ц

. Ս , Ս 4 յ ս , 0 , Ի Ր

Ж ՀՍ̂ ՐԱՊԵՑԱԿԱՆ ̂ гшмннкли. աքիԱԾՆհ

1973

^ II Ղ Ա Ն Դ Ա կ Ո ի Թ ;3 I] |< '0

- - -

ԴԱՐհԳԻՆ М 1)- ՍՐ4ԱՆՏՏ6ԱՆ8-Մոոցվաս ձ - ‘ մԱ1Աինմ ա յր ига-пи-тчг ՚

ՀււգԱոր ճեմարանի վերստացումը .

Նմուշներ ս. Սսւհւսկ Պարթևի երգերից .

№ “ ՂԱ Պ6?ՐՈՍ8ս՝ ' ֊1' " ՝ * ֊' " ՛ ^ » ո , «дИ ш втл а* 1.ա ն սրբպ պատարագին, ...... Է „ „ „ „ „

հարցն» աշխատությանը . . .

Ն. ՏԵՐ-ՄԻՔԱՅԵԼՑԱՆ Միջնադարյան հայկական մի սրբանկար Ի. ԷԼԼԱք՚ՅԱՆ Պատմական հ.ոշար«անՐերի վերանորում ՅՈԻ. ԹԱՄԱՆՅԱՆ Ամբերգի բաղնիքի վերանորոգման նախագիծ,,Հ. Ս. ԵՂԻԱԶա՚ՅԱՆ—Աոսւքելոց վանքը Մահ ճարտարապետ ք>աֆայել Իսբւսյ1.Աանի 11ՓՅՈԻՕՔՍ.ՀԱՅ ԿՅԱՆՔ

Բաղդատի ս. Կսւրապետ եկեղեցու օծւսմլւ .Իսի ԼԱ Մուլինոյի եկեղեցու հիմնարկեքը . . . .Լա Սիոթսւյի ս. Կարսւպետ եկեղեցու օծումը Բողոք պատմության աոջԱ . . . .Բեյրութի՝ էջմիւսծնի կրոնասեր տիկնանց համախմբումի

15-ամյակըԸնտրություններ եթովպսւհսւյ համայնքում .

Մատենագիտություն «էջմիածին» ամսագրի.....................................

գործանևաթյաՐ

857

1012

1421

293437

I41

44454546

47 47 49

հ ւ Ս - ^ Ա Դ Ր Ո Ի ք ս - Յ Ա Ն Հ Ա Ս Ց Ե Ն

Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ՍՍՀ, Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

«ԷՋՄԻԱԾԻՆ» ԱՄՍԱԳՐԻ էսՄՌԱԳՐՈԻԹՅՈԻՆ

Армянская С С Р, Эчмнадзнн, Редакция журнала «Эчмиадзнм»КёйасНоп йе 1а геуие «Е1сН1ша(1гте», Е1с1ш11ас1гте. Л г т ё т 'е , Ս1?ՏՏ

Հւսնօ('ւ[ած Է արտագրության 27/УП1 1973 թ.: Ստորագրված Է տպսւգրաթյսւ|լ 17/Х 1973 թ.: Տպագրական 1 մամով, թւսղթ 00Х84'/в1 պատվեր 602:

Մայր Աթոո ս. Էջմիածնի տպարան, 1978 թ.

Հ •*

V .

Հ Ր Ա Մ Ա Ն Ա Ւ

Տ. Տ . Վ Ա Ջ Գ Ե Ն Ի Ա Ռ Ա Ջ Ն Ո 6

ՎԵՀԱՓԱՌ ԵԻ ՍՐԲԱՋՆԱԳՈՑՆ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ

ԱՍՆՆԱՑՆ ՀԱՑՈ8

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ ԿՈՆԴԱԿԸ Տ. ՆՈՐԱՅՐ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՊՈԴ.ԱՐ ՅԱՆԻՆ ԵՎ

Տ. ՇԱՀԵ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԱԾԵՄՅԱՆԻՆ ԱՐՔՈԻԹՅԱՆ ՊԱՏԻՎ ՇՆՈՐՀԵԼՈԻ ՄԱՍԻՆ

ԱՄԵՆԱՊԱՏԻԻ ՊԱՏՐԻԱՐՔԻՆ ՀԱՑՈՑ ՍՐԲՈՅ ԵՐՈԻՍԱՂԷՄԻ' ՏԵԱՌՆ ԵՂԻՇԷԻ ՍՐԲԱԶԱՆ

ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻՆ ՔՐԻՍՏՈՍԱԻԱՆԴ ՍԻՐՈՅ ՈՂԶՈ՜ՅՆ ԵԻ ՕՐՀՆՈԻԹԻ՜ԻՆ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ

Ս. ԵրուսաղԼմ

Ք ա ղցր զգա ցումներով ընդունեցինյշ Ձեր 12 յալիս 1972 թուսւկիր նա­մակը, որով Մ եզի 1|ը ներկա յա ցնէիք սուրբ Ա թոոիդ երկու եպիսկոպոսներով գերոշնորհ ա. Ն որա յր Պօղա րեան և ա. Շա հէ Աճէմեան սրբազան հայրերու երկար տարիներու ա նխ ոնջ ծաոայութիւնը և բեղուն գործնէութիւնը, աոա- ջա րկելով որ Մեր հայրապետական գնահա տա նքը սւրտայայտենբ «արյյու-

թ եա ն» պատքս շնորհելով ա նոնց:Ա րդա րև, տ . Նորա յր ե տ . Շա հէ սրբա զա ն հայրերը ծա նօթ են մեր ամ­

բողջ եկեղեցիին ու ժողովուրդին, իրենց նուիրեալ կեանքով, իրենց փայլուն շնորհներով, իրենց մատենագիտական, գրական ու կրթական վաստակով, որով Մեր ա նկեղծ գնահա տա նքի աոարկան կը հանդիսանան:

4Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

Աոո Մենք г ф р т [ կընդաոաշեքփ Ձեր ա ռա ջա դրա նքին Ա տ . Նորա յր եահսէոպոս Պօդարեանին ու տ . Շա հէ եպիսկոպոս Աճէմեանին կը շնորհենք «ш пвш пЪшС» պատիս մաղթելով որ սրբա զա ն հայրերը, այժմ արքեպիսկո- աոսներ, քաջառողջ ապրին ու գործեն մինչև խոր ծերաթիւն, միշտ ծաոա- Հ ո վ մեր սուրբ եկեղեցիին, միշտ ծա ռա յելով ա ռաքելական ձեր սուրբ Ա թո­ռին, միշտ ծառայելով հայ մատենագրութեան ե դպրութեան:

Այս երջանիկ առիթով, սիրեցեալ Եղբայր Մ եր, թոյլ տ ուէք շնորհատրել Զերդ Ամենապատուութիւնը, մաղթանքով սրտաբուխ, որ յսսէտ անսասան մնայ հայ Երուսաղէմը և Դուք տակաւին երկար, շատ երկար տարիներ շա- ըունակէք Ձեր առւսքելութիւնը, Ձեզի յատուկ վճիտ ու վճռական ոգիով:

«Ա յլ Աստուած յուսոյ լի արասցէ զձեզ ա մենա յն խնդութեամբ և խսոլւս- ղութեամբ, առաւելոզ ձեզ յուսով' զօրութեամբ Հոգւոյն ս ր բ ո յ» (Հոոմ . Ժ Ե 1Ց ).

ամէն:

Ծ Ա ՅՐ Ա Գ Ո ՅՆ Պ Ա ՏՐ Ի Ա Ր Ք Ե Ի ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Ա Մ Ե Ն Ա ՅՆ ՀԱ Յ Ո Յ

Տուսս կոնդակս ի 12-ը սեպտեմբերի 1973 փրկչական ամի,Ы ի տումարիս հայոց ՌՆԻԲ, ի մայրավանս սրբոյ էջմիածնի

ՀՄՐ. 768

»

1

Դ Ա Ր Ե Գ Ի Ն ե-ՈՍ. Ս Ր Վ Ա Ն Ձ Տ6Ա Ն Ց

ՄՈՌՑՎԱԾ ԷՋԵՐ

Լավագույն էր ըսել «ա նմոռա նա լի էջեր »: Մեզմե անդարձ հեոա ցող գրա կա ն մեծ դեմ- քերու անհետացումը, կամ ա նոնց ա յս կամ ա յն պարագայի բերմա մբ վերհիշումը' գե- ւլեցիկ առիթներ են հաոաջ բերելու անոնց ա րտադրած լավագույն էջերեն ւ1եկ երկու- բը:

Սրվանձտյանց 4>արեգին եպ ս. որ մեկն է լուսաշող դեմքերեն Ժ Թ հա յ մատենագիր- ներուն, և իր որոշ տեղը պիտի պահե միշտ հայրենաշունչ, սրտ ա զդեցիկ գրողներու հույլին մեջ, հուլիսի վերջերը խ ոսեցնել տը- վավ իր վրա, Ա զգին Տա նը մեջ հաստատ­վելով իր անվան նվիրված անկողին մը, իբ- րեվ մասնակի գործադրություն իր ծանոթ կտակին,՛ զոր ըրա ծ է հիվանդանոցի մը հաստատման համար: Բացումը կա տ ա րվե- ցա վ եկեղեցա կա ն պատշաճ հանդիսու­թյամբ Ա զգ . հիվանդանոցին մեջ և տ եղա ­պահ Ս.-ը ոգեկոչումը ըրա վ անոր անձին ու անոր գործին:

Թորոս աղբարի Մանա նա յի, Հա մով Հ ո ­տովի փափկախոս հեղինակը գուցե ա նծա ­նոթ կմնա մեր նոր սերունդին: Ա ոիթը հար­մար է ընթերցողին ներկայացնելու գոհար էջ մը ւսնոր սրտաթունդ նկարսւգրականնե- րեն:

ՍՐԲՈՑ ՀՌ Ի Փ Ս Ի Մ Ց Ա Ն Ց Տ11Ն1- ՍՈԻՐԲ Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Զա նգա կները կհնչեն քա ղցր ներդաշնա­կությամբ. երկարորեն կհնչեն ինն ձայն զանգւսկաց:

Արձսւգսւն|>ը կբարձրանա զա նգա կա տ ա ն գմբեթը, և կանդրադառնա իարանին կա­

մարները: Կամարներեն ի վեր կծավալիարձագանքն ընդարձակ հորիզոնին մեջ Ղաղարշապատին. շրջապատին, անտառին, սւյգյաց հրապարակին:

Կսկսին շարժիլ թոչունք, որ թԱածալիկ երամ-երամ կսպասեին, ծաոոց թավերեն, կտուրներեն. եկեղեցվո տանիքեն, գմբեթսպ եզերքներեն: վ ա ր ժվա ծ էին. կխաոնեին ի- րենց այլայլիկ ձայնիկը զւսնգակսա ոո- ղանջին: ւ

Ընդհանուր շարժումն կսկսի: Ուխտավորք կհավաքվին ւ1եծ բա կը, խաոնիխուոն, գույ- նըզգույն Իրենց տարազներով, գունդա­գունդ, սեռով, սերնդով, հասակով, գեղով, ա լևորն ու մանկտին, տղամարդն ու մատ­ղաշ ա ղջիկն, մայրն ու այրը, գիտունն ու ռամիկը, դաշտի զավակն ու քաղքի պարո­նը, ա մենքն հայ, ջերմագին եռանդով լի: Կշարժի ն ալեծուփ, կմրմնջեն, և իրենց ձայն իբրև ձայն ընթացից ջուրց: Զովա գին կշնչե հովիկն առավոտուն, շար ի շար կերեին դա սք քահանայից, կծածւսնին վեղարք ա- բեղա յից, կխշխշան ծաղկյա վերարկուդ սրբազանից: Թափորը կկազմվի:

Սարկավագունք, դպ իրք և հարյուրավորդ ճեմարանին երգարան ի ձեռին: Կհնչենզա նգակներ միևնույն քաղցրաձայնությամբ, և ճեմսւրանականք կերգեն մեղմագին «Ա ն­ձինք նոփ րեսղք սիրոյն Ք րիստ ոսի...» Կո- միտաս վարդապետի հոգետավիղ տաղն ու քնարը:

Կընթանա թափորն շբե ղ հանդիսավորու­թյա մբ, ա նցնելով Տրդա տ ա դռնեն, Վեհսւ- րսւնի հովանյաց ներբեե, , 1.ւսղարշաս|1սսվւ հրապարակեն, ճեմարանի հոյակապ ճա- 1|ատուն ա ռջնեն. պարսփզի քովեն, մեծ

սւոոոտայհն մտնելով դաշտի ընդարձակու­թյան մեջ: Զանգակները կհնչվին, շարա­կանը կերգվի. «Բա րբա ոք երկնա ա րք լցին զերկիր...» թափորը կստվարանա հէ™ 0Գ հետե: Այգեգործն, հնձողն, ջրվորն, նւսխ- ոոոռն հոմիվն, գառնարածն, իրենց լաճերն ու աղջիկները միասին կսւյնւսծ, խորին երկ- п и Д Д կխաչակնքեն,

՜ոաօած, զմայլած թաւ|արին կնային, կրո­նից, հավատալյաց, երգելյաց տպավորու- թյան տակ, ե որոջք և գա ոինք իրենց քաղցր աչերը հաոած կբառաչեն ու կմայեն: Կըն-

թ ,Հնձաններուն մոտ ենք: Ահա Շողակաթ, վանքն ու տաճարն: Յուր շուրջ կանանչա- թուփ այգեստանք, դալարավետ մարգ և հաս­կաթուռ արտորայք: Օրհնություն երկրին,գեղեցկություն հովտին, և մարդն քանի գե­ղեցիկ ի մեջ այնքան պարարտությանց և գեղոց: Աստ հաստատված էր չքնա ղա գեղն Հռիփսիմե երեսուն և յոթն չքնա ղ և սուրբ կույս ընկերոք. ա'ստ երկնային ողկույզն ի մեջ ողկուզաց որթոց. աստի «Հոտ անուշից բուրեցան ի Քրիստ ոս...»:

Կհառաջե թափորն: Միշտ այգեստանք, միշտ արտորայք մեր շուրջն ու ա ռա ջ, և ան- դեոց ու խաշանց երամակք. և ի ձայն, ս ի փայլ, ե ի կերպս զանազան հավք թոուց- յւսլք: Արդարև «Եդեմ աստուածատունկզա րդա րեա լ...»: Հափշտակություն հան­կարծ, հիացումն. «Ջ օր ք հրեշտակաց ընդ մարդկան... եւ կանայք ՛ի յերկինս զինա - ւորք... էն ն Աստուած ւսւ1ենազօր զօրու- թեամբ խոնարհեալ տեսանել զհա նդէս կու- սանացն...»:

Հա սա ծ ենք հանդիսավայրն: Ա հա աս­պ ա րեզ նահատակ կոտ ին, հսկայակերտ վկայարանն սրբույն Հռիվւսիմյա: Հոյակապ գմբեթն արձակեց յուր ցնծության նշանն, հնչեցին զա նգակներ տաճարին, սխրագին ոգևորությամբ թափորն մտ ա վ ի տաճարն, և բոլորեցա վ Կոմիտասա շիրմի ն շուրջն: Ա նդ լռեցին երգողք. բա յց մի սխրալի եղա ­նակ լսելի կլիներ դեռ ընդ երկար, արձա­գա նքն էր տաճարին, արձա գա նք քնարեր­գակ ոսկերաց սուրբ կաթողիկոսին:

Ե վ սկսան պատարագը: Դուրս մատաղ­ները կզենուն, աղաղակ խաշանց: Ներսըբուրումն խնկոց, եղանւսկք դպրւսց. «Ք ր ի ս ­տոս պատարագեալ ՜ի միջի մերում, Ալէ- լուիա»:

Բայց ո՞ւր է սուրբ կույսն...:Ա վա գ սեղանույն տակ դուռ մը կա բա ց­

ված. ներս կմտնեմ ի խոր, խոնավ, անձուկ ա նցքե մը ներս, հաջակողմն ի ներքո սեւլւս- նույն, անուշահոտությամբ լի վայր, դա մբա ­րան մը կա լուսաթաթախ, խնկավետիկ, և երեք սրբասնյւսլ ա նձինք, ս. Լուսավորիչ, ս. Սահակ Պարթև և ս. Կոմիտաս կսպասավո­րեն ա նդ, հսկելով իրենց կնքյա լ գանձուն: Անդ, ա յդ մթնաշաղին մեջ կւիայլի լուսեղեն թագուհին, ս. Հռիփ սիմեն: Կերկրպագեմ: Ինկած եմ հողույն վրա, փարած եմ շիր- մին...:

Թ ողե՜ք զիս այստեղ:

1892

(« Հ ա յ խ օսնա կ», Կ. Պոլիս, Բ տարի, 1926, թիվ 11) ,

Օգոստոսի 26-ին, ցկնի Վերափոխման, սրբուհւոյ Աստուածսւձնի.

Մւսյր տաճարում ս. պ ա տ ա րա գ է մատու­ցում տ . Մուշեղ վրդ. Պետի1|յանը: «Հւսւր մեր»-ից ւսոաջ հոգեշունչ Ա բովանդսւկա- |ի(| քարող է խոսում Վ եհա փ ա ռ Հսւյրսւպե- տը' «Փ ւսռք |>եզ Աստուած, փ ա ռք յշեզ, յւս- ւլագս ամենայնի տեր, փ ա ռք ք ե զ » բնա բա ­նով:

*♦ •

Օգոստոսի 29-ին, չորեքշա բթ ի.— Կեսօրից հետո, ժամը 13-ին, Մայր Ա թոռ ս. էջմ իա ­ծին են այցելում մայր հայրենիքում հյուր­ընկալվող սփյուռքահայ մի խումբ ուսուցիչ- ուսուցչուհիներ, որոնք Մայր տաճարում իրենց ուխտն ու ա ղոթքը կատարելուց հե­տո առաջնորդվում են Վ եհա րա ն, ուր Ա մե­նայն Հա յոց Հւսյրապետը բարեհաճում է ըն­դունել նրանց:

Հանդիսությա նը ներկա են լինում տ. Կո­մի սոսս և տ . Հուսիկ սրբա զա նները, « է ջ ­միա ծին» ամսագրի խմբագիր Ա . Հա տ իտ - յանը:

Ն . I). Օծու|<ւյւռնը ողջա նում Է սփ յուռքա ­հա յ կրթական մշակներին, հետաքրքրվում նրանց կրթա նվեր, հայրենասիրական գոր­ծունեությամբ ս տալիս Իր հայրական օրհ­նությունը, որպեսզի նրանք նույն նվիրումով

ե զոհողությամբ շարունակեն իրենւյ շնոր­հակալ գործը հայ նոր սերնդի հայեցի դաս­տիարակության գործում:

Վեհափ ա ռ Հայրապետին ուղղված երախ­տագիտության խոսք են ասում Մոնրեւսլի Հ . Р . Ը . միության ամենօրյա դպրոցի ու­սուցչուհի ս շա բա թօրյա դպրոցի տնօրե- նուհի տկն. Վարդուհի Պալյանը, Ն յու-Յոր- քի ս. 1սսւչ հայկական վարժարանի ուսուց­չուհի օր. Վ ա րդ Դարբինյանը Ա Կիպրոսի Մ ելքոնյա ն կրթական հաստատության ու­սուցիչ դոկտ. Հարություն Էսեկյոզյանը:

Հանդիսության ավարտին սփյուռքահայ ուսուցիչները հյուրասիրվում են Վեհարանի մրգաստանի բարիքներով Ա աջահամբույ­րով հրաժեշտ առնում Հսւյոց Հայրապետից Ա Մայր Ա թոռից:

• “ ՜

• *

Սեպտեմբերի 2-ին, կիրակի.— Դ կիրակի զկնի Վերափոխման.

Մայր տաճարում իր քահանայական ա նդ­րանիկ ււ. պատարագն Է մատուցում տ. Ա- նանիա սւբղ. Արւսբաջյւսնը Ա «Հա յր մեր»-ից առաջ քարոզում' «Սերմանի մարմին շնչսւ- ւոր, 1ւ յսւռնէ մարմին հոգևոր. եթէ գ ո յ մար­մին շնչսսոր, գո յ ե հոգևոր» (Ա Կորնթ. Ս ՚ե 4 4 ) բնա բա նով:

Ս. ս|սւտւս|աւգին նևրկւս I. լինում Վեհւս- ^ փաս Հա յրա պ ետ ը: I

Մ Ա Յ Ր Ս, ԹՈ ք> Ո ի Ս*

կիրակի.— Գ կիրակի Տ օ ն գիւսւի գօտւոյ

• •Սեպտեմբերի 2-ին, երկուշա րթի.-Ա յսօր,

Մայր Աթոոից և Վեհափաո Հա ք 1,̂ ^ իցք հրաժեշտ աոնելով, Բտխարեստ է մեկնում Ռամինիայի հայ եկեղեցու թեմական խոր- հրրոի ատենապհտ դոկտ. Գրիգոր ьиш բաքջյանը իր հարգելի տիկնււջ հետ, որոնք շուրջ 10 օր ուխտավորաբւսր գտնվում էի Մայր Աթոռում:

ւսսւսնողությունը և Մայր Աթոոի միա բա ն­ները:

Հա րգելի դասախոսը յուրաքանչյուր դւսսա- խոտսթյան ավա րտ ին սիրով պատասխա­նեց բա զմա թիվ հարցերի:

Վ երջին դասախոսության ավարտին հո­գևոր ճեմարանի տեսուչ տ . Արիս ծ. վրդ. Շիրվանյսւնը ջերմ շնորհակալություն հայտ­նեց հյուրին' իր շահեկան դւսսախոսություն- ների համար:

Սեպտեմբերի 9-ին, կիրակի.— Այսօր Մայր տաճարում իր անդրանիկ պատարագն է մատուցում տ. Եզնիկ ա բղ. Պետրոսյւսնը և «Հա յր մեր»-ից աոաջ քարոզում' «Աուսջնոր- դեա ինձ ի ճանապարհի քա մ, և գնացից ի ճշմարստւթեան քում, և ուրախ եւլիցի սիրտ իմ երկնչիլ յանուանէ քումմէ» (Սղմ. Ի Դ 5) բնաբանով:

Ս. պատարագին ներկա է լինում Վ եհա ­փաո. Հայրապետը:

Սեպտեմբերի 17-ի ն , ՛երկուշաբթի.— Յի- շատակ մեռելոց.

Այսօր Մայր տաճարում ս. պ ատարագ է մատուցում տ . Եզնիկ ա բղ. Պետրոսյւսնը:

Հա վա ր տ ս. պատարագի կատարվում է Րտգեհանգստյան պաշտոն' «վա սն համօրէն ննջեցելոց»:

Սեպտեմբերի 16-ին, կիրակի.— Խ ա չվ ե ­րաց.

Այսօր Մայր տաճարում իր ուխտի ա նդ­րանիկ պատարագն է մատուցում տ . Հա կոբ քհն. Գյոկչյսւնը:

Ըստ ավանդության, երեկոյան Մայր տա­ճարում, Վեհափաո Հւսյրապետի հանդիսա­դրությամբ, կատարվում է Խա չվերա ցի յտա- փորը:

Նույն օրը Լոնդոնից, Մոսկվայի վրայով, Մայր Աթոո ժամանեց աստվածաշնչական հին լեզուների պրոֆեսոր, Շոտլանդիայի Սենտ էնդրուզ համալսարանի Սենտ Մերի կոլեջի ոեկտոր դոկտ. Մեթյու Բլեկը:

Հարգելի պրոֆեսորը սեպտեմբերի 18— 20 օրերին հոգևոր ճեմարանի հանդիսություն­ների սրահում կարդաց մի քանի դասախո- սություններ հետևյալ թեմաներով. «Ն որ Կտակարանի քննական բնագրի սկիզբը և դասական շրջանը», «Ն որ Կտակարանի քննական բնագրի արդի վիճա կը» ս «Ն որ Կտակարանի քննական բնադրի պատմու­թյունը»:

'^ստախոսությունները կարդացվեցին ա նգ­լերեն լեզվով Ս բանավոր թարգմանվեցին հայերենի հոգևոր ճեմարանի տեսուչ տ Ա- րիս ծ. վրդ. Շիրվանյանի կողմից:

^սա իա ա „թյուններին ներկա եղան հո- գԱոր ճեմարանի դասախոսական կազմն ու

Սեպտեմբերի 20-ին, հինգշաբթի.— Այսօր Բեյրութից Մայր Աթոո ժամանեց Մերձավոր Արևելքի «Աստվա ծա շնչակա ն միա ցյա լ ըն­կերության» Աստվածաշնչի թարգմանու- թյւսնց խորհրդատու դոկտ . Վ իլյա մ Ռեյբըո-նը:

Սեպտեմբերի 21-ին, ‘ուրբաթ.— Այսօր Հա յա ստ ա նյա յց եկեղեցու Միջեկեղեցւսկան հարաբերությունների բաժնում տեղի ունե­ցա վ հանդիպում դոկտ . դոկտ . Մեթյու Բլե- կի, Վիւյամ Ռեյբըոնի և Աստվածաշնչի հա­յերեն թարգմանությամբ զբա ղվող հոգևոր ճեմարանի մի խումբ դասախոսների միջև: Հա նդիպ մա ն ժամանակ քննությա ն տ ոնվե­ցին Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանու­թյան և հունական բնա գրի հետ կապված մի շարք հարցեր:

Հանդիպ մա ն ավարտին Վեհավւառ Հա յ- րապետը բարեհաճեց ընդունել պատվար­ժան հյուրերին և զրույց ունեցավ նրանց հետ:

Սեպտեմբերի 22-ի ն , շա բա թ.— Այսօր հո- ևոր ճեմարանի հանդիսությունների սրա­

հում դասախոսում է դոկտ . Վ իԱամ Ռեյբըո- ,Ը «Աշխարհի տարբեր լեզուներով Աստ-

ւյածաշնչի թարգմանությունները սկզբի,, մինչև մեր օրերը» թեմայով:

1073 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն Տ

• •

Սեպտեմբերի 28-ին, կիրակի.— Р կիրակի զկնի ս. հ*սւչի.

Այսօր Մայր տաճարում ս. պատա րա գ է մատուցում տ. Հովհա ննես ա վա դ յյհն. Մա­ր ա կ ա նը :

Ս. պատարագին ներկա է լինում Վ եհա ­փ ա ռ Հւսյրապետը:

** •

Ն ույն օրը, հրաժեշտ ա ռնելով Վեհափաս Հա յրա պ ետ ից, Բեյրութ' իր պաշտոնատեղին 1. մեկնում դոկտ . Վիլյւսմ Ո>եյԲըոնը:

Սեպտեմբերի 24-ին, երկուշաբթի.— Ա յ­սօր, հրաժեշտ աոնելով Վեհափառ Հայրա-

Л ы г ’ ? Пи' 1,Ш(!^ ' Իր 1,1 տշտոնատեւլին է մեկնում դոկտ. Մեթյու Բլեկը:

է

ՀՈԴԵՎՈՐ ՃԵՄԱՐԱՆԻ վԵՐԱՌԱՑՈԻՄԸ

Սեպտեմբերի 8-ին, շաբաթ օրը, ւսոա- վոտյան ժամը 10.30-ին, Վեհափառ Հւսյրւս- պետի նախագահությամբ հոգևոր ճեմարա­նի հանդիսությունների սրահում տեղի Է ունենում հոգևոր ճեմարանի 1973— 1974 ուսումնական տարվա հանդիսավոր բացու­մը, որին ներկա են լինում տ. Կոմիտաս արքեպ. Տեր-Ստեվւանյանը, տ . Հուսիկ եպս. Սանթուրյւսնը, Մայր Աթոռի միա­բաններն ու պաշտոնյաները, հոգևոր ճեմա­րանի դասախոսներն ու ուսանողները և բազմաթիվ հրավիրյալներ, որոնց թվում և Մայր Աթոռի բարերարներ բեյրութաբնակ տեր և տիկին Տանձիկյանները:

Հանդեսը սկսվում Է «Հա յր մեր»-ով: ճ ե ­մարանի սաները հաջորդաբար երգում են ճեմարանի քայլերգը և «Որք զւսրդարեցին» շարականը:

Մայր Աթոռի միաբան տ. Մուշեղ վրդ. Պետիկյանն ընթերցում Է «Սերմնացանի ա- ոակը» Մարկոսի Ավետարանից (Դ 3— 9 ):

Այնուհետև բացման խոսքով հանդես Է գալիս հոգևոր ճեմարանի տեսուչ տ. Արիս ծ. վրդ. Շիրվանյանը:

ճեմարանի սաների կւստարմւսմբ հնչում Է «Է ջ Միածինն ի ՀօրԷ» շարականը:

Վեհափառ Հայրապետը Իր ողջույնի և օրհնության խոււքն է ասում հոգևոր ճեմա­րանի տեսչությանն ու դասախոսական կզւսմին և, Իր խոսքն ուղղելով ուսանող­ներին, հատկապես շեշտում հետևյալը.

«Մ ենք իբրև ժողովուրդ քրիստոնյա ժո- ժողովուրդ ենք ե հնագույն քրիստոնյա ժո-

ղովուրդներից մեկը: Հենց առաքելականդարերից սկսած Ավետարանի սերմերը տա­րածվել են Հայաստանի հողի վրա , հայ ժո- ղովրդի սրտերից ներս, և հետո աստիճան ա ռ աստիճան ա յդ սերմերը ծիլ են տվել, աճել, զա րգա ցել և հասել այնպիսի պատ մական մի պահի ( Դ դարի ս կ գբի ն ), երբ հրաշալի պայմանների և իրադրության մեջ ս. Գրիգոր Լասավորչի ձեռա մբ մեր ա մբոդջ ժողովուրդը դարձել է քրիսսէոնյա ժողո- վուրդ, ՛սոր Ուխտի ժողովուրդ:

Եվ նա այդպես էլ մնաց դարեր շարունակ' հակառակ բա զում դժվարությունների, հա­լա ծա նքների, կոտորածների նույնիսկ, սա­կայն ա յդ բոլորը մեր ժողովուրդը կարողա­ցել է հաղթահարել և միշտ վերագտնե| իրեն' իբրև նույն հայ ժողովուրդը, իբրև նույն քրիստ ոնյա ժողովուրդը: Ա յսօր էլ կա­ցությունը նույնն է : Մեր ժողովուրդը նույն ճանապարհով է ընթանում, ինչպես ընթա­ցել են նրա նախնիք վերջին մոտ երկու հա­զար տարիների ընթա ցքում: Ա յս մի քանի խոսքերից արդեն ուրվա գծվեց ձեր գիտակ­ցության ա ռջև, թ ե ինչպիսի' նշանակություն ունի այսօր էլ մեր եկեղեցին, մեր քրիստ ոն­յա հավատքը մեր ժողովրդի կյանքում թև Հայաստանում և թե' արտասահմանի տ ա ­րածքի վրա : Հետ ևա բա ր շատ դյուրին էհասկանալ, թե ինչպիսի նշանակություն ու­նեն մեր հոգևոր վարժարանները և նրանց հունձքը մեր եկեղեցական հոգևոր կյանքի առաջընթացի համար»:

Այնուհետև Վեհափ ա ռ Հա յրա պ ետը Իր օրհնությունն է տալիս ուսանողներին՝ ապա-

1973 Է ջ մ ի ա ծ ի ն11

գսւյում նրանց ցանկանալով տեսնել հայ եկեղեցու և հայ ժողովրդի սպասավորների շարքում:

Այս հանդիսությունն ավարտվում Է Վ ե ­հափառ Հսւյրապետի «Պ ա հպ ւսնիչ»-ով և «Հա յր մեր»-ով:

Այս տարի հոգևոր ճեմարանը գործելու Լ նոր տեսչական կա զմով: Հոգևոր ճեմարա­նի նախկին տեսուչ տ . Հովհա ննես ա վա գ յ»հն. Մարուքյանը իր խ նդրա նքն Էր ն եր ­կա յա ցրել Գերա գույն հոգևոր խորհրդին' տեսչի պաշտոնից ա զատվելու համար: Գ ե ­րագույն հոգևոր խորհուրդը, Վեհափ ա ռ Հսւյրապետի նախագահությամբ, իր օգ ո ս ­տոս 2 4 նիստում ընդա ռա ջել Է տեր հոր գրավոր դիմումին և գոհունակությամբ ար­ձա նա գրել իր բա րձր գնահա տ ա կա նը' տեր հոր բա զմա մյա տեսչական-դաստիսւրակ- չւսկւսն օգտ ա վետ գործունեության համար:

Գերա գույն հոգևոր խորհրդի սույն նիս­տում Վեհափ ա ռ Հայրւսպետը բա րեհա ճեց հայտնել, որ Ինքը Մւսյր Աթոռի միաբան տ. Արիս ծ. վրդ. Շիրվւսնյսւնին նշանակել Է

հոգևոր ճեմարանի տեսուչ: Գերագույն հո- գեվոր խորհուրդն իր գոհունակությունն ւսր- օանագրեց հայրապետական այս որոշման Ж С 11 և. Բ^ մ̂ ՚1թ " 1թւուններ արեց նոր-

Р իր աս1աէ»ա տեսչական արդյունավետ գործունեության ճանապարհի

(; , [ ք11, ՝ " սմ';ա||,ս1; 1ԱյԱ ն|1Ր տարում հոգևոր ճեմարանի ուսմասվար Է նշանակվել հոգեո,,

արանի նախկին սան և «Էջմիա ծին» ամ­սագրի նախկին քարտուղար պրն. Արւսմա- յիս Սահակյանը: Իսկ ճեմարանի շրջանս,-

ՍաոոԽ սթ" Ոի ,քիաբան Բարեշնորհ| [ т 1 1 ՝ Ա '՜ Սա11Գս1անԸ հրավիրվել Է ԱՄՆ-ից ստանձնելւս ճեմարանում ավագ ւ|երակաց„փ պաշտոնը՝ իրեն օգնական ա- նենւպով Մայր Աթոռի լքիաբան կիսասար­կա վա գ Աղվան Գասպարյւսնին:. Ր* ՝ ? ւ1ԻԱ,ծԻն» ամսագրի խմբագրոլթյունր շնորհավորում Է հոգևոր ճեմարանի նո՛րըն­տիր տ եսչին, ուսմասվարին, վերակացունե­րին, դասախոսական կազմին և մաղթում սրանց ուժ ու կարողություն' հաջողաթաւմր կատարելու համար իրենց ասոսէնական- ոաստիարակչակսւն գործը' ի պայծառու- թյուն Մայր Ա թոռ ս. Էջմիածնի և ի մխիթա­րության Հսւյոց Հայրապետի:

Ն Մ Ո Ւ Շ Ն Ե Ր Ս . Ս Ա Հ Ա Կ Պ Ա Ր Թ Ե Վ Ի Ե Ր Գ Ե Ր Ի Ց

ւքիյակ

Եւ Աս խա - ղա - ղու - թհսւն Ը4-"էՐ ա - ղա - չես - ցուր:

Չափաւոր կամ ւքիշակ-Ա«Դ

Ա ,- , , գո - լով ի № - , ս , - 8 հ - « յ է" - Л ֊» - * * " ! ™ - . ' - " “ - Ч Я

ճայ - նհ - ցերՂա-զա - րու ել դո ղա-ցաւ մահ. դը ժոիւյյ

պար_տե - ցաս ա- պա կա - в ! а - |»իւն լոս - ծալ. կեն - դա նա - րար * Րիս-տոս

կե - ցո Ը4 ֊ մեզ

ւքե - ղաց մե - րոց:

,՛ յ ւ Я ո յ ւ ւ յ я Л ^ - тԱյ - սօր տէ - րըն մեր լը - ւա ֊ նայր զ ոտս ա - շա - կեր .-

սցն եւ պատ - ուի - րէր զայս ա - սե - լով:

А _---- ,Հ,-----. է

Սի ( մն ձենշ եղ-բարք մԱ|Մ _ նհ - լոց Է դիս

ո Ո յ г

ի մահ. եւ ո - րո - շի յա - շա ֊ կեր - տացդւ

Չսւփալոր—Рй

Ը4 - рЦ օրհ-նհւքք. որ բաշխօդդ հս բա՜, րոլ-բեանց.

ընդ ւքօր քո ըՕա ֊ րհ - լոցՏ զի - մա-նա - լի

№սւնր—Դձ

“ Р եԱ Р » - V» - « ր . րո„վ

ճայ - էյիլ օր(5 - նիալ

խարՏն,

ե զ ն ի կ ԱԲԵՂԱ պ ե տ ր ո ս ց ա ն

ՄՈՎՍԵՍ ԵՐԶՆ՜ԿԱՑՈԻ «ՀԱԻԱՔՈՒՄՆ ՀԱՄԱՌՕՏ ՄԵԿՆՈԻԹԵԱՆ ՍՐԲՈՅ ՊԱՏԱՐԱԳԻՆ, ԶՈՐ

ՑԱՈ-ԱՋԱԳՈՅՆ ԱՐԱՐԵԱԼ է ՍՐԲՈՑ ԼՈԻՍԱԻՈՐ ՀԱ ՐՑՆ» ԱՇԽԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հա յ եկեղեցական մատենագրությանը հարուստ է ս. հաղորդության խորհրդի և նրա արարողության վերաբերյալ բա զմա ­թիվ մեկնողական աշխատություններով:

Դժբախտաբար մինչև այժմ բանասիրու­թյան կողմից քիչ աշխատանք է արված ա յդ գործերի հայտնաբերման և ուսումնասիրու­թյան ասպարեզում:

Մեր այս հոդվածի նպատակն է բա նա ­սերների ուշադրությանը հանձնել մինչև այժմ մոռացության մատնված Մովսես վրդ. Երզնկացու Պատարագի մեկնությունը:

Հա յ մատենագրության մեջ, ս. հաղոր­դության խորհրդի մասին գրվա ծ աշխա­տությունները գալիս են դեո վա ղ դարերից, այսպես'

ա.— Եզնկայ Կողբացսւյ Վասն հաղորդո- ղաց՛:

բ .— Ցովհ. Մանդակունւոյ Վա սն զգուշու- թեամբ մերձենալոյ ի մարմին և յարիւն Որ- դւոյն Աստուծոյ’ :

1 Տես Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատե­նադարանի (այսուհետև Մատենադարանի) № 80 ձեոագիրը:

* Տես Մատենադարանի №№ 1286, 1358, 2188 Ա ШЦ Տեսագրերը: Նաև՝ «Տեսան Ցովհաննու Ման- դակունւոյ Հայոց Հայրապետի ճսւոյյ», վենետիկ, 1880 ]»., էշ 185—178:

գ .— Ցովհ. Որոտնեցտյ Վ ա սն սուրբ պա­տարագին5, և այլն:

Սակայն Պատարագամատույցի աոաջին լիա րժեք մեկնությունը հայ եկեղեցու նշա­նավոր հայր Խ ոսրով եպ ս. Անձևացու (Ժ՜ դա ր) գրչի և մտքի արդյունքն է : Սույն մեկ­նությունը տ պ ա գրվել է Վենետիկում, 1809 թվականին, հետևյալ վերնէսգրով. «|ւ>ոսրո- վու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի մեկնութիւն Ա ղօթից Պա տ ա րա գին»:

Պատարագամատույցի հաջորդ մեկնու­թյուններից հայտնի և տ պ ա գրվա ծ են Ն ե ր ­սես Լամբրոնացու և Հովհա ն Արճիշեցու գործերը: Սրանցից հատկապես ա րժեքա ­վոր Է Ն երսես Լամբրոնացու աշխատու­թյունը, որը ունեցել Է երկու տպագրություն՝ Երուսաղեմում' 1842 թ ., և ՜ Վենետիկում' 1847 թ .:

Ա յստ եղ պ ետ ք Է նշել ա յն, որ վերոհիշ­յա լ երկու' Խ ոսրով Անձևացու և Ներսես Լամբրոնացու մեկնությունները հիմք և կա- րեվոր աղբյուր են հանդիսացել հետագա բոլոր մեկնությունների համար:

Այսպես. Հովհա ն Արճիշեցու Պատարագի մեկնությունը ունեցել Է 8 տպագրություն' Կոստանդնուպոլիս, 1799 թ ., Կալկաթա, 1830 թ. և Էջմիա ծին, 1860 թ .: Երրորդ հրա­տարակությունը վերնա գրվա ծ Է այսպես.

3 Տես Մատենադարանի № 2587 ձեոագիրը:

«Մ եկնա թխ ն ЦНшшр 1սորհյւդու ՍՈոո, Պատարագին Ւ *

Արտահանես,, ի Աեկնաթեանց Խ ոսրոփ ս Անձևացեաց եպիսկոպոսի Ա Նեաւէսհ լա[ կարճելով Ա պ սւրզա բա նե ֊

Յովհւսննու Արճիշեցւոյ»:Ահա գրեթե ւսյսս|իսի աշխատություն Ւ

նաև մինչև այժմ .փա յն ձհոա գրս1ցուցալ: կազմողներին ծանոթ Մովսես Երզնկա ցա Պատարագի մեկնությունը:

Հիշենք, որ մեզ են հասել նաև մի շար,, այլ մեկնություններ հետևյալ անուններով' Հովհա ննես Երզնկսւցու'' (Պ լուզ) ( + 129.{ թ .) , Վար դան Արևելցու*, Անանունի՞ և ա յլն:

ՀԱ Մ Ա Ռ Ո Տ 11ԻՐՎԱԳԻԾ ՄՈՎՍԵՍ Ե Ր ԶՆ Կ Ա 9Ո Ի Կ Յ Ա Ն Ք Ի ԵՎ

Մ Ա ՏԵ Ն Ա Գ Ր Ա Կ Ա Ն Վ Ա ՍՏԱ ԿԻ Մովսես Երզնկա ցին եղել Է իր ժամա­

նակաշրջանի զա րգա ցա ծ հոգևորակւսննե- Րից մեկը: Ծ նվել Է 1250-ա կա ն թվա կա ն­ներին, Երզնկայի մոտ գտ նվող Կամախ- Անի բնակավայրում: Մանուկ հասակից ու­սա նել Է Երզնկայի Ա վա գ վանքում, ուր և ընդունել Է կուսակրոն քահանայության կարգը:

Այնուհետև Երզնկացին ճանապարհորդել Է Արևելյան Հա յա ստ ա նում և Կիլիկիայում: Կիլիկխսյում նա ա շա կերտել Է ժամանակի նշանավոր վարդապետ Գ ևորգ Սկևոսւցուն;

4 Տհս Մատենադարանի №№ 2093, 3110, 3433 ձեռագրերը:

5 Տհս Մատենադարանի Ш 1431, 1712, 17В0 Ա այլ ձեռագրեր:

0 Տես Մատենադարանի М№ 3050, 6385, 8689 և այ] ձեռագրեր:

7 Դևորդ ՍկԱոացին նշանավոր մատենագիր Է: Նրա գրչին են պատկանում այնպիսի գործեր, որոնք երկար ժամանակ օգտագործվել են միջնադարի մեծ ճանաչում գտած նայ դպրոցներում, իրրե անփո­խարինելի դասագրքեր: Ադպիսի գործերից է «Խրատ գրչութեսւն արաեստի» աշիսստութունը, որը դասա­վանդվել է Գլաձորի և Տա թևի համալսարաններում և այլուր, և որի վերաբերյալ մի լուծմունք ունի Գրի­գոր Տաթևացին: Սկևոսւցու գործերից են նաև հե- տեվյալները. «Մ եկնումն Գործոց Աոսւքելոց», «Մեկնաթխն Եսայեւսյ», «Լուծմունք Նսւրեկացւոյն»Ա այլն: Սակայն նրա լավագույն գործը կարելի է համարել Աստվածաշնչի յուրաքանչյուր գրքի համար գրած նախադրությունները, որոնք Ա իր աշակերտ­ներից Մովսես Սկևոացոլ հանձնարարությամբ դրբ­վեցին համապատասխան գրքի սկզբում, և այդ սովո­րությունը մտավ մեր մեջ 1270—1282 թվականներին: Մովսես Սկևոացին, ըստ Հ. Ղ- Աւիշանի, նույն Մով- սես Երզնկացին է: Տես «Հայապատում», էջ 507— 509:

■1ПШ-3? 1 ո ' ? ' " րոշ 5ե ՚սսգրեոո.մ կոչ- ւ г Լամբրոնացի:

դաՈճե!'ՒՒ ս ղո 1|ա9ին '՜՚Իւէ՚՚ւիւսյիէ, վերա-

Վ'

մ ա ս Ձ Ա? ' 1; Ոզ,ն1|Ա,9,Ա9 ւէեԳ են հասել բա զ- ա թիվ Գրական ա շխ ա տ ա նօնեո ոոոՈոհ

“ Р * «Իշասւակել Լ , ս Հ նճ ՞ ' " ,’ ՈՕտէ,!> ա . ֊ «Մեկնութիւն էհսմակաոզոաեան»

Բ- «Ոսկեփորիկ».— Սրբոց վաոոեոհ ե

а г а -» .№ " 57“ տ լ տ հ է * ՝ , ш 'п ь с ^ ш ' " " оь

ոաոլ9իչ Գևորգ Լամբրոնա- ցու մահվան աոթիվ, 1301 թ. հունվարի 11:

ЧЬПЫпЫ 1օո?աՈ^ * Հս4ա4 ա տում*-ի ւՈտջ, Վ ենետ իկ, 1901 թ ., Էջ 5 0 4 - 5 0 7 :

ե ե է հ Ь Т * ԿաՈոնւսԿ ^նք աո ամենայն եկեղեցիս Հա յա ստ ա նեա յց»; (Գրվա ծ Էոամիկին հասկանալի լեզվով): Տես Մատե-

5349“ Հ ա ? 1 167?1 ^ 2564- • ■ 1()2՚“ 6 և ա յլ ձեռագրեր, ինչպես նաևԵրոասւղեմի Սրբոց Հա կոբյա նց վանոի ձե- — ան Ш 11, 792, 1458 և այ" ձե-

ե .-«Պ ա տ ա ս խ ա ն ի թդթոյն Տրապիզոնի աո հաւոաածեալ երեցն Գ րիգոր»: Տես™ ե/ ' Ո աք1անԻ № № 20, 502, 503, 576, 577 , օ83I Ա ա յլ ձեռագրերը, ինչպես նաև Երուսաղեմի № 778 ձեոագիրը:

ո 4 ո~ոԲՈղՈՔ Անավարզեցի կաթողիկոսի և Լևոն Դ թագավորի դեմ, մի ուժեղ գրու­թյուն, որից հատվածներ կան տպված Սսւմ- Վել Անեցու Ժամանակագրության մեջ, Վա - ղարշապատ, 1898 թ ., Էջ 258— 259: , . Է- ~ « ւ,ս^ գ թագաւորացն Հա յոց ըստ Սովսէս Խ որենա ցւոյ»: Տես Մատենադա- րանի Ш 502, 508, 576, 605 և ա յլ ձեոա- գըրերը:

П-— «Գ ա ւս ՚նութիլն Հա ւա տ ոյ» կամ «РшО պատասխսւնատուութեան ուղղափաո Հա ­ւատոյ»: Տես Մատենադարանի Ш 108, 2174 և այլ ձեռագրերը:

թ .— «Սւսկս ջրոյ խառնման»: Տես Մա­տենադարանի № № 774, 2268 և ա յլ ձեոա- գըրերը:

ժ .— «Հաււսքեալ վկայութիւնք (ի Ներսի- սէ, ի Սոկրւստայ, ի Հարցողաց Բա րտ լի)»: Տես Մատենադարանի М М 581 և 2174 ձե­ռա գրերը:

16Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

™ г - 7 ^ ‘аնալ է պւբոց լոասափ հարցս»:

«ձԱԻԱՔՈՒՄՆ ՀԱՄԱՈ՜ԱԻՏ- « Տ տԼՈԻՍԱԻՈՐ Հ Ա Ր Ց Ն » Ա Շ Խ Ա Տ ՈԻԹՃII Ր՚ՍԱ

Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մա- աենադարանի 5 ձեռագրեր ^ 1̂ նա կուԱ են սույն աշխատաթյանը, որոնք բորփ. էլունեն միևնույն վ ե ր ն ա կ ը № ^ մ Տ մ րությսւմբ), և ոչ մի ձեռագրում չի «Ի2Վ"ւմ հեղինակի' Մովսես Եբզնկացու անունը.

Սգա յն թե երկու ձեռագրերում Ш6738 և 7275) սույն գործը արտագրված է Մովսես Երզնկացու «Մեկնութիւն Ժամա- կարգութեան» աշխատությունից անմիջա ՜ պես հետո, իսկ ա յլ երկու ձեոագրերում ( Ш 2607 և 9292) վերոհիշյալ երկու աշ­խատությունների միջև կա ժա մակա րգու­թյուն և Պատարագամատույց: Վերջիս «N8 1ՑՑՑ ձեոագիրը՛ պարունակում է միայն խնդրո աոարկա աշխատությունը:

Այսքւսնը միայն, ուրիշ ոչ մի տեղեկու­թյուն կամ հիշատակություն' Մովսես Երզըն- կացու հեղինակ լինելու մասին:

Ընդհակաոակն, կան հիշատակարաններ, որոնք աոաջին հայացքից կարող են շփո­թության տեղիք տալ:

Այսպես' վերոհիշյալ աշխատության մեզ հասած ամենահին ձեռագրում' № 9292 (1297 թ .) , Պատարագի մեկնությունից ա ն­միջապես հետո կա հետևյալ հիշատակա­րանը.

* Սույն ձեռագրի վերջում կա հետևյալ հիշատա­կարանը. «Սոյն գիրք օրինակեալ կամ հսւսսքեալ յաշտարակեցի Գրիգոր վարդապետէ Վարդսւզար- եանց, ի թոփն 1820» (էջ 47ւս):

Հետևելով սույն հիշատակարանին, Մ. եպս.-ը 1820 թվականին Տեսագրի սկզբում' էշ 0, գրել է հետևյալը. «Մեկնութիւն Պատարագի Հարց սրբոց ժողովեալ ի Գրիգոր Վարդապետէ Վսւրդազարեանց Աշտարակեցւոյ յամի ազգին ՌՄՀ և փրկչական 1820, տեղին անյայտ, անյիշատակսւրան»:

Այս, իհարկե, սխսղ է: Սույն աշխատությունը Երզնկացունն է, իսկ Գրիգոր վարդապետը ընդօրի­նակել է այն, ինչպես ասված էր էջ 47ա-ի հիշա­տակարանում: Եվ այստեղից էլ այս սխալը անցել է Մատենադարանի «Ցուցակ Ջեոագրաց»-ին: Տես Ա հատոր, Երևան, 1065, էշ 528:

«Օնորհօք ս աոատ գթ.ոթեամբ մարդասիրին յ. յ „ . Ա Ոոուոլ և ՀոգայՕ Սրբոյ, այն որ

վասն" կամելոյ զկեանս ամենեցան ընդարՏակհալ աճեցոյց զօբինակս Ա զճանապարհս փրկաթեան ըստ

шц ս ա,ւ р-фпйч “ Կա« և Г Г , 1!9 Тկան ա,1 Ա աԱ ՏԱ.. Ա արուհստս փրկականս, բարՏ- ուսգոյնս և խոնւսր հագոյնս, նրբաշաւիղս Ա անդորր ընթացս, յոլովաջանս Ա թեթևախոնջս, նախապատիա է երկրորդականս, զի ըստ կարի Կս*մ յօժարութեան աամ, կամ այլում հետևելով пр, մի յուսահատ եղեալ ի դժուարութենէն վերջոտհեա, անհաղորդ մնասցէ փրկական ճանապարհի իմիք, այլ ըււտ չափոյզօրու- թեանկամ յօժարութեան ընդ մի կամ ընդ յպովս ի ճա-ն ա պ ա ր հ ա ց հետևեալ ժամանեսցէ փրկութեան: Ցայս ամևնաոատ գթաթխնս Աստուծոյ հայեցհալ, ես, մե- ղոլցեալ ծաասյս Աստուծոյ' Թորոս, սոսկ անուամբ քահանա) ի կրօնաարակսւն Տևի, քանզի տեսեալ զիս ի րարՏրագոյն աոսւյյինութեանցն շաւղաց կա- ււեցեալ’ զարտուղի գնացիւք, մանաւանդ յաղթեալի ծանրութենէ հողեղէն յարկիս, և ոչ ունելով այլ ինչ տեսակ բարեաց զմտաւ ածի զի գոնէ այնու օրինւս- կաւ շահեցայց դուզն ինչ մասն փրկական զտխմա- րութեանս Ա զտկարութեան վհատութիւնս ի բաց եդեալ' ձեռնամուխ եղէ ի գրութիւՕ մեկնութեան ա- ղօթնոյս և պատարագին, զոր մեկնեալ էին սուրբ «արքն մեծն նոսրով և 8էր Ներսէս և այլ սուրբ Հարքն, մեծաւ աշխատութեամր գյխաւորեալ յանկ հանի շնորհօքն Աաոածոյ: Ի յիշատակ .... Կսւտա- րեցաւ գիրս ի մեծ թուիս ՁԻ>Ջ, ի բազմաթշուաո ժա­մանակի (Ընդգծումները մերն ե ն ֊Ե . Ա. Պ.):

Մովսես Երզնկացու «Մեկնութիւն ժա մ ա - կա րգութեա ն» աշխատությունը, ինչպ ես նաև խնդրո աոարկա Պատարագի մեկնությունը խմբագիր աշխատություններ են:

Հետ ևա բա ր վեր ոտ պ յա լ * հիշատակարա­նի «Ձեռնա մուխ ե ղ է ի գրութիւն մեկնութեան ա ղօթնոյս և պա տա րա գին, ՚ զոր մեկնեալ էին սուրբ հարքն . .. . մեծաւ աշխատու- թեամբ գլխ ա վորեա լ յանկ հանի շնորհօքն Ա ստ ուծոյ» բա ոերը կա րող ե ն ենթա դրել տա լ, որ սույն աշխատության՛ խմբա գիր- հեղինակը վերոհիշյալ Թորոս քահանան է, քանի որ ա յլ հեղինակի անուն չի հիշվում:

Ա յստ եղ հիշենք, որ Թորոս քահանան № 9292 ձեոագրի գրիչն է :

Ն ա է ա րտ ա գրել նա և № 2607 ձեոագի­րը, ուր դա րձյա լ Պատարագի մեկնությունից անմիջապես հետո կա իր հիշատակարա­նը— գրեթե նույն հիշատակարանը, տ ա ր­բերվում է միայն հիշման ենթակա անձանց անուններով և թվա կա նով. «Կատարեցսււ գիրս ի մեծ թուիս Չ1սԹ * (փոխանակ «Ձ |ս Զ » -ի ) : Եւ ո չ մի հիշատակության նա­խ որդ ձեոագրի կամ ա յն մասին, որ ա յդ գործը ավելի վ ա ղ է գրվել:

• Տես Մատենադարանի ЛЙ 9202 Տեոագիրը, է յ 806ա —80бр;

1073 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 17

Այստեղից ա րդեն պ ա րզ է դաոնում, որ « Չ Խ Զ » I» «Չ էսԹ » թվականները ցույց են տալիս ոչ թե Պատարագի մեկնության գրության թվականը, ա յլ Ш 9292 և 2607 ձեռագրերի ընդօրինակման թվականը: Ո- րով կասկածի տակ է դրվում Թորոս քա ­հանայի հեղինակ լինելու հարցը:

Ա յս ավելի է հաստատվում մեկ ա յլ' № 7275 ձեոագրի հիշատակարանով, դարձյալ զրվսւծ սույն Պատարագի մեկնությունից հետո.

«Շնորհօք Ս աոսւտ գթությամբ մսւրդսււփլփն Աստու&ոյ Հօր և Որդւոյ Ս ՀոգւոյՕ սրբոյ, այն пр վասն կամէվոյ զկեսւնս սւմենեցան արձակեսւլ ւս- ճեցոյց ղօրինակս ս ((ճանապարհս փրկու|«1.ան ըստ այլ Ս այլ րարոյից հսւսակաց ս արուեստից մարդ- կան այլ և այլ ՏԱս Ս արւսհստս փրկականս, բարձ­րագին և խոնարհւսգոյնս, նրբաշսսիդս Ս անդորր ընթացս, յոլովաջանս և թեթԱախոէւջս, նսփւապսւ- տիւս և երկրորդականս, զի ըստ կարի կամ յօժա- րութեան ալս մ, կամ այլում հետևելով ոք, մի յա- սահատ եղեւսլ ի դժաարութենէն վերջոտնեսզ ան­հաղորդ մնասցէ փրկական ճանապարհի ի միք, այլ ըստ չափոյ զօրութեսւն կամ յօժսւրութեան ընդ մի կամ ընդ յոլովս ի ճանապարհաց հետևեւսլ' ժսւմա- նհսցէ փրկութհան: Տայս ամհնաոասւ գթոփիւնսԱստւսծոյ հւպեցեսււ, ես, ամենաթշուաո երիցս ատե- (իս Մաթէոս յոգնամեդ ծւսոայս Աստածոյ, սոսկ անաւսմբ քսւհանայ ի կբօնաւորւսկան Տևի, քանզի տեսեալ զիս ի րարձրսւգոյն սւոաքինութեանց շսս- ղաց չար ուղի գնացեալ, մանաւանդ ւադթհալ ի ծանրու|օենէ կաւեղէն յարկիս, ոչ անելով տեսակ ինչ բարէաց մասն փրկոփեան: Վասնորոյ ձեռնամուխ եղէ ի գրութիւն Աստուածահաճոյ տիրապէս աղօթ- նոյս մեդսաքսսիչ հաշտարար սուրբ պատարագին, ե էր ընդ եդբարսն Յովհաննու աղօթիցն, զոր մեկ- նեալ էին սուրբ հարքն մեր մեծն նոսրով և տէր Ներսէս և այլ սուրբ հարքն, զոր և հոդս անար- գութեան Մաթէոս իւդիյայթեալ սւաոսւպանօք գլխւս- ւորեսզ յանկ հանի ցայգացանկ աշխասւութեամբ շնորհօքն Աստւսծոյ, ի յիշատակ .... Գրեցաւ գիրքս թվիս ՋՋ (Ընդգծումները մերն են—Ե. Ա.Պ.):

Ինչպ ես պ ա րզ երևում է , ա յս հիշատա­կարանի ձևը գրեթե նույնական է վերոհիշ­յա լ երկու հիշատակարանների հետ' նույն բա ռերն ու նույն արտահայտություններն են, միայն ա յստ եղ հիշվում է «Մ ա թէոս», ւիոխանակ «Թ ո ր ո ս »-ի , և « Ջ Զ » , վտխանակ «Չ 1սԶ »-ի կամ «Չ1սԹ »-ի :

Ա րդեն պ ա րզ երևում է , որ այս հիշա­տակարանները միայն գրչի վերա բերյա լ են խոսում և ոչ մի կապ չունեն աշխատու­թյա ն հեղինակի հետ:

10 Տես Մատենադարանի № 7275 ձեոագիրը, էջ231 բ—232ա:

Իսկ ո՞վ է «Հաւաքումն Համաոօտ մեկ- նութեան սրբոյ պ ա տ ա րա գի....» աշխատու­թյան խմբագիր-հեղինակը:

Սույն գործից մի քանի օրինակներ կան նաև Երուսաղեմի Սրբոց Հակոբյւսնց վան­քի ձեռագրատանը, որոնցից երկուսը' 895 և 1236 թվահամարները կրողները, ունեն հետևյալ հիշատակարանը.

«Ի վեց հազարերորդի, չորեքհսւրիլրերորդի, ին- նըսներորդի ս չորք թուի ելանելոյն Ադամսւյ ի վւա- ասկենցւսղ դրախտէն, Ա յեւթն հարիւր քառասուն ե երկու թոփ հայկականս տումարի, ի դիտսւպետա- լօեան Տեաոն Ատեփաննոսի գերելոյն յԵգիպտացւոց, ե ի |*ադակալւս|»եան Հեթմոյ' Որդւոյ Լևոնի, աոն բարեպաշտի և աստաածասիրի, Մովսէս, մեդօք մե- ոեալ ոգի, կամհցայ հաւաքումն աոնեւ համաոշտա­րար մեկնաբեսւնց Սրբոյ Պատարագիս, զոր սուրբ հարքն Խոսրով Անձևացեաց եպիսկոպոս և Ներսէս Տարսոնի յաոաջագոյն ընդ երկար քննեալ էին, նաև զոր յայլոց սրբոց հարց ես կարացաք րանագտակ լինել յանցն իւր տեդւոջ եդաք աո ի զբօսանս մանգանց Սիոնի: Եւ զայս ոչ թէ միայն յսւնձնէ կամ սիրով իփզախեցսւք, այլ յորդորեաւ աոաւել {իմաս­տուն րսւբանապետէն Յովհաննու, որ Ա ի սոյն ամի փոխեցաւ ի Քրիստոս, որոյ շնորհեսցէ Տէր Աստ- Ուած հանգիստ և ււղորմւսթիւն:

Արդ եթէ ումեք հաճոյ բաեսցի Տեաոն շնորհ, և ք»է ոչ' ի բանսն ընթսւսցի Մեկնաթիւն և զմեզ ւսն- պարսաւս յտողցէ, զի ըստ աոն և զօրաթխն իւր, և իւրաքանչիւր ոք իւր վարձս աոցէ ի Փրկչէն մերմէ Ցիսասէ Քրիտոոսէ, որ է օրհնեալ ընդ Հսսր և Հո- գւոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»11:

Այս հիշատակարանը մեզ հնարավորու­թյուն է տալիս պարզելու մի շարք հարցեր:

Նա խ ա յն, որ այս գործի հեղինակը Մով- սես Երզնկա ցին Է:

Է?րկրորդ, որ սույն գործը գրվել է Հայոց Չ1սՌ թվականին, որը հավասար է Փրկչա­կան թվակարգության 1293 թվականին:

Հիշատակարանից պարզվում է նաև այն, որ Մովսես Երզնկացին այս գործը կատա­րել է «յորդորեա լ ւսոաւել յիմաստուն րա- բունապետէն Յովհա ննու»:

Վերոհիշյալ Հովհաննես րաբունապետը ամենայն հավանականությամբ Հովհաննես «Պ լուզ» Երզնկացին1’ է (պատմությունը մեզ

11 Տես Նորայր եպս. Պոդարյան, «Մայր ցուցակ Ձեոագրւսց Սրբոց Ցակոբեսւնց», Р, Երատտլեմ, 1087 р., էջ 322:

|յ Երկար ժամանակ բանասերները ընդունում էին, որ ԺԴ դարի վերջերին Ա ԺԴ դարի սկզբներին ապրել ե ստեդծագործել է միայն մի Հովհաննես Ծրզնկացի՝ «Պլուզ», «Ծործորեցի» Ա այլ մակա­նուններով: Աոաջին անգամ Լ. Իւսւչիկանն է, որ «Պլուզ» և «Ծործորեցի» Հովհաննես Երզնկացինե- րին տարբերակել է միմանցից: Տես նրա «ԺԴ դարի

ՃՏ՛Ի'

II-■*>«>> ♦ք»1ԴԱ('ԱՆ

18Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

նույն ժամանակում այլ Հովհաննես րւսբա- նապետ չի հիշոււք): . .

Հիշատակարանից պարզվում է նսւե Հով­հաննես Երզնկացու մահվան թվակւս 1ը

129Ց:

«Հսսաքումն Հսւմաոօւո Մեկնութեան Սրբոյ Պատա րա գին....» գրվածքը խմբագիր

այն 1 М ; տրվել է շուրջ Ю աղբյուրներից, որոնցից վերցրել է հատվածներ թե’ ամբողջությամբ և թե' կրճատումներով:

Աշխատությունը բա ղկա ցա ծ է հետևյալ

ա--!!-Աոաջադրութիւն Մովսէսի Երզնկաց- լոյ: (Վերնագրումը մերն է - Ե . Ա . Պ .) :

Սկիզբը. «Աստուած, որ մեծն է ողորսու- թեամբ, անսկիզբնն և անվախճանն, ա ն­պատճառն յամենայնի և պատճաոն ամենե- ցուն լինելութեա ն....»13:

Առաջադրության մեջ Երզնկացին խոսում է ս. հաղորդության խորհրդի հաստատման կարևորության և նրա հետ ա ոնչվող զա նա ­զան հարցերի մասին (աշխարհի ստեղծում, աոաջին մեղք, Երկնավոր Հոր մարդասի­րության երևան գալը Իր Միածին Որդուն աշխարհ ուղարկելով, Որդի Աստուծո զե­նումը մարդկանց մեղքերի թողության և նրանց բժշկության համար, Քրիստոսի պատվերը Վերջին ընթրիքի ժամանակ. «Ջա յս արարէք յիմ յիշատակ» (Վա կա ս ԻՌ 19) և ա յլն):

Այնուհետև Երզնկացին խոսում է իր կա ­տարած աշխատանքի դրդապատճաոի մա­սին. «Եւ արդ քանզի երջանիկ հարքն ա-

հայերեն ձեռագրերի հիշատակարանները», Երևան, 1950, էջ 849 (ծանոթագրության): Ապա այս հար­ցին հանգամանորեն անդրադարձել է Արմենահի Արապյանը նախ աոանձին հոդվածով՝ «Պլուզ և Ծործորեցի Հովհաննես Երզնկսւցիները» (ՀՍՍՀ ԳԱ «Տեղեկագիր», 1957 յ»., М 6), ե ապա «Հովհաննես Երզնկացի» աշխատության մեջ' տպված Երևանում, 1958 թվականին: Այս ամենից պարզ դարձավ, որ ԺԳ դարի սկզբներին ապրե) Ա ստեղծագործել են երկու Հովհաննես Երզնկացիներ.

ա.—Հովհաննես Երզնկացի' «Պլուզ» մականունով, մանկավարժ, նշանավոր մատենագիր և եկեղեցական գործիչ, 1293 р.:

р.—Հովհաննես Երզնկացի' «Ծործորեցի» մակա­նունով, ունիթորական շարժման մասնակից, մատե­նագիր, 1826-ից հետո:

221աՏեԱ ՄատենաԴաՈանԻ № 9292 ձեոագիրը, էջ

ոա ջինք զխորհուրդ սրբոյ գոհաթեւսնն յիւ- րաքւսնչխր ժամանակս բա ցա յա յտ եցին զա ­նազան տեսութեամբք ե երկարւսս|ատում բանիւք ըստ իւրեանցն մեծ ոգւութեան և երկւսրասէր յօժարութեւսնցն: Իսկ մ եզ զկնի եկելոցս ըստ մերումս ձւսնձրասէր բարուց և վւոքր ոգւութեամբ վհւսւոելոց, յտւէտ հար­թիկ նէ յոյժ սիրելի, ըստ կարճութեան նուսւ- զեա լ ժամանակի: Վա սն որոյ և յօժւսրիմյյ ըստ յաոաջ ա սա ցեա լ պատճառիդ զերանե- լեա ց սրբոց հարցն երկարապատում և զա ­նազան տեսութիւնսն ի միասին հսւմաոօ- տել, զի ըստ կարճ ի կարճոյ միայսւր շւսրա- դըրութեան ա ռձեռն պատրաստ լիցի յա - պագայս զկնի եկելոցդ ա ո ի զմայլումն սի­րալիր փափագման: Զ ի որ հսւճեսցի յայււ խահ հոգևոր կերակրոյ վա յելել, և սիրաբար յօժարեսցի ի վերածնութիւն սւքին պարա- պել, պարգևատուին ամենեցուն ամենսւ- տ եաոնն զփ ա ռս և զգոհութիւն յաւէտ մա- տ ուսցէ»14:

Երզնկացուն մտահոգել է մի կարևոր հարց, թ ե որքա նո՞վ է ինքը ար՜ժանի ա յս­պիսի մի գործ անելու և թե ի՞նչ գնահա­տանքի կարժանանա իր գործը ընթերցող­ների կողմից. «Իսկ ե թ է ումեք անախորժե­լի և ոչ հաճելի թուեսցի արարուածս այս,՜ ի սրբոց հարցն ի բուն մեկնութիւնսն և ի նազելի բա նսն ընթա սցի, որ առաջի կայ պատրաստական՝ երկարապատում ճոխու- թեա մբ, սեղա ն հոգևոր լի ՜բազմագոյն և զա նա զա ն խորտ կօք և զմերս իբր զանպի- տան ի բա ց լքեա լ թ ո ղ ցէ »15:

Ա յնուամենայնիվ, անկախ այն հարցից, թե ի՞նչ նպատակի կծառայի իր աշխատու­թյունը, Երզնկա ցին իր խրատներն է տալիս ապագա սերունդներին ս. ՚ հաղորդության խորհրդին մասնակցելու և Քրիստոսի մեդ. սա քա վիչ մարմինը ճաշւսկելու համար, հիմ­նականում շեշտելով հետևյալը. .«Պարտ է երկիլղիւ զինքեա նս ըստ արժւսնւոյն պատ­րաստել և ապա համարձակել մերձենալ ի ճաշակումն մա րմնոյ և արեան Որդւոյն Աստուծոյ, զի մի, որ պատճառն է կենաց և դեղն անմահութեան, դեղ մահու ւինիցի վասն լրբութեամբ խիզախելոյն և անարժա- նութեամբ հա ղորդելոյն»1®:

բ .— Երա նելտ յն Ներսիսի Տարսոնի Ե- պիսկոպոսի բա ցա յա յտ ութխ ն.

ԳԻ՞նչ յայտ ա ոնէ յաւանդատունն պ ա յծա ռա զգեստ իլն.Սկիզբը.— Եկեղեցիս տաճար և տուն Աստ-

ուծոյ է ....- է ջ շ շ տ բ .

14 Տես նույնը, էշ 221ա-222բ:15 Տես նույնը, էջ ЯЯЯр.18 Տեդ նույնը, էշ ջ28ա;

զգենա լն.Ս կիզբը.— «Ց ի շեա Տէր զԴ սւփ թ և . . . .» :

Դսսիթ զՔրիսսւոս կ ո չէ ....: է ջ 2 2 3 բ - 224բ:

3 .— Զ ի՞նչ քսւրոզութիւն սւսրկսււագին յայսոսիկ.Ս կիզբը.— Ապա սարկաւագն հրա մա յէ....;

«1սնդրեսցուք հաւատով ւփաբանու- թ եւսմ բ....»:Ա յսինքն լա ա յք զի խոստացւտ Տ էր ն ....: է ջ 2 24բ— 225ա :

4 .— Մեկնութիւն քահանայական սւղօթի- ցըն.Սկիզբը.— «Որ զգեցեա լ ես զ լո յս ....» :

Մ եծ էր Ա անչափ խոնարհաթիւն Ք Ս ի ....: է ջ 225ա — 226բ:

5 .— Մեկնութիւն սպ օթից.Սկիզբը.— Աստուած, Ա սա ա ա ծ մ ե ր ....» :

Ինքն ա սա ց' Ես եւ! հացն կեն ա ց....: է ջ 2 2 6 բ - 2 2 7 ա :

Ս կիզբը.— «1սունկ մա տ ուցւսնեմք....»:Ընդ զգա լի խ նկո յս ...: է ջ 227ա :

Սկիզբը. — «Օրհնեալ թագաւորութիւնն Հ օ ր .. ..» :Շնորհ ա նելով տուեցելոց բւսրեա ցն....: է ջ 227ա — 227բ:

6 .— Մեկնութիւն Հսսա տ ւսմքի. (վերնա ­գրումը մերն է — Ե . Ա . Պ .) :Սկիզբը.— «Հա ւա ւոա մք ի մի Ա սա ա ա ծ....» :

Ոյք զպաշաելի և զհամաշխարհական հւսւասա կա րգեցին ....: է ջ 227բ— 241բ:

գ .— Մ եծին Խ ոսրովա մեկնաթիւն Զոր ա- րա րեալ է քա րոզին, որ յեւո Աւետարանին Ա զՀա ւա տ ա մքն ա սելոյ.Ս կիզբը.— «Ե ւ ևս հաւատով ա ղա չեսցա ք և

խ ն դրեսցուք ....» :Եւ ևս որ է ա յլ հաւատով ւսղաչես- ց ա ք ....: է ջ 2 4 1 բ — 243բ:

դ .— Մեկնութիւնք ա ղօթից և քա րոզից (վերնա գրումը մերն է — Ե . Ա . Պ .) :

1.— (հա մա դրա բա ր |սոսրովից և Ն երսե-

« ի ց ) :Ս կիզբը.— «Տ է ր մեր և փ րկիչ Ցիսուս Ք րիս­

տ ո ս ....» :1սոս. Երկնից և երկրի գոլով տ է ր ....: Ն եր . Զմեծութիւն ողորմութեան նորա ա ո մ ե զ ....: Է ջ 24Ցբ— 246բ:

2 .— Խոսրովու ա ո ա յնոսիկ, որք սւսենն,զի լսեմ և ոչ աոնում, ապա բնա ւ և ոչ լսեմ, զի մի աւելիս դա տ եցա յց: (Վերնագրումըմերն Է - Ե . Ա . Պ .) :Ս կիզբը.— Յա յսմ տեղի ասի որպէս յար Տա -

կել զժողովուրդն' Օրհնեա տ էր, զի բե- մա սա ցա թեա ն տ եղի է , և աւարտեն զա ղօթսն օրհնա թեա մբք և ի վսւրդա- պ ետ ա թեա ն յանկնդրութիւն տան զա ն-

Յինս, և ապա զխորհրդականն կատա­ր ե ն ....: է ջ 246բ— 249ա:

3-— Խոսրովա մեկնութիւն քարոզիցն (վերնագրումը մերն Է - Ե . Ա . Պ .):Սկիք|բը.— «Մի ոք յերա խ ա յից....»:

Հրա մա յէ, եթ է երախայ ոք ի ց է ....: է ջ 249ա — 249բ:

Սկիզբը.— «Կ ա ցցա ք աոաջի սրբոյ սեղսւ- նոյս Ա ստ ա ծո յ....»:Որպէս ի քնոյ ընդոստւսցուցանէ քա ­ր ո զն ....: է ջ 249բ— 251ա:

ե .— Պատարագամատոյց, էջ 2 5 1 ա -3 0 4 բ : Մեկնութիւնք աղօթից և քարոզից (այս

տողի վերնագրումը մերն է - Ե . Ա. Պ .) : Սկսվում է «Տ էր Աստուած զօրութեանց»

աղօթքի մեկնությունից և շարունակվում է մինչև վերջ: Երզնկացին խմբագրելով այս հատվածը հիմնականում օգտ վել է Խոսրով Անձևացու և Ներսես Լամբրոնացու գըր- վա ծքներից: Հաճախ է երևում նաև Դիո- նեսիոս Արիսպագացու անունը: Երբեմն ե- րեվում են «ա յլո յ», «այլուստ» արտահայ­տությունները և մեկ անգամ «Կիւրեղ» սւ- նունը:

«Եւ իջեալ ի ստորին վայրս մահու» ար­տահայտության մեկնության մեջ երևան են գալիս հետևյալ անունները, բացի Խոսրո- ւ|ից և Ներսեսից, Սարգիս, Կիւրէղ, Եփրեմ, Տիմոթէ, Սևեո, Ամոն, Աստուածաբան, Իգ- նսւտիոս, այլուստ և այլն:

Իսկ «Հա յր մեր»-ի մեկնության (հսմանակ Խ ոսրովի, Ներսեսի անունների և «ա յլ, այլոյ, ա յլուստ» արտահայտությունների հետ մեկ­տ եղ երևան է գալիս նաև Նյուսացա անու­նը: «Հա յր մեր»-ի մեկնությանը մասնւսկցեւ է նաև ինքը' Մովսես Երզնկացին:

Կան նաև ւ!ի շարք ա յլ հատվածներ, ո- րոնք պատկանում են Մովսես Երզնկացա գրչին, այսպես'

1.— «Սովաւ հանգոյ»-|ւ մեկնության աո- թիվ.Սկիզբը.— Սա է հանգիստ յուսով ի Քրիս­

տոս ննջեցելոց' ի փրկութիւն ամենայն հաւատացելոց: Սա արմատ անմահու- թեա ն և ճշմարիտ կենդանութիւն' հա- ւատով և յուսով ճաշակողաց: Սա աղ- բեւր ամենայն բւսրա թեա ն....: է ջ2 8 8 ս ւ-2 8 3 բ :

2 .— «Յիշեա Տէր »-երի ց հետո.Ս կիզբը.— Փաոաւորեսցուք զԱստուած ի

մահկանացու մարւէինս մ եր ....: է ջ288ա — 288բ:

3 .— «Հա յր մեր»-ից անմիջապես աոաջ. Ս կիզբը.— Ա րդարև շնորհքն Աստուծոյ է ' որ

տ ա յ մեզ համար&ակութխն հայր կոչել զԱ ստ ուա ծ....: է ջ 291ա:

4 .— «Հա յր ւ!եր»-ից հետո' «Ա յլ փրկեա

1973 _____________ ___ _ Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 18

2 .— Մեկնութիւն Սաղմոսին որ նախ քան

20 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1873

զմեզ ի չա րէ» արտահայտության համար. Սկիզբը.— Չար, չար է բանսարկուն և դար-

ձեալ չարւսգոյն չա ր ....: է ջ 295ա —296ա:

5.— Ս. հաղորդության բաշխումից առաջ. Սկիզբը.— Լուիցուք բանիցս կամակար յօ-

ժարութեամբ, մատիցուք Ա ճսւշակես- ցուք զքաղցրութիւն Քրիստոսի փըրկ- չին մերոյ....: է ջ ՅՕՕբ— 302բ

Ա մի շարք այլ հատվածներ:Մովսես Երզնկացու այս հատվածները

աղոթքների կամ քարոզների մեկնությունից ավելի վանականի հոգու պոռթկումներն են Ա նրա խրատները հասարակ ժողովրդին:

զ .— Վերջաբան Մովսէսի Երզնկացւոյ (վերնագրումը մերն է— Ե. Ա . Պ .) :Սկիզբը.— Գոհասցուք և մեք զմարդասիրէն

Աստուծոյ, երկրպագեսցուք անճաո բա - րերարութեան նորա, պատմաբանես-

ցուք զ մեծա սքա նչ ողորմութիւն նորւս...: է ջ 304բ— ՑՕՑբ:

Երզնկացին գոհություն է հայտնում Աստ­ծուն, որ իր գործը ավարտին հասավ: Ապա հիշատւսկելու! ա յն բոլոր բարերարություն­ները, որ Աստված ստեց մարդկանց համար, հարց է տալիս իր նմաններին. «Ո վ մարդ, զի՞նչ տացուք տրիտուր Տեւսոնն ընդ ա մե­նայնի, որ շնորհեաց մեզ, այլ միայն անկեալ ի վեր այ երեսա ց' արտասուալից դիմօք զատ ակս երկրի թա նա յով' գոհասցուք ա ն­դադար զբա րերար Տեա ոնէ .մերմէ»17:

է . — Յիշաաակարւսն հեղինակի (վերնւս- գըրումը մերն է - Ե . Ա . Պ .) :

(Տ ե ս Նորա յր եպիսկոպոս Պողարյւսն, «Մ ա յր ցուցակ ձեոա գրա ց Սրբոց Յա կոբ- եա նց»— Բ, Երուսաղեմ, 1967 թ ., էջ 322)-

(Շարունակհփ)

17 Տհս նույնը, էջ 805սւ:

Ն . Տ Ե Ր - Մ Ի Ք Ա Յ Ե Լ Յ Ա Ն

ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄԻ ՍՐԲԱՆԿԱՐ

18-րդ դարի 40-սւկանից մինչև 80-ա կա ն թվականներին հ՜ին Կահիրեի ղպտի բա զ­մաթիվ եկեղեցիներն ու վա նքերը գա րդա ­րող հայտնի նկարիչ հայազգի Հովհաննես Երուսաղեմացու' գործերն ուսումնասիրե­լիս ա յդ նույն եկեղեցիներում մենք հանդի­պ եցինք երեք գեղեցիկ սրբապատկերների, որոնք թվում են , թե չեն պատկանում վերո­հիշյալ բւսզմաբեղուն նկար չի վրձնին:

Այս սրբանկարների երկուսի մասին լքենք խոսել ենք 1969 թ. «Սովետ ա կա ն ա րվեստ » ամսագրում2: Հին Կահիրեի Կասրիյատ էր-

1 Նրա մասին տեսնել մեր հետևյալ հոդվածնե­րը" «Նկարիչ Հովհաննես Երասսւղեմացին Եգիպ­տոսում» («Պատմա-րանասիրսւկսւն հանդես», Ե- րեվան, 1967, № 2 - 8 (3 7 -3 8 ) , էշ 287-276), «Հովհաննես Երաասդեմացա նկարների ցուցակը» (նույն տեղում, 1968, № 3 (42), էջ 277—289), «Անունը՝ Հովհաննես, ազգանունն անհայտ է» («Դարան» ամսագիր, Երևան, 1968, № 8, էջ 50— 54):

1 «Երկու նկսւր ղպտի եկեղեցուց» («Սովետական արվեստ», Երևան, 1969, № 4, էջ 58—56): Հետա­գայում լայս տեսան նաև սվւյաոյշահսւյ հետևյալ թերթերում' «Հուսաբեր» (Կահիրե), 21 և 22 հուլի­սի 1969 թ., «Ս,յգ» (Ռեյրաթ), 8 և 9 օգոստոսի1969 թ. և «Արև» (Կահիրե), 25 և 26 մարտի1970 թ.:

Ռիհանի (Է լ-Ա դ ա ր ս ւ-Ս . Կույսի) ղպտի ե- կեղեցում են գտնվում դրանք: ԱոաջինըՄարիամ Աստվածածնա նկարն է , գրկին նստած Հիսուս մանուկը, իսկ երկու կողմե- րում են գտնվում Հովհաննես Մկրտիչն ու Զեբեդիա յի որդի Հա կոբը: ՀովհաննեսՄկրտչի ձեոքում կա մի ձող, որի ծայրից կախված ժապավենի վրա երկաթագիր հա­յերեն տառերով գրվա ծ է հետևյալը' «Ա - պաշխարեցէք զի մերձեալ է արքայութն երկնից» (մեջբերում Ավետարանից, Մատ- թեոս Գ 2 ) : Նկարի չափերն են 136X 118 սմ: Լուսանկարը տեսնել «Սովետականարվեստ»-ոււէ3: Հա յերեն այս գրությունը բացահայտ կերպով ցույց է տալիս, որ սույն նկարը գործն է մի հայ նկարչի:

Նույն եկեղեցում է գտնվում մի ուրիշ սրբանկար, որ նույնպես ներկայացնում է Մարիամ Աստվածածնին, որի գրկին բա զ­մած է Հիսուս մանուկը, իսկ երկու կողմե­րում կա մեկական հրեշտակ: Նկարը թեպե- տեվ որևէ գրություն չունի վրան, սակայն նմանության շատ գծեր ունի նախորդ սըր- բանկարի հետ, և թվում է թե հայազգի նույն նկարչի գործն է: Այս երկրորդ նկարի չափերն ավելի փոքր են' 8 3 X 6 0 ,5 սմ:

յ «Սովետական արվեստ», 1980, № 4, էջ 54:

22Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Լուսանկարը տեսնել «Սովետական ար-

" Հ Ր Տ Ս ւ սրբանկարների ոճըտարբերվում է Հովհաննես է7րոաաղեմաց.ս ոճից: Մենք գտ ել էինք, որ ՚դրա նք նման մում են ավելի 1723— 24 թվականներին Ծ- րուսաղեմում նկարված 23 ^ կա[ ; նեոհ հեղինակ տիրացու Հովհաննեսի ճհն®̂ Հանգուցյալ Գարեգին կաթողիկոսն

Ա նուս գործի մ ա սին:Այսօր սույն հոդվածը նվիրվում . է ղպտի

եկեղեցում գտնվող երրորդ նկարի ոաում-

նԱՀինԿ ա հիրեի ղպտի մի ուրիշ եկեղեցում (Ս Վ ա ովա ոա յի-Ս իտ տ Բարբարա կոչեց­յա լ), որ հեոու չէ նախորդ' Կասրիյատ Էր- Ռիհանիի եկեղեցուց, գտնվում է մի մեծ սրբանկար, որի անունը տրված է ղպտի արվեստի մասնագետ Մարկոս Սիմայկա փաշայի կողմից այսպես' Ь е т а з э а е г е оев էոքտոէտ с1е В е Ш ё е т , այսինքն' Բեթղեհեմի մանուկների կոտորածը7: Սույն նկարը տ ե­ղադրված Է եկեղեցու ներսում, հյուսիս- արեմտյան պատի վրա , եկեղեցու մուտքի գլխավոր դոա ն և ձախակողմյան փակ դուսն մեջտեղը: Չափերն են ' 113X 76 ,5 սմ:

Նկարի ներքևի կեսը ներկայացնում Է Բեթղեհեմի մանուկների ջարդը: Բեթղեհե- մը հին Պաղեստինի այն քա ղա քն Էր, ուր ծնվել Էր Քրիստոս և ուր հռոմեական տի­րապետության ժամանակ, մեր թվագրու­թյան սկզբին, տեղի Էր ունեցել նորածին հրեա երեխաների կոտորածը: Սույն ա րժե­քավոր նկարը ներկայացնում Է ա յդ սպան­դի պատկերը: Նկարի կեսին երևում են հռոմեացի երեք զինվորներ, որոնց երկուսը ձեռքում ունեն բարակ երկար սրեր, և ո- րոնք կոտորում են կիսամերկ կամ բոլորո­վին մերկ մանուկներին: Նկարում երևում են թվով 18 մանուկներ, որոնց մեկ մասը վիրավորված Է, իսկ մյուս մասն Էլ արդեն մեռած: Վերքերից հոսում Է արյունը: Երե- վում են 1— 2 մանուկներ, որոնք տակավին ողջ են և չեն վիրավորված: Նկարի ձախին

* Նույն տեղում, Էջ 65:5 Նույն տեղում:• «Հասկ» հայագիտական տարեգիրք, գ տարի,

Անթիլիաս, 1967, Էջ 26—52: Գարեգին կթղ. Հով­սեփյանի նույն հողվածն աոաջին սւնգամ, քիչ վ>ո- փոխու|»յամբ, լույս Է տեսեւ 40 տարի աոաջ, Գա- րեգին Լևոնյանի «Գեղսւրաեստ» պատկերազարդ հանդեսում, Թիֆւիււ, 1817, հասար 6, Էջ 46—65:

1 М эгсиб Н. Տ1 ша1 ка РасЬа, նսՍօ &ошп1а1ги ժս Мивёе Сор1е <М йев рМпсфаЬгв 6̂ 11տօտ с1и Са1ге, Ье Са1ге, 1937, ра^е 69.

կան կիսամերկ երկու զարհուրած մայրեր և ւփ հատ Էլ աջակողմյան մասում, որոնք աշխատում են հռոմեացի զինվորների ձեռ­քից ա զա տ ել իրենց զավակներին: Զինվոր­ները կատաղած երևույթ ունեն, կրում են մորուք և պեխ, իսկ իրենց գլխ ին Էլ ունեն հռոմեական զինվորա կա ն սաղավարտը:

Նկարի աջին, ներքևից ճիշտ 20 սմ դ ե ­պի վերև, երկու սանտիմետր բարձրությամբ, մեսրոպյան մեծ երկա թա գրով երևում են հայերեն երեք բա ռեր' «Կոտորումն սբ. մանկսւնց», որոնց ընդհանուր երկարու­թյունն Է 16 ,5 սմ: Գ րերը գրվա ծ են սպի­տակ ներկով, սրճագույն ֆոնի վրա , որո­շապես ընթեռնելի և հստակ կերպ ով տեսա­նելի: Որոշ տառեր գրվա ծ են կապ-Գրերով, այսպես միա ցվա ծ են Կ-Ո, Ո-Ի, Ս-Ռ, Կ-Ա:

Սույն տողի սկզբում, «Կոտորումն» բա ­ռից աոա ջ, ժամանակին եղել Է մի բա ռ, իսկ տողի ներքևում Էլ' մի քանի բա ռեր, որոնք պ ետ ք Է հայերեն եղա ծ լինեին, և որոնք այժմ սրբվա ծ են և անտեսանելի: Ա յդտ եղ մնացած են գրերի նմանվող մի շա րք սպ ի­տակ հետքեր միայն:

Նկարի ներքևում, ճիշտ մեջտ եղը, ար­յունլվա վիճակում գետ նին պ առկած Է մի փոքր մերկ տղա (թվում Է, թե մեռա ծ Է ա րդ են), վզից և ձախ կողից վիրավոր: Ա. Հստակ կերպ ով երևում Է, ոբ տղայի վերե- վում ժամանակին եղա ծ Է երկու տ ող հայե­րեն գրություն (վերևի տողը 26 սմ, իսկ ներքևինը 20 սմ երկա րությա մբ): Р . Նույն տղայի ներքևում Էլ թվում Է, թե եղել Է եր­կու տ ողով մի ուրիշ ա վելի կարճ գրություն (վերևինը' 13 սմ և ներքևինը' 11 սմ եր­կա րությա մբ): Գ . Կենտրոնից դեպի մի քիչ աջակողմ 5 սմ երկարությամբ մի ուրիշ գրություն ևս ժամանակին եղա ծ կթվի:

Ներկա յիս սակայն, սույն երեք (Ա , Բ, Գ ) գրություններն Էլ բոլորովին սրբվա ծ և ա ն­ընթեռնելի են դարձած: Հստակ կերպ ով ե- րեվում Է, որ ժամանակին ա յդտ եղ բառեր եղա ծ պ ետ ք Է լինեին, այն Էլ անպայման հայերեն: « Ա » տա ռը մի քանի տեղեր երև­վում Է անորոշ կերպ ով: Վերոհիշյա լ երեք տ եղերն Էլ սրբվա ծ են, սկզբնա կան տառերի սպիտակ ներկն Էլ տ ա րա ծվա ծ լինելով ա յս­պես աջ ու ձախ: Ուշադիր դիտողի համար հայտնի Է դաոնում, որ ա յդ բա ռերը դի­տավորյալ կերպ ով սրբվա ծ և ա վերվա ծ են չա րա գործ մի ձեռքի կողմից, տեղերն Էլ մաքրված և հավասարեցված ֆոնի հետ: Ամենայն հավանականությամբ ա յդտ եղ դրվա ծ պ ետ ք Է լինեին հայերեն լեզվով նկարչի անունը, նկարի թվականը, հիշա­տակարան և ա յլ շատ կարևոր տեղեկու-

1973 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 28

Իմուններ, որոնք այսօր դժբա խ տ ա բա ր ա ռ­հավետ ջնջվա ծ են մ եզ համար: Եթե հետա­գայում ճարտար ձեռքերի շնորհիվ զա նա ­զա ն դեղերով ե նուրբ ֆոտո նկարչության միջոցներով կարելի լիներ վերականգնել սրբվա ծ ա յդ տողերի բնա գիրը, վստահ ենք, թե կարելի կլիներ ձեռք բեր ել շատ արժե­քավոր տեղեկություններ հայ արվեստի, հատկապես 18-րդ դարի պատմության հա­մար:

Նկա րի վերեի մասի ձախակողմում էլ ե- րեվում է երեք հարկանի մի շենք, սրճա­գույն, ե սպիտակ դարա տ ա փ , որի մոտ ե- րեվում են նիզակավոր ե հեծյա լ մի քանի հռոմեացի զինվորներ, նախորդ զորքերից շատ ա վելի փոքր չա փ ով նկարված: Գըլ- խավերեում կան ծա ծա նվող վեց դրոշներ ե բա զմա թիվ նիզակներ է լ օդում:

Վ երեի մասի կենտրոնում և ա ջա կողմ­յանն երեում են մի քանի ուրիշ զինվորներ, որոնք սրով կամ դա շույնով կոտորում են մի քանի փոքր տ ղա ների: Հորիզոնը դեղ­նորակ է ներկվա ծ, իսկ երկինքն էլ' կանաչ:

Վերևում, նկարի ա ջա կողմյա նը, մի տուն է երևում, որտեղից բա զմա թիվ ա ղավնի­ներ, կատարվող սպանդից զա րհուրա ծ, դ ե­պի երկինք են փախչում: Կենտրոնում կան երկու ծառեր կողք-կողքի, իսկ նկարի ա- ջակողմյւսն ամենավերևի անկյունում էլ սպիտակ ամպերի մեջ կա նգնա ծ է տխուր դիմա գծով մի կին, որ շատ հավանաբար Ս ՚արիամը պ ետ ք է լինի:

Ն կա րն ունի փ ա յտ յա շատ հասարակ շրջանակ, որի աջա կողմյա ն և ներքևի մասը կոտրա ծ ու ընկած է : Ընդհանուրնկարը մուգ գույնի է , իսկ ա մբողջ երեսին էլ քսվա ծ է մի փ ա յլ, որով ա մբողջ նկարը փայլում է , և նման չէ սովորա կա ն նկար­ներին: Պատկերը սկզբում նկարված է կտ ա ­վի վրա ու հետագայում ա մրա ցվա ծ փայտ­յա տախտակի երեսին:

Սույն պատկերը շատ գեղեցիկ մի նկար է, գործը' 18-րդ դարի մի տ ա ղա նդա վոր հայ նկարչի, որ տարբեր արվեստի և ոճի տեր էր, քա ն Հովհա ննես Ծրուսաղեմացին (Ց ա - հ ա ննա -Հա ննա ): Այս վերջինս նույն ս.Վւսովաոայի և ղպտի ւսյլ եկեղեցիներում ու վանքերում ունի ներկայիս բա զմա թիվ սըր- բապւստկերներ, որոնց ոճը և արվեստը հիմնովին տարբերվում են վերոհիշյալ նը- կսւրից: «Բեթղեհեմի մանուկների կոտորա­ծը » նկարը կրում է նկարչության վերսւ- ծննդյսւն դասական ոճի մեծ ազդեցությունն Ա իր արվեստով մոտենում է եվրոպական17— 18-րդ դարերի նկարչական ոճին: Սույն նկարում ա րտ ա հա յտ վա ծ կերպարները, ինչպես հռոմեացի դսւզսւզած զինվորները, զարհուրած մայրերը, ււպսւնվսւծ և կամ դես

կենդանի երեխաները, թվում է , թե գործն են մի եվրոպացու վարժ վրձնի: Փաստն այն է սակայն, որ հայ նկարչի վրձինը կա՛մ կրել է եվրոպական ազդեցությունը, և կա՛մ մի շատ գեղեցիկ վերարտադրություն է կա­տարել նրան նախորդող նկարիչներից մե- կին:

Սեր կարծիքով սույն նկարը կրում է վե- նետիկցի հայտնի նկարիչ Զիովաննի Բա- թիսթա Թ իէփ պ ոյի (1696— 1770 թթ.) Ա զ ­դեցությունը , մի նկարիչ, որ «մասամբ հա­ջորդը նկատված է Վերոնեզեի, հղացումի տ եսա կէտ ով, իտալական 18-րդ դարու ա- սսսնն աչքառու, բեղմնավոր, հորդառատ արվեստագետն է , որ կլեցնե աշխարհը իր երկերով և ունի, միաժամանակ, մեծ ա զդե­ցություն մը զանազան երկիրներու ա յլ ար­վեստագետ ներուն վրա »':

Ա յժմ տ եսնենք, թե սույն նկարն ո՞ւմ գործն է , ե՞րբ է նկարվել և ինչպե՞ս է ան­ցել ղպտի եկեղեցուն:

Ո՞վ է հեղինակը.— Առանց որևէ տարա­կույսի կարելի է ասել, որ ա յս սրբապատ­կերը նկարված է մի հայ նկարչի կողմից, որ շնորհալի ե տաղանդավոր արվեստա­գետ պետք է եղա ծ լիներ: Նկարի վրայի ոայերեն գրությունն ապացուցում է հստակ կերպով, որ այն պատվիրված է եղել հայ­կական եկեղեցու համար, հայերի կողմից օգտագործվելու և ոչ թե ղպտիների հա­մար, որովհետև եթե պատվերը ղպտիների Կողմից եղա ծ լիներ, նկարիչը վրան ան­պայման արաբերեն և նույնիսկ ղպտերևն գրա ծ պիտի լիներ: Այս մասին համոզվելու համար պ ետ ք է դիտ ել հին Կահիրեի ղպտի բոլոր եկեղեցիների և վանքերի խորաններն ու պատերը, որոնք զարդարված են բազմա­հարյուր սրբապատկերներով, և որոնք գոր­ծերն են հայ, հույն և ղպտի նկարիչների, ինչպ ես օրինակ հայազգի Հովհաննես Երու- սաղեմացին, հույն Աստասի էր-Ռումին և այլն: Սրանց բոլոր նկարների հիշատակա­րանները գրվա ծ են արաբերենով (որով­հետև 16-րդ դարից սկսյալ ղպտիները կորցրել էին իրենց մայրենի լեզուն և գրում ու խոսում էին ա րա բերեն), միայն շատ քչերի վրա, այն էլ մեծ մասամբ ղպտիների կողմից նկարվածները, ունեն ղպտի լեզվով գրություններ (սրբերի անունները և կարճ արձանագրություններ միա յն): Ոչ մեկի վրա

Տ Տեսնել Всеобщая истории искусств, том чет­вертый, искусство 17 18 веков, Москва. 1963, стр. 238 243, Джованни Баттиста Тьеполо»

3 I՛պատյան Ա լ ի ս , « Й . I)1. Թիեփպո» (Նկարչի ծննդյան 275-սւմյակին աորիվ), տեսնել «Նոր Կյանք» չարարարեր!», Բուխարեստ, № 12 (1078),20 ւ!արսփ 1971 ր., 1;ջ 3:

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

հաւեոնն կամ հունարեն արձանագրություն չկա, քանի որ այս երկու լեզուները բոլ - բովին անհասկանալի էին ղպտիների հա­մար: Եթե այդ օտարազգի (հա յ և հույն) նկարիչները մի որևէ տեղ թողել են իրենց մայրենի լեզվով մի որևէ արձանագրու­թյուն, դա կատարվել է բացասության կա ր­գով. որովհետև ա յդ գրությունը բոլորովիև անհասկանալի և անընթեռնելի է եղել բնիկ

ժողովրդի, տվյալ դեպքում Եգիպտոսի հնա­դարյան բնակիչ ղպտի ժողովրդի կողմից:

Մենք գտնում ենք, որ սույն նկարի հե­ղինակն է տիրացու Հովհաննես նկարիչը, որ նկարել է շուրջ երկու տասնամյակ աոաջ, քան Կահիրեում գործող Հովհաննես Երու- սաղեմացին (ա յլ անվամբ Յուհաննա կամ Հա ննա ) և ապրել ու գործել է հենց Երու- սաղեմում: Հայկական մանրանկարչության մեծագույն մասնագետ Գարեգին կաթողի­կոսը վերևում նշված իր հոդվածում ման­րամասն խոսում է և արժանիքները վեր հանում հիշյալ նկարչի, տալով նրա գործե­րի արդար գնահատականն և բազմաթիվ ֆոտոպատճենները, շատ գեղեցիկ սրբա ­պատկերներ, որոնք այսօր իսկ գոյություն ունեն Երուսաղեմի հայոց վանքում:

18-րդ դարի սկզբում Երուսաղեմի հայոց վանքը ճնշված էր «լեռնակուտակ» պարտ­քերի տակ: 1715 թ. պատրիարք է ընտըր- վում Գրիգոր Շղթայակիրը, խելացի մի մարդ, որ հօգուտ իր Աթոռին հանգանակու­թյուն կատարելուց հետո, 1717 թ. ժամա­

նում է Երուսաղեմ և սկսում նոր էջ բանալ վանքի պատմության մեջ, դա ոնա լով նրա մեծագույն բա րերա րը10: Ն ա մարում էպ արտքերը, նորոգում շենքերը, գնում նոր կալվածներ, շենացնում վա նքը, ա նցկա ց­նում ներքին և ա րտաքին բարեկարգումներ, բազմացնում միաբանությունը" և վերջա ­պես ձեռնարկում է եկեղեցու պատերը զսւր- դա րել նոր սրբապատկերներով: Գարեգին կաթողիկոսն իր հոդվածում Շղթայւսկրի ընտրությունը դնում է 1717-ին և գահակա­լությունն է լ '1 7 2 1 -ի ն 11:

Երուսաղեմի հայոց վանքի տաճարի պ ա ­տերից կախված կա ն բա զմա թիվ սրբա ­պատկերներ, որոնցից 23 տերունական մե­ծադիր պատկերները «խ որին ուշադրության ա րժա նի» են, գրում է հոդվածի հեղինակը: Սրանք բոլորն է լ պատկանում են վարպետ նկարիչ տիրացու Հովհաննեսին: Սույննկարների վրա պահպանված հայերեն եր­կաթագրով գրվա ծ հիշատակարանները ո- րոշ հստակ տեղեկություններ են տալիս մեր նկարչի, Գր. Շղթւսյակրի, պատվիրատու­ների և թվականի մասին: Պարզվում է , որ ա յդ 23 սրբապատկերները նկարված են բո ­լորն է լ Շղթայակրի օրով, 1728— 24 թվա­կաններին՛3:

Ինչո՞ւ այս նկարի հեղինակը տիրացու Հովհաննեսն է .—

1. Ուսումնասիրվող այս նկարի ոճն ու արվեստը շատ մոտիկ են տիրացու Հո վ ­հաննեսի ոճին ու արվեստին: Հա յտնի կեր­պ ով տարբերվում է Հովհաննես Երուսաղե- մացու նկարներից:

2 . Նկարի չա փերը մեծ են,* ինչպ ես Երու­սաղեմի 23 սրբապատկերները, մինչդեռ Հովհա ննես Երուսաղեմացու նկարներն սլ­վել^ փոքր են:

3. Հովհա ննես Երուսաղեմացին մեզ ծա­նոթ իր 324 նկարների մեջ երկուսում մի­ա յն հայերեն տառեր ունի գրա՛ծ, որոնք նոտրգրեր են, իսկ վերոհիշյալ սրբապատ­կերում եղա ծ հայերեն գրությունը գրվա ծ է մեսրոպյան մեծ երկաթագրերով, որոնք շատ նման են տիրացու Հովհա ննեսի' Երու­սաղեմի վանքի տաճարում ունեցած 23 մեծ

10 Աճաոյան Հ., Հայոց անձնանունների րաււարան, հատոր Ա, Երևան, 1942, էջ 630:

11 Մաւլաքիա արք. Օրմանյան, . Ազգապատում, հատոր Р, կ. Պոլիս, 1912, էշ 2812—14, 2824-25, 2803—64:

12 Նշված հոդվածը, էջ 27:13 Նշված հոդվածը, էջ 27, տեսնել Սիմոն Սիմոն-

յանի երկու աստղանիշ կրող տուլատակի ծանոթա­գրությունը:

1073 է տ ա հ Ս Ծ հ Ն25

նկարների հայկական տառերին:4 . Հովհա ննես Երուսաղեմացու ամենա­

մեծ պատկերների ֆոնն ու երկինքը նկար­վա ծ են ոսկեգույն, մինչդեո ա յս նկարի եր­կինքը բա ց կա նա չ է: Այս ֆոնն ավելի մո­տենում է տիրացու Հովհաննեսի նկարների ֆոնին, քա ն թե Հովհա ննես Երուսաղեմա- ցու օգտ ա գործա ծ գույնին:

5 . Այս պատկերում նկարված անձերը բոլորն էլ անխտիր մաքուր հայկական տի­պեր են, մինչդեո Հովհա ննես Երուսաղե- մացու սրբապատկերներում ա յսքա ն շեշտ­ված չէ հայկական տիպը, տ եղ-տ եղ երե- վում է նույնիսկ ղպտի դիմա գիծը:

Այս բոլորը նկատի ա ոնելով, ինչպես նաև նկարի հայերեն երկաթագիր գրու­թյունն ուսումնասիրելով, մենք գա լիս ենք այն եզրակացության, որ այս պատկերի հ՜ե- ղինակը պ ետ ք է լինի տիրացու Հովհաննես նկարիչը:

Նկա րի թվականը և տիրացու Հովհա ննե­սը.— Նկարի թվականն անպայման պետք է հիշված լիներ նախապես, սա կայն, ինչ- պես ցույց տրվեց վերևում, սրբապատկերի վրա մի քանի տ եղ եղա ծ հայերեն գրու­թյունները ջնջվա ծ և սրբվա ծ են, որով ան­հայտ է այժմ ճշգրիտ թվականը: Նկարի հեղինակն է տիրացու Հովհա ննեսը, որ գործել է Երուսաղեմում 1723— 24 թվական­ներին, ումից այսօր ա յդ քա ղա քի հայոց վանքի տաճարում մենք ունենք 23 մեծ՛ա՛­դիր կտավներ, տերունական նկարներով:

Ա յս մեծ նկարները տ եղա դրվա ծ են հայ­կական տաճարի հարավային, արևմտյան և հյուսիսային պատերի վրա : Գա րեգին կա­թողիկոսի համարակալած պայմանական թվերով տեսնում ենք, որ հարավային պա­տի վրա կան 10 նկարներ (№ № 1— 1 0 ), արևմտյան պատի վրա ' 5 նկարներ (№>Гв11— 1 5 ), իսկ հյուսիսային պատի վրա ' 8 նկարներ ( № № 16— 2 3 ) : Հեղինա կն իր ա- նունը թողել է միայն հինգ նկարների մրա (№ № 1, 14, 15, 22 և 2 3 ) , որոնցից № 15 նկարինը (Հիսուսի խաչելությունը և ա ռա ք­յալների նահատակությունները) գրվա ծ է ա յսպես, « ...ն կ (ա )ր ե ց ս ս ձ ե ո (ա )մ բ տիրա­ցու Յ վ ն էի » (փ ա կա գրով) ՚ 4: Տիրացու Հո վ ­հաննեսն ա նկասկած նկա րա ծ է ա յլ պատ­կերներ ևս, ինչպ ես Մարիամ Աստվսւծած- նա երկու նկարները (տ եսնել «Սովետական ա րվեստ » ա մսա գիրը) և Ռեթղեհեմի մա­նուկների կոտորածը:

Մեր կա րծիքով, խնդրո առարկա այս պատկեր]] կա՛մ պ ետ ք է նկարված լիներ

" Տեսնել Դարեկին կւս|օւււլ)ւկււս)ւ նշված հոդվա­ծը. Էջ 45:

1723 24 թվականներին Երուսաղեմում և ապա տեղափոխված Կահիրե, տեղվույն Г . ™ ! » 9 " 1 °Գ տւսգործման համար, ևЙшВЬпЬ ,՜Ի? կամ 1724-Ի9 հետո,4աոիրեում կամ Երուսաղեմում: Ընդարձա­կ ո վ ա յդ սահմանագիծը, կարելի Է ավելի ապահով կերպով ասել, որ դրա թվականը

г г 18՜ ՐԴ ԴԱ*ՐԻ աոա2Ին Կեսում, որի կենտրոնն ունենալով ւփշտ 1723— 241«վերը, տիրացու Հովհաննեսի Երոսւաղե-

ում ունեցած բեղմնավոր գործունեությանառանցքի ճշգրիտ երկու տարիները:

"Կարն ինչպե՞ս պետք Է անցած լիներղպտիներին.— Միջին դարերում (11— 12-րդ

ւաաՒ г " Տ ™ եգիս|Ս1Ոսի զանազանե Տ ե ո հ ^ Տ " Ի 2Ուրջ եք,եսուն Վանքեր և եկեղեցիներ, որոնց մասին մանրամասնկերպով խոսում Է Աբուսահլ (Աբու Սսղիհ) հայազգի պատմագիրը; Հետագայում կռիվ­ների պատերազմների Ա հալածանքներիպատճառով, հայերի մի մասը կոտորվեց,

Й Г г 9ա վ ա1Լ ե Ո11ՈնեՈ. Ա մնացած հայ­կական գաղութն Էլ նոսրանալով, հայկա­կան աղոթավայրերի ,»իվն իջաււ քլվազա- Դույնի, նույնիսկ 15— 16-րդ դարերում այլևս

ոՏ ր Ա ւ ք ք ' բոլորովին չհիշվելու աս- տիճան: Ավելի ուշ շրջանում, երբ ավելի բարենպաստ պայմաններ ստեղծվեցին Ե- գիպտոսում, երկրում մնացած հայկական գաղութը մտածում Էր մի աղոթատեղի ու­նենալու մասին մայրաքաղաքում, ուր ապ­րում Էին երկրի հայերի մեծ մասը: Գոյու­թյուն ունեցող հայկական մի քանի խսւչքա- ՈեՐԸ ցույց են տալիս, որ արդեն 18-րդ դա­րում հայերը պետք Է գոնե մի եկեղեցի ունեցած լինեին Կահիրեում1*: ՊատմիչՀա ննա Երոաաղեմացին 1727 թվին իր գրա ծ Երուսաղեմի պատմության մեջ (որ հետագայում 1731 թ. լույս տեսավ Կ. Պոլ- սում) խոսում Է Երուսաղեմում Քրիստոսի գերեզմանի արտաքին մասում Հեթում թա­գավորի շինել տված մի պատար ագամա- տույց սեղանի մասին, որ տրվել Է ղպտի եկեղեցուն, որի փոխարեն ղպտիներն Էլ մի եկեղեցի են տվել հայերին Կահիրեում16: ''ս կ Աստվածատուր պատմագրի ավելի ուշ շրջանում գրած Երուսաղեմի ժամանակա- ԳԸՐական պատմության մեջ (լույս տեսած 1890 թ. Երուսաղեմում, Р հատոր, Էջ 505) ղպտիների տված եկեււեցին հիշվում Է որ­պես ս. Սարգիս եկեղեցին, որ հետագայում շինված հայոց ք^եյն Էլ-Սուրենի եկեղեցու մոտերը գտ նվող Հա րել* Էլ-Զաելայի ղպտի

|!’ Թ(որգոմ) ե(պիսկոպոս) Գ(ուշակյան), Եգիպ­տոսի հայոց հին Ա արդի եկեղեցիները, Կահիրե, 1027, էջ 28-31 :

10 Նույն տ հղում, էջ 28:

гвէ ջ մ ի ա ծ ի ն 1978

վանքի տանիքի վրա կԱուացված մի Վեր- նահաոե մատուռ էր, որ հայերի սեփակա ն ա թ Հ ն ն է եղել մինչև 1886 Հ . Ц եկեղեցին շատ հավանաբար հայերին պատկանելիս է եղել 1651 թ. 11ամ ^ 10 Ի առաջ, որովհետև հետագա այցելուները հի­շում են եկեղեցին որպես հայերի սեփակա­նությունը, նույնիսկ 1 6 5 1 - 8 2 թվականնե­րին պատկանող հայերեն шГ йи* ^ Г ™ - թյուններ է տեսել ա յդ եկեղեցում, 18™ Р- այդտեղ այցելող Հմայակ վարդապետ Դի-

մ1Առանցռ ավելի մանրամասնությունների մեջ մտնելու տեսնում ենք, որ Կահիրեի հայերը 17-րդ դարի կեսերից մինչև 19-րդ դարի Բ հիսնամյակի կեսերը (մոտավո­րապես 1650— 1875 թ թ.) ունեցել են մի ե- կեղեցի ս. Սարդիս անունով, որ գտնվելիս է եղել Հարեթ Էլ-Զուելայի ղպտի վանքի վերնահարկում: 19-րդ դարի սկզբներինԿահիրեի հայկական գաղութն աճելով և բազմանալով, պահանջ է զգացվում մի նոր և ավելի մեծ եկեղեցու: Որով ս. Սարգիսեկեղեցու անմիջական շրջակայքում 1839 թ. կառուցվում է ս. Աստվածածին եկեղեցին1’ , որից հետո ս. Սարգիս փոքր մատուռը կորցնում է իր կարևորությունը և վերջապես լքվում է 1886 թ ., վերջնականապես տ րվե­լով ղպտիներին, իր իսկական նախնական տիրոջը: Վերոհիշյալ նկարը, ինչպես նաև Կասրիյատ Էր-Ռիհանի եկեղեցում գտ նվող Աստվածամոր երկու սրբանկարները հա­յերից պետք է ղպտիների ձեռքն անցած լինեին 1886-ին կամ ավելի առաջ, գնման, փոխանակության և կամ մի այլ միջոցով, մի բան, որ անհայտ է մեզ համար, քանի որ մեր ունեցած աղբյուրները լրում են այս մա­սին:

Սակայն մենք ենթադրում ենք, որ վերո­հիշյալ երեք հայկական նկարները պետք է հայերից ղպտիներին անցած լինեին ան­պայման 1839 թվականից առաջ, որովհետև այդ թվականին արդեն հայերն ունենալով մի նոր եկեղեցի, այն էլ ս. Կույսի անվան նվիրված, ամենայն հավանականությամբ ա յդ նկարները տեղափոխած կլինեին իրենց նոր' ս. Աստվածածին եկեղեցին:

1749 թվականին Կահիրեում գործում էր Հովհաննես երուսաղեմացի արվեստագե- տԸւ որ 1745— 55 թթ. մի ուրիշ նկարիչ, ղպտի Իբրահիմ Էլ-Նասիխի հետ նկարում էր բազմաթիվ սրբապատկերներ ղպտի ե-

Արսւաշես Գսւրտաշյաւ,՛, Նյութեր Ս(|իս|սւոսի հայոց պատմության հ՛ամար, Կսւ1!իրն, յՕ^Յ, էշ 16:

՛* Նույն անդամ, էջ 14:10 1060-ական թվականներին այս եկեղեցին Աս

քանդվեց, ս||անի տւսկ ընկնելա հետևանքով:

կեղեցիների և վանքերի համար: Հովհա ն­նես Երուսաղեմացու ոճն ու արվեստը չեն համապատասխանում հայկական վերոհիշ­յալ երեք նկարների ոճին ու արվեստին, ո- րով մենք ավելի հակված ենք ենթադրելու, որ ամենայն հավանականությամբ այս երեք կտավները պետք է նկարված լինեին 1723— 24 թթ-, մի քի չ ա ռա ջ և կամ մի քիչ հետո, Ծրուսաղեմում գործող մի ուրիշ հայտնի նկարիչ տիրացու Հովհաննեսի կողմից: Շատ հավանաբար ա յս նկարները Երուսաղեմից Կահիրե են բերվա ծ ուխտւս­վորների կամ այցելուների միջոցով, նկա­տի ա ռնելով, որ Եգիպտոսից շատ հայեր էին գնում Պաղեստին որպես ուխտավոր, Քրիստոսի գերեզմա նը և ա յլ վայրերը տես­նելու համար:

Եգիպտահայոց ա ռա ջնորդ Թորգոմ եպս. Գուշակ յւսնը և բանասեր Արտսւշես Գւսր- տաշյանն իրենց գրքերում, խոսելով ս. Սար­գիս եկեղեցու մասին, նշում են, որ այն հիմնական նորոգույծյան է ենթա րկվել1749 թ. «տարապհանեճի Ա յվա զ աղա կո­չեցյա լ Վա հա ն ա ղա յի» բարերարությամբ, իսկ ապա Գարտաշյւսնը տալիս է հետևյալ հետաքրքիր տեղեկությունը. «Կամւսրա-կապցի Վա հա ն ա ղա Գրիգորյա ն ոչ միայն վերանորոգած էր ի հիմանե (խ ոսելով ս. Սարգիս եկեղեցու մասին— Ն . Տ . Մ .) ... ա յլ զբա ղա ծ է նաև անոր ներքին կահավո­րումով, նվիրելով ա զնիվ փայտե խորան մը խորաքանդակ ծա ղիկներով և հիշատակա­րաններով, ինչպես նաև միջակ մեծությամբ և արվեստի նույն նրբությամբ շրջանակյալ պատկերները ս . Ա ստվածածնա և ս. Հա - կոբա որոնք ա յժմ կգտնվի ն ս. Գրիգոր Լու- սավորիչ եկեղեցվո մ եջ»'ս, և- ապա քի չ հե­տո հիշելու) ս. Սարգիս եկեղեցու խորանի նկարների և երեք ա յլ նկարների շրջանակ­ների հիշատակարանները, տալիս է դրանց բովանդակությունը: Ա յսպ ես մի սրբապատ­կերի շրջանակի վրա կա հետևյալ արձա­նագրությունը. «Յիշա տ ա կ է ս. Աստուա- ծա ծնա յ պատկերս, յԱ կնա յ գիւղէն, Կամա­րակապ ցի Գրիգոր և Վ ա հա ն ա ղա յից»21: Ոչինչ չի ասվում ս. Աստվածածնի (ա յսին- քըն ս. Կ ո ւ յս ի -Ն . Տ . Մ .) նկարի մասին: Դժբախտաբար գրվա ծ չեն շրջանակի չա - վւերը, որպեսզի իմանայինք, թ ե համապա­տասխանո՞ւմ են ա րդյոք մեր նկարի 136Х 118 սմ չափերին:

Գնահատականներ տիրացու Հովհա ննե­սի մասին.— Սույն նկարչի մասին աոաջինը գրում է ժամանակակից Հա ննա պատմա- 4Իրն իր գրքում, որ կոչվում է «Դ ի ր յ,

10 Նույն անդամ, էջ 15:21 Նայն անդում, էշ 16:

պսւտմութեան ս ր բ պ և մեծի քա ղա քին Աս- տուծոյ' Երուսաղէմի, Ա սրբոց տնօրինակւս- նաց տ եղեա ց». (Ցովհա ննէս Հա ննա վարդ. Գործա կա լ վերա ձա յնեսղ, ԿոստւսնդԱու- պոլիս, 1 7 3 1 ): Խ ոսելով տիրացու Հովհա ն­նեսի երուսաղեմի նկարների մասին գրում է հետևյալը. «Ե ւ նկարեաց ի մէջ Սրբոյն, Ցա կոբա յ զտէրունական պատկերս, տնօրի- նականացն Քրիստ ոսի Ա սրբոց նորին, հրա­շա գեղ արուեստա գործութեամբ»: Նույն հե­ղինակը մի ա յլ տ եղ էլ գրում է. « . . .և նկա- րեցոյց շուրջանակի ի մէջ սուրբ Յա կոբա յ զտէրունական պատկերս տնօրինակւսնաց Ա սրբոցն Աստուծոյ' արհեստապետ պւստ- կերա հա նութեա մբ»” :

Երուսաղեմի պատմագիր Տիգրսւն Սա- վւսլանյանցն իր գրքում, նշելով Շղթայակրի նորոգությունների ե վերոհիշյալ նկարների մասին, 1872 թ . գրում է հետ ևյա լը. «Ա յս ամէն պատկերները նկարուած են ճարտար պատկերահան տիրացու Յովհա ննէսի ձեռ­ք ո վ »11:

Հա յ արվեստի բազմահմուտ մասնագետ Գա րեգին կաթողիկոս Հովսեփ յա նը իր նշված հոդվածում գովա սա նա կա ն բա զմա ­թիվ տողեր ունի տիրացու Հովհաննեսի թո­ղա ծ ժառանգության վերա բերյա լ: ե ր բ նա առաջին անգամ, 1911 թ ., հայտնի նկարիչ եղիշե Թադևոսյանի հետ այցելում է Երու- ասղեմի հայոց վա նքը, այս մասին նա գրում է հետագայում, «...հա փ շտ ա կվա ծ Լինք տա­ճարի վերին շարքի հսկայական մեծու­թյամբ և գեղա րվեստ ա կա ն արժանավորու­թյամբ տնօրինական պ ա տ կերներով»2*: Հ ե ­ղինակը խոսելով Շղթայա կրի մատուցած մեծ ծառայության մասին գրում է հետևյա ­լը. «Գ րիգոր Շղթայա կրի գործունեությու­նը մեծ էր և բա զմա տ եսա կ Երուսաղեմի Ա- թոռի բարեկարգության և ապա գա բա րգա ­վաճման համար, բա յց, եթ ե ոչինչ էլ արած չյիներ նա, հայ պ ատկերագրության համար նորա գործա դրա ծ ջա նքերր բա վա կա ն են նորա անունը անմահացնելու հայ եկեղե­ցական արվեստի պատմության ւուսավոր էջերում»2’: Որով այսպես անուղղակի կեր­պ ով նա մի ա նդամ ևս գովում է տիրացու Հովհա ննեսին, որովհետ և սրա նկարները շատ պատվավոր տ եղ ունեն Շղթայակրի օրով Երուսաղեմի հայոց տաճարի պ ա տ ե­րը գա րդա րող բոլոր նկարներում: Օրվապատրիարք Շղթւսյակրին ուղղված գովա ­

22 Գ- 1||»ղ- Հովսեփյանի նշված 1ւողված||, էջ 28: Տիգրսւն Հ. Թ. Սավւսլանյանյ), Պատմության ե-

րւսաալհմի, 1;ր||րւտղ հատոր, Օլւուսսւղեմ, 10.11, |.յ> 700:

21 Գ. կթղ. Հսվսեւիյսւնի նշված 1աւլվածլւ, էշ 20:25 Նույն տեղում, էջ 27:

սանական խոսքերի մեծ մասը բաժին է ընկնում անտարակույս տիրացու Հովհան­նես նկարչին, նկատի ունենալով անշուշտ 1723 24 թթ. նկարած իր մեծածավալ սրր- բապատկերները:

Գա րեգին կաթողիկոսն ապա նշում է , որ նույն վանքում տիրացու Հովհաննեսի վե­րոհիշյալ 23 նկարների կողքին կան նույն ժամանակաշրջանի այլ պատկերներ ևս «ո- րոնք համեմատաբար շատ թույլ են իրենց գեղարվեստական արժեքով և երբեք տի­րացու Հովհաննեսի վրձինի գործ լինել չեն կարող... հավանորեն նրա օգնականների կամ աշակերտների գործեր են »: Իսկ ակ- «արկելով տիրացու Հովհաննեսին, հեղինա­կը գրում է . «...ա յստ եղ գործ ունենք մի տա­ղանդավոր նկարչի հետ, մասամբ ազդված եվրոպական' հատկապես իտաւական աո- վեստ ից»“ :

Հա յտ նի նկարիչ և արվեստաբան Օննիկ I ).վետիսյանն իր արժեքավոր ֆրանսերեն գրքում, «Հա յ նկարիչներ և քանդակագործ­ներ» վերնագրով, շատ քիչ տեղ է տալիս տիրացու Հովհաննեսի գործի և ստեղծա­գործության մասին և անցնում է թռուցիկ կերպով: Հիմնականում կրկնելով Գարեգին կաթողիկոսի գնահատականը, նա ևս Հո վ ­հաննեսին համարում է տաղանդավոր մի նկարիչ, որ, որոշ չափով ազդված պետք է լինի եվրոպական արվեստից: Ավետիսյւսնն արդարացի կերպով գտնում է, որ Հովհան­նեսի արվեստը որոշ կապ ունի հայկական ավանդական մանրանկարչության և եկե­ղեցական նկարչության հետ: «Իդեսդիզմը թվում է լինել այս նկարչի գլխավոր հատ­կությունը: Դիմագծերը դրոշմված են մի ա զնիվ և պարզ արտահայտությամբ: Կեց­վածքներն և բնական ու կենդանի շարժու- ձեվերը, վայելչորեն հարդարված զգեստ նե­րը, թելադրում են կերպարների և իրենց հոգեկան վիճակների միջև գոյություն ունե- ցող մի կատարյալ հաղորդություն»27:

Ամփոփելով մեր հոդվածը հին Կւսհիրեի ս. Վաովւսոայի (Սիտտ Բարբարսւ) ղպտի եկեղեցում գտ նվող հայկական այս արժե­քավոր սրբանկարի մասին, կարելի է ասել, որ դրա հեղինւսկր տիրացու Հովհաննեսն I;, մի տաղանդավոր նկարիչ, որ 1723— 24 թը- վսւկաններին Երուսաղեմում նկարել է նաև23 կտոր մեծածավալ սրբապատկերներ: Սրանցից բսւցի նա հին Կւսհիրեում ունի նաև երկու նկար ևս, որոնք ներկայացնում են Աստվածամայրը (Կտսրիյատ Էր-Ոփհա-

“ Նույն տեղում, էջ 2!):31 Օոո1յ> Лус(11*;>1ап, РеИНгев е1 >си1р1еигъ

Хгшёшепь, |.е Са1ге, 1009, раус 122՛

28Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 187ծ

նի ս. Կույսի ղպտի եկեղեցում): Տիրացու Հովհաննեսի կենսագրության մասին բոլո­րովին ոչ մի տվյալ չունենք, բացի միայն իր տիրացու լինելը եկեղեցում, որի մասին նա գրել է միայն մի հիշատակարանում: Ուրեմն նա եղել է և ' հայտնի նկարիչ, և միևնույն ժամանակ եկեղեցու ամենահա- մեստ սպսւսավոր, Երուսաղեմի հայոց ս. Հակոբ վանքում: Ն ա ամուսնացած է եղել շատ հավանաբար: Իր ծննդյան և մահվան թվերը պետք է որոնել 17-րդ դարի վերջին քաաւրդում և 18-րդի կեսերում: Թեպետևթվուլ շատ սակավ (ընդամենը 26 կտոր) կտավներ են հասել մեզ այսօր նրա վըրձ- նից, շուրջ երկու և կես դար հետո, սակայն

իր այս 26 նկարները նույնիսկ պ ա րզ կեր- պով ցույց են տալիս, որ մենք գործ ունենք սրբանկւսրային արվեստի մի հեղինակավոր ներկայացուցչի հետ, մի համեստ մարդ, որ չի մտածեյ իր անձի, ա նվա ն և ւիաոքի մասին և միջնադարյան մեր բա զմա թիվ հիանալի արվեստագետների նման, գլուխը կախած իր սիրած գործի վրա ստեղծւս- գործել է արվեստի իսկական նմուշներ, հանդիսանալով այսպես 18-րդ դարի մեր արվեստի պատմության հայտնի ներկայա­ցուցիչներից մեկը: Իր վււսոավոր վաստա­կով նա արժանի է մտնելու լքեր մշակույթի պատմության հարուստ գանձարանում:

Ի. ԷԼԼԱ ՐՑԱ Ն

ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՎԵՐԱՆՈՐՈԳՈՂ

Պատմական հուշարձանների պահպան­ման հայկական ընկերության հերթական2-ր դ համագումարը ա մփ ոփ ելով հանրապե­տական խորհրդի վերջին հինգ տարիների գործունեությունը նշեց, որ զգա լի աշխա­տանք է կատարվում հուշարձանների գ ի ­տական հաշվառման, ուսումնասիրման, պրոպագանդման, նրանց պահպանման ե վերականգնման ուղղությամբ:

Համագումարը միաժամանակ խնդիր դր­բեց հանրապետական նորընտիր խորհրդի առաջ լուրջ ուշադրություն դա րձնել նա ե մեր հանրապետության սահմաններից դարս գտ նվող հայկական հուշարձանների՜ պ ա հ­պանման և վերա կա նգնմա ն վրա : Հա մա ­գումարից հետո ընկերության հանրապե­տական խորհուրդը ա ռա ջին քա յլերն է կա­տարել ա յդ ուղղությամբ: Ս տ եղծվել է հան­րապետությունից դուրս գտ նվող հայկական պատմա՜ճարտարապետական հուշարձան­ների հաշվառման և պահպանման սեկցիա, որը եռանդուն աշխատանք է ծ ա վ ա լե լ ՚ա յդ ուղղությամբ: Սեկցիայի նախաձեռնությամբ (նա խ ա գա հ' պատմական գիտությունների թեկնածու Գր. Գ րիգորյա ն) վերջին երկու տարիներին ուսումնասիրվել, լուսանկարվել ե կինոնկարահանվել են Ղ րիմի, Հյուսիսա ­յին Կովկասի ե մի շա րք ա յլ հայաբնակ քա ղա քների ու բնակավայրերի բազմաթիմ կոթողներ: Ինչպ ես հայտնի է , օտարի հա­լա ծա նքներից ա զա տ վելով տարբեր ժամա­նակներում շատ հայեր գա ղթել են Ուկրաի­նա, Հյուսիսա յին Կովկաս, Աստրախան, Սոսկվա, Պետ երբուրգ, Լեհաստան, Բա լ-

ղարիա, Հունգարիա Ա ա]լ քաղաքնե щբնակավայրեր: Նրա նք սող մսւտեոումստեղծել են տնտեսական ու մշակութայինօջախներ կառուցել են բազմաթիվ ճարտա-

Տ ո 1" ? ? « " ^ ա ն ն ե ր ու կոթողներ, որոնց մի մասը մեզ է հասել-քոսկվայի Լենինգրադի, Ռոստովի,

ո Տ ն7 7 Ի’ ՀւՈԱ,իԱաւին Կ"Վկասի, Ուկ­րաինայի ե ա յլ գաղթօջախների հայկականհուշարձանների վիճակին ծանոթանալու նպատակով ընկերության հանրապետական խորհրդի նախագահությունը այդ վայրեր,, գործուղեց համապատասխան մասնագետ­ներ: Նրա նք իրենց ծառայություններն են սատուցել ոչ միայն հուշարձանների ուսում­նասիրման, բարեկարգման աշխատանքնե- րին, այլև ըստ հնարավորին նպաստել են դրա նք մշակութային օջախների վերածելու ե դրա նով իսկ կործանումից մեկընդմիշտ փրկելու գործին:

Դարերի պատմություն ունի հայ ե ուկ­րաինացի ժողո վուրդներ ի բարեկամությու­՛՛ն: տարաբախտ հայ պանդուխտը ապաս­տան է գտ ել ուկրաինական հողում: Կիև- յան Ռուսիայի հետ հայերի ունեցած հնա­դարյան կապերը հայտնի են դեռևս վաղ ա նցյա լից, երբ 1062 թվականին իշխան 1 ՚զ - յասլավի հրավերով Անի քաղաքից Կիև է գնում հայ ռազմիկների քսան հազարանոց մի խումբ պոլովցիների դեմ մղվող պատե­րազմին մասնակցելու համար: Հետ ա գա ­յում հայ ռազմիկների մեծ մասը բնակու­թյուն է հաստատում Կիևում: Հա յ ճարտա­րապետությունը և նկարչությունը իրենց

է Տ Ա ՜ Ի Ա է Ո ՚ Ն

80

տքՀՏտտշյտյ̂ ш“ , и , , " 10 ,,ф

Տ Տ սէէՏ -* У й Л »5 Տ Տ Տ Տ ^կան Ի ^ 7 տ ա Տ 5 ? Վ ւ А » ь ! է???&й̂ дази̂Й Й ^ Г я - Д Ь я ф . « ? ^ շ շ ՜Պոդոլսկում, Լուցկում, Յազլովեցում, Սւոա- նի սլավում (այժմյան Ի վ ա ն ո վ ո ֊ֆ ր ա ն կ ո վ , նհսեօում Տրոսմենի ցայում, Գորոդենկա աւմ Օբերւոինում, Կուտում և ա յլ քա ղա ք­ներում ու բնակավայրերում; ^ա րտ ա բա - աետական կաոուցվածքների մեջ հիմնա­կանը այստեղ եկեղեցիներ են, որոնք կա - ոուցվել են ամենուրեք, որտ եղ ապրել է հայռնւսկչութւունը:

Ղրիմի ՜հայկական գաղթօջախների քա ­ղաքական և մշակութային ամենախոշոր կենտրոններից է եղել Կաֆա (ա յժմյա ն Թեոդոսիա) քաղաքը, որը ունեցել է 40 հայկական եկեղեցիներ: Պատերազմներիհետևանքով դրանց մի մասը հիմնահատակ կործանվել է , իսկ 21-Ը հետագայում վեր են ածվել թաթարական մզկիթների: Պահպան­վել և այժմ մեզ են հասել 6 եկեղեցի: Դրան- ցից երկուսը՝ ս. Սարգիսը և- ս. Հրեշտւսկա- պետացը, նորոգվել ու վերականգնվել են վերջին երկու տարում, իսկ 4-ը՝ ս. Հո վ ­հաննեսը, ս. Գրիգորը, ս. Ստեփանոսը և ս. ]սաչ վանքի համալիրը, ներկայումս գտնվում են վերանորոգման ընթացքի մեջ:

Մեր ընկերությունը փոխադարձ կապի մեջ է գտնվում Ուկրաինայի համանուն ըն­կերության և գիտա-արտադրական այն ա ր­վեստանոցի հետ, որն զբաղվում է հայկա­կան հուշարձանների վերանորոգման ու պահպանման աշխատանքներով: Ուկրաի­նացի մեր բարեկամներին մասնագիտական անհրաժեշտ օգնություն ցույց տալու նպա­տակով ընկերության նախագահությունը Թեոդոսիա գործուղեց պատմական գիտու­թյունների դոկտոր Աս. Մնացականյանին, ճարտարապետ Յուրի Թամանյանին, տեխ­նիկական գիտությունների թեկնածու Գ . Ար- զումանյանին, արվեստագիտության թեկնա­ծու էմ . Կորխմազյւսնին, պատմական գի­

տությունների թեկնածու Գ ր. Գրիգորյա նին, և լուսանկարիչ Ա . Վրույրին: Ն ր ա նք խոր- հըրդւսկցեցին ուկրաինացի մասնագետների հետ, մտքեր փոխանակեցին և որոշեցին հուշարձանների վերա կա նգնմա ն հետ կա պ վա ծ պրակտիկ մի շա րք հարցեր:

Ա վա րտ վել ե ն ս. Սարգիս եկեղեցու վ ե­րանորոգման, տերիտորիայի բարեկարգման և կանաչապատման աշխատանքները: Այժմ ա յն դա րձել է յուրահատուկ ուխտատեղի:

Ա յս եկեղեցու բակում է հանգչում աշ­խարհահռչակ ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկու մարմինը: Ամեն օր հազարա­վոր մարդիկ են այցելում հանճարեղ նկարչի մարմարակերտ շիրմաքարին, ուր փորա- Գ Ը Ր վ ա ծ է իրեն խիստ բնորոշ մի թևավոր արտահայտություն. «Մահկանացու ծնեալ անմահ յիշսւտակ զիւրն ե թ ո ղ »: Ընկերու­թյունը նպատակահարմար է գտ ել հենց այս եկեղեցու շենքը դա րձնել հայկական քա- րեդարան (լա պ իդա րիում)' ա յդտ եղ ի մի հավա քելով քա ղա քի տարբեր վայրերում սփ ովա ծ հայկական մեմորիալ կոթողները, որոնց շուրջ 120 արձանագրություններից հնագետ Գ ր. Գրիգորյանի ջա նքերով թա րգ­մա նվել են ոուսերեն և ցուցադրվում ե ն ա- ոանձ՚րն սրահում: Քարեդարանում պահ­պանվում ե ն նաև մարմարակերտ այն յոթ հուշատախտակները, որոնք վերաբերում են Հովհա ննես Այվա զովսկու տոհմագրությանն ու շինարարական գործունեությանը: Հա յա ­լեզու ա յս քարեդարանը ա ոա ջինն է Անիի հանրահռչակ քարեդարանից հետո:

Ղրիմահայոց հոգևոր կենտրոնը դարեր շարունակ ե ղ ե լ է ս. 1սաչ վա նքը, որը հիմ­նադրվել է 1Ց58 թվականին: Ն ա միաժա­մանակ հանդիսացել է մշակույթի և դպրու­թյա ն կենտ րոն: Ա յստ եղ անխոնջ վարպետ­ները զբա ղվ ել են գիտության տարբեր ճյու­ղերով, ա րտ ա գրել են ձեռագրեր, ուսուցա­նել ե ն բա զմա թիվ աշակերտների և այլն: Հիա սքա նչ է վանքի դիրքը, ա յն գտնվում է անտառապատ սարալանջի վրա , ունի քաղցրա հա մ, սառնորակ ջրեր և հանդիսա­նում է Ղրիմի ա մենագեղա տ եսիլ անկյուն­ներից մեկը: Ա մեն օր ա յս չքնա ղ բնության հմայքն են վայելում հարյուրավոր զբոսա ­շրջիկներ' հարգանքի տուրք մատուցելով մեր պանդուխտ հայրերի ստ եղծա գործ հանճարին... Ղրիմի գա ղթօջա խ ի հայաշատ կենտրոններից ե ն եղէղ նաև Ղարասու (ա յ- ժըմյան Ռելոգորսկ) քա ղա քը, Սուրիաթը (ա յժմյա ն Ս իմֆերոպ ոլը), Արմյանսկը, Եվ- պատորիան, Ռախչիսարայը և ա յլն: Հա յրե­նիքից հեռու ստեղծելով իրենց գա ղթօջա խ ­ները, հայերը երկար ժամանակ պահպանել են մայրենի լեզուն, գրականությունը, ա- վանդույթնէփը և արվեստը: Ն րա նք զա ր-

գա ցրհլ են սեփական մշակույթը, զ բ ա ղ յկ . շինարարական արվեստով Ա հոգԱ»ր Яш րուստ ժառանգություն թողել սերունդներին՜

Ուշագրավ են Լենինգրադի Ա Մոսկվայի հայկական ճարտարապետական կո.9ոոնե րը: Աշխատավորների դեպուտատների 1ե ' նինգրադի քա ղա քա յին սովետի դործաոհո կոմիտեն, հաշվի ա ոնելով մեր՛ խ ^ ա հքր որոշեց վերա նորոգել ՆԱսկի ա ո ո ո տ Տ վրա գտ նվող հայկական եկեղեցին, Ա 3այն հանձնվել է քա ղա քի գեղարվեստական ֆոնդին գրաֆիկայի Ա կիրաոական արմես տի մշտական գործող ցուցահանդես ոաօե լու համար: 8

Մեր ընկերության նւսխաձեոնաթյամո Ե րեվանում բա ցվել է Մոսկվայի Ա՛ ւ ենինգրադի հայկական ճարտարապետական հուշարձանների լուսանկարների ցուցահան­դես:

Այցելուները մեծ հետաքրքրությամբ դի­տեցին ցուցադրված 120-ից ա վելի լայնւս- չափ լուսանկարները, որոնցում պ ատկեր­վա ծ են 1814 թվականի մայիսի 25-ին Մոսկվայում կա ռուցվա ծ Լսւզարյան ճեմա­րանի շենքը, 1815 թվականին Լազարյանց- ների միջոցներով Մոսկվայի գերեզմանսւ- տանը կա ռուցվա ծ եկեղեցին, էմա նուել Լա- զարյսւնցի, Մինի (Մ ինա ս) ե Հովա կիմ Լա- զարյւսնց եղբա յրների, Լազարյան ճեմարանի սան, իսկ հետագայում նույն հաստատու­թյան ա րաբական և պարսկական լեզուների պ րոֆեսոր, «Հյոա իսւսփ ա յլ» ամսագրի խըս- բագիր Ստեփանոս Նա զա րյա նի, ճեմարանի դիրեկտոր, բա նա ստ եղծ Սմբատ Շահսւզի- զի , թուրքական, թաթարական և պարսկա­կան լեզուների պ րոֆեսոր, մագիստրոս Լա- զա ր Լազար յա՛նի, գիտ նա կա ն ֆիզիոլոգ, ազգությամբ հայ, վրացական իշխան, ա կա ­դեմիկոս Հովհա ննես Ռոմանի Թարխան Մաուրավովի (Թ ա րխ ա նով), ա նցյա լ դարի 70-ա կա ն թվա կա ններին լույս տեսնող «Փ ա րո ս » հանդեսի հրատարակիչներ հայր ու որդի Զար մայր և Մսեր Մսերյւսնների, ճեմարանի պրոֆեսոր Գրիգոր Խալւսթյան- ցի ե այլոց դամբսւրա նա քա րերը, Մովսես Խորենա ցու պատմությունը առաջին անգամ ռուսերենի թա րգմա նա ծ, հայտնի գրա կա ­նագետ, հրապարակախոս Մ կրտ իչ էմիհի, 1895 թվականին հրատարակված «Ռ ուսա ս­տանի եղբա յրա կա ն օգնությունը Հա յա ս­տ ա նին» մատենագրական հազվագյուտ գրքի հեղինակ Գրիգոր Ջա նշյա նի, Գևորգ Կանանովի (Ք ա ն ա ն յա ն ), ուսուցչապետ- նահանգապետ Կարւսպետ Կոստանյանի մահարձանները, որոնցից յուրաքանչյուրը հայ ճարտարապետության մի գողտրիկ ստեղծագործություն է :

Ուշագրավ են հայ ա զնվա կա ն Աղալո

И ш м ^ Й К ь հ,սշա Ր8ա նԻւ Ղա րա բա ղի » Ի հիշա տակին նւլիրված գեղա -

բ ա նւս կ ի ՛ * ՚ 'գ ե ^ ե ^ ՝^ ս'ս1 ̂ նի',1 ̂ սւոլետ ւսկ^ս ն

ք - .Տ է ! :№ո;տ!,!նե,,իոհ!՝,հՏ Գ^ ԴԻ հա-,1՚ ա11Ա,ն հուշարձաննե­ր ս Ն ե Անք “ ք ^ ՞ ^ ւ ն են ներկայաց-

Սրբելիների լուսանկարները, եոեռնի I

Հայկական հուշարձաններով հարուստ է նաև Ռոստովի մարզը, որոնց մեջ հատուկ

ш ш и ь . Т Т й ч 1 ս՜ հ,ա չ վանքը- ա »ն հԻ,1նս|-դըրվել է 1783 թ. ոուսահայոց թեմական առաջնորդ արքեպիսկոպոս Հովսեփ Ար- ղությւսնի կողմից: Վա նքն ունեցել է իրդպրոցը, տպարանը և ա յլ օջախներ- Ս

Աչի բակում են հանգչում Մ. Նսղբանդ- յանի Հ . Ալսադարյանի, Ռ. Պատկանյանի ս ուրիշ անվանի հայորդիների աճյունները:

Հայրենական մեծ պատերազմի տարի­ներին վանական այս համակառույցը մեծ չա փ ով տուժեց՝ ընկնելով գերմանացիների ռմբակոծության տակ: Կանգուն մնաց միայն մեծ տաճարը, որ խիստ վնասված ՛լինելու պատճառով քաղաքի գլխավոր հատակա­գծի համաձայն ենթակա էր քանդման: Մեր րնկերության նախագահության նախագահ, հանգուցյալ Մարտիրոս Սարյանը բանակ­ցությունների մեջ մտնելու| Ռոստովի ղե­կավար օրգանների հետ, նրա եռանդագին ջա նքերով կանխվեց տաճարի քանդման վտանգը: Հանրապետության վաստակավոր ճարտարապետ Մարկ Գրիգորյանի ղեկա­վարությամբ մի խումբ մասնագետներ ե- ղա ն Ռոստովում, նախագծեցին հուշարձա­նախմբի վերականգնման նախագիծը: Այժմ ս. Խա չը հիմնովին վերանորոգված է և վ ե­րա ծվա ծ Ռոստովի մարզային երկրագի­տական թանգարանի հայկական մասնա­ճյուղի:

Հայաշատ գաղթօջախներից է Կրասնո- դարի երկրամասը: Արմավիր քաղաքը1839 թվականին հիմնել են չերքեզահայե- ՐԸ, որոնց նախնիները գնացել էին Անիից և Շիրւսկից: Ն րա նք ժամանակին աչքի ընկ­նող դեր են կատարել երկրամասի տնտե­սական ու մշակութային կյանքում: Քա ղա -

Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն1973

պ ա հ-

« տ հ հ յ տ տ - . и д а д а ^

է ' Այս տաճարը կառուցված է հայ՚ ^ շն" _ոաուան ճարտարապետության բնորոշոանձնահատկություններով և ա * ^ ^ ք՜,հ„ ոեն կապված է Արմավիր քաղաքի հիմ­նադրման պատմության հետ: Եկեղեցուբակում, մարմարա1|երտտա կ, ա մփ ոփ վա ծ են ա ոա ջին չեր քեզա հ ա յ քա հա նա Վար դա ն Գ ա սպ ա րյա նն ու ծերու­նա զա րդ Կա րա պետ Ա րծիվյա նը:

ձաւկական պատմա՜ճարտարապետականհուշարձաններ կա ն նա և Լեհա ստ ա նում, Ռումինիայում, Իրա նում, Ա վստ րիա յա մ և շատ ա յլ երկրներում:

Լեհաստանի Զամոստյե քաղաքում հսւ- ւերր բնակություն են հաստատել 400 տարի աոաջ և արժանացել լեհական իշխանու­թյունների բարյացակամ վերաբերմունքին:

Այստեղ հաստատվում են ինչպես Ղրի- մից ու լեհահայոց ա յլ կենտրոններից, ա յն­պես էլ Թուրքիայի ու Պարսկաստանի տ ի­րապետության տակ գտ նվող վայրերից ե- կսւծ հայ գաղթականներ:

1585 թվականի հրովարտակով նորա­ստեղծ ա յդ քաղաքի բնակիչներին իրա ­վունք է տրվում ազատորեն զբա ղվելու զա ­նազան արհեստներով ու աոևտրով, ունե­նալու սեփական դատարան, որտեղ կիրառ­վում էր հայոց դատաստանագիրքը: Գաղու­թը դարձել էր հայ գրչության օջախներից մեկը և գոյություն է ունեցել ավելի քա ն 200 տարի:

Այստեղ գործել են գրիչներ Հսւկոբ Դ պ ի­րը, Լուսիկ Սարկավագը, Ն իկոլ Երեցը, Վարդերես Աստվածատուրը, Մարութա Դ ը- պիր Ամասիացին, Հովհաննեսը, Դւսվիթ Սարկավագը:

Ա յստեղ ծնվել է լեհահայ նշանավոր ու­ղեգիր Սիմեոն Լեհացին: Ա յս գաղութը կւս- րեվոր դեր է խաղացել Լեհաստանի և արե- վելյան մի շարք երկրների մշակութային ու առևտրական կապերի ամրապնդման գոր­ծում:

Զամոստյեի հայկական թաղամասի ճար­տարապետական գեղեցիկ շենքերը գրա վել են լեհ արվեստագետների ուշադրությունը, որոնք խնամքով վերանորոգվում են իբրև քաղաքի ճարտարապետական կարևոր հուշարձաններ:

Վերջերս քաղաքի կենտրոնական թա ղա ­մասի «հնավուրց շենքերից մեկի պատըշ-

գամոի գերանի վրա, վերանորոգման աշ­խատանքների ժամանակ, հայտնաբերվեց հայերեն մի արձանագրություն, որը վերա ­բերում է շենքի շինարարությանը:

Ավելի քա ն 900 տւսրի աոաջ Բագրւս- տունյաց Անի մա յրա քա ղա քից գաղթական հայերի մի հատված բնակություն հաստա­տեց Տրւսնսիլվանիայում ու հիմնեց հայկա­կան Արմենւսպոլիս քա ղա քը (ա յժմ Ռումի­նիայում, Կեոյւսվեր ա նվա նումով): Նորբնակավայրում ևս հայը կառուցեց իր հայաոճ եկեղեցին, բնակարանը, տնտեսա­կան կառույցները, ստ եղծեց իր հայկական կյանքը:

Հարուստ է քա ղա քը ճարտարապետա­կան հուշարձաններով, որոնք քաղաքին հաղորդում են ինքնատիպություն ու ա - ոանձնակի գեղեցկություն: Այնուամենայ­նիվ ժամանակն իր ավեր ի չ դերը, ինչպես նաև քաղաքաշինական նորագույն ձեռնար­կումները իրենց կնիքն են դնում հնամենի կառույցների վրա:

Ա յնքա ն բուռն ու տիրական էր Արմենի- սապոլսի կյա նքը, որ օտարն իսկ առնչվում էր, ներձուլվում դրան: Այդպիսին եղա վ և հունգարացի ճարտարապետ Կարլոս Կս­պանի համար, որ բնակություն հաստատե­լով այստ եղ, ամուսնացավ հայուհու հետ ու հարեց հայ կյա նքին: Ն րա որդին՝ Հովհա ն­նես Կոպանը (1 9 1 0 թ. ծն վա ծ), բա զմա կող­մանի կրթություն է ստ ա ցել? Եվ ահա նա իր ներկապնակով անհետացումից փըր- կա մ է հայ ճարտարապետական կոթողնե- րը:

Անխոնջ համառությամբ* նա վերամարմ­նավորում է դրա նք, էջ ա ո էջ ստեղծում նո­րա ցող քա ղա քի հնամենի հայկական պատ­կերը: Ա յդպ ես է ստ եղծվել «Սւսմոշայվարի պ ա տ կերա զա րդ ա լբոմը», որտեղից, ինչ­պես ռումին արվեստագետ Դոմինիկ Գոր- պուրն է ասում, «մ ե զ են նայում հին հայ տներ ու հին հայ դեմքեր, որոնք վկայում են, որ օտարի հողի վրա էլ, ավելի քա ն 900 տարի, քաջություն ունեցան հայ մնա­լու»:

Օսմանյան Թուրքիայի և Պարսկաստանի միջև մղվա ծ պատերազմների հետևանքով 1604 թվականին տասնյակ հազարավոր հայեր քշվեցին Իրանի խորքերը: Սերունդ­ների սրտերում միշտ է լ անմար մնաց հայ­րենի երկրի կարոտ ը: Ա յդ անսահման կա ­րոտը մեղմացնելու համար նրանք մի դեպ ­քում էջմիա ծնից քարեր էին տեղափոխում Սպահան' իրենց նորակառույց վանքի հիմ­քերին դնելու համար, ա յլ դեպքերում' ա- պավինում Իրանի սահմաններում գտ նվող պատմական Հայաստանի հնագույն եկե­ղեցիներին ու վանքերին;

19731: Ջ 1Г |. ս Ծ 1. Ն

33

Բարեբախտաբար պ ա հպ ա նվել Ա յհ ր 0 .րերն են հասել պ ա տմա՜ճարտարապետա­կան մի շա րք կառույցներ, վա նքեր: Նեոկայումս Իրանում կանգուն են մնացել հայ­կական երեք վա նքեր' պատմական Արտսա գավառի ս. Թադեի վանքը (գտ նվում է Մա կոփց ոչ հեռու) Հին Ջուղայի մերձակա Դարաշամբի ս. Ստեփանոս Նախավկայի վանքը (երկուսն էլ կա ռուցվել են 6— 9-Րդ դա րերում), Ա Ջուղայի գա ղթից հետո հիմ­նադրված Սպահանի ս. Ամենափրկիչ վա ն_ քը: Ա յդ կոթողները հարուստ են վիմական ու խաչքարերի բա զմա թիվ արձանագրու­թյուններով: Հատուկ ա րժեք են ներկայաց­նում, մանավանդ, նկարիչ վարպետների թողած հիշատակությունները: Հարուստժառանգություն են թողել պատկերահան­ներ Հովհա ննես Տիեզերա լույսը, Մինւսսր Տեր-Ս տ եփ ա նոսը, Սիմոնը, Տեր-1փ րակոսր՛ Բսւրսեղը և ուրիշներ:

Պարսկահայ բանարվեստի հմուտ հետա- զոտ ող Լեոն Մինասյանը մանրամասն տ ե­ղեկություններ է տալիս հիշյալ վանքերի տեղա նքի, հիմնադրման պատմության, ճարտարապետական կա ռուցվա ծքի ե նը- Րանց արդի վիճակի մասին, վերջերս Թեհ- րանում հրատարակված «Իրա նի հայկա­կան վա նքերը» աշխատության մեջ:

Օաշակով ընտ րվա ծ, գունավոր յոթա նա ­սուն լուսանկարները, հատ ակագծերը, գծա ­գրությունները, ա մբողջա կա ն, կենդանի պատկերացում են տալիս ա յդ խոշորագույն ճարտարապետական կառույցների մասին:

Միջնադարյան ճարտարապետական մտածողությանը հարազատ էր առարկան իբրև տեսողական երևույթ ըմբռնելը, իսկ ձևը գա լիս էր մարմնացում տալու գեղա գի­տական ու հոգևոր ըմբռնումներին:

լա նդ քա ղա քում ա պ րում է աոհեստու! ա

телд ж „ т е

= բ հղկե լ 5 7000ւ իսկ ու

•>000 մա րմա րի բեկորներ:Ա մենոտ եք, ոտ ա պ րել Է հա յը, կարելի Է

տ ես նե լ հա զա րա մյա կների կնիքը կրու, սա րտ ա րա պ ետ ա կա ն սքա նչելի կոթողներ (յա րեր՛ “ ^ " ց Օ ե ր ու բերդեր, խ ա չ-

Ի ն չպ ե ս մեր հա նրա պ ետ ությա ն տ երի- սւորիսւյում, ա յնպ ես Էլ նրա սա հմա ններից հեռու գտ և վ ո ղ հուշարձանները իրենօ պւսսւմական, ճա րսւա րա պ ետ ա կա ն ու գ ե ­ղա րվեստ ա կա ն ա րժա նիքների շնորհիվ վա ղուց են ա րժա նա ցել քա ղա քա կիրթ ա շ­խ ա րհի ճա նա չմա նն ու բա րձր գնա հա տ ա ­կա նին:

Պ ա տ մ ա ճա րտ ա ր ա պ ետ ա կա ն բոլոր կ ո ­թ ո ղ ն եր ը , ո՛ւր Էլ որ նրա նք գտ նվեն , մեր հո- գեվո ր հա րստ ությունն ե ն , պ ետ ք Է մշտ ա ­պ ես գտ ն վ ե ն ուշա դրությա ն կենտրոնում և պ ա հպ ա նվեն վա յելուչ վիճակում:

I

ԱՄԲԵՐԴԻ ԲԱՂՆԻՔԻ ՎԵՐԱՆՈՐՈԳՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾԸ

6 П К Թ Ա Մ Ա Ն Ց Ա Ն

Բագոատունյսւց թագավորության կողմից 10-րդ դարում Արագածի փեշերին հիմնա- ոորված Ամբերդ ամրոցը նշանակալից դեր կատարեց երկրի սահմանների ամրապընդ- ման, արաբների, Բյուգանդական Կայսրու­թյան և սելջուկների զորքերի հարձակում­ների չեզոքացման գործում:

իր ժամանակվա ռազմական բարձր ար­վեստով կառուցված Ա մբերդ ամրոցը շատ հաջող տեղադրված լինելով Արխաշան ե Ամբերդ գետերի ձորերով կազմվա ծ եռա ն­կյունաձև հրվանդանի վրա, անառիկ ամրո­ցի համբավ է ունեցել:

Ամրաշինական արվեստը հայկական բարձրավանդակի վրա ունի չափազանց խոր արմատներ, որոնք տանում են մինչև 3-րդ հազարամյակը մ. թ. ա . և նույնիսկ ավելի վաղ: Երևանի հարավ՜արևմտյանմասում, Հրազդան գետի ձախ ափին, հայտ­նաբերված Շենգավիթ հնագույն բնակա­վայրն արդեն ունեցել է պաշտպանական պարիսպ՛ որմահեցերով, որն այժմ հայտ­նաբերված կառուցվածքներից հավանական է հնագույններից մեկը լինի: Նմա ն կառուց­վածքների աստիճանական զարգացման հետևանքով կիկլոպյան ամրոցները փոխա­րինվեցին ավելի կատարելագործված ամ­րոցների կառուցմամբ (Ուրարտական էր ե - բունի, Կարմիր բլուր, Ա րա գա ծ և հայկական Դառնի, Անի, Ա մբերդ): Ա յդ պատմական կառույցներում ընդհանուր սկզբունքները պահպանելու հետ միասին, փոխվում է շի­նանյութերի օգտագործման եղանակը (կրաշաղախ, քարի մշակում), առաջ են գալիս նոր զենքի և հարևան զորամասերի համագործակցության գաղափ՜արը և մի շարք ա յլ հարցեր, որոնց մասին հնարավոր չէ խոսել այս հոդվածում:

1 Ս . Հ . Ս ս ւ ր դ ա ր յա ն , Ն ա խ ն ա դ ա ր յա ն հ ա ս ա ր ա ­կ ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ , Ե ր ե ա ն , 1 9 6 7 , է ջ 1 7 1 :

Ա մբերդը իրենով պսւրփակել է հիմնա- դըրվա ծ միջնադարյան ամրոցների տարա­ծական մի շղթա— Կոշ, Արուճ, Աշնակ, Թ ա ­յին* մի ուղղությամբ, Սևան Գւսռնի, Երե­սա ն, Դ վին' ա յլ ուղղությամբ: Որքանով ա յդ շղթա ն հզոր է եղել, վկայում է այն փաստը, որ միայն Ա մբերդի գրավումից հետո Ջա - քարե սպասալարին հաջողվեց ա զա տ ել եր­կիրը օտար զա վթիչներից և ազատել նրա մայրա քա ղա ք Անին3:

Պատմական կյանքը Ա մբերդում ընթացել է ընդհուպ մինչև 14-րդ դարի վերջը, մինչև Լենկթեմուրի ա րշա վա նքը, որի ավերումից հետո նա այլևս չվերա կա նգնվեց և հասավ մեզ ավերակ վիճակում: Միջնադարյան ա յդ ամրոցը, մյուս ամրոցների օրինա կով, ետ չի մնա ցել ուրիշ քա ղա քա կիրթ բնա կա վա յրե­րից և քա ղա քներից: 1936 թվականին ա կա ­դեմիկոս Հովսեփ Օրրելու ղեկավարությամբ կա զմա կերպ ված պեղումները ի հայտ բ ե ­րին նշանավոր ճարտարագիտական կա­ռուցվա ծքներից մեկը' ջրմուղը4:

Մ եծ հետաքրքրություն է ներկայացնում ամրոցի ջրամատակարարման սիստեմը, ուր թրծվա ծ կա վե խողովա կներով ջուրը բերվել է 4 — 5 կմ հեռավորությունից: Զա րը կուտակվել է երկու ջրամբարներում, որոն­ցից մեկը գտնվում է դղյակի ներսում, իսկ մյուսը' բա ղնիքից ոչ հեռու, . ստորգետնյա կաոուցվածքի ձևով:

Պաշարման ժամանակ թշնամու կողմից կարող էր ա վերվել ա յդ խողովակաշարը, և ամրոցը կմնար ա ոա նց ջրի: Ուստի հին ամ­րոցների օրինակով, որոնց ակունքը դարձ­

՜ Ս տ - Մ ն ա ց ա կ ա ն յա ն , Ե ր և ա ն ը և ն ր ա շ ր ջ ա կ ա յ­ք ը , Ե ր և ա ն , 1 8 7 1 , է ջ 1 3 4 :

а С. В. Арутюнян, Крепость Анбёрд и ее рас­копки, автореферат., Ереван, 1969, стр. 1.

* И. А. Орбелн, Баня и скоморох XII века, Избранные труды, Ереван, 1963, стр. 318,

1973 է « Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 85

յա լ տանում է դեպի Շենգա վիթ, Հա ռիճ, Արզնի ս ա յլ ամրոցներ, կառուցված է եղեյ ստորգետնյա գաղտնի ճանապարհ դեպի Ա մբերդ գետ ը: Այդ գաղտնի ճանապարհի մնացորդները այժմ նշմարվում են ձորում:

Ամրոցի բարձրադիր մասում տեղադրված է եղել Պահլավունիների դղյակը, որի մնա­ցորդները վկայում են ժամանակին բա վա ­կան շքեղ ներսի տարածության և կահւս- վորվածության մասին:

Ամրոցի ավերումից հետո ա մբողջ հա­մակառույցը մնաց բնության ուժերի ավևրիչ ազդեցության տակ: Ա վերվա ծ դղյակիցմնացել են լոկ պատերը միայն: Անհրաժեշտ է մեծ պատկերացում ունենալ նրա երբեմնի կառուցապատված և հարդարված տե՛փը զգա լու համար: Մ իջհարկային ծածկերր ե- ղել են իրա կա նացվա ծ փ ա յտ ից, որոնց մա­սին դատում ենք պատերի մեջ պահպան­վա ծ խոռոչների մնացորդներով:

Ամրոցի հարավային պարսպի բուրգերից մեկի միջհարկային ծածկը եղել է իրա կա ­նացված ձուլածո բետ ոնից: Ա յն վկայում են 1968 թվականին հնագետ Ս. Հարությունյա ­նի կողմից ղեկա վա րա ծ պեղումների շնոր­հիվ բա ցվա ծ բեկորները: Բուրգի միջհւսր- ևսւյին ծածկի մակերեսը մեծ չէր , և բա վա ­կան հաստ բետ ոնյա սալը ա շխատել է որ­պես հավասարւսչաւի հենված կոնստրակ- ցիա:

Բացի դղյակից ե Վ ա հրա մ Պահլսւվունա կողմից 1029 թվականին կա ռուցվա ծ նշա­նավոր տաճարից ամրոցում կաոուցվւսծ Լ եղել միջնադարյան բա ղնիքի շենքը: Հ ա ­յաստանում մեծ տարածում են ունեցել բա ղնիքները, որոնց գոյությա ն մասին հա­րուստ տեղեկություններ է հաղորդում պատմահայր Մովսես իյորենա ցին’, սա­կա յն ժամանակը չի խ նա յել նրանցից շա­տերին: Գա ռնիի, Անիի, Դվինի և ա յլ վա յ­րերում պահպանված բա ղնիքների շարքում Ամբերդի բա ղնիքը ունի իր ուրույն տեղը:

1936 թվականին ակադեմիկոս Հէւվսեվւ Օրբելու կողմից ղեկա վա րա ծ պեղումները չավւազւսնց ուշագրավ նյութ տ վին ինչպ ես ամրոցի պատմական կյա նքի, այնպես Էլ բաղնիքի վերա բերյա լ՞: Դտ նվւսծ երեքսանդերը հաղորդում են բա ղնիքում զա նա ­զա ն անուշահոտություններ և օծա նելիքներ պատրաստելու ե կիրառելու մասին: Միշարք ա րժեքա վոր նյութերի մեջ չսոիա- զա նց հետա քրքրա կա ն են երկու բրոնզյա վռա նները, որոնք մետ ա ղյա խ ողովա կնե­րով բերվող ջրի ծորակներին են պատկանե­լիս եղել:

1’ նչպ ես գրում Է հեղինա կը, ա յդ գյուտ ե- րը լրա ցվեցին լողա րա նի հատակի տակ գտ ն վ ա ծ դա մբա րա նի հա յտ նա բերումով:1-ամբարա(.ում գտ ն վ ա ծ ոսկորների հետ ա ­

զոտ ությունը պ ա րզել Էր, որ դրա նք պ ա տ ­կա նելիս են եղ ե լ մի հա շմանդա մ ա նձնա ­վորութ յա ն, շատ հա վա նա կա ն Է ծաղրւս-

ր Դ,!Աէքին' ա նգութ վիրա հա տ ա ­կ ա ն հետ ևա նքով, տ ր վ ա ծ Էր «հա վերժ ծի­ծա ղ ո ղ » ա րտ ա հա յտ ություն: Ն ր ա ոսկորնե-

6 Մովսես Խորենացի, Պատմություն հայոց: 0 И. А. Орбели, там же,

Ы | . է . Մ ի ա կ տ ո ր ք ա ր ի ց կ ա զ մ վ ա ծ տ ր ո մ պ լւ

րի հետ գտ նվել Էին նաև հին ծաղրածունե­րի մշտական ուղեկից աքաղաղի ոսկորնե- րը:

Այս բոլոր փաստերը բերելով Օրբելու հայտնի աշխատությունից, ցանկանում ենք ցույց տսղ, որ Ամբերդի բաղնիքի աշխար­հիկ կաոուցվածքը հանդիսացել Է ամրոցի բարձրաստիճան տերերի համար նաև որ­պես հանգստանալու և զվարճանալու վայր:

Բաղնիքը ոչ մեծ, ուղղանկյուն հատակա­գծով կառուցվածք Է, տեղադրված ամրո­ցի հյուսիս-արևելյան պատին կից: Կառուց­վածքը բա ղկա ցա ծ Է երկու փոքր դահլիճ­ներից (հանդերձարան ու լողարան) և կրա­կարանից:

Դահլիճների սալահատակների սալերը տեղադրված են եղել քարե սյուների վրա: Վերջինս հնարավորություն Է տվել կրակա­րանում տաքացված օդին ու ծխին շարժվել հատակի ս ա կով , հաղորդելով նրան իր ջերմությունը: Անկյուններում տեղադրված թրծվա ծ կավե խողովակներով հեռանալու^ ա յդ օդը տաքացնում Էր նաև պատերը7:

7 И. А. Орбели, там же.Н. М. Токарский, Архитектура Армении IV—

X IV вв, Ереван. 1961, стр. 188.

36с Я Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

Դահլիճները ծածկված են եղել մի«*Կ“ *Փք ա ր ի ց կազմված (նկ. 1 ) , տրոմպներիվրա հենվող գմբեթներով, որոնց գագաթում բացված փոքր երդիկներից թափանցող լույսը լուսավորել է լողարանի և հանդերձա­րա՜նի ներսի տարածությունները:

Պատերը ներսից եղել են սվաղված ա ն­ջրանցիկ սվաղով: Դահլիճները միացված են եղել իրար լայն բա ցվա ծքով: Կրակա­րանում տաքացված ջուրը մետաղյա խողո­վակներով բերվել էր լողարան: Սաոը

Ն կ . 2 . Ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ւոIւԱр |ւ հ ա ր ա վ - ա ր ն մ ւ ո տ ք ի ց

ջուրը մի այլ խողովակով միացվում էր ընդհանուր ջրամատակարարման ցանցից առանձնացված խողովակին: Օգտագործված ջրերը հավաքվում և հեռացվում էին մի այլ խողովակով, որը դուրս գա լով միակ մուտ­քի մոտ բա ցվա ծ ա նցքով ուղղվում էր դ ե ­պի ձորը:

Բաղնիքի շենքը նույնպես կիսավեր վի­ճակում է հասել մեզ (նկ. 2 ) : Հարավա­յին պատի մեջ մի քանի տեղերում ա ռա ­ջացել էին քանդվածություններ: Դահլիճների գմբեթները խիստ քա նդվել էին, տրոմպնե- րի մի մասը տեղից խախտվել էր, ստ եղծե­լով ավերակի տպավորություն: Կրակարա­նը ամբողջությամբ ավերվել էր:

Այս պայմաններում կառուցվածքի երկա ­

րակեցության հարցը շատ լուրջ էր դրվա ծ, Ա անհրաժեշտ էին շտապ միջոցառումներ վերանորոգման աշխատանքներն սկսելու համար:

Չնա յա ծ ճանապարհային ծանր պայման­ներին այնուամենայնիվ աշխատանքները հնարավոր դա րձա վ կազմակերպել Հատուկ գիտա-վերանորոգման արվեստանոցի ցան­քերով, Պատմական հուշարձանների պահ­պանման ընկերության միջոցներով:

Բաղնիքի վերանորոգման նախագիծը կա զմվա ծ է պրոֆեսոր Վ . Հարությունյանի և ճարտարապետ Ս. Ք յուրքչյա նի չսսիագը- րության հիման վրա:

Վերը նշված պեղումների ժամանակ, դեռ 1936 թվականին, բա ղնիքի շենքը ենթա րկ­վել էր մասնակի վերանորոգման, սակայն նրա ընդհանուր կայունությունը դեռ ապա­հովված չէր:

Նա խ ա գիծը նախատեսում է խարխուլ պատերի վերանորոգումը, կատարելով ե- րեսապւստերի վերաշար, նոր քարերի լրա­ցումով: Մուտքի բարավորը, համաձայնպահպանված հիմքերի, իրականացված է միակտոր քա րից: Ներսում վերակւսնգնր- վում են գմբեթների խարխուլ մասերը և լրացվում նոր կրկնակի կորություն ունե­ցող քարերով: Երդիկների վերանորոգումը պահանջեց տ եղա դրել նրանց եզրող ձևա­վոր քա րերը: Վերջինիս արտաքինից տըր- վեց ցածր թմբուկ հիշեցնող տեսք: Տա նիքը նախատեսվում է ծա ծկել միջնադարին հա­տուկ բա զա լտ ե սալերով:

Վերջերս բա ղնիքի շրջակայքում պատա­հաբար գտ նվեց քիվի մի բեկորը, որը սա ­կա յն իր տաշվածքի ձևով և տրամատով ա յնքան էլ չի համապատասխանում շենքի ընդհանուր ոճին: Նա խ ա գծում քի վ չի նա ­խատեսվում և ա յդ հարցը, լիարժեք կըո- վաններ չունենալու հետևանքով, առայժմ մնում է բաց:

Նախատեսվում է վերա կա նգնել դահ- լիճների հատակի սալերը բա զա լտ ից, պահ­պանելով հատակի կառուցման պատմական ձևը:

Վերանորոգումը նախատեսվում է իրա ­կանացնել նույն բազւպտ քարից, որով կա­ռուցված է բա ղնիքը, կիրառելով խառը շա­ղախ:

Հ . Ս . Ե Ղ Ի Ա Ջ Ա Ր Ց Ա Ն

Աք>ԱՔԵԼՈՑ Վ Ա ՆՔԸ

Ա ոա քելոց վանքը հայ մշակույթի ամենւս- հետւսքրքիր, նշանակալից ու բա զմա զա ն հուշարձանների մի մեծ ամբողջություն է: Այն գ տ ն փ ւմ է ա յժմյա ն Իջևա նի շրջանում, Դեսւաշեն (նա խկին Կունեն) գյուղից երեք կիլոմետրաչափ դեպի արևմուտք, անտառի մեջ: Այդ կոմպլեքսի մեջ, բացի Ա ոա քելոց վա նքից, որը նրա հիմնական խումբն է կազմում, մտնում են նաև Աււաքելոց գյու­ղա տ եղին' իր հուշարձանների խմբով, քա ­րավանատունը' իր հուշարձանների խմբով Ա Ա ոա քելոց գյուղատեղի միջով հոսող Կի- րանց գետա կի վրա կա ռուցվա ծ կամուրջը:

Ա ոա քելոց վանքը տ եղա դրվա ծ է Կիրանց գետակի ձախ կողմում գտ նվող բլրա ձև մի փոքրիկ բարձունքի վրա : Այն բա ղկա ցա ծ է երկու եկեղեցուց, զա վթ ից, բնա կելի շենքե- րից, մահարձաններից և պարսպից:

Պատմական աղբյուրներում բացակայում են տեղեկությունները վանքի մասին, նրա վրա փորա գրվա ծ մի քանի արձանագրու­թյուններն է լ սոսկ նվիրատվական բովա ն­դակություն ա նեն, աստի հայտնի չէ , թե երբ է հիմնադրվել ա յդ վանքը և ովքեր են եղել նրա կառուցողները:

Գլխավոր եկեղեցին հատ վածքում եր- կսւրսւձիգ ւսղիղ-քաոանկյունի տ եսք անի. արևելյան ծայրում մշակված I. կիսակլոր աբսիդը' բարօր բեմով' աււանց խորանների: Պատերը ներւփց ունեն երկուական կիսա- մույթեր կամ որմնամույթեր, որոնք մ ի ա ն ա ֊

ը ւ ՚՚- ^ ' 1երՈվ ,1տ,Ա գՈտԿ"1ւք ե(; թաղա­կապ ծածկը ապա իրենց վրա կրում գմբե­թ դ գլա նա ձև թմբուկով և սրածայր վեւլա-

Ամբողջ շենքը շարված Է զանազան հան­քաքարի գունավոր քարերով, որոնք արտա­քուստ մաքուր տաշված են, իսկ հերսից թույլ կերպով տաշված-հսւրթեցված: Այո պատճառով եկեղեցին ներսից սվաղած Է կրաշաղախով, որը մեծ մասամբ թափված I.. պահպանված մասերի վրա նկատելի են որմնանկարների մնացորդներ: Միակ մուտ­քը արևմտյան կողմից Է, որը բացվում I. գա- վիթ-ժւսմատան մեջ: եկեղեցու կառուցման ոճը և հարդարման ձևերը բնորոշ են 12— 13-րդ դարերին:

Մյուս եկեղեցին համեմատաբար փոքր Է, երկարաձիգ ուղիդ-քառանկյանի հատակա­գծով: Պատերը անհամեմատ բարձր են ու 1.այն, կողերի պատերին կից ներսից ձգվում են որմնամույթեր, որոնք միանալով կամար­ներով գոտկում են թաղակապ ծածկը՝ երկ­թեք տանիքով: Արևելյան ծայրում հարդար­ված Է բազմակողմ մեծ աբսիդը՝ եկեղեցու ա մբողջ լայնությամբ, ցածրադիր բեմով: Այդ եկեղեցու կառուցման ժամանակը նույն­պես հայտնի չէ:

Գավիթը կամ ժամատանը իր կառուցման ձևով հիմնականում նման է այդ կարգի կա­ոուցվածքներին, որոնք, ինչպես ընդունվածI. ասել, ժողովրդական ճարտարապեսաւ-

38Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

^ « а и д а ч ь а г а гտանում գոյություն ունեցող գ ա վ ի թ ֊^ ա ՜

հ ն И Д Ա ո ա ք ե լո ց վ ա ն ք ի , 4 “ ^ * ^ 5հ ա ն գ ա մ ա ն ք ը մ ե ծ չա փ ո վ Ւ ն ո ա ա ր ժ ե ք ն ու նշա նա կո ւթ յո ւնը հւսյկւսկան ճարտարապետության պատմության

'"ժ ա մ ա տ ա ն միակ մուտքը հարավային կողմից է, որը բացվում է սրահ-զանգակա-

տ1լյն Կստապետ մահարձանը գտնվում էախավոր եկեղեցու հարավային կողմում,տատին կից: Կոթողի մասը մի մեծ խաչքար լ ՝ կարմրավուն տուֆ քարից կերտած և պ ա ­տած է շքեղ զարդաքանդակներով ու սըր- բապատկեր բարձրաքանդակներով: Սա-հարձանի պատվանդանը մի ամբողջականմ ե ծ ա վ ա զ ա ք ա ր է :

Մ ա հա ր ձա նը ո ւն ե ց ե լ է կ ա ո ո ւց մ ա ն վ ե ր ա - բ ե ր ո ս լ ը ն դ ա ր ձ ա կ ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւթ յո ւն , ո ր ը խ իստ հո ղ մ նա հ ա ր վ ա ծ լի ն ե լո ւ հ ե տ և ա ն ք ո վ դ ա ր ձ ե լ է ա ն ը ն թ ե ո ն ե լի :

Զ ա ն գ ա կ ա տ ո ւն ը գ տ ն վ ո ւմ է գ ա վ թ ի հա ­ր ա վ ա յի ն կ ո ղմ ո ւմ , վ ե ր ջ ի ն ի ս մ ուտ քի ա ո ջ ե - վում և հ ի մ ն ո վ ի ն ա վ ե ր ա կ վ ի ճ ա կ ո ւմ է . մնում ե ն ա ր և մ տ յա ն պ ա տ ի ս տ ո ր ի ն մ ա ս ե ­րը միա յն :

Բնակելի շենքերը, որոնք բավական մեծ թիվ են կազմում' տարբեր մեծությամբ են: Դրանցից երկուսը, որոնք գտնվում են սա­րահարթի ամենահարավային մասում, ը ն ­դարձակ սրահների ձևով, շարված են խոշոր ավազաքարերով' կրաշաղախի միացությամբ և ունեն թաղակապ ծածկ: Ուշագրավն այն է, որ ա յդ երկու ընդարձակ շենքերը հիշեց­նում են 13-րդ դարի հայ մատենագիր Վար- դան Բարձրսւբերդցու կողմից Դսեվանքում կաոուցած դպրոցի շենքր: Դրանից է լ հա­վանական է դաոնում, որ Աոաքելոց վանքն էլ ունեցել է իր դպրոցը:

Պարիսպը շրջափակում է վանքի' վերը նկարագրած հուշարձանների խումբը' բա ր- ձըր ու բրգավոր աշտարակների ձևով: Շա ր­վա ծ է որձաքարի շատ մեծ քարերով' կրա­շաղախի միացությամբ: Գլխավոր մուտքը հարավ-արևելյան անկյունից է, որն ամրաց­ված է կրկնակի ամրոցսւպատերով: Միփոքր գաղտնի անցք էլ ունի արևմտյան կողմից: Ա յդ բոլորով հանդերձ, Աոաքելոց վանքը վեր է ածվել մի անաոիկ ու անմատ­չելի վայրի:

Ա ոա քելոց գյուղատեղին տարածվում է վանքի շուրջը և Կիրանց գետակի երկու կողմերում, ընդարձակ տարածության վրա' հիմնովին ավերակ ու անտառապատված վիճակում: Բնակարանների ծավալային չա- փերը, նրանց դասավորության ձևերը հնա­րավորություն են տալիս ուսումնասիրողին որոշ գաղափար կա զմելու ա յդտ եղ բնա կվող մարդու կենցաղավարության ձևերի մասին:

Գյուղատեղում պահպանվել են հինգ եկե­ղեցիներ' տարբեր մեծությամբ, գյուղական սովորական եկեղեցիների ձևով, քա ր ու կիր շինվա ծքով, կամարակապ ծա ծկով: Դրան­ցից երկուսի վրա պահպանվել են կառուց­ման վերա բերյա լ արձանագրություններ, ո- րոնց համաձայն մեկը կա ռուցել են Ավետիս և Մ լքա ն ամուսինները 1274 թվականին, իսկ մյուսը' Գրիգոր քահանան 1276 թվա­կանին: Ն՜յուս երեք եկեղեցիների վրա գրա ­վոր հիշատակություններ չի նկատվում, ուս­տի նրանց կաոուցման ժամանակը անհայտ

Գյուղատեղում աոանձին ուշադրության արժանի է բա ղնիքի շենքը' բա ղկա ցա ծ մի քանի բա ժիններից, շինված թրծած աղյու­սից, կրաշաղախով: Պահպանվել են միայն պատերի ստորին մասերը, որոնց մեջ նկա­տելի են կա վե թրծա ծ ջրատար խողովակ­ներ' ուղղահայաց և հորիզոնական դիրքե­րով դրված:

Բաղնիքի շենքի մեջ պահպանված կավե թրծա ծ ա յդ խողովակները, ինչպ ես և գյու­ղատեղի տ ա րբեր մասերում հայտնաբերված նույնաձև և զա նա զա ն մեծության խողովակ­ների բեկորները վկայում են*ա յն մասին, որ գյուղը հնում ունեցել է իր ջրամատակա­րարման ա ոանձին համակարգը:

Ա ոա քելոց գյուղատեղի հուշարձանների խմբին է պատկանում նաև ընդարձակ գե­րեզմանատունը, որը գտնվում է գյուղատե­ղի արևմտյան թաղամասում: Ա յստ եղ, բացի զա նա զա ն ձևերով մշակված գերեզմանա- քարերից, կա ն բա զմա թիվ կոթող-մսւհար- ձաններ' գեղա քա նդա կ խաչքարերի ձևով: Դրանցից մեկը, որը գտնվում է գերեզմա ­նասալն հյուսիս-արևմտյան եզրին և , որին տ եղա ցիք «Թ ևա վոր խ ա չ» են կոչում, խիստ բնորոշ է թե' իր կաոուցման ձևով և թե' մե­ծությամբ: Մահարձանի կոթողի մասըազատ թևերով մի մեծ խաչքար է, հիմնը- վւսծ եոա կա րգ բարձր ու մեծ պատվան­դանի վրա: Հուշարձանն ունեցել է կառուց­ման վերա բերյա լ արձանագրություն, որը խիստ եղծվա ծ լինելու պատճառով անըն­թեռնելի է դարձել: Անվթար է մնացել միայն . տարեթիվը՝ 1289 թվականով: Ա յդ ձևի հու­շարձանները եզակի են հայ մշակույթի մեջ:

Աոաքելոց գյուղատեղի հուշարձանների

1 9 7 3է զ ս - ի ա ծ ի ն

39

խմբի' վերը կատարված նկարագրությունից պարզ ու հասկանալի է դաոնում, որ Առւս- քելոց գյուղը, որից վանքը ստ ա ցել է իր ա _ նունը, միջնադարյան Հայա ստա նի ամենա- խոշոր և նշանավոր բնա կա վա յրերից մեկն է եղել: Եվ իրոք, Սովետական Հայաստանի սահմաններում պահպանված հին գյուղա ­տեղերից ե ոչ մեկը, որոնք շատ մեծ թիվ են կազմում, չի պ ա հպ ա նվել իր ներ­քին բովանդակությունն ա յնպ ես, ինչպ ես Ա- ււաքելոց գյուղա տ եղը: Ա յդ հանգամանքըիր հերթին ա ոա վել չա փ ով բարձրացնում է նրա պատմա-հնագիտ ական ա րժեքն ու կա- րեվորությունը:

Ա ռա քելոց վանքի հուշարձանների համա ­կառույցին է վերաբերում նա և քա րա վա նա ­տունը: Վ երջինս գտնվում է Ա ռա քելոց գյու­ղատեղի ա րևելյա ն եզրին և բա ղկա ցա ծ է երկու կա րգ շենքերից' անասնագոմից և հյու­րատնից:

Անասնագոմը ա րևելքից-ա րևմուտ ք ձգվող բավական ընդարձակ, քա րա կերտ մի շենք է, ցածրադիր ու լա յն պ ա տ երով և թա ղա ­կապ ծա ծկով: Ն երսից, պատերին կից ձըգ- վող կարճ որմնասյուները միանալով որմ- նակամարներով, պատերի մեջ առաջացնում են խորը խորշեր: Վերջիններից զա տ , պ ա ­տերի մեջ կան նա և խորը պահարաններ: Դարպասաձև միակ մուտքը արևմտյան կող­մից է ' ճակատակալ մեծ քա րով:

Տեղ ա ցի ք ա յդ հուշարձանին Ձիթհա ն են անվանում, իրենց լեզվով «Ս րա նոց», որի հետ ևա նքով նրան մոտիկ գտ նվող կամուրջը հայտնի է «Սրանոցի կա մուրջ» անունով: Հա վա նա կա ն է, որ քա րա վա նա տա ն ա յդ շենքը հետագայում օգտ ա գործվելիս է եղել որպես ձիթհան:

Քա րա վա նա տ ա ն հյուրատունը գտ նվում է անասնագոմի հյուսիսային կողմում, բարձր ու լայն պ ա տերով քա րա կերտ մի շենք է, բա ղկա ցա ծ երեք սենյա կներից: Դրւսնցիցմեկը շատ ընդարձակ է ' մեծ դահլիճի ձևով, ձգվում է ա րևելքից-ա րևմուտ ք: Գլխւսվորմուտքը հարավային կողմից է, երկու փոքր մուտքեր էլ բա ցվում են հյուսիսային կող­մից, որոնք տանում են կից գտ նվող մեկա­կան փոքր սենյա կներ: Ա րևելյա ն պատի մեջ բա ցվում են երեք հատ մեծ լուսամուտներ: Հա վա նա կա ն է, որ հյուրատան ծածկը ե- ղա ծ լինի ւիայտից:

Սրանոցի կամուրջը գտ նվում է Առաքելոց գյուղատեղի միջով հոսող Կիրւսնց գետակի վրա' բա ժա նելով գյուղը երկու առանձին մա­սերի: Սա միակամար, լա յնա թռիչք' գետ ա ­կի ա մբողջ լայնությամբ քարաշեն, ճա րտա ­րապետական մի հոյակապ կա ռուցվա ծք է: Սա ոչ միայն հանդիսա ցել է որպես կապի միջոց' գետա կի երկու կողմերում գտ նվող

Առաքելոց գյուղի առանձին մասերի միջև, այլև ա յդ կամուրջի Ա քարավանատան վրսւյով են անցել միջազգային տարանցիկ առևտրի գլխավոր ճանապարհների' միջին դ Տ Հայաստանի վրսւյով անցնող է-վին քաղաքից, Հրա զդա ն և Աղստև գե­

տերի հովիտներով դեպի Վրաստան գնա ­ցող ուղեգիծը:

Առաքելոց գյուղատեղի' գետի աջ ափին գտ նվող թաղամասում, կամրջին մոտիկ պահպանվել է յուրահատուկ ձևով կառուց­վա ծ մի փոքրիկ շենք: 'Լեըջինս շարված է սասամբ թրծա ծ աղյուսից, մասամբ էլ աղ­յուսաձև մանր քա րերից' կրաշաղախի միա­ցությամբ: Հատակագիծը քառակուսի տեսք ունի: Ներսի անկյուններում մշակված են վեղարաձև գագաթներ ունեցող խորշեր: Օե(.քի կամուրջի մոտ գտնվելը, ինչպես և մոտիկում գտ նվող քարավանատան գոյու­թյունը ենթադրել են տալիս, որ ա յդ շենքր պետք է եղա ծ լինի պահակատուն կամ կւս- մուրջով անցնող առևտրական քարավան­ներից հարկ գանձելու կայան:

Վ ԻՄ Ա Դ ԻՐ Ա ՐԶԱ ՆԱ Դ ՐՈ ԻԹ ՅՈ ԻՆՆԵՐԸ

Առաքելոց վանքի ամբողջության մեջ մտնող հուշարձանների վրա փորագրված արձանագրությունները մեծ թիվ չեն կա զ­մում: Եղածների մի մասն էլ խիստ հողմնա- հարված լինելու հետևանքով, եղծվել ու ան­ընթեռնելի է : Մեջ ենք բերում համեմսւտա- բար քիչ վնասված և հնարավոր ընթեռնելի արձանագրությունները' վերծանված ձևով.

Ա ռա քելոց վանքի գավիթ-ժամատան մուտքի ճակատակալ քարի վրա

1. Ի ԹՎԱԿԱՆԻՍ ՀԱ ՅՈ Ց Զ. (1251 Թ .)2. ԿԱՄԱԻ ԲԱ ՐԵՐԱՐԻՆ ԱՍՏՈԻԾՈՅ

ԵԻ ՈՎՈՐՄՈԻԹԵԱՄԲ ԱԹԱ'3 . ԲԱԿ ԵԻ ԱՄԻՐՍՊԱՍԱԼԱՐ ԽՈԻԹ-

[.ՈԻԲՈԻՂ.ԻՆ ԵՍ ԳՐԻԴՈՐ ԹՈՈ-Ն Խ Ա ՉԵՆ-4. ԻՍ ԵԱ ՆՑ Մ ԻԱ Բ Ա Ն Ե 8Ա ՍՈԻՐԲ Ա-

ՌԱՔԵԼՈՅՍ ԻՄ ՀԱԼԱԼ Ա ՐԴԵԱ ՄԲՔ ԵԻ Բ Ն Ա Կ ԻՉՔ

5. ՍՈԻՐԲ ՈԻԽՏԻՍ ԵՏՈ ԻՆ. Բ. Պ ԱՏԱ - Ր Ա Դ Ի ՏԱ Ն Ի ՍՈԻՐԲ ԴՐԻԴՈՐԻ Դ Ի Ի Տ Ն Շ ե ՚Ա Ր Ա Ց Ն : ԿԱ Տ-

6. Ա Ր Ի Չ Ք Ն Ա Ի Ր ՀՆ Ի Ն ՅԱՍՏՈԻԾՈՅ ԵԻ էսԱ ՓԱ ՆՈՎՔՆ Դ Ա ՏԻ Ն Ի ՏԵ Ա Ռ Ն Է: ՍՏԵՓԱՆՈՍ Դ Ծ Ո ՚Լ :

Դսւվթին կից սրահ-զանգակատան՛ որմնասյան վրա

1. ԿԱՄԱԻ ԱՍՏՈԻԾՈՅ ԵՍ2. ՄԱՐԵՏՈԻՐ ՄԻԱԲԱ-

40է ջ մ ի ա ծ ի ն 1973

3. Ն Ե ՑԱ ԱՌԱՔԵԼՈՑ ՍՈԻՐԲ4. ՈԻԽՏԻՍ ԻՄ ՀԱԼԱԼ Ա ՐԴ Ե Ա Ն Ց Ծէ

Մ15. ա բ ա ն ք ս ԵՏՈ ԻՆ . բ . ՊԱ ՏԱ Ր-6. ԱԳ Ի ՏԱ Ի Ն Ի ՍՈԻՐԲ ԳՐԻԳՈ ՐԻՆ7..........................................................................

Ն ա յն որմնասյան վրա, նախորդից վերև

1. ՅՈԻՍՈՎՆ ԱՍՏՈԻԾՈՅ ՏԻԿԻՆՍ2. Մ ԻԱԲԱՆԵՑԱ Ի ՍՈԻՐԲ ԱՌԱ-3. ՔԵԱԼՍ ԵԻ ՄԻԱԲԱՆՔՍ Ե ՏՈ Վ Ն4. .Ա. ԺԱՄ Ի ՏԱ Ի Ն Ի ՀՌԵՄ-

5. ՍԻՄԵ. Խ Ա Փ Ա Ն Ի Չ Ք Ն Դ Ա ՏԻ Ն

Աոաքելոց գյուղատեղի մի եկեղեցու մուտքի ճակատակալ քարի վրա

1. Ի Թ Վ Ի Ն ՉԻ Ե (1 2 7 6 Թ .) ԵԻ ԻՕԽԱ- Ն Ո ԻԹ Ե Ա Ն ԱԹԱՊԱԿ

2. Ս Ա ԴՈԻՆԻՆ ԵՍ ԳՐԻԳՈ Ր Ք Ա ՀԱ Ն Ա Շ Ի Ն Ե ՑԻ ԶԵ Կ Ե Ղ Ե -

3. ՑԻՍ ԲԱՋՈԻՄ ԱՕԽԱ ՏՈԻԹ ԵԱ Մ Բ, ՈՐՔ ՍՊԱՍԱՎՈՐԵՆ ՍՄԱ Ա Ռ ՆԵ Ն .Բ.

4. ԺԱ Մ Ի ՏԱ Ր Ե Ն Յ Ա ՅՏՆ Ո Ի Թ Ե Ա Ն .Ա. Շ Ն -

5. ՈՀՈՐ Տ Ի Կ Ն Ա .Ա . Գ Ո ՏԱ ՋԱ . Թ Է

*

ՄԱՀ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏ ՌԱՖԱՅԵՀ ԻՍՐԱ8 ԵԼՅԱՆԻ ( 1908— 1973)

Երկարատև ու ծանր հիվանդությունից հետո, սեպտեմբերի 8-ին , Երևանի իր բնա ­կարանում, ստ եղծա գործա կա ն իր ուժերի հասունության շրջանում, 65 տարեկան հա­սակում, վախճանվեց ականավոր ճա րտ ա ­րապետ, պետական մրցանակի դափնեկիր և Մայր Ա թոռին առընթեր ճարտարաաե- տական հանձնաժողովի անդա մ Ռաֆաւեւ Սարգսի Իսրայելյւսնը:

Հա յ ճարտարապետությունը ծանր եո- րուստ կրեց:

Մայր Աթոռը և անձամբ Հա յո ց Հա յրա - պետը, որը մեծ բարեկամությամբ կապված էր տաղանդավոր ճարտարապետի հետ, հարազատորեն և հայրաբար բա ժա նեցին հայ ժողովրդի վիշտն ու հայ մշակույթի կրած մեծ կորուստը:

Տխուր է արձանագրել, որ հետայսու ս. էջմիա ծնի Վեհարանում, Հա յոց շինարար Հւսյրապետի կողքին, Մայր Ա թոռին ա ռըն­թեր ճարտարապետական հանձնաժողովի անդամների շարքում, թափուր պիտի մնա մեծավաստակ արվեստ ա գետ ի տ եղը, տեղ, որը միա՛յն ու միա՛յն նրան էր պ ա տ կա ­նում, որպես ուժեղ անհատականություն, մի բա ցա ռիկ ու ճշմարիտ արվեստագետ հոգի, հայրենասեր միտ ք ու սիրտ, որը որպես քաղաքացի հպարտ էր իր ժողովրդի և երկ- րի պատմությամբ և հայ ժողովրդի ստ եղ­ծա ծ ա րժեքներով:

Հա նգուցյա լը ծնվել է 1908 թվականին Բիւիսի քա ղա քում, ղարաբսւղցի հսւյ ման­

կավարժների ընտանիքում: Իսրւսյելյանն իր միջնակարգ կրթությունը ստ ա ցել է Թ-բիլի- սիում և ապա ընդունվել տ եղի գեղա րվես­տի ակադեմիայի ճարտարապետության ֆ ա ­կուլտետը:

Դ եռևս ուսանողական , նստարանից նա խորունկ ու ջերմ սեր է ցուցա բերել ճար­տարապետության, գեղա նկա րչությա ն աս­պարեզներում:

Այնուհետև խոստումնալից պատանին, ապագա տաղանդավոր ճարտարապետն ա նկարիչը, իր ուսումը կաւոարելագործել է

ոիտուտւսմ և այն ավարտել' Ռեպինհ ան-

ս ս ն Քանդակսւգործու-I յան և ճարտարապետության ինստիտու-

1936 թվականին ճարտարւսպետ-նկա- րիչ Իսրւսյելյանը տեղափոխվում է Երևան, ուր հայրենի հողի վրա երիտասարդ ար­վեստագետի առաջ բացվում I. խոստումնսւ- 1ից, ստեղծարար գործունեության ճանա­պարհ, գործունեության, որը հարաճուն թա- փով և միշտ վերընթաց թռիչքով շարունակ­վում է մինչև իր կյանքի վերջին օրերը:

Հա յրենի հալի վրա, մայրաքաղաքում թև հայրենական այլ քաղաքներում, ավաննև-

43է Զ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1873

„ „ ս „ а . ™

Х й ^ д а д а Հ 2 - г > :ոհնական մշակույթի զարգացսա

; р™ и , д ^ а տաւլան1փԻսրայելյանն ՐՐ Р 9 կան արվեստի

շնորհիվ ի ր 2 #Д Г ? З м « ’» է " այ դա ՜ււեջ ստեղծագործաբար 4 1 վա նդո4թ-

ներն ու արդիակասը ւ տահւԱյտ-

,ՓենիսրայեԱւսնական ճարտարապետականոճն Իր մեջ կրում էր հայ ժողովրդի ազգային յ ն ա Հ Տ ա ն բնորոշ գծերը' . ш = ;հատոատւն, ամրություն և լավատեսություն

Այս իմաստով ԻսրայեԱանի կառույցները զոհվածԻ մարտիկների հ ի շ ա տ ա կ ի ն կ ա ն գ ­նեցված ծավալով փ ոքր, բա յց արվեստով բարձր ու եզակի աղբյրւր-հուշարձաններից մինչև քարե մեծ կտավի գործերը, մինչևՍարդարապատի համաժողովրդական . ճա­կատամարտում տարված հաղթանակի աատվին կառուցված հուշարձանը ստ եղ­ծագործական անկրկնելի մոնումենտալ ար­ժեքներ են, քարեղեն երգ ու քերթվա ծ, հայ­րենական ճարտարապետության մեկ-մեկ «անլռելի զանգակատուն»:

Սեպտեմբերի 13-ին ճարտարապետ Ոա- ֆայել Իսրայելյանի աճյունն ամփովւվում է Երևանի քաղաքային պանթեոնում:

ճարտարապետ Ռ. Իսրայելյանի անունը ոսկյա տառերով է գրված նաև Տ . Տ . Վլսզ- գեն Ա Ամենայն Հա յոց շինարար Հա յրա - պկտի գահակալության 17 տարիների շինա- րպրական-վերանորոգչակւսն գործունեու­թյան տարեգրության մեջ:

1956 թվականից սկսած, Հա յոց Հա յրա - պետի նախաձեռնությամբ Մայր Աթոռին առընթեր կազմված հայրենի ճարտարա­պետ ների հանձնաժողովի սւմենաեոանդուն և գործունյա անդամներից մեկն էր Ռ. Իս- րայելյանը, որն իր մյուս անվանի ճարտա­րապետ ընկերների հետ միասին ինքնա ­բուխ նվիրումով և հայ մարդու մեծ սիրով ու սրտով իր վրա էր վերցրել Մայր Աթոռի, վանքերի, եկեղեցիների վերանորոգչական և, ընդհանրապես, շինարարական մեծ ձեռ­նարկների վերին ղեկավարությունը' մար­մին տալու Հա յոց շինարար Հայրապեսփ կառուցողական, ծրագրերին:

Բազում ու բազմապիսի ե ն Հա յոց Հւսյ- րապետի անմիջական թելադրությամբ և համաձայնությամբ ճարտարապետ Ռ. Իս- րսւյելյանի նա խագծերով կատարված շինա­րարական, վերանորոգչական աշխատանք­ները թե' Մայր Աթոռում և թե' նրա շրջա­նակից դուրս:

ք>. Ի ս րա յե լյա նի ն ա խ ա գծեր ով են կա ­տ ա րվ ե լ ի մա սնա վորի

1. Ս. էջմիա ծնի Մայր տաճարի Ա վա գ և իջմա ն ս. սեղանները.

2. Մայրավանքի շրջափակում, տաճարի հյուսիսային կողմում՝ «ա ղոթքի և ուխտի» նահւստակաց հուշարձանը.

3. Մայրավանքի ա րևելյա ն դարպասի մոտ' Կաթնաղբյուր - հուշար ձա նը.

4 . Արագածի լա նջին, Բյուրականում' հայ­րապետական «Հա յկա շէն» ամառանոցը.

5. Երևանում' ս. Սւսրգիս առաջնորդւս- նիստ եկեղեցու ւլերակառուցման նւսխւս- գիծը.

6. Երևանում, պատմական Կոնդի թա ղա ­մասում' ս. Հովհա ննես եկեղեցու վերւսկսւ- ոուցման նախագիծը, որի վրւս երիտասար­դական թւաիով ու սիրով աշխատում էր ա ն­վանի ճարտարապետը մինչև իսկ իր մահ­վան անկողնու մեջ, ինչպես խոսստվւսնել էր Հա յոց Հա յրա պ ետ ին իր մահից չորս օր ա ռա ջ նրա այցելության ժամանակ, որպեսզի հայոց նոր մայրաքաղաքում էլ վարդագույն սքա նչելի նորակառույցներին համահնչուն վեր խոյանան մեր եկեղեցա կա ն ճարտարա­պետությունը հատկանշող հայկական գըմ- բեթներն ու զանգակատները, որպես երե- վանյա ն ճարտարապետական ՜ համանվագի անբաժանելի մի մասը:

Սեպտեմբերի 16-ին, կիրակի օրը, Խ ա չ­վերացի տոնին, Մայր տաճարում, ս. պա­տարագից հետո, Հա յոց Հա յրա պ ետի նա­խագահությամբ կատարվում է հոգեհան- գըստ յա ն հանդիսավոր արարողություն, ո- ]փն ներկա են լինում հանգուցյալի հարա­զա տ ները, բա րեկա մները, աշխատանքային ընկերները և մեծ թվով մտավորականնՒւր:

Հա յոց Հա յրա պ ետը «Ո ւղիղ եղիցին ա- ղօթ ք մեր, որպէս խունկ առաջի ք ո » բնա ­բա նով Իր սրտառուչ դամբանականում վեր է հանում հայ ճարտարապետության կրսւծ մեծ կորուստը' Ռ. Իսրայելյանի անվտխւս- րինելի մահով, և ապա հանգամանորեն նրան բնութագրում որպես տաղանդավոր ճարտարապետ ֊քա նդ ա կա գ ո ր ծ , որն իր ստեղծագործություններում հիանալիորեն միահյուսում է անցյալն ու ներկան, որպեււ իրավ հայ արվեստագետ, որն իր բազում շնորհներով ու իրագործումներով իր անունն ու կյանքը անմոռանալիորեն կապել է նաև 1957— 1973 թվականների ընթացքում, Իր

1973 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն43

գահակալության օրերին ս. էջմիա ծնի շի- նարարական-վերանորոգչսւկան մեծ աշխա­տա նքներին: Հա յոց Հւսյրապետն օրհնում է բա րի անունն ու շնորհակալ վաստակը մե­ծանուն Վւսրպետւսց Վարպետի:

Այնուհետև Մայր տաճարի կամարների ներքո հնչում են հոգեզմա յլ «Ցորժա մ»-ը Լուսինե Զա քա րյա նի սքա նչելի կատարու­մով և Ալ. Հարությունյանի «Գ թ ա , Տ է ր »-ը :

Հոգեհա նգստ յա ն արարողությունից հետո Վեհափսւո Հա յրա պ ետ ը Վեհարանում ըն­դունում է հանգուցյալի հարազատներին, բա րեկա մներին, ընկերներին ու մխիթարու­թյան հայրական խ ոսքով սփոփում բոլորի վիշտն ու տրտմությունը:

ճարտարապետ ГЪ. Իսրայելյսւնի հիշա­տակը ոգեկոչելով, մխիթարության խոսքեր

են ասում Մայր Աթոոին աոընթեր ճարտա­րապետական հանձնաժողովի անդամներ Ա,յ տ Փ' 4ա րա զդա տ Հարությունյանը, նկա- РР* Գրիգոր 1սանջյանը և «էջմիա ծին» ամ­սագրի խմբագիր Արթուն Հատիտյանո:

Վերջում հանգուցյալի 93-ամյա ծերու­նազարդ ու վաստակավոր մանկավարժ հայ­րը Սարգիս Իսրայելյանը, հանուն իր և իո գերդաստանի, Հա յոց Հսւյրապետի ն ա ղա ալ երախտագիտության և շնորհակւպութ յան

г ^ աւտւմ' 2եշտելով, որ իրենցընտանեկան վիշտը մեղմանում և սփոփվումո,„րայ1 9 5ա1րաս,ետի մխիթարության այս-ներ!ւվ* Ո1 ԱրտաՈՈ1չ 111ՈԱՔՈՎ և սւղոթք-

Հա նգիստ ողբացյալ ճարտարապետ Ռ. 1’սրայելյանի ոսկորներին:

ՍՓՅՈԻՌՔԱՀԱՅ ԿՅԱ ՆՔ

ԲԱ ՂԴԱ ՏԻ Ս. կ ա ր ա պ ե տ ե կ ե ղ ե ց ո ի ՕԾՈԻՄԸ

Մայիսի 11-ին տեղի է ունեցել Բաղդա­տի Նորաշեն թաղամասի ս. Կարապետ նո­րակառույց եկեղեցու օծումը' ձեռամբ Իրսւ- քի հայոց թեմի առաջնորդ տ . Ասողիկ եպս. Ղազար յանի:

եղել բա զմա թիվ հոգևորականներ քույր եկե­ղեցիներից, որոնց թվում' պապական նվի­րակ մոնսենյոր Ժօսն Օյուպը, լատին եկե­ղեցու ա ռա ջնորդ մոնսենյոր Էռնեստ Նիւս- րին, սիրիական եկեղեցու առա ջնորդ Մութ- րան Զա քիա ն, հայ կաթոլիկ եկեղեցու ա ռա ջ­նորդ գերա պա յծա ռ Հովհաննես Դասպւսր- յա նը, ասորի Շապւսթապւսհ պատվելին,

Բ ա ղ դ ա տ ի ն ո ր ա կ ա ռ ո ւ յց ս . Կ ա ր ա պ ե տ ե կ ե ղ ե ց ի ն

Ս. Կարապետ եկեղեցին կառուցվել է բա - ա յլ հոգևորականներ և հայ կաթոլիկ ու լա-րեպաշտուհի տկն. Դեժինա Կարապետ Իս- տին քույրեր:կենտերի նվիրատվությամբ և պրն. Ա բրա - Օծման արարողությունից հետո տ. Ш т ­а т ! Շահին յանի անմիջական հսկողության ,լիկ եպիսկոպոսը հոգեշունչ քա իոզ Ւ |սո-

Կաոսո ь " Т Г " ' !!1 թ ե ղ ե ց ի ն կՈլ ! լեւ է ս- 1|ե1՝ եկեղեցի շինողա ց» բնա բա նով,Կարաս,ետ ի հիշատակ բարերարուհու հան- որից հետո սկսվել է ս. պատարագը:4 ուց,ա ,հոր Կարապետի: Ս. ս|1ստարագի ա րա րողա կա նից հետոմատուու1ււ!ծ ш 1,ш Г,,,|! п,1й|шаП և նույն օրր նորակառույց եկեղեցու մոտ գտ նվող հայ-մատուցված ս. պատարագին ներկա են կական ծերանոցի (ա յն նույնպես կա ոա ց-

1973_______________________________ էտսո

վել է տկն. Ո*եժինա Կարապետ Իսկենտերի նվիրատ վությամբ) ընդարձակ սրահում տրվել է ճոխ ճաշկերույթ, որին մասնակցել են պատարագի մասնակիցները:

Մայիսի 12-ին, շա բա թ օրը, ս. Կարապետ եկեղեցում ս. պատարագ է մատուցել տ. Ջա վեն քհ ն . Փոլա դյա նը, և տեղի է ունեցել մկրտության ս. ավազանի օծումը' ձեոամբ ա ոաջնորդ սրբազանի:

Մայիսի 13-ին, կիրակի օրը, ս. Կարսւ- պետ եկեղեցում ս. պ ատարագ է մատուցել տ. Սեպուհ վրդ. Սարգիսյանը, Ա տեղի՛ է ունեցել եկեղեցու սրբապատկերների օծման կարգը' ձեոամբ տ . Ասողիկ սրբա զա նի:

Կիրակի օրը, ս. պատարագի արարողու­թյունից հետո, կա տա րվել է հոգեհանգըստ- յան պաշտոն' ի հիշատակ բարերարուհի տկն. Ռեժինւս Կարապետ Իսկենտերի հին ե նոր ննջեցյալների:

ԻՍԻ Լէ? Մ Ո ԻԼԻՆՈ ՅԻ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՀԻ Մ Ն Ա Ր Կ Ե Ք Ը

Մայիսի 31-ին, Հա մբա րձմա ն տոնի օրը, տեղի է ունեցել Իսի Լե Մուլինոյի հայկա­կան եկեղեցու հիմնարկեքի օրհնությունը: Իսի Լե Մուլինոյը Փարիզի հայաշատ ար­վարձաններից մեկն է:

Տ . Ն որվա ն վարդապետի գւիսսվորա- թյա մբ ա նցյա լ տարի կա զմվել է սույն եկե­ղեցու շինության հանձնախումբը' հիմնա­կանում բա ղկա ցա ծ երիտասարդներից: Հանձնախումբը նվիրումով Ա երիտասար­դական ավյունով կարճ ժամանակի ընթա ց­քում ի կատար է ա ծել նախապատրաստա­կան բոլոր աշխատանքները:

Եկեղեցու հիմնարկեքի օրհնությա ն օրը խուռներամ բազմություն էր հա վա քվել եկե­ղեցու բակում: Ն երկա էին նաև. Փարիզի Մայր եկեղեցու վարչությա ն և ներկա յա ցուց­չական ժողովների ա նդամները Ա ճա րտա ­րապետներ պ րն. պ րն. Ապրո Քա նճյա նը, Հա նրի ֊Մ ի հրան Ք ա նճյա նը և Ժ ա ն-Տիրա ն Հա նըմյա նը, որոնց հանձնվել էր ա յդ եկեղե­ցու շինության գործը:

Ժամը 17-ին ժամանում է Արևմտյան Եվ­րոպայի հայրապետական պատվիրակ տ . Սերովբե ա րքեպ . Մանուկյանը' շրջա պ ա տ ­վա ծ Փարիզի և շրջակայքի հայ եկեղեցինե­րի հոգևորականներով:

Սկսվում է հիմնարկեքի օրհնության ա րա ­րողությունը: Յուրաքանչյուր վեմքարի կըն- քահայրությունը ստ ա նձնել էր բարեպաշտ ւ!ի ա զգա յին:

Ն ա խ լվա ցվում են վեմքա րերը ջրով և գ ի ­նով, ապա տ . Սերովբե սրբա զա նն «Ա ռա քե- լո յ աղւսւնոյ»-ի երգեցողությա մբ ս. մեռոնով օծում է յուրաքանչյուր վեմքա րը: Այնուհետև

Ա Ծ Ի Ն

օրհնում է եկեղեցու չորս անկյունները և առաջին շաղախը զետեղում իր իսկ ձեռքով' հիմքի մեջ դնելով հետևյալ հիշատակա­րանը.

«Յա մի Տեսա ն 1973-ի, յերեսանմեկերոր- >|Ի ւսւուր ամսեանն մայիսի, ի տօնի Հա մ­բարձմանն Տեսա ն մերոյ Յիսուսի Քրիստո-

Ի հայրապետաթեանն Տ . Տ . Վազգենի Առւսջնոյ Սրբազնագոյն կաթողիկոսին Ամե­նայն Հա յոց եւ ի պատուիրակաթեանն տ. ՍՍրովբէ ա. արքեպիսկոպոսին եղան հի- մա նք եւ օրհնեցւսն անկիւնաքարք սրբոյ ևկեղեցւոյն Իսի Լէ Մուլինոյի որ մերձ առ Փա րիզ մայրաքաղաքին Ֆրանսայի,

Օարտարապետաթեամբ եւ վերհսկողա- թեսչմբ տիար Ապրօ Քանճեանի եւ որդւոյ սորին Հանրի-Միհրանի եւ օգնականա- թեսւմբ պրն. Ժա ն-Տիրա ն Հանըմեանի:

Տէր Աստաած հաստատուն արասցէ զհի- մունս սորին եւ յաջողութեամբ ի կատար սւծցէ ի վայելումն մանկանցն Հայաստան-

1ցս առաքելական եկեղեցւոյ եւ ի փաՈս ւսնուան իւրոյ: Ա մէն»:

Այս հանդիսավոր արարողությունն ա- վսւրտվում է պատվիրակ սրբազան հոր «Պ ւսհպ ա նի չ» ֊ո վ և ւփաբերան երգված «Հա յր մեր»-ով:

Իսիի եկեղեցին գտնվում է քաղաքի գըլ- խավոր պողոտաներից մեկի վրա, քաղաքի կենտրոնում: Եկեղեցու հետ միասին պետք է կառուցվեն նաև ընդարձակ մի սրահ, հասարաններ՝ հայերեն դասընթացների հա­մար, և հոգևորականի բնակարան' իր բո­լոր հարմարություններով:

ԼԱ ՍԻՈԹԱՅԻ Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ ԵԿԵՎԵՑՈԻ ՕԾՈԻՄԸ

Օգոստոսի 15-ին, ս. Աստվածածնի Վ երա ­փոխման տոնի օրը, տեղի է ունեցել Լա Սիո- թա (Մարսելի մոտ) քաղաքի ս. Կարապետ նորակառույց հայկական եկեղեցու օծումը' ձեոամբ Արևմտյան Եվրոպայի հայրապե­տական պատվիրակ տ . Սերովբե արքեպ. Մանուկյանի:

Հայրապետական պատվիրակ սրբազանը նույն օրը ս. Կարապետ մատուռում մատու­ցել է առաջին հանդիսավոր ս. պատարա­գը ' ի ներկայության Մարսելի հայրապետա­կան պատվիրակի փոխանորդ տ. Հակոբ եպս .Վարդանյանի, Մարսելի և շրջակայքի հայ հոգևորականների, Լա Սիոթայի և այլ վայրերի հայության:

Օծման արարողությանը և ս. պատարա­գին ներկա էին նաև քաղաքապետարանի ներկայացուցիչները, օտար հոգևորական­ներ և տեղական թերթերի թղթակիցներ, որոնք հաջորդ օրը լրագրերում անդրա-

46

դար Տել են այս արարողությանը' լուսա­նկարներ հրատարակելով հանդերձ:

Հա վա րտ ս . պ ա տ ա րա գի կա տ ա րվ ե լ է հոգեհա նգստ յա ն պ ա շտ ոն րոլոր նվիր տ-սների հիշա տա կին, և ա պ ա կա տ ա րվել է Խա ղողի ա վա նդա կա ն օրհնությունը.

Նույն օրը, կեսօրին, եկեղեցու վարճ ՜ թւան ՛կողմից տրվել է պաշտոնական ճաշ- կերայթ, ուր խոսք են ա ոել տ Ս եր"վբե և ա. Հակոբ սրբազանները Ա Լա Սիոթւսյի եկեղեցական վարչության ատենապետ պրն.

Մարսելի Մայր եկեղեցու վա րչութ յա ն ա տ ե ­նապետ պ րն. Ա րծրուն Զ րբա շյա նը իր հա ր- դելի տ իկնոջ հետ , որոնք և ա յս ա ռի թ ո վ կարևոր նվիրա տվություն են կա տ ա րել նո- ր ա օծ ս. Կա րա պետ եկեղեցուն:

*

♦ *

Արևմտյան Եվրոպայի հայոց հայրապե­տական պատվիրակ տ. Սերովբե արքեպ. Մանուկյանի կարգադրությամբ վերջերս Շվեյցարիայի և Ժնևի հայոց հոգևոր հովիվ Է նշանակվել տ. Գավիթ ծ. վրդ. Սւսհակյա- նը, «որը տասը տարիներե ի վեր կրոնա­վորի նվիրումով և գիտակցությամբ պաշ- տոնավարել Է» Լիոնի հայոց համայնքի ծո­ցում: .

Հայրապետական պատվիրակի կարգա­դրությամբ Լիոնի հայ համայնքի համար հո­գևոր հովիվ Է նշանակվել Երուսաղեմի սըր- բոց Հակոբյանց վանքի միաբան տ . Գեղամ ծ. վրդ. Զաքարյանը, որը «գիտա կից և լուրջ հոգևորական մըն Է և ութը տարի Կալկաթա հովվական և ուսուցչական փորձառություն ալ ունի»: Իսկ Մայր Աթոռի միաբան տ . Տա - րոն վրդ. Ծերեճյւսնը, որը նախապես հոգե- վոր հովիվն Էր Մարսելի արվարձաններից մեկի ս. Կարապետ եկեղեցու, այժմ հոգևոր հովիվ Է նշանակված Նիցցա յի և շրջակայ­քի հայ համայնքի:

«Էջմիա ծին» ամսագրի խմբագրությունը շնորհավորում Է նորընտիր հոգևոր հովիվ­ներ տ . Գավիթ ծ. վրդ. Սահակյանին և տ. Գեղամ ծ. վրդ. Զաքւսր յանին ու նրանց բա ­րեմաղթում եկեղեցանվեր բեղուն գործու­նեություն' ի մխիթարություն իրենց հա­մայնքների հայ հավատացյալ ժողովրդի:

ԲՈՂՈՔ Պ Ա ՏՄ Ո ԻԹ ՅԱ Ն ԱՌՋԵՎ

Ջվիցերիո հայոց եկեղեցական խորհուր- դըս Մայր Աթոռեն ստացավ պատճենը 18 հունիս 1973 թվակիր իր հայտարարության,

ուր վեր կա ոնե Անթիլիասի Խ որեն կաթո­ղիկոսի նոր մեկ անօրինությունը և կոչ կը- նե մեր սուրբ եկեղեցվո սպասավորներուն ու ժողովուրդին մերժել հիշյալին սուրբ Ներ- ւ,ես Շնորհալիի մահվան ութհարյուրամյա­կին նվիրված «Կ ոնդա կը», ուր ան ինքզին- քին համար գործա ծեր Է «Ա մենա յն Հա յոց կա թողիկոս» տիտղոսը և զա յն ուղարկեր իր թեմեն դուրս գաղութներու ևս, ւսնօրի- նաբար:

Խորհուրդս, հանուն զվիցերիա հա յ գա ­ղութին, իր ներկա հայտարարությամբ ոչ միայն կմերժե նման հանդգնության մը հե­ղինակին արարքը, ա յլ նաև պատմության համար կա վելցնե հետևյալները:

1— Անթիլիասի Ա թոռին— մոոնսղով Սսո Ա թոռին ավա նդա կա ն և ա զգովին ընդուն­վա ծ դիրքն ու հանգամանքը— իր ա ռա քե­լության հանեն ու բնույթեն դուրս ելա ծ օ- րեն սկսյա լ, հայ ժողովուրդը, հայրենի և սփյուռքահայ իր զա նգվա ծին ջախջախիչ մեծամասնությամբ, իր սրտեն սրբա ծ ու դուրս Է նետ ա ծ զայն:

2— Մեր ժողովուրդը Մայր Աթոռի գերա ­գույն հեղինակության ի հարգանս հոգե­կան զսպ վա ծ ճնշումով լուռ հետևեցավ ցարդ, Անթիլիասի Աթոռին հարաճուն շա- հատակաթյաններուն նկատմամբ Հա յոց Հսւյրապետի ն ծայրաստիճան հաշտարար ու հանդուրժող ընթա ցքին, քաջ գիտնալով թե գերա զնիվ կեցվա ծքով ցույց տրված հաշտարար ոգին և հայրապետական ներո­ղամտությունը ւսնօրեններու կոէլմե պիտի շա հա գործվեին միայն:

3 — Խ որ հուրդս Մայր Աթոռի ներկա կոչը իրեն տ րվա ծ ազատություն մը կնկատե, որպես մեր ժողովուրդին մեկ մասնիկը, ար­տահայտելու համար իր ցասումն ու ընդվը- զումը հիշյալ Աթոռի անունով ցա րդ կա ­տարված անօրինա թյա ններուն դեմ, որոնք անկասկած պիտի դատապարտվի ն մեր պատմության կողմե, և կխնդրե Հա յոց Հա յ- րապետեն ու Մայր Ա թոռեն եպիսկոպոսա­կան ժողովի մը միջոցավ ա զգա յին-եկեղե- ցական պախարակումի ենթա րկել հիշյալ Աթոռի վերջին ա նօրեն աթոռակալները ե անոնց գործա կցող բոլոր եպիսկոպոսները:

Ջ Վ ԻՑԵՐԻՈ ՀԱ ՅՈ Ց ԵԿԵՂԵՑԱ ԿԱ ՆԽ ՈՐՀՈԻՐԳ

Ժ նև

Բ Ե Յ Ր Ո Ի Թ Ի ' Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի Կ ՐՈ Ն Ա Ս Ե Ր Տ Ի Կ Ն Ա Ն Ց Հ Ա Մ ա ս Մ Բ Ո Ի Մ Ի

Գ Ո Ր Ծ Ո Ի Ն Ե Ո Ի Թ Յ Ա Ն 15-Ա Մ Յ Ա Կ Ը

Տա սնհինգ տարի ա ռա ջ Ռեյրութամ կա զ­մակերպվեց տեղի հայ էջմիա ծնա սեր բա -

1073 Լ' տ. 1Г Ի Ս. Ծ Ի Ն47

րեպւսշտ հայրենսւսեր տիկնանց միությու­նը: Սույն համախմբումի եկեղեցանվեր Ա ազգօգուտ գործունեության 15-ամյւս հոբել­յանի ա ոթիվ ս /թ . հունիսի 3-ին Բեյրութի «Ա լիա զա ր» պանդոկում տեղի ունեցավ մի հետաքրքիր ճաշկերույթ' նախագահությամբ տեր և տիկին Հա յկա զուն Թորոսյանների:

Պատվո սեղանի շուրջ տեղեր Էին գրա ­վել օրվա նախագահը և տիկ. Հայկուհի Թորոսյսւնը, Մայր Ա թոո ս. Էջմիւսծնի միաբաններ տ . Գ ևորգ ծ. վրդ. Կւսրպիսյա- նը Ա տ. Արիս ծ. վրդ. Շիրվա նյա նը, ատե- նւսպետուհի տիկ. Արշալույս Ա յվա զյա նը, տիկ. Մաքրինե Շեքերճյա նը, տեր Ա տիկ. Աբրահամ Եսայւսնները և. օր. Մայտա Իհ- մալյանը, որը ներկայացնում էր պատվո սւտենապետուհի տիկ. Հրա նույշ Իհմաոսւ- նին:

ճաշկերույթին մասնակցում էին շուրջ 200 հրավիրյալներ, որոնց բա շխվեցին մեկա­կան հայկական խա չքա ր-հուշա նվերներ' տեր և տիկ. Թորոսյսւնների կողմից:

Սրահում ցուցադրված էին վարչության տիկնանց ձեռքով իսկ պա տրա ստ վա ծ' է ջ ­միածին ուղարկվելիք պատարագի զգեստ ­ների նմուշները:

ճաշկերույթը սկսվում է վարչությա ն սւ- տենադպրուհի տիկ. Ռւպին Պապայտնի գե- ղեցիկ խոսքով, որը հրավիրյալներին ներ­կայացնում է միության միամյա գործունեու­թյան ընդհանուր պատկերը:

Այնուհետև տ. Արիս ծ. վրդ. Շիրվան- յանը կարդում է Նորին Ս. Օծություն Տ . Տ . վ ա զ գ ե ն Ա Ամենայն Հա յոց կաթողիկոսի շնորհավորական հետևյալ հեոա գիրը' տ. Գ ևորգ ծ. վրդ. Կւսրպիսյանի անունով, որն ունկնդրվեց հոտնկայս.

«Մ ե ծ սիրով և գնա հա տ ա նքով կողջու- նենք կրոնասեր տ իկնա նց համախմբումը և տա սնհինգ տսւրիներա նվիրյալ գործունեու­թյունը ի պայծառություն ա մենայն հայոց սուրբ էջմիա ծնի: Մայր Ա թոռը երա խ տ ա ­պարտ է կրոնասեր տ իկնա նց վարչության հավատավոր անդամներուն և բոլոր գոր- ծակիցներուն և նվիրատուներուն: Աստված անսասան պահպանե մեր սուրբ եկեղեցին և հավետ պ ա յծա ռ սուրբ էջմիա ծինը: 2երկազմակերպության հոբելինական հանդի­սության ա ոթիվ կհղենք Մ եր ողջույնը և օրհնությունը կրոնասեր ազնվասիրտ տիկ­նա նց, տեր և տիկ. Թ որոպսւններան և ձեգի սիրեյի հայր սուրբ ձեր եռա ջա ն աշխա­տանքին համար: Ողջ լերոլք զորա ցյա լսուրբ Հոգվո վ և հավետ օրհնյա լ ի Տյսւոնե և ի Մ ենջ»:

Ընդունելության ժամանակ բաժակներ բարձրացան Հա յոց Հայրսւպետի կենա ց ա-

րեւլշատության ե Մայր Աթոռի պայծառու­թյան համար:

°ՈՎա գլխավոր բանախոսն էր Վ քժ-ե- քեյա ն վարժարանի տնօրեն պրն. Եովանդ

Ասպայանր, որը կուռ և իմաստալից ճառով վեր հանեց սույն կազմակերպության օրի­նակելի և եկեղեցանվեր գործունեությունը' բարօրության մաղթելով հյուրընկալ Լիբա- սսւնին և բարգավաճում' նրա ժողովրդին:

Ь . Գ և ո ր գ ծ. վ ր դ . Կա րպ իսյա նն իր խոս- ՔՈ մեջ շեշտ եց հա վա տ քի տ ա րա ծմա ն կսւ- րեվորությունը և ւՈտր հա վա տ քի վեմ ս. է օ - նըաձնԻ 14ա յծա ոա ցմւսն ա նհրա ժեշտությու-

թյուններե1Ոև եղան պ,տաբու1Ա նվիրատվա-

Գործադրվեց գեղեցիկ ու կոկիկ գեղար­վեստական մի հայտագիր: Մեջ ընդ մեջ եր­գեց տիկ. Մարիժան Գասարճյանը' ընկե­րակցությամբ դաշնակահար պրն. քՒաֆի ւօ-որոսյանի: Յուրահատուկ պերճախոսու­թյամբ ներկաներին զվարճացրեց պոն. Գրիգոր Տեյիրմենճյանը:

Բոլոր ներկաները ճաշկերույթից մեկնե­ցին բարձր տրամադրությամբ:

«էջմ ի ա ծի ն» ամսագրի խմբագրությունը ջերմորեն շնորհավորում է կրոնասեր տիկ­նանց համախմբումը' նրա գործունեության 15-ամյակի ուրախ առիթով, և բարեմաղ­թում նորանոր հաջողություններ նրա եկե­ղեցանվեր և ազգօգուտ գործունեության ճանապարհի վրա' Մայր Ա թոռ ս. էջմիա ծ­նի հովանու և Հա յոց Հայրապետի օրհնու­թյան ներքո:

ԸՆ ՏՐ Ո Ի Թ ՅՈ Ի Ն Ն Ե Ր ԵԹՈՎՊԱՀԱՅ ՀԱ Մ Ա ՅՆ ՔՈ ԻՄ

Եգիպտահայոց առաջնորդական տեղա­պահ տ . Զա վեն եպս. Չինչինյանը վերջերս իր պաշտոնական գրությամբ Ամենայն Հա ­յոց Վեհափաո Հայրապետին տեղեկացնում է եթովպահայոց գաղութային ժողովի 1972 թ. նոյեմբերին տեղի ունեցած վերընտրու­թյունների արդյունքի մասին' ներկայացնե­լով ընտրված դիվանի կազմը հետևյալ կեր­պով.

Նախագահհոգևոր հովիվ արժ. տ. Թորգոմ քհն.

Կյովողլանյան,Տիա ր էլիա ս ճեոահյւսն' ատենապետ, Տիար Պետրոս Սվաճյան' ւիոխ-ատե-

նապետ,Տիար ժ ո ր ժ Իսրւսյելյան' ատենադպիր, Տիա ր Մուշեղ Երևանյան' գանձապահ, Տիա ր Ավետիս Թերզյան' խորհրդական, .Տիար Արշավիր Թ երզյա ն' խորհրդա­

կան,

43է « Մ Ո Ա Ծ Ի Ն 1973

Տիար Պերճ Կարապետյան' խորհրդա-

1|ԱՎեհափառ ձայրապետը եթովպահայ գա ­ղութային վարչությանն ուղղած Իր 28 ապ­րիլ 1973 թվակիր գրությամբ ողջունում է գաղութային ժողովի ընտրությունները մաղթելով հաջողություններ նրանց ա զ­գաշեն, եկեղեցանվեր գործունեության ճա­նապարհի վրա:

Այնուհետև Վեհափաո Հայրապետն Որ պաշտոնական գրության մեջ շեշտում է.

«Եթովպահայ համայնքը թեև իր համ­րանքով ոչ մեծ, սակայն որակով և խաղաղ ու արդյունավետ իր հոգևոր, կրթական և մշակութային գործունեությամբ երկար տա­րի ներե ի վեր կհանդիսանա օրինակելի եոոնական համայնք մը սփյուոքի տարածքի վրա: Այս իրողությունը նաև Մենք անձամբ հաստատեցինք 1965 թվականի Մեր ա յցե- լության առիթով ձեր քրիստոսասեր երկի­րը, երբ պատիվը ունեցանք հյուրը ըլլալու օգոստաւիայլ Հայլե Սելասիե կայսեր, Վ ե­հափառ ղեկավարը ձեր երկրին և մեծ բա ­րեկամը հայ ժողովուրդին:

Գնահատելով ձեր նորընտիր վարչության անդամներու ծառայասեր և հավատարիմ ո­

գին և վստահ ըլլալով թե ձեր ապագա աշ­խ ա տ ա նքներս ընթա ցքին առավեւ պիտի ամրապնդվի ձեր գաղութի եկեղեցա կա ն և կրթական կյանքը, և ա ռա վել պիտի ջերմա­նան ձեր հոգիները Մայր Ա թ ո ռ ս , էջմիա ծնի օրհնությամբ, Մ ենք, այսու Մեր գրով, կող- ջունենք և կշնորհավորենք ձեր ընտրու­թյունը, մաղթելով որ Աստված միշտ շեն ու պ ա յծա ռ պահպանե ձեր եկեղեցին, ձեր կըր- թական, բարեսիրական, ա զգա յին հաստա­տությունները և միշտ անվարձ ու անվտանգ մնան համայն եթովպ ա հա յ .Մեր հավատաց­յա լ զավակները:

Մ ենք երջանիկ պիտի ըլլա նք բարի լուրեր ստանալով Ձեզմե և գերաշնորհ տ . Զսւվեն եպ ս. Չինչինյա նեն, որ իբրև Մեր ներկայա­ցուցիչը կոչվա ծ է իր հոգևոր առաջնորդու­թյան ներքև պահպանելու ձեր եկեղեցին և ձեր կրոնական համայնքը' սուրբ Հոգվո օգնությա մբ»:

«էջմ ի ա ծի ն» ամսագրի խմբագրությունը ողջունում է եթովպահայ գաղութային վա ր­չության ժողովականներին և մաղթում նը- րանց հետագա գործունեության հաջողու­թյուն:

ՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈԻԹՅՈԻՆ «ԷՋՄԻԱԾԻՆ» ԱՄՍԱԳՐԻ*( 1944— 1973)

1 9 0 2 . Տ Ե Ր - Հ Ա Կ Ո Ռ Յ Ա Ն Դ Ա Ր Ե Դ Ի Ն Ծ . Վ Ա Ր Դ Ա ­Պ Ե Տ : — Հ ա մ ա յն Վ ր ա ս ս ւ ա ն ի պ ա տ ր ի ա ր ք - կ ա թ ո դ ի կ ո ս Կ ա լ ի ՚ւ տ ր ա տ ի մ ա հ ը և հ ո ւ ղ ա ր կ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը : 1 9 5 2 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 1 4 — 1 0 :

Ն կ . Կ ա լի ս ս ւ ր ա տ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը դ ա գ ա ղ ո ւ մ :1 9 0 3 . [ Տ Ե Ր - Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Յ Ա Ն ] Ս Ա Հ Ա Կ Ե Պ Ի Ս ­

Կ Ո Պ Ո Ս :— Բ ե մ բ ա ս ա ց ր Ա հ ռ ե տ ո ր ը : [ Դ ա ր ե գ ի ն Цկ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի մ ա ս ի ն : Մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ ] : 1 8 5 2 , հ ո ւ- 1 !|ա ( Աջ 2 4 — 2 7 :

1 9 0 4 . [ Տ Ե Ր - Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Յ Ա Ն ] Ս Ա Հ Ա Կ Ե Պ Ի Ս ­Կ Ո Պ Ո Ս :— Ս ր բ ո ց թ ա ր գ մ ս ւ ս չ ա ց տ ո ն ը : ( Ք ա ր ո զր ս ր բ ո ց թ ա ր գ մ ս ւ ն չ ս ւ ց ն մ ե ր ո ց Ս ա հ ա կ ա յ Ա Մ ե ս ր ո վ - պ ս ւ յ» տ ո ն ի ն , Օ շս ւկ ա ն ի Ս . Մ ե ս ր ո պ ի ա ն վ ա ն ե կ ե ղ ե ­ց ո ւ մ , հ ո ւ լի ս ի 8 - ի ն ) : 1 9 5 2 , օ գ ս ս տ . , է ջ 1 0 — 12-

1 9 0 5 . [ Տ Ե Ր - Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Յ Ա Ն ] Ս Ա Հ Ա Կ Ե Պ Ի Ս ­Կ Ո Պ Ո Ս :— « Վ ա ս ն խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն ա մ ե ն ա յն ա շ խ ա ր ­հ ի » ( Ք ա ր ո զ խ ո ս վ ա ծ Ս . Լ ՚ջ մ ի ս ւ ծ ն ի Մ ա յր Տ ա ճ ա ­ր ո ւ մ ) : Լ ո ւ ս ա ն կ ա ր ' Ս ս ւհ ա կ 1 ,ս |ի ս կ ո ս |ա ւ ր բ ա ր ո զ ե - |ի ս : 1 9 5 2 , մ ա ր տ , է ջ 1 3 — 1 7 :

1 9 0 8 . Տ Ե Ր - Ս Ա Հ Ա Կ Յ Ա Ն Վ Ա Ր Դ Ա Ն Ծ . Վ Ա Ր Դ Ա ­Պ Ե Տ : — ( Թ բ ի լ ի ս ի ի վ ա ն ա կ ա ն Ս . Դ ե ո ր գ ե կ ե ղ ե ց ո ւ վ ա ն ա հ ա յ ր ) : Ս Ս Ռ Մ ք ր ի ս տ ո ն յա ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Ц կ ր ո ­ն ա կ ա ն ա ւյ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Մ ո ս կ վ ա յի խ ա ­ղ ա ղ ո ւ թ յա ն կ ո ն ֆ ե ր ե ն ց ի ա յո ւ մ : [ Լ ո ւ ս ա ն կ ա ր ո վ ] :1 9 5 2 , մ ս ւ յի ս , է ջ 1 1 — 1 5 :

1 9 0 7 . Տ Ե Ր - Ս Տ Ե Փ Ա Ն Յ Ա Ն Մ [ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս ] : — Ե ր ե - վ ա ն ի կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն ծ ա ծ կ ա ծ շ ո ւ կ ա յի ր ա ց ո ւ մ ր :1 9 5 2 , ա պ ր ի լ , է ջ 4 1 — 4 9 :

Ն կ . ' Ե ր և ա ն ի կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն շ ո ւ կ ա յի ճ ա կ ա տ ը :— հ ա կ ա յ ի զ լխ ւ ս վ ո ր վ ա ճ ա ռ ա տ ո ւ ն դ

1 9 0 8 . Տ Ե Ր - Ս Տ Ե Փ Ա Ն Յ Ա Ն Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս :— Ե ր ե - վ ա ն յա ն տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : 1 9 5 2 , հ ո լ լ | լ լ լ , է ջ 5 5 — 5 7 , օ գ ո ս տ .) է ջ 2 8 — 3 3 , լւ ե պ տ .- հ ո 1 |1 ո ., է ջ 3 7 — 4 1 , ն ո յ ե մ ր .- դ ե կ տ . , է ջ 4 4 — 4 9 , 1 9 5 3 , ւ ի ե տ ր վ ա ր , է շ 4 0 ֊ 4 3 , ա ս ւ ր ի ւ , է ջ 5 0 - 5 4 :

Բ ո վ ս ւ ն դ . ' 1 . Հ ի ն Ա ն ո ր Ե ր և ա ն ը :— 2 . Ե ր և ա ն ի ր ե ր ղ ր :— Ե ր և ա ն ի ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր դ

1 9 0 9 . Տ Ե Ր - Ս Տ Ե Փ Ա Ն Յ Ա Ն Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս :— Հ ա յ ր ե -ն ա ս ե ր Ա է ջ մ ի ա ծ ն ա ս ե ր կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը : [ Դ ա ր ե գ ի նԱ - ի մ ա ս ի ն : Մ ա հ վ ա ն ս ւ ո թ ի վ ] : 1 9 5 2 , հ ո ւ ն ի ս , է *3 1 — 3 6 :

1 9 1 0 . Տ Ե Ր - Ս Տ Ե Փ Ա Ն Յ Ա Ն Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս :— Ո ւ ղ ե վ ո -ր ի տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : Բ ե յր ա թ ի ց - Ե ր և ս ւ ն : 1 9 5 2 ,մ ա ր տ , է ջ 1 8 — 2 2 :

Բ ո վ ա ն դ . ' Օ դ ա ն ա վ ի մ ե ջ :— 2 . Ե ւ ի ր ա տ ի ց Տ ի զ - ր ի ս :— 3 . Ե ր կ ո ւ չ ա փ , ե ր կ ո ւ կ շ ի ռ :— Մ ի գ ի շ ե ր Թ ս ււ- ր ա ն ո ւ մ :— 5 . Դ ե ր ի Թ ս ւ վ ր ի դ ո ւ Ջ ո ւ լ ֆ ս ւ Ա ե ր կ ր ո ր դ բ ն ն ս ւ ր կ ո ւ մ ը :— Հ ա ն ձ ն մ ա ն ձ և ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը : — 7 . Մ ի պ ա ր զ հ ա մ ե մ ա տ ո ւ թ յո ւ ն :— 8 . Հ ա ն ձ ն ո ւ մ և հ ա ն ձ ­ն ա ռ ո ւ մ :— 9 . « Մ ա յր Ա լ ս ս ք ւ փ ա փ ե ր ո վ » :— 1 0 . « Ե ղ ­բ ա յր ե ն ք մ ե ն ք » : — 1 1 . Դ ե պ ի Ե ր և ա ն :— 1 2 . Ա ր ա ր ա ­տ ը , Ա ր ա ր ա ՜ տ ր :— 1 3 . Փ ա ռ ք ք ե զ ե ր կ ի ր հ ա յր ե ն ի :

1 9 1 1 . ( Տ Ե Ր Տ Ե Ր Յ Ա Ն ) Ե Ղ Ի Շ Ե Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս ( Ե ր ո ւ ս ա ղ ե մ ի Հ ա յ ո ց պ ա տ ր ի ա ր ք ա կ ա ն տ ե ղ ա ­պ ա հ ) : — Դ ա մ բ ա ն ա կ ա ն : ( Խ ո ս վ ա ծ վ ե հ ա փ ա ռ ի դ ա ­գ ա ղ ի ա ռ ա ջ ' օ ծ մ ա ն կ ա ր գ ի ն ) : [ Դ ա ր ե գ ի ն Ա Հ ո վ ­ս ե փ յա ն ի մ ա հ վ ա ն ւ ս ո թ ի վ ] : 1 9 5 2 , հ ո ղ ի ս , է ջ 1 2 — 1 3 :

* Շ ա ր ո ւ ն ա կ վ ա ծ « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի 1 9 7 3 թ վ ա ­կ ա ն ի № № Դ - Ը - ի ց :

II ■ ր [ Տ Ե Ր Տ Ե Ր Յ Ա Ն Ե Ղ Ի Շ Ե Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ ] : — Ս և ա ն : [ Չ ա փ ա ծ ո ] : 1 9 5 2 , օ գ ո ս տ . , է ջ 2 6 - 2 7 :

10 < ո о й ® | յ ”| ,ս Ոո ս 11ա |! ի — « 4 Ա ա ն » :1 9 1 8 . Տ Ի Դ Ր Ա - ա Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ [ ա , ժ մ Տ ի ր ա յր է .

պ ո ս Մ Ա,ր տ ի կ յ ա ն ] :— Վ ա ր դ ա պ ե տ ա կ ա ն ձ ե ռ - Ն ա և ՞ ՚՚ե հ Ր [ Վ |ա |’ ? ա ն Р ш Я ш С ш Տ ե ր - Ս ա հ ա կ յա ն ի :

է 7 աշկօ ֊շ ւ ք |,!ա|,կ Прш մասին]: ւ952՛Վ ա ր դ ա ն վ ա ր դ ա պ ե տ ի Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ :1 9 1 4 . Տ Ի Դ Ր Ա - ա Ս Ա Ր Կ Ա « Լ Ա Դ : _ Ս ա1ր կ ա վ ա գ ա կ ա ն

Օ ե մ ա ր ա ն փ ս ա ն Պ ե ր ճ т ՚ ն |4 ե մ Բ - - դ ե կ տ ., է ջ 2 6 :Պ ե ր ճ Պ ե տ ի կ յա ն ի դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ :1 0 1 5 . [ Տ Ո Ի Ր Ս Դ Ո Ի Ս Տ Ա Վ Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս ] :—

Լ ա տ վ ի ա կ ա ն Ս Ս Ռ ա վ ե տ ա ր ա ն ա կ ա ն - լ ո լթ ե ր ա կ ա ն ե -ւ ա , ^ Ո1Ա ,^ Ր ? հ14իԱկՈ14ՈԱ Գ ո ,ս տ ա Վ Տ ո ւ ր ս ի ճ ա ո ը Ս Ս Ռ Մ ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի և կ ր ո ն ա կ ա ն ա յ յ կ ս ւզ մ ա կ ե ր - պ ո ւ թ ո ւ ն ն ե ր ի Մ ո ս կ վ ա յի խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն կ ո ն ֆ հ ր ե ն - ց ի ա յո ւ մ : 1 9 5 2 , մ ա յի ս , է ջ 5 1 — 5 4 :

Ն կ ՝ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ը ե լո ւ յթ ի պ ա հ ի ն :1 9 1 6 . Ց Ա Ն Կ , « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ո ւ մ 1 9 5 2 թ վ ա ­

կ ա ն ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ տ պ ա գ ր վ ա ծ ն յո ւ թ ե ր ի : 1 0 5 2 , ն ո - յե մ ր . - դ ե կ տ . , է ջ 6 8 — 7 1 :

1 0 1 7 . Ո Ի Ղ Ե Ր Զ : Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ գ ո ր ծ ո ղ բ ո լո ր ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի լ , կ ր ո ն ա կ ա ն մ ի ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի կ ո ն ֆ ե ր ե ն ց ի ա փ ց ' Խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն Հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր հ ր դ ի ն : [ Ա շ խ ա ր հ ո ւ մ խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն պ ա յք ա ր ի ն ա ջ ա կ ց ե լ ո ւ հ ա մ ա ր ] : 1 9 5 2 , մ ա յի ս , է ջ 5 9 — 6 0 :

1 9 1 8 . Ո Ի Ղ Ե Ր Տ Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ գ ո ր ծ ո ղ բ ո լո րե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ո ւ կ ր ո ն ա կ ա ն մ ի ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի կ ո ն ֆ ե ր ե ն ց ի ա յի ց ' ո ղ ջ ա շ խ ա ր հ ի ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն , կ ր ո ն ա կ ա ն մ ի ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն , հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն և բ ո լո ր կ ր ո ն ն ե ր ի հ ա վ ա տ ա ց յա լ ն ե ր ի ն : [ Ի պ ա շ տ ­պ ա ն ո ւ թ յո ւ ն խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն ] : 1 9 5 2 , մ ա յի ս , է ջ 5 5 — 5 8 :

1 9 1 9 . Ո Ի Ս Մ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ : [ Հ ա մ ա ռ ո տ լո ւ ­ր ե ր ] : 1 9 5 2 . ւ ի ե տ ր վ ա ր , է ջ 4 7 :

Բ ո վ ս ւ ն դ . ' Ո ւ ս ո ւ ց ի չ ն ե ր ի մ ե թ ո դ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ա կ ­ց ո ւ թ յո ւ ն :— Ո ւ ս ո ւ ց ի չ ն ե ր ի վ ե ր ա պ ա տ ր ա ս տ ո ւ մ :

1 9 2 0 . Ո Ի Ս Մ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ : [ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ո ւ ­ր ե ր ] : 1 9 5 2 , մ ա ր տ , է ջ 5 1 :

Ք ո վ ա ն դ . ' Լ ե զ վ ի դ ա ս ա վ ա ն դ մ ա ն հ ա ր ց ե ր ի ն ն վ ի ր ­վ ա ծ գ ի տ ա կ ա ն ս ե ս ի ա ( ն ս տ ա շ ր ջ ա ն ) :— Մ ա ն կ ա ­վ ա ր ժ ա կ ա ն բ ն թ ե ր ց ո ւ մ ն ե ր :

1 9 2 1 . Ո Ի Ս Մ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ : [ Հ ա մ ս ւ ո ո տ լո ւ ­ր ե ր ] : 1 9 5 2 , մ ա յի ս , է ջ 6 2 — 6 3 :

1 'ո վ ա ն դ . ' Դ ա ս ա գ ր ք ե ր ա շ ա կ ե ր տ ն ե ր ի հ ա մ ա ր :— Հ ա յա ս տ ա ն ի ո ւ ս ո ւ ց ի չ ն ե ր ի ա մ ա ռ ա յի ն հ ա ն գ ի ս տ ը :— Թ ա տ ե ր ա կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ :— Ս ի |վ ա Կ ս ւ պ ա տ ի կ - յա ն ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն ե ր ե կ ո ն :— Դ ե ր ա ս ա ն Դ ո ւ բ - գ ե ն Տ ս ւ ն ի բ ե կ յա ն ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն ե ր ե կ ո ն :

1 9 2 2 . Ո Ի Ս Մ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ : [ Հ ա մ ա ռ ո տ լո ւ - ր ե ո ] : 1 9 5 2 , օ գ ո ս տ . , է ջ 3 5 :

Բ ո վ ա ն դ . ' Ե ր և ա ն ի դ պ ր ո ց ն ե ր ո ւ մ :— Հ ա յա ս տ ա ն ի դ պ ր ո ց ա կ ա ն ն ե ր ի ա մ ա ռ ա յի ն հ ա ն գ ի ս տ ը :

1 0 2 8 . Ո Ի Ր Ա Ր Տ Ա Կ Ա Ն կ ա ր և ո ր մ ի ա ր ձ ա ն ս ւ գ ր ա - թ յա ն գ յո ւ տ : 1 9 5 2 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 5 8 :

Ի ր ա ն ի և Ի ր ա ք ի ս ա հ մ ա ն ո ւ մ , 1 0 . 0 0 0 ո տ ք р ш р й - ր ո ւ թ յա ն վ ր ա , Ք ե յի շ ի ն կ ի ր ճ ո ւ մ գ տ ն վ ե լ է ո ւր ս ւր - տ ե ր ե ն մ ի ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն , ո ր ի ն զ ո ւ գ ա հ ե ռ փ ո ­ր ա գ ր վ ա ծ է ն ր ա թ ա ր գ մ ս ւ ն ո ւ թ յո ւ ն ր ա ս ո ր ա կ ա ն ս ե -

50Է Տ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

պ ւսգրով: Ե րկլեզվյա ն ա յս ա րձա նա գրութ յա նս Կ“ Ո"Ո է բա նա լի հա նդիսա նա լ ուրա րա ա կա և > լ ե զ վ ի « ա մա ,.: Ն ա խ նա կա ն հա ղորդա գրությա մբ ^ п п Ь т ՜գրութ յա նը կա նգնեցվա ծ է 9 0 0 թ . մեր 1 » ^ ™ ՜ թ յա նից ա ոա շ ա պ րող ուրա րտ ա կա ն թա գա վոր

Т Й Й Й к Т в 'ь у г Я » ЛГ >Դ ա ր ձ յա լ մ ի և ն ո ւ յն հ ւ ս ն կ ե ր գ ը : ( Պ ի ո ս պ ա պ ի վ 1 *Ր *Ո “ կ ո ն դ ա կ ի ա ո թ ի վ ) : [ Ը ն դ հ ա ն ր ա կ ա ն թ ա ղ թ . հ ր ա տ ա ­ր ա կ վ ա ծ Ք ս ւ ղ ք ե դ ո ն ի ժ ո ղ ո վ ի 1 5 0 0 - ա մ յա կ ի ա ո թ ի վ .Բ ա ն ա վ եճ]: 1952, ա պ րիլ, է ջ 2 1 — 23=

1 9 2 5 . Փ Ր Կ Յ Ի հ ր ա շ ա փ ա ռ հ ա ր ո ւ թ յա ն տ ո ն ի ա ռ ­թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ­ր ի ն ս ո ւ ր բ օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Տ - ի ա ն ո ւ ն ո վ ս տ ա ց վ ա ծ շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր և գ ր ո ւ թ յո ւ ն ­ն ե ր : 1 9 5 2 , ա պ ր ի լ , է ջ 1 0 — 1 8 :

1 9 2 6 . Փ Ր Կ Յ Ի հ ր ա շ ա փ ա ռ հ ա ր ո ւ թ յա ն տ ո ն ի ա ո ­թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ­ր ի ն ս . օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Տ - ի ա ն ո ւ ն ո վ ք ո ւ յր ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ց ս տ ա ց վ ա ծ շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա ­գ ր ե ր և գ ր ո ւ թ ո ւ ն ն ե ր : 1 9 5 2 , ս ւ պ ր խ , է ջ 1 4 — 1 5 :

1 9 5 8

1 9 2 7 Ա Բ Ր Ա Հ Ա Մ Յ Ա Ն Ա Օ Ո Տ : Ա ր և ե Ա ա ն Հ ա յա ս ­տ ա ն ը Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի ն մ ի ա ց ն ե լ ո ւ 1 2 8 - ա մ յա կ ը : Ո >ըմ-բ ա գ ր ա կ ա ն : 1 9 5 8 , մ ա յի ս , է ջ 8 — 1 1 :

1 9 2 8 . Ա Բ Ր Ա Հ Ա Մ Յ Ա Ն Ա Շ Ո Տ : — Վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր1 7 - ր դ դ ա ր ի հ ա յ- ռ ո ւ ս ա կ ա ն հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ի ց : [ Ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յա ն : Բ ն ա գ ր ե ր ] :1 9 5 3 , մ ա յի ս , է ջ 2 1 — 3 0 :

Բ ո վ ւ ս ն դ .՝ [ Բ ն ա գ ր ե ր Մ ո ս կ վ ա յի պ ե տ . պ ա տ մ . ա ր ­խ ի վ ի ց ] : 1 . Ի > ո շ ա Տ ա ք ա ր ի 1 6 6 0 թ վ ա կ ա ն ի գ ր ո ւ - 1» յո ւ ն ը ց ա ր ա կ ա ն ա ր ք ո ւ ն ի ք ի ն :— 2 . 1 օ ո ջ ա Ջ ա ք ա ր ի 1 0 6 6 թ վ ա կ ա ն ի ն ա մ ա կ ը Ա լ ե ք ս ա ն դ ր Մ ի խ ա յլ ո վ ի չ ց ա ր ի ն :— 8 . Ի » ո ջ ա Տ ա ք ա ր ի 1 6 6 6 թ վ ա կ ա ն ի ն ա մ ա կ ը ռ ո ւ ս ա ց ա ր ք ո ւ ն ի ք ի գ ր ա գ ի ր Ա ւ մ ա զ Ի վ ա ն ո վ ի չ ի ն :— 4 . Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ի կ ո վ ի 1 6 7 1 թ վ ա կ ա ն ի ն ա մ ա կ ը Ա - լե ք ս ա ն դ ր Մ ի խ ա յլ ո վ ի չ ց ա ր ի ն :— 5 . Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ի - կ ո վ ի 1 6 7 1 թ վ ա կ ա ն ի հ ո ւ լի ս ի 2 7 - ի ն ա մ ա կ ը Ա լ ե ք ­ս ա ն դ ր Մ ի խ ա յլ ո վ ի չ ց ա ր ի ն :— 6 . Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ի կ ո վ ի ն ա մ ա կ ը Օ կ ո լն ի չի Ա ր տ ե մ Ս ե ր գ ե և ի չ ի ն և ի ր ը ն կ ե ր ­ն ե ր ի ն :— Յ ա ն կ օ տ ա ր և գ ա վ ա ռ ա կ ա ն բ ա ռ ե ր ի :

1 9 2 9 . Ա Կ Ա Դ Ե Մ Ի Կ Ո Ս Հ ր ա չ յա Հ ւ ս կ ո բ ի Ա ճ ա ո յա ն ի մ ա հ ը : [ Թ ա ղ մ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն ն կ ա ր ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը ] :1 9 5 8 , մ ա յի ս , է ջ 5 0 — 5 6 :

Ն կ . ' Հ ր ա չ յա Ա ճ ա ո յա ն :— Ա կ ա դ . Հ . Ա ճ ա ո յա ն ի դ ա գ ա ղ ը դ ո ւր ս է բ ե ր վ ո ւ մ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե - . մ ի ա յի ց :— Հ . Ա ճ ա ո յա ն ի դ ա գ ա ղ ի ն ո ւ ղ ե կ ց ո ղ մի խ ո ւմ բ ո ւ ս ա ն ո ղ ո ւ հ ի ն ե ր :— Ա ճ ա ո յա ն ի հ ա ր ա զ ա տ ն ե ր ը դ ա գ ա ղ ի ս ւ ո ջ և :

1 9 8 0 . Ա 6 Ա Ռ Յ Ա Ն Հ Ր Ա Յ Յ Ա : — Հ ա յո ց ա ն ձ ն ա ն ո ւ ն ­ն ե ր ը : [ Ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 3 , հ ո կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 2 1 — 2 9 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 2 5 — 2 9 :

Բ ո վ ա ն դ . ' 1 . Ն ա խ ա հ ա յկ ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 2 . Ա ն ­ծ ա ն ո թ ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 8 . Բ ո ւ ն հ ա յկ ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ­ն ե ր :— 4 . Պ ա հ լա վ ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 5 . Ա ս ո ր ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 6 . Ե բ ր ա յա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 7 . Հ ո ւ ն ա ­կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 8 . Ա ր ա բ ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 9 . Լ ա ­տ ի ն ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 1 0 . Հ ա յ կ ր ո ն ա կ ա ն ս ւ ն ո ւ ն - ե ր :— 1 1 . Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 1 2 . Ս ե լ- ջ ա կ - թ ա թ ա ր ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 1 3 . Ե վ ր ո պ ա կ ա ն ա - ն ա ն ն ե ր :— 1 4 . Ռ ո ւ ս ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :— 1 5 . Հ ա յ ա զ ­գ ա յի ն ա ն ո ւ ն ն ե ր :

1 9 8 1 . Ա & Ա Ռ Յ Ա Ն Հ Ր Ա Յ Յ Ա պ ր ո ֆ . :— Հ ա յե ր ե ն ի ցփ ո խ ա ռ յա լ բ ա ռ ե ր պ ա ր ս կ ե ր ե ն ո ւ մ : ( Բ ա ռ ա ք ն ն ա ­կ ա ն ) : 1 9 5 8 , ա պ ր ի լ , է ջ 2 3 — 2 9 :

Բ ո վ ա ն դ . ' ա ) Ա դ ի ւ ս :— բ ) Բ ա ր ե կ ե ն դ ա ն :— գ ) Գ ո ւ ս ա ն :— դ ) 1 օ ա չ :— ե ) Շ ն բ ա դ ե ղ :— զ ) Ք ա ր ո ւ կ ի ր :

1 9 8 2 . Ա է ք Ա Ռ Յ Ա Ն Հ Ր Ա Յ Յ Ա պ ր ո ֆ . ( Հ ա յկ ա կ ա նՍՍՌ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե մ ի ա յի ի ս կ ա կ ա ն ա ն ­դ ա մ ) : — Հ ո ւ շ ե ր Կ ո մ ի տ ա ս ի մ ա ս ի ն : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս ,է ջ 1 8 — 2 0 : 1

1 9 3 8 . Ա Մ Ա Դ Ո Ի Ժ Ո Ր Ժ ՚Ի :— Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս ­տ ա ն ը խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն Ա բ ե ր կ ր ա ն ք ի ե ր կ ի ր Ь [ Ռ ր ա - զ ի լ ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր Հ ա յա ս տ ա ն ի մ ա ս ի ն ] : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 4 7 — 5 0 : ՜

Ն կ . Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը ս . է ջ մ ի ա ծ ն ի Մ ա յր Տ ա ­ճ ա ր ի բ ա կ ո ւ մ : Տ վ ա ր թ ն ո ց ո ւ մ :

Ո. յ Լ ^ 4 ' Ր Ա 5ք Ա Ն Ո Ր Ի և “ ՜ Ծ ն ն Դ1ա ն “ ո Ս հ ր ի ա ո թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս , Օ ծ ռ լթ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Տ - ի ա ն ո ւ ն ո վ ս տ ա ց վ ա ծ

շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր ն ո ւ գ ր ո ւ թ ո ւ ն ն ե ր ը : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 8 — 1 4 :

1985. Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ ա յ ո ց ծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ք և ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս . օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ ե ո ր գ Տ - ի ա ն վ ա ն ա կ ո չ ո ւ թ յա ն ս ա ն ի ա ո թ ի վ ս տ ա ց վ ա ծ շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր ը : 1 9 5 3 , ս ե պ ­տ ե մ բ ե ր , է ջ 6 — 1 0 :

1986. [ Ա Յ Ն Թ Ա Բ Յ Ա Ն ] Փ Ա Յ Լ Ա Կ Ծ Ի Ա Ծ Ա Ն : — Ծ խ ն ե լ ո ւ յ զ ն ե ր . . . : [ Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 3 , ւս պ - ՈԻ1, է 2 4 9 :

1987. [ Ա Յ Ն Թ Ա Բ Յ Ա Ն ] Փ Ա Յ Լ Ա Կ Ծ Ի Ա Ծ Ա Ն : — Ռ ո ւ ս մ ե ծ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն : [ Չ ա փ ա ծ ո ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , Էջ 4 8 — 4 9 :

1988. [ Ա Յ Ն Թ Ա Բ Յ Ա Ն ] Փ Ա Յ Լ Ա Կ Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ :— Ն ո ր տ ա ր ի ն : [ Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւ թ յ ա ն ] : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն վ ա ր , Է ջ 58:

1 9 8 9 . Ա Ն Գ Լ Ի Ա Կ Ա Ն բ ա ն վ ո ր ա կ ա ն դ ե լ ե գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 8 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է ջ 7 3 — 7 5 :

Ն կ . ՝ Ա ն գ լ ի ա կ ա ն բ ա ն վ ո ր ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ­ն ը Պ ե տ ա կ ա ն օ պ ե ր ա յի ա ո ա ջ :

1940. Ա Ն Գ Լ Ի Ա Կ Ա Ն ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ն ե ր ի դ ե լ ե - գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , Է ջ 3 3 — 3 5 :

Ն կ . ' Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ը Ե ր և ա ն ի Պ ե տ ա կ ա ն օ - պ ե ր ա յի ա ռ ջ և :

1941. Ա Ն Դ Ր Ե Ա Ս Յ Ա Ն Ս . ( Դ պ ր ա պ ե տ Ե ր և ա ն ի ս .Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ե կ ե ղ ե ց ո ւ ) Ծ ն ն դ յ ա ն տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւ ­թ յո ւ ն ն ե ր ը Կ ո ն դ ի ս . Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ : 1 9 5 3 ,հ ո ւ ն վ ա ր , Է ջ 88—40:

1942. Ա Ռ Ո Ղ Ջ Ա Պ Ա Հ Ա Կ Ա Ն հ ա ս տ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ց ա ն ց ի ա ճ ը : 1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է ջ 8 2 :

1948. Ա Ռ Ո Ղ Ջ Ա Պ Ա Հ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ : [ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ո ւ ր ե ր ] : 1 9 5 3 , փ ե տ ր վ ա ր , Է ջ 4 4 — 4 5 :

Բ ո վ ա ն դ . ' Ռ ե ն տ գ ե ն ո լ ո գ ի ա յի և օ ն կ ո լ ո գ ի ա յի ի ն ս ­տ ի տ ո ւ տ ի գ ի տ ա կ ա ն ս ե ս ի ա ն : [ Ն վ ի ր վ ա ծ խ ո ց ե ր ի Ա չ ա ր ո ր ա կ ո ւ ռ ո ւ ց ք ն ե ր ի ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յա ն ը ] : Գ ի ­տ ա կ ա ն ն ի ս տ ե ր ի ա ն ց կ ա ց ո ւ մ , Ա խ տ ս ւ յի , Ա շ տ ա ր ա ­կ ի , Ն ո ր - Բ ա յա զ ե տ ի շ ր ջ ա ն ն ե ր ո ւ մ ] :— Բ ժ ի շ կ ն ե ր ի կ ա - ս ւ ա ր ե լ ա գ ո ր ծ ո լ մ :— Հ ա յա ս տ ա ն ի հ ա ն ք ա յի ն ջ ր ե ր ը : [ Ջ ե ր մ ո ւ կ ի , Ա ր զ ն ի ի , Դ ի լ ի ջ ա ն ի հ ա ն ք ա յի ն ջ ր ե ր ի գ ո ր ծ ա ր ա ն ն ե ր ի մ ա ս ի ն ] :— Բ ժ շ կ ա կ ա ն շ տ ա պ օ գ ն ո ւ ­թ յո ւ ն ի ն ք ն ա թ ի ռ ո վ :— Կ ի ր ո վ ա կ ա ն ի « Հ ա յ ա ս տ ա ն » ա ռ ո ղ ջ ա ր ա ն ը ձ մ ռ ա ն ե ղ ա ն ա կ ն ե ր ո ւ մ :

1944. Ա Ռ Ո Ղ Ջ Ա Պ Ա Հ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ :—[ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ո ւ ր ե ր ] : Ռ ա դ ո ն ա յի ն վ ա ն ն ա ն ե ր Հ ա -ա ս տ ա ն ի կ ո ւ ր ո ր տ ն ե ր ո ւ մ : [ Կ ի ր ո վ ա կ ա ն ի և Ա ո զ ն ի ի ա ռ ո ղ ջ ա ր ա ն ն ե ր ո ւ մ ] : 1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , Է ջ 5 7 :

1945. Ա Ռ Ո Ղ Տ Ա Պ Ա Հ Ո Ի Թ Յ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ : Ս ր տ ի ա ն ո թ ն ե ր ի վ ի ր ա բ ո ւ ժ ո ւ թ յա ն ը ն վ ի ր վ ա ծ խ ո ր - հ ը ր դ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն : [ Ե ր և ա ն ի օ ր թ ո պ ե դ ի ա յի և վ ե ր ա - կ ա ն գ ն ո ղ ա կ ա ն վ ի ր ա բ ո ւ ժ ո ւ թ յա ն գ ի տ ա - հ ե տ ա զ ո տ ա - կ ա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ ] : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն ի ս , Է ջ 5 5 — 5 6 :

1946. Ա Վ Ս Տ Ր Ո - ս ո վ ե տ ա կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն դ ե լ ե ­գ ա ց ի ա ն Ե ր և ա ն ո ւ մ : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն վ ա ր , Է շ 4 3 — 4 5 :

Ն կ . ' Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը ս . է ջ մ ի ա ծ ն ի Մ ա յր Տ ա ­ճ ա ր ո ւ մ :

1973 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 61

1 0 4 7 . Ա Ր Ա Մ Յ Ա Ն Հ լ Ա Կ Ո Բ հ - Վ ա ր պ ե տ ը : Ա վ ե ­տ ի ք Ի ս ա հ ա կ յս ւ Օ ի ծ ն ն դ յա ն 7 8 - ա մ յւ ս կ ի ա ո թ ի վ ; [ ) ւ . ս ս ւ հ ա կ յա ն ի դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 0 5 8 , հ ւ ւկ տ ., է ջ 4 0 — 4 0 :

1 0 4 8 . Ա Ր Դ Ե Ն Տ Ի Ն Յ Ա Ն բ ա ն վ ո ր ա կ ա ն դ ե լ ե գ ա ­ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 0 5 3 , հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ . . I >> 4 0 -

1 0 1 0 . Ա Ր Գ Յ Ո Ի Ն Ա Բ Ե Ր Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն : ֊ [Հ ա մ ա ռ ո ՛տ լ ո ւ ր ե ր ] : Ե թ ե ր ա յի ն յո ւ ղ փ շ ա տ ի ծ ա ղ կ ի ց : [ Հ ո կ տ ե մ ­բ ե ր յ ա ն ո ւ մ ] : 1 0 5 3 , ա պ ր ի լ , է ջ 5 7 :

1 0 5 0 . Ա Ր Դ Յ Ո Ի Ն Ա Բ Ե Ր Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն : Հ ա յկ ա կ ա նշ ա մ պ ա յն ն ե ր : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , է շ 5 6 :

1 9 5 1 . Ա Ր Ժ Ե Ք Ա Վ Ո Ր ն կ ա ր ն ե ր ի ն վ ի ր ո ւ մ ը Ե ր և ա ն իՊ ե տ ա կ ա ն գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն թ ա ն գ ա ր ա ն ի ն : [ й т -խ ա ր ե ս տ ի Հ ա յկ ա կ ա ն դ ե մ ո կ ր ա տ ա կ ա ն կ ո մ ի տ ե ի կ ո ղ մ ի ց , ե ր ե ք ն կ ա ր , Գ ր ի գ ո ր Զ ա մ պ ա գ ճ յա ն ի ն վ ի ­ր ա տ վ ո ւ թ յա մ բ : Ն կ ա ր ն ե ր ն ե ն ' « Մ ա յր տ ա ճ ա ր ին ե ր ք ն ա մ ա ս » , գ ո ր ծ հ ո լ ա ն դ ա ց ի ն կ ա ր ի չ Ն ե ֆ ս Պ ի թ ո - ր ի , « Ֆ ո ն տ ե ն ը բ լ յ ո ա ն տ ա ռ ի ն ե զ ր ը » , գ ո ր ծ ' ֆ ր ա ն ս ի ա ­ց ի ն կ ա ր ի չ Դ ի ա զ դ ը Պ ե ն ա յի , « կ ի ն մ ը և ա ս պ ե տ մ ը ս ր ա հ ի մ ը մ ե ջ » , 1 9 - ր դ դ ա ր ի ֆ ր ա ն ս ի ա կ ա ն ռ ե ա ­լ ի ս տ ա կ ա ն ն կ ա ր չ ո ւ թ յա ն գ ո ր ծ ե ր ի ց ] : 1 9 5 8 , փ ե տ ը ր - վ ա ր , է ջ 5 2 :

1 9 5 2 . Ա Ր Վ Ե Ս Տ ե կ յ ա ն ք : [ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ա ր ե ր ] :1 9 5 3 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 4 4 :

Ռ ո վ ա ն դ . ’ Կ ի ր ա ռ ա կ ա ն ա ր վ ե ս տ ի ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս : [ Ե ր և ա ն ի ն կ ա ր ի չ ն ե ր ի տ ա ն ը ] : — Կ ո մ ի տ ա ս ի ս տ ե ղ ­ծ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե մ ի ա կ ա ն հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ ­թ յո ւ ն ը : [ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի Ա ր վ ե ս տ իպ ա տ մ ո ւ թ յա ն և տ ե ս ո ւ թ յա ն բ ա ժ ա ն մ ո ւ ն ք ո ւ մ : Տ պ ա ­գ ր ո ւ թ յա ն պ ա տ ր ա ս տ ե ն ա ո ա ջ ի ն և ե ր կ ր ո ր դ հ ա ­տ ո ր ն ե ր ը ] :— Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Տ ի ր ս ւ զ ի գ ր ա ­կ ա ն ե ր ե կ ո ն :— Լ ե ն ի ն ա կ ա ն ի տ ե ք ս տ ի լ ա գ ո ր ծ ն ե ր ի կ ո ւ լտ ո ւ ր ա յի տ ո ւ ն ը :

1 0 5 8 . Ա Ր Տ Ա Ռ Ո Ց մ ի դ ե պ ք 2 0 - ր դ դ ա ր ո ւ մ : [ Մ ի -ս ի ս ի պ ի ի հ ո վ ի տ ի հ ա յկ ա կ ա ն հ ա մ ա յն ք ո ւ մ : Հ ա յ կ ա ­թ ո լ ի կ հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր ի ծ ա յր ա հ ե ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի մ ա ­ս ի ն ] : 1 0 5 3 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 5 2 :

1 0 5 4 . Բ Ա Մ Բ Ա Կ Ե Ղ Ե Ն գ ո ր ծ վ ա ծ ք ն ե ր ի ա ր տ ա դ ր ո ւ ­թ յա ն ը ն դ լ ա յն ո ւ մ : [ Լ ե ն ի ն ա կ ա ն ի տ ե ք ս տ ի ) գ ո ր ծ ա ­ր ա ն ի մ ա ս ի ն ] : 1 9 5 3 , ն ո յ ե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 2 :

1 9 5 5 . Բ Ա Ն Վ Ո Ր Ա Կ Ա Ն ա վ ա ն ի բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ մ ը : [ Վ ե դ ի ի շ ր ջ ա ն ի Ա ր ա ր ա տ ա վ ա ն ը ] : 1 9 5 8 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 3 :

1 9 5 6 . [ Բ Ը Ն Ը 6 Ե Ա Ն Ո Ի Վ Լ Ա Գ ] : — Հ ա յա գ ի տ ա կ ա նա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յո ւ մ : ( Ք ա ղ վ ա ծ պ ր ո ֆ . Վ . Բ ը ն ը ց ե ա ն ո լի գ ե կ ո ւ յ ց ե ն ) : [ Օ ա մ ի ն ի ա յ ի ժ ո ղ ո վ ր դ ա ­կ ա ն հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն Ա կ ա դ ե մ ի ա յի ն կ ի ց Ս լա վ և Ա ր և ե լ յա ն լ ե զ ո ւ ն ե ր ի ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ գ ր ա բ ա ր յա ն դ ա ս ը ն թ ա ց ն ե ր : Դ ա ս ը ն թ ա ց ն ե ր ի ծ ր ա գ ի ր ը բ ա ղ կ ա ­ց ա ծ է գ ր ա բ ա ր ի ք ե ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն , Հ ա յ ո ց պ ա տ մ ա - թ յա ն , հ ա յ հ ի ն և մ ի ջ ի ն դ ա ր ե ր ի գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն պ ա տ մ ո ւ թ ա ն ն յո ւ թ ե ր ի ց , ն ա և հ ն ա գ ի տ ո ւ թ յա ն և հ ի ն ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի ը ն թ ե ր ց ա ն ո ւ թ յ ա ն : Ո ւ ս ա ն ո ղ ն ե ր ը ' հ ա յե ր , ռ ո ւ մ ի ն ն ե ր : Հ ր ա պ ա ր ա կ ա յի ն դ ա ս ա խ ո ս ա թ յա ն ն ե րհ ա յա գ ի տ ա կ ա ն հ ա ր ց ե ր ի շ ո ւ ր ջ ը դ ա ս ա խ ո ս ի և ո ւ ս ա ­ն ո ղ ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց ] : 1 9 5 3 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 5 1 :

1 9 5 7 . Բ Ի Բ Լ Ի Ո Գ Ր Ա Ֆ Ի Ա Հ ա յ կ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Գ ի տ ո ւ ­թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի ի ս կ ա կ ա ն ա ն դ ա մ պ ր ո ֆ . Հ ր ա չ յ ա Ա ճ ա ո յա ն ի տ պ ա գ ր վ ա ծ և ա ն տ ի պ ա շ խ ա ­տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի : ( Գ ր ք ե ր և հ ո դ վ ա ծ ն ե ր ) : 1 9 5 3 , մ ա յի ս , է ջ 5 7 — 6 8 :

1 9 5 8 . [ Բ Ո Յ Ա Ջ Յ Ա Ն Ա . ] : — Դ պ ր ո ց ա ս ե ր տ ի կ ն ա ց ը ն կ ե ր ա կ ց ո ւ թ յա ն ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ք ա ր տ ո ւ ղ ա ր ո ւ հ ի տ ի ­կ ի ն Ա . Բ ո յա ջ յա ն ի ո ւ ղ ե ր ձ ը ' դ պ ր ո ց ա ս ե ր տ ի կ ն ա ց ը ն կ ե ր ա կ ց ո ւ թ յա ն 7 5 - ա մ յա հ ո բ ե լ յա ն ի ա ո թ ի վ Ա մ ե ­ն ա յն Հ ա յ ո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ո ւ ղ ա ր կ ա ծ կ ո ն դ ա կ ի ը ն ­թ ե ր ց մ ա ն հ ա ն դ ի ս ո ւ թ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւ մ : 1 9 5 3 , ս ւ .գ ր ի ւ , է ջ 5 9 :

1 9 5 9 . Բ Ո Ռ Յ Ա Ն Յ Ա Ն Ֆ [ Ր Ա Ն Ս Ո Ի Ա ] : — Ա ր վ ե ս տ իվ ա ս տ ա կ ա վ ո ր գ ո ր ծ ի չ կ ո մ պ ո զ ի տ ո ր Գ ա ն ի ե լ Վ ա - զ ս ւ ր յա ն ը : ( Ծ ն ն դ ս ւ ն 7 0 - ա մ յա կ ի ա ո թ ի վ ) : [ Կ ո մ պ ո ­զ ի տ ո ր ի դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 9 5 3 , հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , է ջՅՏ-57:

1 9 6 0 Բ Ր Ա Ն Կ Ո Է Լ Ի Ջ Ա :— Ե ր ջ ա ն ի կ հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ­ն ե ր : [ հ ր ս ւ զ ի լ ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ա ն դ ա մ :^ պ ա վ ո ր ա թ յա ն ն ե ր Հ ա յա ս տ ա ն ի ց ] : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն վ ա ր ,

1 9 6 1 . [ Գ Ա Լ Ս Տ Յ Ա Ն ] Շ Ն Ո Ր Հ Ք Ծ . Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ :—ւ ք Լ Գ ա 1Ի ֆ ո Ր ն ի ո թ ե մ ի ե ր ե ս փ ո խ ա ն ա կ ա ն ժ ո ղ ո -

„ սւ մ տ ս * ո վ " 4 ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ի մ ա ս ի ն ] : 1 8 0 0 , հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , է ջ 5 8 — 6 0 :

Л П Ч Т 2 ՜ ,Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս [ Հ Ո Վ Ս Ե Փ - п Г г п Ա 4Ո > П Ь р с Ր1ո լ Գա < *դ ա կ ա ն կ ա յս ր ո ւ թ յա ն

1 , ^ ա ա մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ Օ տ Ձ ե ռ ա գ ր ի հ ր ա տ ա ր ս ւ-

ր ե ր է ջ 15 - 241,մՈ ն1ա նի ] : 1 9 5 8 , 0 ո ^ հ Ո -Դ հ կ տ ե մ -

Ա ր տ ա տ պ վ ա ծ ՝ ( « Հ ա ս կ » , պ ա շ տ ո ն ա թ ե ր թ Կ ի ւի -

1 9 5 3 ) - ա |* ՈՈ,1կՈԱՈ,|41Ա|Ո’ Ա ° ^ 4 ,ա Ա - « ո ւ ն ի ս - հ ո ւ լի ս ,

1 9 6 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ . Զ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : - Ա մ ա ն ո ր ի և ս . Ծ ն ն դ յ ա ն տ ո ն ե ր ի ա ո թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց ս ր ր ա զ - ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս . օ ծ ա թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ ե -

,.՜Ի 21’ ? ա Րե Ոա Կլս ն հ ե ռ ա գ ի ր ը բ ո1ո ր թ հ մ ե ր ի ն : 1 0 5 3 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 8 :

1 9 6 4 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Я Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Յ : - Ա մ ա ն ո ր ի և ս . Ծ ն ն դ յա ն տ ո ն ե ր ի ա ո թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց ս ր ր - բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս . Օ ծ ա թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Ջ - ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ի ր ը ք ո ւ յր ե կ ե ղ ե ­ց ի ն ե ր ի ն : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 1 2 :

1 9 6 5 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի հ ե ռ ա գ ի ր ը Թ ա վ ր ի զ ի թ ե մ ի ա - ո ա ջ ն ո ր դ ա կ ա ն տ ե ղ ա պ ա հ բ ա ր ձ ր ա պ ա տ ի վ Տ . Կ ս ւ- ր ա պ ե տ ա վ ա գ ք ա հ ա ն ա յի ն : [ Ի ր ա ն ի թ ե մ ի մ ա ս ի ն ] : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 7 :

1 9 6 6 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Я Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Յ : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա ­յ ո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ա ն գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը մ ա յր հ ա յր ե ն ի ք ի և ս փ ո ւ ո ք ի բ ո լո ր թ ե մ ե ր ի ն : [ Հ ա յտ ա ր ա ­ր ո ւ թ յո ւ ն ' հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա ռ ա ջ ն ո ր դ ն ե ր ի ն և հսւյ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ա շ տ ո ն ա կ ա ն ա ն ո ւ ն ը կ ա մ տ ի տ ղ ո ս ն է « Հ ա յա ս տ ա ն յա ց ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն ե - կ ե ղ ե ց ի » ո ր և ' պ ա տ մ ա կ ա ն է , և ' դ ա ր ե ր ի գ ո ր ծ ա ­ծ ո ւ թ յա մ բ ս ր բ ա գ ո ր ծ վ ա ծ հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ո ւ և ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ ո ղ մ ի ց , և ' ո չ ո ք ի ր ա վ ա տ ե ր է հ ի շ յա լ պ ա տ մ ա կ ա ն տ ի տ ղ ո ս ի վ ր ա հ ա վ ե լո ւ մ կ ա մ հ ա պ ա վ ո ւ մ կ ա տ ս ւ- ր ե | ] : 1 9 5 8 , ն ո յե մ բ ե ր ֊դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 4 :

Ը ն դ դ ե մ Հ յո ւ ս ի ս ա յի ն Ա մ ե ր ի կ ա յի Հ ա յո ց Ա ր և ե լ ­յ ա ն թ ե մ ի ն ա խ կ ի ն ա ռ ա ջ ն ո ր դ Տ ի ր ս ւ ն ա ր ք ե պ ի ս կ ո ­պ ո ս Ն ե ր ս ո յա ն ի հ ր ա հ ա ն գ ի , ը ս տ ո ր ի թ ե լա դ ր ո ւ մ է ր ի ր թ ե մ ի հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն ը Հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ի տ ի տ ղ ո ս ի վ ր ա ա վ ե լա ց ն ե լ « Օ ր թ ո դ ո ք ս » մ ա կ դ ի ր ր :

1 9 6 7 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Я Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ի ր ը Ս ո ­վ ե տ ա կ ա ն Մ ի ո ւ թ յա ն թ ե մ ա կ ա լ ա ռ ա ջ ն ո ր դ ն ե ր ի ն ՝ Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յա ն մ ի ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ ի ն ա խ ա գ ա հ Ի ո ս ի ֆ Վ ի ս ա ր ի ո Օ ո վ ի չ Ս տ ա լի ն ի հ ի վ ա ն դ ո ւ թ յա ն ա ո ­թ ի վ : [ Ա պ ա ք ի ն մ ա ն հ ա մ ա ր ա ղ ո թ ք մ ա տ ո ւ ց ե լո ւ մ ա ­ս ի ն ] : 1 9 5 3 , մ ս ւր տ , է ջ 5 :

1 9 6 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Я Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : - Ա մ ե ն ս 1]ն Հ ա յ ո ց հ ա յր ա պ ե տ ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ա ն հ ե ո ա գ ի ր ը Ս ո վ ե ­տ ա կ ա ն Մ ի ո ւ թ յա ն և ս փ յո ւ ռ ք ի թ ե մ ա կ ա լ ա ռ ա ջ ն ո ր դ ­ն ե ր ի ն ' Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յա ն Մ ի ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ ի ն ա ­խ ա գ ա հ Ի ո ս ի ֆ Վ ի ս ա ր ի ո ն ո վ ի չ Ս տ ա լի ն ի մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ : [ Պ ա տ ա ր ա գ և հ ո գ ե հ ա ն գ ի ս տ կ ա տ ա ր ե լո ւ հ ա մ ա ր ] : 1 9 5 3 , մ ա ր տ , է ջ 1 2 :

1 9 6 9 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Я Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց հ ա յր ա պ ե տ ի ց ա վ ա կ ց ա կ ա ն հ ե ո ա գ ի ր ը Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յա ն Մ ի ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ ի ն ' Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յա ն Մ ի ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ ի ն ա խ ա գ ա հ Ի ո ս ի ֆ Վ |ւ ս պ .

Г,2 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1 0 7 3

ր ի ո ն ո վ ի չ Ս տ ս ւլի ն ի մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ : 1 0 5 3 , մ ա ր տ ,

է ? 1 9 7 0 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա ­յո ց վ ե հ ա փ ա ռ հ ս ւ յր ա պ ե տ ի պ ա տ ա ս խ ա ն ը Գ ե ր ե - նի կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի ն : [ Հ ա յր ե ն ի ք ն ո ւ հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ի ն հ ա մ ա ր ո ւ մ է ա դ յ ի ա ն կ ա խ գ ո յո ւ թ յա ն հ ի մ ք ն ու պ ա շ տ պ ա ն ը , ն ա և ս փ յո ւ ռ ք ա հ ա յո ւ թ յա ն գ ո յո ւ թ յա ն պ ա տ վ ա ր ը ] : 1 9 5 3 , հ ո կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 1 0 :

1 9 7 1 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Տ Ծ Ա Յ Ր Ա 9 - Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր ՔԵ Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Յ : — Բ ո զ ղ ա - ր ա կ ա ն ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ա տ ր ի ա ր ք ն ո ր ի ն ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն Կ յո ւ ր ե դ մ ի տ ր ո պ ո լի տ ի ն : Ս ո ֆ ի ս ւ , Բ ո ւ լ­ղա րիս!.- [ Պ ա տ ա ս խ ա ն գ ր ո ւ թ յո ւ ն ' շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա ն ք ն ո ր ը ն տ ի ր պ ա տ ր ի ա ր ք ի ն ] : 1 9 5 3 , հ ւ ւ ւ լի ս - օ գ ո ս տ .,է ջ 5:

1 9 7 2 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Я Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : — Գ ի տ ո ւ - թ յա ն ց ճ ե մ ա ր ա ն ի և Ե ր և ա ն ի հ ա յ հ ա մ ա լս ա ր ա ն ի պ ա տ վ ա ր ժ ա ն վ ա ր չ ո ւ թ յա ն ց : ( Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց հ ւս յ- ր ա պ ե տ ի ց ա վ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ը ա կ ա դ ե մ ի կ ո ս Հ ր ա չ յա Ա - ճ ա ո յա ն ի մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ ) : 1 9 5 3 , մ ա յի ս , է ջ 7 :

1 9 7 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Յ : — Լ ի ո ն ի և շ ը ր - ջ ա կ ա յք ի ա զ գ ա յի ն մ ի ո ւ թ յա ն կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն վ ա ր չ ո ւ ­թ յա ն ա տ ե ն ս ւ պ ե տ ' պ ա տ վ ա ր ժ ա ն պ . Ա ղ ե ք ս ա ն դ ր Կ յո զ պ ե ն կ յա ն ի ն Ա մ ե ր ս ի ր ե լի հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ն վ ի ­ր ո ւմ ե ն ք ա ո ս ւ ք է ղ ա շ ա վ ի ղ ս . Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ա վ ո ր չ ի ա թ ո ռ ա կ ա լի հ ա յր ա կ ա ն ս ի ր ո ո ղ ջ ո ւ յն ը և հ ա յր ա պ ե ­տ ա կ ա ն օ ր հ ն ո ւ թ յո ւ ն ը : Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց հ ս ւ յր ա պ ե տ ի կ ո ն դ ա կ ը ' Լ ի ո ն ի և շ ր ջ ա կ ա յք ի ա զ գ ա յի ն մ ի ո ւ թ յա ն կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն վ ա ր չ ո ւ թ յա ն ե հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն : 1 9 5 3 , հ ո ւն ի ս , Է ջ 3 — 5 :

1 9 7 4 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Ւ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : — Կ ո ն դ ա կ : Ա մ ե ն ա պ ա տ ի լ պ ա տ ր ի ա ր ք ի ն Թ ի լ ր ք ի ո յ գ ե ր ա շ ն ո ր հ Տ . Գ ա ր ե գ ի ն [ Խ ա չ ա տ ո ւ ր ե ս ւ ն ] ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի ն ե լ թ ր ք ա հ ա յ ս ի ր ե ց ե ս ղ հ օ տ ի ն մ ե ր ո ւ մ ո ղ ջ ո յն ե ւ օ ր հ ն ո ւ թ ի ւ ն ի գ ա հ է ն ս ր բ ո յ հ օ ր ն մ ե ր ո յ Գ ր ի գ ո ր ի Լ ո ւ- ս ա ւ ո ր չ ի ե ւ ի գ ա հ ա կ ս ղ է ն ո ր ի ն : [ Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ւ պ ո լ - ս ա մ ն ո ր ա կ ա ո ո ւ յց ս . Խ ա չ ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ ո ղ ք ի ն , Ա ր - մ ա շի Դ պ ր ե վ ա ն ք ի ծ ր ա գ ր ո վ մ ի ջ ն ա կ ա ր գ դ պ ր ո ց բ ա ­ց ե լո ւ ա ռ թ ի վ : Օ ր հ ն ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 3 — 5 :

1 9 7 5 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Ջ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր ՔԿ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : - Կ ո ն դ ա կ : Ա -ո ա ջ ն ո ր դ ի թ ե մ ի ն Հ ա յո ց Կ ա լ ի ֆ ո ր ն ի ո յ ' բ ա ր ճ ր ա պ ա - տ ի ւ տ է ր Շ ն ո ր հ ք վ ա ր դ ա պ ե տ ի Գ ա լ ս տ ե ա ն ե ւ հ ա ­մ ա յն հ օ տ ի ն մ ե ր ո ւ մ ո ղ ջ ո յն հ ա յր ա կ ա ն ե ւ օ ր հ ն ո ւ ­թ յո ւ ն հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն : [ Գ ա ղ ո ւ թ ա հ ա յո ւ թ յա ն պ ա հ -

й Л ь ь ь [ 1ա մ ա '1ո .ա ն հ ր ա ժ ե շ տ պ ա յմ ա ն է հ ա յր ե ն ի ք ի , ո ր ! ո Д , \ 9П ‘ ’^ ա ս ն ա Կ " ն ո լ թ յ ա ն , մ ա յր ե ն ի ւ ե զ վ ի . ը ն տ ա ն ի ք ի պ ա հ պ ա ն մ ա ն հ ա ր ց ը ] : 1 9 5 3 , մ ա յի ս ,

1 9 7 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Յ Ա Ն Ք Ա Ջ Ի Կ Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ ( ա ւժ լ,Э Й Т | : ք Ս ՜ո ս կ վ ս յյի Հ ո գ և ո ր Ս ե մ ա ր ա ն ի ո ւ ­ս ա ն ո ղ ) : Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն վ ի շ տ ը : [ ի . Վ . Ս տ ա -

1 9 5 3 , թ մաղ ո է , էջա 3 3 - 2 8 - ւ | , ,ա ն “ Կ - Ր - գ ո ո ^ յ ո ւ ն ը ] :

է Դն" 1մ К 4 ՛ Ս տ ա -

յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 7 8 - в Г ’ С " ՜

ն ո ց ո ւմ - Գ հ ր մ ա ն ա , ՚ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը Ջ վ ա ր թ -

Տ & Ո Տ » „ т е » а а с1 9 7 9 . Գ Ե Ր Մ Ա Ն Ա Կ Ա Ն կ ե ր պ ա ր վ ե ս տ ի ց ո ւ ց ա հ ա ն ­

դ ե ս : [ Հ ա յա ս տ ա ն ի պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ա ս ր ա հ ո ւ մ ] :1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 8 :

1980. Գ Ե Ր Մ Ա Ն Ա Կ Ա Ն ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ն ե ր ի Հ ա ­յա ս տ ա ն ա յց ե լ ո ւ թ յա ն ա ո թ ի վ : Տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե րհ ա յկ ա կ ա ն ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն : 1 9 5 3հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 4 1 — 4 2 :

Ն կ . ' Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը Զ վ ա ր թ ն ո ց ո ւ մ :1 9 8 1 . Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն ս ե ս ի ա ն ե ր ն վ ի ր վ ա ծ Ա ր և ե լ յա ն

Հ ա յա ս տ ա ն ի Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի ն մ ի ա ց ն ե լ ո ւ 1 2 5 - ս ւ մ յա - կ ի ն : 1 9 5 3 , մ ա յի ս , է ջ 8 9 — 4 1 :

Բ ո վ ւ ս ն դ . ' Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա - կ ա դ ե մ ի ա յո ւ մ :— Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Պ ե տ ա կ ա ն Մ ա տ ե ­ն ա դ ա ր ա ն ո ւ մ :

1982. Գ Ի Տ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն և ա ր վ ե ս տ ի բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ - [ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ո ւ ր ե ր ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , է ջ 5 4 :

Բ ո վ ւ ս ն դ . ' Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա ­դ ե մ ի ա յի ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ժ ո ղ ո վ ը :— Մ ի ք ա յե լ Ն ա լ բ ա ն դ - յա ն ի ա ր Տ ա ն ի բ ա ց ո ւ մ ը Լ ե ն ի ն ա կ ա ն ո ւ մ -

1988. Գ Յ Ո Ւ Ղ Ա Տ Ն Տ Ե Ս Ա Կ Ա Ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ր Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է , 8 1 -

1984. Գ Ր Ա Կ Ա Ն Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն , ա ր վ ե ս տ և կ Լ ն ք -[ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ո ւ ր ե ր ] : 1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , է ջ 5 5 — 5 7 :

Բ ո վ ւ ս ն դ . ' Բ ա զ մ ա հ ա տ ո ր ն ր ա տ ա ր ա կ ո լթ յո ւ Ա ն ե ր ի բ ա ժ ա ն ո ր դ ն ե ր ը : Շ ի ր վ ա ն զ ա դ ե ի « Ք ա ո ս » վ ե պ րվ յ . ա ց հ ր ե ն : - Հ ա , գ ր ո ղ ն ե ր ի ե ր կ ե ր ը ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն դ ե մ ո կ ր ա տ ի ա յի ե ր կ ր ն ե ր ի ժ ո դ ո վ ո ւ ր դ ն ե ր ի լ ե զ ո ւ ն ե ­ր ո վ :— Գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը 19 5 8թ վ ա կ ա ն ի ն :— Ե ր և ա ն ի բ ն ա գ ի տ ա կ ա ն թ ա ն գ ա ր ա ն - պ լ ա ն ե տ ա ր ի ո լ մ : 1

^ ® " Ն Ի Ա - Ս Ո Վ Ե Տ Ա Կ Ա Ն ը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն դ ե լ ե ­գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , է ջ 4 5 - 5 7 -

ՏաՆճարո'?մատՎԻ,,աԿՈ1̂ 'ՈնԸ է?միածնՈ1մ ' և «Ц П 1 9 8 8 . Դ Ա Ր Բ Ա Ս Ց Ա Ն Ա Ր Ա Ք Ս Յ Ա :— Հ ի շ ո ղ ո լ թ յո ւ ն -

Й Л п г Г ^ ա ս ի ն ! 4 « ա « Վ ա ն 1 0 - ա մ յա . ,ի ա ո - ^ ո ր հ ի շ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը դ ե ր ա ս ա ն ո ւ հ ի Ա ր ո ւ ս

Ո ս կ ւ ս ն յա ն ի մ ա ս ի ն : Հ ե ղ ի ն ա կ ի դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , է ջ 5 1 — 5 4 :11 1 8 8 7 ь 'Է / ,Ա Մ Բ Ց Ա Ն Ռ Ո Ւ Բ Ե Ն Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս - Ս ո ւ ր բ է ջ մ ի ա ծ ի ն : Ք ա ր ո զ : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , է օ 1 0 - 1 2 -

1988. Ե Կ Ե Ղ Ե Ց Ա Կ Ա Ն ժ ո ղ ո վ Ս ո ֆ ի ա յի մ ե , - Г 1 9 5 3 Iе - Ա ն վ ա ր ի 4 - ի ն ] : 1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , է » 5 8 : * [

ւ. в Տ - Գ ա ր ե գ ի ն Ա կ ա թ ո ղ ի կ ո ­ս ի մ ա հ վ ա ն ա ո ա ջ ի ն ս ւ ա ր ե ւ ի ց ը Ա ն թ ի լ ի ա ս ի մ ե ջ : [ Ա ր տ ա տ պ վ ա ծ « Հ ա ս կ » , պ ա շ տ ո ն ա թ ե ր թ Կ ի լի կ ի ո կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւ թ յա ն , Ա ն թ խ ի ա ս , 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս - հ ա Ա ա ] ,1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 5 6 — 6 0 - '

1990. Ե Ր Ե Մ Յ Ա Ն Ա [ Ր Ա Մ ] : - Ժ Է դ ա ր ի մի ն ո ր ա . հ ա յտ գ ր չ ա գ ի ր Ա վ ե տ ա ր ա ն : ( Ռ & Թ 1040 թ . ) ( Է « ե ո հ ա յ գ ր չ ա գ ր ա կ ա ն և մ ա ն ր ա ն կ ա ր չ ա կ ա ն ա ր վ ե ս տ ի պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ի ց ) : [ Ս պ ա հ ա ն ո ւ մ Ի ր ա ն ի Շ ա հ Ս ե ֆ ի ի թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յա ն ժ ա մ ա ն ա կ ա շ ր ջ ա ն ո ւ մ գ ո վ ա ծ Ա վ ե ­տ ա ր ա ն : Ո ա ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , է ջ

ւ Ч * * ՛ * , ? 4 0 թ վ ա կ ա ն ի ն Ս պ ա հ ա ն ո ւ մ մ ս ւ ն ր ա ն ե ա ո - վա1 է „ է ճ 3 7 8 ֊Ո Դ է ջ ի խ ո ր ա ն ը : Р 1 ра Ь и Պ ե ծ ! 1 М л У Ա է Ր Օ . Մ ] :_ Մ ա ն ր ա ն կ ա ր ի չ Ս ա ր ­գ ի ս Պ ի ծ ա կ : (14-ՐԴ դ ա ր ) : [ Ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ ո ւ ն ] :1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , Է ջ 4 5 - 5 0 , հ ո կ տ ե մ բ ն ր , Է ջ 8 0 - 3 5 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է ջ 3 0 — 4 0 :

Բ ո վ ւ ս ն դ .՝ 1 . 1 2 — 1 4 - ր դ դ ա ր ա շ ր ջ ա ն ի ք ա ղ ա ք ա ­կ ա ն ա ն ց ք ե ր ը :— 2 . Հ ա յ մ շ ա կ ո ւ յթ ի պ ա տ կ ե ր ը 1 2 — 1 4 - ր դ դ ա ր ե ր ո ւ մ :— 3 . Կ ի լ ի կ յա ն ա ր վ ե ս տ ա գ ե տ ը :նն ա ո հտ ո ^ « ծ ն ո ղ ն ե ր ը .- — 5 . Ի ն չ ո ՜ ւ Պ ի ծ ա կ Է կ ո չ վ ո ւ մ ն կ ա ր ի չ ը .— 6 . Հ ա յ բ ա ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ը .Ս ա ր գ ի ս Պ ի ­ս ա կ ի մ ա ս ի ն :— 7 . Է ջ ե ր Ս ա ր գ ի ս Պ ի ծ ա կ ի ս տ ե ղ ծ ա ­գ ո ր ծ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի ց : ^ . ճ շ տ ո ւ մ ն ե ր :— 9 . Ե զ ր ա կ ա ց ա -

Ն կ . ' Ի ն ք ն ա ն կ ա ր Ս ա ր գ ի ս Պ ի ծ ա կ ի :— Ա վ ե տ ա ր ա ն իЙ Й 3 2 № .ա Վե. տ ա Ո ա ն ի չ : - Կ ի լ ի կ ւ ա ն հ ո . վ ի վ ն ե ր : Հ ա յ ի շ խ ա ն :— Դ ա վ ի թ մ ա ր գ ա ր ե : ֊Կ ո ւ յ ր

Հ ո վ հ ա ն ն ո ւ :— Կ ո ւ յր Ղ ա կ ա ս ո ս - Ս ո ղ ո մ ո ն ի մ ա ս տ ւս Օ — Ե ս թ ե ր :— Հ ա կ ո բ Р կ ա թ ո ո ի կ ո ս . ֊_ Հ ո 1 ո հ լ ,

1 8 0 2 . Ե Ր Ե Մ 6 Ա Ն Ա [ Ո Ա Մ ] : - Ս ա հ + ա Օ ո ս է հ մ ե ծ ա ր ժ ե ք ձ ե ո ա գ ի ր մ ա տ յա ն ը : « Գ ի ր ք ո ո , 3Հ ա ն գ ի տ ա գ ի ր ք , ո ր Է մ տ ա ծ մ ա ն * ժ ա մ ա ն ա կ ա ե հ օ ա ն ց ե լո ց և ն ե ր կ ա յ ի ց » : Դ ր վ ա ծ 1 7 8 7 թ .

2 Г з а М и Ь Р " ,М П 1 С ] ! 1 9 5 3 ’ " Ո1ւԻԱ-ՕԳ"Ա»ՈՈԱ, Էջ

Ք ո վ ա ն դ . ' 1 . 2 1 ,ո ս ւ գ ր ի ն ե ր ա ծ ա կ ա ն ը : — 2 լ ւ տ ւ. փ ա ն ո ս հ ր ե ց ի պ ա տ կ ե ր ը : 3 . Պ ա տ մ ա գ ր ի ՚ | ( յա ն 'հ՜ո ւ ր վ ա գ ի ծ ը :— 4 . Զ ե ո ա գ ր ի մ յւ ս ս Է ա կ ա ն մ ա ս ե ո ո - — օ . Ձ ե ո ա գ ի ր մ ա տ յա ն ի բ ն ո ր ո շ « ա տ կ ա ն ի շ ն ե ո ո ՜ -0 . Ձ ե ո ա գ ր ի հ ի մ ն ա կ ա ն բ ա ց ե ր ը :— 7 . Ջ ե ո ա գ ի ր ր ,,ո պ ե ս հ ի մ ն ա կ ա ն ա ղ բ յո ւ ր Ն ո ր - « ո ւ ղ ա յ ի պ ա տ մ ա ­կ ա ն : — 8 . Ձ ե ո ա գ ի ր մ ա տ յա ն ի բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ ա ա Օ ո - — 8 . Ձ ե ո ա գ ի ր մ ա տ յա ն ի լ ե զ ո ւ ն :— 1 0 . Պ ա տ մ ա գ ո հ » հ ր ի մ ը :— 1 1 . Ա ն տ ի պ Է ջ ե ր Ս տ ե փ ա ն ո ս Ե ր ե ց ի ո ր ա . կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ի ց : « Վ ա ս ն թ ա գ ա տ ր ո ւ թ ե ա ն Ն ս ւ դ ր ի ն եւ

" и,1М Я Ш Ь П М РН ? Т г П ' РЙ, " 1 Р Ш и 9 ' п Р » Г ^ ш ф ш Л , , ] : 1 8 9 8 . Ե Ր Ե Վ Ա Ն Ի ն ո ր ա կ ա ռ ո ւ յց ն ե ր ո ւ մ : 1 8 5 3 ն ո յ ե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է ջ 8 2 :

1 8 8 4 . Զ Ա 1 » Վ Ա Տ Ո Վ Ի Ձ Յ Ա Ն , Ս Ի Ր Կ Ո Ի Ս Ե Լ Ե -? , ! է օ ՜ Լ ե հ ա 1 ,ա '3 ®ա Րտ ա Րա ս | ե տ ն հ ր ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ -1 9 5 8 , հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , Է ջ 4 2 — 4 4 :

Ն կ . ՝ Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ը Գ ե ղ ա ր դ ո ւ մ Ա գ ա ւլ. ն ի ո ւ մ :

1 8 8 5 . Է Ս Կ Ի Ճ Յ Ա Ն Ս * [ Ե Ս Ի Ա ] :— Կ ա ր ո տ հ ա յր ե ն ի -[ Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւ թ յո ւ ն : Ք ո ւ լ ղ ա ր ա հ ա յ հ ա յրենա դա րձբ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ] : 1 8 5 3 , հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , է օ 6 1 :

1 9 8 6 . Թ Ա Տ Ե Ր Ա Կ Ա Ն ն կ ա ր ի չ ն ե ր ի ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս : [ Ե ր և ա ն ա մ , ն կ ա ր ի չ ն ե ր ի տ ա ն ը ] : 1 9 5 3 , ն ո յե մ ս -դ ե կ տ . , է ջ 8 1 : 1 н ՛

1 8 8 7 . Ժ Ո Լ Ի Ո - Կ Յ Ո Ի Ր Ի Ֆ Ր Ե Դ Ե Ր Ի Կ : - Ֆ ր ե դ ե ր ի կԺ ո լ ի ո - Կ յո ւ ր ի ի հ ա յտ ա ր ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը : Խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա նպ ա յք ա ր ի ճ ա կ ա տ ո ւ մ : 1 8 5 8 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 2 1 —

1 8 8 8 . Ժ Ո Ղ Ո Վ Ո Ի Ր Դ Ն Ե Ր Ի կ ո ն գ ր ե ս ի կ ո չ ը : 1 8 5 3 հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 3 2 — 3 3 :

1 8 8 8 . « Ժ Ո Ղ Ո Վ Ո Ի Ր Դ Ն Ե Ր Ի մ ի ջ և խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ս ւ մ ր ա պ ն դ ե լ ա հ ա մ ա ր » մ ի ջ ա զ գ ա յի ն Ս տ ա լի ն յա ն մ ր ց ա ն ա կ ն ե ր ի կ ո մ ի տ ե ո ւ մ : ( 1 8 5 2 թ վ ա կ ա ն ի մ ի ջ ա զ ­գ ա յի ն Ս տ ա լ ի ն յա ն մ ր ց ա ն ա կ ն ե ր շ ն ո ր հ ե ւ ո ւ մ ա ս ի ն « Ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ն ե ր ի մ ի ջ և խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ա մ ր ա պ ն դ ե - յո ւ հ ա մ ա ր » մ ի ջ ա զ գ ա յի ն Ս տ ա լ ի ն յա ն մ ր ց ա ն ա կ ն ե ր ի կ ո մ ի տ ե ի 1 8 5 2 թ վ ա ! |ա ն ի դ ե կ տ ե մ բ ե ր ի 2 0 - ի ո ր ո ­շ ո ւ մ ը ) : 1 8 5 3 , հ ո ւ ն վ ա ր է ջ 3 4 :

2 0 0 0 . Ի Տ Ա Լ Ի Ա Յ Ի կ ո ւ լ տ ո ւ ր ա յի գ ո ր ծ ի չ ն ե ր ի դ ե լ ե -

1, 7 7 6 ,- 7 8 ա 1 ա Ա տ ա ն ,Ա մ ! 1 0 5 8 ’ ( !ո 1հ մ Բք'Ո -Ո 1ւ1(տ |.մ բ1 ,ր ,

ս1ա ս ս 1հ Ո Ա «կ .ս թ յո ւՕ ը է ջ մ ի ա ծ ն ա մ : ՃՍՍ1. ԼՄՀ,-սովետական բարեկամության ընկերա-

թ յա ն դ ե լ ե գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 8 5 3 , հ ո ւ ն վ ա ր ,է ջ 4 5 — 4 7 : 1 1

ն ա մ ՛ ՛ Պ ա տ ւ Ա 4’ ա 11, ս 141, , , ն Ը Ե ր և ա ն ի Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա -

2 0 0 2 . Ի ւ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ի Թ Յ Ա Ն հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր -հ ը ր դ ի ա ն դ ա մ , ն ո ր վ ե գ ա կ ա ն պ ա ս տ ո ր Ռ ա գ ն ս ւ ր Ֆ ո ր բ ե կ կ ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ

Ն կ . " Ռ ա գ ն ա ր Ֆ ո ր բ ե կ կ ը է ջ մ ի ա ծ ն ա մ , Վ ե հ ա ր ա ն ի մ ո ւ տ յւ ի ա ո ա ջ : 1

2 0 0 3 . Խ Ա Վ Ա Ղ Ո Ի Թ Յ Ա Ն հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր -

2 3 ^ 2 4 - Ր1Ո,Ր պէ1 р ш В ш а и П: 1 9 5 8 ՛ “ ^ տ և մ բ ե ր , Է ջ

2 0 0 4 . Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն Հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր - հ ր ր դ ի բ յո ւ ր ո յի կ ո մ յո ւ ն ի կ ե ն : 1 8 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , Է ջ 1 3

2 0 0 5 . 1 ս Ա Ղ Ա Ղ 0 Ի Թ 0 Ա Ն Հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր - հ ը ր ղ ի Ր -ա ղ ւս պ ե շ տ ի ս ե ս ի ա յի դ ե կ լ ա ր ա ց ի ա ն ՝ բ ա ­ն ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի օ գ տ ի ն հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն կ ս ւմ ա ս ւ-

“ ‘ ,Ահճ ; 1 մ ա ս Ի ն : 1 »՛"՛•% հ ա ն ի ս , Է ջ 1 0 - 1 7 :“ Ի Ւ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ի Թ Յ Ա Ն Հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր -

յ ր Ո ի Ք ո լդ ա պ ե շ տ ի ս ե ս ի ա յի կ „ չ ը : ^

' ■ ^ ‘ “ м Е я Й Ж կ է & է * * » ш аՏ Ո Ի Մ : Լ 0 ա Տ րՊ Ա Յ Ք Ա Ր 1 ՝ 6 Ա Կ Ա -

ն հ ր ի և կ ր ո ն ա կ ա ն ^ К рГ » . ш С, С Ь п Т Р ь ե կ ե Ղ ե 9 | ,~ թ յա ն պ ա շ տ պ ա ն ո ւ թ յա ն В ш , „ Г Р խ “ *դ ա դ ա -« » ! . « , 1 4 1 Հ 8 Հ : X ,

- -

վ ո ւ ր դ ն ե ր ի Ակ ^ ի ^ = Ո Ո 4* 1ա ն <|Ո,1Ո՜

фдаНЙР* *1 *3 ,

2 0 1 8 . Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Կ Ա Ն պ ա տ վ ի ր ա և Ս ե ո ն Ւ

Հ ո “ էջ 49-950քԴՈ,նվհ1Ո1 մԱ,Աի° ]: 185Տ' ք " տԱՈ- 2 0 1 0 . Կ Ա Ն Ա Դ Ա - Ս Ո Վ Ե Տ Ա Կ Ա Ն բ ա ր ե կ ա մ ա կ ա ն

Դ ա 1Ա Ո ն Կ ս յք,տ ե ՈՈ Հ ա յա ս ­տ ա ն ո ւ մ . 1 0 օ 8 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 3 2 — 3 3 :

« վ ա ր թ ն ^ մ ք ԿաՐտ,Փն Ի" 1|նՈ* " հս' <4«*Փ»л Л , Կ Ի Ր Ի Լ ^ Ղ Ա Ր Ի Ա Յ Ի Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք ;— Ա - ս ե ն ս ւ յն Հ ա յո ց ծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ք ե ս ր ր ա գ ն ս ւ- գ ո լ յն Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն վ ե հ ա փ ա ո ա թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ ե - վ ո ր գ Տ - ի ն : ( Բ ո ւ լ ղ ա ր ա կ ա ն ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ե կ ե ղ ե ց ո ւն ո ր ը ն տ ի ր պ ա տ ր ի ա ր ք և Ս ո ֆ ի ա յի մ ե տ ր ո պ պ ի տ ն ո ­ր ի ն ս . օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Կ ի ր ի լի գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն ի ր ը ն տ ր ո ւ թ յա ն և գ ա ­հ ա կ ց ո ւ թ յա ն ա ռ թ ի վ ) : 1 8 5 3 , հ ո ,փ ," - օ գ ո ս տ ո ս , |.ջ

.V.!!.1! 11 « И т Ч պ ա տ ա ս խ ա ն գ ր ա թ յա ն ր :2 0 2 1 « Կ Ի Լ Ի Կ Յ Ա Ն հ ա յկ ա կ ա ն պ ե տ ո ւ թ յա ն պ ա տ ­

մ ո ւ թ յո ւ ն » : պ ր ո ֆ . Գ . գ . Մ ի ր ա յե | յա ն : Հ ր ա տ ա ր ա Կ ՞ ՛ թ յ ո ւ ն Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա ո ե -

տ ե մ բ 1 1, ւ, է ջ " * 8 1 ' Տ ' ........ ՛ "1 և ո ո ր ա գ ր .՛ П . :

■ » . ,Կ ք Ս: Ն ք , Ը | , 0 Դ ո Օ հ զ ի ա յի 1ոսյ գ ա ղ ո ւ թ ո ւ մ :[ ւ ՚ե կ ւ ո ե մ բ ե ր ի 1 4 - ի ն , ս . Գ և ո ր գ ե կ ե ղ ե ց ո ւ հ ի մ ն ա - դ ը ր ա թ յս ւ ն 2 5 - ա մ յս ւ կ ի ւս ո թ ի վ կ ս ւ յւս ց ա ծ հ ա ն դ ի ա ս -

54Է Տ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

վոր տ ոնա կա տ ա րությա ն մ ա ս ի ն ]: 1 9 5 8 , հա նիս, է շ

6 Ա րտ ա տ ա պ վա ծ' «Ն ո ր ^ ա զդ ա ր ա ր », Ս ա ֆ ա ր ա :

к —

- & 2 Р « А д а տ տ տ տЙ ^ Й » а » К ш а < Ж գնողունա կությա ն ա ճը:" м к Կ Ո ^ Ո Ո Տ Ի Տ Ո Ր Ա լ ե ք ս ա ն դ ր ^ « դ ի ա ր ց յա ն ի մ ա հ վ ա ն 2 5 - ա մ յա կ ը : [ Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 9 5 3 ,

Я Я & Կ Ո Ս ^ Ո Զ Ի Տ Ո Ր Ա ր ա մ » » “ ° ձ ; նԱԸ ն ? 2 յա ն 5 0 - ա մ յա կ ը : [ Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , է շ

5 Կ Ո Ս 8 Ա Ն Յ Ա Ն Վ Ա Հ Ա ՆՊ ՈՍ— Խ ա ղա ղութ յա ն պ ա շտ պ ա նությա ն շա րժումը և հայ ՚ եկեղեցին: ( « ա ո խ ոսվա ծ Խ ա ղա ղութ յա նպաշտպանութւան Հա յկա կ ա ն ո Խ պ ո ւր մ կ ա կ ա ն կո- միտեի պլենումում, 1 9 6 8 թ վա կա նի սեպ տ եմբերի1 5 - Ы П : 1 0 5 8 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 1 0

2 0 2 7 . Հ Ա Մ Ա Ռ Ո Տ ւո ւր ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ­ն ի ց : 1 9 5 8 , հ ո կ տ ե մ բ ե ր , Է շ 5 5 — 5 7 : „ .

Բ ո վ ա ն դ . ’ Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի Գ ե ր ա գ ո ւ յնՍ ո վ ե տ ի ն ս տ ա շ ր ջ ա ն ը :— Ռ ո ւս մ ե ծ գ ր ո ղ _ Է-Տ ո լս տ ո յի մ ե ծ ա ր ո ւ մ ը : [ Ծ ն ն դ յա ն 1 2 5 - ա մ յա կ ի ա ռ ­թ ի վ ] :—Գ ր ո ղ Մ . Ա ր ա զ ո ւ ծ ն ն դ յա ն 7 5 - ա մ յա կ ը : Հ ն ա գ ի տ ա կ ա ն պ ե ղ ո ւ մ ն ե ր : [ Հ Ս Ս Ռ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի Պ ա տ մ ո ւ թ յա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ի ա ր շ ւ ս վ ա - խ ո ւ մ բ ը Р . Ա ռ ս ւք ե Ա ա ն ի ղ ե կ ա վ ա ր ո ւ թ յա մ բ Դ ա ռ ն ի ա մ ր ո ց ո ւ մ : Р . Պ յա տ ր ո վ ս կ ո ւ գ լ խ ա վ ո ր ո ւ թ յա մ բ Կ ա ր ­մ ի ր բ լ ո ւ ր ա մ ] :— Հ ն ա գ ի տ ա կ ա ն հ ա յտ ն ա գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն ­ն ե ր : [ Բ ա ս ա ր գ ե չ ա ր ո ւ մ ( ն ե ր կ ա յո ւ մ ս Վ ա ր դ ե -Ո ի ս ) ] : - Ն ո ր ը ն դ ո ւ ն ե լո ւ թ յո ւ ն ն ե ր Հ ա յա ս տ ա ն իբ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յն ո ւ ս ո ւ մ ն ա կ ա ն հ ա ս տ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո ւ մ : — « Հ ա յ- ո ո ւ ս ա կ ա ն հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը 1 7 - ր դ դ ա ­ր ո ւ մ » փ ա ս տ ա թ ղ թ ե ր ի ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւ ի հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ ­թ յո ւ ն ը : [ Հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ՛ Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի ] : — Ե ր և ա ն ի կ ի ն ո ս տ ո ւ դ ի ա յո ւ մ :— Հ ա ­յա ս տ ա ն ի Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի շ ե ն յշ ի կ ա ­ռ ո ւ ց ո ւ մ ը :— Շ ի ն ա ր ա ր ա կ ա ն և բ ա ր ե կ ա ր գ մ ա ն ա շ խ ա ­տ ա ն ք ն ե ր ը Լ ե ն ի ն ւ ս կ ա ն ո ւ մ :— Շ ի ն ա ր ա ր ա կ ա ն և բ ա ­ր ե կ ա ր գ մ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ը Շ ա հ ո ւ մ յա ն ի շ ր ջ ա ն ո ւ մ :

2 0 2 8 . Հ Ա Յ գ ա ղ ո ւ թ ը Ի ս ր ա յե լի մ ե շ : [ Վ ի ճ ա կ ա ­գ ր ա կ ա ն տ վ յա լն ե ր հ ա յ բ ն ա կ չ ո ւ թ յա ն թ վ ի , վ ա ն ք ե ր ի , հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի ն ե ր ք ի ն կ յա ն ք ի մ ա ս ի ն ] : 1 9 5 3 , ն ո ­յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է շ 8 8 — 8 7 :

2 0 2 0 . « Հ Ա Յ գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն բ ի բ լ ի ո գ ր ա ֆ ի ա » ( X I X դ ա ր ի ց մ ի ն չ և Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ Ս ո վ ե տ ա կ ա ն կ ա ր գ ե ր ի հ ա ս տ ա տ ո ւ մ ը ) : Կ ա զ մ ե ց Հ ո վ հ . Պ ե տ ր ո ս - յ ա ն : Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Պ ե տ գ ր ա պ ա լ ա տ , Ե ր և ա ն ,1 9 5 8 թ . : [ Գ ր ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 8 , հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , Էջ 6 2 - 6 8 :

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Ս .:2 0 8 0 . Հ Ա Յ մ տ ա վ ո ր ա կ ա ն ն ե ր ի ց ա վ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ը

Ի . Վ . Ս տ ա լի ն ի մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ : 1 9 5 8 , մ ա ր տ , Է շ1 6 — 2 2 :

Բ ո վ ւ ս ն դ .' Պ ր ո ֆ . Հ . Ա ճ ա ո յա ն : Ի մ Է լ խ ո ս ք ը :— Ա վ . Ի ս ա հ ա կ յա ն : Մ ե ր ս ի ր ե լի ա ո ա շ ն ո ր դ ը մ ե զ հ ե տ Է :— Գ . Ղ ա փ ա ն ց յա ն : Մ տ ք ի տ ի տ ա ն ը :— Ա ղ ա վ ն ի Մ ե ս ­ր ո պ յա ն : Հ ա վ ե ր ժ փ ա ո ք Ս տ ա լի ն ի հ ի շ ա տ ա կ ի ն :— Դ ո կ տ . Լ . Ա լ թ ո ւ ն յա ն : Ս տ ա լի ն ը ա ն մ ա հ Է :— Մ ա ր ­տ ի ր ո ս Տ ե ր - Ս տ ե փ ա ն յա ն : Վ շ տ ի խ ո ս ք : [ Չ ա փ ս ւ -ծ ւ ւ ] :— [ Ա յն թ ա փ յա ն ] Փ ա յլա կ - Ծ ի ա ծ ա ն : Հ ա ն գ չ ո ղս ի ր տ ը : [ Չ ա փ ա ծ ո ] :

2 0 8 1 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն գ յո ւ ղ ո ւ մ : [ Ծ ո վ ա գ յ ա ղ ] : 1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է շ 8 2 :

2 0 Й . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն Ս Ս Ռ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե ­մ ի ա յի տ ա ս ն ա մ յա կ ը : [ Ա , դ ա ո թ ի վ գ ի տ ա կ ա ն ն ի ս - '" ' • Ո Ա կ ա դ ե մ ի ա յի տ ա ր բ ե ր բ ա ժ ա ն մ ո ւ ն ք ն ե ր ո ւ մ ] :1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է շ 6 9 — 7 2 :

2 0 8 8 . Հ Ա Ն Գ Ի Ս Տ ա ր ժ ա ն ա պ ա տ ի վ Տ . Վ ա ր դ ա ն ք ա հ ա ն ա Վ ա ր դ ե ր ե ս յա ն ի : [ Մ ս ւ հ ա խ ո ս ա կ ս ւ ն - կ ե ն ս ա - գ ը ր ա կ ա ն ] : Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ : 1 9 3 8 , փ ե տ ր վ ա ր , Է օ 6 1 :

2 0 8 4 . Հ Ա Ն Գ Ի Ս Տ Տ . Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ա վ ա գ ք ա հ ա ն աՏ ե ր - Մ ի ն ա ս յա ն ի : [Մ ա հ ա խ ո ս ա կ ս ւ ն - կ ե ն ս ւ ս գ ր ա կ ա ն :Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 9 5 8 , ա պ ր ի լ , է շ 6 0 :

2 0 8 5 . Հ Ա Ն Գ Ի Ս Տ Տ . Վ ա ր դ գ ե ս ա վ ա գ ք ա հ ա ն աԳ ր ի գ ո ր յա ն ի : [ Մ ա հ ւ ս խ ո ս ա կ ա ն - կ ե ն ս ա գ ր ա կ ա ն ] :1 9 5 8 , հ ո ւ ն վ ա ր , է շ 6 3 :

2 0 8 6 . [ Հ Ա 8 Ի Տ 6 Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Ա մ ա ն ո ր ի բ ա ­ր ե մ ա ղ թ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն վ ա ր , է շ 3 — 5 :

Ն կ . ՝ է շ մ ի ա ծ ն ի Մ ա յր տ ա ճ ա ր ը :2 0 8 7 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց

ը ն դ հ ա ն ր ա կ ա ն հ ա յր ա պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ը և Մ ե ծ ի Տ ա ն ն Կ ի լ ի կ ի ո կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : [ Գ ա ­ր ե գ ի ն Ա - ի մ ա հ ւ լա ն Ա . տ ա ր ե լի ց ի ա ո թ ի վ : Ե ր կ ո ւԱ թ ո ռ ն ե ր ի բ ա ր ե կ ա մ ա կ ա ն հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի մ ա ս ի ն ] : 1 9 5 8 , հ ո կ տ ե մ բ ե ր , է շ 8 — 7 :

2 0 8 8 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — « Ա ր ծ ա թ ա գ ի նս տ ր ո ւ կ ն ե ր » : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : [ Ս փ յո ւ ռ ք ա հ ա յո ւ թ յա ն ըկ ա թ ո լ ի կ ա ց ն ե լ ո ւ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յա ն դ ե մ . հ ա ն ձ ի ն ս կ ա ր դ ի ն ա լ Գ ր ի գ ո ր Ա ղ ա շ ա ն յ ա ն ի ] : 1 9 5 3 , հ ա լ ի ս -օ գ ո ս տ ո ս , է շ 6 — 1 0 :

2 0 8 9 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Գ ա հ ն ո ւ գ ա հ ա ­կ ա լը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : [ Գ և ո ր գ Զ - ի ա ն վ ա ն ա կ ո չ ո ւ ­թ յա ն տ ո ն ի ա ռ թ ի վ ] : 1 9 5 8 , ս ե պ տ . , է շ 1 1 — 1 5 :

2 0 4 0 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Հ ա յ ժ ո դ ո վ ր դ ի ա զ ա տ ո ւ թ յա ն և ա ն կ ա խ ո ւ թ յա ն փ ա ո ա պ ա ն ծ տ ո ն ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : 1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է շ 4 — 7 :

2 0 4 1 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Հ ա վ ե ր ժ փ ա ռ ք Ի . Վ . Ս տ ա լ ի ն ի ն : [ Մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն ] : 1 9 5 8 , մ ա ր տ , է ջ 1 8 — 1 6 :

2 0 4 2 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Ս ր բ ո ց թ ա ր գ ֊ մ ա ն չ ա ց տ ո ն ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն ի ս , է ջ 0 — 9 :

2 0 4 8 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Ս ո ւ ր բ Հ ա ր ո ւ ­թ յա ն տ ո ն ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : 1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , է շ 1 2 — 1 5 :

2 0 4 4 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Օ ր մ ա ն յա ն պ ա տ ­ր ի ա ր ք ի « Հ ա յ ո ց ե կ ե ղ ե ց ի ն » և կ ա ր դ ի ն ա լ Ա ղ ս ւ շ ս ւ ն - յա ն ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : 1 9 5 8 , փ ե տ ր վ ս փ , է ջ 3 — 6 :

2 0 4 5 . Հ Ն Ա Գ Ի Տ Ա Կ Ա Ն պ ե ղ ո ւ մ ն ե ր : [ Ա շ տ ա ր ա կ իշ ր ջ ա ն ի Թ ա լի շ գ յո ւ ղ ո ւ մ : Ն պ ա տ ա կ ը ' ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ե լ Հ ա յա ս տ ա ն ի 7 - ր դ դ ա ր ի մ ա ր զ պ ա ն ի շ խ ա ն Գ ր ի գ ո ր Մ ա մ ի կ ո ն յա ն ի պ ա լ ա տ ի մ ն ա ց ո ր դ ն ե ր ը ] : 1 9 5 8 , ն ո ­յ ե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 2 :

2 0 4 8 . Հ Ն Դ Կ Ա Կ Ա Ն ե ր ի տ ա ս ա ր դ ա կ ա ն դ ե լ ե գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 8 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ . 3 5 — 8 7 :

Ն կ . ' Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ը է ջ մ ի ա ծ ն ո ւ մ :2 0 4 7 . Հ Ո Կ Տ Ե Մ Բ Ե Ր Յ Ա Ն ռ և ո լ յո ւ ց ի ա յի 8 6 - ր դ տ ա ­

ր ե դ ա ր ձ ի տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը : [ Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ ] :1 9 5 8 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 1 :

2 0 4 8 . Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Յ Ա Ն Գ . : — Ն ո ր ո ւ ս ո ւ մ ն ա կ ա ն շ ե ն ք ե ր Ե ր և ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , հ ո կ տ ե մ բ ե ր , . է ջ 4 7 — 5 0 :

Ն կ . ’ Ե ր և ա ն ի Պ ե տ ա կ ա ն Հ ա մ ա լ ս ա ր ա ն ի կ ա ռ ո ւ ց ­մ ա ն ը ն թ ա ց ք ի մ ե ջ գ տ ն վ ո ղ շ ե ն ք ի գ լ խ ա վ ո ր ճ ա կ ա ­տ ը ’ ը ս տ ն ա խ ա գ ծ ի : [ ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ' է . Տ ի գ ր ւ ս ն - յ ա ն ] :

2 0 4 9 . « Հ Ո Ի Շ Ա Ր Տ Ա Ն հ ա յ ա վ ե տ ա ր ա ն ա կ ա ն ա ց և ա վ ե տ ա ր ա ն ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց վ ո » ( Ք ն ն ա կ ա ն ծ ա ն ո թ ո ւ ­թ յո ւ ն ն ե ր ո վ ) : Գ ր ե ց ' վ ե ր . Կ . Պ . Ա տ ա ն ս դ յա ն : [ Գ ր ա ­խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 3 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 6 2 — 6 3 :

Գ ր ա խ ո ս . ս տ ո ր ա գ ր . ' I ) . :Ն կ . ’ [ գ ր ա խ ո ս վ ո ղ գ ր ք ի շ ա պ ի կ ը ] :2 0 5 0 . Ա Ի Թ Ա Պ Տ Ղ Ի ա ո ա ջ ի ն բ ե ր ք ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ :

[ Ա լ ա վ հ ր դ ա շ ր ջ ա ն ո ւ մ ] : 1 9 5 3 , ն ո յե մ ր հ ր - դ ե կ տ ե մ ր ե ր , է շ 8 2 :

2 0 5 1 . Ղ Ե Վ Ո Ն Դ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Դ ա ր յս ւ ն ի ս պ ա ­ն ո ւ թ յա ն ք ս ա ն ա մ յա կ ը : [ Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 9 5 3 , ն ո ­յ ե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 — 1 0 :

1978 Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 55

2 0 5 2 . Ճ Ա Ր Տ Ա Ր Ա Պ Ե Տ Ա լ ե ք ս ա ն դ ր Թ ա մ ա ն ւս ւն հ ծ ն ն դ ս ւ ն 7 5 - ա մ ս ւ կ ը : [ Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] : 1 9 5 8 , հ ո ւ ն ի ս ,է ? 5 1 :

2 0 5 3 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ :— [ Ք ա հ ա ն ա յա կ ա ն ձ ե ս ն ւս - դ ր ր ա թ յ ա ն ն ե ր ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , Է շ 1 4 :

2 0 5 4 . Ս ՛Ա Յ Ր Ա թ ո ռ ի վ ի ճ ա կ ը Պ ս ւ ր ս կ ա - թ յո ւ ր ք ա - կ ա ն տ ի ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն տ ա կ , Ա ր և ե լ յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ' Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի ն մ ի ա ց մ ա ն ն ա խ օ ր յա կ ի ն : ( 1 8 2 8 թ վ ա ­կ ա ն ի վ ա վ ե ր ա գ ի ր ) : 1 9 5 8 , մ ա յի ս , Է ջ 1 2 — 1 4 :

Վ ա վ ե ր ա գ ի ր ը ք ա ղ վ ա ծ Է՝ ( Հ ա յ կ ա կ ա ն Ս Ս ք > պ ե ­տ ա կ ա ն մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն , ա ր խ ի վ ա յի ն բ ա ժ ի ն , կ ա թ ո ­ղ ի կ ո ս ա կ ա ն դ ի վ ա ն , թ ղ թ ա պ ա ն ա կ № 4 5 , վ ա վ ե ր ա ­գ ի ր № 2 2 3 ) : Վ ա վ ե ր ա գ ի ր ը հ ե ղ ի ն ա կ չ ա ն ի , ե ն թ ւ ս - դ ը ր վ ո ւ մ Է , ո ր ա յն գ ր ե լ Է Ն ե ր ս ե ս Ա շ տ ա ր ա կ ! ,ց ի ն գ ե ն ե ր ա լ Ե ր մ ո լ ո վ ի ն ռ ո ւ ս ե ր ե ն լ ե զ վ ո վ :

2 0 5 5 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ո Ի Մ :— 1 9 5 8 , ա պ ր ի լ , Է շ 2 1 _

ք ՛ո վ ա ն դ . ' [ Փ ե տ ր վ ա ր ի 1 8 - ի ն Տ ո ն Վ ա ր դ ա ն ա ն ց զ ո ր ա վ ւ ս ր ս ւ ց 1 .0 8 6 վ կ ա յ ի ց ] : — [ Փ ե տ ր վ ա ր ի 1 8 - ի ե ր ե կ ո յա ն ' Տ յ ա ռ ն ը ն դ ա ռ ա ջ ի ն ա խ ա տ ո ն ա կ : Հ ա ջ ո ր դօ ր ը ' հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա ր ա գ ] :— [ Ա պ ր խ ի 1 2 - ի ն ' ք ա հ ա ն ա յա կ ա ն ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւ թ յա ն : Պ ա տ ա ր ա գ ի ց հ ե տ ո հ ո գ ե հ ա ն գ ի ս տ ի հ ի շ ա տ ա կ Հ ա յր ե ն ա կ ա ն մ ե ծ պ ա ­տ ե ր ա զ մ ի ^ բ յո ւ ր ա վ ո ր ն ա հ ա տ ա կ ն ե ր ի ] :—

88 :Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ո Ի Մ :— 1 9 5 3 , հ ա ն ի ս , Է ջ 8 5 —

Բ ո վ ս ւ ն դ . ՛ [ Մ ա յի ս ի 1 4 - ի ն Ք ր ի ս տ ո ս ի հ ա մ բ ա ր ձ մ ա ն տ ո ն ի օ ր ը ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն ս . պ ա տ ա ր ա գ : Ն ա յ նօ ր ը Գ և ո ր գ Զ - ի ք ա ր ո զ ը ՝ Հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն Ա թ ո ռ ը 1 4 4 1 - ի ն Ս ս ի ց Է ջ մ ի ա ծ ի ն տ ե ղ ա փ ո խ ե լ ո ւ պ ա տ մ ա ­կ ա ն դ ե պ ք ի մ ա ս ի ն ] :— [ Մ ա յի ս ի 2 8 - ի ն Ռ ա մ ի ն ի ա յի Հ ս ւ յո ց թ ե մ ի ա ռ ա ջ ն ո ր դ Վ ս ւ զ գ ե ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս Պ ս զ ճ - յ ա ն ի ժ ա մ ա ն ո ւ մ ը Մ ա յր Ա թ ո ո ] : — [ Մ ա յի ս ի 2 4 - ի ն Հ ո գ ե գ ա լ ա ո յա ն տ ո ն ի ա ռ թ ի վ հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա ­ր ա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւ մ : Պ ա տ ա ր ա գ ի չ Վ ւ ս զ գ ե ն ե պ ս . Պ ա լ ճ յ ւ ս ն ] :— [ Հ ո ւ ն ի ս ի 7 - ի ն , . « Տ օ ն Կ ւ ս թ ո ղ ի կ Է Ս . է ջ ­մ ի ա ծ ն ի » օ ր ը հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա ր ա գ Մ ա յր Տ ա ­ճ ա ր ո ւ մ : Պ ա տ ա ր ա գ ի չ ՛ Վ ս ւ զ գ ե ն ե պ ի ս կ ո պ ա ւ Պ ա տ ­յ ա ն ] : — [ Հ ո ւ ն ի ս ի 2 5 - ի ն , « Ս ր բ ո ց թ ա ր գ մ ա ն չ ւ ս ց ն մ ե - ր ո ց 1 1 ա հ ա կ ս ւյ ե Մ ե ս ր ո վ բ ւ ս յ» տ ո ն ի օ ր ը ս . պ ա ւ ո ա - ր ա գ Օ շ ա ե ա ն ի ս . Մ ե ս ր ո պ Մ ա շ տ ո ց ի գ ե ր ե զ մ ա ն ի վ ր ա ] : — [ Հ ո ւ ն ի ս ի 2 8 - ի ն , « Գ ի ւ ւ ո տ փ ո յ Ս ր բ ա հ ւ ո յ Ա ա ո ա ա ծ ս ւ ծ ն ի » տ ո ն ի օ ր ը լ ր ա ն ա մ է Գ և ո ր գ Զ - ի ծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ք և կ ա թ ո ղ ի կ ո ս օ ծ մ ա ն 8 - ր դ ւա ս ր ե ո

5 7 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ո Ւ Մ :— 1 9 5 8 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 2 7 - 2 9 :

Բ ո վ ա ն դ . ' [Օ գ ո ս տ ո ս ի 1 6 - ի ն ս . Ա ս տ վ ւ ս ծ ա ծ ն ի Վ ե - ր ա վ ւ ո խ մ ա ն տ ո ն ի օ ր ը ս . պ ա տ ա ր ա գ Մ ա յր Տ ս ւ ճ ա - ր ո ւ մ ] : — [ Ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 1 8 - ի ն Խ ա չ վ ե ր ա ց ի տ ո ն ի օ ր ը հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա ր ա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւ մ ] :— [ Ս ե պ ­տ ե մ բ ե ր ի 1 9 - ի ն Մ ե ծ ի Տ ա ն ն Կ ի լ ի կ ի ո մ ի ա բ ա ն ո ւ ­թ յա ն ա ն դ ա մ Դ ե ր ե ն ի կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս Փ պ ա տ ւ ա ն ի ժ ա ­մ ա ն ո ւ մ ը Մ ա յր Ա թ ո ռ ] : — [ Ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 2 4 - ի ն , Գ ե - վ ո ր գ Զ - ի վ ե ր ա դ ա ր ձ ը Կ ի ս լ ո վ ո դ ս կ ի բ ո ւ ժ ա վ ա յ ր ! , - Ր Ի օ ] : — [ Ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 2 6 - ի ն ս . պ ա տ ա ր ա գ Գ և ո ր գ զ ո ր ա վ ա ր ի տ ո ն ի Ա Գ և ո ՜ր գ Զ - ի ա ն վ ա ն ա կ ո չ ո ւ թ յա ն ս ա թ ի վ : Պ ա տ ա ր ա գ ի չ ՛ Դ ե ր ե ն ի կ ե պ ի ս կ ո պ ա ւ Փ ո լա ւ ո - յ ւ ս ն ] : — [ Ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 2 7 - ի ն Վ ա ր ա գ ա ս . Խ ւս չի տ ո ն ի ւ ս ո թ ի վ ս . պ ա տ ա ր ա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւ մ ] :

2 0 5 8 . Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ո Ւ Մ : — 1 9 5 3 , հ ո կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 1 4 - 1 6 :

Ր -ո վ ս ւն դ .' [ Հ ո ւ ն ի ս ի 2 1 - ի ն Գ ա ր ե գ ի ն Ա կ ա թ ո ղ ի ­կ ո ս ի մ ա հ վ ա ն ս ա թ ի վ հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա ր ա գ Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւ մ ] : [ Ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 2 0 - ի ն , կ ի ր ա կ իո ր ը հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա ր ա գ , պ ա տ ա ր ա գ ի չ ը ' Դ ե ­ր ե ն ի կ ե պ ի ււկ ո պ ււս Փ ւ ւ |ս ւ տ յւ ս ն ] : [ Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի4 ֊ի ն , Ե ր և ա ն ի ս . Ս ա ր դ ի ս ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ա տ ա ր ա գ , պ ա տ ա ր ա գ ի չ Դ ե ր ե ն ի կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս Փ ո - լ ա տ յ ա ն ) : — [ Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 8 - ի ն Վ ա հ ա ն ա ր ր ւ ,պ ի ս - կ ո պ ո ււ Կ ո ս տ ա ն յա ն ի 1ւ Դ ե ր ե ն ի կ ե պ ի ս կ ո ս լ ո ս Փ ո - լ ա տ յա ն ի , մ ե կ ն ո ւ մ ը № բ ի | | ա ի ] : [ Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 1 1 - ի ն

ս - Գ ս »Ր Գ ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր պ ւս -

ա.ատԲ՜=̂Й « Й п

տ ե մ բ ե ր , է շ 5 4 - ՚ ն ո յե մ ր ե ր - դ ե կ -

в Ж г 5* * а

2 0 6 0 . Մ Ա ՜Ն Ո Ւ Կ Յ Ա Ն Ս Ի Ո Ն Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս - Ո ւ ս ,

Տ ^ ;? ա̂ 48-ղ&1ած

ն"ւհմբե7 5 ՞ւասբեր,ո,Տ սո8“ ն: [Ьг,ишат1,]:2 0 6 2 . [ Մ Ա Ր Տ Ւ Ր Յ Ա Ն ] Ի Գ Ն Ա Տ Ի Ո Ս Ս Ա Ր Կ Ա -

հ ա ն վ ՜ա ր ՞է շ ™ Րխ [ ^ ա ն ա ս տ հ ղ ծ ո ,թ յ ա ն ] : 1 9 5 3 ,

2 0 6 8 . Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս Յ Ա Ն Ռ Ո Ի Բ Ե Ն Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա գ . _

п т * * , 5 3 " » և., Զ “ տ Կ“ Կս " ! տ " ն ե ր ը Մ ա յր Ա թ ո -* . 1 9 յ 3 > ա 4 ր ի լ . է ջ 18 — 2 0 :Բ ո վ ա ն դ . ՝ 2 9 մ ա ր տ ի , ծ ա ղ կ ա զ ա ր դ : [ կ ի ր ա կ ի ա -

ս ա վ ո տ յա ն ժ ա մ ե ր գ ո ւ թ յո ւ ն : Կ ե ս օ ր ի ն հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր

о ! ո “ |ա գ , ա | ՚ ա Դ ՜ օ ^ ,|,1 ' " 1 ա ն ՝ « ա ն դ ի ս ա վ ո ր « Դ ս ն բ ա - ո ՛ ? > ս ո ՐԳ *՛ մա Ա 0 ա կ ց ո լ թ յա մ բ 1 : ֊2 ա պ ր ի ւի Ա վ ա գ Հ ի ն գ շ ա բ թ ի : [ Ց ե ր ե կ ը հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր ս . Հ , -

Ե քլե կ ո ւ ,ա ն ՝ Ո տ ն ա ''1 |Աւ1' ՚ 1“ - ր գ ո : Գ ի շ ե ր ը ՝ Հ ս կ ո ւ մ ե Ա ռ ա վ ո տ յա ն Ժ ա մ ե ր գ ո ւ թ յ ո ւ ն ^ - Յ ա պ ո ի -

П [ПРШ 1»: [ Ե ր ե կ ո յա ն ՝ Ք ր ի ս տ ո ս ի թ ա ղ մ ա ն կ ա ր գ ի կ ա տ ա ր ո ւ մ ] : 4 ա պ ր խ ի , Ա վ ա գ Օ ա բ ա թ : [ Ե ր ե կ ո ճ ր ա գ ս ղ ա յ ց Հ ա ր ա թ յ ա ն ] : ֊- 5 ա պ ր ի լի , կ ի ­ր ա կ ի « Ց ա ր ո ւ թ ի ւ ն Տ ե ա ո ն մ ե ր ո յ Յ ի ս ո ւ ս ի Ք ր ի ս տ ո ­ս ի » : [ Հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր ս . պ ա տ ա ր ա գ և Ժ ա մ ե ր գ ո ւ թ յա ն : Պ ա տ ա ր ա գ ի չ Ս ա հ ա կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս Տ ե ր - Հ ո վ հ տ ն ն ի ս -

2 0 М . [ Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս Յ Ա Ն ] Ռ Ո Ւ Բ Ե Ն Ս Ա Ր Կ Ա ­Վ Ա Գ : Ծ ն ն դ յա ն տ ո ն ե ր ը ս . Է ջ մ ի ա ծ ն ո ւ մ : [ Հ ա ն դ ի ­ս ա վ ո ր պ ա տ ա ր ա գ ն ե ր , հ ա ն դ ի ս ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ] : 19 0 3 ,հ ո լ ն վ ա ր , է շ 3 5 — 8 7 :

Բ ո վ ա ն դ . ' « ճ ր ա գ ա լ ո յց ծ ն ն դ ե ա ն ե ւ յա յտ ն ո ւ թ ե ա ն ծ ե ս ւ ռ ն մ ե ր ո յ Յ ի ս ո ւ ս ի Ք ր ի ս տ ո ս ի » : 5 հ ո ւն վ ա ր ի :Ե ր կ ո ւ շ ա բ թ ի :— « Տ օ ն Ծ ն ն դ ե ա ն ե ւ յա յտ ն ո ւ թ ե ա նՏ ե ա ո ն մ ե ր ո յ Յ ի ս ո ւ ս ի Ք ր ի ս տ ո ս ի » : С հ ո ւ ն վ ա ր ի ,ե ր ե ք շ ա բ թ ի :

2 0 6 3 . Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս Յ Ա Ն Ռ Ո Ւ Բ Ե Ն Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ :—Հ ռ ի վ ւ ս ի մ ե ի տ ա ճ ա ր ր : [ Հ ա յ մ ա տ ե ն ա գ ր ա կ ա ն ա ղ ­բ յո ւ ր ն ե ր ը տ ա ճ ա ր ի մ ա ս ի ն ] : 1 9 5 3 , ւ ի ե տ ր վ ա ր , է ջ2 5 — Ց 2 :

Ն կ . ՛ I ) . Հ ո ի ւ ի ս ի մ ե ի տ ա ճ ա ր ը :— Կ ո մ ի տ ս ւս 1,ւսթ ո- ղ ի կ ո ս ի թ ո ղ ա ծ ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ո ի ւ ի ս ի մ ե ի տ ա ­ճ ա ր ի ն ե ր ս ո ւ մ :

2 0 6 6 . Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս Յ Ա Ն Ռ Ո Ի Բ Ե Ն Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ : - Մ ա յր Ա թ ո ռ ը ս գ ո ւ մ է : [ ! • . Վ . Ս տ ա լի ն ի մ ա հ վ ա ն ս ա թ ի վ ] : 1 9 5 3 , մ ւս ր տ , է ջ 2 7 — 8 0 :

Ն կ . Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց հ ա յր ա պ ե ս ւ ը , հ ո գ ե հ ա ն գ ր ս տ յս ւ հ ա ր ա ր ւ ւ ղ ա թ յա ն ի ց հ ե տ ո , շ1ւջ ս ա |ս ւս ւվ ա ծ Մ ա յր Ա թ ո ռ ի մ ի ա ր ա ն ա թ յւ ս մ ր : Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց հ ւ ս յր ա պ ե տ ր հ ա |ե հ ս ւ ն գ ս տ յա ն ս ւ ր ս ւր ո ւ |ա թ յո ւհ ի {լ հ ե ­տ ո :

2 0 6 7 . [ Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս Յ Ա Ն ] Ռ Ո Ի Բ Ե Ն Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ : — Ն ե ր ս ե ս Ա շ տ ա ր ա կ ե ց ո լ կ ա տ ա ր ա ծ խ ո շ ո ր

06Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1873

դ ե ր ը Ա ր և ե լ յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ը Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ի ն ս ի ա ց - ն հ լո ւ գ ո ր ծ ո ւ մ : 1 9 5 3 , մ ա յի ս , է շ 3 1 — 3 8 :

Ն կ . ' Ն ե ր ս ե ս Ա շ տ ւ ս ր ա կ հ ց ի : Ե ր և ա ն ի ր ս ր դ ր : Ռ ո ւս ա կ ա ն զ ո ր ք ե ր ի զ ո ր ա հ ա ն դ ե ս ը Ե ր և ա ն ո ւ մ 1 ծ 2 < թ վ ա կ ա ն ի ն ո յե մ բ ե ր ի 1 - ի ն :— Ե փ ր ե մ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը դ ի ­մ ա վ ո ր ո ւ մ է գ ե ն ե ր ա լ Ե ր մ ւղ ո վ ի ն :

2 0 6 8 . Մ Ա .Ր Տ Ի Ր Ո Ս Յ Ս .Ն Ռ Ո Ի Բ Ե Ն Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ - Ո ւխ տ ա գ ն ա ց ո ւթ յո ւն դ ե պ ի Օ շ ա կ ա ն : 1 9 օ Տ , հ ո ւն ի ս ,

' ՛ ն ա ? Մ Ա Ր Տ Ո Ի Ն Ի Ա . : — Ն ո ր հ ա մ ա լր ո ւ մ մ ի ո ւ թ ե ­ն ա կ ա ն Ա կ ա դ ե մ ի ա յո ւ մ : [ Հ ա մ ա ռ ո տ տ ե ղ ե կ ո ւ թ յո ւ ն ­ն ե ր մ ի ո ւթ ե ն ա կ ա ն Ա կ ա դ ե մ ի ա յի հ ա յ ա կ ա դ ե մ ի կ ո ս ­ն ե ր ի և թ ղ թ ա կ ի ց ա ն դ ա մ ն ե ր ի մ ա ս ի ն ] : 1 9 օ Յ , ն ո ­յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է շ 6 0 — 6 8 :

Ռ ո մ ա ն դ .' Ա կ ա դ ե մ ի կ ո ս վ ի կ տ ո ր Հ ա մ բ ս ւ ր ո ա մ - յ ա ն :— Ա կ ա դ ե մ ի կ ո ս Հ ո վ հ ա ն ն ե ս է . Կ ն ո ւ ն յս ւ ն ց :— Ս Ս Ռ Մ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի թ ղ թ ա կ ի ց - ա ե - դ ա մ Ա ր տ ե մ Ի . Մ ի կ ո յա ն :— Ս Ս Ռ Մ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի թ ղ թ ա կ ի ց - ա ն դ ա մ Ս ե ր գ ե յ Մ . Մ ե ր գ ե լ - յ ա ն :— Ս Ս Ռ Մ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի թ ւ լթ ս ւ- կ ի ց - ա ն դ ա մ ս |ր ո ֆ .- դ ո կ տ . Ն ո ր ա յր Մ . Ս ի ս ա կ յա ն : [ Դ ի մ ա ն կ ա ր ն ե ր ո վ ] :

2 0 7 0 . Մ Ե Լ Ի Ք - հ > Ա Յ Ա Տ Ր Յ Ա Ն Ս . :— Ա շ խ ա ր հ ի հ ն ա -գ ո ւ յն ո ր ս ա ն ո ց ը : [ !ս ո ս ր ո վ ի ա ն տ ա ռ ի մ ա ս ի ն : Ա ն ­տ ա ռ ը տ ն կ վ ե լ է Հ ա յո ց է ս ո ս ր ո վ Բ թ ա գ ա վ ո ր ի ( 3 3 0 — 3 3 8 ) օ ր ո ք ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ լի ս - օ գ ո ս տ ո ս , Է շ 4 8 — 5 0 :

2 0 7 1 . Մ Ե Լ Ի Ք - 1 օ Ա 2 Ա Տ Ր 8 Ա Ն Ս . :— Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ս գ ո օ ր ե ր ը : [ Ի . Վ . Ս տ ա լի ն ի մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ ] : 1 9 5 3 , մ ա ր տ , Է շ 3 1 — 3 4 :

2 0 7 2 . Մ Ի Ն Ա Ս 9 Ա Ն Ա . : — « Հ ի ն հ ա յկ ա կ ա ն մ ա ն ր ա ­ն կ ա ր չ ո ւ թ յո ւ ն » : Ա լ բ ո մ : Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Պ ե տ ա կ ա ն հ ր ա տ ա ր ա կ չ ո ւ թ յո ւ ն , Ե ր և ա ն , 1 9 5 2 թ . [ Գ ր ա խ ո ս ո ւ ­թ յո ւ ն ] : 1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , Է ջ 6 3 :

2 0 7 8 . Մ Ե Ս Ր Ո Պ Յ Ա Ն Ա Ղ Ա Վ Ն Ի :— Կ ո մ ի տ ա ս վ ա ր ­դ ա պ ե տ ի դ ե ր ը խ ա զ ա գ ր ո ւ թ յա ն և հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ե ր ա ժ շ տ ո ւ թ յա ն ա ս պ ա ր ե զ ի ն մ ե շ : 1 9 5 3 , հ ո կ տ ., Էշ 3 6 — 3 9 :

2 0 7 4 . Մ Ե Ս Ր Ո Պ Յ Ա Ն Ա Ղ Ա Վ Ն Ի :— Ս . Է շ մ ի ա ծ ն ի տ ո ն ը : [ Տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : Հ ա ն դ ի ս ո ւ թ յա ն ն կ ա ր ա ­գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ լի ս - օ գ ո ս տ ո ս , է շ 3 6 — 3 8 :

2 0 7 5 . Մ Ե Ս Ր Ո Պ Յ Ա Ն Ա Ղ Ա Վ Ն Ի : — Տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ­ն ե ր Թ ւ ս լի ն ե ն : [ Հ Ս Ս Հ Թ ս ւ լի ն ի շ ր ջ ա ն ի մ ա ս ի ն ] :1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 4 2 — 4 4 :

2 0 7 6 . Յ Ա Պ Ո Ն Ա Կ Ա Ն կ ա ն ա ն ց դ ե լ ե գ ա ց ի ա ն Հ ա ­յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , հ ո ւ լի ս - օ գ ո ս տ ո ս , է ջ 4 0 — 4 2 :

Ն կ . ' Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը Ե ր և ա ն ի օ դ ա ն ա վ ա կ ա ­յա ն ո ւ մ :

2 0 7 7 . Ն Ե Ր Ս Ե Ս Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս Ա Շ Տ Ա Ր Ա Կ Ե - 8 Ի : — Ա մ ե ն ա բ ս ւ ր ե պ ա շ տ պ ա տ ո ւ ե լի ՛ Ե ր ա մ ո ց ս ր բ ո յ Լ ո ւ ս ա ւ ո ր չի ն Հ ա յո ց հ ո գ ե ւ ո ր ա կ ա ն ա ց ե ւ մ ա ր մ ն ւս ւո - ր ա կ ա ն ա ց բ ն ա կ ե ց ե լո ց ( տ ե ղ ա ն ո ւ ն ը բ ա ց է թ ո ղ ն ը - վ ա ծ ) : Ս ր բ ա գ ո ր ծ ք ա հ ա ն ա յի ց ' ա ւ ա գ ա ց ե ւ ե ղ ե լ ո ց յի ւ ր ս ւ ք ա ն չի ւ ր կ ա ր գ ի ե ւ գ ե ր ա պ ա տ ի ւ ա զ գ ա ս է ր ի շ - խ ա ն ա ց ' հ ո գ ա բ ս ւ ր ձ ա ա ց հ ա ս ա ր ա կ ո ւ թ ե ա ն , ե ւ վ ե -ր ա տ ե ս չ ա ց ս ր բ ո ց ե կ ե ղ ե ց ե ա ց , ե ր ե ց փ ո խ ս ւ ն ա ց եւգ ա ն ճ ա պ ե տ ա ց ե ւ ա ռ հ ա ս ա ր ա կ ա մ ե ն ա յն ժ ո ղ ո վ ը ր - դ ա կ ա ն ա ց , ա ր ա ն ց ե լ կ ա ն ա ն ց , մ ե ծ ա ց ե լ փ ո ք ո ւ ն ց , ո ղ շ ո յն ք ր ի ս տ ո ս ւ ս ւ ա ն դ ն ո ւ ի ր ե մ բ ա զ մ ա պ ա տ ի կ օ ր ո - ն ո ւ թ ե ւ ս մ բ : ( Ն ե ր ս ե ս ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Ա շ տ ա ր ա կ ե ց ո ւ կ ո ն դ ա կ ը Ա ր և ե լ յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ա զ ա տ ա գ ր ո ւ թ յա ն ա ռ թ ի վ ) : 1 9 5 3 , մ ա յի ս , է ջ 1 5 — 2 0 :

Բ ն ա գ ի ր ը վ ե ր ց ր վ ա ծ է ( Հ Ս Ս Ռ պ ե տ ա կ ա ն Մ ա տ ե ­ն ա դ ա ր ա ն , ա ր խ ի վ ա յի ն բ ա ժ ի ն , կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն դ ի -

“ « Ն Ի Դ Ե Ռ Լ Ա Ն Դ Ն Ե Ր ֊Ս Ս Ռ Մ » ը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն դ կ ե գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 8 5 3 , ( ս ս փ ս - օ գ ո ս ւ ո , , , , ,

195 Ч7 8 Г Л ПГ [ Ե ր և ա Ս . . . . ! ] :^ " ւ հ մ բ հ ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 1 :д » в и . Ն 1 1 Ր կ ա ր ո ր լ , , : [ Ա ռ ո ղ ջ ա ր ա ն ի կ ա ււո ւա ս մ

Հ ա ն ք ա վ ա ն ո ւ մ ] : 1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է շ 8 1 :

2 0 Տ 1 . Ն Ո Ր Ա Յ Ր Բ յո ւ զ ա ն դ ա ց ո ւ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի մ ա ս ի ն : ( Հ ա ղ ո ր դ ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն № 4 8 ս ւ , 2 4 փ ե տ ր վ ա ր ի 1 0 5 3 թ . Ա մ ե ր ի կ ա հ ա յ շ ր ջ ա ն ի ՝ Հ ա յա ս տ ա ն ի հ ե տ մ շ ա կ ո ւ ­թ ա յի ն կ ա պ պ ա հ ո դ հ ա ն ձ ն ա խ մ բ ի ) : [ Գ ո ս ո ե մ բ ե ր գք ա ղ ա ք ի հ ա մ ա լս ա ր ա ն ի գ ր ա դ ա ր ա ն ո ւ մ գ տ ն վ ո ղ Բ յո ւ զ ա ն դ ա ց ո ւ ձ ե ռ ա գ ր ե ր ը ' « Բ ա ռ ա գ ի ր ք ս ւո ւղ փ ն հ ա յե ր ե ն ի » հ ի ն գ հ ա տ ո ր , 5 . 2 7 2 է ջ և « Մ ի ջ ն ա դ ա ր յա ն ք ն ա ր ե ր գ ո ւ թ յո ւ ն » ե ր կ ո ւ հ ա տ ո ր 6 4 8 է ջ . ՜ Ա մ ե ր ի կ ա ­հ ա յ Մ ի ջ հ ա յր ե ն ա կ ց ա կ ա ն մ ի ո ւ թ յա ն մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ լ ո ւ ­ս ա ն կ ա ր վ ե լ ո ւ և Ե ր և ա ն ի Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն ո ւ ղ ա ր կ վ ե ­լո ւ մ ա ս ի ն ] : 1 9 0 3 , հ ո ւ ն ի ս , է ջ 6 2 — 6 3 :

2 0 8 2 . Շ Ի Ն Ա Ր Ա Ր Ո Ւ Թ Յ Ա Ն ա ս պ ա ր ե զ ո ւ մ : [ Հ ա մ ա ­ռ ո տ լ ո ւ ր ե ր ] : 1 9 5 3 . հ ո ւ ն ի ս , է ջ 5 4 — 5 5 :

Բ ո վ ս ւ ն դ . ’ Ե ր և ա ն ի Պ ե տ ա կ ա ն հ ա մ ա լս ա ր ա ն ի ո ւ ­ս ո ւ մ ն ա կ ա ն ն ո ր կ ո ր պ ո ւ ս ն ե ր ը :— Ե ր և ա ն ը կ ա ն ա չ ա ­զ ա ր դ ք ա ղ ա ք : Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ա ր դ յո ւ ն ա ­բ ե ր ա կ ա ն ձ ե ռ ն ա ր կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն ո ր ա կ ա ռ ո ւ յց ն ե ր ը :— Կ ո լ տ ն տ ե ս ա յի ն ն ո ր ջ ր ա ն ց ք ի կ ա ռ ո ւ ց ո ւ մ ը :— Ա լ ա վ ե ր - դ ո ւ գ ա ր ե ջ ր ի ն ո ր գ ո ր ծ ա ր ա ն ը :

2 0 8 8 . Շ Ի Ն Ա Ր Ա Ր Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն ' և բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ մ : [ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ո ւ ր ե ր ] : 1 9 5 3 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 4 6 — 4 7 :

Բ ո վ ս ւ ն դ . ' Ե ր և ա ն ի Մ ի կ ո յս ւ ն ծ ռ ա յո ն ի ՜ բ ա ր ե կ ա ր ­գ ո ւ մ ը :— Ե ր և ա ն ի ն ո ր ա կ ա ռ ո ւ յց ն ե ր ո ւ մ :— Ն ո ր ա վ ա ն ­ն ե ր : [Թ ո ս լի ն ի շ ր ջ ա ն ի Ա ր ս ւ ք ս , Մ ա ս տ ա ր ս ւ , Կ ա ր մ - ր ա շ ե ն , Ա ր տ ե ն ի , Ա ր ա գ ա ծ ա վ ա ն ն ե ր ո ւ մ ] :— 1Գ յո ւ ղ ե ր ի է լ ե կ տ ր ա ֆ ի կ ա ց ո ւ մ ը :— Ա լ յո ւ մ ի ն ե ա մ ա ն ե ղ ե ն ի ա ր տ ա ­դ ր ո ւ թ յո ւ ն ը : ՚

2 0 8 4 . Շ Վ Ե Յ Ց Ա Ր Ա Կ Ա Ն կ ա ն ա ն ց դ ե լ ե գ ա ց ի ա ն Հ ա ­յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 3 9 — 4 1 :

Պ ս ս ո Վ Ի ո ա կ ո ւթ յւ ււն ը Ե ր և ա ն ո ւ մ :2 0 Տ 5 . Պ Ա Լ « Յ Ա Ն Վ Ա Ջ Գ Ե Ն Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս --- ( Ա

ո ա ջ ն ո ր դ ռ ո ւ մ ի ն ա հ ա յ թ ե մ ի ) : — Ն ո թ ե ր ռ ո ւ մ ա ն ա հ ա յ

Տ ի ս մէ 7 1՚5ն7 - 6 0 - 1,' (!ա 1|Ի դ 1,ւ1 ա ն |1ս |1,1ո 1 ] : 1 9 5 3 ,

2 0 8 0 . Պ Ա Լ 6 3 Ա Ն Վ Ա Ջ Գ Ե Ն Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ :— Տ պ ա - զ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ե ն : 1 0 5 5 ն ո հ մ բ ե ր - դ հ կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 4 — 8 6 :

2 0 Տ 7 . Պ Ա Պ Ա Կ Ա Ն ե կ ե ղ ե ց ի ն և « Հ ա յ ո ց ե կ ե ղ ե ց ի ն » : [ Մ ա ղ ա ք ի ա ա ր ք . Օ ր մ ւս ն յա ն ի « Հ ա ւ ո ց ե կ ե ղ ե ց ի ն » գ ր ք ի վ ե ր ա հ ր ա տ ա ր ա կ մ ա ն ա ռ թ ի վ կ ա ր դ ի ն ա յ Գ ր ի ­գ ո ր Ա դ ա շ ա ն յա ն ի հ ա յտ ա ր ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն - վ ա ր , է ջ 5 4 — 5 5 :

^ , ™ * Ե Ս Ո Ր Ա ր ս ե ն Հ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ի Տ ե ր տ ե ր - յս ւ ն : [ Մ ա հ ա խ ո ս ա կ ա ն - կ ե ն ս ւ ս գ ր ա կ ա ն ] : 1 9 5 3 , հ ո ե - տ ե մ բ ե ր , է ջ 5 8 — 6 0 : 4

Ն կ . ' [ Ա ր ս ե ն Տ ե ր տ ե ր յ ա ն ] : — Պ ր ո ֆ . Ա ր ս ե ն Տ ե ր - տ ե ր յա ն ի հ ո ւ ղ ա ր կ ա վ ո ր ո ւ թ յա ն ւք ա ս ն ա կ ց ո ղ ո ւ ս ա - ն ո ղ ն ե ր ի մ ի խ ո ւ մ բ :

2 0 8 9 . Ռ Ա Ջ Գ Ր Ա Տ Լ Յ Ա Ն Գ . Հ . : - Բ ա լ ղ ա ր ա հ ա յ ե ր ը : [ Հ ա մ ա ռ ո տ ա կ ն ա ր կ պ ա տ մ ա կ ա ն ա ն ց յա լ ի և ն ե ո - Կ ա յի ] : 1 9 5 3 , մ ա յի ս , է ջ 4 6 — 4 9 :

2 0 8 0 . Ռ Ո Ս Տ Ո Վ Ի Ց ս տ ա ց վ ա ծ ա ր ժ ե ք ա վ ո ր վ ա վ ե ­ր ա գ ր ե ր Ա ձ ե ռ ա գ ր ե ր : [ Մ ա ս ե հ Բ ա բ ա շ ա ն յա ն ի կ տ ա ­կ ի շ ո ւ ր ջ ը ե ղ ա ծ գ ր ա գ ր ո ւ թ յա ն գ ո ր ծ ը , ո ր ը կ ա զ մ վ ա ծ է հ ա ր յո ւ ր ա վ ո ր վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ի ց : Գ ո ր ծ ը վ ե ր ն ա գ ր վ ա ծ է « Հ ա ն գ ո լ ց հ ա լ Մ ս ա ե հ Բ ա բ ա ջ ա ն ե ա ն ի կ ա ւ ո ւ ա ծ օ հ

ե ղ ա ն ա կ ը 1 |ա ր գ ա ւ ո ր ե լո ւ և յա - 1՚ա կ ի ց խ ն դ ի ր ն ե ր ը յ ւ ս ր դ ա ր ե լա հ ա մ ա ր բ ո ւ ս ա բ ա ­ն ա կ ա ն դ ո կ տ ո ր Ց ո վ ա կ ի մ Բ ե դ ե լ ե ա ն ի ա ռ ա ք ե լ ւ ս - թ ի ւ ն ն ի Կ ա լ կ ւ ս թ ի » : Գ ո ր ծ ի մ ե ջ կ ա 1 8 6 1 թ . վ ա վ ե ­ր ա գ ի ր , ո ր ի մ ե ջ Մ ի ք ա յե լ Ն ա լ բ ա ն դ յա ն ը հ ա ն դ ե ս է

ս .ե մ բ ! ,ր ՐԱ|է ջ ց ց,ա հ ս ,ն 2 ա տ հ 1, ] : 1 9 5 3 . ն ո յե մ բ հ ր - դ ե կ -

а п п Л ^ Г ^ ' Т Ի Ն Ա Կ Ա Ն գ ի տ ո ւ թ յա ն և կ ո ւ լտ ո ւ ր ա յի գ ո ր ծ ի չ ն ե ր ի դ ե լ ե գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , հ ո կ ­տ ե մ բ ե ր , է ջ 5 0 — 5 3 : 1

а * м а я к

2 Р 3 3 ֊4 8 : “ р а ш а “ М, " 11 П " « в В и р ] : 1 8 5 3 , ա ս (, 1(4ւ

Ն կ ա ր ն ե ր ' Դ ե ղ ձ ն ա տ ի վ ա ն ք ի ե կ ե ո ե օ ո . .г . . . . Դ ե ղ ձ ն ա տ ի վ ա ն ք ի ա ր և ե Ա ա ն ճ ա կ ա տ ր - | ,ս , յ>ը :

2 0 8 8 . Ս Ա Ր Գ Ս Յ Ա Ն Դ [ Ե Ղ Ա Մ ] : — Հ ո ւ յա ո Տ ա Ր Ո հ պ ա հ պ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը Ա վ ե ր ա ն ո ր ո գ ո ղ ո վ ը Ս ո վ ձ ա -

« Ճ տՅ: ' ՚ “ "ւ ՚՚^ ՚՚Ո -Դ ՚-կ տ Ա ր հ ^ էջ

օաՆն Տ ի : տ 1,Դ " 1մ' ® " 1?Ա ,Կ է 1ւ' ,ա Ա ,,Ո »Գ Վ “ -'> « ա շ ա ր -

п Ь п Л ’ ^ - Փ թ հ լ ա շ ե ն » 1. 1, 1, -դ ե ց ի ն ( 1 9 3 9 թ . ) վ ե ր ա ն ո ր ո գ ո ղ ի ց ա ւ ւ ա ջ ;— Ա մ ա -ղ ո ւ ի Ն ո ր ա վ ա ն ք ի « Ք ո ւ ր թ ե լ ա շ ե ն » ե ե ե ո ե օ հ Օ ,ււն ո ր ո գ ո ւ մ ի ց հ ե տ ա ֊Կ ե չ ա ո ի ս ի վ ա ն ք ի ь Ж ь ^ Тկ ե ղ ե ց ի ն վ է ւ ր ա ն ո ր ո գ ո ւ մ ի ց ա ռ ա ջ :— Կ ե չ ա ո հ ս ի Ա ս,гք ի կ ա թ ո ղ ի կ ե ե կ ե ղ ե ց ի ն վ 1փ ա ն ո ր „ գ , ք մ Ից Ի„ , , տէ ! :Ս ւս ն ա հ ի ն ի ա ղ բ յո ւ ր ի շ ե ն ք ը ( 1 2 - 1 3 - ր դ դ ա ր ) ՛ն ո ր ո գ ո ւ մ ի ց ս ,ո ա ջ : Ս ա ն ա հ ի ն ի ա ղ բ յ ա բ ի , % *ր ա Օ ո ր ո գ ո ւ մ ի ց հ ե տ ո :— Կ ե չ ա ո ի ս ի վ ա ն ք ի (I •!ե կ ե ղ ե ց ի ն ա ր և մ ո ւ տ ք ի ց , վ ե ր ա ն ո ր ո գ ո ւ մ ի ց ш ш „ Г _կ ե չ ա ո խ փ վ ա ն ք ի Ս . Ն շ ա ն ե կ ե ղ ե ց ի ն վ ե ր ա Տ ' ՜մ ի ց հ ե տ ո :— Դ ը ղ ե ր ի վ ա ն ք ը ( 1 2 1 1 — 1 2 3 2 гаи ) ,п

գ ա մ ի ց ՚՚^ հ ե տ ո ՛ ^ - ' ^ ^ Ո ի վ ա ն ք ը վ ե ր ^ ն ո Տ ո - ՛ЛУМй г 1Ь " т ■ 1 Ա ր և 1 , ,ա ( ; ՞ ՜ա յա ս տ ա ն ը Օ ո ա ա ս տ ա - ն ի ն մ ի ա ց ն ե լ ո ւ գ ո ր ծ ո ւ մ : Հ ա մ ա ր վ ո ւ մ է 1 8 - ր դ т и п ] , ա ո ա ջ ի ն կ ե ս ի Ո ս ,յ ա զ գ ս ց ի ն - ա զ ա տ ա գ ր ա կ ա ն Լ ա . ք ա ր ի կ ա զ մ ա կ ե ր պ ի չ ն ե ր ի ց մ ե կ ր ! : *

2 0 8 5 Ս Ե Մ Յ Ա Ն Ո Վ Լ Ե Վ Ո Ն պ ր ո ֆ , - * ^ , , տ „ . ն ի տ ո մ ա ր ա կ ա ն ս ա հ մ ա ն ո ւ մ ը : 1 8 5 3 , ա պ ր ի լ , է ջ 3 0 -

2 0 9 0 . Ս Ե Մ 6 Ո Ն Ո Վ Լ Ե Վ Ո Ն ( պ ր ո ֆ . ) : - Ա մ ա ն ո ր . ^ * ^ ^ $ « » 1|»1" 1ն ] : 1 8 6 8 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 2 5 - 3 0 -

2 0 9 7 Ս Ե Մ Յ Ո Ն Ո Վ Լ Ե Վ Ո Ն պ ր ո ֆ . : ֊Ա ն ա ն ի ա Շ հ - ր ա կ ա ց ի ն ո ր պ ե ՛ ա ս տ ղ ա բ ա շ խ : 1 8 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , | ջ

— Հօ, հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ ո ս , է ջ 2 2 — 2 5 -

ւ ^ ™ Տ “քա “ " " " " " " " ՚ ‘ •‘ " " ‘ ՚2 0 8 8 Ս Ի Մ Ո Ն Յ Ա Ն Ս Ի Մ Ո Ն .— Զ ե կ ո ւ յ ց ե ր ա ն ա ­

շ ն ո ր հ Տ . Դ ա ր ե գ ի ն Հ ս ւ յր ա պ ե տ ի ձ ե ւ ւ ւ ս գ ի ր ն ե ր ո ւ նէ? 50 57: ®«Я-Ա ր տ ա տ պ վ ա ծ ՝ ( « Հ ա ս կ » պ ա շ տ ո ն ա թ ե ր թ Կ խ ի կ ի , ,

! 5 ЕЙ5 Д Г ЦВИ'1|'“ ՛ 185Տ’2 0 8 8 . Ս Ի Տ Ա Լ Կ ա ր ա պ ե տ : « Պ ա յ ք ա ր ի ե ր գ ե ր » Ե -

ր ե վ ա ն , Հ ա յպ ե տ հ ր ա տ , 1 8 5 8 : [ Գ ր ա խ ւ ւ ս ա » ,ո ւ ն 1-1 0 0 8 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 8 - 8 8 -

Ս տ ո ր ա գ ր . ՝ (> . ւ յ . :2 1 0 0 . Ս Մ Կ Պ Կ Ե Ն Տ Ր Ո Ն Ա Կ Ա Ն Կ Ո Մ Ի Տ 1-- 1111(1.

Մ Ի Ո Ի Թ Յ Ա Ն Մ Ի Ն Ի Ս Տ Ր Ն Ե Ր Ի Ս Ո Վ Ե Տ .— Ս ո վ ե տ ա ­կ ա ն Մ ի ո ւ թ յա ն Կ ո մ ո ւ ն ի ՚՚տ ա կ ա ն Պ ա ր տ ի ա յի Կ ե ն տ -

ո հ Ս ո մ Ւ , ի տ ե ի . և ” Ս Ռ մ ի ո ւ թ յ ա ն Մ ի ն ի ս տ ր ն ե - |փ Ս ո վ ե տ ի ո ր ո շ ո ւ մ ը : Ի ո ս ի ֆ Վ ի ս ա ր ի ո ն ո վ ի չ Ս լո ա -1ի ն ի ա ճ յո ւ ն ն ա մ փ ո փ ո ղ ս ա ր կ ո ֆ ա գ ի տ ե ղ ի մ ա ս ի ն : լ ւս ւր մ ի ր հ ր ա պ ա ր ա կ ի դ ա մ բ ա ր ա ն ո ւ մ , Վ . ի 11,ն հ -

, ՚ 9 1 Ո, Փ 1 8 5 3 , մ ա ր տ , է ջ 9 : ՜ . Ո հ ո 2 Լ , ո > Կ Պ Կ Ե ն Տ Ր ք 1 Ն Ա Կ Ա Ն Կ Ո Մ Ի Տ Ե : Ս Ս Ռհ 2 5 ? Մ Ի Ն Ի Ս Տ Ր Ն Ե Ր Ի Ս Ո Վ Ե Տ :— Ս ռ վ ե տ ա - 4 ա ն Մ ի ո ւ թ յա ն Կ ո մ ո ւ ն ի ս տ ա կ ա ն պ ա ր տ ի ա յի Կ ե ն տ ­ր ո ն ա կ ա ն Կ ո մ ի տ ե ի և Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յա ն Մ ի ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ ի ո ր ո շ ո ւ մ ը , ս ո վ ե տ ա կ ա ն ե ր կ ր ի մ ե ծ մ ա ր դ ­կ ա ն ց հ ա վ ե ր ժ փ ա ո ք ի հ ո ւ շ ա ր ձ ա ն ՜ պ ա ն թ ե ո ն կ ւ ս ռ ա - Я Ь |П . մ ա ս ի ն : 1 8 5 3 , մ ա ր տ , է ջ 8 - 1 0 :

2 1 0 2 . Ս Ո Վ Ե Տ Ա Կ Ա Ն Մ ի ո ւ թ յա ն Կ ո մ ո ւ ն ի ս տ ա կ ա ն Պ ա ր տ ի ա յի Կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն Մ ո մ ի տ ե : Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յա ն Մ ի ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ :— Կ ա ռ ա վ ա ր ա կ ա ն հ ա ղ ո ր դ ա ­գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն : Ս Ս Ռ Մ ի ո ւ թ յա ն Մ ի ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ ի

ЦГЛЗ,3 մ""""՛ " “Տգ ո ւ յն Ս ո վ ե տ հ * Մ ի ո ւ թ յա ն Գ ե ր ա -Ս ՜ի ո ւ թ յա ն Կ ո մ ո ,Օ ի ս տ ա ^ ա ն4 % ^ ! յ յ յ " ^ - Ս " ^ ս ւ ա կ ա ն կ ա ն Կ ո մ ի տ ե ի , Ս Ս Ռ Մ հ ո . , " 4 1" 1 ,ա յի Կ ե ն տ ր ո ն ա ­

կ ե տ ի ն ա խ ա գ ն հ „ " թ ն ն Ի կ ո Տ ՒնիԱԱլ , ,ն ե ' ’ Ի Ա ո ՜ա ն դ ա մ ն ե ր ի ն , Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Մ հ ո ,ա ա Ո Ր տ ,,Ա ,փ Р " 1Пр

1 8 5 3 , մ ա ր տ , է շ ն ֊8 : տ ս ,1 |,ռ ի Դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ ] :

Йк11шршап Տս,յ-1 9 5 4 ո ւ ս ո ւ մ ն ա կ ա ն 2 Ոն Դ ո ւն հ լո ւթ յո ւն 1 8 5 3 ֊ է ջ [ 6 5 ] : ՐվԱ< ն ա մ ա ր : 1 8 5 3 , հ ո ւն ի ս ,

ս ո վ ե տ ա կ ա ն կ ա ո օ ե ո հ к ^ " “ Վ ա ծ Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ

я р - Л м'я й р г д с г и а г ? . т2 1 0 8 . Վ Ա Թ 6 Ա Ն Գ Ե Վ Ո Ր Գ Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ւ Տ II,

[ Т վրա: а т - " 1 * 4ԲՈԱԱւ,իս; 1‘м-

2 1 0 8 . Տ Ա Ր Ա դ ր ր լ յ Ս ^ ա ն ի в Г Т " ' Ч [ ' ] : [ Հ ա յ կ ա կ ա ն մ ա ն ր ա ն կ ա ր չ ո ւ թ յա ն ե р 1 Т | հ ա թ յա ն ա կ ա ն ա վ ո ր | ш т . , 1 т А 1 'ա ե դ ա կ ա գ ո ր -

1Гт||1 8 « « в д п П , 1958, ’ ,՝ շքձ՜

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Մ ի ա բ ա ն :

Պ տ ւ ? 1 ՜ Հ Տ Ե ր ՜ ^ Ո 4 Հ Ա Ն Ն , ’ Ս Յ Ս ' Ն Ս 1 Ա Ա Կ Ե Պ Ի Ս Կ Ո -

^ и г " ՝'-՝••Պ 1 - Տ II ь , Ս Ա Հ ՚ Ա 1 , Յ Ա ն Կ Ա Ր Դ Ա Ն Ծ . Վ Ա Ր Դ Ա -

1իս-0^ստ.է?^ սՈ ֊1 18ՈՐ'1Ո,',,,,!: ՔաՐՈ4: 1853' ,!" -

ш ^ пи % х ;ը ն տ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը : 1 8 5 8 , մ ա ր տ , է , 3 7 - 3 9 ' '

Ն կ Ը ն տ ր ո ղ ն ե ր ը ք վ ե ա ր կ ո ւ մ ե ն :ե ա Օ Տ ^ Ր - Ս Տ Ե Փ Ա Ն Յ Ա Ն Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս :- Գ ր ա -ն 1 ո , ս ՐՎ Կ ա ° հ ա ն դ ե ս ս . է ջ մ ի ա ծ ն ա մ ՝ե № Վ | Տ ո Р Ъ " ? Т т е * " ? 11" » “ Ր Ր ա զ ա ն հ ի շ ա տ ա - Կ ր ն . 1 » .> 3 , հ ո կ ա ե մ ր ե ր , է ջ 1 7 — 2 0 :

ւ 4 ' , ? ՛ Դ Տ ? հք|Ի ՚՛ հ 4 Ի “ կ ո պ ո ս Փ ո լ ա տ յա ն ը ՝ հ ււգ ե - վ ո ր ճ ւ ,մ ա ր ա ն ի մ ի խ ո ւ մ բ ս ա ր կ ա վ ա գ ն ե ր ի III ,տ : Տ . ւ Ր I I ե պ ի ս կ ո պ ո ս ը վ ե ր ա տ ե ս ո ւ չ տ ի ա ր Մ ի ն ա ս Մ ի ն ւ ս ս յա ն ի ե * ՚ , ս ա ն ո ղ ն ե ր ի հ ե տ :

2 1 1 5 . Տ Ե Ր - Ս Տ Ե Փ Ա Ն Յ Ա Ն Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս :— Հ ա յկ ա ­կ ա ն ֆ ի ւ հ ա ր մ ո ն ի ա յի հ ա մ ե ր գ ա յի ն մ ե ծ դ ա հ ւի ճ ր :

1 М Մ լ ք ՚ր ս ա ն դ ր Թ ա մ ա ն յա ն ի մ ա ­ս ի ն ] : 1 9 5 3 , հ ո ւ ն ի ս , է ջ 4 3 — 4 7 :

Ն կ . ՝ Հ ա մ ե ր գ ա յի ն մ ե ծ դ ա հ ւ ի ճ ի ճ ա կ ա տ ը ե ն ե ր - | 2ի ն տ ե ս ա ր ա ն ը : 1

2 1 1 0 . Տ Ե Ր - Ս Տ Ե Փ Ա Ն Յ Ա Ն Մ Ա Ր Տ Ի Ր Ո Ս :— Հ ո վ ­հ ա ն ն ե ս Թ ա մ ա ն յւ ս ն ի տ ա ն - թ ա ն գ ա ր ա ն ր : И Г Лմ ա յի ս , է ջ 4 2 — 4 8 : Լ ’

1'ո վ ս ւ ն դ . ' Թ ա ն գ ա ր ա ն ի բ ա ց ո ւ մ ը :— Տ ո ւ ն - թ ա ն գ ւ ս - ր ւ ս ն ի ց ն ե ր ս :— Ա ո ա ջ ի ն մ ա ս ն ա բ ս ւ ժ ի ն ը :— Ե ր կ ր ո ր ո մ ա ս ն ա բ ա ժ ի ն ը :— ե ր ր ո ր ւ ) մ ա ս ն ա բ ւ ս ժ ի ն ը :— « Վ ե ր ն ա -

5$Է Զ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1073

տ ա ն ը » : - Կ հ ն տ ր ո ն ա կ ա ն դ ա ք կ ի ճ ^ - Վ հ բ շ ի ն ա կ -

° 7 կ ' Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ք ծ ՚ո ւմ ս ւն յա ն Ա տ ո ւ ն - թ ա Օ գ ա ր ա ն ի

՞ է կ ք :Й ^ Ь р ^ “ Г Д и л р է տ * * » ա ն դ ա մ ­

ն ե ր ի , Վ ա ր պ ե տ ի [ Ա փ / Ար“ " աԿ1 ճ Լ վ հ Լ փ ա Տ

« в »հ ե տ մ ի ա ս ի ն ն ' շ ր ջ ա պ ա տ վ ա ծ մ ի խ ո ւ մ բ “ ա Ր 4

■"Տճ՛Հ ո ղ հ ա յր ե ն ի : [ Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 3 , ա պ ր ի ւ , Է ջ 4 7 — 4 8 :

Ս տ ո ր ա գ ր .' Ե ղ ի վ ա ր դ :2 1 2 0 . Ց Ա Ն Կ : « Է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ո ւ մ 1 9 5 8 թ վ ա ­

կ ա ն ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ տ պ ա գ ր վ ա ծ ն յո ւ թ ե ր ի : 1 9 5 3 , ն ո - ւ հ մ ո .- ո ե կ տ ., Է ջ 9 1 — 9 4 :

2 1 2 1 . Ց Ո Ւ Ց Ա Հ Ա Ն Դ Ե Ս շ ր ջ ա ն ո ւ մ : [ Ա շ տ ա ր ա ­կ ո ւ մ ] : 1 9 5 3 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է ջ 8 2 :

2 1 2 2 . Ո Ւ Ս Մ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ : [ Հ ա մ ա ռ ո տ լ ո ւ ­ր ե ր ] : 1 9 5 3 , փ ե տ ր վ ա ր , Է ջ 4 6 :

Բ ո վ ա ն դ . ' Պ ո լի տ ե խ ն ի կ ա կ ա ն ո ւ ս ո ւ ց մ ա ն ը Ա վ ի ր - վ ա ծ դ ա ս ը ն թ ա ց ն ե ր :— Հ ե ռ ա կ ա ֆ ա կ ո ւ լ տ ե տ Ե ր և ա ն ի Պ ո լի տ ե խ ն ի կ ա կ ա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ :— Դ պ ր ո ց ա կ ա նպ ի տ ո ւ յք ն ե ր :— Ո ւս ո ւմ ն ա կ ա ն տ ա ր վ ա ե ր ր ո ր դ ք ա ռ ո ր ­դ ի ս կ ի զ բ ը :

2 1 2 8 . Ո Ւ Ս Մ Ա Ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ :— [ Հ ա մ ա ռ ո տ լո ւ­ր ե ր ] : Դ ա ս ա գ ր ք ե ր ռ ե ս պ ո ւ բ լի կ ա յի դ պ ր ո ց ն ե ր ի հ ա ­մ ա ր : 1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , Է ջ 5 6 :

2 1 2 4 . Փ Ա Ր Ի Զ Ի Հ ա յա ս տ ա ն յա ց ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ ր ո ն ա ­կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն վ ա ր չ ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ի ն ա մ ա կ ը Ա - մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ' ն ո ր ի ն ս . օ ծ ո ւ թ յա ն դ պ ր ո ց ա ս ե ր տ ի կ ն ա ց մ ի ո ւ թ յա ն 7 5 - ա մ յա հ ո բ ե լ յա ն ի

ա ո թ ի վ ո ւ ղ ա ր կ վ ա ծ կ ո ն դ ա կ ի ս տ ա ց մ ա ն մ ա ս ի ն :1 9 5 3 , ա պ ր ի լ , Է շ 5 8 — 5 9 :

2 1 2 5 . Փ Ո Լ Ա Տ Յ Ա Ն Դ Ե Ր Ե Ն Ի Կ Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս :— Գ ե ր ա շ ն ո ր հ Տ . Դ ե ր ե ն ի կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս Փ ո լս ւ տ յա ն ի պ ա տ ա ս խ ա ն ն ե ր ը մ ե ր հ ա ր ց ո ւ մ ն ե ր ի ն : [ « Է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի թ ղ թ ա կ ց ի հ ա ր ց ա զ ր ո ւ յց ը ] : 1 9 5 8 , Ա ո յե մ - բ ե ո - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , Է շ 1 8 — 1 4 :

2 1 2 6 . Փ Ո Լ Ա Տ Յ Ա Ն Դ Ե Ր Ե Ն Ի Կ Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս :—Տ ո ն կ ա թ ո ղ ի կ ե ս ո ւ ր բ Է ջ մ ի ա ծ ն ի : Ք ա ր ո զ : ( Խ ո ս վ ա ծ Բ ե յր ո ւ թ ի ռ ա դ ի ո կ ա յա ն ի ց ս . է ջ մ ի ա ծ ն ի տ ո ն ի ա ո ­թ ի վ , 1 9 5 8 թ . հ ո ւ ն ի ս ի 7 - ի ն ) : 1 9 5 8 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր ,է ջ 1 8 — 2 0 :

2 1 2 7 . Փ Ո Լ Ա Տ Յ Ա Ն Դ Ե Ր Ե Ն Ի Կ Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս :—« Ո ւ խ տ ս դ ի ՛ ք և կ ա տ ա ր ե ց ե ՜ ք » : ( Ո ղ ջ ո ւ յն ի խ ո ս ք ,ա ս վ ա ծ Ս . Ի ջ մ ա ն ս ե ղ ա ն ի ց , Վ ե հ ա փ ա ո Հ ւ ս յր ս ւ պ ե - տ ի ա ն վ ա ն ա կ ո չ ո ւ թ յա ն տ ո ն ի ա ո թ ի վ , շ ա բ ա թ , 20 ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի , 1 9 5 8 թ . ) : 1 9 5 3 , հ ո կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 8 — 9 :

2 1 2 8 . Փ Ա Վ Ս Տ Ո Ս Բ Ո Ւ Ջ Ա Ն Դ Ի « Հ ա յ ո ց պ ա տ մ ո ւ ­թ յո ւ ն ը » ո ո ւ ս ե ր ե ն : ( Փ ա վ ս տ ո ս Բ ո ւ զ ս ւ ն դ « Պ ա տ մ ո ւ ­թ յո ւ ն հ ա յ ո ց » : Թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը գ ր ա բ ա ր ի ց ո ո ւ ս ե - ր ե ն և ծ ա ն ո թ ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը Մ . Ա . Գ և ո ր գ յս ւ ն ի , խ մ բ ա գ ր ո ւ թ յա մ բ Ս . Տ . Ե ր ե մ յա ն ի : Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս ՌԳ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն , Ե ր և ա ն , 1 9 5 8 թ . ) : [ Գ ր ա խ ո ս ո ւ թ ո ւ ն ] : 1 9 5 8 , հ ո կ տ ե մ ­բ ե ր , է շ 6 1 — 6 2 :

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Բ ա ն ա ս ե ր :2 1 2 9 . Փ Ր Կ Յ Ի հ ր ա շ ա փ ա ռ Հ ա ր ո ւ թ յա ն տ ո ն ի ա ո ­

թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ­ր ի ն ս . օ ծ ա թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Я - ի հ ե ռ ա գ ր ե ր ը և Վ ե հ ա փ ա ո Հ ա յր ա պ ե տ ի ա ն ո ւ ն ո վ ս տ ա ց վ ա ծ շ ն ո ր ­հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր և գ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : 1 9 5 8 , ա պ ­ր ի լ , է շ 3 — 1 1 :

2 1 8 0 . « Ֆ Ր Ա Ն Ս Ի Ա — Ս Ս Ռ Մ » ը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն դ ե լ ե ­գ ա ց ի ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : 1 9 5 3 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 3 7 — 3 9 :

Ն կ . ' Պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը է ջ մ ի ա ծ ն ի Վ ե հ ա ր ա ն ի դ ա հ լի ճ ո ւ մ :

2 1 8 1 . « Ֆ Ր Ի Կ Ի դ ի վ ա ն ը » : [ 7 5 մ ե ծ ա դ ի ր է ջ : 5 1տ ա ղ ե ր ի ր ե ն ց տ ա ր բ ե ր ա կ ն ե ր ո վ : Ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ ­թ յ ա ն Ֆ ր ի կ ի , ն ր ա ա պ ր ա ծ ժ ա մ ա ն ա կ ա շ ր ջ ա ն ի , ն ր ա ե ր կ ր ի մ ա ս ի ն : Հ ե ղ ի ն ա կ ' Մ ա յր Ա թ ո ռ ի ծ ե ր ա ն ի մ ի ա ­բ ա ն ' Տ ի ր ա յր ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս : Գ ի ր ք ը լ ա յս Լ տ ե ­ս ե լ Հ ա յկ ա կ ա ն Բ ա ր ե գ ո ր ծ ա կ ա ն Ը ն դ հ ա ն ո ւ ր Մ ի ո ւ ­թ յա ն հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յա մ բ ] : 1 9 5 3 , հ ա ն ի ս , է ջ 6 1 :

1 9 5 4

2 1 8 2 . Ա Բ Ր Ա Հ Ա Մ Յ Ա Ն Ա Տ Ո Տ Գ . : — Վ ա ր դ ա ն Կ ա - ֆ ս ւ յե ց ո ւ չ ա փ ա ծ ո տ ո մ ա ր ը : [ 1 7 - ր դ դ ա ր ի մ ա տ ե ն ա ­գ ի ր : 1 6 1 5 — 1 7 1 2 : Ծ ն վ ե լ է Ղ ր ի մ ի Կ ա ֆ ա ք ա ղ ա ք ո ւ մ : Ո ւս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յա ն : Բ ն ա գ ր ե ր ] : 1 9 5 4 , ս ե պ տ . . է ջ 2 7 — 3 1 , հ ո կ տ ., է ջ 2 9 — 3 7 :

Բ ն ա գ ի ր ' Վ ա ր դ ա ն ծ ա ո ա յ հ ա լր Ա ս տ ո ւ ծ ո յ . . .2 1 8 8 . Ա Բ Ր Ա Հ Ա Մ Յ Ա Ն Ա Օ Ո Տ :— Ֆ ր ի կ ի « Դ ի վ ա ն ի »

հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յա ն ա ո թ ի վ : Տ ի ր ա յր ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս [ Մ ւ վ ի ք - Մ ա շ կ ա մ բ ա ր յա ն ( Տ ե ր - Հ ո վ հ ա ն ն ի ս ա ն ) ]« Ֆ ր ի կ , Դ ի վ ա ն » : ( Ա շ խ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ' պ ս ա կ վ ա ծ Ռ ո ւ­ս ա կ ա ն Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե մ ի ա յի կ ո ղ մ ի ց ) : Հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն Հ ա յ Բ ա ր ե գ ո ր ծ ա կ ա ն Ը ն դ հ ա ն ո ւ ր Մ ի ո ւ թ յա ն Մ ե լ ք ո ն յա ն հ ի մ ն ա դ ր ա մ ի : [ Գ ր ա խ ո ս ո ւ ­թ յ ա ն ] : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 8 2 — 4 3 :

Ն ա յ ն տ ե ղ ո ւ մ ' Հ ա մ ա ռ ո տ բ ի բ լ ի ո գ ր ա ֆ ի ա Հ ա յկ ա ­կ ա ն Ս Ս Հ պ ե տ ա կ ա ն Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն ի Յ ե ո ւ ս գ ր ե - ր ա մ ե ղ ա ծ Ֆ ր ի կ ի տ ա ղ ե ր ի :

Բ ն ա գ ի ր ’ Ֆ ր ի կ ի « Դ ի վ ա ն » - ի մ ե ջ չ մ տ ա ծ ւո ա դ ը , | Չ ա փ ա ծ ո ] : է ջ 4 1 — 4 3 :

1 И |||« |р ' ,|Ա ւմ ի մ ը ն դ Л1.<| բ ա ն մ ի խ ո ս ե | ս ւն |ր ս լս ր ի ււ մ ե զ ա ր վ ե ր ս ւ յ . . .

2 1 8 4 . Ա Թ Ա Ն Ա Ս Յ Ա Ն Ղ Ե Վ Ո Ն Դ Ա Վ Ա Գ Ք Ա Հ Ա ­Ն Ա : — Ի մ հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ը Մ ի ք ա յե լ Ն ւ պ բ ա ն դ յս ւ ն ի հ ե տ Ե ր և ա ն ա մ : [ Հ ւ ւ դ վ ա ծ ը ք ա ղ վ ա ծ է Ա թ ա ն ա ս յա ն ի հ ի ­

շ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի տ ե տ ր ի ց , խ մ բ ա գ ր ո ւ թ յա ն ը տ ր ա մ ս ւ - դ ը ր ե լ է ո ր դ ի ն ' Պ . Ա թ ա ն ա ս յս ւ ն ը ] : 1 9 5 4 , դ ե կ տ . , է ջ 1 8 — 1 9 :

2 1 8 5 . Ա Ղ Ա Վ Ն Ի Մ ե ս ր ո պ յա ն : [ Մ ա հ ա խ ո ս ա կ ա ն -կ ե ն ս ա գ ր ա կ ա ն ] : 1 9 5 4 , հ ա լ ի ս - օ գ ո ս տ . , է ջ 5 9 — 6 0 :

Ա . Մ ե ս ր ո պ յա ն ի դ ի մ ա ն կ ա ր ո վ :2 1 8 8 . Ա Ծ Ա Ռ Յ Ա Ն Հ Ր Ա Չ Յ Ա : — Մ ե ս ր ո պ Մ ա շ տ ո ց :

1 9 5 4 , ն ո յե մ բ ե ր , է ջ 2 2 — 3 0 , դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 2 7 — Տ Յ ,1 9 5 5 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 2 1 — 2 8 , փ ե տ ր վ ա ր , ■ է ջ 1 4 — 2 1 , մ ա ր տ , է ջ 2 8 — 3 1 , ա պ ր ի ւ , է ջ 2 6 — 8 1 , ս ե պ տ ե մ բ ե ր , է ջ 3 6 — 4 2 , 1 9 5 6 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 4 6 — 5 1 , վ ւե տ ր վ ս ւր , է ջ 2 9 — 8 5 , ա պ ր ի լ - մ ա յի ս , է ջ 5 8 — 5 8 , օ գ ո ս տ ո ս - ս ե պ - տ ե մ բ ե ր , է ջ 4 8 — 5 8 , ն ո յե մ բ ե ր - դ ե կ տ ե մ բ ե ր , է ջ 4 1 — 4 7 : 1 9 6 1 : հ ո կ տ . , է ջ 4 1 — 5 0 , ն ո յե մ բ . , է ջ 1 9 — 8 5 ,1 9 6 2 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 3 1 — 4 6 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 1 8 — 3 5 , մ ա ր տ , է ջ 2 5 — 3 2 , ա պ ր ի լ , է ջ 1 6 — 3 3 :

Բ ո վ ա ն դ . ' Գ լ ո ւ խ ա ո ա ջ ի ն . Մ ե ս ր ո պ ի ա շ խ ս ւ ր հ ա - կ ա ն կ յա ն ք ը :— Գ | ա խ ե ր կ ր ո ր դ . Ա ո ա ջ ի ն .ք ա ր ո զ չ ա ­կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ( Լ ո ւ ս ա վ ո ր ո ւ թ յա ն ՛ Դ ա լ - թ ա ն ) : — Գ լ ո ւ խ ե ր ր ո ր դ . Դ ս ւ ն ի ե լ յս ւ ն գ ր ե ր ը :— ՚Գ լո ւ խ չ ո ր ր ո ր դ . Մ ե ս ր ո պ յա ն գ ր ե ր ի գ յա տ լ ւ :— Ա ւ ւ ա կ ք 11ո- ւ լո մ ո ն ի ո ր դ ա յ Դ ս ւ ւ թ ի թ ւ ս գ ա ւ ո ր ի |< ս ր ս ւ յե լի : Գ լո ւ խ Ա . ճ ա ն ա չ ե լ զ ի մ ա ս տ ա թ ի ւ ն ե ւ ւ |խ ր ա ւ ո , ի մ ա ն ա լ զ բ ա ն ս հ ա ն ճ ա ր ո յ :— Գ լ ո ւ խ հ ի ն գ ե ր ո ր դ : Մ ե ււր ո պ ի վ ե -

1973Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

59

ր ա դ ս ւ ր Տ ը Ա ե ր կ ր ո ր դ ք ա ր ո է լ չ ա կ ւ ս ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յւ ս - հ ը : ( Լ ո ւ ս ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն Մ ա ր ա ց ) : Գ լ ո ւ խ վ ե ց ե ր ո ո ո - Ե ր ր ո ր դ ք ա ր ո զ չ ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ը : ( Լ ո ւ ս ա վ ո ­ր ո ւ թ յա ն Գ ո դ թ ս ւ ն , Ս յո ւ ն յա ց Ա Վ ր ա ս տ ս ւ ն ի ) : Գ լո ւ խ յո թ ե ր ո ր դ : Չ ո ր ր ո ր դ ք ա ր ո զ չ ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն հ ո ւ թ - ո ւ ն ր - ( Լ ո ւ ս ա վ ո ր ո ւ թ յա ն հ ա ն ա հ ս ւ յո ց ) : Դ լ ո ւ խ ո ւ թ ե ր ո ր դ -Հ ի ն գ ե ր ո ր դ ք ա ր ո զ չ ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ( I ո ւ ս ա - վ ո ր ա թ յա ն Ա ղ վ ա ն ի ց , Ր -ա ղ ա ս ս ւ կ ա ն ի , Գ ա ր դ մ ա ն ի Վ ր ւ ս ց Ա Տ ս ւ շ ր ա ց ) : Գ լ ո ւ խ ի ն ն ե ր ո ր դ : Մ ե ս ր ո պ ի վ ե ր ­ջ ի ն օ ր ե ր ը : Գ լ ո ւ խ տ ա ս ն ե ր ո ր դ : Ս ո ւ ր բ գ ր ք ի թ ա ր գ ­մ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը :— Գ ւ ո ւ խ տ ա ս ն ե ր ե ք ե ր ո ր դ : Ս ա հ ս ւկ ի Ա Մ ե ս ր ո պ ի վ ա խ ճ ա ն ը : Գ լ ո ւ խ տ ա ս ն չ ո ր ս ե ր ո ր դ : Տ ո նա ն ո ւ ն Ա պ ա տ կ ե ր Ս . Ս ՚ե ս ր ա պ ի :— Շ ա ր ա կ ա ն ս ր բ ո ց թ ա ր գ մ ա ն չ ս ւ ց օ ր հ ն ւ ս թ ի ւ ն :— Հ ա ր ց : — Մ ա ն կ ո ւ ն ք :— Շ ա ր ա կ ա ն Ս ր բ ո յ Ս ա հ ա կ ա յ հ ա յո ց հ ա յր ա պ ե տ ի :— Գ լ ո ւ խ տ ա ս ն հ ի ն գ ե ր ո ր դ : Մ ե ս ր ո պ Մ ա շ տ ո ց ի ե ր կ ս ւ - ս ի ր ո ւ թ յւ ո ն ն ե ր ը :— Գ լ ո ւ խ տ ա ս ն վ ե ց ե ր ո ր դ : Ս ս ւե ա կ ի ևՄ ե ս ր ո պ ի ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ո ւ թ յա ն ը :

2 1 8 7 . Ա Մ Ա Ն Ո Ր Ի Ц Ս . Ծ ն ն դ յ ա ն տ ո ն ե ր ի ա ո թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն Ս . օ ծ ա թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի ա ն ո ւ ն ո վ թ հ մ ե ր ի ց ս տ ա ց վ ա ծ շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր ն ա գ ր ո ւ ­թ յո ւ ն ն ե ր ը : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 4 — 8 :

2 1 8 8 . Ա Մ Ա Ն Ո Ր Ի Ա Ս . Ծ ն ն դ յա ն տ ո ն ե ր ի ա ո թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ս ր բ ա զ ն ա գ ո ւ յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն Ս . օ ծ ա թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Ջ - ի ա ն ո ւ ն ո վ ք ո ւ յր ե կ ե ­ղ ե ց ի ն ե ր ի պ ե տ ե ր ի ց ս տ ա ց վ ա ծ շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ­ռ ա գ ր ե ր ն ո ւ գ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ В —

2 1 8 9 . Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ ա յ ո ց ե ր ջ ա ն կ ա հ ի շ ա տ ա կ կ ա ­թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս . օ ծ ա թ յ ո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ հ ա յ- ր ա պ ե տ ի դ ա ռ ն ա կ ս կ ի ծ մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ Գ ե ր ա գ ո ւ յ՛ն հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի ա ն ո ւ ն ո վ ս տ ա ց վ ա ծ ց ա վ ա կ ց ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ր ե ր ը : 1 9 5 4 , մ ա յի ս , է ջ 1 6 — 8 5 , հ ո ւ ն ի ս , է ջ 7 —

2 1 4 0 . Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ ա յ ո ց ե ր ջ ա ն կ ա հ ի շ ա տ ա կ կ ա ­թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն Ս . օ ծ ա թ յ ո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ հ ա յ­ր ա պ ե տ ի հ ի վ ա ն դ ո ւ թ յա ն ա ռ ն չ ո ւ թ յա մ բ Գ ե ր ա գ ո ւ յն հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի ա ն ո ւ ն ո վ ա ր տ ա ս ա հ մ ա ն ի թ ե մ ե ր ի ց ս տ ա ց վ ա ծ հ ե ռ ա գ ր ե ր ը : 1 9 5 4 , մ ա յի ս , է ջ 7 — 1 0 :

2 1 4 1 . Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ ա յ ո ց ե ր ջ ա ն կ ա հ ի շ ա տ ա կ կ ա ­թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս . օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի հ ո ւ ղ ա ր կ ա վ ո ր ո ւ թ յա ն ը և թ ա ղ ո ւ մ ը : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն ի ս ,է ջ 2 5 — 8 8 : ՚

Ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն ը վ ե ր ա բ ե ր ո ղ 1 0 լո ւ ս ա ն կ ա ր :2 1 4 2 . Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ ա յո ց ծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ւ ւ

ե կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի հ ի վ ա ն դ ո ւ թ յա ն և մ ա հ վ ա ն մ ա ս ի ն : Ե զ ր ա կ ա ց ո ւ թ յա ն : [ Ս տ ա մ ո ք ս իչ ա ր ո ր ա կ ո ւ ո ո ւ ց ր մ ե տ ա ս տ ա զ ն ե ր ո վ ! : 1 9 5 4 , մ ա յի ս , է ջ 1 1 :

Ս տ ո ր ս ւ գ ր ա թ . ' Ա . Ի . Ա յր ի մ Ա ա ն , Հ . Գ ր ի գ ո ր յա ն , 4 . Ա . Մ ո ւ ս ւ [ յա ն է Լ . Ա . Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յ ա ն , ք>. Հ . Յ ւ ղ - յս ւ ն , Վ . Հ . Ֆ ւ ս ն ա ր ջ յւ ս ն , Տ . Ս . Մ ն ա ց ւ ս կ ա ն յա ն . Ս . Ս . Շ ս ւ ր ի մ ա ն յա ն , Ա . Տ . Ս ի մ ո ն յա ն , Ա . Ա . Ք ս ւ թ ա ն - յ տ ն , Ի . ք>. Ղ ա ր ի բ յա ն :

2 1 4 8 . Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն հ ա յո ց հ ա յբ ա պ ե տ ը : ( Խ մ բ ա ­գ ր ա կ ա ն « Հ ա ս կ ո - ի ) : [ Գ և ո ր գ Զ - ի մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ : Ա ր տ ա տ պ վ ա ծ ' « Հ ա ս կ » պ ա շ տ ո ն ա թ ե ր թ ա մ ս ա գ ի ր կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ո ւ թ յա ն Հ ա յ ո ց Կ խ ի կ ի ո , Ա ն թ ի փ ա ս . 1 9 5 4 , մ ա յի ս - հ ւ ս ն ի ս , № 5 — 8 ] : 1 9 5 4 , ս ե պ տ . , Է ջ 0 — 0 ;

2 1 4 4 . Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ ա յ ո ց վ ե հ ա փ ա ո հ ա յր ա պ ե տ Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ ե ր ջ ա ն կ ա հ ի շ ա տ ա կ կ ա թ ո դ ի կ ո ւ ւ ի հ ա ­մ ա ռ ո տ կ ե ն ս ա գ ր ո ւ թ ա ն ը : [ Մ ա հ վ տ ն ա ո թ ի վ ] : 1 9 5 4 , մ ա յի ս , Է ջ 1 2 — 1 5 :

2 1 4 5 . Ա Մ Ե Ր Ի Կ Ա Հ Ա Յ հ ա ո ա ջ ա դ ի մ ա կ ա ն մ ի ո ւ ­թ յա ն 1 7 - ր դ հ ա մ ա գ ո ւ մ ա ր ը : 1 Ս 5 4 , ն ո յ ե մ բ . , I .» Н 0:

2 1 4 0 . Ա Յ Ն Թ Ա Ր Յ Ա Ն Փ Ա Յ Լ Ա Կ Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ :— « Մ ա յր ց ո ւ ց ա կ Յ ե ռ ա գ ր ս ւ ց Ս ր բ ո ց Հ ս ւ կ ո ր յա ն ց » : Ե ր կ ­ր ո ր դ հ ա տ ո ր : Կ ա զ մ ե ց Ն ո ր ա յր ե պ ի ււկ ո պ ա ւ Պ ո ղ ա լւ - յ ա ն , Ե ր ա ւ ւ լս ղ ե մ , տ պ ա ր ա ն Ս ր բ ո ց Հ ա կ ո բ յս ւ ն ց , 1 0 5 8 , [ Գ ր ա խ ո ս ո ւ թ յա ն | : 1 9 5 4 , մ ա ր տ , Է օ հ 1 8 3 :

2 1 4 7 . Ա Յ Ն Թ Ա Ր .Յ Ա Ն Փ Ա Յ Լ Ա Կ Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ :—

Й Ж Г '■ « .‘ Г А """, 'Г Г ? Г

նամականւ’! 19м-ք ո վ ա ն դ • ք լՈ ւե ն ո ս - Ա յր ե ս : [ Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի Ю -ի ն

- ո ւ հ ն ո ս - Ա յր ե ս ի « Հ ա յ կ ե դ ր լ ,ն » - ի ս ր ա հ ա մ ե ր ե կ ո Й Й * ՛ « ա յ մ շ ա կ ո ւ յթ ի տ ո ն ի ն : Ե ր ե կ ո ն կ ա . մ ա -կ ե ր զ վ ա ծ է ր Հ ս ւ յա ս տ ա ն յա ց Ա ո ա ք ե լ ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ ե ր ի տ ա ս ա ր դ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն կ ո ղ մ ի ց Ս ի ո ն ե պ ի ս ­կ ո պ ո ս Մ ա ն ո ւ կ յա ն ի ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ւ թ յա մ բ ] : ֊ Հ ա ւա ս -

“ П,Ш рЬ ,Ш Ц .ШС ե կ ե '1ե ' ՚ու “ Ի Կ Օ ա ց հ ա ն դ ե ս ը : [ 1 ,ն տ ա ն ե կ ս ւ ն պ ա ր ե ր : Թ ա տ ե ր գ ո ւ թ յո ւ ն ՝ (Ւ. Ա ,փ ս - տ ա կ ե ս յւ ս ն ի « Մ ա ր ի Մ ս ս ո լե Օ » պ ի ե ս ի ] :— « Մ ա ս ի ս » ա մ ս ա գ ր ի հ ա ն դ ե ս ը : [ Մ ա ն կ ա կ ա ն հ ա ն դ ե ս ի մ ա ս ի ն մ ա մ ո ւ լի տ ե ս ո ւ թ յո ւ ն ] : Ա ր գ ե ն տ ի ն ա յի կ ր ո ն ի ց տ ն օ ր ե - ն ը 1 Է ո ւ ս ա վ ո ր ի , ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ : [ Տ ն օ ր ե ն ՝ Լ ե ո ն ա ր դ ոI. Բ ե ն ի տ ե ս դ ե Ա լ մ ա դ ա ն ի ն ե ր կ ա յո ւ թ յա մ բ պ ա տ ա ­ր ա գ , « Կ ո մ ի տ ա ս » ե ր գ չ ա խ մ բ ի մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յա մ բ : Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի բ ա ր գ ա վ ա ճ մ ա ն Ս ա ս ի ն ք ա ր ո զ Ս ի ո ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս Մ ա ն ո ւ կ յա ն ի | : _ Հ ա յ ր ե ն ի ք ի տ ո ն ը : [ Ն ո յն մ ր ե ր ի 2 9 - ի հ ա մ ա ր հ ս ւա ո ւկ ն ա խ ա ­պ ա տ ր ա ս տ ա կ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր Ս փ յա ո ք ո ւ մ 1 :- Ե ր գ չ ո ւ հ ի Զ ա ր ա հ ի Գ ո լ ո ւ խ ա ն յա ն : [ Ռ ո ւ ե ն ս ս - Ա յր ե -ա ս մ հ ա մ ե ր գ ն ե ր տ ա լ ո ւ մ ա ս ի ն ] :— « Հ ա յր ե ն ի ե ր ե ր ի մ ե ջ » | Գ ր ք ի լ ո ւ յս ը ն ծ ա յո ւ մ ը Հ ա յս ւ ս տ ա ն յա ց ե կ ե դ ե ց - վ ո ե ր ի տ ա ս ա ր դ ա կ ա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն կ ո ղ մ ի ց : Հ ե ղ ի ն ա կ ՝ Ս ի ո ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս Մ ա ն ո ւ կ յա ն ] :

2 1 5 3 . Ա Ր Ժ Ե Ք Ա Վ Ո Ր ն վ ե ր Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Գ ի ­տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի պ ա տ մ ո ւ թ յա ն թ ա ն գ ա բ ա ն ի ն : [ Կ ի ւի կ ի ս ւ յի հ ա ն գ ո ւ ց յա լ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Գ ա ր ե ­գ ի ն Հ ո վ ս ե փ յա ն ի ա ր խ ի վ ի ց 8 ո ս կ յա , 0 ա ր ծ ա թ յա ս2 պ ղ ն ձ յա դ ր ա մ ն ե ր ] : 1 9 5 4 , ս ե պ տ ., է ջ 5 6 :

Ո ս կ յա դ ր ա մ ն ե ր ի ց մ ե կ ը կ տ ր վ ա ծ է Մ ա կ ե դ ո ն ի ս ւ - յո ւ մ 3 3 0 - 8 1 8 թ թ . մ ե ր թ վ ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ի ց ա ո ա ջ , Ա - լ ե ք ս ա ն դ ր Մ ա կ ե դ ո ն ա ց ո ւ ա ն ո ւ ն ո վ : Մ յո ւ ս ը ՛ պ ա տ ­կ ա ն ո ւ մ է կ ա յս ր Վ ե ս պ ա ս յա ն ի ն 8 9 — 7 9 թ թ . մ . թ .: Ե ր ր ո ր դ ը ' մ ի ջ ն ա դ ա ր յա ն մ ո ւ ս ո ւ լմ ա ն ա կ ա ն դ ի ն ա ր է , կ տ ր վ ա ծ 1սՈր ա ս ա ն ի Ն ի շ ա ր ո ւ ր ք ա ղ ա ք ո ւ մ Մ ս պ ս ւ ն - դ ա ր ա ն ի շ ա հ ք ք ո ս տ ե մ - Ի բ ն - Ա լի ի կ ո ղ մ ի ց , հ ա վ ա ն ա ­բ ա ր 5 5 1 — 5 5 2 թ թ , ւրլւ հ ա մ ա պ ա տ ա ս խ ա ն ո ւ մ է մ ե ր թ վ ա կ ա ն ո ւ թ յա ն 1 1 5 7 - 1 1 5 8 թ թ . :

2 1 5 4 . Ա Ր Տ Ա Ն Ա Գ Ր Ո Ի Թ Յ Ո Ի Ն : Գ ե ր ա գ ո ւ յն հ ո գ և ո րխ ո ր հ ՜ր դ ի ե ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն հ ա մ ա տ ե ղ ժ ո ղ ո վ ի : Ա ն ի ս տ . Ի 6 - ն հ ո ւ ն ի ս ի 1 0 5 4 ա մ ի : Ռ ն ի ս տ . Ի 7 - ն հ ո ւ ն ի ս ի 1 9 5 4 ա մ ի : [ Օ ր ա կ ա ր գ ի հ ա ս տ ա տ ո ւ մ : Օ ր ա ­կ ա ր գ ՛ 1 . Տ ե ր հ ա ն գ հ ւ ց յլպ վ ե հ ա ւ ի ս ս լ հ ա յր ա պ ե տ ի կ տ ա կ - կ ո ն դ ա կ ը ա մ ե ն ա պ ա տ ի վ Տ . Տ ե ղ ա կ ա լի մ ա ­ս ի ն :— 2 . 4 - ե ր ս ւ գ ա յն հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ ն ե ր ի կ ա զ մ ր լր ւ ս ց ն ե |ո ւ մ ա ս ի ն : 3 . Հ ա յւ ս ս տ ս ւ ն յա ց Ա լլա|ւ1ւ|ւււկւսն Ս . 1 ;կ ե ղ ե ||վ ւ ւ մ ի ա ւ ւ ն ա կ ա ն ս ւ թ յա ն հ ե ս ս տ լա ւ ս մ ր ւ ս պ ն դ մ ա ն մ ա ս ի ն | : Ո ր ո շ ո ւմ : Ը ն դ ո ւ ն վ ա ծ Մ ա յրԱ թ ո ո Ս . Լ ՚ջ մ ի ս ւ ծ ն ա մ 11)54 թ վ ա կ ա ն ի հ ո ւն ի ս ի 5 - ի ն գ ո ւ մ ա ր վ ա ծ Գ ե ր ա գ ո ւ յն հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի և ե պ ի ս կ ո ­պ ո ս ա կ ա ն հ ա մ ա տ ե ղ ն ի ս տ ի կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն տ ե

60Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1873

3^«лз*Нա-Տ ե ո - Հ ո վ հ ւ ս ն ն ի ս յա ն . Մ ա ր տ ի ր ո ս Տ ե ր - Ս տ ե փ ա ն յա .

8 ձ ա յա ս տ ա ն յա ց Ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն Ծ կ հ ղ հ ց ո ւ մ Ի ա ս Ա ա - կ ա ն ա թ յա ն ա մ ր ա պ ն դ մ ա ն հ ա ր ց ը ] : 1 9 5 4 » հ ո ւ ն ի ս ,

^ Տ ^ Ա Մ Բ Ո Ի Կ Զ Յ Ա Ն գ Ր Ի Գ Ո ^ ֊Ռ ա մ ի ն ա հ ա : թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ դ ո կ տ . Գ ր ի գ ո ր « ս մ բ ո ւկ ջ յս ւն ի ե լ ո ւ յթ ը : [ Ռ ա դ ի ո յո վ : Մ յ9 Ը Հ ա յա ս տ ա նԳ և ո ր գ Զ - ի մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ : Տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր

Ր ա մ բ ա կ ջ յա ն ի զ ե կ ո ւ ց ո ւ մ ը ռ ո ւ մ ե ն ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն ռ ե ս պ ո ւ բ լի կ ա յի ա կ ա դ ե մ ի ա յի բ ժ շ կ ա կ ա ն բ ա ժ ա ն ­մ ո ւ ն ք ի ն մ ե ջ : 1 9 5 4 , ապրԻե է ջ 5 5 :

2 1 5 7 . Բ Ա Ն Ա Ս Ե Ր :— Հ ա յ թ ա տ ե ր ա կ ա ն ա ր վ ե ս տ իպ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ի ց : [ Գ ո յա ն Գ և ո ր գ « Հ ի ն Հ ա յա ս տ ա ն իթ ա տ ր ո ն ը » հ տ . 1 , Մ ո ս կ վ ա , ( ռ ո ա ե ր հ ն ) : 1 9 5 2 .Ն ո ւ յն ի ՝ « Մ ի ջ ն ա դ ա ր յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի թ ա տ ր ո ն ը » , հ տ . 2 , Մ ո ս կ վ ա , 1 9 5 2 , ( ռ ո ւ ս ե ր ե ն ) , գ ր ք ե ր ի մ ա ս ի ն : Գ ր ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր , Է ջ 5 9 В о :

2 1 5 8 . Բ Ո Ռ Յ Ա Ն Յ Ա Ն Ֆ [ Ր Ա Ն Ս Ո Ի Ա ] :— Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Գ և ո ր գ Զ - ի մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ : ( Й ш п ս գ ո ս ե ղ ա ն ի շ ո ւ ր ջ ) : 1 9 5 4 , հ ո ւ լ ի ս - օ գ ո ս տ ., է ջ 3 1 — 3 2 :

2 1 5 9 . Բ Ր Ա Զ Ի Լ Ա Հ Ա Յ թ ե մ ի վ ա ր չ ա կ ա ն ը ն տ ր ո ւ ­թ յո ւ ն ը : 1 9 5 4 , ա պ ր ի լ , է ջ 5 7 :

2 1 6 0 . Գ Ա Լ Ա Մ Գ Ա Ր Յ Ա Ն Ա Ն Դ Ր Ա Ն Ի Կ Ս Ա Ր Կ Ա -Վ Ա Գ :— [ Ա յժ մ վ ա հ ա ն ե պ ի ս . Տ ե ր յ ա ն ] : է ջ ե ր վ ե հ ա ­փ ա ռ հ ա յր ա պ ե տ ի ա ն ց յա լ ի ց : [ Գ և ո ր գ Զ - ի գ ո ր ծ ո ւ ­ն ե ո ւ թ յա ն վ ա ղ շ ր ջ ա ն ի մ ա ս ի ն : Ք ա ղ վ ա ծ « Ա ր ա ­ր ա տ » ա մ ս ա գ ր ի է ջ ե ր ի ց ] : 1 9 5 4 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 2 9 —80:

2 1 6 1 . Գ Ա Լ Ֆ Ա Յ Ա Ն Մ Ա Մ Ր Ր Ե Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո ­Պ Ո Ս :— Հ յո ւ ս ի ս ա յի ն Ա մ ե ր ի կ ա յի , հ ա յո ց ա ր և ե լ յա ն թ ե ­մի ա ռ ա ջ ն ո ր դ ա կ ա ն տ ե ղ ա պ ա հ Մ ա մ ր ր ե ա ր ք ե պ ի ս ­կ ո պ ո ս Գ ա լ ֆ ա յա ն ի ե լ ո ւ յթ ը : [ Ռ ա դ ի ո յո վ : Ա յց ը ' Հ ա ­յա ս տ ա ն Գ և ո ր գ Զ - ի մ ա հ վ ա ն ա ո թ ի վ : Տ պ ա վ ո ր ո ւ ­թ յո ւ ն ն ե ր հ ա յր ե ն ի ք ի ց ] : 1 9 5 4 , հ ո ւ լ ի ս - օ գ ո ս տ ., է ջ8 8 — 3 9 :

2 1 6 2 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի մ ա հ վ ա ն ք ա ո ա ս ա ն ք ը Ե ր ո ւ ս ս ւ ղ ե մ ի մ ե ջ : [ Հ ա ն դ ի ս ա ­վ ո ր ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ] : 1 9 5 4 , հ ո կ տ ., է ջ 5 7 — 5 8 :

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Թ ղ թ ա կ ի ց :2 1 6 8 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք

Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց : — Ա մ ա ն ո ր ի և Ս . Ծ ն ն դ յա ն տ ո ն ե ր ի ա ո թ ի վ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ս ը ր - բ ս ւ զ ն ւ ս գ ա յն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն Ս . օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ի ր ը ր պ ո ր թ ե - մ ե ր ի ն ե ք ո ւ յր ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի պ ե տ ե ր ի ն : 1 9 5 4 , հ ո ւն ­վ ա ր , է ջ 8 :

2 1 6 4 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց հ ա յր ա պ ե տ ի հ ե ռ ա գ ի ր ը մ ա յր հ ա յր ե ն ի ք ի և ս փ յո ւ ռ ք ի թ ե մ ե ր ի ն ' ս ր բ ա լո ւ յս մ ե ռ ո ն ի օ ր հ ն ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն : [Օ ր հ ն ո ւ թ յո ւ ն ը կ ա տ ա ր ե լ ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 2 8 - ի ն , Վ ա ր ա գ ա Ս . (ս ա չ ի տ ո ն ի ն ] : 1 9 5 4 , ա պ ր ի լ , է ջ 8 :

2 1 6 5 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Զ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Ւ Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր ՔԵ Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : - Մ ո ս կ վ ա - Կ ր ա ւ ո ի ց կ ո ւ և Կ ո լո մ ե ն ա յի մ ի տ ր ո պ ո լի տ Ն ի կ ո լ ա - յի ն : [ Շ ն ո ր հ ա վ ո ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ի ր ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ո ւ ­թ յա ն դ ո կ տ ո ր ի ա ս տ ի ճ ա ն ս տ ա ն ա լո ւ ս ա թ ի վ Ն 1ПЛ4 ա պ ր ի յ , է ջ 1 8 : 1 Ա

Տ Ծ Ա Ց Ր Ա գ Ո Ի Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Վ Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : - Շ ր ջ ա բ ե -

ր ա կ ա ն : Հ ա յր ե ն ի և ա ր տ ա ս ա հ մ ա ն յա ն բ ո լո ր թ ե մ ե - ր ի ն : Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց հ ա յր ա պ ե տ ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ս ւ ն ո 1 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 2 6 - ի ն , Վ ա ր ա գ ա Ս . Ի > ա չի տ ո ն ի ն Մ ա յր Ա թ ո ռ Ս . է ջ մ ի ս ւ ծ ն ո ւ մ մ ե ո ո և - օ ր հ ն ե ք կ ա տ ա ր ե լ ո ւ մ ա ս ի ն : 1 9 5 4 , ա պ ր ի ) , է * Տ — 9 :

2 1 6 7 . Գ Ե Վ Ո Ր Գ Յ Ա Ն Պ Ա Ր Գ Ե Վ Ա Բ Ե Ղ Ա :— Հ ո վ - ս ե փ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Ա ր ղ ո ւ թ յս ւ ն ը և հ ա յ տ պ ա գ ր ո ւ ­թ յա ն գ ո ր ծ ը Ռ ո ւ ս ա ս տ ա ն ո ւ մ 1 8 - ր դ դ ա ր ո ւ մ : [Ո ւ ս ո ւ մ - ն ա ս ի ր ա թ ա ն ] : 1 9 5 4 , ս ե պ ւ ո . , է ջ 4 5 — 5 5 , ն ո ե մ բ . , է ջ 4 5 - 4 9 , դ ե կ տ . , է ջ 8 9 — 4 5 :

Հ ն ա տ ի պ գ ր ք ե ր ի շ ա պ ի կ ն ե ր ի 1 4 ա ր տ ա տ պ ո ւ ­թ յո ւ ն ն ե ր :

2 1 6 8 . Գ Ե Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Հ Ո Գ Ե Վ Ո Ր Խ Ո Ր Հ Ո Ւ Ր Դ :— Հ ա յա ս տ ա ն յա ց Ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն Ս . ե կ ե ղ ե ց ո ւ բ ո լո ր պ ա տ ր ի ա ր ք ն ե ր ի ն , ա ռ ա ջ ն ո ր դ ա ր ՛ա ն ն ե ր ի ն , թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ո ւ ր դ ն ե ր ի ն և հ ո գ և ո ր հ ո վ ի վ ն ե ր ի ն : Գ ե ր ա գ ո ւ յն Հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ա ն հ ե ռ ա գ ի ր ը ' Ա մ ե ­ն ա յն Հ ա յ ո ց ծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ք և կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն Ս . օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի հ ի վ ա ն դ ո ւ ­թ յա ն մ ա ս ի ն : 1 9 5 4 , մ ա յի ս , է ջ 6 :

2 1 6 9 . Գ Ե Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն հ ո գ և ո ր խ ՚ո ր հ ո ւ ր դ ի ն խ ի ղ ճ ըհ ա ն դ ա ր տ է , թ ե և վ ի շ տ ը ա ն դ ա ր մ ա ն ե լ ի : [ Գ և ո ր գԶ - ի մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ս փ ղ ս ի ( Ի ս տ ա մ - բ ո լ լ ) « Ն ո ր լ ո ւ ր » թ ե ր թ ի ա ր Տ ա գ ա ն ք ն ե ր ը ] : 1 9 5 4 ,ս ե պ տ ., է ջ 6 2 — 6 3 :

2 1 7 0 . Գ Ե Ր Ա Գ Ո Ի Յ Ն Հ Ո Գ Ե Վ Ո Ր Խ Ո Ր Հ Ր Դ Ի կ ռ չ ը Մ ա յր հ ա յր ե ն ի ք ի և Ս փ յո ւ ռ ք ի հ ա վ ա տ ա ց յա լ հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն : ( Ը ն դ ո ւ ն վ ա ծ Ս . է ջ մ ի ա ծ ն ո ւ մ գ ո ւ մ ա ր վ ա ծ Գ ե ր ա գ ո ւ յն Հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի և ե պ ի ս կ ո պ ո ս ա կ ա ն հ ա մ ա տ ե ղ ժ ո ղ ո վ ի 1 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի հ ո ւ ն ի ս ի 7 - ի ն ի ս ­տ ո ւ մ ) : [ « Հ ա յ ո ց Ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ի ո ւ թ յա ն ա ր տ ա հ ա յտ ո ւ թ յո ւ ն ն է Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ը ն դ հ ա ն ր ա ­կ ա ն Հ ա յր ա պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ը » ս կ զ բ ո ւ ն ք ո վ ] : 1 9 5 4 , հ ո ւ ­ն ի ս , է ջ 5 6 — 5 7 :

2 1 7 1 . Գ Ե Ր Ա Շ Ն Ո Ր Հ Մ ա մ բ ր ե ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Գ ա լ ֆ ս ւ յա ն Մ ա ր ս ի լի ո մ ե ջ : 1 9 5 4 , հ ո կ տ ., է ջ 5 9 :

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Թ ղ թ ա կ ի ց :2 1 7 2 . Գ Ե Ր Ա Շ Ն Ո Ր Հ Տ . Տ ի ր ա ն ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս

Ն ե ր ս ո յա ն ի հ ա յտ ա ր ա ր ո ւ թ յա ն ա ո թ ի վ : [ Ա մ ե ր ի կ ա յի Հ ա յ ո ց ա ռ ա ջ ն ո ր դ ի հ ա յտ ա ր ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը Գ և ո ր գ Զ - ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ա ն ի մ ա ս ի ն : Ա յդ ա ռ թ ի վ « է ջ մ ի ա ծ ի ն »ա մ ս ա գ ր ի խ ո ս ք ը ' « կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի շ ր ջ ա բ ե ր ա կ ա ն ի վ ա ­վ ե ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն և Տ ի ր ա ն ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի վ ե ր ­ջ ե ր ս ո ր դ ե գ ր ա ծ տ ա ր օ ր ի ն ա կ ը ն թ ա ց ք ի մ ա ս ի ն » ! :1 9 5 4 , փ ե տ ր վ ա ր , է ջ 9 — 1 0 :

Ս տ ո ր ա գ ր . ' « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի խ մ բ ա գ ր ա - թ յո ւ ն :

2 1 7 8 . Գ Է Ո Ր Գ Զ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Ի Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : - [ Կ ո ն դ ա կ ] : Մ ե ծ ա յա ր գ Տ ի ա ր Ե ր ա ա ն դ ւ ս յ Հ ի տ ի ս ե ա Օ հ ա ր ա զ ա ­տ ի Հ ա յա ս տ ա ն ե ա յց ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն Ս . ե կ ե ղ ե ց ւ ո յ ' ո ղ - ջ ո յՕ հ ա յր ա կ ա ն ե ւ օ ր հ ն ո ւ թ ի ւ ն հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն : Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց հ ա յր ա պ ե տ ի կ ո ն դ ա կ ը ' Տ ի ա ր Ե ր - վ ա ն դ Հ յո ւ ս ի ս յա ն ի ն Ս . Լ ա ս ա վ ո ր չ ի ա ո ա ջ ի ն կ ա ր գ ի ա դ ա մ ա ն դ յա շ ք ա ն շ ա ն շ ն ո ր հ ե լ ո ւ մ ա ս ի ն : 1 9 5 4մ ա ր տ , է ջ 8 — 4 :

2 1 7 4 . Գ Է Ո Ր Գ Զ Ծ Ա Յ Ր Ա Գ Ո Յ Ն Պ Ա Տ Ր Ի Ա Ր Ք Ե Ի Կ Ա Թ Ո Ղ Ի Կ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո 8 : - Կ ո ն դ ա կ : Մ ե ծ ի Տ ա ն ն Կ ի ւ ի կ ի ո յ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն տ ե ղ ա պ ա հ ա մ ե - ն ա պ ա տ ի լ Տ . Խ ա ղ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Ա ջ ա պ ա հ ե ա ն ի ն , ս ր բ ո յն Ս ա ղ ի մ ա յ պ ա տ ր ի ա ր ք ա կ ա ն տ ե ղ ա պ ա հ ա մ ե - ն ա պ ա տ ի ւ Տ . Ե ղ ի շ է ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Տ ե ր տ ե ր ե ա Օ ի ն , Կ ո ս տ ա Օ դ ն ո լ պ պ ս պ պ ա տ ր ի ա ր ք ա մ ե ն ա պ ա տ ի լ Տ . Գ ա ր ե գ ի ն ա ր ք ե ս փ ս կ ո պ ո ս Խ ա չ ա տ ր ե ա ն ի ն , գ ե ր ա ­շ ն ո ր հ ա ո ա ջ ն ո ր դ ա ց հ ա մ օ ր է ն թ ե մ օ ր է ի ց հ ա յո ց , հ ո - գ ե ւ ո ր հ ա ր ց , ե ղ բ ա ր ց ե լ հ ա մ ա յն ժ ո ղ ո վ ր դ ե ա ն ս , հ ա ր ա զ ա տ ի ց Մ ա յր Ա թ ո ո ո յ ս ր բ ո յ Է ջ մ ի ա ծ ն ի ' ի գ ա - հ է ն ս ր բ ո յ հ օ ր ն մ ե ր ո յ Գ ր ի գ ո ր ի Լ ո ւ ս ա ւ ո ր չ ի ե ւ ի գ ա հ ա կ ա լ է ն ո ր ի ն ' տ ի ր ա ւ ա ն դ ո ղ ջ ո յն ե ւ օ ր հ ն ո ւ թ ի ւ ն ա ս տ ո ւ ւ ս ծ ա յի ն : Ա մ ե ն ա յն հ ա յո ց հ ա յր ա պ ե տ ի կ ո ն դ ա ­կ ը 1 0 5 4 թ վ ա կ ա ն ի ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 2 6 - ի ն , Վ ա ր ա գ ա Ս . ւս ա չի տ ո ն ի ն Մ ա յր Ա թ ո ո Ս . Է ջ մ ի ա ծ ն ո ւ մ մ ե -

1073Է Տ Ս ՛ԻՍ . Ծ Ի Ն

ո ո ն օ ր հ ն ե ք կ ա տ ա ր ե լո ւ մ ա ս ի ն : 1 В 5 4 , ա պ ր ի լ , է շ 4 -

2 1 7 3 . Գ Ո Լ Ա Ն 6 3 Ա Ն Ե [ Դ 4 Ա Ր Դ ] : - Ե ո ի շ ե ա ր ւ յե . պ ի ս կ ո պ ո ս Դ ո ւ ր յա ն : ( Հ ո ւ շ ե ր ե ն ո թ ե ր ) ; 1 0 5 *3 ւ;,, յ ե մ բ . , է ջ 3 7 - 4 2 : ՚ ‘ " ' ՜

Ն կ . ՝ Ե ղ ի շ ե ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Դ ա բ յս ւ ն ա ւ ս ա ո հ ա ո օ է յր ո ւ ս ա ղ ե մ ի : *

2 1 7 6 . Դ Ա Մ Բ Ա Ն Ա Կ Ա Ն Ն Ե Ր : ( Խ ո ս վ ա ծ Ս . Է . մ ի ա ծ ն ի Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւ մ , 1 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի ՛մ ա յի ս ի 2 7 - ի ն , Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց ծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ք Ա կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս . օ ծ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Ջ ե ր ­ջ ա ն կ ա հ ի շ ա տ ա կ հ ա յր ա պ ե տ ի դ ա գ ա ղ ի ա ո ջ ե ) . ( Վ ե ց լ ո ւ ս ա ն կ ա ր ) : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն ի ս , Է ջ 3 9 — 5 1 ;

Բ ո վ ա ն դ . ' Վ ա հ ա ն ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Կ ո ս տ տ ն յս ւ ն - ( Գ ե ր ա գ ո ւ յն հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի ն ա խ ա գ ա հ ո դ ա ն ­դ ա մ ) : Հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ո ւ և հ ա յ հ ա վ ա տ ա ց յա լ ժ ո ղ ո վ ր դ ի մ ե ծ կ ո ր ո ւ ս տ ը :— Ա ջ ա պ ա հ յա ն Խ ա ղ ա ր ք ե պ ի ս կ ո ­պ ո ս : ( Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ա կ ա ն տ ե ղ ա պ ա հ Մ ե ծ ի Տ ա ն ն Կ ի ւ ի կ ի ո ) :— Հ ա յ ե կ ե ղ ե ց վ ո ս ո ւ գ ը :— Տ ե ր - Հ ո վ հ ս ւ ն - ն ի ս յա ն Ս ա հ ա կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս : ( Մ ի ա բ ա ն Մ ա յր Ա թ ո - ւ ա յ Ս . Է ջ մ ի ա ծ ն ի ) : — Հ ա ն գ ի ՜ ս տ մ ե ծ հ ո վ վ ա պ ե ­տ ի ն :— Ա բ ր ա հ ա մ յա ն Հ ա յկ ա զ ո ւ ն վ ա ր դ ա պ ե տ : ( I ? -ր ո ւ ս ս ւ ղ ե մ ի Ս ր բ ո ց Հ ա կ ո բ յւ ս ն ց մ ի ա բ ա ն ո ւ թ յա ն ա ն ­դ ա մ ) : — Հ ր ա ժ ե շ տ ի խ ո ս ք վ ե հ ա փ ա ռ հ ա յր ա պ ե տ ի ն :— Պ Ի տ ի ր ի մ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս : ( Ռ ո ւ ս ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ե կ ե - ղ ե ց ա ն ե ր կ ա յ ա ց ո ւ ց ի չ ) :— Ռ ո ւ ս ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ե կ ե ղ ե ց ո ւ վ շ տ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ը .— Դ ի մ ի տ ր ի ե պ ի ս կ ո պ ո ս : ( Վ ր ա „ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ ե կ ե ղ ե ց ո ւ ն ե ր կ ա յ ա ց ո ւ ց ի չ ) :— Վ ր ա ս ո ւ ղ ­ղ ա փ ա ռ ե կ ե ղ ե ց ո ւ վ շ տ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ը :— Գ ա լ ֆ ա յա ն Մ ա մ ր ր ե ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս : ( Ա ռ ա ջ ն ո ր դ ա կ ա ն տ ե ղ ա ­պ ա հ Հ յո ւ ս ի ս ա յի ն Ա մ ե ր ի կ ա յի հ ա յո ց ա ր և ե լ յա ն թ ե - մ ի ) : — Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի մ ե ծ կ ո ր ո ւ ս տ ը :— Մ ա ն ո ւ կ յա ն ՜ Ի ո ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս : ( Կ ա թ ւ ւ ղ ի կ ո ս ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ Հ ա ր ա վ ա յի ն Ա մ ե ր ի կ ա յի հ ա յ ո ց ) : — Ո չ և ս Է հ ա յո ց մ ե ծ ա գ ո ր ծ հ ա յր ա պ ե տ ը :— Պ ա լճ յա հ Վ ս ւ զ գ ե ն ե պ ի ս ­կ ո պ ո ս : ( Ա ռ ա ջ ն ո ր դ Ռ ո ւ մ ի ն ա հ ա յ թ ե մ ի ) : — Հ ա յ ե կ ե ղ ե ց վ ո ա ն փ ո խ ա ր ի ն ե լ ի կ ո ր ո ւ ս տ ը :— Փ ո լ ա տ յա ն Դ ե ­ր ե ն ի կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս : Հ ա վ ի տ ե ն ա կ ա ն հ ա ն գ ի ս տ վ ե ­հ ա փ ա ռ հ ա յր ա պ ե տ ի ն : ( Խ ո ս վ ա ծ հ ա վ ա ր տ թ ա ղ մ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն ) :

2 1 7 7 . Ե Ղ Բ Ա Յ Ր Ա Կ Ա Ն հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : [ Ա ր . վ ե ս ւ ո ի , գ ի տ ո ւ թ յա ն և գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն բ ն ա գ ա վ ա ­ռ ո ւ մ : Հ ա յ - ո ո ւ մ ի ն ա կ ա ն ] : 1 9 5 4 , մ ա ւ հ ս , Է ջ 6 1 - 6 3 -

2 1 7 8 . Ե Ղ Ի Ա Ջ Ա Ր Յ Ա Ն Հ [ Ո Վ Ս Ե ծ ] : - Հ ա ղ ա ր ծ ի ն ի վ ա ն ք ը և ն ր ա վ ի մ ա գ ի ր ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը :[ Ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յա ն :. Վ ի մ ա գ ր հ ր ի բ ն ա գ ր ե ր ր Ն 1 9 5 4 . “ И Ш - . է ջ 3 3 — 4 1 , հ ո կ տ . , Է ջ 3 8 — 4 3 , ն ո յ ե մ բ . , Էջ

— Ցօ:Ն կ . ' Հ ա ղ ա ր ծ ի ն վ ա ն ք — Ը ն դ հ ա ն ո ւ ր տ ե ս ա ր ա ն

հ յա ս ի ս - ա ր և մ ո ւ տ ք ի ց :— Ս . Գ ր ի գ ո ր ե կ ե ղ ե ց ո ւ գ ա վ ի - | » ր : Ա ր և ի ժ ա մ ա ց ո ւ յց և ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն Ս . Ս տ ե ­լը ս ա ռ ս ե կ ե ղ ե ց ո ւ հ ա ր ա վ ա յի ն պ ա տ ի վ ր ա : — Ս . Ա ս տ վ ա ծ ա ծ ի ն ե կ ե ղ ե ց ի ն հ ա ր ա վ - ա ր և մ ո ս ո ք ի ց :— Ե - կ ե ղ ե զ ա հ ա ր ա վ ա յի ն շ ք ս ւ մ ա տ ո ր :

п-2 1 7 ,9Д г ! !Г ,Ч ՝и , 4 и ' ' 'Л . 0 й С И Պ ե ր պ ե ր յա ն Ֆ ի լ ա ղ ե լ ֆ ի ո մ ե ջ : 19 < )4 , փ ե տ ր վ ա ր , Է ջ 5 6 :

2 1 8 0 . Ե Ր Ե Մ Յ Ա Ն Ա [ Ր Ա Մ ] : - Ե ր ա ժ շ տ ա գ ե տ Գ ր ի . գ ո ր ք ա հ ա ն ա Գ ո զ ի կ : 8 - ր դ դ ա ր : ( Է ջ ե ր հ ն ա գ ո ւ յն հ ա յ ե ր ա ժ շ տ ո ւ թ յա ն պ ա տ մ ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց ) : 1 9 5 4 , ս ե պ ս , . ,Է ջ 4 2 — 4 4 :, « « ■ Ե Ր Ե Մ Յ Ա Ն Ա [ Ր Ա Մ ] : — Ե ր ա ժ շ տ ա պ ե տ Ս ա մ -

վ ե լ վ ա ր դ ա պ ե տ : 1 8 - ր դ դ ա ր : ( Է ջ ե ր հ ն ա գ ո ւ յն հ ա յ ե բ ա ժ շ տ ո ^ յ ա ն պ ա տ մ ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց ) : 1 9 5 4 , ն ո յ ե մ բ . , Է ջ

2 1 8 2 . Ե Ր Ե Մ Յ Ա Ն Ա [ Ր Ա Մ ] : - 1 6 4 տ ա ր վ ա պ ա տ - մ ա կ ա ն մ ի կ ա ր և ո ր հ ր ո վ ա ր տ ա կ : [ Ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ ­թ յո ւ ն : բ ն ա գ ի ր : Հ ր ո վ ա ր տ ա կ ը Վ ր ա ց Ջ ա մ բ ա զ ա ր ­ք ա յի ո ր դ ի Հ ե ր ա կ լ ե ր կ ր ո ր դ ի ն ն Է , ը ս տ ո ր ի կ ո չ Էա ն ո ւ մ օ տ ա ր ո ւ թ յա ն մ ե ջ ա պ ր ո ղ հ ա յե ր ի ն վ ե ր ա դ ա ռ ­ն ա ] հ ա յր ե ն ի ք : Հ ե ր ա կ լ Բ - ն ա շ խ ա տ ո ւ մ Է ր հ ս ւմ ւս - խ ը մ բ ե լ հ ա յ- վ ր ա ց ա կ ա ն ա զ ա տ ա ս ե ր շ ր ջ ա ն ն ե ր ը ը ն դ -

Դ^սյսփսիօ սսբսոնացող վտանգիյ; 1115-1, 1սս|ր|4ւ

ьСпьрВшя

Е Л .............

ռարՀՕմ ենՐէսՍովեաաեաօամահահւԴ̂ ականներ ձա+ ա-1).. Ա ՚լ ա ր յա ն ի [ Փ ա ր ի զ ո ւ մ ;1954, մարտ, Է ջ ՚58 1Ш Ի' Մ ,սՈաԴ"՝1Ի մասին];

» ի 2 ^ ա հ 4ԵանՏ Ա րէ հԱնՀ է ,Տ Ա «Տ Ա Կ Դ և Ո ' ’ 4 Ջ ն ա յր ա պ ե -

1954"':ՐաԳՐ' Թ,Ա4ա1|Ի9: (Երուսաղեմ, 25 մայիս,

^ “ սիԵՐկ Տ ^ Տ ? ? А Г8 ֊ Զ Կ ա -

* ա ՐԿա ,ա Գ Խ ա չ ա տ ր ե ա ն Э Ы п в ч Ь ш П

^ Д Д ^ - з Е Т с а а ю1 * « օ 7 Ի ^ Ն ա հ ա ս ) ե տ յ ա ն ) : — « ի 10 „ „ ը հ ս հ1 8 8 9 ա մ ի , ը ս ս , հ ր ա մ ա ն ի Ն ո ր ի ն Կ ա յս ե ր ա կ ա ն Մ ե - ծ ո լ թ ե ա ն Ի ն ք ն ա կ ա լ ի ն Ա մ ե ն ա յն Ռ ո ւ ս ա ց ե ւո ւս ա ւո ր չւ ս կ ա ն հ ա յո ց Ս ի ն ո դ ի Ս ր բ ո յ Է ջ մ ի ա ծ ն ի , ա ւա ն՜ զ կ ո ն դ ս ւ կ Վ ե հ ա փ ա ռ կ ա թ ո ղ ի կ ո ա ի Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ղ ի « - ն ս ո յն յո ւ ն ի ս ի № 2 5 8 յո ր ո ւ մ գ ր ի 1 2

ս ե օ հ Ր -> ^ ՜ ^ ^ ա ն Ի ն ‘ ^ " Ո Գ Ձ ո ր ե ք չ յա ն ի ն ,՛ ր ե գ ի ն Հ ո վ ս ե փ յա ն ի ն ս ա ր կ ա վ ա գ ո ւ թ յա ն ա ս տ ի ­

ճ ա ն տ ա լո ւ և Մ ա յր Ա թ ո ռ ի մ ի ա բ ա ն ո ւ թ յա ն մ ե ջ ր ն - Շ ո հ ն ՚Կ մ ա ս ի ն ] : ֊« Ի 2 5 / 2 6 հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 1 9 1 8 թ . Ն ո ր ի ն Կ ա յս ե ր ա կ ա ն մ ե ծ ո ւ թ յա ն Ա մ ե ն ա յն Ռ ո ւս ա ց

Տ հ ն Ա А | ,ա 7 ա ն Ո վ ,.? - է * մ 1,ա 8 Ո 1' Ս Ի ն ո դ ո ւ մ ,ս ե - ոՒոէ, ա յս տ ա ր վ ա հ ո կ տ ե մ ­բ ե ր ի 2 5 - ի № 1 . 6 5 0 կ ո ն ն դ ա կ ը ո ր ո վ . . . » [ Գ և ո ր գ վ ա ր դ ա պ ե տ Ձ ո ր ե ք չ յա ն ի ն Ն ո ր - Ն ա խ ի ջ և ա ն ի փ ո խ ա - ն ո ր դ ն շ ա ն ա կ ե լո ւ մ ա ս ի ն ] :— « Գ ե ր ա պ ս ւ տ խ Տ . Գ է ­ո ր գ ն ո ր ա պ ս ա կ ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի , հ ա ր ա զ ա տ ի Մ ա յր Ա թ ո ո ո յ և շ ն ո ր հ ա ծ ի ն ո ր դ ւ ո յ Մ ե ր ո յ ո ղ ջ ո յն և օ ր հ ­ն ո ւ թ ի ւ ն յԱ թ ո ո ա կ ա լ է ս Ս . Ա ո ա ք ե լ ո ց և ն ա խ կ ի ն Լ ո ւ ս ա ւ ո ր չ ա ց ն Հ ա յա ս տ ա ն ա շ խ ա ր հ ի ս .. . [ Գ և ո ր գ Ե -ի կ ո ն դ ա կ ը 1ւս |ի ս կ ո ա ո ս ւս 1 |ս <ն ձ ե ո ն ս ւ դ ր ո ւ թ ւսւն ա ււ-|տ ի վ ]: - « Ա ն դ ա մ ո յ Դ ե ր ա գ ո յն Հ ո գ ե տ ր խ ո ր հ ր դ ի Ս . է ջ մ ի ա ծ ն ի և ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց ի չ ի Մ ե ր ո ւ մ գ ե ր ա շ ն ո ր հ Տ . Գ է ո ր գ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի Յ ո ր ե ք չ ե ս ւ ն , հ ա ր ա զ ա ­տ ի Մ ա յր Ա թ ո ռ ո յս ո ղ ջ ո յն ք ր ի ս տ ո ս ա ւ ա ն դ և օ ր հ ­ն ո ւ թ ի ւ ն հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն » : [ Խ ո ր ե ն Ա - ի կ ո ն դ ա կ ը 1 9 3 6 թ . ն ր ա ն հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն տ ե ղ ա պ ա հ ն շ ա ն ա ­կ ե լո ւ մ ա ս ի ն ] :

Ն կ ա ր ն ե ր ՝ 1 . Վ ե հ ա փ ա ռ ի մ ա ,ր ը ' տ ի կ ի ն Կ ա տ ա - ր ի ն ե : 2 . Գ և ո ր գ ս ա ր կ ա վ ա գ Չ ո ր ե ք չ յ ս ՚ն ի ս տ ա ց ա ծ վ կ ա յա գ ի ր ը Լ ա յպ ց ի կ ի կ ո ն ս ե ր վ ա տ ո ր ի ա յի ց :— 3 . Գ ե - վ ո ր Գ ս ա ր կ ա վ ա գ Չ ո ր ե ք չ յա ն ի ս տ ա ց ա ծ վ կ ա յա գ ի ­ր ը Լ ա յպ ց ի կ ի հ ա մ ա լս ա ր ա ն ի փ ի ի լ ս ո փ ա յա թ յա ն Ա ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ո ւ թ յա ն ֆ ա կ ո ւ լ տ ե տ ն ե ր ի ց :— 4 . Վ ե հ ս ւ -

«2Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1973

փ ա ռ ի ա ս ո ւ ց ի շ ը ' “ в З З Г ն Տ :

Ն ա ի փ շ և ա ն ա մ և^ ^ Я Т ֊7 . « Տ Տ ^ Տ ո Կ » 1 Գ և ո ր գ վ ա ր դ ա պ ե տ հ ր գ հ 9 ի կ խ մ բ ի

Թ : - 8 . " Զ Վ |>ա-՜

տ ք ք . : Տ 5:ս™ ^ з а , '՞յտ տ յտ д г т д а

ո > ն յա ց մ ա ն զ ե ն ք ի ա ր գ կ ա կ մ ա ն հ ա մ ա ր Ւ ւա ղ ա ղ ա ֊ ? հ ո ո ք ժ ե ո հ պ ա յք ա ր ի մ ա ս ի ն : Խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն К ш -Տ ա շ խ ա ր հ ա ւի ն խ Տ ր հ ք դ ի ս ե ս ի ա յի ը ն դ ո ւ ն ա ծ բ ս ւ ն ա -

аЬ 2 1 8 7 . ! Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր - հ ը ր դ ի բ յո ւ ր ո յի դ ե կ լ ա ր ա ց ի ա ն ա տ ո մ ա յի ն զ ե ն ք ի

մ1շ 1 8 8 Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր - հ ո ր ո ի դ ի մ ո ւ մ ը ա շ խ ա ր հ ի ժ ո ղ ո վ ա տ ն ե ր ի ն : Հ ա ն ո ւ ն Տ պ ա յ ի բ ո լո ր պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ ­թ յա ն ա պ ա հ ո վ մ ա ն ՛ ն ր ա ն ց ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ա ն վ տ ա ն գ ո ւ ­թ յո ւ ն ը կ ա զ մ ա կ ե ր պ ե լո ւ ն պ ա տ ա կ ո վ : [ Ը ն դ ո ւ ն վ ա ծ2 4 ն ո յե մ բ ե ր ի , Ս տ ո կ հ ռ լմ ո ւ մ ] : 1 9 5 4 , ն ո յե մ բ . , է ջ 9

1Օ2 1 8 0 Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր - հ ը ր դ ի բ յո ւ ր ո յի դ ի մ ո ւ մ ը Ե վ ր ո պ ա յի ժ ո դ ո վ ո ւ ր դ ն ե ր ի ն :1 9 5 4 , ա պ ր ի լ , է շ 2 8 — 2 9 :

2 1 9 0 . Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն պ ա յք ա ր ի ճ ա կ ա տ ո ւ մ :« Ժ ո դ ո վ ո ւ ր դ ն ե ր ի մ ի շ ե խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ա մ ր ա պ ը ն - դ ե լո ւ հ ա մ ա ր » մ ի շ ա զ գ ա յի ն Ս տ ա լի ն յա ն մ ր ց ա ն ա կ ն ե ­ր ի կ ո մ ի տ ե ո ւ մ : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր , է շ 2 2 — 2 3 :

2 1 9 1 . Խ Ո Ր Ե Ն Տ ե ր ֊Հ ա ր ո ւ թ յո ւ ն յա ն ո ս կ ե մ ե դ ա լ ո վ կ պ ա ր գ և ա տ ր վ ի Ֆ ի լա ղ ե լ ֆ ի ո մ ե շ : [ « Խ ւ ս չ ե ն է շ ք ը » մ ա ր մ ա ր ե ջ ա ն դ ա կ ի հ ա մ ա ր : ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց ա մ ե ­ր ի կ յա ն ն կ ա ր չ ո ւ թ յա ն Ա ք ա ն դ ա կ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յա ն 1 4 9 - ր դ տ ա ր ե կ ա ն ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս ո ւ մ ] : 1 9 5 4 , փ ե տ ր վ ա ր , է շ 5 7 :

Ս տ ո ր ա գ ր .' Թ ղ թ ա կ ի ց :2 1 9 2 . Խ Ր Ի Մ Յ Ա Ն Հ Ա Յ Ր Ի Կ :— Ն ո ր ծ ր ա գ ի ր Վ ա ­

ր ա գ ա ե ր կ ր ա գ ո ր ծ ո ւ թ յա ն :— Բ ա ր ե փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ե ր կ ­ր ա գ ո ր ծ ո ւ թ յա ն : 1 9 5 4 , հ ո կ տ ., է շ 1 6 — 8 4 :

Գ ր վ ա ծ է Ե ր ո ւ ս ա ղ ե մ ո ւ մ , 1 8 9 2 թ . հ ո ւ ն ի ս ի ն :Ն կ . ' Ե ր կ ո ւ կ ա ղ ն ի կ ո ն ա կ կ ռ ն ա կ ի : [ Խ ր ի մ յա ն

Հ ա յ ր ի կ ] :2 1 9 8 . Խ Ո Ւ Մ Բ մ ը ս ո վ ե տ ա կ ա ն մ ա ր զ ի կ ն ե ր Փ ա ­

ր ի զ ի մ ե շ : ( [ Հ ր ա ն տ ] Շ ա հ ի ն յա Ո և [ Ա լ բ ե ր տ ] Ա - զ ա ր յա ն ա պ շ ե ց ո ւ ց ի ն Փ ա ր ի զ ի մ ա ր զ ա ս ե ր հ ա ս ա ր ա ­կ ո ւ թ յո ւ ն ը ) : 1 9 5 4 , վ ւե տ ր վ ա ր , է ջ 5 7 :

2 1 9 4 . Կ Ո Մ Յ Ո Ւ Ն Ի Կ Ե խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն հ ա մ ա շ խ ա ր ­հ ա յի ն խ ո ր հ ր դ ի բ յո ւ ր ո յի ն ի ս տ ի մ ա ս ի ն : [ Վ ի ե ն ն ս ւ - յ ո ւ մ ] : 1 9 5 4 , ա պ ր ի լ , է շ 2 8 :

2 1 8 5 . Կ Ո Ս Տ Ա Ն Յ Ա Ն Վ Ա Հ Ա Ն Ա Ր Ք Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս : ( Գ ե ր ա գ ո ւ յն Հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի ն ա խ ա գ ա հ ո ղ ա ն ­դ ա մ ) : — Ք ա ր ո զ : ( Խ ո ս վ ա ծ 1 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի ս ե պ տ ե մ ­բ ե ր ի 1 2 - ի ն , Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ո ւ մ , չ ո ր ս ա բ ե ղ ա ն ե ր ի ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւ թ յա ն կ ա պ ա կ ց ո ւ թ յա մ բ ) : 1 9 5 4 , ս ե պ տ .,է ջ 1 0 — 1 1 :

2 1 9 6 . Կ Ո Ւ Լ Տ Ո Ւ Ր Ա Կ Ա Ն մ ե ծ տ ա ր ե դ ա ր ձ ն ե ր ի ա ն ց ­կ ա ց մ ա ն մ ա ս ի ն : [ Խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն խ ո ր հ ր դ ի ս ե ս ի ա յի ո ր ո շ ո ւ մ ը ] : 1 9 5 4 , ն ո յե մ բ . , է ջ 1 2 :

2 1 9 7 . Հ Ա Ղ Ո Ր Դ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն : Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ցծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ք և կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի ա ռ ո ղ ջ ո ւ թ յա ն վ ի ճ ա կ ի մ ա ս ի ն : 1 9 5 4 , մ ա յի ս ,է ջ 4 — 5 :

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Հ Ս Ս Հ ա ռ ո ղ ջ ա պ ա հ ո ւ թ յա ն մ ի ն ի ս տ ր ' Ա . Ի . Խ ր ի մ լ յա ն , ա կ ա դ ե մ ի կ ո ս , դ ո կ տ . պ ր ո ֆ . Լ . Ա . Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն , ա կ ա դ ե մ ի կ ո ս , դ ո կ տ . պ ր ո ֆ . 1>. Հ . Յ պ յ ա ն և ա յլ ա ն ձ ի ն ք :

2 1 8 8 . Հ Ա Մ Ա Ռ Ո Տ ա մ փ ո փ ո ւ մ : Պ ր ո ֆ . Ա . Գ . Ա բ ­ր ա հ ա մ յա ն ի « Մ ի է ջ Ա ն դ ր կ ո վ կ ա ս ի ժ ո ղ ո վ ո ւ ր ղ ն ե ր ի և հ ա յ- ռ ո ւ ս ա կ ա ն հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի պ ա տ մ ո ւ ­թ յ ո ւ ն ի ց » խ ո ր ա գ ր ո վ ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յա ն : 1 Й 5 4 , 1 !ա - լ ի ս - օ գ ո ս տ ., է ջ 6 1 — 6 3 :

Ս տ ո ր ս ւ գ ր .' Р . :2 1 8 8 . Հ Ա Մ 1Լ Մ Ա Ռ Ո Տ լ ո ւ ր ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ­

ն ի ց : 1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր , է շ 4 8 — 5 0 :Բ ո վ ւ ս ն դ . ' Ֆ ի զ ի ո լ ո գ ն ե ր ի գ ի տ ա կ ա ն ն ս տ ա շ ր ջ ա ն

Ե ր և ա ն ո ւ մ :— Հ ա յա ս տ ա ն ի պ ե տ ա կ ա ն թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւ մ : [ Դ վ ի ն ո ւ մ , Ա շ տ ա ր ա կ ո ւ մ , Ա ր թ ի կ ո ւ մ , Գ ա ռ ն ի ա Ա կ ա ­տ ա ր վ ո ղ հ ն ա գ ի տ ա կ ա ն պ ե ղ ո ւ մ ն ե ր ի շ ն ո ր հ ի վ հ ն ա ­գ ի տ ա կ ա ն ն մ ո ւ շ ն ե ր ո վ թ ա ն գ ա ր ա ն ի հ ա ր ս տ ա ց մ ա ն մ ա ս ի ն : Մ ի շ ա ր ք ա պ ա կ յա հ ե տ ա ք ր ք ի ր ի ր ե ր վ կ ա ­յո ւ մ ե ն , ո ր 1 1 - ր դ դ ա ր ո ւ մ Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ գ ո յո ւ թ յա ն է ո ւ ն ե ց ե լ ա պ ա կ ո ւ ա ր տ ա դ ր ո ւ թ յ ա ն ] :— Հ ա մ ա մ ի ո ւ ­թ ե ն ա կ ա ն ա ս տ ղ ա գ ի տ ա կ ա ն - ե ր կ ր ա չ ա փ ա կ ա ն ը ն կ ե ­ր ո ւ թ յա ն բ ա ժ ա ն մ ո ւ ն ք Ե ր և ա ն ո ւ մ :— Ի ն ք ն ո ւ ս ա ր վ ե ս ­տ ա գ ե տ ն ե ր :— Ք ա ղ ա ք ա կ ա ն . ե գ ի տ ա կ ա ն գ ի տ ե լ ի ք ­ն ե ր ի տ ա ր ա ծ մ ա ն ը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն հ ա մ ա գ ո ւ մ ա ր ը :— Հ ե ­տ ա ք ր ք ի ր հ ա մ ե ր գ : [ 1 9 5 3 - ի դ ե կ տ ե մ բ ե ր ի 2 5 — 2 7 - ր Հ ա յֆ ի լ հ ա ր մ ո ն ի ա յի դ ա հ լ ի ճ ո ւ մ կ ա տ ա ր վ ե լ է Հ ե ն ր ի խ Ի բ ս ե ն ի և կ ո մ պ ո զ ի տ ո ր Գ ր ի գ ի « Պ ե ր - Գ յ ա ն տ » գ ր ւս - կ ա ն - ե ր ա ժ շ տ ա կ ա ն ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յ ա ն ը ] : — Հ ա յ ա ս ­տ ա ն ի ն կ ա ր ի չ ն ե ր ի տ ա ր ե կ ա ն ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս ը :— Ե ր ե - վ ա ն ի Կ ո ն ս ե ր վ ա տ ո ր ի ա յի 8 0 տ ա ր ի ն :— Ժ ՜ո ղ ո վ ր դ ա ­կ ա ն ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յա ն և գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն ի ն ք ­ն ա գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն օ լ ի մ պ ի ա դ ա : — Ա ր դ յո ւ ն ա բ ե ր ա ­կ ա ն ն ո ր ձ ե ռ ն ա ր կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր :— Հ ա յա ս տ ա ն ի լ ե ռ ն ա ­գ ո ր ծ ն ե ր ի ք ա ղ ա ք ը : [ Ղ ա փ ա ն ի բ ա ր ե կ ա ր գ մ ա ն մ ա ­ս ի ն ] : — Հ ա յա ս տ ա ն ի ա ն տ ա ռ ն ե ր ը : [ Ս և ա ն ի ա փ ե ր ի ա ն տ ա ռ ա պ ա տ մ ա ն մ ա ս ի ն ] :

2 2 0 0 . Հ Ա Մ Ա Ռ Ո Տ լո ւ ր ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ­ն ի ց : 1 9 5 4 , մ ա ր տ , է շ 4 5 — 4 7 :

Բ ո վ ւ ս ն դ . ' Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Ռ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Ա կ ա ­դ ե մ ի ա յի 1 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ի ծ ր ա գ ի ­ր ը : — Գ ի տ ա կ ա ն ս ե ս ի ա :— Ք ա ր ի վ ե ր ա մ շ ա կ մ ա ն գ ո ր ­ծ ա ր ա ն : [ Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե մ ի ա յի Շ ի ­ն ա ն յո ւ թ ե ր ի և կ ա ռ ո ւ ց ո ւ մ ն ե ր ի ■- գ ի տ ա - Ո ե տ ա զ ո տ ս ւ - կ ա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ի ] :— Դ ա ս ա գ ր ք ե ր դ պ ր ո ց ա կ ա ն ն ե ր ի հ ա մ ա ր :— Հ ա յա ս տ ա ն ի շ ր ջ ա ն ա յի ն կ ե ն տ ր ո ն ն ե ր ի բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ մ ը :— Ե ր և ա ն ի բ ն ա գ ի տ ա կ ա ն թ ա ն գ ա ր ա ­ն ը :— Ա ր հ ե ս տ ա կ ա ն ա ն տ ա ռ ն ե ր : [ Հ ա յա ս տ ա ն ի տ ւսո- բ ե ր շ ր ջ ա ն ն ե ր ո ւ մ ] :— Ռ ո ւ ս ա կ ա ն ա վ ո ր գ ր ո ղ Ա . Գ ր ի բ ո յե դ ո վ ի հ ի շ ա տ ա կ ի մ ե ծ ա ր ո ւ մ ը : [ Մ ա հ վ ա ն1 2 5 - ա մ յա կ ի ա ռ թ ի վ ] : — Խ ա ղ պ ղ ո ւ թ յա ն կ ո ղ մ ն ա կ ի ց ­ն ե ր ի ֆ ի ն ն ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը Ե ր և ա ն ո ւ մ :— Հ ա յա ս տ ա ն ի հ ն ա գ ո ւ յն բ ո ւ ժ ա կ ա ն հ ա ս տ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ը : [ Ե ր և ա ն ի զ ի ն վ ո ր ա կ ա ն հ ի վ ա ն դ ա ն ո ց ի 1 2 5 - ա մ յս ւ - կ ը ] ••— Բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յա ն ե ր ե կ ո : [ Ո ւ ս ա ն ո ղ ն ե ր ի հ ա ն ­դ ի պ ո ւ մ ը ] :— Ջ ե ր մ ո ւ կ կ ո ւ ր ո ր տ ո ւ մ : . [ Ա ռ ո ղ ջ ա ր ա ն ի և շ ր ջ ա կ ա յք ի բ ա ր ե կ ա ր գ մ ա ն մ ա ս ի ն ] :— Ն ո ր բ ն ա կ ա ­վ ա յր ե ր Հ Ս Ս Հ ք ա ր տ ե զ ի վ ր ա :— Կ ի տ ր ո ն ա թ թ վ ի գ ո ր ­ծ ա ր ա ն : [ Կ ա ռ ո ւ ց ո ւ մ ը ' Ս պ ի տ ա կ ի շ ր ջ ա ն ո ւ մ ] :

2 2 0 1 . Հ Ա Մ Ա Ռ Ո Տ լո ւ ր ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ­ն ի ց : 1 9 5 4 , ւ ս ա ր ի լ , է շ 4 1 — 4 4 :

Բ ո վ ւ ս ն դ . ' Հ ա յա ս տ ա ն ի կ ե ր պ ա ր վ ե ս տ ա գ ե տ ն ե ր ի 4 - ր դ հ ա մ ա գ ո ւ մ ա ր ը :— Հ ա յա ս տ ա ն ի գ յո ւ ղ ա կ ա ն բ ժ ի շ կ ն ե ր ի հ ա մ ա գ ո ւ մ ա ր ը :— Գ ի տ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ա կ ­ց ո ւ թ յո ւ ն : [ Մ ա ր տ ի ն : Հ Ս Ս Հ Դ ի տ . ա կ ա դ ե մ ի ա յո ւ մ ] :— Հ ա յա ս տ ա ն ի ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ն ե ր ի մ ի ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ : — Դ ե ր ա ս ա ն ո ւ հ ի Հ ա յկ ա ն ո ւ շ Դ ա ն ի ե լ յա ն ի ծ ն ն դ յա ն 6 0 - ա մ յա կ ը :— Հ ա յա ս տ ա ն ի ա ո ա ջ ի ն բ ժ շ կ ա կ ա ն գ ի տ ա ­հ ե տ ա զ ո տ ա կ ա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ : [ Մ ա լ ա ր ի ա յի ևբ ժ շ կ ա կ ա ն պ ա ր ա զ ի տ ո լ ո գ ի ա յի ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ի 3 0 տ ա ­ր ի ն ] : — Ն ո ր կ ի ն ո ն կ ա ր ն ե ր :— Ս ո վ ե տ ա - հ ո ւ ն գ ա ր ս ւ կ ա ն բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յա ն մ ի ա մ ս յա կ :— Ե ր և ա ն ի ե ր ա ժ շ տ ա կ ա ն դ պ ր ո ց ի 1 5 տ ա ր ի ն :— Գ ի տ ա կ ա ն հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ­ն ե ր : [ Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե մ ի ա յի հ ր ա տ ա ­ր ա կ չ ո ւ թ յ ա մ բ ] :— Հ ա յա ս տ ա ն ի ա յգ ի ն ե ր ո ւ մ :— Յ ո ւ ղ իև պ ա ն ր ի ա ր տ ա դ ր ո ւ թ յո ւ ն ը :— Շ ե ր ա մ ա պ ա հ ո ւ թ յա ն զ ա ր գ ա ց ո ւ մ ը :— Մ ի գ յո ւ ղ ի ի ն տ ե |ի գ ե ն ց ի ա ն ; — Հ ա խ -

Տ ա պ ւս կ ո ւ գ ո ր ծ ա ր ա ն ո ւ մ :— է ջ մ ի ա ծ ի ն ք ս ւդ ս ւո հ ո ա рր ե կ ա ր գ ո ւ մ ը : ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ Թ ո ր ո ս Թ ո ո ս ւմ ա Օ ւա Й , Բա Ո *Ո ա Գ"*10 ո ւ ս ո ւ մ ն ա կ ա ն հ ա ս ս ւ ա տ ո ս ո ո .ոն ի ն ն վ ի ր վ ա ծ ե ր ե կ ո : [ Ծ ն ն դ յա ն 9 0 - ա մ յա կ ի ա ո » ի վ ֊ Շ ս ,հ | ,ն Ի Գ ո ր ծ ե ր ի ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս "1 > ր ե ա (փ ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ն ե ր ի տ ա ն ը ] : 1' Լ < ա յա ս տ ա ն ի Պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ա ս ր ա հ ո ւ մ - я

2 2 0 2 . Հ Ա Մ Ա Ռ Ո Տ |Ո 1ր ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա - Г Г 1ШЛ է ՈևՈ ի ն ա կ ի գ ո ո ծ ե ր ի ց 1 8 5 « ձ , . . , ?ն ի ց : 1 0 5 4 , հ ո ւ լ ի ս - օ գ ւ ա ա ., է ջ 4 3 - 5 0 : 1 Ե Ո ի ա ա ս ա ր դ մ ա ս ն ա գ ե տ ն ե ր ի ն ո ր Խ մ ո Լ - Ւ « հ

Բ ո վ ս ւ ն դ .՝ Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Հ Գ ե ր ա գ ո ւ յն Ս ո վ ե տ հ յ ա ն ա Կա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ :— Ե ր և ա ն ի Մ Լ ո մ ա ո հ ս ե ս ի ա ն : Գ ե ր մ ս ւ ն ա - ս ո վ ե տ ա կ ա ն բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յա ն ®ա ր ա ն ո ւ մ :— IԲ ն ա կ ա ր ա ն ա յի ն շ ի ն ա ո ա ո ո ա ւ ո ւ ն - Ր Րը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ը Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ : ֊ օ ^ - Ք ա » է Ր " » » ա կ ա ն « ա ս ա ա տ ո ,հ ո ւ ն ն ե ր ի ց ա ն ֊"Կ ե ր պ ա ր վ ե ս տ ա գ ե տ ն ե ր ի Ա ն դ ր կ ո վ կ ա ս յա ն կ ո ն ֆ ե - ^ а п Ь п И г Г , 4 ' " 1 մ հ * հ ն ա 0 հ Ր : ֊Դ « 4 Ր ո ց ա կ ա ն ն ո „ր ա ն ս : Ա ր զ ն ի ջ ր ա է լ ե կ տ ր ա կ ա յա ն ի շ ի ն ա ր ա ր ո լ - ̂ Г ՞ , ՝ " 8 " ' 1 մ ե ք ե ն ա ն ե ր :- Ա ր տ ա ս ա հ մ ա ն -թ յո ւ ն ը : Ն կ ա ր ի չ Հ ա ր ա թ յո ւ ն Շ ա մ շ ի ն յա ն ի ս տ ե ղ ծ ս ,- շ շ ո Տ Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ -գ ո ր շ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ց ո .ց ա հ ա ն դ ե ս : [ Հ ա յա ս տ ա ն ի պ Ա . Г ,1Ո' ր հ ր « " Վ հ տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա -ւո ա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ա ս ր ա հ ո ւ մ , ն կ ա ր չ ի մ ա հ վ ա ն 4 0 - ռ . ^ ս ' Ւ-2 5 7 — 8 0 :ւ ս մ յա կ ի ա ո թ ի վ ] : ֊Հ ո ւ շ ա տ ա խ տ ա կ ի պ ա տ ի վ „ ո ւ ս , ո . . , . յ . ւ о ,է " * ս ա ս տ ա ն Ի « ե տ Ո ւկ ր ա ի ն ա ւհ մ ե ո ամ ե ծ գ ր ո ղ Ա . Ս . Գ ր ի ր ո յ ե դ ո վ ի :— Հ ա յա ս տ ա ն ի բ ա ր ձ - Գ ի տ ա ե ա ր « Օ Օ ֊ա մ յա կ ի ն շ ո ւմ ը Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ -ր ս ւ գ ո ւ յն ո ւ ս ո ւ մ ն ա կ ա ն հ ա ս տ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն ո ր Հ ւ Տ յ ա ս Տ հ Г Т 1 Ա.հսք ,“ ! է ՚^ Ք Վ ՚ս մ ֊ Վ ր ա ս տ ա ն ի ,շ ր ջ ա ն ա վ ա ր տ ն ե ր ը : [ Վ ի ճ ա կ ա գ ր ա կ ա ն տ վ յ ա լ ն ե ր ] : — Ա ւ ե ո ս ա Ր ո I I ' ւ ,» 1Ր 1ւ? ա ն Ի ] - — Ն ո ր ա շ խ ա տ ո ւթ յո ւ նՀ ո ւ ն գ ա ր ա կ ա ն ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ն ե ր ը Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ : - Հ ա ր ի , Հ ա Ա ո ո ն '’ 1̂ մ ա ս Ի ն : ֊ժ ո ղ ո վ ՈՈա կ ա նժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն դ ե մ ո կ ր ա տ ի ա յի ե ր կ ր ն հ ր ի գ ր ո ղ ն ե ր ի հ? Ո, ո Լ \ " ?П 1 ш С Ь 7 0 - ա մ յ ա կ ը :_ Ա .ր տ ա ս ս ւհ .ա շ խ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը հ ա յե ր ե ն ւ ե զ վ ո փ - Ա ր տ ա շ ա տ ի ս ա գ ի ո - Г « П „ г к Հ ա 1ա ,,տ ս ' ն ո ւ մ : - Ե ր գ ի ծ ա կ ա ն ա մ - շ ր ջ ա ն ա յի ն թ ա տ ր ո ն ի 2 0 - ա մ յ ա կ ը : - Հ ա յա ս տ ա ն ի и ш а р Г 2 5 ^ < |ա ր դ ] :~ * Պ Իո ն ե Ո »ս պ ա ռ ո ղ ա կ ա ն կ ո պ ե ր ա ց ի ա յի ո ւ թ ե ր ո ր դ հ ա մ ա գ ո ւ մ ա - գ ո ո „ ՞ " “ 7 ն : - կ Ի ն ,ո ն Կ«“ Ո ն եր հ ա յե ր ե ն մ ա կ ա ­ր ը :— Ա շ խ ա տ ա վ ո ր ն ե ր ի ա մ ա ռ ա յի ն հ ա ն գ ի ս տ ը :— ,ե ն ո հ , հ ք , Կա ն 8 ա մ ս ւ լս ա ր ա ն ի ը ՈրԼ ե ն ի ն ա կ ա ն ի և Կ ի ր ո վ ա կ ս ւ ն ի ե ր ա ժ շ տ ա կ ա ն դ պ ր ո ց - թ յ ա Ը հ ա մ ա Ս ' ' 7 Պ 1>Ո1ո., ! : ՜ ? , 'ա ն Ո ,կ ն հ ր ի ա ո ո դ ջ ո լ-ն ե ր ը :— Ե ր և ա ն ի ք ա ղ ա ք ա յի ն բ յ ո ւ ջ ե ն :— Ա խ տ ա յի , ,հ ն 1 ___ Դ -ա ո ո ո ս .! ., г г 5 հ ր ա ! | " ն ճ ա մ բ ա ր ն ե ր ի Ա ա -բ ա ր հ կ ա ր գ ո ւ մ ը :— Ե ր և ա ն ի ն ո ր կ ա յա ր ա ն ի շ ի ն ա ր ա - մ ե ր գ ն ե ո Կ հ ո ո Ո ւ г 1 2ե ^ հ ր :— Ս ի մ ֆ ո ն ի կ հ ա ­ր ո ւ թ յո ւ ն ը : [ Ե ր կ ա թ ո ւ ղ ա յ ի ն ] :— Գ ի տ ա կ ա ն ա ր շ ա - ր ա ո ո ւ ա ո ւ ն ո Հ .Կ " * 0 " 1* — Բ ն ա կ ա ր ա ն ա յի ն շ ի ն ա -վ ա խ ո ւ մ բ :— Ո ո ո գ մ ա ն ն ո ր ջ ր ա ն ց ք ն ե ր ի կ ա ո ո ւ ց ո ւ մ : - օ գ ն ո ւ թ յո ւ ն ո օ ա ւ ո հ Ո Т ՛ " о | ,տ ա |ս ս ,4 ե ւո ն ե 1,Ի Հ ա յա ս տ ա ն ի Ս ո վ ե տ ա կ ա ն գ ր ո ղ ն ե ր ի հ ա մ ա գ ո ւ մ ա - ր ր : ք Ա ո տ ւ Տ հ ա 1:ւ1ա Ր 7 ՛ ° Ի Կ ն ք ա յ ի ն ջ ր ե - ր ը : [ Տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ա վ Ե ր և ա ն ո ւ մ , հ ո ւ լի ս ի 2 1 — 2 3 - ի ն : վ ա ն դ ա կ ի ո ո ո ւ ս ս մ ո - г а г ւ 7 . . ^ " ‘ Ի РшРа Рш -ք ՚ա ց մ ա ն խ ո ս ք ՝ Ա վ ե տ ի ք 1’ ս ա հ ա կ յ ա ն ի ] :— Հ ա յա ս - ն ո ւ մ 1 — Շ ո օ ա ն ա ւ հ ն Ь Ь Г .п г п ^ й Ա 1ա վ ե ր դ ւ ս ? ր ջ ա _տ ա ն ի և Ա դ ր բ ե ջ ա ն ի ա ր վ ե ս տ ա գ ե տ ն ե ր ի բ ա ր ե կ ա - 2 2 0 5 Հ Ա լ ո ւ Ռ Ո Տ կ ե ն " Ր ո ? ն ե 1, Ի բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ մ ը :մ ո ւ թ յո ւ ն ը : [ Բ ս ւ ք վ ի պ ե տ ա կ ա ն թ ա տ ր ո ն ի հ յո ւ ր ա - ն ի օ : 1 8 5 4 հ ո ե ւ ո , " г ЧГ * ! " Վ հ տ ա Կա 0 Հ ա յա ս տ ա -խ ս ւ ղ ե ր ը ] :— Ա . Պ . Յ ե խ ո վ ի մ ա հ վ ա ն 5 0 - ս ւ մ յս ւ կ ր :— Բ ո ւ1ւււՈ ո ՚* 1Гц... " V * ՚Հ ն ա գ ի տ ա կ ա ն պ ե ղ ո ւ մ ն ե ր Կ ա ր մ ի ր բ լ ո ւ ր ո ւ մ : [ Պ ե - ա մ յա կ ի ա ո թ ի վ - » # В С ? > ш 0 Ш *ղ ո ւ մ ն ե ր ը կ ա տ ա ր վ ո ւ մ է Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա - ս ա ն դ յա ն ա կ ա ն Ц п а ш О ш Г ւ! ; մ շ “ ա |1ա (! Ն ա 1 ՜կ ս ւ դ ե մ ի ա յի և է ե ն ի ն գ ր ա դ ի Պ ե տ ա կ ա ն է ր մ ի տ ա ժ ի բ ա ն ա ս ի ր ա կ ա ն ա ? խ ա տ Լ ա ն ա ! ո հ ^ հ,ա ւ ' ա փ “ Գ " 1»նհ ն ա գ ի տ ա կ ա ն ա ր շ ա վ ա խ մ բ ի կ ո ղ մ ի ց Բ. Պ ի ո տ ր ո վ ս - թ յա ն ք ա ղ ա ք ն ե ր ո ւ մ ա ն ո Ь Г Խ И ո ! ^ " ւ՜կ ա ղ ե կ ա վ ա ր ո ւ թ յ ա մ բ ] :— Պ ր ո ֆ . Կ ո ս տ ա ն դ ի ն Ս ա ր ա - ե ր ե կ ո ն ե ր ] :— Վ ա ւ ե ր հ Յ ա ե ո մ ւ ե հ .. ’ Բ ո "ջ ե վ Ի մ ա հ ը : Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ ո յւ ն ն ե ր ի ա - վ ա ն 3 0 - ա մ յա կ ր ^ ն ո հ ս ա մ ^ ո Ь п Ы г“ Г ь ^ . » օ Տ ՜

ա մ ս ա գ է ր : " « Հ ա յ ա ս տ ա ն ի կ ո լ տ ն տ ե ս ա կ ա ն » ^ օ ր գ ա ն ՝ ^ Հ % հ ա ա ւ &Հ Ս Ս Հ Գ յո ւ ղ ա տ ն տ ե ս ո ւ թ յա ն մ ի ն ի յ « ո ր ո լ թ , ա ն ] : - Գ ա - վ ա ն 2 5 - ա մ յա կ ի ա ո թ ի վ : [ Զ ե կ ո ւ ց ո ւ մ ' Ռ ո ա ե ն Զ ա ով ա ո ա գ ի տ ա կ ա ն թ ա ն գ ա ր ա ն : [ Կ ի ր ո վ ա կ ա ն ւ ւ ւ մ ] - յա ն ի : Հ ո ,շ ե ր ' Ս տ ե փ ա ն Զ ո ր յ ա ն ի ] : - Բ ո ս ո ա ո ա ե ա նԵ ր ի տ ա ս ա ր դ լ ր ա գ ր ո ղ ն ե ր : [ Պ ե տ ա կ ա ն հ ա մ ա լ ս ա ր ա - ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա զ ա տ ա գ ր մ ա ն 1 0 - ա մ յա կ ի ա ո թ ի վ : - Պ ա տ -Ф 9 9 М Ш! ,ш Й к ШПСШ ,1Ш Т ПЬТ ^ 1 Ш1ф, С ]:п , կ ե ր ա հ ա ն դ ե ս գ յո ւ ղ ո ւ մ : [ Հ ա յա ս տ ա ն ի կ ե ո պ ա ր վ ե ս -

Л « ո Վ ե տ ա Կ ա ն ^ ա յա ս տ ա - տ ա գ ե տ ն ե ր հ մ ի ո ւ թ յա ն շ ր ջ ի կ պ ա տ կ ե ր ա հ ա ն դ ե ս իԻ ր ՛ 1 8 5 4 , Ահ ւ տ ո . , է շ յ 7 - 6 0 . մ ա ս ի ն ] :— Հ ա յ պ ա ր բ ե ր ա կ ա ն մ ա մ ո ւ լի բ ի բ լի ո գ ր ա -

1 ձ " Ր Տ հ " “ <№ ^ Հ ա յ կ ա կ ա ն Ս Ս Հ Պ ե տ ա - ֆ ի ա : [ Հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը ՛ Հ ա յա ս տ ա ն ի Պ ե տ ա կ ա նկ ա ն Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն ո ւ մ : [ Ա ր տ ա ս ա հ մ ա ն ի հ ե տ Գ ր ա պ ա լ ա տ ի ՛ կ ա զ մ ո ղ ՝ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Պ ե տ ր ո ս յւ ս ն ] :—կ ո ւ լ տ ո ւ ր ա կ ա ն կ ա պ ի Հ ա յ կ ա կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ը , Ս ո - Կ ո մ պ ո զ ի տ ո ր Ա ր ա մ Խ ա չ ա տ ր յա ն ի հ ա մ ե ր գ ն ե ր ը : վ ե տ ա կ ա ն Մ ի ո ւ թ յա ն հ ե տ բ ա ր ե կ ա մ ա կ ա ն կ ա պ ե ր ի [ Մ ե կ ա մ ս յա հ ա մ ե ր գ ն ե ր հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն տ ա ո - Օ ո ւ մ ի ն ա կ ա ս ը ն կ ե ր ո ւ թ յա ն մ ի ջ ո ց ո վ , ս տ ա ց ե լ է հ ա յ- | ե ր ք ս ւ ղ ա ք ն ե ո ա մ և շ ր ջ ա ն ն ե ր ո ւ մ ] :— Ն կ ա ր ի չ Վ . Մ . կ ա կ ա ն հ ի ն ձ ե ռ ա գ ր ե ր ի մ ի հ ա ր ո ւ ս տ հ ա վ ա ք ա ծ ո ւ ՛ Գ ա յֆ ե ջ յա ն ի ծ ն ն դ յա ն 7 5 - ա մ յա կ ը : [ Ա յ դ ա ո թ ի վ Ե - թ վ ո վ 4 2 ձ ե ո ա գ ի ր : Ն վ ե ր ն ո ւ ղ ա ր կ ե լ ե ն Ռ ո ւ մ ի ն ի ս ւ յի ր ե վ ա ն ի Ա ր վ ե ս տ ի ա շ խ ա տ ո ղ ն ե ր ի տ ա ն ր կ ա յա ց ա վ հ ա յե ր ը : Գ ո ր ծ ի ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ղ ն ե ր ի ց մ ե կ ը հ ա ն դ ի - հ ո բ ե Ա ս ւն ս ւկ ա ն ե ր ե կ ւ ւ ] :— Վ յե տ ն ա մ ա - Ս ո վ ե տ ա կ ա ն ս ա ց ե լ է Վ ւ ս զ գ ե ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս Պ ա լ ճ յ ա ն ը ] : — Պ ե - բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ա յս ւ ս տ ա - ղ ո ւ մ ն ե ր Կ ա ր մ ի ր բ լ ո ւ ր ա մ : [ Գ լ խ ս ւ վ ո ր ո ւ թ ա յմ բ Հ Ս Ս Հ ն ո ւ մ :— Շ ի ն ա ր ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը Ա լ ա վ ե ր դ ո ւ մ :— Ի ւ ո ր հ ր դ ա կ - Գ ի տ ո ւ թ յա ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե մ ի ա յի թ ղ թ ա կ ի ց - ւ ս ն դ ա մ ' ց ո լ թ յո ւ ն ն վ ի ր վ ա ծ ս ե յս մ ա կ ա յո ւ ն ( շ ա ր ժ ա դ ի մ ա ց կ ո ւ ն ) Բ ո ր ի ս Պ ի ո տ ր ո վ ս կ ո ւ : Հ ա յ տ ն ա բ ե ր վ ա ծ ե ն 9 ն ո ր շ ի ն ա ր ա ր ո ւ թ յա ն հ ա ր ց ե ր ի ն :— Պ ա տ վ ա վ ո ր կ ո չո ւ մ ն ե րշ ե ն ք ե ր , մ ե ծ ք ա ն ա կ ո ւ թ յա մ բ տ ն ա յի ն գ ո ր ծ ա ծ ա թ յ ա ն ա ր վ ե ս տ ի ա շ խ ա տ ո ղ ն ե ր ի ն .— Ա զ գ ա գ ր ա կ ա ն ա ս ո ւ մ - Ի ր ե ր : Մ ի և ն ո ւ յն ժ ա մ ա ն ա կ կ ա տ ա ր վ ո ւ մ ե ն Ա ր ի ն ն ա ս ի ր ո լ թ յո ւ ն ն ե ր : [ Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե - բ ե ր դ ի պ ե ղ ո ւ մ ն ե ր ը : Հ ա յ տ ն ա բ ե ր վ ա ծ ե ն հ ի ն տ ա ճ ա - մ ի ա յի պ ա տ մ ո ւ թ յա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ի ա ր շ ա վ ա խ մ բ ե ր ը ր ի ա վ ե ր ա կ ն ե ր ] :— Ը ն դ ա ր ձ ա կ վ ո ւ մ է գ ր ա դ ա ր ա ն ն ե - Թ ա լ ի ն ի , Ա պ ա ր ա ն ի , Ս ւ ո ե փ ա ն ա վ ա ն ի շ ր ջ ա ն ն ե ր ո ւ մ ր ի ց ա ն ց ը :— Ռ ո ւ մ ի ն ա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա զ ա տ ա գ ր մ ա ն հ ա ր ո ւ ս տ ա զ գ ա գ ր ա կ ա ն ն յո ւ թ ե ր ե ն հ ա վ ա ք ե լ ] :— 1 0 - ա մ յա կ ի ա ո թ ի վ :— Ն ո ր շ ի ն ա ր ա ր ո ւ թ յո ւ ն Լ ե ն ի ն ա - Կ ե ն ց ա ղ ա յի ն գ ո ր ծ ա ծ ո ւ թ յա ն ն ո ր ա գ ո ւ յն ա ո ա ր կ ա ն ե - կ ա ն ո ւ մ :— Ո ս կ ե ր չ ա կ ա ն գ ո ր ծ ա ր ա ն :— Ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ - ր ի մ ե ծ պ ա հ ա ն ջ :— Ա վ տ ո մ ե ք ե ն ա ն ե ր ի վ ա ճ ա ռ ք :—

мԷ Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1 0 7 3

рЬ2 2 0 в . Հ Ա Մ Ա Ռ Ո Տ Щ .р Ь р Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա -

■ * . 2 К - И д ; _ . г -

մ ա ն կ ա վ ա ր ժ ա կ ա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ ] : - Բ յ» 1 ր ա կ ա ս ր ա ս տ ղ ա դ ի տ ա ր ա ն ը : [ Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի , ա կ ա ­դ ե մ ի ա յի ն ո ր ա ս տ ղ ա դ ի տ ա ր ա ն ի կ ա ո ո ւ ց ւ ո մ ը Ա շ ա ա ո ա ե հ 7Ո9ա ն հ Բ յո ւ ր ա կ ա ն գ յո ւ ղ ո ւ մ , Ա ր ա գ ա ծ ի

Ր М Л п п Л п л ш М ա ր տ ի ս տ Վ ա ղ ա ր շ Տ Հ Տ ^ Տ Տ Տ ը ' ^ [ Ծ ն ն դ յ ա ն 8 0 - ա մ յա Ь բ ե ­մ ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն 4 0 - ա մ յա հ ո բ ե լ յ ա ն ը ] : - Հ ն ա գ ի տ ա կ ա ն պ ե ղ ո ւ մ ն ե ր : [ Ա ր թ ի կ ի ց ո չ հ ե ո ո ւ գ ը տ - ն ր վ ո ղ , 7 - ր դ դ ա ր ի Լ մ բ ա թ ա վ ս ւ ն ք ի պ ե ղ ո ւ մ ն ե ր ի մ ա ­ս ի ն : Ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ե ն տ ա ր վ ո ւ մ վ ա ն ք ի վ ե ր ա ­կ ա ն գ ն մ ա ն հ ա մ ա ր ] :— Տ վ հ դ ա ց ի ո ւ ս ո ւ ց ի չ ն ե ր ի պ ա տ ­վ ի ր ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : Հ ա յկ ա կ ա ն ն ո ր բ ա -ւ ե տ : [ է դ գ ա ր Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն ի « Մ ա ր մ ա ր » բ ա լե տ ի մ ա ս ի ն ] :— Ն ո ր է լե կ տ ր ո կ ա յա ն Հ ր ա գ դ ա ն գ ե տ ի վ ր ա :— Ն ո ր ա յգ ի ն ե ր :— Բ ժ շ կ ա կ ա ն ո ւ ս ո ւ մ ն ա ր ա ն :— Տ ե խ ն ի կ ա կ ա ն ո ւ ս ո ւ մ ն ա ր ա ն Ե ր և ա ն ո ւ մ :— Գ ո ր ծ ա ր ա ­ն ա յի ն ա վ ա ն ը :— Տ ե ր մ ո ւ կ կ ո ւ ր ո ր տ ո ւ մ :— Հ ա ն ք ա յի ն ջ ր ի ն ո ր ա ղ բ յո ւ ր :— Հ ա ց ի ն ո ր գ ո ր ծ ա ր ա ն Ե ր և ա ­ն ո ւմ :— Գ յո ւ ղ ա տ ն տ ե ս ո ւ թ յա ն ա շ խ ա տ ո ղ ն ե ր ը ս տ ա ­ն ո ւմ ե ն բ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յն մ ա ս ն ա գ ի տ ա կ ա ն կ ր թ ո ւ ­թ յո ւ ն :— Թ ա տ ե ր ա կ ա ն ի ն ք ն ա գ ո ր ծ խ մ բ ե ր ի ս տ ո ւ գ ա - տ ե ս :

2 2 0 7 . Հ Ա Մ Ա Ռ Ո Տ լո ւ ր ե ր Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յս ւ ս տ ա - ն ի ց : 1 0 5 4 , դ ե կ տ . , է ջ 4 7 — 4 0 :

Բ ո վ ա ն դ .՝ Հ ա յկ ա կ ա ն Ս Ս Հ Գ ե ր ա գ ո ւ յն Ս ո վ ե տ ի և տ ե ղ ա կ ա ն ս ո վ ե տ ն ե ր ի ը ն տ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը :— Ժ ո դ ո վ ը ր - դ ա կ ա ն դ ա տ ա ր ա ն ն ե ր ի ը ն տ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա ր դ յո ւ ն ք ­ն ե ր ը :— Կ ո լո ւ մ բ ի ա յի ա շ խ ա տ ա վ ո ր ն ե ր ի պ ա տ վ ի ր ա ­կ ո ւ թ յո ւ ն ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ :— Հ ա յա ւ ւ տ ա ն ի կ ե ր պ ա ր ­վ ե ս տ ա գ ե տ ն ե ր ի տ ա ր ե կ ա ն ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս ը :— Պ ե տ ա ­կ ա ն հ ա ն ր ա յի ն գ ր ա դ ա ր ա ն ո ւ մ :— Ե ր և ա ն ի Պ ա տ ա ն ի հ ա ն դ ի ս ա տ ե ս ի թ ա տ ր ո ն ի 2 5 տ ա ր ի ն :— Ե ր և ա ն ի հ ա յ­կ ա կ ա ն մ ա ն կ ա վ ա ր ժ ա կ ա ն ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ի 2 0 տ ա ­ր ի ն :— Ա ր և ի ջ ե ր մ ո ւ թ յա ն օ գ տ ա գ ո ր ծ ո ւ մ ը տ ն տ ե ս ա ­կ ա ն կ ա ր ի ք ն ե ր ի հ ա մ ա ր :— Հ ա յա ս տ ա ն ի բ ո ւ ժ ա վ ա յ­ր ե ր ը ձ մ ռ ս ւ ն ը :— Հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ա կ ա դ ե մ ի կ ո ս Վ ի կ տ ո բ Հ ա մ բ ա ր ձ ո ւ մ յա ն ի հ ե տ :— Ռ ո ւ ս - հ ա յե ր ե ն ն ո ր բ ա ո ս ւ - ր ա ն : [ Հ Ս Ս Հ Գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա կ ա դ ե մ ի ա յի հ ր ս ւտ ւս - ր ս ւ կ ա թ ա յմ բ , ա ո ա ջ ի ն հ ա տ ո ր ը 1 0 0 մ ա մ ո ւ լ ծ ա վ ա ­լ ո վ ] : — Ե ր և ա ն ի ւ ի ո ղ ո ց ն ե ր ի բ ա ր ե կ ա ր գ ո ւ մ ը :— Ո ռ ո գ ­մ ա ն ց ա ն ց ի ը ն դ ա ր ձ ա կ ո ւ մ ը :— Ս և ա ն ա Լճի ա փ ե ր ի ա ն տ ա ռ ա պ ա տ ո ւ մ ը : [ Լ ճ ի շ ո ւ ր ջ ը գ ց վ ա ծ ն ո ր ա ն ­տ ա ռ ն ե ր ի տ ա ր ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը հ ա ս ն ո ւ մ է մ ի ք ա ն ի հ ա ­զ ա ր հ ե կ տ ա ր ի ] :— ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ Ն . Բ ո ւ ն ի ա թ յս ւ ն ի ն ն վ ի ր վ ա ծ ե ր ե կ ո : [ Դ ե կ տ ե մ բ ե ր ի 0 - ի ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ն ե ր ի մ ի ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ ] :— Ա ր դ յո ւ ն ա բ ե ­ր ա կ ա ն ա ր տ ա դ ր ա ն ք ի տ ա ր ե կ ա ն պ լա ն ի կ ա տ ա ր ո ւ ­մ ը : [ Ը ն թ ա ց ի կ տ ա ր ո ւ մ հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ո ւ մ յո ւ ­ր ա ց վ ա ծ է 1 5 0 տ ե ս ա կ ի ա ր դ յո ւ ն ա բ ե ր ա կ ա ն զ ա ն ա ­զ ա ն ա պ ր ա ն ք ն ե ր ] :— Ն ո ր Կ ի ն ո ՜թ ա տ ր ո ն Ե ր և ա ն ո ւ մ :

2 2 0 8 . Հ Ա Մ Բ Ա Ր 2 Ո Ի Մ Յ Ա Ն Լ . Դ ո կ տ . :— Ե ր ա ժ շ տ ա ­գ ե տ Ա շ ո տ Պ ա տ մ ա գ ր յա ն ի զ գ ա յա ց ո ւ ն ց մ ե կ հ ա յտ ­ն ո ւ թ յո ւ ն ը Ք ե մ բ ր ի ջ ի ա ր և ե լ ա գ ե տ ն ե ր ո ւ մ ի ջ ա զ գ ա ­յի ն հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ն մ ե ջ : [ 2 3 - ր դ հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ը տ ե ղ ի է ո ւ ն ե ց ե լ 1 0 5 4 - ի օ գ ո ս տ ո ս ի ն , Ա ն գ լի ւ ս յո ւ մ : Ը ս տՊ ա տ մ ա գ ր յա ն ի զ ե կ ո ւ ց մ ա ն , ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն ա ր վ ե ս տ ի տ ա ր ր ե ր ը ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ե ր ա ժ շ տ ո ւ թ յա ն մ ե ջ ա ո ա ջ ի ն ա ն գ ա մ օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ե լ ե ն ո չ թ ե Գ ե ր մ ա ն ի ա յո ւ մ1 8 - ր դ դ ա ր ո ւ մ , ա յլ Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ , Գ ե ր մ ա ն ի ա յի ց չ ո ր ս դ ա ր ա ո ս ւ ջ : Զ ե կ ո ւ ց մ ա ն թ ե մ ա ն է ' « ժ ո ղ ո վ ը ր -

^ ^ П р Ь р , գ ո ր ծ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն

* т ш ւ '՛է

ե ր ա ժ շ տ ո ւ թ յա ն մ ե ջ 1 2 - ր դ գ ա ր ո ւ ն » : Հ ա ր ց ա զ ր ո ւ յցզ ե կ ո ւ ց ո ղ ի հ ե տ ] : 1 9 5 4 , դ ե կ ա . , է շ 5 8 — 5<:

2 2 0 0 . Հ Ա Ց ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա ր տ ա ս ա հ մ ա ն յա ն գ ո ր Օ ի չ- ն ե ր ը Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ : [ Ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յա ն կ ա ռ ա վ ա ր ո ւ թ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց , ա յց ե լ ա թ յա ն - ն ե ր ա ր դ յո ւ ն ա բ ե ր ա կ ա ն ձ ե ռ ն ա ր կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր , մ շ ա կ ո ւ ­թ ա յի ն կ ե ն տ ր ո ն ն ե ր ] : 1 0 5 4 , հ ո ւ լ ի ս - օ գ ո ս տ ., է շ 2 2 - 2 8 :

Ն կ . ' Մ ի խ ո ւ մ բ պ ա տ վ ի ր ա կ ն ե ր Ե ր և ա ն ի գ ո ր ծ ա ­ր ա ն ն ե ր ի ց մ ե կ ո ւ մ :— Հ ո գ ե շ ն ո ր հ Գ ն ե լ վ ա ր դ ա պ ե տ ը մ ի խ ո ւ մ բ հ ա յր ե ն ա դ ա ր ձ ե ր ի տ ա ս ա ր դ ն ե ր ի մ ե տ :

2 2 1 0 . Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ո Ւ Մ ս ո վ ե տ ա կ ա ն կ ա ր գ ե ր իհ ա ս տ ա տ մ ա ն 8 8 - ր դ տ ա ր ե դ ա ր ձ ի ն շ ո ւմ ը Ս փ յո ւ ռ ­ք ո ւ մ : ( Ք ա ղ վ ա ծ Ս փ յո ւ ռ ք ի հ ա յկ ա կ ա ն թ ե ր թ ե ր ի ց ) :1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր է ջ 5 4 — 5 8 : *

2 2 1 1 . Հ Ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն Ս ո վ ե տ ա կ ա ն Ս ո ց ի ա լ ի ս տ ա կ ա ն Ռ ե ս պ ո ւ բ լի կ ա յի Գ ե ր ա գ ո ւ յն Ս ո վ ե տ ի ն ա խ ա գ ա հ ո ւ ­թ յա ն ն ա խ ա գ ա հ © . Ա ո ո ւ շ ւ ս ն յա ն ի ն : Հ ա յկ ա կ ա ն Ս ո ­վ ե տ ա կ ա ն Ս ո ց ի ա լ ի ս տ ա կ ա ն Ռ ե ս պ ո ւ բ լի կ ա յի Մ ի ­ն ի ս տ ր ն ե ր ի Ս ո վ ե տ ի ն ա խ ա գ ա հ Ն ւ Ք ո չ ի ն յս ւ ն ի Ա : Գ ե ­ր ա գ ո ւ յն հ ո գ և ո ր խ ո ր հ ր դ ի շ ն ո ր հ ա կ ա լ ա կ ա ն հ ե ռ ա ­գ ի ր ը Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ ս ո վ ե տ ա կ ա ն կ ա ր գ ե ր ի հ ա ս ­տ ա տ մ ա ն 8 4 - ր դ տ ա ր ե դ ա ր ձ ի ա ռ թ ի վ : 1 0 5 4 , ն ո յե մ բ . , է ջ 8 :

2 2 1 2 . Հ Ա Ն Գ Ի Ս Տ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Ծ ա յր ա գ ո ւ յն պ ա տ ր ի ա ր ք և կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ո ր ի ն ս . օ ձ ո ւ թ յո ւ ն Տ . Տ . Գ և ո ր գ Զ - ի : 1 9 5 4 , մ ա յի ս , է ջ 8 :

2 2 1 8 . Հ Ա Ն Գ Ի Ս Տ ա ր ժ ա ն ա պ ա տ ի վ Տ . Գ և ո ր գ ք ա ­հ ա ն ա Մ ե լ ք ո ն յա ն ի : [ Մ ա հ ա խ ո ս ա կ ա ն : Կ ե ն ս ա գ ր ա ­կ ա ն ] : 1 9 5 4 , մ ա ր տ , է շ 8 3 :

2 2 1 4 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ւ Ն ] : — Ա մ ա ն ո ր ի և Ս .Ծ ն ն դ յ ա ն բ ա ր ե մ ա ղ թ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն :1 9 5 4 , հ ո ւ ն վ ա ր , է ջ 1 2 — 1 4 :

2 2 1 5 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց ի մ ա ս տ ո ւ ն հ ա յր ա պ ե տ ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : [ Գ և ո ր գ Ջ - ի մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ : Կ յա ն ք ի և գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն ] :1 9 5 4 , հ ո ւ ն ի ս , է ջ 8 — 8 :

2 2 1 8 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — « Ա վ ե տ ա ր ա ն ի պ ա տ գ ա մ ն ե ր » : Ս ի ո ն ե պ ի ս կ ո պ ո ս : Բ ո ւ ե ն ո ս - Ա յր ե ս ,տ պ ա ր ա ն , « Ա ր ա ր ա տ » , 1 0 5 8 , 2 0 8 է շ : [ Գ ր ա խ ո ս ո ւ ­թ յ ո ւ ն ] : 1 9 5 4 , հ ո կ տ . , է ջ 8 1 — 8 3 :

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Ա . Հ . :2 2 1 7 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն ՚ Ա Ր Թ Ո Ի Ն ] : — Գ ե ր ա շ ն ո ր հ

Մ ա մ բ ր ե ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Գ ա լ ֆ ա յա ն ի ք ա հ ա ն ա յո ւ - թ ա ն ե ր ե ս ն ա մ ա կ ը : [ Ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի դ ի մ ա ն կ ա ­ր ո վ ] : 1 9 5 4 , ն ո յե մ բ . , է ջ 8 — 8 :

2 2 1 8 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ւ Ն ] : — Ե ղ ի շ ե Յ ա ր ե ն ց : « Ը ն տ ի ր ե ր կ ե ր » , Հ ա յպ ե տ հ ր ա տ , Ե ր և ա ն , 1 9 5 4 թ . 6 1 8 է շ : [ Գ ր ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ] : 1 9 5 4 , ն ո յե մ բ . , է ջ 8 1 — 68:

Ս տ ո ր ա գ ր . ' Ա . Հ . :2 2 1 9 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ւ Ն ] : — Հ ա մ ա զ գ ա յի ն

մ ե ծ ս ո ւ գ ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : [ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց կ ա թ ո ­ղ ի կ ո ս Գ և ո ր գ Զ - ի մ ա հ վ ա ն ա ռ թ ի վ ] : 1 9 5 4 , հ ո ւ լի ս - օ գ ո ս տ . , է ջ 8 — 6 :

2 2 2 0 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ւ Ն ] : — Հ ա յա ս տ ա ն յա յցա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ և հ ա յր ե ն ի պ ե տ ո ւ թ յա ն փ ո խ հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : 1 9 5 4 ,մ ա ր տ , է շ 5 — 8 :

2 2 2 1 . [ Հ Ա Տ Ա Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ւ Ն ] : — Մ ե ր թ ա ր գ մ ա ­ն ի չ վ ա ր դ ա պ ե տ ն ե ր ը : Խ մ բ ա գ ր ա կ ա ն : [ Մ ե ս ր ո պ Մ ա շ - տ ո ց , Ե ղ ի շ ե , Մ ո վ ս ե ս Խ ո ր ե ն ւ ս ց ի , Դ ա վ ի թ Ա ն հ ա ղ թ , Գ ր ի գ ո ր Ն ա ր ե կ ա ց ի , Ն ե ր ս ե ս Շ ն ո ր հ ա յի : Հ ն ա գ ո ւ յնթ ա ր գ մ ա ն ի չ ն ե ր ի կ ա տ ա ր ա ծ դ ե ր ը . հ ա յ մ շ ա կ ո ւ յթ ի զ ա ր գ ա ց մ ա ն պ ա տ մ ո ւ թ յա ն մ ե շ ] : 1 9 5 4 , հ ո կ տ ., է շ 3—7:

2 2 2 2 . [ Հ Ա Տ Ի Տ Յ Ա Ն Ա Ր Թ Ո Ւ Ն ] : — Մ ի ք ա յե լ Ն ս ղ - բ ա ն դ յա ն : ( Ծ ն ն դ յ ա ն 1 2 5 - ա մ յա կ ի ա ռ թ ի վ ) : Խ մ բ ա ­գ ր ա կ ա ն : 1 0 5 4 , դ ե կ տ . , է շ 8 — 5 :

( Շ ա ր ո ւ ն ա կ ե լ ի )