (р. 161).51. Бупап АтЬаБкадог У15кес1 Л е М оЛег Бее, 31 ОсЮЬег 1997 (р. 161).52. Мо8Со\у յօաաւ1ւտէտ ւո Л е М оЛег Бее, 29 ОсЮЬег 1997 (р. 162).53. Рагиарапи օք Агтеша-Ки851а СопГегепсе ւո Л е М оЛег Бее, 31 ОсЮЬег 1997 (р.

162).54. Бе1е8аиоп 1тот Сеог^ап РагНашеп! ւո Ле М оЛег Бее, 10 ОсЮЬег 1997 (р. 163).55. СЬигсЬ ри1рЦ: - ТЪе ժօտշոթԱօո օք се1еЬга1её Но1у Լւէսրշւօտ апё ёсНуегеё

БегтопБ щ Ле СаЛеёга! апй оЛег сегетош ев ш Л е М оЛег Бее տ ОсЮЬег (рр. 164- 167).

56. ВЛПо^гарЬу օք "Ею Ьпиайгт” топЛ 1у (р. 168).57. О ЕАСО И ИБНАИ НОУАМЕБУАИ - ВЛНо^гарЬу օք “ЕюЬппасЫп” топЛ 1у

(1974-1983)- (рр. 169-193).

200 ժ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

“Е Т С Н М Ш ) 2 Ш Е ”0 К 0 А К Е ОЕРТГГР.Т. ռ ս Б А Ю Т-БШ О Е Б Е Т С Н М Ш Э гП Ч Е

(О С Т О В К Е 1997)

Е<Зйопа11. М ёйШ одо ճս ту8Й ге й'ОсЬадап (рр. 3-5).

В Ц Ь Ь Е Ш ОРПСГЕЬ

2. ՏՏ К А К Е К Ш Е 1ЕК С А Т Н О и С О Б Б Е ւ ՚Օ Ս Տ ЬЕБ А ЯМ ЕЖ ЕЫ З. Ь а Ъ гсе еи теП е <1тпе йапэ 1а \ае <3и реир1е а г т ё т е п . Տշաւօո ргопопсё ёагге 1а са^ёй гак сГЕюЬпйайгте ե Госсаяюп մշ 1а քՏէշ ёе 1а БёсоиуеПе Йе 1а Տէշ Сготх. 26 осюЬге

1997 (рр. 6-8).3. Ь'епсусИчие ёе ՏՏ К агёкте 1ег СаЛоНсоБ йе էօստ 1м агтёшепБ ձ Мг շէ М ш е ЛгаТг

с1 Назппк КарпеНап. 13 осюЬге 1997 (рр. 9-10).4.Ь'епсусНяие ёе ՏՏ К агёк те 1ег СаЛоНсоя йе էօստ 1շտ агшёшепв ձ Мг շէ М ше

БегасЫ ап. 28 осюЬге 1997 (р. 11).5. Ь'епсусПяис йе ՏՏ Кагёк1пе 1ег СаЛоНсоэ ёе էօստ 1շտ агтёш епв к Мг Ейоиагй

Т оитауап . 6 осюЬге 1997 (р. 12).6. Ь'епсусПяие с!е ՏՏ К агёк те 1ег СайюНсов Йе էօստ 1շտ а г т ё т е п в ծ М г Сеог^ев

Мак1551ап. 8 осюЬге 1997 (р. 13).7.Ь'епсусИдие с1е ՏՏ К агёк те 1ег СаЛоИсов ёе էօստ 1շտ агтётеп Б ձ Мг НоуЬаппёв

Оёкегтепё^ап. 9 осюЬге 1997 (р. 14).8Х'епсусНяие <3е ՏՏ К агёйпе 1ег СаЛоНсоБ <3е էօստ 1շտ агшёшепз ձ М г Та1ёо8

К оиШ ап. 31 осюЬге 1997 (р. 15).9. Ь'епсусНяие ёе ՏՏ КагёЫпе 1ег СаЙюНсов ёе էօստ 1ез а гтётеп Б аи К.Р Տւօո

А 1апйап. 20 осюЬге 1997 (р. 16).10. Ь а Ьёпёёюйоп ёсгйе ёе ՏՏ К агёйпе 1ег СаЛоПсоБ ёе էօստ 1շտ агтёш еп з ձ

1՚8տտօշւՅԱօո ра1ете11е <3е МагасЬ շէ ձ Газвоиайоп сикигеНе Кегташк-Уазроигакап ё'А1ер. 14 осюЬге 1997 (р. 18).

11 Х а Ьёпёёгсйоп շէ 1շտ ГёНс11айопз ёсп1ев ёе ՏՏ К агёкте 1ег СаЛ оН ам ёе էօստ 1շտ а г т ё т с п з аи Б с А гтеп НакЬпагапап. 15 осюЬге 1997 (р. 19).

12.Ьа Ьёпёёгсйоп շէ 1շտ ГёПсЛайопй ёсп1ез ёе ՏՏ К агёкте 1ег СаЙюПсоБ Йе էօստ 1ев агтёш епз ձ Мг е1 М ше 2оЬгаЬ е1 Не1епа Оаёоипап. 15 осЮЬге 1997 (р. 20).

13. Ь а Ьёпёёюйоп ёсгке ё е ՏՏ К а гёк те 1ег СаЙюИсоэ ёе էօստ 1ев а г т ё т е п в к ГагсЬеубяие МевгоЬ Кпкопап. 16 осюЬге 1997 (р. 21).

14 Ьа Ьёпёёкйоп е11ев ГёНс11айоп5 ёсхИев ёе ՏՏ К агёк те 1ег СаШоНсов ёе էօստ 1ез агтёш спэ к Мг АгсЬак Ка1епёепап. 24 осюЬге 1997 (р. 22).

15. Ьа ЬёпёсНсйоп е! 1е5 ГёНскайогю ёсгкев ёе ՏՏ К агёкте 1ег СаШоНсоБ ё е էօստ 1ев агтёш епв к 1'ёсо1е Տէ6 Спйх ёе ТогопЮ. 27 осюЬге 1997 (р. 23).

16. Ьа Ьёпёёкйоп е11ев СёНс^йопв ёсп1ев ёе ՏՏ К агёкте 1ег СаЙюНсоз с1е էօստ 1ев агтёп 1епз к 1Սաօո Сёпёга1е Агтёшеппе- йе В 1епГа1запсе йе МоШгёа1. 27 осЮЬге 1997 (рр. 24-25).

17.РёНс11айоп ропййса1е (рр. 26).

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ ժ 2 0 1

18. М алаш УаЛашап. Ьев ՏՅւոէտ Тп^иодигс (рр. 27-28).19. БПуа Տօսեւ8տտւՅՈ. իքօստ п'ауопя рае уёси տշս1շաշոէ ауес йев агтёеБ շէ ճշտ

угсйй-ев, աատ ё{>а1етеп1 еп 1սէէաէ ауес Гевргп е1 1е репБёе (рр. 29-33).20. Ь'оиусПиге ճս поиуеаи Ьййтеш Йе 1а рг61а1иге ё'ОсЬадал ե Госсзбюп ճշ 1е քՏէօ йев

ՏՅւոէտ Тгайис1еиге. 11 осюЬге 1997 (рр. 34-36).21. Ьё Б ётш ате Տէ М асМ ои й'ОсЬа§ап (р. 37).22. М алаш У аП атап . Ьа ргёБеШаиоп (1օտ էհձտօտ йе йп ճ^էսճօտ ճս со11ё§е КёуогУап.

30 осюЬге 1997 (рр.38-44).

КЕЫ ОШ Ц Х Е Т РШЬОЬОСКЗЦЕЗ

23. АКСН ЕУЕО ЦЕ СНАНЕ АВШМ1АН."НаёЬаке5 տՅջհաօտՅէշ Озуй" ճս рЬПсиорЬе ОэуШ. Е Ы е (рр. 46-57).

24. Н АСО Р К ЕиЗБЕУ А Н .’Ъ з ^аёисйоп ё1ояиаШе аппёшеппе Йёё1ёе ե Տէ6 М але Мёге йе 0 !еи йЪр1рап 1е СЬурпо1е. Ешйе е11ех1е (рр. 58-71).

25. А7.АП В 0 2 0 У А К . Ьа поиуеИе сотргёЬепзюп ճս й1ге "СаШоНсоз йев агтёш епв" аргёв 1а շհսէօ ճշ 1а гоуаи1ё бее Ракгаёоиш. ЕШйе (рр. 72-81).

26. Т А Т О и Ь ՏՍԻ11. Оиапб а ё1ё օօոտէաւէօ 1а саЛё(1га1е Տէ Огё^оке ГШ итта1еиг <3е ՏւտտւՑՈ ? ЕШйе (рр. 82-97).

27. К ё§Ь ат М1Ьгаш Вайа11ап. Ь’е л су с^ и е ճս топа51ёге Տէ НоуЬаппёБ <3е Оагоп Йа1а т

с!е 1445 .Е Ы е (рр. 98-105).28. КН АТСШ О 8АМиЕЬ1АЫ. Ь 'ё Ы е ճս рёге Уовкап к Егеуап. Еш йе (рр. 106-113).29. СНСШ СНАШ О ЫА2АК1АИ. Ь'аБсепвюп ճս шоиуешегИ "Ыагёйшеп" аи 18е

տւծօԽ. Е ш ёе (рр. 114-121).30. АП РЕЛЮ СН А2А К0881АМ . Ье Йёвей йе 5ёуап аих 17-19е տւ&շ16տ. Еш йе (рр.

122-137).31. БАУГО КОиКТСНПЧШ Ч. Ь а Гогтайоп еп алпёшеп ёеБ աօէտ геПреих ’^ёгЛ е".

Еш йе (рр. 138-144).

А и БТ-БШ СЕ Е Т О А № ЬЕ 5 Э Ю С ЕЗЕЗ

32. Ьа ЬёпёсНсйоп йев քօոճ8էւօոտ с1е 1'հօտէ61 "УаЬап е1 АпоисЬ СЬашНап" аи Տէ-Տւծջօ. 4 осюЬге 1997 (р. 146).

33. Б1А СКЕ 5А М П ЕЬ КН АТСН АОМ А!՝!. ОгШпайоп засепЮ Ые Ճյոտ 1е сИосёве Йе Кё^Ьзгкоишк. 25/26 осюЬге 1997. ВЮ§гзрЫе ճս К.Р БауШ Оиге^Ыап (рр. 147-

149).34. 01А С К Е АКМ ЕИ КНАТСНАОК1АЫ. ОпЦпайоп засеп!о1а1е ճտոտ 1е ճ^осёտе ճս

Бишк. 25/26 осюЬге 1997. ВЮ^гзрЫез ճօտ К .Р 5аЬак МапНго531ап е1 К лког Ноувёр^ап (рр. 150-152).

35. Э1АСКЕ АКМ ЕЫ КНАТСНАХЖ1АЫ. Ь а ЬёпёсНсйоп ճօ 1а с т а х Ճ6 Гё^Ше Տէ Сгё§01ге ГП1итта1еиг ճշ Соле (р. 153). *

К ЕС ЕРП С Ш А и вТ-БШ СЕ

36. Ь а ճ6№ջ8էւօո БёпаЮпаЬ г о и т а т е а քօոճս у^Бке аи З ^ ё ^ е . 1ег осюЬге 1997 (р. 154).

2 0 2 & է ջ ս ՜ի ա ծ ի ն 1997

37. Ьея ւաատէոտտ ձ շ Гаш бпаветеШ ժշ 1а уШе ճս СЕ1 օոէ гепёи т о й е аи Տէ-ՏՏձ^. 2

ОСЮ Ьге 1997 (р. 154).38. Լտտ ог^ашБаГеигБ ճշտ յշ ս * а гт ё т е п Б аи Տէ-Տւծջշ. 3 осюЬге 1997 (р. 155).39. Ь е ргепиег атЬазвайеиг йе вЮ уёше а УхвгГё 1е Տէ-Տւձջշ. 4 осюЬге 1997 (р . 155).40. Ь а а а ё е а а о п § ои у ететеп (а1е ИаЦеппе аи Տէ-Տւձտշ. 8 осюЬге 1997 (р. 156).41. Ь е поиуеаи (Игес1еиг ժս քօոժ "ТсЫ ш сЫ ап" аи Տէ-Տւծջօ. 9 осЮЬге 1997 (р. 156).42. Ь е տձաէա1 КоЬеП Бо1е а геп^и У1Бке аи Տ է - Տ ւ ^ . 14 осюЬге 1997 (р. 156).43. Мар<1 А Ь ои Б аЬ т а гепс!и У15Ие аи Տէ-Տւ&§շ. 15 осюЬге 1997 (р. 157).44. ЬеБ (Ц г^еапВ с!е Гог^агшаиоп "ЕгШ кЬапа" օոէ У1511ё 1е Տ է - Տ » ^ . 17 осЮЬге 1997

(р. 157).45. Ь е ргепйег աեստէւ« ПЬагшБ К аШ к Н ал л аи Տէ-Տւձջշ. 2 0 осюЬге 1997 (р. 158).46. Ь е у^се-пйшвй* ճշտ айа1гев ехгёпеигеБ й'игивиау аи Տէ-Տւծշօ. 20 осЮЬге 1997 (р.

158).47. Ь а ёёгёвайоп ժս сопзеЦ рго1есЮга1 с1'1гап аи Տէ ֊Տւձջշ. 20 осюЬге 1997 (р. 159).48. Ье герг&епииП Йе 1а Сго1Х К ои^е аНешапйе аи Տէ-Տւձջշ. 21 осюЬге 1997 (р . 159).49. Ьев տՔաաՅՈՏէօտ йев й Ь и п аи х сопвйю иоппеЬ аи Տէ-Տւձջշ. 2 4 осю Ьге 1997 (р.

160).50. Ь а ДОбДОюп йе ГавБетЫ ёе еигорёепе аи Տէ-Տւծջօ. 24 осюЬге 1997 (р . 161).51. Ь'атЬаББасЬиг ձ շ Б уле а гепёи У1Б11е аи Տէ-Տւձջշ. 31 осоюЬге 1997 (р . 161).52. Ьев յօսու81ւտէ6Տ йе МоБсои аи Տէ-Տւձջշ. 29 осЮЬге 1997 (р . 162).53. ЬеБ рагйс1раШБ Йе 1а гёипюп Аппёше-КиББ1е аи՜ Տէ-Տւծջշ. 31 осюЬге 1997 (р.

162).54. Ь а сШё^айоп йе ГаББетЫ ёе вёог^еп п е аи Տէ-Տւծջշ. 10 осюЬге 1997 (р. 163).55. О^егБеБ ւոքօաաէւօոտ ёсс1ёБ1аБЙциеБ. БеБСпрйоп йеБ Й1ЙёгегиеБ ուշտտշտ, ЬотёНеБ,

сё1ёЬгайопБ շէ сёгётош еБ еп осЮЬге аи Տէ-Տւձշշ (рр. 164-167).56. В М о зг а р Ы е ճս тепБие1 “ЕюЬпйайшпе” (р. 168).57. Э 1А С К Е И Б С И А И Н ОУАШ БЗЬМ Ч. ВШИо^гарЫе ճս тепБие1 “ Е ю Ь г т а й г т е ”

(1 9 74-1983 )- (р. 169-193).

А гtert.nla.am/archive/HGG AMSAGIR/echmiadzin-vagharshapat/1997/1997(10).pdfվորությունը...

Documents

Transcript of А гtert.nla.am/archive/HGG AMSAGIR/echmiadzin-vagharshapat/1997/1997(10).pdfվորությունը...