л ՜ Ж 7 ? Ե - n Latert.nla.am › archive › HGG AMSAGIR › echmiadzin... · ՄԱՐԻԱՄ...

л ՜ Ж 7 ? Ե

ՊԱէ^ՏՕՆԱԿԱՆԱՄՍԱԳԻՐ

Հ Ա Յ Ր Ա Պ ե Տ Ա Կ Ա Ն

Ա Թ Ո Ռ Ո Ց

Ս. ԷԶՄԻԱԾՆԻ

. О ц , ք~% ,Լ Հ Ո ս - Ա ի ս п ь - Л н ■“ >. г ՛. ’<Լ

" Հ Ч Г է • ! ՚ >

1 9 9 7 Կ\ ԱԳէ>_ք \ \ ւ ւ ^ '

1997 ԱԶՍԻԱԾԻՆ Զ-Ա 271

ԲՈՎԱՆԴԱ ԿՈԻԹ6ՈԻՆ

ՀՈ Վ Վ Ա Պ Ե ՏԱ Կ Ա Ն Ա ՅՑԵ ԼՈ Ի Թ 8Ո Ի Ն Ն Ե ՐՀ ա ղ ո ր դ ա գ ր ո ւթ յո ւն .................................................................................................................. 4Բ. Ա . Գ . - Վեհափ ա ռ Հայրապետի այցելությունը Ավստրիա և

Մ ո ս կ վ ա ...................................................................................................................................5Վեհափառ Հւսյրապետը Գրացում...................................................; ...................................7Վեհափառ Հւսյրապետը Վիեննայում..................................................................................54Վեհափառ Հա յրա պ ետը Մոսկվայում..........................................................................74Մ. Ծ . վ . Ա . - Եվրոպական երկրորդ էկումենիկ համաժողովը.................................85Մ ԱՐԻԱ Մ Վ Ա Ր Դ Ա Ն Յ Ա Ն , Ա ՐՄ ԵՆ ՍՐԿ. Խ Ա Չ Ա Տ Ր Յ Ա Ն - Հույն

Ուղղափաո Եկեղեցու Կոստանդնուպոլսի Տիեզերա կա ն Պատրիարք Նորին Սրբություն Ռարդուղիմեոս Ա -ի այցելությունը Մայր Ա թոո Սուրբ էջմիա ծին................................................................................................ 87

Պ ԱՕՏՈՆԱ ԿԱՆՔՆորին Սրբություն Գա րեգին Ա Կաթողիկոսի խոսքը Նորա յր

արքեպիսկոպոս Պողարյանի հիշատակին.......... ...................................................128Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի Հայրապետական Կոն

դակները և օրհնության գրերը ազգային, եկեղեցական ե մշակութային մի շա րք կազմակերպությունների և անհատ անձնա-վորությունների....................................................................................................................130

Հա յրա պ ետա կա ն գնա հա տ ություն.....................1...................................................... 143Գարեգին Ա վեհա փ ա ո Հայրապետի ցա վակցական հեռագիրը

Սյունիքի մարզին' տեղի ունեցած տարերային աղետի կապակց ո ւթ յա մ բ .............................................................................................................................144

ԿՐՈՆԱ- ԲԱՆԱՍԻՐԱԿԱՆ

ՆԵՐՍԵՍ ՎԱ ՆԱ ԿԱ Ն - Դարավերջյան հայտնություն.................... ՛....................146ՀԱԿՈԲ Ք Յ Ո Ս Ե Յ Ա Ն - Հա տ վա ծներ Ս. Հովհա ն Ոսկեբերանի

Արարածոց մեկնության հայերեն թարգմանությունից........................................ 148Պ ՐՈ Ֆ . Մ ԻՇ Ե Լ վ Ա Ն ԷՍԲՐՈԻԿ - Բյուզանդիայի հայկական

քաղաքականությունը՝ սկսած Հուստինիանոս Բ-ից մինչև Լևոն Գ ............. 170ՊԻՈՆ ՀԱ ԿՈ ԲՅԱ Ն - Աբովյան ե. Ներսես Աշտարակեցի................................. 181ՀԱ 8Ր Ա Պ Ե Տ Օ Ա ՏՎ Ո Ր Յ Ա Ն - Թիֆլիսի Վանքի Ա վա գ եկեղեցու

կրոնա-պատմական թանգարանի պատմություն................................................ 194ՀԱՍՄԻԿ Կ Ա Ր Ա Գ Ո Ի Լ8Ա Ն - «Ն ա հ ա ն շ »-ը ե Հրա չ Ջարդարյանի

«Մ եր կ յա նքը» վեպ ը............................................. : ..................................................209Ա ՍՏՂԻԿ Գ Ե Վ Ո Ր Դ ՑԱ Ն - Սիրարփի Տեր-Ն երսեսյա նի աջակցու

թյունը հայ մանրանկարիչների մատենագիտություն աշխատությանը..................................................................................................................................... 218

ԱՐՈԻՍՅԱԿ Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Յ Ա Ն - Մատենադարանի թիվ 7378ձեոագրի վերանորոգման պատմությունից.............................................................223

Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌՈԻՄ ԵՎ ԹԵՄԵՐՈԻՄ

Մ Ա ՐԻԱ Մ Վ Ա Ր Դ Ա Ն Յ Ա Ն - Եպիսկոպոսական ձեռնադրություն եօծում Մայր Աթոո Սուրբ Էջմիածնում...................................................................... 228

շ 7 շ _________________ Ա & տ - ա Ի Ն 1 9 9 7

Գարեգին Ա Վեհափառ Հայրապետի քարոզը' խոսված Ս. էջմիածնիՄայր Տաճարում, եպիսկոպոսական ձեռնադրության ժամանակ.............. ,3 3

ԿԵՆՍԱԳՐԱԿԱՆՆԵՐՏ . Եզնիկ եպիսկոպոս Պետրոսյսւն...........................................................................Տ . Սեպուհ եպիսկոպոս Ձուլջյսւն...............................................................................Տ . Նավասարդ եպիսկոպոս Կճոյսւն............................................................................... -Տ . Աբրահամ եպիսկոպոս Մկրտչյան.............................................................................-տ. Նաքտան եպիսկոպոս Հովհաննիսյան.................................................................242Տ . Աոաքել եպիսկոպոս Քարամյան . ..................... .................................... ..............Տ Ի Գ Ր Ա Ն Ս Ա ՐԿ Ա Վ Ա Դ Ս Ա Ն Ո Ս 8Ա Ն - Հոգևոր Ծեմարանի

ամավերջի հանդիսություն.......................................................................................... 244Ուխտագնացություն Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի շիրմին...................................................л......... 252Ա Ն Ա Հ Ի Տ Ս Ե Դ Ր Ա Կ ՅԱ Ն - Ք Դ Դ - ի ավարտական վկայագրերի

հանձնման հանդիսությունը Արարատյան Հայրապետական թեմի առաջնորդարանի դա հլիճում.............................................................................. 253

ը ն դ ո ի ն ե լ ո ի թ ց ո ի ն ն ե ր մ ա յ ր ԱԹՈՌՈԻՄ

«Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» շքանշանը հայազգի բարերարին...................... 255«Ս . Գրիգոր Լուսավորիչ» շքանշան ազգանվեր հայորդուն.................................. 255Հունաստանի զինված ուժերի պատվիրակության այցը Մայր Աթոռ

Ս. էջմ ի ա ծի ն ...................................................................................................................2^6Իսպանիայի դեսպանն այցելեց Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիա ծին...........................257Ա նգլիա ցի ուսանողների խմբի ա յցելությունը Մայր Ա թոռ Ս.

էջմիա ծին...........................................................................................................................Հունաստանի պաշտպանության նախարարության պատվիրակության

ա յցը Մայր Աթոռ Ս. էջմիա ծին............................................................................258«Մ սւգա տ է»-ի տնօրենն այցելեց Մայր Աթոռ Ս. էջմիա ծին.............................258

«Երկիր և մշակույթ» ընկերության ներկայացուցիչները Մայր Աթոռում..........259

Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌՈՒՄ - Եկեղեցական բեմ. լուրեր ......................................................... 260

«Эчмиадзин» официальный журнал Эчмиадзипского Католикосата....... 265«ЕиЛпйасЫп» оШсла! топ1Ыу оГ Но1у ЕЙсЬпмасЫп.......................................................267

«ЕиЖпйайипе» ог^апс оШ ас! с1и ՏՅւո1-Տւօջօ сГЕюЬпиасЫт.՝................. ..................... 269

Տ

Խ ս բ ւ ս գ խ ւ ՝ Բ Ա Գ Ր Ա Տ Ա Բ Ե Ղ Ա Գ Ա Լ Ս Տ Յ Ա Ն

Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ ՅԱ Ն ՀԱ Ս ՑԵ Ն

ՀԱ Յ Ա Ս ՏԱ Ն Ի ՀԱ Ն Ր Ա Պ Ե ՏՈ Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն , Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

« Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » Ա Մ ՍԱ ԳՐԻ Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ ՅՈ Ւ Ն

Республика Армения, Эчмиадзин. Редакция журнала «Эчмиадзин».

К6с1асйоп ճշ 1а гсуие «ЕСсЬгшайгшс», ЕюЬгтадапс. Агтёшс.

Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ Ս. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի ՏՊ Ա Ր Ա Ն

<ք'ԱՍ ԱՆԱՒ

Տ- Տ. ԳԱՐեԳՆԻ ԱՌԱԶՆՈՅ

ՎԵՀԱՓԱՌ Ы' ՍՐՐԱԶՆԱԳՈ6 Ն

ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ԱՍՆՆԱՑՆ ՀԱՑՈՕ

4-Զ-ԱԷՋՄԻԱԾԻՆ ՞*997

ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Ա նցնող երկու ամիսները մեր Եկեղեցու հա մա ր կարեւորվեցիԱ միջեկեղեցական հարաբերությունների ու էկումենիկ շարժման բնա գա վառում եւ 1700-ամյսւկի հանդիսությունների շրջագծում տեղի ունեցած երեք նշանակալից իրադարձություններով:

Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գարեգին Ա Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսը հունիսի 23-29-ը Ավստրիա յում մա սնակցեց Եվրոպական Եկեղեցիների Խ որհրդի եւ Կաթոլիկ Եպիսկոպ ոսների Եվրոպական Խորհրդի Գրսւց քաղաքում կազմակերպած Եվրոպական Երկրորդ Էկումենիկ Համաժողովին:

Համաժողովի երկրորդ լիագումար նիստում որպես գլխավոր բանախոս զեկուցումով հանդես եկավ Գարեգին Ա Վեհափառ Հայրապետը: Վեհա փ ա ռի զեկուցումը ոչ միայն մեծ ուշադրությամբ լսվեց եւ բարձրորեն գնահատվեց համաժողովի մասնակիցների կողմից, այլեւ հանգսւմանալի կերպ ով մեկնա բա նվեց զա նգվա ծա յին լրատվության միջոցներով: Համաժողովի ավարտից հետո Վեհափառ Հայրապետ ը Հովվապետական իր ա նդրա նիկ այցելությունը տվեց ավստրիահայ հա մա յնքին, եղավ Վ իեննա յի Մխիթարյան միաբանությունում:

Հուլիսի 1-ին Գարեգին Ա Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսը Վիեննայից ժա մա նեց Մ ոսկվա ' Հա մա յն Ռուսիո Պա տ րիա րք Ա լեքսիյ Բ-ի հետ նախագահելու Կրեմլի «Ո ւսպ ենյա ն» թանգարանում «Հ Ա Յ ԵԿԵՂԵՑՈ Ւ Գ Ա Ն Ձ Ե Ր Ը » ցուցահանդեսի բացման արարողությանը, որը առաջինն Էր 1700-ամյսւկի շրջանակում կազմակերպվելիք համանման միջոցառումների շարքում: Այնուհետեւ մի շարք կարեար հանդիպումներ ունենալով տեղի հա յ հա մա յնքի ներկա յա ցուցիչների հետ ' հուլիսի 4-ին Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը Մոսկվայից վերադարձավ Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին:

1997 թ. հուլիսի 21-24-ը Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գարեգին Ա Վեհափառ Հայրապետի հրավերով վտխադարձ այցելությամբ Հա յա ստ ա ն' Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին ժամանեց Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական Պատրիարք Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Առաջինը: Այցելության ա յս չորս օրերի ընթացքում Նորին Սրբությունը Գարեգին Ա Ամենայն Հա յոց Հայրապետ ի ընկերակցությամբ հանդիպեց Հա յա ստ ա նի Հանրապետության նախագահի հետ, եղա վ հոգեա ր, մշակութային եւ գիտակա ն մի շարք կենտրոններում, ա յցելեց աղետի գոտի, ծանոթացավ Հա յա ստա նի հունական համայնքին:

Ա յս այցելությունն իր կարեար նպաստը բերելով երկու Եկեղեցիների եւ ընդհանրապես միջեկեղեցական հարաբերությունների առա վել զա րգա ցմանը, կարեարվեց նաեւ պատմականորեն, որովհետեւ առաջին անգամ Հա յա ստ ա ն եւ Մ ա յր Աթոռ Ս. Էջմիածին ժամանեց Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական Պատրիարքը:

1997 Ա.Չ.ՍԻԱԾԻՆ а -ւ, 5

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ Ա6ՑԵԼՈԻԹ6ՈԻՆԸ ԱՎՍՏՐԻԱ ԵՎ ՄՈՍԿվԱ

Մ Ե Կ Ն Ո Ւ Մ

Ս ո ւ յն թ վ ա կ ա ն ի հ ո ւ ն ի ս ի 2 0 - ի ն Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը մ ե կ ն ե ց Ա վ ս տ ր ի ա ' ն ա խ ո ր պ ե ս գ լ խ ա վ ո ր բ ա ն ա խ ո ս մ ա ս ն ա կ ց ե լո ւ Գ ր ա ց ք ա ղ ա ք ո ւ մ Ե վ ր ո պ ա յի Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Խ ո ր հ ր դ ի (Ե Ե Խ ) և Կ ա թ ո փ կ Ե պ ի ս կ ո պ ո ս ն ե ր ի Ե վ ր ո պ ա կ ա ն Խ ո ր հ ր դ ի (Կ Ե Ե Խ ) հ ա մ ա տ ե ղ գ ո ւ մ ա ր վ ա ծ մ ի ջ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն Բ հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ն , ի ն չ պ ե ս ն ա և հ ո վ վ ա պ ե - ւ ո ա կ ա ն - հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն ա յց ե լո ւ թ յո ւ ն տ ա լո ւ Ա վ ս տ ր ի ա հ ա յո ց հ ա մ ա յն ք ի ն և ե ր ր ո ր դ ' Հ ա մ ա յն Ռ ո ւ ս ի ո և Մ ո ս կ վ ա յի Պ ա տ ր ի ա ր ք Ա լե ք ս ի յ Բ - ի հ ե տ ն ա խ ա գ ա հ ե յո ւ Մ ո ս կ վ ա յի Կ ր ե մ լի « Ո ւ ս պ ե ն ս կ ա յա » թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւ մ բ ա ց վ ո ղ « Հ ա յ Եկեղեցու գ ա ն ձ ե ր ը » ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս ը ' ն վ ի ր վ ա ծ Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յա ն պ ե տ ա կ ա ն կ ր ո ն ը ն դ ո ւ ն մ ա ն 1 7 0 0 - ա մ յա կ ի ն :

Մ ե կ ն ե լո ւ ց ա ռ ա ջ Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն , ը ս տ ա վ ա ն դ ո ւ թ յա ն , թ ա փ ո ր ո վ ո ւ ղ ղ վ ե ց դ ե պ ի Մ ա յր Տ ա ճ ա ր , ո ւ ր Ի ջ մ ա ն Ս ո ւր բ Ս ե ղ ա ն ի ա ռ ջ և ա ռ Բ ա ր ձ ր յա լն ա ռ ա ք ե ց ի ր գ ո հ ա բ ա ն ա կ ա ն և բ ա ր ի ե ր թ ի ա ղ ո թ ք ը : Ա յն ո ւ հ ե տ և Վ ե հ ա վ ւ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ա կ ի ր ճ կ ե ր պ ո վ ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց Ա վ ս տ ր ի ա մ ե կ ն ե լո ւ մ ա ն ր ա մ ա ս ն ե ր ը , ո ր ի ց հ ե տ ո ա վ տ ո մ ե ք ե ն ա ն ե ր ի շ ա ր ա ս յո ւ ն ը Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յա ն ը ա ռ ա ջ ն ո ր դ ե ց « Զ վ ա ր թ ն ո ց » օ դ ա ն ա վ ա կ ա յա ն :

Ժ Ա Մ Ա Ն Ո Ւ Մ Ա Մ Ս Տ Ե Ր Դ Ա Մ

Ա ռ ա վ ո տ յա ն , տ ե ղ ա կ ա ն ժ ա մ ա ն ա կ ո վ ժ ա մ ը 0 8 .Օ Օ -ին, Ա մ ս տ ե ր դ ա մ ի « Շ խ ի վ ւ հ ո լ » օ դ ա ն ա վ ա կ ա յա ն ժ ա մ ա ն ե ց Ն - Ս .Օ .Տ .Տ ■ Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը , « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի գ ւ խ ա վ ո ր խ մ բ ա գ ի ր Բ ա գ ր ա տ ա բ ե ղ ա Գ ա լս տ յա ն ի ո ւ ղ ե կ ց ո ւ թ յա մ բ :

Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն դ ի մ ա վ ո ր ե լո ւ է ի ն ե կ ե լ Ա ր և մ տ յա ն Ե վ ր ո պ ա յի Հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ և Փ ա ր ի զ ի հ ա յո ց Ա ռ ա ջ ն ո ր դ Գ յո ւ տ ա ր ք . Ն ա գ գ ա շ յա ն ը , Հ ո լ ա ն դ ի ա յի հ ո գ և ո ր հ ո վ ի վ Մ ա ն վ ե լ վ ր դ . Ե ր կ ա թ յա ն ը , թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա տ ե ն ա պ ե տ Պ ե տ ր ո ս Ս ա ր ա ճ յա ն ը , թ ե մ ա կ ա ն ն ե ր Ա ր տ ո Գ ո ւ յո ւ մ ճ յա ն ը , Պ ե ր ճ ճ ե զ մ ե ճ ի ք յա ն ը և Գ ր ի գ ո ր Չ ե ք ե մ ը :

Դ ի մ ա վ ո ր ո ւ մ ի ց և բ ա ր ի գ ա լ ս տ յա ն խ ո ս ք ե ր ի ց հ ե տ ո Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա ռ ա ջ ն ո ր դ վ ե ց «№ 1էօո » հ յո ւ ր ա ն ո ց :

Ս . Պ Ա Տ Ա Ր Ա Գ « Ս Ո Ւ Ր Բ Հ Ո Գ Ի » Հ Ա Յ Ո Ց Ե Կ Ե Ղ Ե Ց Ո Ւ Մ

Հ ո ւ ն ի ս ի 2 2 - ի ն , կ ի ր ա կ ի ա ռ ա վ ո տ յա ն ժ ա մ ը 1 0 .Օ Օ -ին, Ա մ ս տ ե ր դ ա մ ի հ ա յո ց Ս ո ւ ր բ Հ ո գ ի ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ մ ա տ ո ւ ց վ ե ց Ս . Պ ա տ ա ր ա գ , ո ր ի ն մ ա ս ն ա կ ց ե լո ւ է ի ն ե կ ե լ բ ա զ մ ա թ ի վ հ ա յո ր դ ի ն ե ր Հ ո լ ա ն դ ի ա յի տ ա ր բ ե ր շ ր ջ ա ն ն ե ր ի ց ո ւ ք ա ղ ա ք ն ե ր ի ց : Պ ա տ ա ր ա գ ի չ ն է ր « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի խ մ բ ա գ ի ր Բ ա գ ր ա տ ա բ ե ղ ա Գ ա լս տ յա ն ը :

Հ ը ն թ ա ց ս Ս. Պ ա տ ա ր ա գ ի , ք ա ր ո զ ե ց Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ' « Ե ս ե կ ի , զ ի զ կ ե ա ն ս ո ւ ն ի ց ի ն և ա ռ ա ւ ե լ և ս ո ւ ն ի ց ի ն » բ ն ա բ ա ն ո վ : Հ ա յ ո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը ն ա խ փ ա ռ ք Ա գ ո հ ո ւ թ յո ւ ն հ ա յտ ն ե ց Ա մ ե ն ա կ ա լն Ա ս տ ծ ո ւ ն ,

6 Զ-Ա Ա&Ս՚ԻԱԾհՆ 1 9 9 7

դաոձյաւ առիթ ընծա յեց իրեն հա նդիպ եթւ հոլա նդա հա յ իրլ I I I - . . , _____ք ,էհ1, ч Л т и п ! 11Ո1ՈՐ և

լռ ո ւթ յո ւն ը Մ ա յր Ա թ ո ռ Ս ո ւր բ Է ջ մ ի ա ծ ն ի և Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն հ ե տ : Ա յն ո ւ հ ե տ և Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւթ յո ւն ը պ ա տ մ ա կ ա ն ա կ ն ա ր կ կ ա տ ա ր ե ց հ ո լա ն դ ա հ ա յ գ ա ղ ո ւ թ ի մ ա ս ի ն , ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ժ ա մ ա ն ա կ ի ա յն խ ո շ ո ր մ շ ա կ ո ւ թ ա յի ն ձ ե ռ ք բ ե ր ո ւ մ ն ե ր ի ն , ո ր ո ն ք տ ե ղ ի ե ն ո ւ ն ե ց ե յ Ա մ ս տ ե ր դ ա մ ք ա ղ ա ք ո ւ մ ' մ ա ս ն ա վ ո ր ա բ ա ր ն շ ե լ ո վ Ո ս կ ա ն Ե ր և ա ն ց ի վ ա ր դ ա պ ե տ ի կ ո ղ մ ի ց 1 6 6 6 թ վ ա կ ա ն ի ն և հ ր ա տ ա ր ա կ վ ա ծ Ա ս տ վ ա ծ ա շ ո ւ ն չ ը :

Ա պ ա Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց ի ր ա յս ա յց ե լո ւ յծ յւս ն մ ա ն ր ա մ ա ս ն ե ր ը ' մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն Գ ր ա ց ի Բ մ ի ջ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն հ ա մ ա գ ո ւ մ ա ր ի ն և մ ի և ն ո ւ յն ժ ա մ ա ն ա կ հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն ա յց ե յո ւ թ յո ւ ն Ա վ ս տ ր ի ա հ ա յո ց հ ա մ ա յն ք ի ն , ա յն ո ւ հ ե տ և ա ն ձ ա մ բ ն ա խ ա գ ա հ ե յո ւ Ռ ո ւ ս ա ց Ա լե ք ս ի յ Բ Պ ա տ ր ի ա ր ք ի հ ե տ մ ի ա ս ի ն Մ ո ս կ վ ա յո ւ մ բ ա ց վ ո ղ « Հ ա յ Եկեղեցու գ ա ն ձ ե ր ը » ն ա խ ա դ ե պ ը չ ո ւ ն ե ց ո ղ ց ո ւ ց ա հ ա ն դ ե ս ը : Ա յս ա յ ց ե լ ո ւ ֊ թ յա ն կ ա ր և ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը շ ե շ տ ե լո վ , Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն ո ւ ր վ ա գ ծ ե ց հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ե ր կ ա յի ս կ յա ն ք ի հ ո գ և ո ր - բ ա ր ո յա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ը . « Մ ենք ա յս օ ր պ ի տ ի ա պ ր ե ն ք ա ո ա վ ե լ կ ]տ ն ք ի գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յա մ բ , ո ր ո վ հ ե տ և փ ոխ վել է մ ե ր ա զ գ ա յի ն կ յա ն ք ի պ ա տ կ ե ր ը : Ա յս օ ր ա յլև ս ա զ ա տ ո ւթ յա ն գ .- /բ ո ւն ն է բ ա ց վ ե լ մ ե զ բ ո լո ր ի ս մ ի ա ց ն ո ղ Մ ա յր Ա թ ոռ. Ս ո ւր բ է շ մ ի ա ծ ն ո ւ մ և Մայր Հ ա յր ե ն ի ք ո ւ մ : Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը կ տ ո ր տ ա ն ք ն ե ր լ ի ն ե լ ո ւ ց վ ե ր ա ծ վ ե լ էբ ա ղ ա ր ջ ի և ա յդ բ ա ղ ա ր ծ ի փ ո ւ ռ ը մ ե ր Մ ա յր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ո ւ Հ ա յր ե ն ի ք ն ե ն » : Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւն ը , մ ա ն ր ա մ ա ս ն կ ե ր պ ո վ ն ե ր կ ա յա ց ն ե լո վ Ս ա յր Ա թ ո ռ ի գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ը , կ ո չ ա ր ե ց բ ո լո ր ի ն ա ն շա հ ա խ ն դ ր ո ր ե ն մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յո ւն բ ե ր ե լ ա յդ ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն ը , ո ր ո վ հ ե տ և « Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ի ն և Հ ա յա ս տ ա ն ը բ ո լո ր ի ս պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ վ ո ւթ յո ւն ն է ա ն խ տ ի ր » :

Հ ա վ ա ր տ ս ր բ ա զ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ յո ւ ր ը ե ղ ա վ հ ա մ ա յն ք ի , կ ո ղ մ ի ց տ ր վ ա ծ մ տ ե ր մ ի կ ս ի ր ո ճ ա շ ի :

Ն ո ւ յն օ ր ը , ե ր ե կ ո յա ն , Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը մ ե կ ն ե ց Վ ի ե ն ն ա :

Ժ Ա Մ Ա Ն Ո Ւ Մ Վ Ի Ե Ն Ն Ա

Հ ո ւ ն ի ս ի 2 2 - ի ե ր ե կ ո յա ն Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը Ա մ ս տ ե ր դ ա մ ի ց ժ ա մ ա ն ե ց Վ ի ե ն ն ա : Վ ի ե ն ն ա յի օ դ ա ն ա վ ա կ ա յա ն ի հ ա տ ո ւ կ ս պ ա ս ա ս ր ա հ ո ւ մ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւն ը դ ի մ ա վ ո ր վ ե ց Կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն Ե վ ր ո պ ա յի Հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ և Ա վ ս տ ր ի ա հ ա յո ց Ա ռ ա ջ ն ո ր դ Մ ե ս ր ո պ ա ր ք . Գ ր ի գ ո ր յա ն ի , Ա վ ս տ ր ի ա յո ւ մ և Ա ր և ե լյա ն Ե վ ր ո պ ա յո ւ մ Հ ա յա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն դ ե ս պ ա ն Ա շո ս ւ Ո ս կ ա ն յա ն ի , դ ե ս պ ա ն ի խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն Ս ա մ վ ե ւ Մ կ ր տ չ յա ն ի , թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա տ ե ն ա պ ե տ Ա ր մ ե ն Ո ւ թ ո ւ ջ յա ն ի , « Р го О пеШ е» կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց չ ի , ա զ գ ա յի ն բ ա ր ե ր ա ր Վ լա դ ի մ ի ր Հ ա ր ո ւ թ յո ւ ն յա ն ի , Վ ի ե ն ն ա յի « Թ ո վ մ ա ս ք ո լ ե ջ » - ո ւ մ ի ր ո ւ ս ո ւ մ ը շ ա ր ո ւ ն ա կ ո ղ Մ ա յր Ա թ ո ռ ի մ ի ա բ ա ն Մ ա շ տ ո ց ա բ ղ . ժ ո ռ ո յա ն ի , թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ ն ե ր ի և ա զ գ ա յի ն ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց :

Ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յո ւ ն ի ց հ ե տ ո Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ա ն գ ս տ ի հ ա մ ա ր ա ռ ա ջ ն ո ր դ վ ե ց հ յո ւ ր ա ն ո ց :

ԺԱ

ՄԱ

ՆՈ

ՒՄ

ՎԻ

ԵՆ

ՆԱ

. Վ

ԵՀԱ

ՓԱ

Ռ

ՀԱՅ

ՐԱ

ՊԵ

ՏԻ

Ն

ԴԻՄ

ԱՎ

ՈՐՈ

ՒՄ

ԵՆ

ԱՎ

ՍՏ

ՐԻԱ

ՅՈ

ՒՄ

ՀՀ

ԴԵՍ

ՊԱ

Ն

ԱՇՈՏ

Ո

ՍԿ

ԱՆ

ՅԱ

ՆԸ

ԵՎ

ՄԵՍ

ՐՈՊ

Ա

ՐՔ.

ԳՐ

ԻԳ

ՈՐ

ՅԱ

ՆԸ

Դ ա , ^ լ ա „ Ի , М ^զա վա կ ների ն և ա յս պ ա տ մա կա ն եկեղեցում ս 1 , հ ա ո ս պ ա -ա նմա հ պ ա տ ա րա գի հա ղորդութ յա մբ <7

ո ա ո ա Տ Փ «Лид. Ц м ш Ա ս /Ա . « * ^ №եա/' ձ Տ ^ Լ , ,պ ետ ութ յա ն հ ե տ : Ա յնուհետ և Ն որին Սրբությունը պ ա ր է ա ^ Հ Ր ^ կա տ ա րեց հոլա նդա հ ա յ գա ղութի մա սին, ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ Дժա մա նա կի ա յն խ ո շոր մշա կութա յին ձ ե ռ քբեր ո ւմ ն եր ի ն , որ ք I ո ւն ե ցե լ Ա մ ս տ ե ր դ ա մ ք ա ղ ա ք ո ւմ ' մ ա ս ն ա վ ո ր ա բա ր ն շ ե լո վ Ո սկա ս Ե րևա նցի վ ա ր դ ա պ ետ ի կողմից 1666 թ վա կա նին և հ ր ա տ ա ր ա կ վ ա ծ

^ է ւ ա ՚^ վ ե հ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ն ե րկա յա ցրեց իր ա յս ա յցելութ յա ն մ ա նր ա մ ա ս ներ ը ' մա սնա կցություն Գրա ցի Բ մ իջեկեղեցա կա ն հա մա - ռ ո ւմ ա ո ի ն և մ ի և ն ո ւյն ժա մ ա ն ա կ հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն սւյցելութ յուն Ա վ ս տ ր ի ա հ ա յո ց հ ա մ ա յն ք ի ն , ա յն ո ւհ ե տ և ա ն ձ ա մ բ ն ա խ ա գ ա հ ե լո ւ Ռ ուսա ց Ա լեքսիյ Բ Պ ա տ րիա րքի հետ միա սին Մ ոսկվա յում բա ցվ ո ղ «Հ ա յ Եկեղեցու գա նձերը» նա խ ա դ եպ ը չո ւն եցո ղ ցո ւցա հ ա ն դ ես ը : Այս ա յցե/ու- թյա ն կա րևորութ յունը շեշտ ելո վ , Հ ա յո ց Հա յր ա պ ետ ն ո ւր վ ա գ ծ ե ց հա յ ժող ով րդի ներկա յիս կյա նքի հ ո գև ո ր -բա ր ո յա կ ա ն պ ա տ կերը. «.Մենքա յս օ ր պ ի տ ի ա պ ր ե ն ք ՆԱՈավել կ յա ն քի գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յա մ բ , ո ր ո վ հ ե տ և փ ո խ վ ե լ է մ ե ր ա զ գ ա յի ն կ յա ն ք ի պ ա տ կ ե ր ը : Ա յս օ ր ա յլև ս ա զ ա տ ո ւթ յա ն գ ա ր ո ւն ն է բ ա ց վ ե լ մ ե զ բ ո լո ր ի ս մ ի ա ց ն ո ղ Մ ա յր Ա թ ոռ. Ս ո ւր բ է շ մ ի ա ծ ն ո ւ մ և Մայր Հ ա յր ե ն ի ք ո ւ մ : Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը կ տ ո ր տ ա ն ք ն ե ր լ ի ն ե լ ո ւ ց վ ե ր ա ծ վ ե լ էբ ա ղ ա ր շ ի և ա յդ բ ա ղ ա ր ջ ի փ ո ւ ռ ը մ եր Մայր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ո ւ Հ ա յր ե ն ի ք ն ե ն ֊» : Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը , մ ա նր ա մ ա ս ն կ ե ր պ ո վ ն ե ր կ ա յա ց ն ե լո վ Մ ա յր Ա թ ո ռ ի գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ը , կ ո չ ա ր ե ց բ ո լո ր ի ն ա ն շա հ ա խ ն դ ր ո ր ե ն մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յո ւն բ ե ր ե լ ա յդ ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն ը , ո ր ո վ հ ե տ և « Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ցի ն և Հ ա յա ս տ ա ն ը

բ ո լո ր ի ս պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ վ ո ւթ յո ւն ն է ա ն խ տ ի ր » :Հ ա վ ա ը տ ս ր բ ա զ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ յո ւ ր ը

ե ղ ա վ հ ա մ ա յն ք ի , կ ո ղ մ ի ց տ ր վ ա ծ մ տ ե ր մ ի կ ս ի ր ո ճ ա շ ի :Ն ո ւյն օրը, երեկո յա ն, վ եհ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը մ եկ նեց Վ ի են ն ա :

Ժ Ա Մ Ա Ն Ո Ւ Մ Վ Ի Ե Ն Ն Ա

Հո ւն ի ս ի 2 2 -ի երեկոյա ն Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը Ա մստ եր դա մ ից ժա մ ա ն եց Վ ի են ն ա : Վ ի եննա յի օդ ա նա վ ա կ ա յա նի հ ա տ ուկ ս պ ա սա ս ր ա հ ո ւմ Ն որին Ս րբությունը դի մ ա վ որ վեց Կ ենտ րոնա կա ն Ե վրոպ ա յի Հա յր ա պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ վիրա կ և Ա վստ րիա հա յոց Ա ռա ջնորդ Մ եսրոպ ա րք. Գ րի գոր յա նի, Ա վստ րիա յում և Ա րևելյա ն Ե վրոպ ա յում Հ ա յա ս տ ա ն ի Հա ն ր ա պ ետ ո ւթ յա ն դ ե ս պ ա ն Աշոտ Ո սկա նյա նի, դ ե ս պ ա ն ի խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն Ս ա մվել Մ կ ր տ չյա ն ի , թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա տ ե ն ա պ ե տ Ա րմ են Ո ւթուջյա նի, «Р го ОпеШ е» կա զմա կերպ ութ յա ն ն եր կ ա յա ցո ւցչի , ա զգա յի ն բ ա ր ե ր ա ր Վ լա դիմիր Հա րո ւթ յուն յա նի, Վ իեննա յի « Թ ով մ ա ս ք ո լ ե ջ » ֊ո ւ մ ի ր ուսում ը շա րո ւնա կող Մ ա յր Աթոռի միա բա ն Մ ա շտ ոց ա բ ղ . ժ ո ռ ո յա ն ի , թ եմա կա ն խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ ն ե ր ի և ա զգա յի ն ն եր ի կողմ ից:

Ը ն դ ո ւնելո ւթ յո ւն ի ց հ ետ ո Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը հ ա ն գ ս տ ի հա մա ր ա ռ ա ջն ո ր դ վ եց հ յո ւր ա նոց:

ԺԱ

ՄԱ

ՆՈ

ՒՄ

ՎԻ

ԵՆ

ՆԱ

. Վ

ԵՀԱ

ՓԱ

Ռ

ՀԱՅ

ՐԱՊ

ԵՏ

ԻՆ

Դ

ԻՄԱ

ՎՈ

ՐՈՒՄ

Ե

Ն

ԱՎ

ԱՏ

ՐԻԱ

ՅՈ

ՒՄ

ՀՀ Դ

ԵՍՊ

ԱՆ

ԱՇ

ՈՏ

ՈՍ

ԿԱ

ՆՅ

ԱՆ

Ը

ԵՎ

ՄԵԱ

ՐՈՊ

Ա

ՐՔ.

ԳՐ

ԻԳ

ՈՐ

ՅԱ

ՆԸ

ՍԻՐՈ

ՃԱ

Շ ԳՐ

ԱՑԻ

ՀԱ

Յ ՀԱ

ՄԱ

ՅՆ

ՔԻ

ՀԵՏ

1997 ւ-ՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ -է 7

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ԳՐԱՑՈԻՄԺ Ա Մ Ա Ն Ո Ւ Մ

Հ ո ւ ն ի ս ի 2 3 - ի ն Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Ն . Ս .Օ .Տ Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա ֊ը , ո ւ ղ ե կ ց ո ւ թ յա մ բ Կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն Ե վ ր ո պ ա յի Հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ և Ա վ ս տ ր ի ա յի հ ա յո ց Ա ռ ա ջ ն ո ր դ Մ ե ս ր ո պ ա ր ք . Գ ր ի գ ո ր յա ն ի և « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ ս ա գ ր ի գ լ խ ա վ ո ր խ մ բ ա գ ի ր Բ ա գ ր ա տ ա բ ղ . Գ ա լս տ յա ն ի ,

Վ ի ե ն ն ա յի ց ժ ա մ ա ն ե ց Ա վ ս տ ր ի ա յի հ ա ր ա վ ո ւ մ գ տ ն վ ո ղ Գ ր ա ց ք ա ղ ա ք ' մ ա ս ն ա կ ց ե թ ւ Ե վ ր ո պ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Խ ո ր հ ր դ ի ( Ե Ե Խ ) և Կ ա թ ո լի կ Ե պ ի ս կ ո պ ո ս ն ե ր ի Ե վ ր ո պ ա կ ա ն Խ ո ր հ ր դ ի (Կ Ե Ե Խ ) կ ո ղ մ ի ց հ ա մ ա տ ե ղ

կ ա զ մ ա կ ե ր պ վ ա ծ Ե վ ր ո պ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի է կ ո ւ մ ե ն ի կ Բ հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ն , ո ր ի ն շ ա ն ա բ ա ն ն է ր ' «Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն . Ասաուծո պ ա ր գ և Ա նոր կյանքի ա ղբյուր».- Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ն պ ա տ ա կ ն է ր ք ն ն ա ր կ ե լ Ե վ ր ո պ ա յի Ե կ ե ղ ե

ց ի ն ե ր ի մ ի ջ և փ ո խ ը մ բ ռ ն ո ղ ո ւ թ յա ն , մ ի ա ս ն ա կ ա ն ո ւ թ յա ն և հ ե տ ա գ ա հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա ն հ ա ր ց ե ր ը : Ա վ ե լա ց ն ե ն ք , ո ր ա յս հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի գ լ խ ա վ ո ր բ ա ն ա խ ո ս ը Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն է ր :

Ը Ն Դ Ո Ւ Ն Ե Լ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Ս Տ Ւ Ր Ւ Ա Ն Ա Հ Ա Ն Գ Ի Ն Ա Հ Ա Ն Գ Ա Պ Ե Տ Ա Ր Ա Ն Ո Ւ Մ

ժ ա մ ա ն ե թ վ Գ ր ա ց , ժ ա մ ը 1 2 .0 0 - ի ն , ը ս տ ն ա խ ա տ ե ս վ ա ծ ծ ր ա գ ր ի ,

Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը մ ա ս ն ա կ ց ե ց Ս տ ի ր ի ա ն ա հ ա ն գ ի ն ա հ ա ն գ ա պ ե տ Վ ա լթ ա ո ւ դ Ք լ ա ս ն ե կ ի կ ո ղ մ ի ց , ի պ ա տ ի վ հ ո գ և ո ր պ ե տ ե ր ի և բ ա ր ձ ր ա ս

տ ի ճ ա ն հ յո ւ ր ե ր ի ո ւ հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր ի , տ ր վ ա ծ ճ ա շ կ ե ր ո ւ յթ ի ն : Ս ո ւ յն ճ ա շ կ ե ր ո ւ յթ ի ն ն ե ր կ ա է ի ն Ա լե ք ս ի յ Բ Հ ա մ ա յն Ռ ո ւ ս ի ո և Մ ո ս կ վ ա յի Պ ա տ ր ի ա ր ք ը , Ք ե ն թ ր բ ե ր ի ի ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Զ ո ն Ք ե ր ի ն , Մ խ ա ն ի

ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս կ ա ր դ ի ն ա լ Մ ա ր տ ի կ ի ն , կ ա ր դ ի ն ա լ ն ե ր Կ ա ս ս ի դ ի ն ,

է չ ե գ ա ր ա յ ը , Հ ո ւ ն ա ց Տ ի ե զ ե ր ե ա կ ա ն Պ ա տ ր ի ա ր ք ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց ի չ

Դ ա մ ա ս կ ի ն ո ս մ ի տ ր ո պ ո լի տ ը , « Р г о О п еШ е» կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ք ա ր տ ո ւ ղ ա ր դ ո կ տ . Յ ո հ ա ն Մ ա ր տ ե ն , ն ո ւ յն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն

ն ա խ ա գ ա հ դ ո կ տ . Ա լֆ ր ե դ Շ տ ի ր ն ե մ ա ն ը և ա յլ բ ա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ յո ւ ր ե ր :

Ն ա խ ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ո ղ ջ ո ւ ն ե ց և բ ա ր ի գ ա լ ո ւ ս տ մ ա ղ թ ե ց Ս տ ի ր ի ա յի ն ա հ ա ն գ ա պ ե տ Վ ա լթ ա ո ւ դ Ք լ ա ս ն ե կ ը , ո ր ի ր ե ն ց ա մ բ ո ղ ջ ն ա հ ա ն գ ի և մ ա ս ն ա վ ո ր ա բ ա ր Գ ր ա ց ք ա ղ ա ք ի հ ա մ ա ր մ ե ծ պ ա տ ի վ հ ա մ ա ր ե ց հ յո ւ ր -

ը ն կ ա լ ո ւ թ յո ւ ն ը ա յս ք ա ն պ ա տ կ ա ռ ե լի հ յո ւ ր ե ր ի : Ա պ ա կ ո չ ո ւ ղ ղ ե ց ա ռ ա ջ ի

կ ա ժ ո ղ ո վ ի մ ա ս ն ա կ ի ց ն ե ր ի ն ' գ տ ն ե լ ն ո ր լ ո ւ ծ ո ւ մ ն ե ր և ն ո ր մ ո տ ե ց ո ւ մ ն ե ր հ ա մ ա ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն մ ե ր ձ ե ց մ ա ն ո ւ գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա ն ո լ ո յւ տ ո ւ մ :

Ա յն ո ւ հ ե տ և բ ա ր ի գ ա լ ս տ յա ն խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս ե կ ա վ « Р г о ОпегПе» կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ք ա ր տ ո ւ ղ ա ր դ ո կ տ . Յ ո հ ա ն Մ ա ր տ ե ն :

Հ ա ր կ է ն շ ե լ , ո ր ա յս կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յո ւ ն ը , լ ի ն ե լ ո վ Կ ա թ ո լի կ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ դ ի տ ա կ ա ն ш и т մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յտ ն կ ե ն տ ր ո ն ն ե ր ի դ մ ե կ ը , զ բ ա ղ վ ո ւ մ է

Ա ր և ե լյա ն Ո ւ ղ ղ ա փ ա ռ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո վ , Հ ա յ , Ղ պ տ ի , Ա ս ո ր ի , Հ ն դ ի կ , Հ ա բ ե շ )

և մ ե ծ մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն է ո ւ ն ե ց ե լ ն ա և Գ ր ա ց ի Բ ժ ո ղ ո վ ի կ ա զ մ ա կ ե ր պ մ ա ն գ ո ր ծ ո ւ մ :

8 Զ-է ԱսՍ՜ՒԱԾԻՆ 1997

Դ ո կ տ ո ր Մ ա ր տ ե ն ի ր ո ղ ջ ո ւ յն ի խ ո ս ք ո ւ մ հ ո ւ յս հ ա յտ ն ե ց , ո ր ս ո ւ յն ժ ո ղ ո վ ի «Հա շտ ություն . Աստուծո պ ա րգև ե նոր կյանքի ա ղ բ յո ւր » ա ռ ա ջ ն ո ր դ ո ղ ը կ կ ե ն ս ա վ ո ր վ ի և չ ի մ ն ա լո կ ո ր պ ե ս խ ո ս ք և թ ղ թ ե ր ի վ ր ա յի ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն :

Ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յո ւ ն ի ց և ճ ա շ ի ց հ ե տ ո , բ ա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ յո ւ ր ե ր ը ո ւ ն կ ն դ ի ր ե ղ ա ն հ ա մ ե ր գ ի և ի ր ե ն ց տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը ա ր ձ ա ն ա գ ր ե ց ի ն ն ա հ ա ն գ ա պ ե տ ա ր ա ն ի « Ո ս կ ե մ ա տ յա ն - » - ո ւ մ :

ԳՐԱՑԻ Р էԿՈԻՄԵՆԻԿ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԸ

Օ Ր Ա Ռ Ա Ջ Ի Ն , Ն Ի Ս Տ Ա

Կ ե ս օ ր ի ց հ ե տ ո , ժ ա մ ը 1 5 .0 0 - ի ն , ի ր ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ն ս կ ՛ս ե ց Ե վ ր ո պ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի 'է կ ո ւ մ ե ն ի կ Բ հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ը :

Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ո ւ մ վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի գ լ խ ա վ ո ր ո ւ թ յա մ բ Հ ա յ

Ե կ ե ղ ե ց ի ն ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւ մ է ի ն Հ ո ւ ն ա ս տ ա ն ի հ ա յո ց Ա ռ ա ջ ն ո ր դ և Ե Ե Խ Կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն Կ ո մ ի տ ե ի ա ն դ ա մ Ո ս կ ա ն ա ր ք . Գ ա ը ի ա ք յա ն ը , Ա վ ս տ ր ի ա յի հ ա յո ց Ա ռ ա ջ ն ո ր դ Մ ե ս ր ո պ ա ր ք . Գ ր ի գ ո ր յա ն ը , Ո ւ կ ր ա ի ն ա յի հ ա յո ց Ա ռ ա ջ ն ո ր դ Ն ա թ ա ն ե պ ս . Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն ը , Մ ա յր Ա թ ո ռ ի մ ի ա բ ա ն Մ ի ք ա յե ւ ծ . վ ր դ . Ա ջ ա պ ա հ յա ն ը , տ ի կ ի ն Բ ե ա տ ր ի ս Ի փ ե ճ յա ն ը և օ ր . Ա ն ա հ ի տ Ս ի մ ո ն յա ն ը :

Հ ա ր կ է ն շ ե ի ո ր Գ ր ա ց է ի ն ժ ա մ ա ն ե լ Ե վ ր ո պ ա կ ա ն 4 3 ե ր կ ր ն ե ր ի ա վ ե լի

ք ա ն 7 0 0 պ ա տ գ ա մ ա վ ո ր ն ե ր և շ ո ւ ր ջ 1 0 .0 0 0 հ ր ա վ ի ր յա յն ե ր , հ յո ւ ր ե ր և պ ա ր զ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ :

Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի բ ա ց մ ա ն և ո ղ ջ ո ւ յն ի ե լո ւ յթ ն ե ր ո վ հ ա ն դ ե ս ե կ ա ն Կ Ե Ե Խ - ի ն ա խ ա գ ա հ կ ա ր դ ի ն ա ւ Մ ի լո ս լա վ Վ ը լկ ը և Ե Ե Խ - ի ն ա խ ա գ ա հ Զ ո ն Ա ռ ն ո լդ ը : Ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ո ղ ջ ո ւ ն ե ց ի ն ն ա և 1 9 8 8 թ . Բ ա զ ե լի Ա հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի

ա տ ե ն ա պ ե տ ե ր Ա լե ք ս ի յ Բ Հ ա մ ա յն Ռ ո ւ ս ի ո և Մ ո ս կ վ ա յի պ ա տ ր ի ա ր ք ը և Մ խ ա ն ի ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս կ ա ր դ ի ն ա լ Կ ա ր ւո Մ ա ր ի ա Մ ա ր տ ի ն ի ն : Ա յն ո ւ հ ե տ և ե [ ո ւ յթ ո ւ ն ե ց ա ն հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ն ա խ ա պ ա տ ր ա ս տ ա կ ա ն կ ո մ ի տ ե ի ն ա խ ա գ ա հ պ ր ո ֆ . Գ ր ի գ ո ր ի ո ս Լ ա ր ե ն ց ա կ ի ս ը և « Ֆ ո կ ո լ ա ր » ե ր ի տ ա ս ա ր դ ա կ ա ն շ ա ր ժ մ ա ն ն ա խ ա գ ա հ տ ի կ . Կ ի ա ր ա Լ յո ւ բ ի խ ը :

Ա ռ ա ջ ի ն ն ի ս տ ը ա վ ա ր տ վ ե ց Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի և կ ա ր դ ի ն ա ւ է չ ե գ ա ր ա յի փ ա կ մ ա ն ա ղ ո թ ք ն ե ր ո վ :

Է Կ Ո Ի Մ Ե Ն Ի Կ Ա Ղ Ո Թ Ք

Ե ր ե կ ո յա ն ժ ա մ ը 1 8 .0 0 - 2 0 .0 0 - ը ք ա ղ ա ք ի կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն Ֆ ր ե յհ ե յթ պ լ ա ց հ ր ա պ ա ր ա կ ո ւ մ տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ա վ է կ ո ւ մ ե ն ի կ մ ի ա ս ն ա կ ա ն ա ղ ո թ ք ,

բ ա զ մ ա հ ա զ ա ր ժ ո ղ ո վ ր դ ի մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յա մ բ , ո ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ ը ն թ ե ր ց վ ե ց Բ ա ր դ ո ւ ղ ի մ ե ո ս Ա Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ ր ի ա ր ք ի ո ղ ջ ո ւ յն ի ո ւ ղ ե ր ձ ը : է կ ո ւ մ ե - ն ի կ մ ի ա ս ն ա կ ա ն ա ղ ո թ ք ի ն մ ա ս ն ա կ ց ե ց և ժ ո ղ ո վ ի մ ա ս ն ա կ ի ց ն ե ր ի ն ո ղ ջ ո ւ ն ե ց Ա վ ս տ ր ի ա յի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն ն ա խ ա գ ա հ Թ ո մ ա ս Կ լե ս տ ի լը :

Հ ա վ ա ր տ ա ղ ո թ ք ի տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ա վ հ յո ւ ր ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ՝ ի պ ա տ ի վ հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի մ ա ս ն ա կ ի ց ն ե ր ի :

ԳՐԱՑԻ ԷԿՈՒՄԵՆԻԿ ԺՈՂՈՎԻ ԲԱՑՄԱՆ ՆԻՍՏԸ

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ԱԼԵՔՍԻՅ Բ ՊԱՏՐԻԱՐՔԻ ԵՎ ԿԱՐԴԻՆԱԼ ՍԱՐՏԻՆԻԻ ՀԵՏ

С а Ь е ն Օ է է 0 տ ս ո ժ Р и е Н е п е и е п и Ь е п

ԺՈՂ

ՈՎ

Ի Ա

ՇԽԱ

ՏԱ

ՆՔ

ԱՅ

ԻՆ

ՔՆ

ՆԱ

ՐԿ

ՈՒՄ

ՆԵ

ՐՈ

ՒՄ

ԿԱ

ՐԴԻՆ

ԱԼ

ԿԱ

ՍՍ

ԻԴԻԻ

ՀԵ

Տ

ՏԻԵ

ԶԵՐԱ

ԿԱ

Ն

ՊԱ

ՏՐ

ԻԱ

ՐՔ

ՈՒԹ

ՅԱ

Ն

ՄԻ

ՏՐ

ՈՊ

ՈԼԻ

Տ

ԴԱ

ՄԱ

ՍԿ

ԻՆՈ

ՍԻ

ՀԵՏ

1997 Ա&ւքիԱԾՒՆ Զ-է 9

Օ Ր Ե Ր Կ Ր Ո Ր Դ , Ն Ի Ս Տ Բ

Հ ա ջ ո ր դ օ ր ը , հ ո ւ ն ի ս ի 2 4 - ի ն , գ ո ւ մ ա ր վ ե ց Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի Բ ն ի ս տ ը , ո ր ի բ ա ց ո ւ մ ը կ ա տ ա ր ե ց կ ա ր դ ի ն ա ւ Կ ա ս ս ի դ ի ն ' վ ւ ո խ ա ն ց ե լո վ Հ ռ ո մ ի Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Պ ո ղ ո ս Բ Պ ա պ ի ո ւ ղ ե ր ձ ը : Ա յն ո ւ հ ե տ և ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ո ղ ջ ո ւ ն ե ց Ք ե ն թ ր բ ե ր ի ի Ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Զ ո ր ջ Ք ե ր ի ն : Ա պ ա Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն Խ ո ր հ ր դ ի ա ն ո ւ ն ի ց ո ղ ջ ո ւ յն ի խ ո ս ք ա ս ա ց Զ ո ր ջ Ց ե ց ի ս վ ա ր դ ա պ ե տ ը :

Օ ր վ ա ւ ի ա գ ո ւ մ ա ր ն ի ս տ ի և ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս ա մ բ ո ղ ջ Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի գ չ խ ա վ ո ր բ ա ն ա խ ո ս ն է ր Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը :

Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ա ն դ ե ս ե կ ա վ ա ռ ա ն ց ք ա յի ն դ ա ս ա խ ո ս ո ւ թ յա մ բ , ո ր ի թ ե մ ա ն է ր « Դ ե մ ա ո դ ե մ մ ե ր ի ն ք ն ո ւ թ յա ն հ ե տ » : Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի

բ ա ն ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ն ս տ ե պ - ս տ ե պ ը ն դ հ ա տ վ ո ւ մ է ր բ ո ւ ռ ն ծ ա փ ա հ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո վ , մ ե ծ ը ն դ ո ւ ն ե [ ո ւ թ յո ւ ն գ տ ա վ ժ ո ղ ո վ ա կ ա ն ն ե ր ի և

մ ա մ ո ւ լի շ ր ջ ա ն ա կ ն ե ր ո ւ մ : Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւն ը , ի ր բ ա ն ա խ ո ս ո ւ թ յա ն մ ե ջ ն ո ր հ ի մ ն ա դ ր ո ւ յթ ն ե ր ա ռ ա ջ ա դ լւ ե լո վ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ

թ յա ն և փ ո խ հ ա ս կ ա ց ո ղ ո ւ թ յա ն ո լ ո ր տ ո ւ մ , ի ր խ ո ս ք ը ե զ ր ա փ ա կ ե ց հ ե տ և յա ւ ն ա խ ա դ ա ս ո ւ թ յա մ բ . « Մ եր հ ա վ ա տ ա լի ո ւ թ յո ւ ն ը չ ա փ վ ե լո ւ է ո չ թ ե

մ ե ր խ ո ս ք ե ր ի պ ե ր ճ ա բ ա ր բ ա ռ ո լ թ յա մ բ , ա յլ մ ե ր կ յա ն ք ի ո ր ա կ ո վ և զ ո ր ո ւ թ յա մ բ — մ ի կ յա ն ք հ ա շ տ ո ւթ յա ն մ եֆ , մ ի կ յա ն ք ' հ ա շ տ ո ւթ յա ն հ ա մ ա ր » :

Ի ր դ ա ս ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ն ս կ ս ե լ ո ւ ց ա ռ ա ջ , դ ի մ ե ւ ո վ բ ա զ մ ա հ ա զ ա ր ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն , Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն ա ս ա ց . « կ խ ն դ ր ե մ ր ո լ ո ր ի դ մ ե կ

վ ա յր կ յա ն ո տ ք ի կ ա ն գ ն ե լ , ո ր ո վ հ ե տ և ի մ բ ա ն ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ը ց ա ն կ ա ն ո ւ մ ե մ ս կ ս ե լ ի մ մ ա յր ե ն ի լ ե զ վ ո վ հ ն չո ղ ա ղ ո թ ք ո վ ' մ ի լ ե զ ո ւ , ո ր ո վ 1 5 0 0 տ ա ր ի ն ե ր

ա ռ ա ֆ թ ա ր գ մ ա ն վ ե լ է Ա ս տ վ ա ծ ա շ ո ւն չը և մ ա տ ո ւց վ ե լ հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ՛» :

Ա պ ա , Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը « Պ ա հ պ ա ն ի չ » ա ղ ո թ ք ը կ ա տ ա ր ե լո ւ ց

հ ե տ ո , ս կ ս ե ց ի ր բ ա ն ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ը ա ն գ լ ե ր ե ն բ ն ա գ ր ո վ և հ ա յե ր ե ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յա մ բ տ ա փ ս ե ն ք ս տ ո ր և .

РАСЕ ТО РАСЕ Ш Т Н ОЦ КвЕЬУЕв

13ւշհէ уеаге Ьауе екрвед зшсе էհշ ргою ^ре օք էհւտ Е си тетса1 АвБетЫу 1оок ւէտ шШа! БЬаре апё орепед էհշ чуау էօ էհւտ տօօօոճ рЬаве. Рог т е регвопа1- 1у ւէ ւտ Ле քւրտէ й т е Ша1 1 вЬаге т էհւտ и т ф 1е еситешса1 ехрепепсе աէհ տսշհ а 1аг§е апй псЫу уапес! всоре ав \уе аге քօշստւոջ оиг ргауегв, էհօսջհէտ апс1 (ЗеНЬегайопв, ехргевБШб оиг շօոօշատ, арргеЬепвюпв апд агтеП ев апс) У01с т § оиг հօթշտ, ատւջհէտ апд ատւօոտ ге1а1есЗ раП1си1аг1у էօ Еигоре — поу/ т Л е 1аг§ез1 տշոտշ օք էՒաէ \уогс1 — ап<1 оиг р1асе апд го1е ւո к, ^ւէհօսէ Ь е т§ нмепв!- Йуе апд икШ егеп! էօ Ле гее! օք Л е у/ог1с! ատ \уе аге раП օք опе Ьитап քծւո% ипдег опе Օօճ, оиг Неауеп1у РаШег.

I с о т е էօ уои Й о т Л а1 ВНэНса! 1апс1 օք М о и т АгапМ, А г т е т а , \уЬозе \ук- ոօտտ էօ Շհոտէ Ьав йгауеНес! а уегу 1оп§ \уау, йэг т о ге Лап 1700 уеагв, апд \уЬове ЫвЮно^гарЬу Ьав տօ оЛеп Ьееп МепйЯед ^ւէհ таЛуго1о§у. 1է ւտ ւո էհՅէ соп- տօւօստոօտտ, էհշ Н у те апд НГе-ё1У1пе т е т о г у օք 17 сепШпе8 օք շօոէւոսօստ,

ипЬгокеп СЬ т у տօս1 ЬеЛ дохо1о§1са1 1

ГУ1У1 /V Լ/1 Х1/И» _ .“ЕпаЫе ստ էօ ореп оипеЪгех էօ опе апоМег, էօ эее сгуЯа1 с1еаг

Уоиг 1 тп 8 апй Խ տ ջ рге։епсе т ստ օոճ էօքւոժ օոձ гепек оиг էուշ Շհոտճռո Ъет& ւո Уои օտ էԽ Неа\>еп1у КесопсИег с т а "Ше яоигсе

\УЬеп I пому էսա էօ ստ апй ՜էօ Ле ууогИ Нуе տ էօ вее 'Л'Ьеге аге \уе ւո оиг ргевепКку ргесИсатеШ, опсе էհշ Խտէ Еигореап Еситеш са! АвБетЫу օք Ваве!, ЮееЛег \У1& уои I геаНге \հ&է ւո էհւտ 13տէ десаёе Еигоре Ьав Ьееп Ше всепе օք тпитегаЫ е, тиШГасе1её апс! оуетЬ еЬ п ш ^у гадюа1 сЬапеев. I ЬеНеуе опе ւտ յստճքաճ ւո ваутй т а те1арЬопса1 у/ау ճաէ Еигоре Ьесате, տօ էօ вреак, էհօ ерюеШег օք а "погМ ^и аке", а типепйоив й ето г էհ»է вЬоок — апё с о п й т ш էօ вЬаке — оиг Ьитап М е օո էհւտ 1аг§е апс! (1еп8е1у рори1а1е<1 СопйпеШ. Տսշհ гарЫ аш ! ЬгеайИ актв сЬап^ев տէւ11 пеед էօ Ье АШу авБеввес! апд ргорег!у Ьап- Й Ы ог гевропсЫ էօ. ^ е а11 геа112е էհՅէ еуспй, էո;ոճտ, тоуетеШ в, ւո տօ тап у савев օք геуо1ийопагу паШге апс! ճւաշոտւօո (ЛапкЛШу. ^ւէհօսէ ти сЬ Ыоос!!) ւո Ле ро1Шса1 вйисШгев, т Ьитап сиИиге, ւո к1ео1о8У. т есопогтс 8у51ет8, т ейпса1 օօոշօբէտ, ւո тога1 շօճշտ ГоИоу/ес! опе апоЛег տօ фиск!у է!աէ Ше Ьитап ргосевв օք 1о81са1 геПесйоп апс! ^е-ехрепепсе соиЫ ոօէ йШу ճ^շտէ Л е т . Апс! էօ а 1аг{»е ех1еп1, Ла1 уегу тсИеевйоп ւտ оиг ргоЫ ет օք Кх1ау!

В т у/Ьайуег Ье Ле паШге апс! Л е всоре օք Л е сЬапее, \уе, ая СЬигсЬев ւո Еигоре, Ьауе а с о т т о п ап(1 ап ипауои!аЫе օեԱշտճօո: Но\у сап у/е շօոէոեսէշ Ючгапк Л е ргосевБ օք Ьагтошгайоп, сопсеПайоп տէհ а У18юп օք геасЫпе աէշշոէ^ ипку, еяиаЫу апс! եշէէշոոշոէ օք Л е ссшШ опв օք Ьитап Ц&? Ав Շհոտէւ8ոտ, СаШоНс, ОйЬоёох, Ап^Нсап ог Р го ^ агИ оиг гш о п ժ ՚Յ է ռ ւտ էօ вее էհ8է Л е շհաւյթտ Ь есоте хоигсея օք епЬапсетепГ апс! а տօՈ օք օօոտէտոէ рипЯсп- էւօո օք էհշ яиаП1у оГ Աքշ, էօ сопсе1Уе, էօ соогс1т а 1е апс! էօ сопс1ис1 оиг епс!еау- օսռ ա տսշհ а \уау էհ8է \уе т а у соШпЫие էօ^տոե та й н а т ш ^ էհՅէ Ьитап Աքշ ք8ւէհքս1 էօ ւէտ Сгеайг апс! ՏստէՅւոշո

о/пси ' И/е".

1997 ւ-ՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ -к 11

Кесопс'й'шПоп!ТЬе саК:Ь\Уогс1 Гог էհւտ АБветЫу, \уЫсЬ \уе лу111 1гу էօ апа1уге քօր ւէտ Йео-

1о^1са1 օօոէշոէ, ւէտ оп§ша! В1ЬНса1 вепве, апс! ւէտ йетапс! ироп ստ <Ъг оиг Юйау’в еп§а§етеШ Ьу տշշւոջ ւո ւէ “էհշ ջւքէ օքՇ օժ օոժ гке зоигсе օք п ек И/е".

1է ւտ ւո էհշտշ уегу է^օ IՅտէ у/огёв, “п ек ///в", Աաէ I регеопаПу Гее! у/е Ьауе Йе кеу, Йе геа1 с!ие, Гог оиг зреаПс շօոէոեսՈօո էօ Йе ргосевв օք гесопсШа- էւօո. Օօձ, Йе Сйуег օք НГе ւո Йе регеоп օք Շհոտէ, Ь есате НГе Ьеге, оп еаЛЬ, Ьу Յտտսոսոջ оиг НГе ւո ւէտ քս11 Ьитапку. 1է ууэб Не, оиг Ьогс! .Խտստ, \уЬо ваЫ “1 а т ։Ие Ш у, гИе ТпиИ օոժ гИе Ы/е (Խհո 14:16). 1է у/ав Не \уЬо ՏՅւճ а1во: “I с а т е տօ էհօէ уои т а у к т е И/е " аск!т§ "օոժ И те ւէ օհսոձօոէկ " (1օհո 10:10). Но\у ճօ \уе ипйегвГапд 1Ье теаш п § օք էհւտ луогй, аЬипёаШ1у? Ооея ւէ геГег էօ 1оп§еУ1- 1у? То ЬеН егтет օք Йе рЬувка! сопсШюпв օք Աքշ? 8иге1у ոօէ. Реор1е Ьас! Ьас1 Ше ЬеГоге Շհոտէ՚տ ш сатаН оп; й еу ճւճ Ьауе Աքշ ւո Йе Й те օք ^տստ’ Н& оп еагЙ; Йеу сопйпиес! էօ Ьауе НГе в т с е №տ Кевиггесйоп апс! ճտշշոտւօո; Йеу \уШ сопйпие էօ Ьауе к Л о т §епегаЙоп էօ ^епегайоп.

>Лйа1 ւտ Йеп Йе т е а т п § օք "И/е " \уЬюЬ \уав §1Уеп էօ ստ “аЬипйаш1у” ? \4 հՅէ ւտ “пе\у” ւո \уЬа1 Շհոտէ ջւաւէօճ ստ Ьу вау т^ “ I а т էհօ Լւքշ” ?

— Нйп5е1ք №տ о\уп регеоп, №տ о\уп Աքշ. ТЬе էուէհ Не է8սջհէ чуаБ тсап Ш е т Нкп, т Йе \уЬо!е 1ехШге օք №տ Աքշ оп еаЛЬ \уЫсЬ Не о1Тегес! ав “ТЬе \*/ау” էօ Ье РоНолуес! ւո оиг оу/п Нуев 8է а11 Й тев апй ւո а11 р1асе8. ТЬа1 Ше օք №տ \У1Й- т оиг Ьитап հքշ ւտ Нке Йе !ւջհէ էհ8է репе1га1е8 Ьитап сгеайоп апй геуеа15 ւէտ Ь ет§, ւէտ паПдге, ւէտ շօոէշոէ апс! ւէտ ригрове էօ Ьитап Ьет^в. Շհոտէ пеуег вроке Нке Йе рЬПоворЬег, 1Ье ги!ег, ЛЬе տշւշոէւտէ ог еуеп 8Տ а տւաթ1շ ргорЬе!. Не VVаտ Й е \Уогс!, Йе տշ1ք-ճւտօ1օտսքՇ օք й е Тпипе Сое!. ТЬе \Уогйв Не дроке, аз ге§18- 1егес! ւո №տ ջօտբշ!, асф ш е Л е к էուէհ Йгот Л е ТгиЛ Не и>օտ\ Леу 81тр1у \уеге Йе թքօյօշէւօոտ օք №տ Ь ет§ Ше \Уогс!. 1п № т Լւքշ апс! ^ о гй \уеге опе, твера- гаЫе. ТЬа1 ւտ у/Ьу, ав Йе СЬигсЬ РаШегв ւո Йе еаг1у Շհոտէ13ո сепйдлея соп- տէՅոէ г е т 1пйес! Ше СЬигсЬ, \уе, ՇհոտէւՅոտ аге са11ес! էօ 11уе оиг քՅւէհ ая ап тсагпаПопа1 ГакЬ, 1.е. а ք8ւէհ ոօէ օք риге ւաոժ ог ав ап 1Йеа, ог а տօէ օք ւժշՅտ, օք риге ш1е11ес1иа1, сопсерШа1 па1иге, եսէ а քաէհ օք еп%а&етеп։, ту о 1 у т{; оиг \уЬо1е ех151епсе “սոէօ йеаЛ” .

\*/Ьа1 такеэ Л е ճւտէւոշէոօտտ օք Ьитап !ւքտ Гог ստ, СЬтН апв, ւտ оиг соп- տշւօստոօտտ օք ւէտ Ье1П8 регтеа1ей Ьу ւէտ Й1У те օոջւո. Рог ստ, С Ь тй ап в, 1Ьеге ւտ \уЬа1 1 \УоиЫ саН ап о & е т е зз էօ \уЬа1 ւտ Ше огЙ1пагу ргосевБ օք рЬу81о1о§1са1 ог Ыо1о§1са1 НГе вЬагей Ьу о1Ьег сгеаШгев օք Օօճ՚տ так]п§. ТЬа1 огА ете^ , Ьо\уеуег, ւտ ոօէ տօաօէհւոջ уа^ие, ипсейа1п, пеЬЫоив, տօտօէհւոջ а!ооГ. 1է ւտ тверагаЫ у т 1 е г ^ т е й ^ւէհ оиг \уЬо!е ех181епсе. 1է Ьав а п а т е - Уедг« Շհոտէ. 1է Ьав а р а п е т - ։Ие Созре1. 1է Ьа8 ап ех151епйа1 հւտէօոօ81 ճւտօոտւօո — Тке Շհսռհ, Йе Иу1п§ апё ПГе 21У1п§ т е т о г у օք оиг СЬш йап ք81էհ ав Нуей Ьу "տօ ц т п ս էՎօսժ օքուէա՚տտշտ" (НеЬг. 12:1) с1о\уп (Ье сепШпея ւո քՅւէհքււ1 оЬес!1епсе էօ Л е1г Ма81ег, յօտստ-Շհոտէ. Оиг Ьогс! у/эб ոօէ оп1у 1Ье СИуег օք Й а1 оЙегпезв; Не Н т в е К зЬагес! «է ^ւէհ ստ апй гев^гей ւէ էօ ւէտ о п § т а ! տէ8է6 ав Օօճ՚տ Ьгеа1Ь

ա ստ, й е Խաջօ Оеւ веаЫ ա ստ յոՃ епИуепес! Ьу й е ք^էհ էհՅէ Շհոտէ ипраЛес! էօ ստ. Опе Օք оиг Алпешап СЬигсЬ Райегз. Տէ. Уе?ЫзЬе օք 5էհ сепШгу, Йевсп - ш§ Йа1 քտւէհ յտ ւէ \уаз тзтГе51ес1 т й е տՅւոէտ, Йе Ьо1у тзп уге, гке агю па \уЬо еауе Й ек Нуев յտ й е рпсе օք й е к քօհհ т й е ЬаШе օք Ауагауг ւո Йе уеаг օք 451 քօսջհէ {քաոտէ й е Магёеап Р е ш а т , ге1а1е5 Ьо%У 1Ье сЫеГ օէ՜ էհշ а г т \ . Уагйап, Յմճատտաջ հւտ 13տէ чгапк էօ հւտ сотр ато п в Ьейяе й е е о д о е т е м ւո ЬаШе տՅւճ: “ (ТЬе епету) տսբթօտ6ձ էհօէ у/е рш оп О тя в а М у Ь к еа поп Ие геаИгез էհօէ Ие շօոոօէ скап%е Же со1оиг օք էհշ տհւո ^ ■ ոտ 1ап й г Й е т \уав ап ех181еШ1а1 гез1ку, Нке “й е со1оиг օք й е з к т .

\Уав ւէ ոօէ Й 1Э “ օէհշոտտտ” тгепуоуеп \У1Й оиг е агй т е э в апс! и т е - оип пезз էհՅէ Շհոտէ էՅսշհէ ստ чуЬеп Не зроке էօ Н и (ԱտօւթԽտ т Н и ^ г т о п оп М о и т , - յոԺ, йгои§Ь й е т , էօ а11 Н и Ъ Ш ж еп; ш а11 Р1асе8 апй օք аИ П т е з— Ьу з а у т 8 : "Уои аге էհտ տօ1է о/гАе еапН” , "Уои аге Ч,е ևջհէ # ։к е ” ог1“ (М зй . 5 :1 3 ,1 4 ). \УЬа1 ժւճ Не т е з п \уЬеп Не 8роке օք й е кш§с1от օք Օօմ, Ше Ше Цуес! ипёег й е §щс1апсе օք №տ քՅւէհ, апс! ваге! էհՅէ ւէ ւտ Нке է ю уеах1

(М ай. 13:33, Ьике 13Լ21)? ,տ ս ւէ ոօէ էհւտ “о й е тезв ” էհ8է Շհոտէ апё քօԱօատտ Ш т Ни <Ьясф1е Տէ. Раи!

те а ш чуЬеп Йеу տօ ойеп изеё Йе ^огйз “пеу/\ “педупезз” , “пеху соуепаШ , “пе*/ соттап й теШ ” , “пеу/ сгеайоп” , “пе\у сгеашге” , “пе\у ЬитапИу” , “пе«/ Տ61ք’, “гепеу/ւոջ” , (Бее М ай. 26:25, Магк. 14:24, Ьике 22:20, 1оЬп 13:34, К о т а м 12:2 ,1 Сог. 5:7, П Сог. 5:17, Са1. 6:15, Со1. 3:10, ЕрЬ. 2:15, 4:2)?

ТЬа1 педупезв, ой етевБ ւտ ոօէ ге1а1е<1 էօ а рагНси1зг й т е , йа1 ւտ էօ вау, էօ №տ тййвйу оп еагй յոԺ էօ й е езг1у տէտջշտ օք Շհոտէւ3ո Աքշ апс! мШ евв ге1а1ес1 էօ й е аровйНс а§е. 1է ւտ աէոոտւօ рзП апй рагсе1 օք й е паШге օք оиг Ь ете Շհոտէւ3ո, յտ Йе аийог օք й е Воок օք Кеуе1айоп ваув տօ етрЬайсзПу: “Ве1юШ, I та к е а11 էհւոջտ п ек ". ՜ՈւՅէ й тепы оп օք Շհոտէւ3ո քաէհ յոՃ 1№в ւտ рай օք оиг ՇհոտճՅո ейоБ քօք Ы а у 8տ ւէ \уав уеБ1егйау апй ав к \Й11 Ье Гогеуег.

* * *

Ье1 ստ по\у էսա апй 1оок Гог а т о т е Ш Յէ й е Տռէ Շհոտէւտո §епегаМопз \уЬо е1Йег \уеге "еуе- /ւէոքտտ6տ" օք յօտստ’ регвоп, 1хГе апс! աւուտէ^ (I 1օհո 1:1, II Ре1ег 1:16), ог Иуес! т Йе У1У1ё т е т о г у օք №տ Աքշ յտ сопуеуес! էօ й е т Ьу й е ժւտշւբԽտ апё ой ег “еуе-\\>Нпеяяез" \уЬо Ьай էՅտէօժ Й е քաւէտ օք ատ

1 УецШИе. “ Н1яКиу օք Уап1ап ոոժ й е А гтеш ап \Уаг", р. 15 4 -1 5 5 ,1г. КоЬсП Ուօատշո. Нагуагс1 ЦмуетаНу

Բւէտտ, 1982.1է ւտ »օւէհ զսօճոտ а к о 1Ье քօաօստ թհատօ էհշ тай у ге жго1е ւո էհշւր апвжег էօ էհշ ехЬоП а»оп օք էհշ 1օոտ

օք И п р օք Реге1а ւո\դճո8 Л е т էօ йепу էհշՄ Օւոտէւօո քաէհ. ТЬеу տաճ: " П о т էԽտքաէհ по опе сап տհօէշ ստ,

пеНИег а п ц е к пог т е п , пеННег гя о п ! п огр ге, пог м/а!ег, пог апу էսոճ օք с ш е ! ЮПиге " (1ЫЙ. р. 92).Т Ь Ь т а у տօսոժ Ле1опса1 էօ оиг т о д е т еаге.ВШ ւտ И? Эоев ւէ ոօէ էօաւոժ ստ օք \уЬа! Տ ւ Раи1 տու<1 ւո հւտ

Ер15Ле էօ էհշ К отппз. “ Г а т виге 1Ьа1 пе!1Ьег йсаЛ , пог Աքշ, пог ап§еи , пог բոոօւրօ1ւէւշտ, пог էհւոջտ ргеясги,

пог էհաջտ էօ с о т е , пог рошеге, ոօէ հշւ^հէ, пог <1срй, пог апуИйпе е ! » ш а11 сгсайоп, \от11 Ье аЫе էօ верапОе

ստ Խ ա է !» 1оуе օք Օօժ ւո Շհոտէ յօտստ оиг Ьогй" (8:38).

1 9 9 7 ւ֊&Ս՜ՒԱԾՒՆ Զ -1- 13

КевштесЛюп. ТЬеу аге տօ ойеп йевспЬей (ճօէտ 9:13, 32, 41. Кош. 1 :1 .1 Сог. 1:2. II Сог. 1:1, ЕрЬев. 1:1, еЮ.) ав "։Ие տաոէտ" (\укЬ вшаИ տ), ье. реор1е ճւք- ГегеШ й-огп оЛегв, Ьауш§ տօաշէհւոջ риге апс! ргесшив տ էհշա. ТЬеу Нуес! т տսշհ а \уау օք 1ւքշ էհ8է ^ւէհօսէ апу 1юппа1 паше ог У181Ые տւջո օք к)епй1у Леу \уеге ճշբւշէշճ ав Շհոտռռոտ. ТЬе \уау Леу Нуес! ւո Л ек огсНпагу ууаИсв օք НЯе, (Ье у/ау Леу геЫес! էօ опе апоЛег апй էօ Л е \у о г 1с1 Ш 1аг§е \уая Ле աօտէ 1ап§1- Ые апё е1ояиеШ տւ§ո օք Л ек СЬшНап 1с1епи1у. Рог Л еш Леге \уая по сЬ азт Ь е^ееп ГакЬ օոժ Н&. ТЬек ргеасЬт^ \уаз сагпес! օո ւո Л е ваше տբաէ апй з1у1е 8տ էհՅէ օք Л ек М аз1ег, 1.е. Лгои^Ь Л ек ш айупа ‘նոէօ <1еаЛ” . 1п Л е տէ^էտ, ւո риЬНс р1асез, т (Ье огсНпагу ՝л'а1кз օք 1#е, ш Л е погша1 օօոճւէւօոտ օք Л ек йаНу оссираиопв Леу \уеге гесо§ш*ес! ւո Л е гшггог օք Л ек ЬеЬауюиг; Леу յստէ ճւտ- р1ауес! Л ек ГакЬ ւո асПоп то ге Лап ւո хуогск ог ^ոէւոջտ. ТЬе таПугв ւո Ле К отап агепав р1ауес! Л е го!е օք “աւտտւօոՅհշտ” \укЬ по 1ех1 օք Л е В 1Ые ւո Ьапс1. ТЬек տէտՅճքՅտէ քճւէհքս1ո6տտ էօ Л ек ԼօրՃ апб էօ Ле^г о\уп СЬшйап 1с1еп1ку апс! ве^-и п й е^апдтё ս^տ Л ек \у о гс1 \укЬ Л е ւո տւտէւհԽ ро\уег օք сгесИЬПку. ТЬеу ճւճ ոօէ иИег \Уогйв; Ше1г Ыоос!, Л е տւշո օք т ё о т к а Ы е соига§е апй ипвЬакеаЫе քՅւէհ, вроке т о ге е^ и еп Н у Лап \уогск. ТЬе уаНдку օք Л ек ййЛ соиШ ոօէ Ье Ьгокеп Ьу апу 5\уогс1 ог вреаг. ճտ ТегтШ ап’з ք8աօստ ^օոՅտ թսէ к: "Тке Ыоой օք Ме та П у п էտ ։Ие яееЛ օք ։Ие Скигск". Вш ոօէ оп1у Л е Ыоо<1. ТЬек еЛгса1 տէՅոժ, Л е к врккиа! апс) то га ! շօոճսշէ օք 1ւք6 аи1ЬеШ1са1ес1 1Ье էուէհ 1Ьеу ЬеНеуес! т .

ТЬеге ւտ а տէո^ոջ раяза^е ւո опе օք Л е еагНев! ՇհռտէւՅՈ йоситеШв շօոտւճ- егес! эб рай օք И1е П[егаШге օք Л е АровЮНс Ра1Ьегз, "ТИе Ьеиег էօ 0 'ю%пе։из", т ауЫсЬ ւտ геЯес1её 1Ье Ш1е 1т а § е օք Л е еаг1у ՕհոտէւՅոտ ւո տսշհ а У1У1<1 ճշտօոբ- էւօո. Լօէ ստ 1оок Յէ էհտէ Шегагу Бсгееп:

“Рог ։Ие Շհոտսօոտ саппог Ье ժւտէաջսւտ/սժիօա ։Ие ոտէ օք ։Ие Иитап гасе Ьу соимгу ог 1ап§иа^е ог շստէօտտ. ТИеу ճօ ոօէ И\>е т

сШез օք ։Ие1г он>п: ։Иеу ժօ ոօէ ш е а ресиНаг քօոո օք зрееск; 1Иеу ժօ ոօէքօԱօո ап ессеы пс тап п ег օք Աքе . Ուտ ճօշէոա օքէհ6Մտ հօտ ոօէ Ьееп ձւտշօ46ոձ Ьу 1Ие т%епш1у ог էհօսջհէ օք ւոզատւէ№ те п , пог ժօ 1кеу բսէ քօւ-ոօՀժ а теге1у ки тап 1еаск ՝1щ , օտ зо т е реор1е ժօ. Уег, аИкои^к гкеу /п>е т Сгеек ռոժ ВагЬ апап сШеэ аНке, օտ еаск т а п 'տ 1օէ Խւտ Ьееп շօտէ, օոժ քօԱօո 1ке շստէօատ оքէке соиЫгу т с1о1к т § օոժքօօժ օոժ о1кег таП егз օքժօւկ Խ ւոջ, օէ гАе

х а те П те 1кеу § 1уе р^ооքоքէке гетагкаЫ е օոժ օժա ւա ժկ ехХгаог- ժւոօդ շօոտէւէսէԽո օք 1ке1г оу/п со тто п п еак к . Ткеу И\>е т 1ке1г о\\>п շօսոէատ, հսէ оп1у օտ аИепз. Ткеу каме а зкаге ш ечегу1кт% օտ аН гепз, օոժ е ^ и ге ечегугктջ օտ г е ^ п е п . Ечегу &ге1&п Խոժ ւտ 1ке1г քаէке^^апժԼ օոժ у е //о г 1к е т еуегу քаէке^^апժ ւտ а ^ ге щ п Խոժ. Ткеу таггу , Ике ечегуопе еЬе, օոժ Гкеу Ье%е1 сЫЫгеп, Ъм 1кеу ժօ ոօէ շօտէ օսէ 1ке1г օքքտթոոԱ. Ткеу зкаге 1ке1г Ьоаւժ н-/гЛ еаск օէ/гег, հսէ ոօէ 1ке1г тагп а& е ծ<?ճ. И ւտ Кие 1ка1 гкеу аге “ т 1к е ^ е 5к ”, հսէ

Феу ժօ ոօէ 1ме “ассопИп,ջ էօ Л еխ տ հ". Ткеу հստ\ է • еаг/й, հսէ էհ6Մ сШ гтиЫр ւտ т Иеагеп. ТИеу оЬеу г и ւտ а - նւոտ, հսէ т էհտՄ օ\\ո /п ш Пхеу ջօքօՀ ЪеуопЛ ոհօէ Ф е Խոտ ոտ ս П еу 1оуе аП теп , օոձ Ьу аИ теп аге регзесшес!. ТИел- аге ипкпоп и.

ոոձ տճ11 /Леу аге сопАетпеА; Феу аге բսէ էօ ձ€Օէհ, օոժу < г г и у ап եէօսջհէ էօ Ще. П еу агероог, апАуеէ Феу т а к е то п у псН; гНеуаге сотрШ е1у ЛеМШе, օոժ уе։ Феу еп]оу РотрШе аЫпиЬпсе. П еу аге ժւտհօոօոժ, օոճ т Л а г уегу ЛзИопог аге Տ1օոխ ժ էհքԼ Լ Ае/атед, օոժ аге \Ы1са1еД. П еу аге г т / « / , ап уеГ г иу ■ пИеп Пхеу аге զթօոէշձ, Леу տճ11 рау с1ие гезрес!. ւт ւջօօժ, Леу аге ритзИеЛ а з еуИАоек; ипйег&о'т& բաստ т и п , що1се Ъесаизе Леу аге ԽօսՏհէ էօ Ще. П еу аге пеаХеАЪу Л е / а ю օտ/оге^пегБ օոժ еп ет։е5, օոժ аге кишее! ձօոո Ьу է ։е 1ее տ, ап аИ 1Ие И те էհօտ€*հօ Иа1е Л е т /М ե աբօտտՖԱ էօ յստո/у Л е,г

ептиу. . . ..То բսէ И տա բկ: Ш а 1 Л е տօս1 ւտ т Л е Ъо(1у, էհօէ Շհոտճօոտаге

т Л е погМ. ТИе տօս1 և Д зрепей էհւօսջհ аИ Л е тетЬ егя օքէИе Ъойу, օոժ Շհոտճօոտ аге տ շօ^ո ժ էհռսջհ аИ էИе сШеտ օքէԽ ыогМ. П е տօս1 М Ь т 1Ие ЬоАу, հսէ йоеэ ոօէ Ье1оп8 էօ ։Ие հօժу. օոձ Շհոտճօոտ еЫ>е11 т ։ке иняЫ. հսէ ժօ ոօէ Ье1ощ էօ էԽ ъогЫ . ТИе տօսԼ ոհւշհ և ա տ ւհև, ւտ ե>թէ ипЛег &иагй սւ Л е УшЫе ЬоЫу; иг 1Ие зо т е ут у , Շհոտճօոտ аге гесорагЫ Иеп Леу аге т гИе ыогЫ, հսէ էհ« г геИ81оп г е т а ш чпзееп. П е /Խտհ Иа։ез Л е տօս1 օոժ էոօէտ ւէ а з ап епету, еуеп էհօսք՚հ ւէ հօտ з ф г в Л по мго/щ, Ьесаизе ւէ ւտ Բ ^6ոէ6ժ իօա етдоутц ետ բԽօտսոտ; տօ էօօ Л е погШ հօէ€տ Շհոտճօոտ, ечеп էհօսջհ ։է տսխ™ по и ՚ո )ոջ օէ Л еп հօոժտ, Ьесаизе էհеу гап%е Ф етзеЬ ез օջօատէ ւէտ բԱօտսռտ. П е տօս1 /оу«5 ճսխ տ հ էհօէ հօէ€տ ւէ, օոժ Ատ т е тЬ е гз ; ա էԽ зо т е \\>ау, Շհոտճօոտ 1оуе էհօտ6 ոհօ ко1е Ф ет. П е տօս1 ւտ տհսէ ир ւո Ф е հоժу, օոձ уе1 М еЦ հօ1ժտ гЛе ЬоАу ю ^еФег; \Ш 1е Շհոտճօոտ аге ռտ էա ա ժ т Ф е могШ օտ т а բոտօո, օոժ уе1 Ф етзеЬ ез Խ1Ժ Ф е м>огШ Ю^еФег. П е տօսԼ ոհւշհ ւտ տւաօՈօԼ ւտ հօստ6ժ ւո а тоП а1 ժ\\>611եւք>; м>Ы1е Շհոտճօոտ аге Տ6է- էԽԺ օաօոջ соггирйЫе էհւոջտ, էօ ո/օւէ /о г Ф е 'тсоггирйЫИ1у էհօէ т11 Ье Ш п ։п кеа*>еп. П е տօսԼ ոհеп/агипъ հօժկ օտ էօքօօժ օոժ ժոո/с, ջոո\>տ Ъепег; տօ էօօ Շհոտճօոտ, пкеп բսատհ6ժ, <1ау Ьу е!ау тсгеазе то ге օոժ тоге. 1է ւտ էօ по Խտտ а բօտէ էհօո էհւտ էհօէ Օօժ հօտ օ ^ ո ժ Ф ет, օոժ Феу աստէ ոօէ էդ էօ е^айе ւէ. 2

2 Еаг1у Շհոտճա РаШеге, р. 216-218, у о1 .1 տ էհշ տշոշտ օք ТЬе 1лЬгагу օք Օատէւօո О авш са, Суп1 КюЬагскоп

(ей.) З .С .М .Ргезз, Լօոճօո.

1997 1-ՋՍ'ԻԱԾԻՆ Զ-1- 15

* * *

1է ւտ сошшоп р1асе էօ вау էհ8է Юйау, 19էհ сепШпев айег, й е \уог1с! ւտ ոօէ Йе опе էհ8է Йе քւռէ С Ь ш й аш Нуес! ւո. ТЬеп Йеу \уеге ап ւոտւշուք՜ւշՅոէ тто п 1 у , ճօէօտէօճ, регеесШей, сопвккгес! ав 1օ -օ1յտտ реор1е, еуеп соиШеё ав с п ш т а к Ьу Йе Кошап Ье§а1 РгосеяБ, ог йайоге Ьу Йе 1е\У1вЬ аийогШев, ог па1Уе ог сгесМоив регеопв Ьу й е Ра^ал теП^оив касЗегв ог ЫеПесШэ! շւաԽտ, բհԱօտօ- рЬегБ, հւջհ օ1յտտ реор1е. 8 т с е 1Ье ՇօոտէՅոէւատո ега СЬшйапИу Ьая егайиаНу Ьесоше ։Ие геИдюп օք Еигоре. ТЬе М Ш 1е А^ев улй Йе տշհօւտտէա Йео1о§1са1 с1огшпзпсе апс! й е աէօոտւք՜ւօՅէւօո օք Йе аийогйу օք Йе Кошап СаЙоНс СЬигсЬ ա էօւատ օք 1ешрога1, 8еси1аг, ро1Шса1 апс! вос1а1 тЯиепсе ւո 5оае1у гпагкес! а Йше апй а տէտէօ օք Ше ւո ууЫсЬ й е \уог1й т Еигоре саше ипйег Йе 81աօտէ ипсоте81аЫе ро\уег օք й е СЬигсЬ. \Уе кпо\у Ьо\у 1а1ег, ւո Йе й т е օք й е КеГогтайоп апй 1Ье ш е օք жнепсе апс! Йе етег^епсе օք пайопа! տէՅէօ воуег- «ДОу, роИйса! тйерепйепсе апс! рагйсиЫ у й е ега օք ЕпН^Ыешпет, й е айуапсе օք տ6շս13ոտէւշ сопсер! օք Ше, Еигоре ипйепует й-етепйоив сЬап§ев. Уе1 Еигоре сопйпией էօ Ье сопвМегес! апс! врокеп օք ав “С Ь тй ап Еигоре” . Н151опса11у, сиНигаИу, воааПу вреакте Й а1 ւտ Ыие. В т Ьо\у тд е йоев ւէ տօսոճ 'л'Ьеп опе У18иаП2е5 Йе шпег соШеШ օք Ьишап Ше ւո Еигоре օք 1ос!ау? 1է !տտ Ьееп гереа1ес11у տէՅէօժ էհՅէ Йе տշւշոէւքւշ, тё и в й а ], 1есЬпо1о§1са1 асЫ еуететв , й е ժօաւոՅոէ зесЫ аш йс йепй ւո տօօւտւ Ше Ьауе сгеа1ес! а к т ё օք §ар Ье1\уееп Ь ет§ СЬшйап т է6աւտ օք քօաւտ1 асйегепсе էօ а СЬигсЬ էաճւէւօո апс! Ь ет§ СЬшНап ա էօոոտ օք регвопа! сотпнйпеШ апй рагйарайоп ւո с о т т и т 1у Ше апс! ւէոօտտ. ТЬе йевасгаПхаПоп օք Ьишап уа1ие8, Йе §гайиа1 Й18арреагапсе օք Йе пойоп օք аЬ5о1Ше Ш1Й, Йе гаргё1у вргеайпё ге!аЙУ18Йс арргоасЬ էօ ей ю а! ւտտս6տ \уЬюЬ аге Աքօ-ւտտսօտ — Йе роНйса! 1гепс1 օք т а т 1 а т т 8 , еуеп տէաոջէհօոաջ й е пайопа! 8оуеге1ёп1у, апё та п у ой ег аяреаз апс! т о у е т е п й օք оиг ргевет-йау տւէսՅէւօո т Еигоре ог, քօր էհՅէ таПег, ш та п у ой ег райе օք Йе хуогШ, Ьауе Ьееп йвспшес!,. апа1угей Ьу тап у Й ткеге, йео1о81ап8, цИе1- 1есШа18, дугкегв, рЬПозорЬегэ, տօւօոէւտէտ, տօշւօ1օջս6Տ, հւտէօաոտ. АН տսօհ ^տբշօէտ օք т о й е т ог еуеп բօտէ-աօճ6ոո си1Шге Ьауе зрреэгес! оп оиг а^епйаз ав СЬигсЬев, Ыа110П5, Е си тетса1 յ ո Ճ Ы еш айопа! СопГегепсев, շօոտս1էՅէւօոտ апс! ву тр о вш гт. ТЬе т о у е т е т Ь г Йе сгеайоп օք Йе Еигореап Սուօո Ьая, 1пйее<3, ге§151егес! а соп81ЙегаЫе айуапсе рагйси1аг!у т й е есопот1с йеЫ. Уе1, й еге ւտ тисЬ էօ Ье ёопе ւո ойег врЬегев օք ИГе.

Տւջհէ уеаге а&о \уЬеп էհւտ А вветЫ у \уав сопуепес! ւո Ва5е1, Еигоре хуаз ոօէ Йе в а т е ая ւէ ւտ ййау. ТЬе Ш1 օք й е ВегНп ЛЛ аН, й е соПарве օք Йе 8оу1е1 Սուօո, й е етапсйрайоп օք տօ т а п у пе\у 1пёерепйет ՏէՅէօտ, Йе епй օք арзгЙеЫ ւո Տօսէհ АШса, й е гезиг^епсе օք й е օօոտօւօստոշտտ օք е й т с 1йепй1у апй Й1§п11у 81У т е ш е էօ пе\у сопЯхсШа! տւէԱՅէւօոտ т йГГегет раШ օք Еигоре апс! е^ехуЬеге, й е гесоуегу օք геИ&юив Ггеейот ւո տօ та п у раШ օք Еа81ет

Еигоре, Ле гепечуа1 тоуетеШ з т Ле СЬигсЬез էհճ чуеге гейисеё էօՀ « а д зкиайоп ճսոո§ Ле 70 ог 50 уеагз օք Տ օ ^ է о р р ^ ю п апс! « Р ^ п . Л е ^гочуЛ օք сЬаш таП с то ч -ететз , Ле агггасйоп օք с е п а т поп-СЬши® геп ջւօոտ էօ ТУе81ет зос.егу, Ле зргеаё օք зесмпап рои рз ч уП Ь

е п Ш ю п , а11 Лезе յ ո Ճ тап у оЛег ге1а(ес! էոաճտ т Еигореап М е тйее<1, рШ и .

а11 юёау т քւօոէ օք печу зп<31гетепёои51у сИШсиЬ сЬа11еп? е8 օք иг^ет п аш а 1п опе чуогс! , Л е п е^ 5еЫдр օք Ле Еигореап т а р , т ЬоЛ ^ г а р Ь . с а ! апс! Ьитап зепзе օք էհ&է чуогс!, саНз й г а печу 51у1е апс! ай օք п а У 18 а П о п т т շօոտէտոէ էսոոօւ! апс! тсгезБ т^ сИБэггау.

* * *

Неге, տ էհւտ !п*о(1ис1огу ас!с!ге88, I саппо1 еШег աէօ տսօհ ап т Яшгу апё йИаПеЛ апа1У818 օք Л е 155ие5 апс! Л е печу օօոճւէւօոտ էհճ Ьауе етег§ес! з т с е оиг 13տէ А взетЫ у т 1988. М у оп1у յ ո Ժ աօծտտէ !п1епИоп ւտ էօ 1гу էօ вее Ьочу сап у/е №§еЛег зеек Л е ргорег апё ро5з!Ыу е Ш а е т чуау օք гар о п Л п ё էօ Л еш аз СЬигсЬез чуЬо Ьауе с о т е ЮёеЛег га Л е к еситеш са1 с о т т о п с о т т И т е Ш էօ 1оок й>г ЬеЯег \уаув апс! т е ап э га ассогс!апсе чуПЬ Л е к СЬпвйап рппсмр շտ ап

СЬпз1-§ 1Уеп շօոսատտւօո.А1 էհւտ А ззетЫ у յտ чуе аге са11ес! էօ քօօստ оиг геЯесПопз зпс! сЫ Л егзП ош оп

Л е Л е т е օք гесопсШаПоп, I .чуоиШ Нке էօ օքքշր էօ уоиг сопв^егаПоп с е П ат оЬБегуайопв Ла1 աօտէ^ етег^ е й о т т у 45 у е а к օք С Ь ш й ап ահստէ^ ւո ճւ - քծւՉոէ рапе օք Л е чуогк! апё Й о т т у 40 уеаге օք е с и т е т с з ! е п § з § е т е т оп

1оса1, ге§юпа1 апс! чуогЫ 1еуе18.

1. ТЬе զսօտէւօո Ь е^ге ստ ւտ: Ночу чуе, С Ь ш йап СЬигсЬев га Еигоре, քտօ6 Л е чуогШ օք й й ау ? Ночу Ճօ чуе ипде^апс! Л е чуогИ օք Ю<!ау? Оо чуе Ьауе а с о т то п ипёеге1апё!п§?

Ш аге т էհւտ чуогЫ чуЫсЬ ւտ Օօճ՚տ чуогМ апс! гетш пв №տ чукЬ а11 ւէտ բօտւ- йуе апс! пе§айуе Յտբ6շէտ. Ոււտ чуогЫ ւտ Л е ПеШ чуЬеге и'ЛеяГ апс1 меесЬ егочу ЮееЛег (М аЛ . 13:25-30). Еуегу Ь и тап регеоп Ну1П§ оп էհւտ еагЛ чуЬеЛег т а п ог \уотап , чуЬеЛег СЬпвйап ог Ո0ո-Շհոտէւ3ո, чуЬе1Ьег ЬеНеуег ог ипЬеИеуег, Յէհօւտէ ог Յջոօտէւշ, чуЬе1Ьег псЬ ог роог, чуЬеЛег Յքք1ս6ոէ ог օԽտէւէսէշ, чуЬеЛег տծօոտ ог у/еак, чуЬеЛег Ьеа1Лу ог вгск, чуЬеЛег га с!еуе1орреё ог ипёегс!еуе1орес! Боаейез чуе а11 аге рай апд рагсе1 օք էհւտ чуог1с!.

ТЬе чуогЫ ւտ сЬап§!п§. СЬап§е ւտ ոօէ з печу рЬепотепоп. ТЬе чуог1й Ьав з1чузуБ §опе оп Ьу сЬ ап §т§ апй ЧУ111 ջօ оп сЬ ап §т§ . У/շ аге р ай օք Л е сЬап^е; ոօէ յտ օեյտշէտ հսէ յտ տսհ]6շէտ, ոօէ ав տթ6շէռէօՀտ, հսէ ав բա՜էաբօոէտ, ոօէ տտ V с- էւատ եսէ ав асЮтз.

1նւտ чуогИ օք օ ս ռ , ЬеяЫеБ а!1 ւէտ &егй ваепИ йс 1есЬпо1о§ 1са 1 адуапсе ւտ յ1տօ а 1օշստ օք շօոք1ւշէտ, чуагв, ոստսոճօքտէՅոճւոջտ, уапоив քօոոտ օք ւոյստէւշօ апс! еуеп օք “ в р т ш а ! роуейу";а5 А1ехапс!ег Տօ1յ6ուէտւո сЬагааепгес! ւէ ւ«ք6ուոտ то811у

1997 1-ՋՍ'ԻԱԾԻՆ Զ-Ա 17

էօ й е ^շտէշւո пе\у сикиге, \уЫсЬ, I աստէ вау, Ьесаиве օք ех1геше1у е й к а е т хузув օք \уог1с! с о т т и т с зй о п , ւտ гзр1с!1у 5ргезбт§ зпс! с1еер!у Յքքօշէւոջ Ьитап Ше օսէտւճշ օք \уЬа( ւտ սոճշ^օօճ ипйег էհշ (е гт “^շտէ” .

\ У е а11 а г е օ օ ո տ շ ւօ ս տ էհ8է էհւտ \у о г1 с ! ւտ թՅտ տ ւոջ Й г о и ^ Ь տ ս օհ տ է Յ ^ տ օ ք տ շ ւշ ո -

էւքւշ г е в е з г с Ь , է շ օ հ ո օ 1 օ ջ ւ շ 3 1 т у е Ш ю п з օ ք г е у о 1 и ( ю п з г у տ շ օ բ շ , § 1 2 а п й с ւո ճ ս տ է ո -

а ! а с Ы с у с т с Ш э էհՅէ է հ շ տ շոտշ օ ք Ь и т з п ժօաւոօէԽո ւտ ( а к т § է հ շ р 1 з с е օ ք Ь и т з п

տ էշո ՚օ ք ժ տ հ ւթ , յտ \ у е ւո о и г В й Н с а ! քտւէհ յ ո Ճ ւ ո о и г Ր Յ էո տ էւշ Й е о Ь ^ с а ! է ռ ժ ւ է ւ օ ո

օ օ ո տ ւճ շ ք է օ Ь е է հ շ г о 1 е օ ք Ь и т з п к т с ! У 18 ձ У15 Օ օ մ ՚տ с г с з й о п . Т Ь е օհտ տ ա Ь с ^ е е п

Й е С г е з й г а п с ! ( Ь е с г е з ш г е ւտ \У 1 с !е ш п |> է օ տ ս շհ з п е х ( е п ( էհՅէ է հ շ р ! з с с а п й է հ շ

г о 1 с օ ք է հ շ С г е з ( о г з г е § г з с !и э 1 1 у ճ ա ւ ւ ա տ հ ւ ո ջ з п с ! է հ օ տ շ օ ք է հ շ с г е а ( и г е т с г е а в т ё .

Т Ь е ո օ է ւ օ ո օ ք էհշ хасгей ւտ Ь е т § ‘ У п у е п օ ս է օ ք Й е \ у ш с !о \ у ” յ ո Ճ էհշ տշշաԽ հ ւտ

Ь е т § е п й г о п е с ! ա ГЬе բ օ տ Ո ւ օ ո օ ք т э 8 ( е г 8 Ы р \ у Ы с Ь ւէտ61ք տօ о Л е п յտ Ь е с о т т §

8у п о п у т о и 8 է օ т а т р и Ы о п յ ո Ճ е х р 1 о к а й о п . Т Ь е р о у у е г օ ք Ш е р о \у е г Г и 1 ւտ ջ շ է -

է տ ջ т о г е р о \у е г Р и 1 յ ո Ճ 1 Ь е л у е з к п е з в օ ք 1 Ь е ճւտբօտտօտտօճ о г Й е о р р г е з в е с ! ւտ & շէ-

էւոջ \ у е з к е г з п с ! \ у е з к е г .

А Ге\у уезге з§о I геас! з Ьоок \укЬ էհշ ւո(հ§աոջ (Ше օք "П е Տշ-^շոէհ Е п ету " \УпПеп Ьу а Ցոէւտհ ժւբ1օաՅէ апй и ш уеге^ 1ес1игег, КопаМ 1€ւջջւոտ . 1п а тз81сг1у апз1у1юз1 арргозсЬ Ьс \узв е х а т т т § “ТЬе Н и тзп РасЮг ւո էհշ С51оЬз1 Շոտւտ” (էհշ տսեէւէ1շ օք էհշ Ьоок). Не ւճօոէւքաճ Йе в1х “епепиев” ог “Йгез18” էօ Ьитзп ех15(епсе ւո й е ргевет \уогШ, пзте1у:

— РорШайоп ехрЬвюп— Роой օոտւտ— Кеяоигсе всагску— ЕпУ1гоптета1 ёе^гайаПоп— Ыис1еаг аЬиБе— Заепсе апс] (есЬпо1о§у иЫеазЬес! ог гаст§ Ьеуопс! соп(го1.\\й а( Յեօսէ (Ье “տշ\>շոէհ еп ету” ?Ое5спЫп§ апс! апа1угт§ (Ье ргевет-ёау ро1Шсз1 ви-исШгев апс! ргосеёигев

օք зс(10п оп ЬоЙ пайопа! апс! т й т а Н о п з ! 1еуе18, апс! геГегпп§ евреазПу էօ Йе Յետօ1սէւ23էւօո օք й е տуտէет օք пайопа! воуеге^ту апс! Йс гасе Гог й о ттай о п , Ье 1с1еп11Пес1 (Ье "зеуепЖ еп ету " аз Йе “РоНпса11ոշՈ՝ա" апс! ав “оиг Ы Ш - №տտ" Гог тога1 егкепа апс! соп сет. Неге зге հւտ о\уп \уогйв:

"В е т в %1оЬа1 т տշօբշ, էհշ տ/д: էԽշօէտ բշզս՚սշ а ջԽհօ1 геьропзе. Апу տշոօստ Норс օք сопсеПей Խ ոջ֊էշոո аейоп у/оиМ Ьауе էօ Ье քօսոձ ւո оиг оп1у ипыегза1 & ги т ог опе Нке ւէ. Уе։ էհշ է/ТУ ոօէ оп1у աւոօՀՏ էհշ ոօճձ՚տ ճեւտւօոտ апй Мзогйсгв հսէ աւտշտ гЛет էօ пеуу

1& շե օք ժշտէաշէԽշ ւոէշոտպ. П е ргечаШп% М тозрЬеге ւտ օք зоиг ժւտշօռ/ апА ժւտւԱստւօո. Տւոշշ ւէտ հւՈհ ետ тетЪ егзЫ р հօտ էոբԽձ օոժ ւէտ հսձ^է 8ГОЫП էշո-քօ1ձ. NсVе էհе еտտ։ էհշ հշոշքւէտ հаVе Ьееп տօ /ек> օոժ էհշ ргосеей тք>տ տօ а е п т о т о и з, էհօէ օԽօտէ էհշ оп1у

3 НсхМег օոժ Տէօսյյհւօո. Լօոճօո, 1982 շժւեօո<4էտլ

/ 3 , I յ.՛. ՚ !.V %քձքէ ЛГЬЪ

Հ Տ Տ

շօոքօՈ ւտ ւէտ տսո/ԻաԼ Р агք ֊օա ассшпШаШц օսէհօոդ՝ օտ Л е %1оЬ- օ1 շոտէտ հօտ 8օէհշռժ, Л е Ш հօտ </«сюк/«/ тго/геп еп с ժւտօոԽ֊օոժ пеаг-йпромгсе." (р.175)

^ Ь а ! аЪоШ “шога1 Ы М п ем ” ? \УЬа1 аЬоШ д о и т е соп сет й г Ьитап т е юЬе сопзЫегеа յտ Ь аут8 рпогйу оуег Ле соп сет апё Йпуе Пэг:ю Р° . ^1са1 ро^ег апс! есопопйс ЙоттаПоп? 1п и р в д էօ էհ» ьиопчио(е5 Л е ^огШ-гепочУпеё есопотзС ВагЬага а г ё » հ օ зо т е 20 уеаге а8о,

Л е^ о гЫ СопГегепсе оп “Н аЫ тГ вак!: „ппаШ пе- "Л ւտ ։т р 1 у ոօէ роззШ е ю ипйегкпе хф си п О у Л е օբբօԱատ

տէօէ6 օք оиг соИесйче Խաջւոօսօո нИеп 300 ЫШоп ժօ11օ ո р г օոոտзе е тз погто1 օոժ էհ гее ЫШоп ժ օ1Խ տ & т а е г ехсерПопа!

ТЬа! ւտ *հՅէ Ье са118 “ тога1 հԱահստտ”, асИ т8 : ֊ ‘То зауеЧ исз տհօսԱ р1ау пороп աքօուջո роИсу ехрозез ստ а11 էօ Л е սոհոԺԱԺ ехею зе օքտւ / ասոտр я се. 1է та к ез աւջհէ ոջհէ" (р. 181, 186).

РтаИу, 'л'Ьеп Ье էսատ էօ геПес! оп Ле բօտտւհ1Շ чузУ8 օք քւոճւո8 Л е ЛгесПоп ք0ք տօհռոտ Л е ука1 յոԺ 81оЬа1 ւտտսօտ օք տսշհ ЛвШгЫпб апс! Л гез1е п т 8 йипеп- տւօո, Ье 1Ье "Зеуеп Լօաթտ" Ле веуепЛ Ьеш8 “А Ке-Апакешпв է о է /еЯеИ&оиз", Л е տժք ге-орешп8 օք Ьитапктй էօ Ле տբտէւա1 апс! то га ! уа!иеь ог регепта1 патге. КеГетп8 էօ Ле СЬигсЬев’ го1е Ье соттеШ в:

“Мапу ’л’Ио ք661 ипсотрП аЫ е т Л Л е уосаЬи1агу օք է и сИигсИез аге Ъ етտ регзиаёеЛ էհօէ оиг աօտէ հօսոոոջ с о п с е тз аге еззепНаИу геП%юиз. У/е т а у Ъе&п т Л а/шеГу օտ էօ հ օ » Р1апе1 ЕапИ 'տիօջւԽ ете1оре օ ք փ ւտ էօ Ье ргезег\т1, օո կ էօ епс1 սբ т Л Л е շօոշԽտւօո էհօէ էհւտ т11 рпа11у Аерепժ, ոօէ оп 1есЬпо1о%у ог есопогтсз, հսէ оп հօոքօք ые сап ոտէօո оиг геуегепсерг И р օոժ оиг ]оу т сгеай оп рг ւէտ омп заке." (р.270)

\Уе аге ипс!ег Ле тога ! оЬИ8айоп էօ 8о Ьеуопс! оиг ргевеШ-ёау 81егеоГуре Յէէւէսճօտ. ЧГе Ьауе էօ Ь есрте т о ге вепвШуе էօ \уЬэ1 Ье са1к “ ТЬе Тгомсем1епГ, \уЫсЬ, ւո т у уосаЬи1агу ւտ ՅտտօշւՅէօճ м Л Л е 1с1еа օք Ле տռշռժ, Л е Л те ш ю п օք Л е “оЛ етевв” օք оиг Ьитап сопЛНоп. ТЬив, вр еакте օք Л е пеей քօր “ТИе ^13со\>егу օք Л е Тгапзсеш1еп1" Ье տէՑէշտ:

“Ву Л е Тгопзсеш1ега I те а п Л е иШпиЧе տթ'ւոէսօ1 геаИгу уVհ^сհ ւտ էհ6 зоигсе օք оиг Ъ етջ օոժ օք аЧ /оуй, Ьеаи1у օոժ ջօօժատտ (օոժ т зо т е з е т е регЬарз օքօ11 еуЦ էօօ). ТЬе КалзсепАеги, Леп, ւտ էհօէ քւհօ1 էաէհ ууА/сЛ Иез ЪеЫпс1 а11 геИ%'юпз հսէ \\>ЫсЬ попе օք Л е т сап т а к е сарПче. ” (р.271)

1п էհւտ 1ззк օք гесИвсоуегу օք Л е 1гап5сепс!еп1 Ье веез Л е го1е օք з пе\у еси- т е т в т :

“РегЬорз էհօէ геярес^ էհօէ зепзе օքօ տ Խ ոժ աատտ էօ Л е էոտ- տշ6ոժ6ոէ, соиШ уе1 Ьесоте Л е հօտւտ օք ոհօէ ոսջհէ Ье էհօսջհէ օք օտ а пен> օոժ Հօժւշօ1 еситеп1зт.

1ո Сгеек, огкоитепе те а п 1 ‘է/ге \\>Ьо1е йЛаЬЬеЛ еапЬ ՛ ог

1 9 9 7 ԱՋՍ՜ԻԱԾՒՆ Զ - 1 - 1 9

’ИитатГу 1ո էհօէ օոջտռ1 зепзе, е с и т е т й т ւտ տօոԽոժ՚տ աօտէ шцеМрпогНу — Ше гесопсШайоп о/г!\е ձհաօոտ ոօէ оп1у о/сгееА օոժ Мео1о%у հսէ օք г асе, хех, саз։е, շԱւտտ օոժ сиИиге; Ше о\>егсот- ատ էԽօսջհ 1о\>е օք о11 Ше \\>օ11տ օք БерагаХ'юп օոժ ւոսէսօէ орргея- տւօո." (р.271)

I сопс1ис!е Леве оЬвегуэйопв сЬэИещрпд ստ СЬпвНап СЬигсЬея ւո Еигоре Ьу (Ье сопаве апс! уе( աօտէ екхрюП хуогйв 1акеп й о т а СгаШМ а( Сашйеп Тоу/п ипйег§гоипс1 Տէտճօո ւո Լօոճօո:

“ТИе у/огЫ ւտիռջւԽՒ1օոժԽ ւէ мШ ргауег".

* * *

2. \УЬеге ւտ Ше ярес1р ։у օք оиг го1е յտ Еигореап СЬигсЬев ւո էհւտ хуогМ օք й й з у ?

I ЬеНвуе էհՅէ оиг о\уп СЬпбПэп го1е саппо1 Ье зпуйпп§ е к е ог сШТегет Ш'зп \уЬа1 Օհոտէ вЬохуей ստ էօ Ье ւո №տ охуп Ше յտ Ше ЬпсзпШе \Уок1 օք Օօճ, յոԺ յտ Не ехресК ստ էօ сопйпие, էօ ригеие, էօ зсПдэЬге ^հտէ Не էՅս§հէ апй сМ опсе Гог а11: А го1е օք гесопсШайоп, ье. Ше гев^гаиоп օք Ьишап Ше էօ ւէտ էւ-ие 1ша§е, паШге апс! ригрове. Ье1 ստ геас! опсе т о ге Ше Гатоив развале օք Ше Бесопс! Ер^вйе էօ Ше СоптЫ апв, Ша1 \уе Ьауе сЬовеп ав Ше сеШга! В М с а ! 1ех1 Й>г էհւտ весопс! Е си те т са ] А ззетЫ у:

"1ք апуопе ւտ т Շհոտէ, Ие ե а п ек сгеаШге; Ше օ1ժ 1ատ բօտտ€ժ акау, ЬеИоМ, Ше п ек հօտ с о т е " . ТЬе АровМе ւտ сгуз1а1 с1еаг аЬои1 Ше Шео1о81са1 гайопа1е օք էհւտ аШ гтайоп хуЬеп Ье аскк: "АН էհւտ ւտ /го/л Օօժ, ոհօ էհւօսջհ Շհոտէ гесоп- сИеЛ ստ էօ Н Ь т е ф ’. Апй Шеп Ше АровИе тсКса1е8 й>г ստ оиг 1аяк Ьу Шеве соп- с1иШп§ хигокк т хуЫсЬ у/е Ьауе 1Ье Оос!-§1Уеп тапйа1е Ъ г оиг СЬпвйап ех!5- 1епсе “օոժ (Не) заме ստ Ше т т 'Шгу օք гесопсШ айоп.^֊օոժ 6ոէատէ6ժ էօ ստ Ше тезза% е օք гесопсШ айоп" (5:17-19).

Ноху ճօ \уе, СЬигсЬев т Еигоре сопсе1Уе апс! хаБиаНге оиг 1аБк օք гсопсШ- айоп т а \уогЫ \уЫсЬ ւտ տօ тйсЬ аГГес1ес! Ьу շօոքԱօէտ, пеху ро1ап2айоп8 а т ! տօ шисЬ 1шрге§па1ей Ьу 8еси1атйс ипйе^апсПпЕ օք апй арргоасЬ էօ Ьитап Ше, хуЬеге Օօճ՚տ рге8епсе ւտ е Н т т а 1ес! ог гейисес! էօ а п п т т и т . 8иге1у, хуе а11 а§гее էհՅէ Օօժ ւտ, տօ էօ вреак, Ше тШаи>г օք йие гесопсШаПоп. \УЬа1 ւտ оиг рай т ւէ? Аге хуе геайу էօ гевропй էօ №տ 8гез1 апс! ип1цие Յօէ օք сопйевсепйепсе, 8Տ тай е տտուքօտէ т Н18 տօոճւոջ Н18 Оп1у Ве^оНеп Տօո քօր оиг ՏՅ^Յէւօո?

"Օ օժ տօ 1օ\>6ժ Ше когЫ էհօէ Не §аме ատ Оп1у Ве^оПеп Տօո, էհօէ и^оемег ЬеИечез ш Н ։т տհօսէժ ոօէ թ€ոտհ հսէ )тм е е1егпа1 Ще. Рог Օօժ з е т Ше Տօո եւէօ Ше когМ ոօէ էօ соМ етп Ше когШ, հսէ էհօէ Ше и>օճժ ռււջհէ Ье տаVеժ Ш гоиф /шл" Աօհո 3:16-17).

Аге хуе геайу էօ Յտտօշւտէօ оиг8е1уе8 \У1Ш №տ 1оуе էհքօսշհ оиг 1оуе Ь г Ш т

20 Զ-է էձՍ՚ԻԱԾԻՆ 1997

\уЫсЬ ւտ §епшпе оп!у ւք ւէ ւտ ехргевБей էհւօսջհ 1оге Гог опе апоЛег. ТЬе в а т е еуап§еН51 Տէ. 1օհո ւո հւտ քՄՏէ Ер1в11е Ьаэ Леве \\՚օքճտ \\՚հւշհ Ьа\-е ап ւաաշճւՅէշ апс! сЬа11еп§т§ Ьеапп§ оп оиг ипс1ег5Гапс1т§ օք гесопсШайоп. Не տյ>՚տ: "1ք апу- опе տօդ/տ 7 /оуе Շ օժ ՚ռ ո ժ Нагез հւտ ЬгоЛег ւտ а Наг; քо г Ие и Но (1оез ոօէ 1о\՝е հւտ ЬгогИег н՝Иот Ие հօտ зееп, շօոոօէ 1о\՝е Օօժ \\ Нот Не հօտ ոօէ Бее ” (I յօհո 4:20)՜^.

УеБ! КесопсШаЮп теапБ էօ гевропс! Ьу 1оуе էօ Сос1 Ле Ьоуе апё էօ гевропс! էԽօսջհ 1оуе й г опе апоЛег. Ոստ \уав Ле геа1 ро\уег, Ле ипсопяиегаЫе ро\уег օք Ле քՄՏէ СЬшйапБ, ав I Спей էօ тЛ саге еагНег ւո էհւտ асИгевз.

Но\у ժօ у/е Юёау, ւո էհւտ \уог1<3 օք оиге, §1Уе ехргеББЮп էօ էհօէ погтапуе сЦтепяоп օք оиг Ь ет§ СЬпэйап? Օօճ Лгои§Ь Շհոտէ гесопсПес! ստ էօ Ш т . Մ \уе оигаеЬга аге гесоп аЫ էօ Ш т Ьо\у сап \уе ոօէ Ье гесо п аЫ «гкЬ опе апоЛег? նւժո ՚է оиг Мавгег 1е11 ստ տօ етрЬайсаПу ւո №տ вегтоп оп Ле МоиШ: "1/уои аге о$ег'т% уоиг ջւքէ (уоиг 1оуе էօ Օօժ) օէ Ф е аНаг, օոժ ։Неп гететЪ ег էհօէ уоиг ЬгоЛег հօտ տօոա/սոջ օջօատէ уои, 1еа\>е уоиг ջւքէ гНеге Ье/оге էհւ՛ аИ аг օոժ ջօ ; խտէ Ье п с о п а Ш էօ уоиг Ъто&ег, օոժ էհէո с о те օոժ о#ег уоиг տ՚ք{ (МаЛ. 5:24).

Кесопс1НаЮп у/ւէհ Օօժ апс! чаЛ опе апоЛег Ьауе опе Ье§тглп§: гЛв гесопсШаиоп ՜ս/ւէհ оигзе^еэ, иոէհ оиг оу/ո т п е г зе1уез. ТЫб сНтепвюп օք КесопсШайоп ւտ օք рптогсЬа11троЯапсе. 1է соп сетз оиг регеопа1 аиЛепИс11у ая СЬлвиапв. \*/е аг СЬпБЙаш, уев. В т \уЬа1 Օհոտէ \уап1ес! ստ էօ Ье ւտ էօ Ьесоте а Ьеагег օք է!ւտ տբւոէ, №տ ргезепсе апй №տ орегапоп ւո ստ, т оиг ПГе, ւո оиг соп- сер& апс! т Ле 1ап§1Ые \уаув օք оиг сотпийпеШ ւո էօոոտ օք в е т с е . АЙег аН аге \уе 51тр1у Ьитап Ьетда օք оиг о\уп апй оп оиг о\уп ог \уе аге "օահօտտօժօւտ օք Շհոտէ”, са11ес1 էօ геЯес! т апй ճսօսջհ ստ оиг М ^ е г ’в 1т а § е апс! \уП1 Гог է!ւ6 \уогЫ? Сап \уе ւո аИ ЬитШ1у апс! втсегПу Ьеаг Ле п а т е “ ТНеорНогох" ( "Веагег օք Օ օժ") ав էհւտ \уогй \уав ивес! т Ле քՄՏէ Нпев օք аИ Ле 8еуеп ЬеНегв օք Տէ. 1} տէատ օք ճոէւօշհ, ав а весопс! паше էօ կոօէատ -1

То \уЬа1еуег СЬигсЬ, Օօոքօտտւօո ог О епоттайоп \уе Ье1оп§ \уе аП геаПге ւո оиг Ьитап Йа111у Ла1 у/е аге ойеп аНепа№(1 էօ оиг о\уп 1ппег Ье1п§ апс! са1Пп§ յտ реор1е օք Շհոտէ. ТЬе С Ь ш ^ у е п “օէհօաօտտ” т ստ ւտ տօ оЛеп есНрвеё ог Ыигге<! Ьу \уЬа1 опе сап са!1 оиг “огЙ1паппе88” , Ле &>гта1, сопуеп(1опа! \уау օք айЬегепсе Л а1 ճօօտ ոօէ еп§а§е ստ ւո оиг քս!11п1е§п1у т \уЬа1 \уе ехргевз ւո оиг СЬшЦап 1ւքօ апй ւէոօտտ. Տօ ойеп I ք661 тсНпес! էօ авк: Аге \уе ргевет т 1Ье \уог1й ог 1Ье у/огМ ւտ ргевеп! ւո ստ, апй, а1а5, оЛеп տօ оуег-с!от1пап!1у 1пуаЙ1п§ оиг Цуев?

Оепега11у вреакт^, Леге Ьая Ьееп а с о т т о п 1епйепсу էօ օժօբէ оигве^ех էօ Л е у/ог1с1, էօ сотр1у \У1Л ւէտ §епега1 ն^ոճտ, էօ օշշօաօժօէ€ оиг էհեմճոջ апё оиг

4 СЬар 1ег 4:7-21 ւտ տսօհ а псЬ աւժ Ьеаиий1 1 р1есе օք В!ЬНса1 Н ю тш ге ւհոէ տհօսէժ Ье р у е п հւջհօտէ рп оп !у ւո

оиг соплйепШ оп օք апб йсПЬепШоп оп էհշ Шеше օք гесопсШайоп. 1է ւտ а աօքուՈշօոէ р о е т , а си1обу. а рап- е8УПС օք 1оуе ւհօէ псейэ էօ Ье 1еагпес1 Ьу հ ա լ

“НеаШ ев! տո*էտ8տ օք р и то р у ւո յշտստ Շհոտէ Ггот ւջոՅււստ, էհշ "Շ օ ժ Ьеагег" էօ Ше СЬигсЬ а ! ЕрЬсвия..., Ма§пех1а..., ТУаИев..., Копшп Оиапеге..., РЫ1айе1рЫа..„ 5шугпа... апб էօ Ро1усагр."

1997 ԱՋՄՒԱԾԻՆ «-I- 21

Աքշ աւէհտ Ше ոօոոտ օք \уЬз1 ւտ са11ес1 Ше .чеси1аг ран ете օք Աքշ. Айег а11, опе сап вау: էհւտ ւտ Օօժ՚տ \уог1с!. АН ваепШ к апс1 է6շհոօ1օջւշ31 зсЫ еуетеп18 аге соп81с1егеё ав Ше ргсуесПоп օք Ше Ьитап пипс! апс! !а1епк օք сгеаЙУ11у \уЫсЬ аге Ше ջւքէտ օք Օօճ. ОЙеп I Ьауе вееп էհՅէ оиг еситешса1 а^епйав аге Ше герН- сав, ог Ше քօ11օ^-սթտ օք Ше К ете օք Ше а^епйав օք Ше \уогШ оп паНопа1 апс! т !етзй оп з1 1еуе15.

I а т , йШу з\узге էհտէ \уе аге եօսոճ էօ соп сет оигее^ев уйШ տսօհ Ш етев, ւտտատ, еуеШя էհ8է аге раП օք оиг Աքշ т էհւտ \уогИ. ТЬе циевйоп ւտ: Ном \уе арргоасЬ Ш ет? \\ԴւՅէ аге 1Ье տէասԽոե ог сгИепа \уе иве ւո քձշաջ 1Ьет ог геЫ- т § էօ Ш ет? \\^էհ \уЬа1 сгейепйаЬ \уе 1геа1 (Ь ет?

Тос1ау, Խտւ&տ Ше с1о§таПс ог досШпа! сНГГегепсез ог Шео1о§ка! сИуег- ^епсев էհՅէ \уе Ьауе 1пЬег11ес1 й о т оиг բՅտէ հւտէօ^, пе\у ւտտսօտ Ьауе етег§её, товЛ у օք տօշւօ1օջւշ31 апо еШ кз! паШге апс! тр оП зп се Ша1 Ьауе §1Уеп пве էօ пе\у соШгоуег51е5, пе\у сИуег^епсев, пе\у թօ13ոշՅէւօոտ, пе\у սոճօքտէՅոճւոջտ, (յոՃ աւտսո^քտէՅոճաջտ), пе\у зрргозсЬев էհՅէ зге տօ с!еер1у, I աստէ вау յ1տօ ратйШ у, аГГесйп8 оиг ՕհոտէւՅո с о т т о п мШевв апс! сИбсгесШт^ Ше сгеЙ1Н1у зпс! еШ сзсу օք оиг ՕհոտէւՅո շօոէոեսէւօո էօ Ше տօ1սէւօո օք \уог1с! ргоЫ етв.

1է веетв էօ т е էհՅէ \уе Ьзуе էօ с о т е օսէ օք էհՅէ к т й օք Гезг էհՅէ \уе \уП1 1օտ6 тисЬ օք оиг сгесНЬНку ւք \уе с!о ոօէ врезк Ше 1зп§из§е օք Ше \уог1с! օք №с!ау апс! \уе <Зо ոօէ ш е Ше 51у1е8 օք աօ&ոստէ сикиге օք ИГе. ТЬе 5еси1зг \уогШ агоипс! ստ Ьэб Ь есоте տօ ро\уег1п1 Ша1 \уе Ьауе по оШег сЬоюе Шап ассотойайп^ к т оиг СЬгайап Ше апс! ւէոօտտ. \Уе Гее1 Ша1 ւք \уе вреак ՕհոտէւՅո 1ап§из§е յտ тЬег- 11ес! й о т Ше Но1у ЗспрШгев зле! Ше ТгасШюп еШ п^ес! էօ ստ Ьу Օհոտէ апс! Ше арозйев апс! Ше езг1у СЬигсЬ Рз1Ьег8 \уе \уШ ոօէ Ппс! зпу аиЙ1епсе ւո Ше тос!- е т \уог1с! ог \уП1 Ье сопв^егес! ог \уШ Ье ге]ес1ес! Ьу Ь е т§ й ер^ес! ав агсЬзю, зп11яизпап, сопвегуайуе, էանէւօւսւԱտէ, с!еуок! օք апу вепве օք ргоегевз.

Эеер т т у ЬеаП I вепве էհՅէ \уе аге §гаёиа!1у с!ераПт§ й о т Ше еаг1у апй аиШепНс ՕհոտէւՅո ոօոոտ օք ге1а1т8 оиг5е1уе8 էօ Ше \уогИ. Оиг Ьогс! №ատ61ք \узя ոօէ зссер1ес! е1Шег Ьу Ше 1е\У5 օք Н1в й т е , ог Ьу Ше К о тап Е т р 1ге, пеь 1Ьег Ьу реор1е օք оШег ра§зп геН^юпв пог Ьу Ше հւջհ кНе11есШа1 дизПеге. ТЬе спнпйхюп чузб Ше гевропве Не \уа5 §1Уеп Ьу Ше \уогЫ էօ №տ ոստտւօո. №տ Аров^ев апс! Шек 1ттесНз1е Го11о\уег5 ճւժ ոօէ тее1 з сЫТегет геасПоп й о т Ше \уогЫ օք Шек Птев. Уе1, Шеу \уеге соига^еоив, ЬоМ (Бее А ^в: 13:46,4:13, РЫ1. 1:14, 2 Сог. 3:12, 5:8-10) с1езг, Й гт т Шек Օհոտէւտո ւէոօտտ. 1пс!еей, к ւտ иие էհՅէ “гке т а п кИо ւտ ոօէ тШ п % էօ Ье ժւխ ^ոէ շօոոօէ Ье а Շհոտէաո օէ аИ " ОУППат Взгс!еу).

Тойау, аտ I Гее!, \уе Ьауе 1օտէ 1Ье У1У>с!пе85 օք оиг со1оиг. Օհոտէ Ьзс! էՅսջհէ ստ էօ Ье տւոտԽ, տէքՅւջհէքօ^Յքճ, ոօէ ес]ШУОса1, ցտ Н15 Аро811е Տէ. .Татев տՅւճ: “Լձէ уоигуез Ьвувэ апйуоиг по Ье п о" (5:12). Аге \уе Юйау Օհոտէւտոտ օք "уед” ог "п о " ог ՕհոտէւՅոտ օք “уех" յոԺ “հսէ՚Պ ТЬе գսօտէւօո ւտ ոօէ \уЬеШег \уе Օհոտէւտոտ зге ЬеНеуеге. ТЬе ргоЫ ет ւտ у/ЬеШег \уе зге сгеАгЫе Ье11еуег8, “сгоу- Յոէտ сгёЙ1Ые8” , յտ АЬЬё Р!егге օք Ргзпсе ստօճ էօ взу.

շշ Զ-Ա Ա&Ս՚ԻԱԾԻՆ 1997

I агп ոօէ սմ№ոք օք 0 հոտէ13ոտ оп1у ав т(Цун!иа1 регеопя. I Ьауе ւո աւոճ էհք сотти п ку , Ле геаШу օք оиг .СЬигсЬеБ ав а \\'Ьо1е. ТЬе գս6տէւօո ւտ ոօէ опе օէ регвопа! р1е1у ог тЛуШ иа! ւէոօտտ. 1է Ьав а с о тти п а ! (Нтепвюп ехргея.чей ւո Ле §1Уеп օօոճւէւօոտ օք оиг СЬигсЬев ւո Ы а у ’в Еигоре. I а т Й11у օօոտշւօստ էհՅէ ^епегаНгаиопз игааНу ճօ ոօէ ճօ յստ է^ էօ Ле епйге геаШу. 5иге1у Леге аге СЬигсЬеБ апй СЬигсЬеБ, Ле СЬигсЬев ւո \Уе51ет апс! М огЛ ет Еигоре апс! (Ье СЬигсЬев т Сепйа1 апс! ЕазГет Еигоре, \уЬеге а пе\у геа\уакепт§ էօ Ле СЬшйап քՅւէհ հ8տ Ьгои§Ь1 а пе\у ЬгеаЛ օք Աքօ էօ \уЫсЬ I \уП1 геГег 1а1ег. I §га1е- Й111у гесо§п12е Ле §геа1 питЬег օք гепе\*’а1 тоуетеШ в ւո \\,е5 (ет Еигоре. раг- йси1аг!у атоп § Л е уоип§ §епегаиоп.

]3սէ т апу сазе Леге ւտ Ле иг§еШ пеес! օք \у1ш I \уоиШ са!1 гНе трегаМ ме օք сопуегзюп. Սո16տտ у/е аге ншагсПу сЬап§ес! \уе саппо! т а к е апу сЬап§е ог апу сШегепсе ւո Л е \уог1с!. ТЬе Ш га есс1е51а саппо! Ье верапКеё Й о т 1Ье ехГга есс1ез1а. Оиг Йпрас1 сап Ье теавигес! Ьу Ле сгкепа օք оиг տբւոէ, Ьу оиг 1т а § е апс! Ьу оиг с о т т к т е т , Ьу Ле циаН1у օք оиг ւէոօտտ. I а т виге \уе саппо! 1аке Л е р1асе օք пекЬег Л е ро1Шса! аиЛогШев апй ро\уеге, пог Л а! օք Л е տշւօոէւտէտ, տժստէո31ւտէտ, էօշհոօշռէտ апс! соттишсаЮ ге. ТЬеу а1во ժօ ոօէ ех р еа ստ էօ ехегаве տսշհ а го1е Л а1 т а у Ье соШгоШп^ Л ек 1авк апсЗЧуогк ая ехрепв. \У!иЦ Леу сап ехрес! ւտ й г ստ էօ т а к е оиг СЬшПап տբւոէս31 ргевепсе апс! 1Ье ас!уо- сасу й г тога1 բոոօւբԽտ &1է էԽօսջհ оиг Աքշ апс! чукпезэ.

1п огйег էօ о^ег оиг о\уп вреаПс СЬпвйап зЬаге ւո 1Ье епЬапсетеШ օք Ле ф1аН1у օք Ше га оиг т о с !е т \уог!й տօ ЬеауПу էշաբէօժ Ьу гШепаНвйс уа1иек апс! ехиЬегап! апс! ехасегЬап! с о п в и т е т т ւո Еигоре апс! §епега11у ւո Ле \\էտէ, \уе пееё էօ т а к е оиг "տօեո6տտ" ваНу епои§Ь, Ьесаше ах оиг Ьогё ււտւաոճտ ստ “ւք /Ле տօ!է հօտ 1օտէ ետ էօտէ€, հօս> տհօ11 ետ տօեատտ Ье ոտ էօոժ" Рог "ե ւտ по 1оп§ег

, ջօօժ & г апу։Ып% ехсерг էօ Ье էհո>ոո օսէ апй 1гойЛеп ипйег քօօէ Ьу т е п " (МаЛ. 5:13).

Պ/շ аге Легейге ипйег Ле оЬП^айоп օք гезЮпп^ ւո ստ оиг о\уп տ31էո6տտ. Ոաէ теапв, տ Ле 1егш օք Л 1Б Еситетса1 АвветЫу, էօ Ье гесопсИес! \укЬ оиг тп ег Շհոտէա 1йепй1у. Ме/ало/а. Уев. ТЬе сопуегеюп, Л е паШга1 апс! շօոէւոսօստ еЛов օք оиг Ь ет^ СЬпвИап. Լօէ ստ ոօէ քօդ^է էհՅէ Лаէ \уай Ле աօտէ арреаПп^ շօոշԽտւօո Л а1 Ле йесайев օք Лео1о§1са1 геЯес110п апй с!еПЬега11оп геасЬей Յէ Ьу Л е Огоире йе Б отЬ ев ւո Ргапсе: "Խ Сопчешоп ժքտ Е ф зе з " .

МисЬ հՅՏ Ьееп \УпПеп Ьу сотре1еп1 Лео1о§1ап8 8եօսէ пе\у Շհոտէւ3ո аМ1- Шёев Л а1 аге са11ес! й г ւո Л 1Б пе\у1у апс! շօոտէՅոէ^ շհՅոջւոշ у/огЫ. \УЬеп опе еШегв а СЬлвйал ЬооквЬор т Ле та]ог օւէւօտ օք Еигоре опе ւտ вйиск Ьу Ле аЬип^апсе օք Н1егаШге оп а11 Л етев օք оиг СЬшйап ք8ւէհ апс! ւէտ ге!а1ес!пе88 էօ Ле т о й е т 'уойс!. Ви1 \уогс!8 а1опе ոօէ Ьауе апу տԾ՚օոջ 1т р а с 1 սուշտտ 1Ьеу аге й11о\уе<1 Ьу асНоп, сопсге1е քօաւտ օք еп ^ а^ етет . Раи! ТШс вроке օք Ле "Соига^е То В е” . \УЬа1 ‘Т о Ве” теапв ւք ոօէ էօ Ье \уЬа1 \уе аге та й е էօ Ье Лгои^Ь Ле гесопс)ПаПоп а) \У)Л оигзекев, Ь) \укЬ оиг ЬгоГЬегв апд տւտէօրտ յոԺ с) у/ւէհ Օօճ էԽօսջհ Ле Кесопскег, յօտստ Շհոտէ. ТЬе “Соига§е То Ве” \уП1 Гтс!

1997 1-ՋՍՒԱԾԻՆ Զ-1; 23

ւէտ иШггаИе т е а л т д у/Ьеп ւէ сап Ье էսւ՜ոշճ ւոէօ а “Соига&е То СИап&е". 1է Ьая Ьееп “Еуегуопе ւտհօտ էօ сЬзп§е Ле \уог1с1; по опе Л тк в օք сЬап8т § Ы т- տօՄ ог Ьег.че1Г’. СЬап§е гефлгев соига§е ւո ЬитПку. СЬап§е ւտ совНу. Аге \не геайу քօր к?

3. ТЬе весопй зврес! օք оиг Օհոտէւտո ւ«տբօոտւԵԱ^ ւո Юску’з чуогМ ւտ ге1аЬ- её էօ оиг оЬНдаНоп օք вреакт^ оиг СЬгййап 1ап§иа§е ւո ււտտօո. В т 1Ье ас№а1 շօոժւէւօոտ օք оиг СЬпвйап ргевепсе апс! 1т р а с 1 ւո 1Ье \уогШ <31зр1ау а ркШге օք ձա&մատտ. 11пку зп<3 Кепе\уз1 аге т1ег-геЫес1. Տօ оЙеп էհւտ 51а1етет Ьав Ьееп та й е յոՃ Гитес! ւոէօ а տ1օ§յո ւո оиг Еситеш са! УосаЬи1згу. У/շ зге по\у (1га\У1п§ пезг Ле сотр!ейоп օք Ле հտ1ք сепшгу օք Л е сгезйоп օք Л е \Уог1й СоипсП օք СЬигсЬ յոՃ Л е 40էհ уеэг օք 1Ье сгезйоп օք Ле СопГегепсе օք Ле Еигорезп СЬигсЬев. ТЫЛу-Пуе уезге Ьзуе е1зр$ес1 з т с е 1Ье сопуосайоп օք Ле П Уайсап СоипсП. Бесайез Ьзуе §опе оп ւո Ле ւոէ6ո՜613էւօոտհւբտ зпй Лео1о§1- сз! ճւտօստտւօոտ атоп § апй Ье1\уееп 1Ье ОгЛойох СЬигсЬев, ЬоЛ Еа81е т յոԺ ОпеШаК ВЛа1ега1 апб ти1й1а1егз1 ճւ31օջս6տ Ьзуе §опе оп Ье1\уееп Շօոքշտտւօոտւ С отти п ю п в ог РатШ ез. № \у пайопз1 յոՃ ге§шпз1 օօսոշԱտ Ьзуе <1еуе1оррей т ճւГГегет райе օք Ле \уог1с1 \укЬ узгут§ (Зе^геев օք рзп-СЬпвйап рагйара- йоп. I з т виге Л е հւտէօոՅոտ 'Л'Ш сопЯ гт оп о^есИуе ջւ՚օսոճտ 1Ье т з п у Ьгезк- էհւ՜օսջհտ էհտէ Ьзуе Ьееп асяшгей Лгои§Ь տսշհ Ы ею гое еси тетса1 ехрепепсе. Опе сап вау Л а1 Ле աօտէ сЬага^еш йс ГеаШге օք 20Л сепшгу С Ь тй ап к у Ьав Ьееп Л е еси тетса1 сНтепвюп оп рап-С Ьтйап 1еуе1.

Кес0 §п121п§ аН տսշհ эЙУЗпсеБ ւո 8гз1еШ1 ЬитШ 1у \уе Ьауе էօ Ье БелвШуе էօ 1Ье пем> շօոք1ւշէտ Л а1 арреаг рагйси1аг1у ւո էհւտ 1տտէ է^օ йесаёев. ТЬе \уогИ т Л ւէտ пе\у ргоЫегш ւտ сЬа11еп§т§ ստ апй \уе зге Ь е с о т т § а\уаге էհտէ Леге аге а §гез1 т зп у пе\у с^ си Ш ев Ьей>ге ստ էհտէ пееё էօ Ье гезНвйсаЦу зпй ЛШу տէսճ- 1ей, յտտ6տտօՃ апй аййгезвей էօ. У/е аге տէւ11 քՅՐ з\узу й о т Ла1 сопйкюп օք сош- т о п еситеш са! аПкийе էհտէ т з у с о т т е п й геврес! апс! сгесНЫН1у. 1է տօօատ էօ т е էհտէ оиг (КуМейпев'в ւտ асцшпп§ пе\у асШепевв Ьесзиве օք 1Ье ргоЫ егт етег§ш § т в о т е օք оиг СЬигсЬев апс! т еси тетсз1 епсоиШеге \уЬПе \уе зге 1гу1П8 էօ քՅՇ6 Ле ւտտս6տ էհտէ зге Յքքօշէւոջ էհւտ \уогШ օք оигв апс! Л еге^ге оиг- ве^ев ав \уе аге рал օք ւէ.

Րւռէ օք аП, I աստէ շօոքշտտ էհ8է т зп у օք оиг еси теп 1с з 1 асЫеуетеШв, 1Ье օօոտօոտստ оп տօ т з п у Лео1о§1сз1 (Ьетев օք оиг Օհոտէւտո йосйпе Ьауе ոօէ уе1

геасЬей Л е т е т Ь е г СЬигсЬе8 օք Л е \УогШ СоипсЛ օք СЬигсЬ оп 1оса1 ջՐՅՏՏ- րօօէ 1еуе1. Е с с ^ а з й с а ! Ьеа^в, тетЬ егв օք вупойв յոՃ շօսոշւ1տ, էհ6օ1օջւՅոտ Ьауе ոօէ уе1 Ьас! 1Ье 11т е ог Л е բօտտւեԱ^ էօ т з к е 1Ье реор1е օք Օօճ ех181еп- Иа11у а\узге օք տսշհ асЬ1еуетеп18. ТЬезе Ьауе ոօէ уе1 Ьай зпу т р а с ! ւո 1Ье пог- та1 1ппег геа1т8 օք 1Ье 1ւքտ օք Л е реор1е օք Օօճ. ТЫв հՅՏ оЙеп Ьееп տտւճ յոՃ гереа1ей ւո еситеп1са1 С1гс1е8 оп Л е հւջհօտէ 1еуе1. Уе[, I <1еер1у ք6շ1 էհ8է \уе Ьауе էօ йеуе1ор ^հտէ I во тей тев , ав У1се-тойегаЮг օք 1Ье У/.С.С., иБей էօ са11 ап еси тетса1 раяюгаИа.

24 Զ-Ա էճՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

1ք I ге&г էօ էհւտ 1звк օք էհշ еситешсз1 гаоуетеМ, էօ Ье сагпес! оп Ю?еШег \*դէհ ւէտ р агп ар ат СЬигсЬев \уЬо Ьауе а то ге сНгес! гевропвШНку апс! 1еасНп§ го1е га ւէ, ւէ ւտ Ьесзиве I ЬеНеуе էհՅէ տսօհ շժւք^տջ разю гаИ а \уШ Ьауе а աօտէ ргойисйуе апс! Ьепейс1з1 тр эсп оп оиг էտտԱ օք гесопсШзиоп апс! 1Ье айуапсе- теп1 օք оиг шиШа1 гзрргосЬетет оп оиг рЦ §пта§е Шгои^Ь тп е г гепе\\а! էօ^ՅՐճտ Ше ипку էհՅէ Շհոտէ ЬеяиезШес! էօ ստ յտ Ւ1ւտ 18տէ \уП! (1օհո. օհ. 17). 1է 5иге1у «аИ асИ а §геа1ег сгесИЬПку Гог оиг “гш твйу օք гесопсШзйоп" ւո Ше \уог1с! Յէ 1эг§е. \УЬо XVIII Ьеей էօ оиг уохсе ւք оиг աօսէհտ вреак сИвсогйзт зпс! ойеп сопШиШЯогу 1зп§из§е5? \*/հօ XVIII Еве1 апс! уа1ие оиг ргевепсе зпс! оиг \уогк хуЬеп у/е Ьауе 1օտէ оиг տ31էո6տտ, оиг ипку га Нкп, էհօ КесопсПег, Ь ет§ еввепйа1 рзЛ օք էհՅէ закпевв.

4 . 1է ւտ էհւտ с!еерев1 сопсеш Й>г Ше У1зЬ1Н1у апй геНаЫШу օ ք оиг СЬпвйзп тевБа^е էհՅէ такев т е геГег էօ апс! ЬпеЯу ехроипё з пе\у տւէսՅէւօո էհՅէ Ьзв етег^ес! ւո Еа51ет Еигоре \уЫсЬ ւտ ճտէսւեւոջ ստ а!1, ւո 1Ье СЬигсЬев օ ք է հ շ агеа, յ ո Ճ \уЫсЬ т з у сгез1е Ьзуос ւք ւէ ւտ ոօէ ргорег1у յ ո Ժ еГПсасюив1у ёеак >укЬ Յէ էհւտ еаг1у տ էՅ§6.

1է ւտ хуе11 кпо\Уп էհՅէ згасе оиг 13տէ Еси тетса1 АвветЫу օ ք Ваве! апс! з й с г

Ше сЗохупГаП օ ք Ше 8 оУ1е1 Ս ո ւ օ ո , реор1е$ зпс! СЬигсЬеБ ւո Еав1ет Еигоре етегей а пе\у ега օ ք йеей от, տ օ Խ ճ տ ջ ւօ Ա ջ ւօ ս տ й еей от. ТЬе СЬпвйап реор1ев \уЬо \уеге Ьип§гу зпй Шкв1у й)г врккиа! пиПиге пеейей Шек СЬигсЬев’ тоШ - ег1у сзге. А питЬег օ ք СЬигсЬев га ^ 1 շ տ է 6 ա Еигоре ւոտէշտճ օ ք еШепп§ ւ ո է օ сП з-

1о§ие, օօո տ ս 1էՅ էւօո зпй соНзЬогзйоп \укЬ 1Ье 1осз! СЬигсЬев, товЙу ОгШойох, й ей — апс! зге йуга§ — է օ сопвоНйа1е Шек о\уп ժւտէւոօէ ессНзвйсз!, йепопи- пайопа1, гавййШопа! ргевепсе апй §го\уШ ւ ո Ше етап с1ра1ей соипШев. Оиг е с и т е т с з 1 ехрепепсе ւո էհւտ йуепйеШ сепйдгу вЬоиИ Ьзуе է տ ս ջհ է ив էհՅէ з пе\у вркк օ ք с1ове воИйагф, Ю^еШетевв, քտ 11օ^տ հւբ зпс! соорегайоп вЬоиИ §шс!е ստ га Ше пе\у вкиайопв \уЬеге рпопйев Ьзуе з ШГГегеп! ЫегзгсЫсз! огйег. 1ո էհւտ

геврес! I ա ստ է ]оуРи!!у взу է !տ է га т у гесеп! У1вк ւ ո 13տէ О есетЬег է օ Н1в Но1тевв Роре Խ հ ո Рзи1 П I Гек ^гаййей Ьу 1Ье ореппевв зпй гезйгаевв օ ք 1Ье Роре էօ е!аЬога1е а Нпе օ ք зсйоп օ ք соорегайоп Ь е^ееп 1Ье К отап СаШоНс зпс! Ше А г т е т зп АровйНс СЬигсЬев. \Уе Ьзуе й>г т зп у уезгв по\у в ! т 11зг ипс!ег- տէՅոճւոջ \У1Ш т Ше АУ.С.С. յ ո Ճ уЛШш Ше СопГегепсе օ ք Еигорезп СЬигсЬев. Оиг р п тзгу 1авк ւտ էօ сопЛпие էօ ГигШег Ш1в Нпе օ ք еситешса1 ՅտտօշւՅէւօո апё ո օ է ЙШ Ьаск апй еав11у у!еМ էօ Ше էօաբէՅէւօո օ ք Ше сотре1Шуе апс! а т з§ о п 1в- йс Нпе էհտէ т з у ореп Ше с!оог Гог а пе\у 1апс! օ ք роИсу յ ո Ճ Յ շ է ւ օ ո З1тес! Յէ ргоы- е1у й зт .

ТЬе то ге вепоив саве Ша1 §оев 3§3ւոտէ оиг “աատէгу օք гесопсШайоп " ւտ Ше сп>а1апс/ге, з к т й օք сотрах^п ог 1пуав10п օք во т з п у вес1в յ ո Ժ рвеийо-геН§юив тоуетеп1в ւո Езв1 Еигорезп соипйев тс1ис1т8 оиг о\уп А гтеп 1а. Но\у сзп опе 1т а § 1пе Ша1 реор1е сзп с о т е էօ էհտէ соипйу օք А гтеп 1з \уЬ1сЬ Ьав Ьееп а СЬпвйап 1апс! апй Ьзв епйигес! з!1 кхпйв օք (пЬи1зйопв Гог Ьзу1П8 соп11пиоив1у апй ГакЬЯШу \У1йпев8е<1 էօ Շհոտէ аЛ. Ше շօտէ օք таП угйот, յ ո Ճ сопв1с!ег ւէ з “у1г-

1997 1-ՋՍ'հԱԾԻՆ «-I ; 25

ջտ 1апсГ й ) г Ле տօ саИес! СЬшПап ո ս տ տ ւօ ո ? А 1յ ո Ճ \уЬеге еуегу вЮпе, еуегу Ьоок, еуегу р1есе օ ք ап, Ле \уЬо1е сиКиге врезк օ ք Ле СЬпяйап ГаиЬ. Сап ւէ Ье сопвиегеё з “ ա ւտ տ ւօո Я е Ы ” ւո Ле огЛпзгу вепве օ ք Л а1 \уогс1? 1տ ւէ ո օ է зп ւոտս1է

է օ Ле 1е§эсу օ ք шаПуге \уЬо ^ауе Леи- Нуев Й>г ^ տ ս տ Շ հ ո տ է , Рог то ге Лап 1 7

сетипея? 1տ ւէ ո օ է յստ է отга^еоив է օ яее реор!е с о т е է օ уоиг о\уп соип1гу зле! ւ շ ո օ ո ո ջ , ճ ւ տ օ Յ ո Ս ո շ յ ո Ճ Л 'в с г е Л п п ё уоиг о\уп СЬигсЬ, иве (пивше) ш з 1 е п з 1

тезп я յ ո Ճ Ьитзпйзпзп ա ճ յտ էօօ1տ Й>г “ ա ո ո ե ւ ջ реор1е” էօ Л ей о\уп տ6շէտ?

\ \^ հ Յ է к Ы օ ք 1шз§е օ ք С Ь тй ап ку ւտ Ь ет§ сопуеуес! է օ Л е \уогИ ? Ап 1т з § е օ ք

օ օ ո ք ս տ ւ օ ո , 3 п е \ у 1уре օ ք ес11Псе օ ք Ле То\уег օ ք ВзЬе1 ш Ле соитгу օ ք М о и т Агзга1 \уЬеге Л е згк օ ք №эаЬ ք օ ս ո ճ геЙ1§е ая \уе гезс! ւո Л е Воок օ ք Օ օոշտ ւտ

(Сеп. 8:4).8иге1у, оиг Շհոտէւտո 1зяк օք гесопсШайоп \уШ Ьве тисЬ օք ւէտ аиЛепйс11у

ւք տսշհ пе\у & 3 8 те«зй о п тоуетеШ в соШ тие Л е к сНвгирЙуе го1е. Տսշհ Нпев օք տշէւօո տհօս1ճ յՃՃ էօ Ле геаяопя \уе з1гезс!у Ьзуе й о т оиг о\уп Оояре1, й о т оиг о\уп уосайоп апс1 й о т Ле сЬаИепёев օք а <Ну1с Ы \уогШ էօ տէօոտւք оиг еЯЪПБ оп аИ 1еуе15 а т е с ! Յէ §гез1ег с1е§гее օք с о т т к т е т էօ Л е гесоуегу օք Շհոտէւ3ո ипку, \уЫсЬ \уШ §1Уе пе\у ւաբշէստ էօ Л е ригяиапсе օք оиг “тШ & гу օք гесопсШайоп ” .

5. ТЬе е с и те т с а ! (Ктепзюп օք оиг О т е к а л Н & յ ո Ճ ^հոշտտ ւտ зп ш Ьегет рэп օք оиг С Ь тй эп ех151епсе. Аб т 1Ье рае! апй т 1Ье ргевем, \уе \уШ а1\уаув Ьзуе <^ւՅէւօուտէ, ոօո-շօոքօոուտէ սճոժտ эрреэг ւո Ле \уог1<± 01уег§епсез т а у соШ тие, с) ւ У1810П5 т а у г е т з т ипЬез1ес1. У/е аге հսատոտ зпс! ւո оиг сопсШюп օք Ьитзп й а 1Иу \уе \уШ տսշօաւհ էօ Ле էօոտէՅէւօո օք Л е տա օք ժատւօո.

В т Ле §гасе օք Օօճ ւտ ироп ստ, \у Ы с Ь ւտ Ле роу/ег էօ сопциег տա апс! էօ сЬзп§е Л е втпег. Օօճ՚տ сз1Нп§ էօ оуегсоте “Ле рппснраШга օք еуН” ւտ з1\узу5 т յ ո Ճ т Л ստ. То Ье з С Ь ти ап теапя էօ Ье зп з§еп1 օք гесопсШайоп, а со- \уогкег \У1Л Օօճ Лгои§Ь оиг Ые^гаМоп ւո Շհոտէ апй ւո №տ “тувй са! Ьос1у” , Ле СЬигсЬ. Оиг еси тетса1 \Уогк ւտ а Уоуа§е оп Ле Ьоа1 ւո 1Ье ШгЬи1ет везв օք Л е тос1ет \уогЫ, сНуШей յոԺ Ье\уЛс1егес1.

1п оиг ехрепепсе օք էհւտ 20Л сепШгу, оиг еситеп1сз1 աւտտւօո, у/ւէհ з11 ւէտ աօտէ уз1изЫе зсЬю уеш етв, հտտ виГГегед й о т а к1пё օք Геаг \у1псЬ ւտ 1Ье Геаг օք էօտւոջ ււեոէւզ ձտ раП1си1аг СЬигсЬев. ТЬе ип1Уег5аН8т տոճ թՅւէւօս13ոտա Ьауе т\уагсПу յ ո Ճ 1ас1Йу Ьееп Յէ \узг \У1Л еасЬ о1Ьег ^ւէհւո тап у օք ստ еп§з§её т Л е еситеп1са1 т о у е т е т апй тап у օք оиг СЬигсЬев ту01уей т 1Ье т о у е т е т . Оиг т а 1п 1азк Ы а у շօոտւտէտ ւո եոճ§ւոջ էհՅէ §зр յ ո Ճ ճւտբճԱոտ էհՅէ Гезг. I рег- вопаИу քշօւ էհտէ \уе Ьауе էօ с!еуе1ор ап ипёеШапсйпё, а Лео1оёу ւո у/ЫсЬ Ле раП1си1аг ւտ У15изН2ес1 յ ո Ճ кер! аН уе .^Ш п Л е ип1уегеа1. ТЬе раП1си1аг \У111 а1\узу5 Ье \у1Л ստ Ьесаиве օք оиг Ьитап շօոճւէւօո. 1է ւտ раП օք Օօճ՚տ сгеайоп. Н итап եօւոջտ аге ոօէ 1с1еп11са1 \У11Ь опе зпоЛег. Оиг ЬогсРв ճւտշւթ^տ ууеге ոօէ օք Л е 5 зт е са11Ьге, ոօէ օք Л е в а т е т1пс1, ոօէ օք Ле в а т е տբւոէ, ոօէ օք Л е в ат е Ьитап քօոաէւօո. ТЬе Луегяку, еуеп ճւտտօոտւօոտ, Й1Уег§епс!е5, соп1гоуег51в5

26 Զ-Ա ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

\уеге рай օք Ле ПГе օք Ле еагНев! Շհոտէւտոտ. \УЬеп \уе вреак օք էհտ "Սոճւ\՚ւճտճ СЬигсЬ” օք Ле քււ՜տէ Гоиг сепШпев, МзЮпсаИу \%е с!о ոօէ лпгоаНге а սուէօաւ СЬигсЬ. ТЬе 1Мегпа1 Яиагте15, е\-еп տշհւտատ чуеге рал օք էհսէ опе, "սոճհւճճճ СЬигсЬ” . Уе1, Ле ժօոաւ8Ոէ օօոտշւօստոօտտ էհսէ гтиитатес! Л е СЬигсЬ опе ՝\՚ոտ Ле շօոտշւօստոօտտ օք Ье1оп§ш§ էօ Опе Շհոտէ, էօ Опе СЬигсЬ.

Неге շօաշտ 1Ье §геа( БЩШЙсзпсе օք ТгаАШоп. I кпо\у \уе!1 Лас Л е \уогс! հՅՏ 1օտէ шисЬ օք ւէտ аКгасНоп էօ Ле т о й е т еаг5. В т ТгасННоп, т ւէտ Кие ипс!ег- տէՅոճւոջ, ւտ ոօէ ге1а1ес! էօ Ле թՅտէ оп1у. ТгзЛпоп ւտ >уЬа1 Շհոտէ §з\’е ստ - №տ рег- տօո, №տ Աքշ,1-1ւտ §озре1 յոՃ 11ւտ ւատտւօո. \Уе сап пеуег ք օ ^ է էհՅէ СЬпвПап էաէհ ւտ в о т е Л т ^ ոօէ сНзсоуегес! Ьу ստ, пог К>гти1а1ес! Ьу а Ьитап регеоп, пог рго- <3исед Ьу а տշհօօ1 օք рЬПоворЬу; ւէ ւտ Ծօոտտւաժ էօ ստ, յտ \уе տօ с1еаг1у гезс! ւո Ле Ер1511е օք 1иёе: ։'Ве1теА, Խ ՚ւոջ Vе^у еа§ег էօ пгНе էօ уои օք оиг сопчпоп տռհօէ՚ւօո, 1քօււոժ ւէ песеззагу էօ м>п1е арреаИпջ էօ уои էօ շօոէօւժքօւ՜ 1Ие քաէհ и'Л/сЛ ш ш оп сеф г а11 АеИчегеА էօ /Ле տաոէտ" (уегее 3).

"О п се& гаИ ". N01 էօ Ье]еорагсПгес! Ьу сопвЫегаПопв օք ЮсЗау ог Ютогго\у. 1էտ аЬвокие уа1ие саппо! Ье сотргопшес!. \Уе Ьауе էօ քւջհէ Гог ւէ Ьесаияе \уе аге Ле тЬегкоге ոօէ Ле туепЮге, \уе аге "օւոհօտտօժօո" ոօէ Ле Ма5(ег, 1Ье гесе1Уег8, ոօէ Ле 0!уег; \уе аге Л е теввеп^еге апй, Легейяе, аге եօսոճ էօ (гапя- т к քաէհքս!^ ^հտէ հտտ Ьееп йзпвтШес! էօ ստ.

То кеер քւաւ, ипсЬап§её, “шЫ атес!” Ле ТгаЛНоп гесе1Уес! й о т Օհոտէ ւտ опе օք Տէ. РаиГз շօոտէտոէ огёеге էօ հւտ Нодуеге, ав ւո հւտ й т е Ье Ь есате а\уаге օք քս1տ6 т1егрге1айоп5 օք апс1 ^ւՅէւօոտ {г о т Ле քՅւէհ "АеИуегеА оп се/ог аЧ ". ^/ոէւոջ էօ Л е ՇօոոէհւՅոտ Ье ваув: " I соттеп А уои Ьесаизе уои гететЬ ег т е т е\>егуМп8 օոժ т а Ш а т Же էաժեւօոտ еуеп օտ I Ьаче АеИчегеА М ет էօ уои" а Сог. 11:2, օք. Ш т . 6:14, П П т . 1:13, ПТЪез. 2:15, 3:6).

ТЬе СЬигсЬ РаЛеге օք Л е еаг1у сепШпев քծօւոջ аП ^ոճտ օք Ьеге51ев апс! տշհւտատ а1\уау5 геттс!ес! Л ек реор1е օք 1Ье«г ւ^տբօոտւեւ!^ էօ кеер риге \уЬа( Леу ЬасЗ гесе1Уес!, пате1у Л е քՅւէհ “АеИ\՝егъА опсе քօր а1Г . Տէ. 1гепаеив ւտ 1Ье §геа1 сЬатрю п օք Л е саиБе օք Ле 7'гаАШоп \уЫсЬ Ье а1\уаув сопвЫегес! էօ Ье Ле տօսոճ апс! տօ1ւժ ետտւտ օք Л е СЬигсЬ’տ ех15(епсе, Ле п огт օք յսժջո^ոէ апс1 (Ье воигсе օք тзркайоп քօր СЬпвйап сотгтйпепГ.

А топ § Ле Леокдоапв օք Л 1Б сепПдгу Л а1 1 Ьауе Ьас! Ле р1еавиге օք кпо\у- ւո§ регеопаПу апс! геас11п§ աօտէ օք Лей՜ «Ղոէւոջտ, Ра(Ьег Оеог§е РЬгоувку апё РаЛег Ууе$ Соп^аг (по\у եօէհ օք Ыевзей т е т о г у ) етрЬа81гес1 էհԸ погтаЛЫе, շօոտէւէսէ№ уа1ие օք ТгасН110п. I ЬеНеуе Л а1 Леу \уеге со§П12аШ Л а1 Л е еНпп- ոՅէւօո օք Ле ТгасПИоп օոէատէօճ էօ ստ соиЫ 1еаё էօ э к1пс! օք ге1айу18т օք 1Ье տօտէ арраШпд сошеяиепсев յտ \уе ւէոօտտ Ы ау . Տսշհ ге1аЙУ15т, ге]ес110п օք ճետօ1սէ6 ТгиЛ, թսէտ оиг Օհոտէւտո СЬигсЬев ոօէ оп1у ւո сНвзггау т ( Ь ш Л ек С Ь тй ап շօոտէւէսօոշւօտ եսէ յ1տօ у/еакепв Ле1г У01се апс! ге^исеБ Л е1г 1т р а с 1 ւո Ле дуогМ օք Лйау.

“ТгасН110п” , вауэ РаЛег Соп§аг “ ւտ էհօ уегу НГе օք 1Ье СЬигсЬ, ПапзпйПеА !т о т ւէտ ^итат-Боигсе. ...СЬп811ап11у ւտ з тезвадо апй а геаН1у П апзтмеА . 1է

1997 1;.<ԱՈ՝ԱԾԻՆ «-I; 27

տհօս1ժ Ье Нуей ւո էհշ 8иссез81Уе շօոժւէւօոտ օք հւտէօդ՛. \уЫсЬ, а! էւաշտ аге гереа!- ей апй \уЫсЬ аге оЛсп ипргесейеМей. 1է ւտ ոօէ 8отеШ ш§ էօ Ье шуеМей ог էօ Ье Лзипйей. 1է ւտ ап “ ւոտէւէսէօճ” геН8юп. 1п ւէտ հւտէօւ-у Шеге 6\ւտէտ э т о т е м \уЫсЬ ւտ “ твШиНуе” зпй “солбИШПус” , քօ11օաաք \уЫсЬ а11 оШег тотеМ .ч зге “соп- տէւէսէ€ճ” апй “твМ м ей” . Ոստ, Ьо\уеусг, йоек ոօէ теап Ша1Шеге ւտ ոօէհտջ էօ Ье йопе եսէ էօ гереа1; Ше (հւտէօոշՅ!) քՅՇէտ տսքք՜ւշւշոէ йетопяизде էհւտ зпй Ше1г շօոէասնէւօո ւտ ոօէ сош итей . Ոստ теапя էհՅէ апу пе\упе58 ав апу гереШюп հտտ էօ Ьауе յտ ւէտ п огт “ гЛе քաէհ (1еНгеге(1 опсе քօր аИ էօ /1։е տաոէտ" ^

. ТЬа1 ւտ Ше йупалпсв օք ТгасПНоп \уЬкШ I 5!псеге1у Ьоре \уШ с о т е Ьаск էօ оиг еситетса1 здепйа յտ I ЬеНеуе էհՅէ здмШ а воипй арргозсЬ зпй ргоЛзипй геБеагсЬ \уе т а у Ппй ւո ւէ з кеу Ли՜ էհշ տօԽէւօո օք т зп у ւտտսօտ էհտէ \уе соп(тоМ Юйзу ւո оиг СЬигсЬея апй ւո ШеН еп§а§етеМ ւո Ше \уог1й.

Опсе ТгайШоп ւտ հւ՚օսջհէ օսէ օք 1Ье пзггоуу раИ ет օք ւէտ и п й е^ап й т^ էհՅէ геЫея ւէ էօ риге հւտէօւ-у I ЬеНеуе էհՅէ \уе \уЯ1 Ппй з пе\у зоигсе օք ЛевЬ տտտշտտ- те М օք оиг Շհոտէւտո քՅւէհ зпй ւէտ ւարՅշէ оп Ше \уог1й օք Юйзу. К еоретп^ Ше ятй у օք Тгайкюп աշՅոտ георепт» пе\у ауепиея օք гезоигсетеШ ւո з11 Յտբշշէտ օք оиг ՕհոտէւՅո Աքտ апй ւէոշտտ օք Юйзу, рзгПси1зг1у ւո оиг “тт 'Ш гу օք ИесопсШайоп ”.

* * *

1п 1Ье сопип§ Ге\у йауБ ւո уапоив \Уо1к т § Огоиря \уе \уШ саггу оп էհշ с о т - т о п в1ийу օք Ше Ш ете օք КесопсШзПоп апй տշշ ւէտ тап у Յտբշշէտ геПес1ей ւո Ше узпоив տւԱաէւօոտ օք оиг сЬигсЬез зпй т Ше \уог1й Յէ 1аг8е. ТЬе ժւտատտւօո оп Ше БиЬ-Шетез \уП1 сЬа11еп§е а!1 рапЫраМв ւո Шек соп сетэ Ли էհշ ւտտսօտ օք Юйау ւո Шеп сопсге1е геаН1у օք Աքշ.

1п з11 оиг спйезуоиге I ЬеНеуе էհՅէ оиг йеНЬегайопв տհօսե! Ье ատբւոժ Ьу оиг соп сет Гог оиг о\уп тп е г гесопсШаНоп, Ше фгаШу օք НРе ууЫсЬ т а у Ье гесо§- шгей Ьу Ше \уог1й յտ ШвНпсЙу Շհոտէւտո, էհՅէ ւտ էօ вау, Ь ет§ ш ассогйапсе \укЬ Ше օք Ше КесопсПег.

ТЬегеЛне Юйау’в сз11 ւտ а са11 էօ гепе\уз1, гсШзсоуегу апй геутсзП оп օք оиг зиШепПску օք ЛнШМпевв էօ Շհոտէ оиг С о т т о п Ьогй. Е с и т е ш зт յտ з тоуе- те М ջ ա ո ջ ստ Ше թօտտւեԱ^ Гог ргаут§ ю%еЛег, БШйут^ Щ еМ ег апй хуогк- т § ю^егИег ւտ §го\ут§1у Ьесотш § ап 1трегайуе օք аЬзо1Ме песевя^. Рог Ше ге1еуапсе зпй Ше 1трас1 оиг ՕհոտէւՅո ւէո6տտ ւո оиг пи твй у օք гесопсШаНоп ауШ сопуеу §гез1ег Ьоре зпй §епегзге §геа!ег ЬепеШ էօ а \уог1й ահւշհ псейв շօհշտւօո апй сопсогй апй 1оокз քօր տբւոէստ1 апй тога1 տստէշոՅոշշ.

Տէ. ճսջստէւոշ яроке օք Ше "Сиу օք Օ օժ". Аге \уе էաշ շւէւշշոտ օք էհՅէ Сх1у ? Аге \ус а Ппк? Լշէ ստ Ьс տօ էհտէ \ус т з у շօոէոեսէշ Юлузгйв էսաւոջ Оой’в сге- Յէւօո, Ше \уог1й օք Юйау, ւոէօէհշ С 1Гу օք Оой \укЬ §ой1у рсор1с տտ ւէտ тЬаЫ - էՅՈէՏ.

^ V. Солдат, "Լ շ ՇհոՏէւշո. տօո բւճշո ւ. տօո нусшг е ! տօո рахчс" а п . ւո Լսւուծո с ! Уге. N0 108. Ьуоп 1972 р. 73 .

28 Զ-1- էՋՄՒԱԾԻՆ 1997

Рог էհՅէ гезхоп I сопс1ис!е էհւտ ւոէքօճսօէօդ՛ Յժճ№տտ Ьу ՅՏՏօօւՅէւոջ է\\՚օ уегЬв \уйЬ опе апоЛег, յո Ճ соп51Йепп§ Л е т вупопутош: То ЬеНеге апё го Н\՝е. Ап I

гезё ւէ оп Ле ййе օք з РгепсЬ Ьоок "Сгохге еяг \гп՝ге " ( “ То ЬеПе\՝е է՛տ го П \т 1 I \УоиМ Нке էօ вее ւէ йш^еггес! ւոէօ Ле \\Ьо1е 1ехШге օք Ле Աքշ օք оиг СЬигсЬея. Рог оиг сгеЛ ЬП ^ \уП1 Ье тез5игес1 ոօէ Ьу Ле е1ояиепсе օք оиг чуогйв Եսէ Ьу Ле ЯиаН1у эпс1 ро^ег օք оиг Ше — э Ше օք КесопсШэйоп. з Ш е/ог КесопсШайоп.

Դ-ԵՄ ԱՌ ԴԵՄ ԻՆՔՆԵՐՍ ՄԵՏ. ՀԵՏ

Ո ւ թ տ ա րի Է ա ն ցե լ ա յն օրից, ե ր բ ա յս Է կ ո ւ մ ե ն ի կ Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի

նա խ ա տ իպ ն ի ր ս կ զ բ ն ա կ ա ն ձ և ն ս տ ա ցա վ և բ ա ց ե ց ա յս ե ր կ ր ո ր դ փ ո ւ լի

ճա նա պ ա ր հը ։ Ա ն ձնա պ ե ս ի ն ձ Հա մ ա ր ա ռ ա ծ ի ն ա ն դ ա մ ն Է, ո ր ե ս կ ի ս ո ւ մ ե մ

ա յս ե զ ա կ ի Է կ ո ւմ ե ն ի կ փ ո ր ձ ա ռ ո ւ թ յո ւ ն ը ն մ ա ն մ ե ծ և ա ռ ա տ ո ր ե ն բ ա զ մ ա

զ ա ն մ ի շ ր ջ ա ն ա կ ո ւմ ' կ ե ն տ ր ո ն ա ց ն ե լո ւ մ ե ր ա ղ ո թ ք ն ե ր ը , մ տ ա ծ ո ւ մ ն ե ր ն ո ւ

մ տ ո ր ո ւմ ն ե ր ը , ա ր տ ա Հ ա յտ ե լո ւ մ ե ր Հ ո գ ս ե ր ը , ը մ բ ռ ն ո ւ մ ն ե ր ն ո ւ Հ ո ւ յզ ե ր ը և

Հ ն չե ց ն ե լո ւ մ ե ր Հ ո ւ յս ե ր ը , ս պ ա ս ո ւմ ն ե ր ն ո ւ տ ե ս ի լք ն ե ր ը , ո ր ո ն ք վ ե ր ա բ ե ր ո ւ մ

ե ն մա սնա վորա պ ես Ե վ ր ո պ ա յի ն (ա յժ մ ա յդ բ ա ռ ի ա մ ե ն ա լա յն ի մ ա ս տ ո վ ) և

մ ե ր տ ե ղ ի ն ո ւ դ ե ր ի ն ա յն տ ե ղ ա ռ ա ն ց ա ն զ գ ա և ա ն տ ա ր բե ր լի ն ե լո ւ

ա շ խ ա ր Հ ի մ ն ա ց ա ծ Հա տ վա ծի ն կ ա տ մ ա մ բ, ք ա ն ի ո ր մ ե ն ք մ ե կ մ ա ր դ կ ա յի ն

ը ն տ ա ն ի ք ի մ ա սն ե ն ք մ ե կ Ա ս տ ծո , մ ե ր Ե ր կ ն ա յի ն Հ ո ր Հ ո վ ա ն ո ւ ն ե ր ք ո :Ես գ ա լի ս ե մ Ա ր ա ր ա տ լե ռ ա ն բ ի բ լի ա կ ա ն ե ր կ ր ի ց ' Հ ա յա ս տ ա ն ի ց , ո ր ի ի

Ք ր իս տ ո ս վ կ ա յո ւ թ յո ւ ն ը շա տ եր կ ա ր Ճա նա պ ա րՀ Է կ տ ր ել, ա վ ե լի ք ա ն 1700 տ ա րի, և ո ր ի պ ա տ մ ա գ ր ո ւթ յո ւն ը ա յն ք ա ն Հա ճ ա խ ն ո ւ յն ա ց վ ե լ Է մ ա ր տ ի -

ր ո ս ա դ ր ո ւ թ յա ն Հ ե տ ։ Ա յդ գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յա մ բ Է' ի մ ժ ո ղ ո վ ր դ ի շա ր ո ւն ա կ ա

կա ն, ա ն ը ն դ մ ե ջ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն վ կ ա յո ւ թ յա ն 17 դ ա ր ե ր ի կ ե ն դ ա ն ի ո ւ

կ ե ն ս ա տ ո ւ Հ ի շ ո ղ ո ւ թ յա մ բ Է, ո ր ե ս Հ ո գ ե պ ե ս պ ա րտ ա վոր ե մ զ գ ո ւ մ ի մ

Հ ո գ ո ւ մ ծ ո ւ ն կ ի գ ա լո ւ Ա ս տ ծ ո ա ռ Հ /լ և , ձ ե ր ն ե ր կ ա յո ւ թ յա մ բ , բ ա ր ձ ր ա ց ն ե լո ւ

ի մ ձ ա յն ը դ ե պ ի ե ր կ ի ն ք գ ո հ ա բ ա ն ա կ ա ն ա ղ ո թ ք ի փ ա ռ ա բ ա ն ա կ ա ն

գ ո ր ծ ո ղ ո ւ թ յա մ բ •

« Փ ա ո ք Տ ե ր Հ ի ս ո ւ ս , որ ի ն ձ շն ո րհ ե ց իր ե ղ բ ա յր ո ւ թ յա ն ա յս մ ե ծպ ա հ ը իմ ե ղ բ ա յր ն ե ր ի ե ք ո ւ յր ե ր ի հ ե տ , ո ղ ջ Ե վ ր ո պ ա յի ց ՝ Ա ր և ե լ յ ա ն ու Ա ր և մ տ յ ա ն , Կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն , Հ յո ւ ս ի ս ա յի ն ու՛ Հ ա ր ա վ ա յ ի ն կ ա մ Մ ի ջ ե ր կ ր ա կ ա ն , Ք ո կ ա մ ք ի ն հ ն ա զ ա ն դ վ ե լո ւ Ա Ք ե զ հետ հ ա ղ ո ր դ ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ե ն ա լո ւ մ եր մ շ տ ա կ ա ն ո ւ ը ն դ հ ա ն ո ւր փ ն տ րտ ո ւք ի մ ե ջ :

Ա ր ժ ա ն ի դ ա ր ձ ր ո ւ մ ե զ Ք ո շնորհին , ո ր պ ե ս զ ի մ ե ն ք դ ա ո ն ա ն ք ա յ ն , ի ն չ որ Դ ո ւ կ ա մ ե ց ա ր որ լ ի ն ե ն ք , « պ ա տ վ ո ա ն ո թ ն ե ր , ս ր բ վ ա ծ Ա պ ի տ ա ն ի տ ա ն տ ի ր ո ջը , պ ա տ ր ա ս տ որԱԷ բա ր ի գ ո ր ծ ի » մ եր հ ա մ ե ս տ ծ ա ո ա յո ւ թ յա ն մ ե ջ ' Ք ո ժ ո ղ ո վ ր դ ի հ ա մ ա ր Ե վ ր ո պ ա յո ւ մ к ո ղ ջ ա շ խ ա ր հ ո ւ մ , որ ձ ե ո ա գ ո ր ծ ն է Ք ո սիրո :

Կ ա ր ո ղ ո ւթ յո ւն տուր մ ե զ բ ա ց վ ե լ ո ւ մ ի մ յա ն ց , բ յո ւ ր ե ղ յա մ ա ք ր ո ւ թ յ ա մ բ տ ե ս ն ե լո ւ Ք ո կ ե ն դ ա ն ի ե. ս ի ր ո ղ ն ե ր կ ա յո ւ թ յո ւ ն ը մ ե ր մ ե ջ Ա գ տ ն ե լ ո ւ ու

1997 1-ՋՍԻԱԾՒՆ Զ-1- 29

վ ե ր ա ն ո ր ո գ ե լո ւ մեր ճ շ մ ա ր ի տ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն է ո ւ թ յո ւ ն ը Ք ո մ ե ջ ո ր պ ե ս Ե ր կ ն ա յի ն Հ ա շ տ ա ր ա ր ի և « ն ո ր կ յա ն ք ի ա ղ բ յո ւ ր ի » !

Ա յժ մ , ե ր բ ե ս դ ա ռ ն ո ւ մ ե մ դ ե պ ի մ ե զ և դ ե պ ի ա յն ա շխ ա ր հ ը , որ տ եղ

մ ե ն ք ա պ ր ո ւ մ ե ն ք , տ ե ս ն ե լո ւ , թ ե ո ր տ ե ղ ե ն ք մ ե ն ք մ ե ր ա յս օ ր վ ա

կ ա ց ո ւ թ յա ն մ ե ջ Բ ա զ ե լի վ ե ր ջ ի ն Ե վ ր ո պ ա կ ա ն է կ ո ւ մ ե ն ի կ Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ց ի

վ ե ր , ձ ե ր Հ ե տ մ ի ա ս ի ն ե ս Հ ա ս կ ա ն ո ւմ ե մ , որ ա յս վ ե ր ջ ի ն տ ա ս ն ա մ յա կ ո ւմ

Ե վ ր ո պ ա ն ե ղ ա վ թ ա տ ե ր ա բ ե մ ը ա ն թ ի վ , բ ա գ մ ա դ ե մ ո ւ Հա մա ա ա րա հ՜ ա ր մ ա —

տ ա կ ա ն փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ւ Ես Հ ա վ ա տ ո ւմ ե մ , ո ր ա ր դ ա ր ա ց վ ա ծ կ լի ն ի

փ ո խ ա բ ե ր ա կ ա ն ձ և ո վ ա ս ե լո ւ, ո ր Ե վ ր ո պ ա ն դ ա ր ձ ա վ , ա յս պ ե ս ա ս ա ծ, է պ ի

կ ե ն տ ր ո ն ը մ ի Հա շխ ա րՀա շա ր ժիէէ' մ ի ս ո ս կ ա լի դ ո ղ , ո ր ը ց ն ց ե ց և

շ ա ր ո ւն ա կ ո ւմ Է ց ն ց ե լ մ ե ր մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ը ա յս մ ե ծ և խ ի տ բ ն ա կ ե ց վ ա ծ

Մ ա յր ցա մ ա ք ո ւմ -. Ա յն պ ի ս ի ՜ ա ր ա գ ո ւ ա պ շ ե ց ո ւց ի չ վ ա վ ա խ ո լթ յո լն ն ե ր , ո ր ո ն ք

դ ե ռ և ս կ ա ր ի ք ո ւ ն ե ն ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն գ ն ա հ ա տ մ ա ն և կ ա տ ա ր յա լ մ ե կ ն ա բ ա ն

մ ա ն կ ա մ պ ա տ ա ս խ ա նիւ Մ ե ն ք ա մ ե ն ք ս Հ ա ս կ ա ն ո ւմ ե ն ք , ո ր շա տ դ ե պ ք ե ր ո ւ մ

Հե ղ ա փ ո խ ա կ ա ն բ ն ո ւ յ թ ի և ծ ա վ ա լի ( փ ա ռ ք Ա ս տ ծ ո , ա ռ ա ն ց չա փ ա զ ա ն ց

ա ր յա ն ) դ ե պ ք ե ր ը , ո ւ ղ ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր ը ք ա ղ ա ք ա կ ա ն կ ա ռ ո լ յց -

ն ե ր ի , մ ա ր դ կ ա յի ն մ շ ա կ ո ւ յթ ի , գ ա ղ ա վ ւա ր ա խ ո ս ո ւթ յա ն , տ ն տ ե ս ա կ ա ն

Հ ա մ ա կ ա ր գ ե ր ի , դ ե ղ ա գ ի տ ա կ ա ն Հ ա ս կ ա ց ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի և բ ա ր ո յա կ ա ն ն ո ր մ ե ր ի

մ ե ջ ի ր ա ր Հ ա ջ ո ր դ ե ց ի ն ա յն պ ե ս ա ր ա գ , ո ր տ ր ա մ ա բա ն ա կ ա ն վ ե ր լո ւ ծ ո ւ թ յա ն

ո ւ կ յա ն ք ի վ ւ ո ր ձ ա ռ ո ւ թ յա ն մ ա ր դ կ ա յի ն գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ը չկ ա ր ո ղ ա ց ա վ

ա մ բ ո ղ ջ ո վ ի ն մ ա ր ս ե լ դրա նք-. Ե վ մ ե ծ չա փ ո վ Հ ե ն ց ա յդ չմ ա ր ս ե լն Է մ ե ր

ա յս օ ր վ ա Հ ի մ ն ա հ ա ր ց ը :

Ս ա կ ա յն ի ն չ Էլ ո ր լ ի ն ի փ ո փ ո խ ո ւ թ յա ն բ ն ո ւ յ թ ն ո ւ շ ր ջ ա ն ա կ ը , մ ե ն ք ,

ո ր պ ե ս Ե վ ր ո պ ա յի Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր , ո ւ ն ե ն ք մ ի ը ն գ Հ ա ն ո լր և ա ն խ ո ւս ա փ ե լի

պ ա ր տ ա կ ա ն ո ւթ յո ւն - ի ն չպ ե ՞ս կ ա ր ո ղ ե ն ք մ ե ն ք մ ե ր ն ե ր դ ր ո ւ մ ն ո ւն ե ն ա լ

ն ե ր դ ա շ ն ա կ ո ւ թ յա ն և Հ ա մ ա Հ ո ւ ն չ ո լթ յա ն գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ի մ ե ջ ' ա մ բ ո ղ ջ ա

կ ա ն ո ւ թ յա ն , մ ի ո ւ թ յա ն , Հ ա վ ա ս ա ր ո ւթ յա ն և մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ի պ ա յմ ա ն

նե ր ի բ ա ր ե լա վ մ ա ն ձ գ տ մ ա ն տ եսիլքով-. Ո րպ ես ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր կ ա թ ո լի կ ,

ո ւղ ղ ա փ ա ռ , ա ն դ լի կ ա ն կ ա մ բ ո ղ ո ք ա կ ա ն , մ ե ր Га150П Й’ ё& е -Ь Է տ ե ս ն ե լ, որ

փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը դ ա ռ ն ո ւ մ ե ն զ ո ր ա ց մ ա ն ա ղ բ յո ւ ր ն ե ր և կ յա ն ք ի ո ր ա կ ի

մ ի տ եսա կ մ շտ ա կ ա ն մ ա ք ր ա գ ո ր ծ ո ւ մ , Հա ս կ ա նա լ և մ ե ր ջ ա ն ք ե ր ը կ ո ո ր դ ի

ն ա ց ն ե լ ո ւ ի ր ա գ ո ր ծ ե լ ա յն պ ե ս , ո ր մ ե ն ք կ ա ր ո ղ ա ն ա ն ք ն ե ր դ ր ո ւ մ ո ւն ե ն ա լ

ի ր Ա Ր ա ր չ ի ն ո ւ Պ ա Հա պ ա նին Հ ա վ ա տ ա ր ի մ մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ի պ ա Հ պ ա - ն ո ւ թ յա ն մ ե ջ ։

Հ ա շ տ ո ւ թ յո ւ ն .

Ա յս Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի բ ն ա բ ա ն ը , ո ր ը մ ե ն ք փ ո ր ձ ե լո ւ ե ն ք վ ե ր լո ւ ծ ե լ ի ր

ա ս տ վ ա ծա բա ն ա կ ա ն պ ա ր ո ւն ա կ ո ւթ յա ն , ի ր բ ն ա գ ր ա յի ն Ա ս տ վ ա ծ ա շն չա կ ա ն

ի մ ա ս տ ի և ի ր պ ա հ ա ն ջի մ ե ջ , ո ր պ ե ս ա յս օ ր վ ա պ ա ր տ ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ' ա յն

տ ե ս ն ե լո ւ ո ր պ ե ս <ձԱստծո պ ա ր գ և և ն ո ր կ յա ն ք ի ա ղբյուր՜!)-.

Ե ս ա ն ձ ն ա պ ե ս կ ա ր ծ ո ւ մ ե մ , ո ր Հ ե ն ց ա յս վ ե ր ջ ի ն ե ր կ ո ւ բ ա ռ ե ր ի մ ե ջ Է՝

է ն ո ր կ յա ն ք >, ո ր գ տ ն վ ո ւ մ Է բ ա ն ա լի ն , ճ շմ ա ր ի տ լ ո ւ ծ ո ւ մ ը Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն

գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ո ւ մ մ ե ր մ ա ս ն ա հ ա տ ո ւկ ներդ ր մ ա ն-. Ա ս տ վ ա ծ ' Տ վ ի չ ը կ յա ն ք ի ,

•Քրիստ ոսի ա ն ձ ի մ ե ջ կ յա ն ք դ ա ր ձ ա վ ա յս տ ե ղ ե ր կ ր ի վ ր ա , ը ն դ ո ւ ն ե լո վ մ ե ր

30 Զ-1- ԱՋՍ՚ԻԱԾԻՆ 1997

կ յա ն ք ն ի ր ա մ բո ղ ջ ա կ ա ն մ ա ր դ կ ա յն ո ւ թ յա ն մեջ՛. Ա յդ Ն ա է ր մ ե ր Տ ե ր

Հ ի ս ո լս ը , ո ր ասաց- (Ե ս ե մ ճա նա պ ա ր հ ը , ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ յո ւ ն ը և Կ յա ն ք ը *

{Հ ո վ Հ - Ժ Դ 16): Ա յդ Ն ա է ր , որ ա սա ց դ ա ր ձ յա լ■ (Ե ս եկա , ո ր պ ե ս զ ի դ ո ւ ք

կ յա ն ք ո ւ ն ե ն ա ք *, և ա վ ելա ցր եց- Հ և ո ւն ե ն ա ք ա ռ ա տ ո ր ե ն * {Հ ո վ Հ - ժ Ю): ի ն չպ ե ՞ս ե ն ք մ ե ն ք Հ ա ս կ ա ն ո ւմ ա յս Հ ա ռ ա տ ո ր ե ն » բ ա ռ ի ի մ ա ս տ ը ւ Ա ր դ յ ո ք

դ ա ե ր կ ա ր ա կ ե ց ո ւթ յա ն ն է վ ե ր ա բ ե ր ո ւմ : կ յա ն ք ի ֆ ի զ ի կ ա կ ա ն պ ա յմ ա ն ն ե ր ի

բ ա ր ե լա վ մ ա ՞ն ը ։ Ա ն շո ւշ տ ոչ-. Մ ա ր դ իկ կ յա ն ք ո ւն ե ի ն ն ա խ ք ա ն ք ր ի ս տ ո ս ի

մ ա ր դ ե ղ ո ւ թ յո ւ ն ը ■ ն ր ա ն ք կ յա ն ք ո ւն ե ի ն Հ ի ս ո ւս ի ե ր կ ր ա յի ն կ յա ն ք ի

ը ն թ ա ց ք ո ւմ - ն ր ա ն ք շա ր ո ւն ա կ ե ցի ն կ յա ն ք ո ւն ե ն ա լ Ն ր ա Հ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ի ց ո ւ

Հ ա մ բ ա ր ձ ո ւ մ ի ց Հետ ո- ն ր ա ն ք կ շա ր ո ւն ա կ ե ն ա յն ո ւն ե ն ա լ ս ե ր ն ղ ե ս ե ր ո ւ ն դ ։

Ո ւ ր ե մ ն ո ՞ր ն է ա յդ Հ .կ յա ն ք ի * իմա ստ ը, որ մ ե զ տ ր վ ե լ է Հ ա ռ ա տ ո ր ե ն »: Ի ՞ն չ ն է Հ ն ո ր * ա յն բ ա ն ի մ ե ջ , ո ր Հ ի ս ո ւ ս շ ն ո ր Հ ե ց մ ե զ ա ս ե լո վ է ծ ս ե մ կ յա ն ք ը * ։

Ի ն ք ը , ի ր ա ն ձ ը , ի ր . կ յա ն ք ը ։ ի ր ո ւս ո ւց ա ն ա ծ ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ յո ւ ն ը

մ ա ր մ ն ա ց ա ծ է ր ի ր մ ե ջ ' ի ր ե ր կ ր ա յի ն կ յա ն ք ի ողւՀ գ ո ր ծ ՛վ ա ծ ք ի մ ե ջ , ո ր ն

ի ն ք ը մ ա տ ո ւց ե ց որպ ես «Ճ ա ն ա պ ա ր Հ *, ո ր ի ն պ ե տ ք է Հ ե տ և ե լ մ ե ր կ յա ն ք ո ւ մ

բ ո լո ր ժ ա մ ա ն ա կ ն ե ր ո ւմ և բ ո լո ր վ ա յր ե ր ո ւ մ ւ Ի ր ա յդ կ յա ն ք ը մ ե ր

մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ո ւ մ ն մ ա ն է ա յն լո ւ յս ի ն , ո ր թ ա փ ա ն ց ո ւ մ է մ ա ր դ կ ա յի ն

ա ր ա ր չ ո ւթ յո ւ ն ը և Հ ա յտ ն ո ւ մ է նր ա է ո ւ թ յո ւ ն ը , բ ն ո ւ թ յո ւ ն ը , բ ո վ ա ն դ ա

կ ո ւ թ յո ւ ն ը և նր ա նպ ա տ ա կը մ ա ր դ կ ա յի ն էա կ ն ե ր ի Հ ա ն դ ե պ ։ Ք ր ի ս տ ո ս ե ր բ ե ք

չխ ո ս ե ց փ ի լի ս ո փ ա յի , տ իրա կա լի , գ ի տ ն ա կ ա ն ի կ ա մ ն ո ւ յն ի ս կ պ ա ր զ

մ ա ր գ ա ր ե ի ն մ ա ն ւ Ն ա Խ ո ս ք ն է ր , Ե ռա մ ի ա ս ն ա կ ա ն Ա ս տ ծ ո ի ն ք ն ա բ ա ց ա Հ ա յ

տ ո ւմ ը , ի ր ա ր տ ա ս ա նա ծ խ ո ս ք ե ր ն ա յնպ ես , ի ն չպ ե ս ո ր ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ա ծ ե ն

Ի ր Ա վ ե տ ա ր ա ն ո ւմ , ի ր ե ն ց ճ շ մ ա ր տ ո ւթ յո ւն ը ձ ե ռ ք ե ն բ ե ր ո ւ մ ա յն ճ շ մ ա ր

տ ո ւ թ յո ւ ն ի ց , որ ի ն ք ն էր- ն ր ա ն ք պ ա րզա պ ես ի ր Խ ո ս ք լի ն ե լո ւ ա ր տ ա

ց ո լո ւ մ ն ե ր ն ե ն ւ Ն րա մ ե ջ կ յա ն ք ն ո ւ Խ ո ս ք ը մ ե կ է ի ն ' ա ն բ ա ժ ա ն ե լի ւ Ա յս

պ ա տ ճ ա ռ ո վ է , որ , ի ն չպ ե ս վա ղ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն դ ա ր ե ր ի Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Հ ա յր ե ր ն

է ի ն մ շտ ա պ ես Հ ի շ ե ց ն ո ւմ , Ե կ ե ղ ե ց ի ն ' մ ե ն ք , ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ս , կ ո չ վ ա ծ ե ն ք

մ ե ր Հա վ ա տ քն ա պ ր ե լո ւ որպ ես մ ա ր մ ն ա ց ա ծ Հա վա տ ք, ա յս ի ն ք ն ' ո չ թ ե մ ա

ք ո ւ ր մ տ ք ի մ ի Հա վա տ ք կ ա մ մ ա ք ո ւր մ տ ա ծա կ ա ն , գա զա վ ւա րա կա ն բ ն ո ւ յթ ի

մ ի գա ղ ա փ ա ր կ ա մ գ ա ղ ա փ ա ր նե ր ի մ ի շ ա ր ք , ա յլ պ ա ր տ ա վ ո ր ո ւ թ յա ն հ ա վ ա տ ք , ո ր ն ը ն դ գ ր կ ո ւ մ է մ ե ր ո ղ ջ գ ո յո ւ թ յո ւ ն ը Հ մ ի ն չ և մ ա հ *:

Մ ե զ ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի ս Հա մ ա ր մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ի ո ր ո շ ա կ ի ո ւ թ յո ւ ն ը

կ ա յա ն ո ւ մ է մ ե ր ա յն գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յա ն մ ե ջ , ո ր ա յն ն ե ր թ ա փ ա ն ց վ ա ծ է ի ր

ա ս տ վ ա ծ ա յի ն ս կ զ բ ն ա ղ բ յո ւ ր ո վ ։ Մ ե զ ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի ս Հա մ ա ր գ ո յ ո ւ թ յ ո ւ ն

ո ւն ի մ ի բ ա ն , ո ր ե ս կ ա ն վ ա ն ե ի ա յ լ ո ւ թ յո ւ ն , ա յն բ ա ն ի ն կ ա տ մ ա մ բ , որ

Ա ս տ ծ ո ս տ ե ղ ծ ա ծ ա յլ ա ր ա ր ա ծն ե ր ի Հե տ կ ի ս ա ծ ֆ ի զ ի ո լո գ ի ա կ ա ն կ ա մ

բ ի ո լո գ ի ա կ ա ն կ յա ն ք ի սովորա կա ն գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ն է ։ Ա յ դ ա յ լ ա թ յ ո ւ ն ը , ս ա կ ա յն , ի ն չ ո ր ա ղոտ , ա նո րո շ, մ շուշա պ ա տ , ի ն չ ո ր Հ ե ռ ո ւ բ ա ն չ է : Ա յն

ա ն բ ա ժ ա ն ե լի ո ր ե ն ն ե ր Հ յ ո ւս վ ա ծ է մ ե ր ո ղ ջ գ ո յո ւ թ յա ն Հ ե տ , Ա յն ա ն ո ւն

ո ւն ի Հ ի ս ո ւ ս Ք ր ի ս տ ո ս . Ա յն օր ի նա կ ո ւն ի ' Ա վ ե տ ա ր ա ն ը : Ա յն գ ո յա բ ա

նա կա ն պ ա տ մա կա ն ծա վ ա լ ո ւն ի ' Ե կ ե ղ ե ց ի ն , մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Հ ա վ ա տ քի

կ ե ն դ ա ն ի ո ւ կ ե ն ս ա տ ո ւ Հ ի շ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ա յն պ ե ս , ի ն չպ ե ս ա յն դ ա ր ե ր

1997 ԱՋՍ՚ԻԱԾԻՆ а -ս 31

շա ր ո ւն ա կ ա պ ր վ ե լ է « վ կ ա ն ե ր ի ա յն ք ա ն բ ա զ մ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի * (Ե բր - Ժ Բ 1) կ ո ղ մ ի ց ի ր ե ն ց Տ ի ր ո ք Հ ի ս ո լս -քրիստ ոսի Հ ա ն դ ե պ Հ ա վ ա տ ա ր ի մ Հ ն ա զ ա ն դ ո ւ

թ յա մ բ ։ Մ եր Տ ե ր ը մ ի ա յն ա յղ ա յլ ո ւ թ յա ն Տ վ ի չ ը չ է ր ■ Ն ա ի ն ք ը կ ի ս ե ց ա յն

մ ե զ Հե տ և. ա յն վ ե ր ա կ ա ն գ ն ե ց ի ր նա խ ն ա կ ա ն վ ի ճ ա կ ի մ ե ջ ա յն պ ե ս , ի ն չպ ե ս

Ա ստ ծ՛ո շ ո ւ ն չ ր մ ե ր մ ե ջ մ ե ր մ ե ջ դ ր ո շ մ վ ա ծ ՜ և ք ր ի ս տ ո ս ո վ մ ե զ տ ր վ ա ծ

Հ ա վ ա տ ք ո վ կ ե ն դ ա ն ա ց ա ծ 1ГГШ§0 Об1-Ь:

Մ ե ր Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Հ ա յր ե ր ի ց մ ե կ ը Ա . Ե ղ ի շ ե ն (Ե դ ա ր ), ն կ ա ր ա գ ր ե լո վ

ս ո ւր բ ե ր ի , ս ո ւ ր բ նա Հա տ ա կ ն ե ր ի վ ա ր դ ա ն ա ն ց մ ե ջ դ ր ս և ո ր վ ա ծ Հ ա վ ա տ քը ,

ո վ ք ե ր ի ր ե ն ց կ յա ն ք ը տ վ ե ց ի ն ո ր պ ե ս ի ր ե ն ց Հ ա վ ա տ քի դ ի ն ը մ ա զ դ ե ա կ ա ն

պ ա րս իկ ներ ի դ ե մ մ ղ վ ա ծ Ա վ ա ր ա յր ի ճ ա կ ա տ ա մ ա ր տ ո ւմ 4 6 1 թ վ ա կ ա ն ի ն ,

պ ա տ մ ո ւմ է , թ ե ի ն չպ ե ս բ ա ն ա կ ի զ ո ր ա վ ա ր ը Վ ա ր դ ա ն ը , ի ր վ ե ր ջ ի ն

խ ո ս ք ե ր ն ո ւղ ղ ե լո վ ի ր ը ն կ ե ր ն ե ր ի ն ճա կա տ ա մ ա րտ ի մ ե ջ ն ե տ վ ե լո ւ ց ա ռ ա ջ,

ա ս ա ց ■ « ( թ շ ն ա մ ի ն ) կ ա ր ծ ե ց , թ ե մ ե ն ք ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յո ւ ն ը վ ե ր ց ր ե լ ե ն ք

ի ն չպ ե ս մ ի զ գ ե ս տ ■ ա յ ժ մ նա Հ ա ս կ ա ն ո ւմ է , ո ր նա չ ի կ ա ր ո ղ փ ո խ ե լ մ ա շկ ի

գ ո ւ յ ն ը » ։ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Հ ա վ ա տ ք ը ն ր ա ն ց Հ ա մ ա ր գ ո յա բ ա ն ա կ ա ն

ի ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն է ր ' ն մ ա ն « մ ա շ կ ի գ ո ւ յն ի ն » ւ

Մ ի ՞թ ե ա յս Հ ա յ լ ո ւ թ յո ւ ն ը » չ է ր ն ե ր Հ յո ւ ս վ ա ծ մ ե ր ե ր կ ր ա յն ո լ թ յա ն ո ւ

ժ ա մ ա ն ա կ ա յի ն գ ե ր ո ւ թ յա ն Հե տ , ո ր ք ր ի ս տ ո ս ո ւ ս ո ւ ց ա ն ե ց մ ե զ , ե ր բ Լ ե ր ա ն

ք ա ր ո զ ո ւ մ խ ո ս ե ց ի ր ա շա կ ե ր տ ն ե ր ի ն և ն ր ա ն ց մ ի ջ ո ց ո վ ի ր բ ո լո ր Հ ե տ և ո ր դ

ն ե ր ի ն բ ո լո ր վ ա յր ե ր ո ւ մ "Ո ւ բ ո լո ր ժ ա մ ա ն ա կ ն ե ր ո ւմ , ա ս ե լո վ ' « Դ ո ւ ք ե ք

եր կ ր ի ա ՂԸ?> * Գ Ո1֊Ք ե ք ա շ խ ա ր Հ ի լ ո ւ յս ը » (Մ ա տ թ ֊ Ե 13, 14): Ի ՞ն չ նկ ա տ ի

ո ւ ն ե ր Ն ա , ե ր բ խ ո ս ե ց Ա ս տ ծ ո ա ր ք ա յո ւ թ յա ն , ի ր Հ ա վ ա տ ք ի ա ռ ա ջ ն ո ր

դ ո ւ թ յա ն ն ե ր ք ո ա պ ր վ ա ծ կ յա ն ք ի մ ա ս ի ն և ա սա ց, ո ր ա յն ն մ ա ն է

է թ թ խ մ ո ր ի » {Մ ա տ թ - Ժ Գ 33 , 'Լո ւկ- Ժ Գ 21):

Մ ի ՞թ ե ա յս Գ ա յլո ւ թ յո ւ ն ը » չ է ր , ո ր ք ր ի ս տ ո ս , և ի ր ե ն Հ ե տ և ե լո վ ի ր

ա շա կե ր տ Մ • Պ ողոսը, նկա տ ի ո ւն ե ի ն , ե ր բ ա յն ք ա ն Հ ա ճ ա խ օ գ տ ա գ ո ր ծ ո ւ մ

է ի ն ա յն պ ի ս ի բ ա ռ ե ր , ի ն չպ ե ս Հ ն ո ր » , « ն որ ո ւխ տ ՛», է ն ո ր պ ա տ վ ի ր ա ն » ,

«ն ո ր ո գ ո ւ թ յո ւ ն » , «ն ո ր զ ա ն գ վ ա ծ » , « ն որ ա ր ա ր ա ծ » , « նո ր մ ա ր դ » (տ ե ս Մ ա րկ.

Ժ Գ 24 , Ղ ո ւ կ . Ի Բ 20, Հ ո վ Հ - Ժ Գ 34 , Հ ռ ո մ ֊ Ժ Բ 2, Ա Կ ո ր ն թ . Ե 7, Բ կ ո ր ն թ .

Ե 17, Գ ա զ ■ Զ 16, Կ ո ղ ՜ գ 10, Ե փ ե ս ֊ Բ 16):

Ա յ դ ն ո ր ո վ ի ո ւ թ յո ւ ն ը , ա յ լ ո ւ թ յո ւ ն ը կ ա պ վ ա ծ չ է մ ա ս ն ա վ ո ր ժ ա մ ա ն ա կ ի

Հ ե տ , ա յս ի ն ք ն ի ր ե ր կ ր ա յի ն ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն ն ո ւ ա ռ ա ք ե լա կ ա ն դ ա ր ա շ ր ջ ա

ն ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ յա ն ք ի ո ւ վ կ ա յո ւ թ յա ն վ ա ղ փ ո ւ լե ր ի ն ւ Ա յն մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն լ ի ն ե լ ի ո ւ թ յա ն բ ն ո ւ թ յա ն ն ե ր Հ ա տ ո լկ մ ա ս ն ո ւ

բ ա ժ ի ն ն է , ի ն չպ ե ս Հ ա յտ ն ո ւ թ յա ն Գ ր ք ի Հ ե ղ ի ն ա կ ն է ա ս ո ւ մ ա յն ք ա ն

ա ր տ ա Հ ա յտ ի չ կ ե ր պ ո վ ■ էԱ Հ ա , Ե ս ա մ ե ն ի ն չ ն ո ր ա ր ե ց ի » ։ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

Հ ա վ ա տ ք ի ո ւ կ յա ն ք ի ա յս ծ ա վ ա լո ւմ ը մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն է թ ն ո ս ի մ ա ս ն է

ա յս օ ր ա յն պ ե ս , ի ն չպ ե ս է ր ե ր ե կ և լ ի ն ե լ ո ւ է Հ ա վ ի տ յա ն :

Ե կ ե ք ա յ ժ մ չբ ա վ ե ն ք և մ ի պ ա Հ ն ա յե ն ք ա ռ ա ծ ի ն ք ր ի ս տ ո ն յա ս ե ր ո ւ ն դ -

ն ե ր ի ն , ո վ ք ե ր կ ա ՜մ Հ ի ս ո ւ ս ի ա ն ձ ի , կ յա ն ք ի ո ւ ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն Հ ա կ ա ն ա -

տ ե ս ն ե ր ն » ՝ է ի ն (Ա Հ ո վ Հ - Ա 1, Բ 0)ետ- Ա 16), կ ա ՛մ ա պ ր ո ւ մ է ի ն Ն ր ա կ յա ն ք ի

կ ե ն դ ա ն ի Հ ի շ ո ղ ո ւ թ յա ն մ ե ջ , ո ր ն ի ր ե ն ց Հ ա ղ ո ր դ վ ե լ է ր ի ր ե ն ց ա շա կ ե ր տ ն ե ր ի

և ա յլ « ա կ ա ն ա տ ե ս ն ե ր ի » կ ո ղ մ ի ց , ո վ ք ե ր ճ ա շա կ ե լ է ի ն Ն ր ա Հ ա ր ո ւ թ յա ն

3 2 Զ - Ա Ա Ջ Ս ՜Ւ Ա Ծ Ւ Ն 1 9 9 7

պ տ ո ւղ ն ե ր ը : Ն ր ա նք ա յն ք ա ն Հա ճ ա խ ն կ ա ր ա գ ր վ ո ւմ է ի ն որպ ես Հ ս ո լր բ ե ր Ֆ

(Գ ո ր ձ ֊ք Թ 13, 32, 41, Հ ռ ո մ - Ա Հ Ա կ ո ր ն թ . Ա 2, Բ կ ո ր ն թ - Ա 1, Եփ ես- Ա

1 ե ն ) , ա յս ի ն ք ն ' մ ա ր դ ի կ տ ա ր ր եր ո ւր ի շն ե ր ի ց , ո վ ք ե ր ի ր ե ն ց մ ե ջ ո ւ ն ե ն ի ն չ -

ո ր մ ա ք ո ւր ո ւ թ ա ն կ ա գ ի ն բ ա ն ։ Ն ր ա ն ք ա պ ր ո ւմ է ի ն ա յն պ ի ս ի մի

կ ե ն ս ա ձ և ո վ , ո ր ա ռ ա ն ց ո ր և է ձ և ա կ ա ն ա ն վա ն կ ա մ ի ն ք ն ո ւ թ յա ն տ ե ս ա ն ե լի

նշա ն ի ն ր ա ն ք բ ն ո ր ո շ վ ե ց ի ն ի բ ր և քրիստոնյաներ.- Ա յն ե ղ ա ն ա կ ը , ո ր ո վ

ն ր ա ն ք ա պ ր ո ւմ է ի ն ի ր ե ն ց կ յա ն ք ի սովո ր ա կ ա ն ք ա յլե ր ը , ո ր ո վ ն ր ա ն ք

կ ա պ վ ա ծ է ի ն ի ր ա ր և ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս ա շխ ա ր հ ի ն , ա մ ե ն ա շո շա փ ե լի ո ւ

պ եր ճա խ ո ս ն շա ն ն է ր ի ր ե ն ց ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ի ն ք ն ո ւ թ յա ն ։ Ն ր ա ն ց Հա մ ա ր

ո չ մ ի վ ի Հ չկ ա ր Հ ա վա տ քի ո ւ կ յա ն ք ի մ ի ջ և ։ Ն ր ա ն ց ք ա ր ո զ ո ւ թ յո ւ ն ը ա ռ ա ջ

է ր տ ա ր վ ո ւմ ն ո ւ յն ո գ ո վ ո ւ ո ճ ո վ , ի ն չպ ե ս ի ր ե ն ց Տ ի ր ո ջ ի ն ը , ա յս ի ն ք ն ի ր ե ն ց

( մ ի ն չ ի մահւ> վ կ ա յո ւ թ յա մ բ ւ Փ ո ղ ո ց ն ե ր ո ւմ , Հա սա ր ա կա կա ն վ ա յր ե ր ո ւմ ,

կ յա ն ք ի սովո ր ա կ ա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ , ի ր ե ն ց ա մ ե ն օ ր յա զ բ ա ղ ո ւ մ ն ե ր ի բն՜ա կա ն

պ ա յմ ա ն ն ե ր ո ւմ ն ր ա ն ք ճ ա ն ա չվ ո ւմ է ի ն ի ր ե ն ց վ ա ր ք ի Հ ա յե լո ւ մ ե ջ ■ ն ր ա ն ք

պ ա րզա պ ես ի ր ե ն ց Հա վա տ քն ա ր տ ա հ ա յտ ո ւմ է ի ն ա վ ե լի ա ր ա ր ք ո վ , ք ա ն

խ ո ս ք ե ր ո վ կ ա մ դ ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո վ ։ Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն ա ր ե ն ա ն ե ր ի վ ր ա

նա Հա տ ա կները խ ա ղ ա ց ի ն ի ր ե ն ց (մ ի ս ս ի ո ն ե ր ա կ ա ն է դ ե ր ը ա ռ ա ն ց ի ր ե ն ց

ձ ե ռ ք ո ւ մ Ա ս տ վ ա ծ ա շն չի տ ե քս տ ն ո ւն ե ն ա լո ւ ։ Վ ս տ ա Հ ե լի ո ւ թ յա ն ա ն դ ի

մ ա դ ր ե լի զ ո ր ո ւ թ յա ն ի ր ե ն ց խ ո ս ք ը ի ր ե ն ց Հա ստ ա տ ա կա մ Հ ա վ ա տ ա ր մ ո ւ

թ յո ւ ն ն է ր ի ր ե ն ց Տ ի ր ո ջ ն ո ւ ի ր ե ն ց ս եփ ա կա ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ի ն ք ն ո ւ թ յա ն ն

ո ւ ի ն ք ն ա ճ ա ն ա չմ ա ն ը ։ Ն ր ա ն ք բ ա ռ ե ր չա ր տ ա ս ա նեցի ն- ի ր ե ն ց ա ր յո ւ ն ը

ա ն ս ա ն ձ ե լի ա ր ի ո ւ թ յա ն ո ւ ա ն սա սա նելի Հ ա վա տ քի նշա նը , խ ո ս ե ց ա վ ե լի

պ եր ճա խ ո ս կ եր պ ո վ , ք ա ն բ ա ռ ե ր ը ։ ի ր ե ն ց Հ ա վ ա տ քի վ ա վ ե ր ա կ ա ն ո ւթ յո ւն ը

չկ ա ր ո ղ ա ց ա վ կ ո տ ր ե լ ո ՛չ ս ո ւր ը , ո ՛չ ս ո ւս ե ր ը ։ ի ն չպ ե ս Տ ե ր տ ո ւղ ի ա ն ո ս ի

Հ ա յտ ն ի խ ո ս ք ե ր ն ե ն Հ ա ս տ ա տ ո ւմ ■ « Մ ա րտ իրոսների ա ր յո ւ ն ը Ե կ ե ղ ե ց ո ւ

ս ե ր մ ն է է : Ս ա կա յն ո չ մ ի ա յն ա ր յո ւ ն ը ։ ի ր ե ն ց դ ե ղ ա գ ի տ ա կ ա ն կ ե ց վ ա ծ ք ը .

Հ ո գ և ո ր ո ւ բ ա ր ո յա կ ա ն կ ենս ա կ ե ր պ ը վ ա վ ե ր ա ց ր ե ց ի ն ի ր ե ն ց դ ա վ ա ն ա ծ

ճ շ մ ա ր տ ո ւթ յո ւն ը ։

Ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ա մ ե նա վ ա ղ վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ի ց մ ե կ ի մեջ' « թ ո ւ ղ թ ա ռ

Գ ի ո գն ետ ոս ՜», ո ր Հ ա մ ա ր վ ո ւմ է Ա ռ ա ք ե լա կ ա ն Հ ա յր ե ր ի գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն մ ի

մա սը, մ ի ց ա յտ ո ւ ն Հա տ վ ա ծ կա , ո րի մ ե ջ վա ղ ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի ճ շմ ա ր ի տ

պ ա տ կեր ն ա ր տ ա ց ո լվ ա ծ է չա փ ա զ ա ն ց կ ե ն դ ա ն ի ն կ ա ր ա գ ր ո ւ թ յա մ բ : Ե կ ե ք դ ի տ ե ն ք ա յդ գ ր ա կ ա ն պ ա ստ ա ռը-

« Ք ա ն զ ի ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը մ ա ր դ կ ա յի ն ց ե ղ ի մ ն ա ց յ ա լ հ ա տ վ ա ծ ի ց չե ն կ ա ր ո դ տ ա ր բ ե ր վ ե լ ե ր կ ր ո վ կ ա մ լ ե զ վ ո վ կ ա մ ս ո վ ո ր ո ւ թ յո ւն ն ե ր ո վ : Ն ր ա ն ք չ ե ն ա պ ր ո ւմ ի ր ե ն ց հա տ ուկ ք ա ղ ա ք ն ե ր ո ւ մ , ն ր ա ն ք մ ա ս ն ա հ ա տ ո ւ կ լ ե զ ո ւ չե ն գ ո ր ծ ա ծ ո ւ մ , ն ր ա ն ք ա ր տ ա ո ո ց կ ե ն ս ա ձ և ի չ ե ն հ ե տ և ո ւ մ : Ի ր ե ն ց

վ ա ր դ ա պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ը չի հ ա յտ ն ա գ ո ր ծ վ ե լ ք ն ն ա խ ո ւ յզ մ ա ր դ կ ա ն ց հ ն ա ր ա գ ի տ ո ւ թ յա մ բ կ ա մ խ ո ր ա թ ա փ ա ն ց ո ւ թ յա մ բ , ո չ է լ ի ր ե ն ք սոսկ մ ա ր դ կ ա յի ն ո ւ ս մ ո ւն ք են ա ո ա շ ք ա շ ո ւ մ , ի ն չպ ե ս ա ն ո ւմ ե ն ո մ ա ն ք : Ա յ լ թ ե և ի ր ե ն ք

ա պ ր ո ւմ ե ն հ ո ւն ա կ ա ն ու բ ա ր բ ա ր ո ս ա կ ա ն ք ա ղ ա ք ն ե ր ո ւ մ հ ա վ ա ս ա ր ա պ ե ս , ի ն չպ ե ս որ յո ւ ր ա ք ա ն չ յո ւ ր ի բ ա խ տ ն է ն ե տ ե լ , և հ ե տ և ո ւ մ ե ն երկրի ս ո վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն հ ա գ ո ւս տ ո վ , կ ե ր ա կ ր ո վ ու ա մ ե ն օ ր յա կ ե ն ց ա ղ ի

1997 1-ՋՍհԱԾԻՆ а-ц зз

մ ն ա ց ա ծ պ ա ր ա գ ա ն ե ր ո վ , մ ի և ն ո ւ յն ժ ա մ ա ն ա կ ն ր ա ն ք ա պ ա ց ո ւ ց ո ւ մ են ի ր ե ն ց ը ն կ ե ր ա կ ց ո ւ թ յա ն ո ւ շ ա գ ր ա վ ու ա կ ն ս ւ ո ա բ ա ց ս ա ի կ ս ա հ մ ա ն ա դ ր ո ւ թ յա ն ը : Ն ր ա ն ք ա պ ր ո ւմ Են ի ր ե ն ց ե ր կ ր ն ե ր ա մ , ս ա կ ա յն մ ի ա յն

ո ր պ ե ս օ տ ա ր ն ե ր : Ն ր ա ն ք ա մ ե ն ի ն չի ց բ ա ժ ի ն ո ւն ե ն ո ր պ ե ս ք ա ղ ա ք ա ց ի ն ե ր և հ ա ն դ ո ւր ժ ո ւմ են ա մ ե ն ինչի ո ր պ ե ս օ տ ա ր ե ր կ ր ա ց ի ն ե ր : Յ ո ւ ր ա ք ա ն չ յո ւ ր օտ ա ր երկիր ի ր ե ն ց հ ա յր ե ն ի ք ն է , և ս ա կ ա յն ն ր ա ն ց հ ա մ ա ր ա մ ե ն մի հ ա յր ե ն ի ք օտ ա ր եր կի ր է : Ն ր ա ն ք ա մ ո ւ ս ն ա ն ո ւ մ են ի ն չպ ե ս ա մ ե ն ո ք , և ն ր ա ն ք ե ր ե խ ա ն ե ր են ծ ն ո ւ մ , ս ա կ ա յն ի ր ե ն ց

ծ ն ո ւն դ ն ե ր ի ն դ ա ր ս չե ն շպ ր տ ո ւմ : Ն ր ա ն ք իրա ր հետ ս ե ղ ա ն կ ի ս ո ւմ ե ն , ս ա կ ա յն ոչ ա մ ո ւ ս ն ա կ ա ն ա ն կ ո ղ ի ն ը : ճ ի շ տ է , որ ն ր ա ն ք « մ ա ր մ ն ո վ » ե ն , ս ա կ ա յն չե ն ա պ ր ո ւմ « ը ս տ մ ա ր մ ն ի » : Ն ր ա ն ք զ բ ա ղ վ ո ւ մ ե ն եր կր ի վ ր ա , ս ա կ ա յն ի ր ե ն ց ք ա ղ ա ք ա ց ի ո ւ թ յ ա ն ը ե ր կ ն ք ո ւմ է : Ն ր ա ն ք հ ն ա զ ա ն դ վ ո ւ մ

ե ն հ ա ս տ ա տ վ ա ծ օ ր ե ն ք ն ե ր ի ն , ս ա կ ա յն ի ր ե ն ց ա ն ձ ն ա կ ա ն կ յա ն ք ո ւ մ ն ր ա ն ք օ ր ե ն ք ո վ պ ա հ ա ն ջ վ ա ծ ի ց ա յն կ ո ղ մ ե ն ա ն ց ն ո ւ մ : Ն ր ա ն ք սի ր ո ւմ են բ ո լո ր մ ա ր դ կ ա ն ց և հ ա լա ծ վ ա ծ են բ ո լո ր մ ա ր դ կ ա ն ց կ ո ղ մ ի ց : Ն ր ա ն ք ճ ա ն ա չ վ ա ծ չ ե ն , բ ա յ ց ա յն ո ւ ա մ ե ն ա յն ի վ դ ա տ ա պ ա ր տ վ ա ծ ե ն . ն ր ա ն ք

մ ա հ ա պ ա տ ժ ի ե ն ե ն թ ա ր կ վ ա ծ և ս ա կ ա յն կ ե ն դ ա ն ի ե ն : Ն ր ա ն ք ա ղ ք ա տ ե ն և ս ա կ ա յն շ ա տ ե ր ի ն են հ ա ր ս տ ա ց ն ո ւ մ , ն ր ա ն ք ա մ բ ո ղ ջ ա պ ե ս զ ր կ վ ա ծ են և ս ա կ ա յն կ ա տ ա ր յա լ ա ռ ա տ ո ւ թ յո ւ ն են վ ա յե ւ ո ւ մ : Ն ր ա ն ք պ ա տ վ ա զ ր կ վ ա ծ են և հ ե ն ց ի ր ե ն ց պ ա տ վ ա զ ր կ ո ւ թ յա ն մ ե ջ վ ւա ո ա վ ո ր վ ս ւծ ե ն . ն ր ա ն ք զ ր պ ա ր տ վ ա ծ են և. ա ր դ ա ր ա ց վ ա ծ : Ն ր ա ն ք հ ա յհ ո յվ ա ծ ե ն և

ս ա կ ա յն օրհնում ե ն . ե ր բ ն ր ա ն ց վ ի ր ա վ ո ր ո ւմ ե ն , ի ր ե ն ք դեււ պ ա տ շ ա ճ

հ ա ր գ ա ն ք ե ն մ ա տ ո ւ ց ո ւ մ : Ե ր բ ի ր ե ն ք բ ա ր ի ք ե ն գ ո ր ծ ո ւ մ , պ ա տ ժ վ ո ւմ են ո ր պ ե ս չ ա ր ա գ ո ր ծ ն ե ր , պ ա տ ի ժ ը կ ր ե ւ ո վ ն ր ա ն ք ց ն ծ ա մ ե ն , ո ր ո վ հ ե տ և ն ր ա ն ք բ ե ր վ ո ւ մ են դ ե պ ի կ յ ա ն ք : Ն ր ա ն ք հ ր ե ա ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց ը ն դ ո ւ ն վ ո ւ մ

ե ն ո ր պ ե ս օ տ ա ր ն ե ր ա թ շ ն ա մ ի ն ե ր և ո ր ս վ ո ւմ ե ն հ ո ւ յն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց , և ն ր ա ն ց ա տ ո ղ ն ե ր ը մ ի շտ ա ն հ ն ա ր ի ն ե ն գ տ ն ո ւմ ի ր ե ն ց թ շ ն ա մ ա ն ք ն ա ր դ ա ր ա ց ն ե ւ ը :

Պ ա ր զ ա ս ա ծ , ի ն չ որ հ ո գ ի ն է մ ա ր մ ն ի մ ե ջ , ն ո ւ յն ն ե ն ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ն

ա շ խ ա ր հ ո ւ մ : Հ ո գ ի ն տ ա ր ա ծ վ ա ծ է մ ա ր մ ն ի բ ո լո ր ա ն դ ա մ ն ե ր ի մ ե ջ , և ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը ս վ ա վ ս ւծ ե ն ա շ խ ա ր հ ի բո լո ր ք ա ղ ա ք ն ե ր ո ւ մ : Հ ո գ ի ն

բ ն ա կ վ ո ւ մ է մ ա ր մ ն ի մ ե ջ , ս ա կ ա յն չի պ ա տ կ ա ն ո ւ մ մ ա ր մ ն ի ն , և ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը բ ն ա կ վ ո ւ մ ե ն ա շ խ ա ր հ ո ւ մ , ս ա կ ա յն չ ե ն պ ա տ կ ա ն ո ւ մ

ա շ խ ա ր հ ի ն : Հ ո գ ի ն , ո ր ա ն տ ե ս ա ն ե լ ի է , պ ա հ պ ա ն ո ւ թ յա ն տ ա կ է տ ե ս ա ն ե լի մ ա ր մ ն ի մ ե ջ . ն ա յ ն ձ և ո վ ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը ճ ա ն ա չ վ ո ւ մ ե ն , ե ր բ ա շ խ ա ր հ ո ւ մ ե ն , ս ա կ ա յն ի ր ե ն ց կ ր ո նը ա ն տ ե ս ա ն ե լ ի է մ ն ո ւ մ : Մ ա ր մ ի ն ն

ա տ ո ւմ է հ ո գ ո ւն և ն ր ա ն թ շ ն ա մ ի է հ ա մ ա ր ո ւ մ , թ ե և ա յ ն ո չ մի վ ա տ բ ա ն չի կ ր ո ւմ , ա յ լ ո ր ո վ հ ե տ և ա յ ն ի ր են հետ է պ ա հ ո ւմ իր հ ա ճ ո ւ յք ն ե ր ը

վ ա յե լ ե լ ո ւ ց , ա յն պ ե ս է լ ա շ խ ա ր հ ն ա տ ա մ է ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի ն , թ ե և ո չ մի վ ա տ բ ա ն չի կր ո ւմ ն ր ա ն ց ձ ե ո ք ի ց , ա յ լ ո ր ո վ հ ե տ և ն ր ա ն ք մ ի ա ց ե լ ե ն իր

հ ա ճ ո ւ յք ն ե ր ի դ ե մ : Հ ո գ ի ն սի ր ո ւմ է ի ր ե ն ա տ ո ղ մ ա ր մ ի ն ն ո ւ ն ր ա ա ն դ ա մ ն ե ր ի ն , ն ո ւ յն ձ և ո վ ս ի ր ո ւմ ե ն ն ր ա ն ց , ո վ ք ե ր ա տ ո ւ մ են ի ր ե ն ց : Հ ո գ ի ն բ ա ն տ ա ր կ վ ա ծ է մ ա ր մ ն ի մ ե ջ , և ս ա կ ա յն ի ր ե ն ո վ է մ ա ր մ ի ն ը

34 Զ-է Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն պ ա հ ո ւմ , մ ի ն չ ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը մ ե կ ո ւ ս ա ց վ ա ծ ե ն ա շ խ ա ր հ ի մ ե ջ ի ն չպ ե ս բ ա ն տ ո ւմ , ս ա կ ա յն ի ր ե ն ց ո վ ե ն ա շ խ ա ր հ ն ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն պ ա հ ո ւմ ! Հ ո գ ի ն , որ ա նմ ա հ է , բն ա կ վ ո ւմ է մ ա հ կ ա ն ա ց ո ւ բ ն ա կ ա ր ա ն ո ւ մ , մ ի նչ ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը հ ա ս տ ա տ վ ա ծ ե ն ա պ ա կ ա ն ա ց ո ւ բ ա ն ե ր ի մ ե ջ ' ս պ ա ս ե լո ւ ա յն ա ն ա պ ա կ ա ն ո ւ թ յա ն ը , որն ի ր ե ն ց ն է լի ն ե լո ւ ե ր կ ն ք ո ւ մ : Ի ն չ պ ե ս հոգին լ ա վ է ա ճ ո ւ մ , ե ր բ վ ա տ է ս ն վ ո ւմ կ ե ր ա կ ր ո վ ու ը մ պ ե լի ք ո վ , ա յն պ ե ս է լ ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը պ ա տ ժ վ ե ւ ո վ օ ր ե ց օ ր ա վ ե լ ի ու ա վ ե լի ե ն ա ճ ո ւ մ : Ս ա ա յն պ ա շտ ո ն ն է , որ Ա ս տ վ ա ծ հ ա ն ձ ն ա ր ա ր ե լ է

ի ր ե ն ց , ե ի ր ե ն ք չպ ե տ ք է փ ո րձեն խ ո ւս ա փ ե լ դ ր ա ն ի ց » :

* * *

Ա յս օ ր ' 19 դ ա ր Հետ ո, տ ա ր ա ծվ ա ծ ա ր տ ա հ ա յտ ո ւթ յո ւն է ա ս ե լը , որ

ա շխ ա ր հ ն ա յն չ է , որ տ եղ ա ռ ա ծ ի ն ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ն է ի ն ա պ ր ո ւ մ ։ Ա յն

ժ ա մ ա ն ա կ ն ր ա ն ք մ ի չ ն չ ի ն փ ո ք ր ա մ ա ս ն ո ւթ յո ւն է ի ն ' ա ր հ ա մ ա ր հ վ ա ծ ,

հ ա լա ծվ ա ծ, ս տ որա կա ր գ մ ա ր դ ի կ հա մա ր վա ծ, ն ո ւ յն ի ս կ դ ա ս վ ա ծ հ ա ն ց ա

գ ո ր ծ ն ե ր ի շ ա ր ք ո ւ մ հ ռ ո մ ե ա կ ա ն օր ին ա կ ա ն ա տ յա ն ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց կ ա մ

դ ա վ ա ճ ա ն ն ե ր ի շ ա ր ք ո ւ մ հրեա կա ն հ ե ղ ի ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց կ ա մ

մ իա մ ի տ ո ւ դ յո ւր ա հ ա վ ա տ ա ն ձ ն ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի շ ա ր ք ո ւ մ հ ե թ ա ն ո ս

կ ր ո նա կա ն ա ռ ա ջն ո ր դ ն ե ր ի կ ա մ մ տ ա վորա կա ն շր ջա ն ա կ ն ե ր ի , փ ի լի ս ո

փ ա ն երի, բ ա ր ձ ր դ ա ս ի մ ա ր դ կ ա ն ց կ ո ղ մ ի ց ։ կ ո ն ս տ ա ն դ ի ն յա ն դ ա ր ա շ ր ջ ա ն ի ց

ի վ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յո ւ ն ն ա ս տ իճ ա նա բա ր դ ա ր ձ ա վ Ե վ ր ո պ ա յի կ ր ո ն ը ։

Մ ի ջ ի ն դ ա ր ե ր ն ի ր ե ն ց սխ ոլա ստ իկ ա ս տ վա ծա բա նա կ ա ն տ ի ր ա պ ե տ ո ւթ յա մ բ և

Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն կ ա թ ո լի կ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ հ ե ղ ի ն ա կ ո ւ թ յա ն ա մ ր ա պ ն դ մ ա մ բ

_ հ ա ս ա ր ա կ ո ւթ յա ն մ ե ջ ժ ա մ ա ն ա կ ա վ ո ր , ւսէիււսրՀ Է1լ% ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ

ը ն կ ե ր ա յի ն ա զ դ ե ց ո ւ թ յա մ բ , նշա նա վ ո ր ե ցի ն կ յա ն ք ի մ ի ժ ա մ ա ն ա կ ա շր ջա ն ո ւ

վ ի ճ ա կ , ե ր բ Ե վ ր ո պ ա յո ւմ ա շխ ա ր հ ն ը ն կ ա վ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ գ ր ե թ ե ա ն վ ի ճ ե լի

ի շ խ ա ն ո ւ թ յա ն տ ա կ։ Մ ե ն ք գ ի տ ե ն ք , թ ե ի ն չպ ե ս ա վ ե լի ո ւ շ , (Ռ ե ֆ ո ր մ ա ց ի ա յի ,

գ ի տ ո ւ թ յա ն վ ե ր ե լք ի , ա զ գ ա յի ն պ ետ ա կա ն ի ն ք ն ո ւ ր ո ւ յն ո ւ թ յա ն ձ և ա վ ո ր մ ա ն ,

ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ա ն կ ա խ ո ւ թ յա ն և մ ա ս ն ա վ ո ր ա պ ե ս Լ ո ւ ս ա վ ո ր ո ւ թ յա ն

դ ա ր ա շր ջա ն ի , կ յա ն ք ի ա շխ ա ր հ ի կ գ ա զ ա փ ա ր ա բ ա ն ո ւթ յա ն ա ռ ա ջ ը ն թ ա ց ի

ժ ա մ ա ն ա կ Ե վ ր ո պ ա ն հ ս կ ա յա կ ա ն փ ո փ ո խ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ե ն թ ա ր կ վ ե ց ։ Ս ա կ ա յն

Ե վ ր ո պ ա ն շ ա ր ո ւն ա կ վ ե ց հա մա րվել և ն ե ր կ ա յա ց վ ե լ որպ ես Հ ք ր ի ս տ ո ն յա

Եվրոպ ա ՛նւ Պ ա տ մա կա նորեն, մ շ ա կ ո լթ ա յն ո ր ե ն և ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ր ե ն վ ե ր ց ր ա ծ

գ ա ճ շմ ա ր ի տ է , Ս ա կա յն ի ն չպ ե ՜ս է ա յն ճշմ ա ր իտ հ ն չ ո ւ մ , ե ր բ պ ա տ կ ե

ր ա ց ն ո ւ մ ե ն ք ա յս օ ր վ ա Ե վ ր ո պ ա յի մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ի ն ե ր ք ի ն տ ա ր ողու

թ ք ո ւ ն ը ։ Շ ա ր ո ւն ա կ ա բա ր հա ստ ա տ վել է , ո ր գ ի տ ա կ ա ն , ա ր դ յո ւն ա բ ե ր ա կ ա ն ,

տ ե խ ն ո լո գ ի ա կ ա ն ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ը , ը ն կ ե ր ա յի ն կ յա ն ք ո ւ մ գ ե ր ա կ շ ռ ո ղ ա շ խ ա ր -

հ ի կ ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը մ ի ճ ե ղ ք վ ա ծ ք ե ն ա ռ ա ջ ա ց ր ե լ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ա վ ա ն դ ո ւ

թ յա ն ը ձ և ա կ ա ն հ ա վ ա տ ա ր մ ո ւթ յա ն ի մ ա ս տ ո վ ք ր ի ս տ ո ն յա լ ի ն ե լ ո ւ և

հ ա մ ա յն ք ա յի ն կ յա ն ք ո ւ մ ո ւ վ կ ա յո ւ թ յա ն մ ե ջ մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յա ն ո ւ ա ն ձ ն ա

կ ա ն ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ւ թ յա ն ի մ ա ս տ ո վ ք ր ի ս տ ո ն յա լի ն ե լո ւ մ ի ջ և , Մ ա ր դ կ ա յի ն

ա ր ժ ե ք ն ե ր ի ա պ ա ս ր բ ա ց ո ւմ ը , բ ա ց ա ր ձ ա կ ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ յա ն գ ա ղ ա փ ա ր ի

1 9 9 7 ւ - Ջ Ս ՜Ի Ա Ծ Ւ Ն Զ - է 3 5

ա ս տ ի ճ ա ն ա կ ա ն ա ն գ ա յտ ա ց ո ւ մ ը , բ ա ր ո յա գ ի տ ա կ ա ն Հ ա ր ց ե ր ի (ո ր ո ն ք

կ ե ն ս ա կ ա ն Հ ա ր ց ե ր ե ն ) ն կ ա տ մ ա մ բ ա ր ա գ ո ր ե ն տ ա ր ա ծվ ո ղ ռ ե լա տ ի վ ի ս տ

մ ո տ ե ց ո ւ մ ը , ա զ գ ա յի ն ի ն ք ն ո ւ ր ո ւ յն ո ւ թ յա ն պ ա Հ պ ա ն մ ա ն և ա ն գ ա մ

զ ո ր ա ց մ ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը և մ ե ր օ ր յա ի ր ա վ ի ճ ա կ ի շա տ

ո ւր ի շ բ ն ա գ ա վ ա ռ ն ե ր ն ո ւ շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր ը է /վ ր ո պ ա յո ւմ կ ա մ ա յգ ա ռ ո ւ մ ո վ

ա շ խ ա ր Հ ի շա տ ո ւր ի շ մ ա ս ե ր ո ւմ ք ն ն ա ր կ վ ե լ ո ւ վ ե ր լո ւ ծ վ ե լ ե ն շա տ մ տ ա ծ ո ղ

ներ ի , ա ս տ վ ա ծա բա ն ն ե ր ի , մ տ ա վ ո ր ա կա ննե ր ի , գ ր ո ղ ն ե ր ի , փ ի լի ս ո փ ա նե ր ի ,

գ ի տ ն ա կ ա ն ն ե ր ի , ը ն կ ե ր ա բ ա ն ն ե ր ի ո ւ պ ա տ մ ա բա ն ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց ։ ժ ա մ ա ն ա կ ա -

կ ի ց կ ա մ ա ն դ ա մ Հ ե տ -ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց մ շ ա կ ո ւ յթ ի բ ո լո ր ն մ ա ն բ ն ա գ ա վ ա ռ -

ն ե ր ը Հ ա յտ ն վ ե լ ե ն մ ե ր օ ր ա կ ա ր գ ե ր ո ւմ որպ ես Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր , Պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ,

ԷԿ ո ւ մ ե ն ի կ և. Մ ի ջ ա զ գ ա յի ն Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ն ե ր , ի ւ ո ր Հ ր դ ա կ ց ո լթ յո ւ ն ն ե ր 1ւ

ս ի մ պ ո զ ի ո ւմ ն ե ր : Ե վ ր ա մ ի ո ւ թ յա ն ս տ ե ղ ծ մ ա ն շ ա ր ժ ո ւ մ ն , ա ն շո ւշ տ , ո ր ո շա կ ի

ա ռ ա ջ ը ն թ ա ց է ա ր ձ ա ն ա գ ր ե լ մ ա սն ա վոր ա պ ես տ նտ ե ս ա կ ա ն ո լո ր տ ո ւմ ։

Ս ա կ ա յն դ ե ռ շա տ բ ա ն կա ա ն ե լո ւ կ յա ն ք ի մ յո ւ ս ո լո ր տ ն ե ր ո ւմ ։

Ո ւ թ տ ա ր ի ա ռ ա ջ, ե ր բ ա յս Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ը Հ ր ա վ ի ր վ ե ց Բ ա զ ե լո ւ մ ,

Ե վ ր ո պ ա ն ն ո ւ յն ը չ է ր , ի ն չ ա յս օ ր ։ Բ ե ռ լ ի ն յա ն պ ա տ ի ա ն կ ո ւմ ը , Խ ո ր Հ ր դ ա յի ն

Մ ի ո ւ թ յա ն փ լո ւզ ո ւմ ը , ա յն ք ա ն բ ա զ մ ա թ ի վ ն ո ր ա ն կ ա խ Պ ե տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի

ա զ ա տ ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը , ա պ ա ր տ ե ի դ ի վ ա խ ճ ա ն ը Հ ա ր ա վ ա յի ն Ա ֆ ր ի կ ա յո ւ մ ,

է թ ն ի կ ի ն ք ն ո ւ թ յա ն ո ւ ա ր ժ ա ն ա պ ա տ վ ո ւթ յա ն գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յա ն բ ռ ն կ ո ւ մ ը ,

ո ր ը պ ա տ ճ ա ռ դ ա ր ձ ա վ ն ո ր Հա կ ա մ ա րտ վ ի ճ ա կ ն ե ր ի ս տ ե ղ ծ մ ա ն Ե վ ր ո պ ա յի

տ ա ր բ ե ր մ ա ս ե ր ո ւ մ և ա յլո լր , կ ր ո ն ա կ ա ն ա զ ա տ ո ւ թ յա ն վ ե ր ա դ տ ն ո ւմ ը

Ա ր և ե լ յա ն Ե վ ր ո պ ա յի ա յն ք ա ն շա տ ե ր կ ր ն ե ր ո ւ մ , վ ե ր ա ն ո ր ո գ չ ա կ ա ն

շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր ը Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո ւմ , ո ր ո ն ք ճ ա Հ ճ ա ց ա ծ վ ի ճ ա կ ի է ի ն դ ա տ ա

պ ա ր տ վ ա ծ խ ո ր Հ ր դ ա յի ն ճ ն շ մ ա ն ո ւ շ ա Հ ա դ ո ր ծ մ ա ն 50 կ ա մ 7 0 տ ա ր ի ն ե ր ի

ը ն թ ա ց ք ո ւ մ , խ ա ր ի զ մ ա տ ի կ շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր ի ա ճ ը , ա ր և մ տ յա ն Հ ա ս ա ր ա կ ո ւթ յա ն

մ ե ջ որ ո շ ո չ-ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ ր ո ն ն ե ր ո վ Հ ր ա պ ո ւր վ ե լը , ա ր մ ա տ ա կա ն

ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յա ն ա ղ ա ն դ ա վ ո ր ա կ ա ն խ մ բ ե ր ի տ ա ր ա ծ ո ւմ ը , ա յս բ ո լո ր ը և

ե վ ր ո պ ա կ ա ն կ յա ն ք ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ շա տ ո ւր ի շ Հ ո ս ա ն ք ն ե ր մ ե զ բ ո լո ր ի ս ա յս օ ր

ի ս կա պ ես դ ն ո ւ մ ե ն Հրա տ ա պ բ ն ո ւ յ թ ի ն ո ր ո ւ ս ա ր ս ա փ ե լի ո ր ե ն դ ժ վ ա ր ի ն

մ ա ր տ ա Հ ր ա վ ե ր ն ե ր ի ա ռ ջ և ։ Մ եկ խ ո ս ք ո վ , ե վ ր ո պ ա կ ա ն ք ա ր տ ե զ ի ն ո ր

ձ և ա վ ո ր ո ւ մ ը բ ա ռ ի ա շ խ ա ր Հ ա գ ր ա կ ա ն ո ւ մ ա ր դ կ ա յի ն ի մ ա ս տ ո վ , մ ե զ

կ ո չ ո ւ մ է ն ա վ ա ր կ ո ւ թ յա ն մ ի ն ո ր ո ճ ի ո ւ ա ր վես տ ի ' մ շտ ա կ ա ն ի ր ա ր ա ն ց մ ա ն

և ա ճ ո ղ խ ա ռ ն ա շ փ ո թ ո ւ թ յա ն ա յս ա շ խ ա ր Հ ո ւմ ։

Ա յս տ ե ղ , ա յս ն ե ր ա ծա կ ա ն դ ի մ ո ւ մ ի մեջ, ե ս չ ե մ կ ա ր ո ղ մ տ ն ե լ ա յն

Հ ա ր ց ե ր ի ո ւ ն ո ր ի ր ա վ ի ճ ա կ ն ե ր ի ք ն ն ո ւ թ յա ն ո լ մ ա ն ր ա մ ա ս ն վ ե ր լ ո ւ ծ ո ւ թ յա ն

մեջ, ո ր ա ռ ա ջ ա ց ե լ ե ն 1989-^г մ ե ր վ ե ր ջ ի ն Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ց ի վ ե ր ։ ի մ մ ի ա կ

և Հ ա մ ե ս տ մ ի տ ո ւ մ ն է փ ո ր ձ ե լ տ ե ս ն ե լ, թ ե մ ե ն ք ի ն չպ ե ս կ ա ր ո ղ ե ն ք մ ի ա ս ի ն

փ ն տ ր ե լ Հ ա ր մ ա ր ո ւ Հա վա ն ա կա ն ա ր դ յո ւ ն ա վ ե տ ո ւ ղ ի ն պ ա տ ա ս խ ա ն ե լո ւ ա յդ

Հ ա ր ց ե ր ի ն ո ր պ ե ս Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր , ո ր ի ր ե ն ց է կ ո ւ մ ե ն ի կ ը ն դ Հ ա ն ո ւ ր

շ ա Հ ա դ ր դ ռ ո ւ թ յա մ բ ի մ ի ե ն Հ ա վ ա ք վ ե լ փ ն տ ր ե լո ւ լա վ ա գ ո ւ յն ո ւ ղ ի ն ե ր ն ո ւ

ձ և ե ր ը Հ ա մ ա ձ ա յն ի ր ե ն ց ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ս կ զ բ ո ւ ն ք ն ե ր ի և ք ր ի ս տ ո ս ա տ ո ւր

ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն ։

Ա յս Հա մ ա ժողո վում մ ե ն ք կոչվա ծ ե ն ք մեր մտ ա ծումներն ո ւ

36 Զ-է ԱձՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

կ շ ռ ա դ ա տ ո ւմ ն ե ր ը կ ե ն տ ր ո ն ա ց ն ե լո ւ հ ա շ տ ո ւթ յա ն գա ղ ա փ ա ր ի վ ր ա , ո ւս տ ի

ես կ կ ա մ ե ն ա յի ձ ե ր կ ա ր ծ ի ք ի ն Հ ա ն ձ ն ե լ ի մ ո ր ո չ դ ի տ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , ո ր ո ն ք

Հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ ա ր դ յո ւ ն ք ե ն ի մ 4 ,5 -ա մ յա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ծ ա ռ ա յո ւ թ յա ն ը

ա շխ ա ր հ ի զա ն ա զա ն մ ա ս ե ր ո ւմ և ի մ 4 0 ֊ա մ յ ա է կ ո ւմ ե ն ի կ փ ո ր ձ ա ռ ո ւ թ յա ն ը

տ եղա կա ն, ռ ե գ ի ո ն ա լ և Հ ա մ ա շխ ա ր հ ա յի ն մ ա կ ա ր դ ա կ ն ե ր ի վրա .

1. Մ եր ա ռ շ ււ դ ր վ ա ծ Հ ա ր ց ն է . ի ն չպ ե ՞ս ե ն ք մ ե ն ք Ե վ ր ո պ ա յի ք ր ի ս տ ո ն յա Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը , ը ն դ ա ռ ա ջ գ ն ո ւ մ ա յս օ ր վ ա ա չ խ ա ր Հ ի ն ։ ի ն շ պ ե и ե ն ք մ ե ն ք

Հ ա ս կ ա ն ո ւմ ա յս օ ր վ ա ա շ խ ա ր Հ ը : Ա ր դ յ ո °Ք մ ե ն ք ո ւ ն ե ն ք մ ի ը ն դ հ ա ն ո ւր

ը մ բ ռ ն ո ւ մ :Մ ե ն ք ա յս ա չ խ ա ր Հ ո լմ ե ն ք , ո ր ն Ա ս տ ծո ա շխ ա ր հ ն է և մ ն ո ւ մ կ ի ր ե ն ր

ի ր բ ո լո ր դ ր ա կ ա ն ո ւ բա ց ա ս ա կ ա ն կ ո ղ մ ե ր ո վ : Ա յս ա շ խ ա ր հ ը ա յն դ ա շ տ ն է, որ տ եղ ( ց ո ր ե ն ն * ո ւ (ո ր ո մ ը .» միա սին ե ն ա ճ ո ւ մ (Մ ա տ թ ֊ Ժ Գ 2 5 -3 0 ) : Ա յս

ե ր կ ր ի վ ր ա ա պ րող յո ւ ր ա ք ա ն չ յո ւ ր մ ա ր դ կ ա յի ն էա կ տ ղ ա մ ա ր դ .կ ա մ կ ի ն ,

ք ր ի ս տ ո ն յա կ ա մ ո չ-ք ր ի ս տ ո ն յա , հա վ ա տ ա ցյա լ կ ա մ ա ն Հա վա տ , ա թ ե ի ս տ

կ ա մ ա գ ն ո ս տ ի կ , Հա ր ո ւս տ կ ա մ ա ղ քա տ , ո ւ ն և ո ր կ ա մ չք ա վ ո ր , ո ւ ժ ե ղ կ ա մ

թ ո ւ յ լ , ա ռ ո ղ ջ կ ա մ Հ ի վ ա ն դ , զ ա ր գ ա ց ա ծ կ ա մ զ ա ր գ ա ց ո ղ Հա ս ա ր ա կ ո ւ

թ յո ւ ն ն ե ր ո ւ մ , մ ե ն ք ա մ ե ն ք ս ա յս ա շ խ ա ր Հ ի մ ա սն ո ւ բ ա ժ ի ն ն ե ն ք :Ա շխ ա ր Հ ը փ ո խ վ ո ւմ է : Փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ը նո ր ե ր և ո ւ յ թ չէ՛- Ա շ խ ա ր Հ ը

մշտ ա պ ես փ ո խ վ ե լ է և փ ո խ վ ե լո ւ է , Մ ե ն ք փ ո փ ո խ ո ւթ յա ն մ ա ս ն ե ն ք . ո չ թ ե

որպ ես ւսոա րկա (օ բ յե կ տ ), ա յլ որպ ես ե ն թ ա կ ա (ս ո ւ բ յե կ տ ) , ո չ թ ե որպ ես

զոհեր , ա յլ որպ ես դ ե ր ա կ ա տ ա ր ն ե ր :Ա յս մ ե ր ա շխ ա ր հ ը , ի ր ողֆ Հսկ ա գ ի տ ա կ ա ն տ ե խ ն ո լո գ ի ա կ ա ն

ա ռ ա ջ ը ն թ ա ց ի ց բ ա ց ի , ն ա և վ ա յր է Հ ա կ ա մ ա ր տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի , պ ա տ ե ր ա զ մ ն ե ր ի ,

ա ն հ ա ս կ ա ց ո ղ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի , ա ն ա ր դ ա ր ո ւթ յա ն զ ա ն ա զա ն ձ և ե ր ի և ա ն դ ա մ

( Հ ո գ և ո ր ա ղ ք ա տ ո ւթ յա ն » , ի ն չպ ե ս ա յն բ ն ո ր ո շ ե լ է Ա լե ք ս ա ն դ ր Ա ո լժ ե ն ի -

ց է ն ը յ նկա տ ի ո ւն ե ն ա լո վ գե ր ա զա ն ցա պ ե ս ա ր և մ տ յա ն ն ո ր մ շ ա կ ո ւ յթ ը , ո ր ը ,

ե ս կա սեի, հ ա մ ա շխ ա ր հ ա յի ն հ ա ղ ո ր դ ա կ ց ո ւթ յա ն ծ ա յր ա հ ե ղ ա ր դ յո ւ ն ա վ ե տ

մ ի ջ ո ց ն ե ր ի շ ն ո ր հ ի վ ա ր ա գ ո ր ե ն տ ա ր ա ծ վ ո ւմ է և խ ո ր ա պ ե ս ա զ դ ո ւ մ է

մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ի վ ր ա ն ա և ( Ա ր և մ ո ւ տ ի ա ն ո ւ ն ո վ հ ա յտ ն ի

տ ա ր ա ծ ո ւ թ յո ւն ի ց դ ո ւ ր ս :Մ ե ն ք ա մ ե ն ք ս գ ի տ ա կ ց ո ւ մ ե ն ք , ո ր ա յս ա շխ ա ր հ ն ա ն ց ն ո ւ մ է գ ի տ ա կ ա ն

Հ ե տ ա զ ո տ ո ւթ յա ն , Հեղա փ ոխ ա կա ն ծ ա վ ա լի տ ե խ ն ո լո գ ի ա կ ա ն Հ ա յտ ն ա գ ո ր ծ ո ւ

թ յո ւ ն ն ե ր ի , Հս կ ա յա կ ա ն ա ր դ յո ւն ա բ ե ր ա կ ա ն ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ի ա յն պ ի ս ի փ ո ւ լե ր ի

միֆով, ո ր մ ա ր դ կ ա յի ն տ ի ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն զ գ ա ց ո ւ մ ը գ ր ա վ ո ւ մ է մ ա ր դ կ ա յի ն

ծ ա ռ ա յո ւ թ յա ն ը , ո ր ը մ ե ն ք մ ե ր Ա ս տ վ ա ծա շն չա կ ա ն Հ ա վ ա տ ք ո վ և մ ե ր Հ ա յ-

ր ա բա ն ա կ ա ն ա ս տ վա ծա բա նա կ ա ն ա վ ա ն դ ո ւ թ յա մ բ Հ ա մ ա ր ո ւմ ե ն ք մ ա ր դ

կ ո ւ թ յա ն դ ե ր ը Ա ս տ ծ ո ա ր ա ր չո ւթ յա ն դիմա ց՛, ճ ե ղ ք վ ա ծ ք ը Ա ր ա ր չ ի ո ւ

ա ր ա ր ա ծի մ ի ջ և լա յն ա ն ո ւ մ է ա յն ա ստ իճա ն, որ Ա ր ա ր չ ի տ ե ղ ն ո ւ դ ե ր ը ա ս տ իճ ա ն ա բա ր ն վ ա գ ո ւ մ է , և ա ր ա ր ա ծի ն ը ա ճ ո ւ մ : Ս ր բ ա զ ա ն ի գ ա ղ ա փ ա ր ը

( լո ւ ս ա մ ո ւ տ ի ց դ ո ւ ր ս է ն ե տ վ ո ւմ ]/, և ա շխ ա ր հ ի կ ը գ ա հ է բ ա ր ձ ր ա ն ո ւ մ

տ ի րո ջ կ ա ր գ ա վ ի ճ ա կ ո վ , ո ր ն ի ն ք ն ի ն շա տ Հ ա ճ ա խ Հ ո մ ա ն ի շ է դ ա ռ ն ո ւ մ

մ ե ք ե ն ա յո ւ թ յա ն ո ւ շ ա հ ա գ ո ր ծ մ ա ն : Ո ւ ժ ե ղ ի զ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ա վ ե լի է Հ զ ո ր ա

ն ո ւմ , և ը ն չա զ ո ւ ր կ ի կ ա մ ճ ն շ վ ա ծ ի տ կ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ը ա վ ե լի ո ւ ա վ ե լի է տ կ ա ր ա ն ո ւմ ւ

1997 1-ՋՍ՜հԱԾհՆ а -ւ, 37

Մ ի ք ա ն ի տ ա րի ա ռ ա ջ ես Հ Յ ո թ ե ր ո ր դ թ շ ն ա մ ի ն գ ա յթ ա կ ղ ի չ վ ե ր ն ա գ ր ո վ

մ ի գ ի ր ք կ ա ր դ ա ց ի դ ր վ ա ծ բ ր ի տ ա ն ա ց ի դ ի վ ա ն ա գ ե տ և հա մ ա լս ա րա ն ի

դա սա իւոս Ռ ո ն ա լդ Հ ի գ գ ի ն ս ի կ ո ղ մ ի ց ւ Վ ա րպ ե տ վ ե ր լո ւծ ա կ ա ն մ ո տ ե ց մ ա մ բ

նա ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ մ է ր է Մ ա ր դ կ ա յի ն գ ո ր ծ ո ն ը գ լ ո բ ա լ ճ գ ն ա ժ ա մ ի մ ե ք ն

( գ ր ք ի ե ն թ ա վ ե ր ն ա գ ի ր ը ) ։ Ն ա ս ա Հ մ ա ն ե ց ն ե ր կ ա ա չ խ ա ր Հ ո ւ մ մ ա ր դ կ ա յի ն

գ ո յո ւ թ յա ն վ ե ց Հ թ չն ա մ ի ն ե ր ը ն կ ա մ Տ ս պ ա ռ ն ա լի ք ն ե ր ը ն , ո ր ո ն ք են-

- Բ ն ա կ չ ո ւ թ յա ն պ ա յթ յո ւ ն ը

- Ս ն ն դ ի ճ գ ն ա ժ ա մ ը

- Ռ ե ս ո ւր ս ն ե ր ի ս ա կ ա վ ո ւթ յո ւն ը

- Ս ՛իրա վա յրի ա պ ա կ ա ն ո ւմ ը

- Մ ի շ ո ւկ ա յի ն ս պ ա ռ ն ա լի ք ը

- Ս ա ն ձ ա զ ե ր ծ վ ա ծ կ ա մ Հ ս կ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ի ց դ ո ւ ր ս ե կ ա ծ գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ

տ ե խ ն ո լո գ ի ա ն է

ի ս կ ( յո թ ե ր ո ր դ թ չ ն ա մ ի ՜ն ն ւՆ կ ա ր ա գ ր ե լո վ ո ւ վ ե ր լո ւ ծ ե լո վ ն ե ր կ ա յի ս ք ա ղ ա ք ա կ ա ն կ ա ռ ո ւ յց ն ե ր ն ո ւ

գ ո ր ծ ե լո ւ ե ղ ա ն ա կ ն ե ր ը ա զ գ ա յի ն և մ ի ջ ա զ գ ա յի ն մ ա կ ա ր դ ա կ ն ե ր ի վ ր ա և

Հա տ կա պ ես ա կ ն ա ր կ ե լո վ ա զ գ ա յի ն ի ն ք ն ո ւ ր ո ւ յն ո ւ թ յա ն Հ ա մ ա կ ա ր գ ի բ ա — ց ա ր ձ ա կ ա ց ո ւ մ ն ո ւ տ ի ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն Հա մ ա ր մ ր ց ա վ ա զ ք ը , ն ա 4Сյո թ ե ր ո ր դ

թ չ ն ա մ ո ւ ն ն ս ա Հ մ ա ն ո ւ մ Է ո ր պ ե ս Հ. ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ի ն ե ր ց ի ա ն կ ա մ ո ր պ ե ս ՛Լմեր

կ ո լր ո ւ թ յո ւ ն ը ն բ ա ր ո յա կ ա ն չա փ ա ն ի չ ի ո ւ գ ա ղ ա փ ա ր ի Հ ա մ ա ր ւ Ա Հ ա ի ր ի ս կ

խ ո ս ք ե ր ը •

« Ի ր ե ն ց ծ ա վ ա լ ո վ գ լ ո բ ա լ ւ ի ն ե լո վ , ա յ ս վ ե ց ս պ ա ռ ն ա լ ի ք ն ե ր ը գ լ ո բ ա լ պ ա տ ա ս խ ա ն ե ն պ ա հ ա ն ջ ո ւ մ : Ն ե ր դ ա շ ն ա կ վ ա ծ ե ր կ ա ր ա ժ ա մ կ ե տգ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն ո ր և է լո ւր ջ հ ո ւ յս կ ա ր ե լի գ տ ն ե լ մ ե ր մ ի ա կ տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն ֆ ո ր ո ւմ ի կ ա մ դ ր ա ն մ ա ն ո ր և է բ ա ն ի մ ե ջ : Ս ա կ ա յն Մ Ա Կ - ը ո չ մ ի ա յն ա ր տ ա ց ո լո ւ մ է ա շ խ ա ր հ ի բ ա ժ ա ն ո ւ մ ն ե ր ն ո ւ ա ն կ ա ր գ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , ա յ լ և դ ր ա ն ք բ ա ր ձ ր ա ց ն ո ւ մ ՛է կ ո ր ծ ա ն ի չ ւ ա ր վ ա ծ ո ւ թ յա ն նոր ա ս տ ի ճ ա ն ն ե ր ի : Գ ե ր ա կ շ ռ ո ղ մ թ ն ո լո ր տ ը դ ա ռ ը ա ն հ ա մ ե ր ա շ խ ո ւ թ յո ւ ն ն է Ա հ ի ա ս թ ա փ ո ւ թ յո ւ ն ը : Ի ր ծ ն ն դ ի ց ի վ եր դ ր ա ա ն դ ա մ ո ւ թ յո ւ ն ը ե ռ ա պ ա տ կ վ ե լ է , իսկ ն ր ա բ յո ւ ջ ե ն ' տ ա ս ն ա պ ա տ կ վ ե լ : Ա յ ն ո ւ ա մ ե ն ա յ ն ի վ , օ գ ո ւ տ ն ե ր ը ե ղ ե լ

ե ն ա յն ք ա ն ս ա կ ա վ և գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ն ա յ ն ք ա ն գ ր գ ռ ի չ , ո ր գ ր ե թ ե մ ի ա կ հ ա ր մ ա ր ո ւթ յո ւ ն ը իր գ ո յա տ և ո ւ մ ն է : Հ ե ռ ո ւ հ ե ղ ի ն ա կ ո ւ թ յա ն ձ ե ռ ք բ ե ր ո ւ մ ի ց , ի ն չ պ ե ս գ լ ո բ ա լ ճ գ ն ա ժ ա մ ն է պ ա հ ա ն ջ ո ւ մ , Մ Ա Կ - ն ը ն կ ե լ է խ ե լա կ ո ր ո ւ յս խ ա ռ ն ա շ փ ո թ ի ու ա ն կ ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն մ ե ջ » :

ի ս կ « բ ա ր ո յա կ ա ն կ ո ւ ր ո ւ թ յո ՞ւ ն ը ն : ի ս կ ա յն ա զ ն ի վ գ ա ղ ա փ ա ՜ր ը , ո ր ո վ

մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ը Հ ա վ ա կ ն ո ւմ Է ա ռ ա ջ ն ո ւ թ յո ւ ն ո ւն ե ն ա լ գ ա ղ ա փ ա ր ի 1ւ

ե ս ա կ ե ն տ ր ո ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ ժ ի ո ւ տ նտ ե ս ա կ ա ն տ ի ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն Հա մ ա ր

մ ղ վ ա ծ մ ր ց ա վ ա զ ք ի ն կ ա տ մ ա մ բ ւ Փ ո ր ձ ե լո վ պ ա տ ա ս խ ա նել ա յս Հ ա ր ց ի ն , նա

ն ա խ մ ե ջ Է բ ե ր ո ւ մ ա չխ ա ր Հ ա Հ ռ չ ա կ տ ն տ ե ս ա գ ե տ Բ ա ր բ ա ր ա Ո ւա ր տ ի ն , ո ր ը

մ ո տ 20 տ ա ր ի ա ռ ա ջ 'Ւ1տեւէՅէ” Հ ա մ ա չ խ ա ր Հ ա յի ն կ ո ն ֆ ե ր ա ն ս ի ն ա ս ե լ Է-

« Պ ա ր զ ա պ ե ս ա ն հ ն ա ր ի ն Է բ ա վ ա ր ա ր կ ե ր պ ո վ ը ն դ գ ծ ե լ մ ե ր հ ա վ ա ք ա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ա ց ո ւ մ ի զ ա ր հ ո ւ ր ե լի վ ի ճ ա կ ը , ե ր բ ս պ ա ռ ա զ ի ն ո ւ թ յա ն հ ա մ ա ր ծ ա խ ս վ ա ծ 3 0 0 մ ի լի ա ր դ դ ո լ լ ա ր ը բ ն ա կ ա ն Է թ վ ո ւ մ , իսկ ե ր ե ք մ ի լի ա ր դ դ ո լ լ ա ր ը ջրի հ ա մ ա ր ' բ ա ց ա ռ ի կ » :

38 Զ-է ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Սա ա յն է , ի ն չ ի ն ք ն ա ն վ ա ն ո ւմ է « .բա ր ո յա կ ա ն կ ո ւ ր ո ւ թ յո ւ ն » ' ա վ ե լա ց

նե լո վ - « Ա ս ե լ , որ բ ա ր ո յա գ ի տ ո ւ թ յո ւ ն ը ո չ մի դ ե ր չ պ ե տ ք է ո ւ ն ե ն ա ա ր տ ա ք ի ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յա ն մ ե ջ , ն շա ն ա կ ո ւմ է մ ե զ բո լո ր ի ս մ ղ ե լ ե ս ա կ ա ն շա հ ի Ա ուժի ա ն ս ա ն ձ վ ա ր ժ ո ւ թ յա ն : Ա յ ն ո ւժ ը վ ե ր ա ծ ո ւ մ է

ի ր ա վ ո ւ ն ք ի » :Վ երջա պ ես, ե ր բ նա ա ն ց ն ո ւ մ է ն մ ա ն ա ն հ ա ն գ ս տ ա ց ն ո ղ ո ւ ս պ ա ռ ն ա ց ո ղ

ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յա մ բ կեն սա կ ա ն ո ւ գ լո բ ա լ Հա ր ց ե ր ի լո ւ ծ մ ա ն Հա մ ա ր ո ւ ղ ի ն ե ր

գ տ ն ե լո ւ Հա վա նա կա ն ո ւ զ ի ն ե ր ը ք ն ն ա ր կ ե լո ւն , նա < ւ8ո թ լա պ տ ե ր ն ե ր » է

ն շո ւմ , ո ր ո ն ց ի ց յո թ ե ր ո ր դ ն է է Վ ե ր ա զ ա ր թ ո ն ք դ ե պ ի կ ր ո ն » մ ա ր դ կ ո ւ թ յա ն

ի ն ք ն ա բ ա ց ա Հ ա յտ ո ւմ ը դ ե պ ի Հ ո գ և ո ր ո ւ բ ա ր ո յա կ ա ն չ թ ա ռ ա մ ո ղ

ա ր ժ ե ք ն ե ր ը ։ Ա կ ն ա ր կ ե լո վ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի դ ե ր ի ն , նա ն շ ո ւ մ է-

« Տ ա տ ե ր ը , ո վ ք ե ր վ ա տ ե ն զ գ ո ւմ ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի բ ա ո ա պ ա շ ա ր ի ց , հ ա մ ո զ վ ե լ ե ն , որ մ եր ա մ ե ն ա տ ա ր ա ծ վ ա ծ գ ա ղ ա ւի ա ր ն ե ր ը է ա կ ա ն ո ր ե ն կ ր ո ն ա կ ա ն ե ն : Մ ե ն ք հ ո ւզ ո ւմ ո վ կ ա ր ո ղ ե ն ք ս կ ս ե լ ք ն ն ա ր կ ե լ , թ ե ի ն չ պ ե ս կա ր ե լի է պ ա հ պ ա ն ե լ Ե րկիր Մ ո լո ր ա կ ի կ յա ն ք ի փ խ ր ո ւն ծ ր ա ր ը ,

ը ն դ ա մ ե ն ը ա վ ա ր տ ե լո ւ հ ա մ ա ր ա յ ն ե զ ր ա կ ա ց ո ւ թ յ ա մ բ , որ ա յ ն վ ե ր ջ ի վ ե ր ջո կ ա խ վ ա ծ է ո չ թ ե տ ե խ ն ո լո գ ի ա յի ց կ ա մ տ ն տ ե ս ո ւ թ յո ւ ն ի ց , ա յ լ թ ե ո ր ք ա ն ո վ կ ա ր ո ղ ե ն ք մ ե ն ք վ ե ր ա կ ա ն գ ն ե լ մ եր հ ա ր գ ա ն ք ը կ յա ն ք ի հ ա ն դ ե պ к մ ե ր ց ն ծ ո ւթ յո ւ ն ը ա ր ա ր չ ո ւ թ յա ն հ ա ն դ ե պ ո ր պ ե ս պ ա ր զ ա պ ե ս

ս ւ յդ պ ի ս ի ն » :Մ ե ն ք բ ա ր ո յա կ ա ն պ ա ր տ ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ո ւ ն ե ն ք Հ ա ղ թ ա Հ ա ր ե լո ւ մ ե ր

ն ե ր կ ա յի ս ս տ երեոտ իպ Հ ա յա ց ք ն ե ր ը ։ Մ ե ն ք պ ե տ ք է ա վ ե լի զ գ ա յո ւ ն լի ն ե ն ք

ա յն բ ա ն ի Հ ա ն դ ե պ , ո ր նա «Ա ն դ ր ա ն ց ա կ ա ն » (Տ ր ա ն ս ց ե ն դ ե ն տ ) ա ն վ ա ն ո ւմ ,

ո ր ն ի մ բ ա ռ ա պ ա շ ա ր ո ւմ կ ա պ վ ա ծ է ս ր բ ա զ ա ն ի գա ղ ա փ ա ր ի ' մ ե ր մ ա ր դ կ ա

յ ի ն պ ա յմ ա ն ն ե ր ի Գ ա յլո ւ թ յա ն » ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յա ն Հ ե տ ։ Ա յս պ ե ս , խ ո ս ե լո վ

« .Ա ն դ ր ա ն ց ա կ ա ն ի վերա գ տ մ ա ն » կ ա ր ի ք ի մ ա սի ն, նա Հ ա ս տ ա տ ո ւմ է-

« Ա ն դ ր ս ւ ն ց ա կ ա ն ա ս ե լո վ ե ս ն կ ա տ ի ո ւնե մ վ ե ր ջ ն ա կ ա ն հ ո գ և ո ր ի ր ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ը , որ ն ա ղ բ յո ւ ր ն է մ եր է ո ւ թ յա ն Ա ո ղ ջ ս ի ր ո , գ ե ղ ե ց կ ո ւ թ յա ն ո ւ բ ա ր ո ւ թ յա ն ( և ո ր ոշ ի մ ա ս տ ո վ հ ա վ ա ն ա բ ա ր նաև. ո ղ ջ չ ա ր ի ) : Ա ն դ ր ա ն ց ա կ ս ւ ն ն , ո ւ ր ե մ ն , ա յն վ ե ր ջ ն ա կ ա ն ճ շ մ ա ր տ ո ւթ յո ւ ն ն է , որը ը ն կ ա ծ է բո լոր կր ոնների հ ի մ ք ո ւմ , ս ա կ ա յն ն ր ա ն ց ի ց ո չ մ ե կ ը չի կ ա ր ո ղ ն ր ա ն գ ե ր ի պ ա հ ե լ » :

Ա ն դ ր ա ն ցա կ ա ն ի վ ե ր ա Հ ա յտ ն ա դ ո ր ծ մ ա ն ա յս փ ո ր ձ ի մ ե ^ նա տ ե ս ն ո ւ մ է

մ ի ն ո ր է կ ո ւ մ ե ն ի զ մ ի գ ե ր ը -

« Հ ա վ ա ն ա բ ա ր ա ն դ ր ա ն ց ա կ ա ն ի հ ա ն դ ե պ ա յ դ հ ա ր գ ա ն ք ը , ը ն դ հ ա ն ո ւ ր վ կ ա յո ւ թ յա ն զ գ ա ց ո ւ մ ը կ ա ր ո ղ է ի ն դ ա ո ն ա լ ա յ ն հ ի մ ք ը , որը կ ա ր ե լ ի կ լի ն ե ր հ ա մ ա ր ե լ ո ր պ ե ս նոր Ա ա ր մ ա տ ա կ ա ն է կ ո ւ մ ե ն ի զ մ :

Հ ո ւն ա ր ե ն ո ւ մ оУ со ш п е п е ն շա ն ա կ ո ւմ է ր « ո ղ ջ բ ն ա կ ե ց վ ա ծ ե ր կ ի ր ը » կ ա մ « մ ա ր դ կ ո ւ թ յ ո ւ ն » : Ա յ դ ն ա խ ն ա կ ա ն ի մ ա ս տ ո վ է կ ո ւ մ ե ն ի զ մ ըմ ա ր դ կ ո ւ թ յա ն ա մ ե ն ա հ ր ա տ ա պ ա ռ ա ջ ն ա յի ն խ ն դ ի ր ն է . հ ա շ տ ո ւ թ յա ն ոչ մ ի ա յն դ ա վ ա ն ա ն ք ի ո ւ գ ա ղ ա փ ա ր ա խ ո ս ո ւ թ յա ն , ա յլև , ց ե ղ ի , ս ե ո ի , դ ա ս ի , դ ա ս ա կ ա ր գ ի ու մ շ ա կ ո ւ յթ ի բ ա ժ ա ն ո ւմ ն ե ր ի , սիրո մ ի ջ ո ց ո վ բ ա ժ ա ն ո ւ մ ի ու փ ո խ ա դ ա ր ձ ճ ն շ մ ա ն բոլոր պ ա տ ե ր ի հ ա ղ թ ա հ ա ր ո ւ մ » :

1997 ԱՋՍ՚ԻԱԾԻՆ а -ս 39

Ե ս ա յս դ ի տ ա ր կ ո ւմ ն ե ր ը ե զ ր ա փ ա կ ո ւմ ե մ մ ե զ Ե վ ր ո պ ա յի ք ր ի ս տ ո ն յա

Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ ա յս Հ ա մ ա ռ ո տ , ս ա կ ա յն պ ե ր ճ ա խ ո ս բ ա ռ ե ր ո վ , որ

խ զ բ զ վ ա ծ ե ն Լ ո ն դ ո ն ի մ ե տ ր ո յի Ք ա մ դ ե ն թ ա ո ւ ն ի կ ա յա ր ա ն ի պ ա տ ին-

« Ա շ խ ա ր հ ը փ խ ր ո ւն է ,Ն ր ա ն ա ղ ո թ ք ո վ դ ի պ չ ի ր » :

2- Ո րտ ե՞ղ է մ ե ր ' ե վ ր ո պ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի դ ե ր ի ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւթ յ ո ւ ն ը ա յս օ ր վ ա ա յս ա շ խ ա ր հ ո ւմ ։

Ես հ ա վ ա տ ո ւմ ե մ , ո ր մ ե ր ո ւ ր ո ւ յն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն դ ե ր ը չ ի կ ա ր ո ղ

լի ն ե լ ա յ լ բ ա ն կ ա մ լի ն ե լ տ ա ր բ ե ր ա յն բ ա ն ի ց , ի ն չ Ք ր ի ս տ ո ս ց ո ւ յ ց տ վ ե ց

ի ր ի ս կ կ յա ն ք ո վ որպ ես Ա ս տ ծ ո Ա ա ր մ ն ա ց յա լ Խ ո ս ք , և ի ն չպ ե ս ի ն ք ն

ս պ ա ս ո ւմ է , ո ր մ ե ն ք շ ա ր ո ւն ա կ ե ն ք , հ ե տ ա պ ն դ ե ն ք ո ւ ի ր ա կ ա ն ա ց ն ե ն ք ա յն ,

ի ն չ ը Ն ա ո ւ ս ո ւ ց ա ն ե ց և կ ա տ ա ր ե ց բ ո լո ր ի հա մ ա ր մ ե կ ը ն դ մ ի շ տ - Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն դ ե ր , ա յս ի ն ք ն ' մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ի վ ե ր ա ն ո ր ո գ ո ւ մ ը ի ր ճ շմ ա ր ի տ

պ ա տ կեր ի, բ ն ո ւ թ յա ն ո ւ նպ ա տ ա կի մ ե խ Ե կ ե ք մ ե կ ա ն գ ա մ և ս ը ն թ ե ր ց ե ն ք

կ ո ր ն թ ա ց ի ն ե ր ի ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ Ե ր կ ր ո ր դ թ ղ թ ի հ ա յտ ն ի հ ա տ վա ծը , ո ր ը մ ե ն ք

ը ն տ ր ե լ ե ն ք որպ ես ա յս ե ր կ ր ո ր դ է կ ո ւ մ ե ն ի կ Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն

ա ս տ վ ա ծա շն չա կ ա ն տ եքս տ ը- « Ե թ ե մ ե կ ը Ք ր ի ս տ ո ս ի մ ե Հ է , ն ո ր ա ր ա ր ա ծ է .

հ ի ն ն ա ն ցա վ , և հ ի մ ա ա մ ե ն ի ն չ ն ո ր ե ղ ա վ » ։ Ա ռ ա ք յա լը բ յ ո ւ ր ե ղ ի պ ես

հստ ա կ է ա յս հա ստ ա տ մա ն ա ս տ վ ա ծա բա ն ա կ ա ն հ ի մ ն ա վ ո ր մ ա ն մ ա ս ի ն , ե ր բ

ա վ ե լա ց ն ո ւ մ է- « Ե վ ա մ ե ն ի ն չ Ա ս տ ծ ո ւ ց է , ո ր հ ա շտ ե ց ր ե ց մ ե զ ի ր հ ե տ

Ք ր ի ս տ ո ս ի մ ի ջ ո ց ո վ ՜» ։ Ե վ ա պ ա ա ռ ա ք յա լը մ ե զ հա մ ա ր ց ո ւ յ ց է տ ա լի ս մ ե ր

ա ռ ա ջ ա դ ր ա ն ք ը ա յս ե զ ր ա փ ա կ ի չ խ ո ս ք ե ր ո վ , ո ր տ ե ղ մ ե ն ք ո ւ ն ե ն ք մ ե ր

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն գ ո յո ւ թ յա ն ա ս տ վ ա ծա տ ո ւր մ ա ն դ ա տ ը - « Ե վ մ ե զ տ վ ե ց

հ ա շ տ ո ւ թ յա ն պ ա շ տ ո ն ը - ո ւ տ վ ե ց մ ե զ հ ա շ տ ո ւ թ յա ն խ ո ս ք ը » (Ե 17-19)ւ

ի ն չպ ե ՞ս ե ն ք մ ե ն ք Ե վ ր ո պ ա յի Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը , ը մ բ ռ ն ո ւ մ և պ ա տ կ ե ր ա ց

ն ո ւ մ հ ա շ տ ո ւ թ յա ն մ ե ր ա ռ ա ջ ա դ ր ա ն ք ը մ ի ա շ խ ա ր հ ո ւմ , ո ր ն ա յն ք ա ն

ա խ տ ա հ ա ր վ ա ծ է հ ա կ ա մ ա ր տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ , ն ո ր բ և ե ռ ա ց ո ւ մ ն ե ր ո վ և

ա յն ք ա ն ո ւ ժ ե ղ կ ե ր պ ո վ տ ո գ ո ր վ ա ծ է մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ք ի հ ա ն դ ե պ ա շ խ ա ր

հի կ հ ա ս կ ա ց ո ղ ո ւթ յա մ բ ո ւ մ ո տ ե ց ո ւմ ո վ , ո ր տ ե ղ Ա ս տ ծ ո ն ե ր կ ա յո ւ թ յո ւ ն ը

բ ն ա ջ ն ջ վ ա ծ է կ ա մ հ ա ս ց վ ա ծ է ն վ ա զ ա գ ո ւ յն ի ։ Ա ն շ ո ւշ տ , մ ե ն ք ա մ ե ն ք ս

հ ա մ ա ձ ա յն ե ն ք , որ , ա յս պ ե ս ա սա ծ, Ա ս տ վ ա ծ է ճ շմ ա ր ի տ հ ա շ տ ո ւ թ յա ն

ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ղ ը ։ Ո ր ն է մ ե ր բ ա ժ ի ն ն ա յն տ ե ղ ։ Ա ր դ յո ՞ք պ ա տ րա ստ ե ն ք մ ե ն ք

պ ա տ ա ս խ ա ն ե լո ւ ի ր բ ա ր ե հ ա ճ ո ւ թ յա ն մ ե ծ ո ւ ե զ ա կ ի ա ր ա ր ք ի ն , ո ր ն

ա ր տ ա հ ա յտ վ ե ց մ ե ր փ ր կ ո ւ թ յա ն հա մ ա ր ի ր Մ ի ա ծ ի ն Ո ր դ ո ւ ո ւղ ա ր կ ո ւմ ո վ ։

« Ք ա ն զ ի Ա ս տ վ ա ծ ա յ ն ք ա ն ս ի ր ե ց ա շ խ ա ր հ ը , որ մինչև, ի սկ Իր

Մ ի ա ծ ի ն Ո րդ ո ւն տ վ ե ց , ո ր պ ե ս զ ի ո վ ն ր ա ն հ ա վ ա տ ո ւ մ է , չկ ո ր չ ի , ա յ լ հ ա վ ի տ ե ն ա կ ա ն կ յ ա ն ք ո ւ ն ե ն ա : Ո ր ո վ հ ե տ և Ա ս տ վ ա ծ իր Ո րդ ո ւն չ ո ւ ղ ա ր

կ ե ց ա շ խ ա ր հ , որ դ ա տ ա պ ա ր տ ի ա շ խ ա ր հ ը , ա յ լ ո ր պ ե ս զ ի ա շ խ ա ր հ ը Ն ր ա ն ո վ փ ր կ վ ի » (Հ ո վ հ - գ 16-17):

Ա ր դ յո ՞ք մ ե ն ք պ ա տ րա ստ ե ն ք մ ե զ կ ա պ ե լ ի ր ս ի ր ո ւ յն ' ի ր հ ա ն դ ե պ մ ե ր

ս ի ր ո մ ի ջ ո ց ո վ , ո ր ը ա ն կ ե ղ ծ է մ ի ա յն ա յն դ ե պ ք ո ւ մ , ե ր բ ա յն

ա ր տ ա հ ա յտ վ ո ւմ է ի ր ա ր ն կ ա տ մ ա մ բ ո ւ ն ե ց ա ծ ս ի ր ո վ ։ Ն ո ւ յն Ա վ ե տ ա ր ա ն ի չը

Մ- Հ ո վ հ ա ն ն ե ս , ի ր Ա ռ ա ջ ի ն թ ՛ղ թ ո ւ մ ո ւն ի ա յս խ ո ս ք ե ր ը , ո ր ո ն ք ա ն մ ի ջա կ ա ն

40 Զ-Ա ԱԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

ո ւ հ ր ա վ ի ր ո ղ տ ա ր ո ղ ո ւթ յո ւն ո ւն ե ն հ ա շ տ ո ւթ յա ն մ ե ր ը մ բ ռ ն ո ղ ո ւ թ յա ն

Հ ա մ ա ր Ն ա ա ս ո ւմ է . « .Ե թ ե մ ե կ ն ա սի, թ ե ս ի ր ո ւմ է Ա ս տ ծ ո ւն , և ա տ ի ի ր

ե ղ բ ո ր ը , ստ ա խ ոս է . ք ա ն զ ի ո վ չ ի ս ի ր ո ւմ ի ր ե ղ բ ո ր ը , ո ր ի ն տ ե ս ն ո ւմ է , չ ի

կա րող սիրել Ա ս տ ծ ո ւն , որին չ ի տ եսել» (Ա Հ ո վ հ ՛ Ղ"Ա յո . Հ ա շ տ ո ւ թ յո ւ ն ը ն շ ա ն ա կ ո ւմ է պ ա տ ասխ անեք Ս եր Ա ս տ ծ ո ւն ս ի ր ե լո վ

և պ ա տ ա սխ ա նել ի ր ա ր Հ ա ն դ ե պ ո ւն ե ց ա ծ սիրո մ ի ջ ո ց ո վ ։ Աա է ր ա /ւա ^ի ն

ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի ի ր ա կ ա ն զ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը , ա ն ն վ ա ճ ե լի ո ւ ժ ը , ի ն չպ ե ս ո ր ես ա յ и

ե լ ո ւ յթ ի մ ե ջ նա խ ա պ ես փ ո ր ձ ե ց ի նշերի ն չպ ե ՞ս ե ն ք մ ե ն ք ա յս օ ր , ա յս մ ե ր ա շ խ ա ր Հ ո ւմ , ա րտ ա Հ ա յտ ո ւ մ մ ե ր

ք ր ի ս տ ո ն յա լի ն ե լո ւ կա նոն ա կա ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը : Ա ս տ վ ա ծ Ք ր ի ս տ ո ս ի

մ ի ջ ո ց ո վ մ ե զ Հ ա շտ ե ցր ե ց ի ր Հ ե տ . Ե թ ե մ ե ն ք ի ն ք ն ե ր ս Հ ա շտ վ ա ծ ե ն ք Ն ր ա

Հետ , ի ն չպ ե ՞ս կ ա ր ո ղ ե ն ք Հա շտ վ ա ծ չ լ ի ն ե լ մ ի մ յա ն ց Հ ե տ ։ Մ ի թ ե . մ ե ր Տ ե ր ն ա յն ք ա ն ա ր տ ա հա յտ իչ կ ե ր պ ո վ չա ս ա ց մ ե զ Լ ե ր ա ն ք ա ր ո զ ո ւ մ . « Ե թ ես ե ղ ա ն ի վ ր ա քո ը ն ծ ա ն (ք ո ս ե ր ն ա ռ Ա ս տ վ ա ծ ) մ ա տ ո ւ ց ե լո ւ լ ի ն ե ս և ա յն տ ե ղ հ ի շե ս , որ քո ե ղ բ ա յր ը ք ո դ ե մ մի ո խ ո ւնի , ք ո ը ն ծ ա ն թո՜՜ղ ս ե ղ ա ն ի ա ռ ջ և և գ ն ա , ն ա խ հ ա շտ վ ի ր ք ո ե ղ բ ո ր հ ե տ Ա ա պ ա ե կ , քո

ը ն ծ ա ն մ ա տ ո ւ ց ի ր » (Մ ա տ թ- է 23-24) :Հ ա շ տ ո ւ թ յո ւ ն ն Ա ս տ ծ ո և ' մ ի մ յա ն ց Հե տ ո ւն ի մ ե կ ս կ ի զ բ ■ հ ա շ տ ո ւթ յո ւն

մ ե զ հ ե տ , մ ե ր ս ե փ ա կ ա ն ն ե ր ք ի ն ե ս ի հ ե տ : Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն ա յս

ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը առ. ա կ ն ա յի ն կ ա ր և ո ր ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ի ։ Ա յն վ ե ր ա բ ե ր ո ւ մ է

մ ե ր որպ ես ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի , ա ն ձնա կ ա ն վ ա վ ե ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն ը ւ Մ ե ն ք

ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ե ն ք , ա յո ։ Ս ա կա յն Ք րի ս տ ոս կ ա մ ե ց ա վ , ո ր մ ե ն ք դ ա ռ ն ա ն ք

Ի ր Հ ո գ ո ւ , ի ր ն ե ր կ ա յո ւ թ յա ն և ի ր ն ե ր գ ո ր ծ ո ւ թ յա ն կ ր ո ղ ն ե ր ը մ ե ր

կ յա ն ք ո ւ մ , մ ե ր գ ա ղ ա փ ա ր ն ե ր ո ւմ և ծ ա ռ ա յո ւ թ յա ն ա ս պ ա ր ե զ ո ւմ մ ե ր

ն ե ր գ ր ա վ մ ա ն շո շա փ ե լի ո ւղ ի ն ե ր ի մ ե ի ի վեր ^ո , ա ր դ յո ՞ք մ ե ն ք պ ա րզա պ ես

մ ա ր դ կ ա յի ն է ա կ ն ե ր ե ն ք մ ե զ ա ն ի ց և մ ե զ Հա մա ր, թ ե ՞ մ ե ն ք «.Ք ր իս տ ո ս ի

դեսպ ա ններն՛]) ե ն ք ' կ ո չվ ա ծ մ ե ր մ ե ջ և մ ե ր մ ի ջ ո ց ո վ ա շ խ ա ր Հ ի Հա մ ա ր

ա ր տ ա ց ո լե լո ւ մ ե ր Տ ի ր ո ջ պ ա տ կերն ո ւ կ ա մ ք ը : կա րո՞ղ ե ն ք մ ե ն ք ո ղ ջ

խ ո ն ա ր հ ո ւ թ յա մ բ ո ւ ա ն կ ե ղ ծ ո ւ թ յա մ բ կ ր ե լո ւ {.Ա ս տ վ ա ծ ա զ գ ե ա ց է (Ա ս տ վ ա

ծ ա կ ի ր ) ա ն ո ւն ը , ի ն չպ ե ս ո ր ա յս բ ա ռ ն օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ո ւ մ է ր Ս ■ Ի գ ն ա տ ի ո ս

Ա ն տ ի ո ք ա ց ո ւ բ ո լո ր յ ո թ նա մ ա կ ների ա ռ ա ջ ի ն տ ո ղ ե ր ո ւմ որպ ես ի գ ն ա տ ի ո ս ի

ե ր կ ր ո ր դ անուն՛.

Ա ն կ ա խ ա յն բ ա ն ի ց , թ ե ո ր Ե կ ե ղ ե ց ո ւն , Դ ա վ ա ն ո ւ թ յա ն կ ա մ

Հ ա ր ա ն վ ա ն ո ւթ յա ն ե ն ք պ ա տ կա նում , մ ե ն ք ա մ կ ն ք ս մ ե ր մ ա ր դ կ ա յի ն

դ յո ւ ր ա բ ե կ ո ւ թ յա ն մ ե ջ Հ ա ս կ ա ն ո ւմ ե ն ք , ո ր Հ ա ճ ա խ խ ո ր թ ա ն ո ւ մ ե ն ք մ ե ր

ս եփ ա կա ն ն ե ր ք ի ն է ո ւ թ յա ն ն ո ւ Ք րի ս տ ո ս ի ժ ո ղ ո վ ո ւր դ կ ո չվ ե լո ւն ՛. Մ ե ր մ ի ջ ի

ք ր ի ս տ ո ս ա տ ո լր Հ ա յ լ ո լ թ յո ւ ն ր } ա յն ք ա ն Հ ա ճ ա խ խ ա վ ա ր ո ւ մ է կ ա մ

մ թ ա գ ն ո ւ մ , ա յս պ ե ս կ ո չվ ա ծ , մ ե ր « ս ո վ ո ր ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ » ՝ Հ ա վ ա տ ա ր մ ո ւթ յա ն

ձ և ա կ ա ն , պ ա յմ ա ն ա կ ա ն եղ ա նա կ ո վ, ո ր ը մ ե զ չ ի ը ն դ գ ր կ ո ւ մ մ ե ր ո ղ ջ

ա մ բ ո ղ ջ ա կ ա ն ո ւ թ յա ն մ ե ջ , ո ր ո վ մ ե ն ք ա ր տ ա Հ ա յտ ո ւ մ ե ն ք մ ե ր

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ յա ն ք ն ո ւ վ կ ա յո ւ թ յո ւ ն ը ւ &Ш Ш Հ ա ճ ա խ ե ս Հ ա կ վ ա ծ ե մ

Հ ա ր ց ն ե լո ւ- { Ա ր դ յո ՞ ք մ ե ն ք ե ն ք ներ կ ա ա շ խ ա ր Հ ո ւմ , թ ե ՞ ա շ խ ա ր Հ ն է ն ե ր կ ա

մ ե ր մ ե ջ և , ա վա ղ, Հ ա ճ ա խ ա յն ք ա ն տ իրա պ ետ ող ձ և ո վ ն ե ր խ ո ւ ժ ո ւ մ է մ ե րկ յա ն ք ի մեջ՛»՛.

1 9 9 7 1; Ջ Ս 'Ի Ա Ծ Ւ Ն Զ ֊Ա 4 1

Ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս , մ ի տ ա ր ա ծ վ ա ծ մ ի տ ո ւ մ է ե ղ ե լ մ ե զ հ ա ր մ ա ր ե ց ն ե լո ւ

ա շ խ ա ր հ ի ն , ե ն թ ա ր կ ե ց ն ե լ ո ւ նր ա ը ն դ հ ա ն ո ւ ր հ ո ս ա ն ք ն ե ր ի ն , մ ե ր

մ տ ա ծ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ մ ե ր կ յա ն ք ը հ ա մ ա ձ ա յն ե ց ն ե լ ո ւ ա յն ն ո ր մ ե ր ի ն , որ

կ յա ն ք ի ա շ խ ա ր հ ի կ (ս ե կ ո ւ լ յա ր ) ն մ ո ւշ ն ե ր ե ն կ ո չ վ ո ւ մ ւ Ա մ ե ն դ ե պ ք ո ւ մ ,

կ ա ր ե լի է ա սել սա Ա ս տ ծ ո ա շ խ ա ր հ ն է ■■ Բ ո լո ր դ ի տ ա կ ա ն ո ւ տ ե խ ն ո լո

գ ի ա կ ա ն ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ը հ ա մ ա ր վ ո ւմ ե ն ա ր տ ա ց ո լո ւմ ն ե ր ը մ ա ր դ կ ա յի ն մ տ ք ի

ո ւ ս տ ե ղ ծա ր ա ր տ ա ղ ա ն դ ի , ո ր ո ն ք Ա ս տ ծ ո պ ա ր գ և ն ե ր ն ե ն ։ Հ ա ճ ա խ ե ս տ եսել

ե մ , ո ր մ ե ր է կ ո ւ մ ե ն ի կ օ ր ա կ ա ր գ ե ր ը ա ր ձ ա գ ա ն ք ն ե ն կ ա մ շ ա ր ո ւն ա կ ո ւ

թ յ ո ւ ն ը ա զ գ ա յի ն կ ա մ մ ի ջ ա զ գ ա յի ն մ ա կ ա ր դ ա կ ն ե ր ի ա շ խ ա ր հ ի կ

օ ր ա կ ա ր գ ե ր ի հ ո դ վա ծն ե ր ի ՛.

Ե ս խ ո ր ա պ ե ս գ ի տ ա կ ի ց ե մ , ո ր մ ե ն ք ս տ ի պ վ ա ծ ե ն ք հ ե տ ա ք ր ք ր վ ե լո ւ

ն մ ա ն թ ե մ ա ն ե ր ո վ , հ ա ր ց ե ր ո վ , դ ե պ ք ե ր ո վ , ո ր ո ն ք ա յս ա շ խ ա ր հ ո ւմ մ ե ր

կ յա ն ք ի մ ա ս ն են՛. Հ ա ր ց ը հ ե տ և յա լն է ՛ Ի ն չ պ ե ՞ ս ե ն ք մ ե ն ք մ ո տ ե ն ո ւ մ

դ ր ա ն ց՛. Ո ր ո ՞ն ք ե ն ս տ ա ն դ ա ր տ ն ե ր ը կ ա մ չ ա փ ա ն ի շ ն ե ր ը , ո ր ո ն ք մ ե ն ք

օ գ տ ա գ ո ր ծ ո ւ մ ե ն ք դ ր ա ն ք դ ի մ ա գ ր ա վ ե լի ս կ ա մ դ ր ա ն ց հ ե տ վ ե ր ա բե ր վ ե լի ս ՛,

ի ՞ն չ հ ա վ ա տ ա ր մ ա գ ր ե ր ո վ ե ն ք մ ե ն ք դ ր ա ն ց մ ո տ ե ն ո ւմ ւ

Ա յս օ ր , դ ա վ ա ն ա կ ա ն կ ա մ վ ա ր դ ա պ ե տ ա կ ա ն տ ա ր բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ց կ ա մ

ա ս տ վ ա ծա բա ն ա կ ա ն զ ա ն ա զ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ց բ ա ց ի , ո ր մ ե ն ք ժ ա ռ ա ն գ ե լ ե ն ք

մ ե ր ա ն ց յա լի պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ի ց , ն ո ր հ ա ր ց ե ր ե ն ա ռ ա ջ ա ց ե լ հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ

ը ն կ ե ր ա բ ա ն ա կ ա ն ո ւ բ ա ր ո յա գ ի տ ա կ ա ն բ ն ո ւ յ թ ի ո ւ կ ա ր և ո ր ո ւ թ յա ն , ո ր ո ն ք

ծ ն ո ւ ն դ ե ն տ վ ե լ ն ո ր վ ե ճ ե ր ի , ն ո ր տ ա ր ա ձ ա յն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի , ն ո ր

բ և ե ռ ա ց ո ւ մ ն ե ր ի , ն ո ր ը մ բ ռ ն ո ւ մ ն ե ր ի ( և ն ո ր ա ն հ ա ս կ ա ց ո ղ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ) , նո ր

մ ո տ ե ց ո ւմ ն ե ր ի , ո ր ո ն ք խ ո ր ա պ ե ս , ե ս կ ա ս ե ի ն ա և ց ա վ ա լի ո ր ե ն , ա խ տ ա հ ա ր ո ւմ

ե ն մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ը ն դ հ ա ն ո ւ ր վ կ ա յո ւ թ յո ւ ն ը և վ ա ր կ ա բ ե կ ո ւ մ

ա շ խ ա ր հ ի հ ի մ ն ա հ ա ր ց ե ր ի լո ւ ծ մ ա ն մ ե ջ մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ն ե ր դ ր ո ւ մ ի

վ ս տ ա հ ե լի ո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ զ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը ւ

Ի ն ձ թ վ ո ւ մ է , ո ր մ ե ն ք պ ե տ ք է հ ա ղ թ ա հ ա ր ե ն ք ա յ դ վ ա խ ի զ գ ա ց ո ւ մ ը ,

թ ե մ ե ն ք մ ե ծ ա պ ե ս կ կ ո ր ց ն ե ն ք մ ե ր վ ս տ ա հ ե լի ո ւ թ յո ւ ն ը , ե թ ե չ խ ո ս ե ն ք

ա յս օ ր վ ա ա շ խ ա ր հ ի լե զ վ ո վ և ե թ ե չ օ գ տ ա գ ո ր ծ ե ն ք կ յա ն ք ի ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց

մ շ ա կ ո ւ յթ ի ո ճ ե ր ը ւ Մ ե զ շր ջա պ ա տ ո ղ ս ե կ ո ւ լ յա ր ա շ խ ա ր հ ն ա յն ք ա ն հ զ ո ր է

դ ա ր ձ ե լ, ո ր մ ե ն ք ո ւր ի շ ա յլը ն տ ր ա ն ք չ ո ւ ն ե ն ք , ք ա ն հ ա ր մ ա ր վ ե լ դ ր ա ն մ ե ր

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ յա ն ք ո ւ մ և վ կ ա յո ւ թ յա ն մեջ՛. Մ ե ն ք զ գ ո ւ մ ե ն ք , ո ր ե թ ե

մ ե ն ք խ ո ս ո ւ մ ե ն ք Ա ս տ վ ա ծ ա շ ն չի ց ժ ա ռ ա ն գ վ ա ծ և Ք ր ի ս տ ո ս ի ց , ի ր ա ռ ա ք

յա լն ե ր ի ց ո ւ վ ա ղ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Հ ա յր ե ր ի ց մ ե զ վ ս տ ա հ վ ա ծ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

լե զ վ ո վ , մ ե ն ք ո ր և է լս ա ր ա ն չ ե ն ք գ տ ն ե լո ւ ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց ա շ խ ա ր հ ո ւմ ՝

կ ա ՛մ մ ե ր ժ վ ե լո ւ ե ն ք և կ ա ՛մ հ ա մ ա ր վ ե լո ւ ո ւ ո ր ա կ վ ե լո ւ ե ն ք ո ր պ ե ս ա ր խ ա

յի կ , ա ն տ ի կ վ ա ր ա յի ն , պ ա հպ ա նո ղա կա ն, ա վ ա նդ ա պ ա շտ , զ ո ւ ր կ ա ռ ա ջ ը ն թ ա ց ի

ո ր և է զ գ ա ց ո ւմ ի ց ՛.

ի մ ս ր տ ի խ ո ր ք ո ւ մ ե ս զ գ ո ւ մ ե մ , ո ր մ ե ն ք ա ս տ ի ճ ա ն ա բա ր հ ե ռ ա ն ո ւ մ

ե ն ք ա շ խ ա ր հ ի հ ե տ հ ա ր ա բ ե ր վ ե լո ւ վ ա ղ և վ ա վ ե ր ա կ ա ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

ն ո ր մ ե ր ի ց ւ ի ն ք ը մ ե ր Տ ե ր ը չ ը ն դ ո ւ ն վ ե ց ո չ ի ր ժ ա մ ա ն ա կ ի հ ր ե ա ն ե ր ի , ո չ

Հ ռ ո մ ե ա կ ա ն կ ա յս ր ո ւ թ յա ն , ո չ ո ւր ի շ հ ե թ ա ն ո ս ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ն ե ր ի , ո չ է լ բ ա ր ձ ր

մ տ ա վ ո րա կա ն շր ջա ն ա կ ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց ւ Խ ա չ ե լ ո ւ թ յո ւ ն ն ա յն պ ա տ ա ս խ ա ն ն է ր ,

4 2 Զ - Ա է ս Ս ՜ Ի Ա Ծ Ւ Ն 1 9 9 7

ո ր ն ա շխ ա ր Հ ը տ վ ե ց ի ր ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն ը Ի ր ա ռ ա ք յա լն ե ր ն ո ւ ն ր ա ն ց

ա ն մ ի ջա կ ա ն Հ ե տ և ո ր դ ն ե ր ը ի ր ե ն ց ժ ա մ ա ն ա կ ի ա չի ւա ր Հ ի ց մ ե կ ա յլ

վ ե ր ա բ ե ր մ ո ւն ք ի չա ր ժ ա ն ա ց ա ն ։ Ս ա կա յն ն ր ա ն ք ք ա ջ է ի ն , իւիղա իւ (տ ես

Գ ո ր ծ ք ԺԳ 46, գ 13, Փ ի լի պ Ա 14, Բ կ ո ր ն թ . Գ 12, Ե 8 -10) , Հստ ա կ, ա մ ո ւր

ի ր ե ն ց ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն վ կ ա յո ւ թ յա ն մ ե ջ . Ա ն շո ւշ տ ճ շմ ա ր ի տ է , ո ր Հ ա յն

մ ա ր դ ը , ո ր չ ի ո ւ զ ո ւ մ տ ա ր բե ր լի ն ե լ , չ ի կ ա ր ո ղ ք ր ի ս տ ո ն յա լի ն ե լ

ա մ ե ն և ի ն հ ( Ո ւ ի լ յա մ բ ե ր կ լի ) ։Ա յս օ ր , ի ն չպ ե ս ես ե մ զ գ ո ւ մ , մ ե ն ք կ ո ր ց ր ե լ ե ն ք մ ե ր գ ո ւ յն ի

պ ա յծ ա ռ ո ւ թ յո ւ ն ը ւ ՛Քրիստոս մ ե զ ս ո վ ո ր ե ց ր ե ց լի ն ե լ պ ա ր զ, ո ւ ղ ի ղ , ո չ

երկիմա ստ , ի ն չպ ե ս Ս- Հ ա կ ո բ ա ռ ա ք յա լն է ասել- <ւԹող ձ ե ր ա յո ն ա յո լի ն ի ,

և ո չ ը ո չ» (ծ 12)- Ա րդյոք ա յս օ ր մ ե ն ք Հ ա յո է ի կ ա մ Հ ո ր ի ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր

ե ն ք , թ ե • ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ե ն ք Հ ա յո ղ ի և Հ բ ա յց * խ Հ ա ր ց ն ա յն չ է , թ ե

ա ր դ յո ՞ք ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ը Հ ա վ ա տ ա ց յա լն ե ր ե ն ։ Հ ի մ ն ա Հ ա ր ց ն ա յն է , թ ե

ա ր դ յո ՚ք մ ե ն ք վ ս տ ա հ ե լի Հա վ ա տ ա ց յա լն ե ր ե ն ք ' «СГОуЗПЙ 0^Ժւե1շՏ», ի ն չպ ե ս

Ֆ ր ա ն ս ի ա յի Ա բ բ ա Պ ի ե ռ ն է ր ա ս ո ւմ ։Ես ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի մ ա սի ն չ ե մ խ ո ս ո ւ մ ո ր պ ե ս ա ն Հա տ ա ն ձ ն ա -

վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ։ Ես ն կ ա տ ի ո ւ ն ե մ Հ ա մ ա յն ք ը մ ե ր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի

ի ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ի ր ա մ բ ո ղ ջ ո ւ թ յա ն մ ե ջ ։ Հ ա ր ց ը ա ն Հա տ ա կ ա ն վ կ ա յո ւ թ յա ն

ա ն ձնա կ ա ն բ ա ր ե պ ա շ տ ո ւթ յո ւն ը չ է ։ Ա յն հ ա մ ա յն ք ա յի ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն

ո ւն ի , ո ր ն ա ր տ ա Հ ա յտ վ ո ւմ է ա յս օ ր վ ա Ե վ ր ո պ ա յո ւմ մ ե ր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի

պ ա յմ ա ն ն ե ր ի ց ։ Ես էիո վ ի ն գ ի տ ա կ ի ց ե մ , ո ր ը ն դ Հ ա ն ր ա ց ո ւ մ ն ե ր ը ս ո վ ո ր ա բա ր

ա ր դ ա ր ա ց ի չ ե ն ա մ բո ղ ջա կ ա ն ի ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն մ ա ս ի ն ։ վ ս տ ա Հ ա բ ա ր կ ա ն

Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ե. Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր Ա ր և մ տ յա ն ո ւ Հ յո ւ ս ի ս ա յի ն

Ե վ ր ո պ ա յո ւմ և. Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր կ ե ն տ ր ո նա կ ա ն ու. Ա ր և ե լ յա ն Ե վ ր ո պ ա յո ւմ ,

որ տ եղ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Հ ա վա տ քի ն ո ր վ ե ր ա ր թ ն ա ց ո ւմ ը կ յա ն ք ի մ ի ն որ

շ ո ւ ն չ Հ ա զ ո ր դ ե ց , ո րի մ ա սի ն ես կ ա ր տ ա Հ ա յտ վ ե մ ա վ ե լի ո ւ շ ։ Ես

ո ւ ր ա խ ո ւ թ յա մ բ ե մ ը ն դ ո ւ ն ո ւ մ մ ե ծ թ վ ո վ վ ե ր ա ն ո ր ո գ չա կ ա ն շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր ը

Ա ր և մ տ յա ն Ե վ ր ո պ ա յո ւմ ' մա սնա վորա պ ես երի տ ա սա ր դ ս ե ր ն դ ի մ ե ջ ։

Ս ա կա յն ա մ ե ն դ ե պ ք ո ւ մ շտ ա պ կ ա ր ի ք կ ա ա յն բ ա ն ի , ո ր ե ս կ ա ն վ ա ն ե ի

դ ա ր Տ ի հ ր ա մ ա յա կ ա ն 1 ՜Բա նի դ ե ռ մ ե ն ք ն ե ր ք ն ա պ ե ս չ ե ն ք փ ո խ վ ե լ, մ ե ն ք

չ ե ն ք կ ա ր ո ղ ա շ խ ա ր Հ ո ւմ ո ր և է փ ո փ ո խ ո ւթ յո ւն կ ա մ ո ր և է տ ա ր բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն

ս տ ե ղ ծ ե լ։ 1է1էա 6СС1в8Ш-Ь չ ի կ ա ր ո ղ բ ա ժ ա ն վ ե լ 6Х(ГЭ ՇՇՇ\ՇՏ\Յւ-ից։ Մ ե ր զ ա ր կ ը

կ ա ր ո ղ է չա փ վ ե լ մ ե ր ո գ ո ւ չա փ ա ն ի շո վ , մ ե ր պ ա տ կ ե ր ո վ և մ ե ր

ն ե ր գ ր ա վ ո ւմ ո վ , մ ե ր վ կ ա յո ւ թ յա ն որ ա կո վ ։ Ես վստ ա Հ ե մ , ո ր մ ե ն ք չ ե ն ք

կ ա ր ո ղ գ ր ա վ ե լ տ ե ղ ը ո չ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն Հ ե ղ ի ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի և ո ւ ժ ե ր ի , ո՜չ

է լ գ ի տ ն ա կ ա ն ն ե ր ի , ա ր դ յո ւ ն ա բ ե ր ո ղ ն ե ր ի , տ ե խ ն ո կ ր ա տ ն ե ր ի ո ւ

կ ա պ ա վոր ներ ի ։ Ն ր ա ն ք ն ո ւ յն պ ե ս չ ե ն ա կ ն կ ա լո ւմ , ո ր մ ե ն ք կ մ տ ն ե ն ք ի ր ե ն ց

գ ո ր ծ ի ո ւ դ ե ր ի տ ա ր ա ծք ի մ ե խ Ա յ լ ն ր ա ն ք ա կ ն կ ա լո ւմ ե ն , ո ր մ ե ն ք մ ե ր

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Հ ո գ և ո ր ն ե ր կ ա յո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ Հ ա ն ո ւն բ ա ր ո յա կ ա ն

ս կ զ բ ո ւ ն ք ն ե ր ի ջ ա տ ա գ ո վ ո ւ թ յո ւ ն ը զ գ ա լի կ դ ա ր ձ ն ե ն ք մ ե ր կ յա ն ք ի ո ւ

վ կ ա յո ւ թ յա ն մ ե ջ ։

կ յա ն ք ի ո ր ա կ ի բ ա ր ձ ր ա ց մ ա ն մեջ մ ե ր Հ ա տ ո ւկ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն բ ա ժ ի ն ը

մ ա տ ո ւց ե լո ւ Հա մ ա ր մ ե ր ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց ա շ խ ա ր Հ ո ւմ , ո ր ը Ե վ ր ո պ ա յո ւ մ և

1997 Ա&Ս՜ՒԱԾԻՆ Զ-Ա 43

ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս Ա ր և մ ո ւ տ ք ո ւ մ ա յն ք ա ն ծ ա ն ր ո ր ե ն փ ո ր ձ վ ո ւ մ է ն յո ւ թ ա

պ ա շտ ա կա ն ա ր ժ ե ք ն ե ր ո վ և ճ ո խ ո ւ ս ո ւր ս պ ա ս ո ղ ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ (կ ո ն ս ո ւ մ ե -

ր ի զ մ ) , մ ե ն ք կ ա ր ի ք ո ւ ն ե ն ք մ ե ր « ա ղ ի ո ւ թ յո ւ ն ը ւ» ա ն հ ր ա ժ ե շտ չա փ ո վ ա ղ ի

դ ա ր ձ ն ե լ, ք ա ն ի ո ր մ ե ր Տ ե ր ը մ ե զ հ ի շ ե ց ն ո ւ մ է- « Ե թ ե ա ղ ն ա նհա մ ա նա ,

ի ն չ ո ՞վ ա յն կ ա ղ վ ի ■ ա յն ո ւհ ե տ և ո չ մ ի բ ա ն ի պ ի տ ա ն ի չ ի լի ն ի , ա յլ մ ի ա յն

դ ո ւ ր ս կ թ ա փ վ ի և մ ա ր դ կ ա ն ց ո տ ք ի կ ո խ ա ն կ լի ն ի » (Մ ա տ թ - Ե 13)ւՈ ւս տ ի մ ե ն ք մ ե ր սեփ ա կա ն ա ղ ի ո ւ թ յո ւ ն ը վ ե ր ա կ ա ն գ ն ե լո ւ պ ա ր տ ա վ ո ր ո ւ

թ յ ա ն ն ե ր ք ո ե ն ք գ տ ն վ ո ւ մ ։ . Դ ա ն շ ա ն ա կ ո ւմ է , է կ ո ւ մ ե ն ի կ Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի

բ ա ռ ե ր ո վ , հ ա շ տ վ ե լ մ ե ր ն ե ր ք ի ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ի ն ք ն ո ւ թ յա ն հետ ,

Ме1апо1ш Ա յ ո ։ Դ ա ր ձ մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն յա լի ն ե լո ւ բ ն ա կ ա ն ո ւ շա ր ո ւն ա կ ա կ ա ն

վ ի ճ ա կ ը ։ Չ մ ո ռ ա ն ա ն ք , ո ր սա է ր ա յն ա մ ե ն ա զ ո ր ե ղ ե զ ր ա կ ա ց ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ի ն

տ ա ս ն ա մ յա կ ն ե ր ի ա ս տ վ ա ծա բա ն ա կ ա ն վ ե ր լո ւ ծ ո ւ մ ի ց ո ւ ք ն ն ա ր կ ո ւ մ ի ց հետ ո

հ ա ն գ ե ց Դ ո մ բ ե ր ի Խ ո ւ մ բ ը (О г0 1 ф е Ժ6Տ ն օ ա ե Տ Տ ) Ֆ ր ա ն ս ի ա յո լմ ' « Լ յ Сопуегаоп ժշտ Е^Нзев»:

Ձ ե ռ ն հ ա ս ա ս տ վ ա ծա ր ա ն ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց շա տ է գ ր վ ե լ ն ո ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

հ ա յա ց ք ն ե ր ի մ ա սի ն , ո ր ո ն ք պ ա հ ա ն ջ վ ո ւմ ե ն ա յս ն ո ր ա ց ա ծ ո ւ մ շտ ա պ ե ս

փ ո խ վ ո ղ ա շ խ ա ր հ ո ւ մ ։ Ե վ ր ո պ ա յի մ ե ծ ք ա ղ ա ք ն ե ր ի ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

գ ր ա խ ա ն ո ւ թ ն ե ր ը մ տ ն ե լի ս կ ա ր ե լի է ց ն ց վ ե լ մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն հա վ ա տ ք ի

և ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց ա շ խ ա ր հ ի հ ե տ նր ա հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յա ն բ ո լո ր թ ե մ ա ն ե ր ի

մ ա սի ն գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն ա ռ ա տ ո ւ թ յո ւ ն ի ց ։ Ս ա կ ա յն սոս կ խ ո ս ք ե ր ը ո չ մ ի

զ ո ր ա վ ո ր ա զ դ ե ց ո ւ թ յո ւ ն չ ե ն ո ւն ե ն ա , ք ա ն ի դ ե ռ չ ե ն հ ա ղ ո ր դ վ ե լ գ ո ր ծ ո վ ,

մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յա ն կ ո ն կ ր ե տ ձ և ե ր ո վ : Փ ո լ ^ ի լի ի դ Լ խ ո ս ե ց « Լ ի ն ե լո ւ

ք ա ֆ ո ւ թ յա ն » մ ա ս ի ն ւ Ի ՜ն չ է ն շ ա ն ա կ ո ւմ « լ ի ն ե լ » , ե թ ե ո չ ա յն , ո ր մ ե ն ք

պ ե տ ք է լի ն ե ն ք հ ա շ տ ո ւթ յա ն մ ի ջ ո ց ո վ ա ) ի ն ք ն ե ր ս մ ե ղ հետ , բ ) մ ե ր

ե ղ բ ա յր ն ե ր ի և ք ո ւ յր ե ր ի հետ , և գ ) և Ա ս տ ծ ո հ ե տ Հ ա շ տ ա ր ա ր Հ ի ս ո ւ ս

Ք ր ի ս տ ո ս ի մ ի ջ ո ց ո վ ։ « Լ ի ն ե լո ւ ք ա ջ ո ւ թ յո ւ ն ը » կ գ տ ն ի ի ր վ ե ր ջ ն ա կ ա ն

ի մ ա ս տ ը , ե ր բ ա յն կ կա ր ո ղ ա ն ա վ ե ր ա ծ վ ե լ « Փ ո խ ե լո ւ ք ա ջ ո ւ թ յա ն » ։ Ա ս վ ե լ է-

« Ա մ ե ն ո ք ց ա ն կ ա ն ո ւ մ է փ ո խ ե լ ա շխ ա ր հ ը - ո չ ո ք չ ի մ տ ա ծ ո ւ մ փ ո խ ե լ ի ն ք ն

ի ր ե ն » ։ Փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ը պ ա հ ա ն ջ ո ւմ է ք ա ջ ո ւ թ յո ւ ն խ ո ն ա ր հ ո ւ թ յա ն մ ե ջ ։

Փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ը թ ա ն կ է ։ Ա ր դ յ ո*ք մ ե ն ք պ ա տ րա ստ ե ն ք դ ր ա ն ։

3- Ա յս օ ր վ ա ա շ խ ա ր հ ո ւմ մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ վ ո ւթ յա ն

ե ր կ ր ո ր դ բ ն ա գ ա վ ա ռ ը կ ա պ վ ա ծ է մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն լ ե զ ո ւ ն ն ե ր դ ա շ ն ա

կ ա բ ա ր խ ո ս ե լո ւ մ ե ր պ ա ր տ ա վ ո ր ո ւթ յա ն հե տ ։ Ս ա կ ա յն ա շ խ ա ր հ ո ւ մ մ ե ր

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ն ե ր կ ա յո ւ թ յա ն ո ւ ն ե ր դ ր ո ւ մ ի ն ե ր կ ա պ ա յմ ա ն ն ե ր ը

բ ա ժ ւ ս ն վ ա ծ ո ւ թ յա ն մ ի պ ա տ կե ր ե ն ն ե ր կ ա յա ց ն ո ւ մ ։ Մ ի ո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ

Վ ե ր ա ն ո ր ո գ ո ւ թ յո ւ ն ը փ ո խ կ ա պ ա կ ց վ ա ծ ե ն ։ Ա յս հ ա ս տ ա տ ո ւմ ն ա յն ք ա ն

հ ա ճ ա խ է ա ր վ ե լ և մ ե ր է կ ո ւ մ ե ն ի կ բ ա ռ ա ր ա ն ո ւ մ վ ե ր ա ծ վ ե լ է լ ո զ ո ւ ն գ ի ։

Մ ե ն ք ա յ ժ մ մ ո տ ե ն ո ւ մ ե ն ք Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Հ ա մ ա շ խ ա ր հ ա յի ն Խ ո ր հ ր դ ի

ս տ ե ղ ծ մ ա ն կ ե ս դ ա ր յա և Ե վ ր ո պ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի կ ո ն ֆ ե ր ա ն ս ի ս տ ե ղ ծ մ ա ն

4 :0 -ա մ յա հ ո բ ե լ յա ն ի ն ։ Ե ր ե ս ո ւն հ ի ն գ տ ա ր ի ն ե ր ե ն ս ա հ ե լ Վ ա տ ի կ ա ն ի Բ

Ժ ո ղ ո վ ի հ ր ա վ ի ր ո ւմ ի ց հ ե տ ո ։ Տ ա ս ն ա մ յա կ ն ե ր ե ն ա ն ց ե լ Ա ր և ե լ յա ն և

Հ ն ա դ ո ւ յն Ա ր և ե լ յա ն Ո ւղ ղ ա փ ա ռ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի մ ի ջ և փ ո խ հ ա ր ա բ ե ր ո ւ

թ յո ւ ն ն ե ր ի ո ւ ա ս տ վ ա ծա բա ն ա կ ա ն ք ն ն ա ր կ ո ւ մ ն ե ր ի մ ե ջ : Ե ր կ կ ո ղ մ ա ն ի ո ւ

44 а -ւ. ԱՋՄՒԱԾԻՆ 1997

բա զ մ ա կ ո ղ մ ա ն ի ե ր կ խ ո ս ո ւթ յո ւն ն ե ր ե ն տ ե ղ ի ո ւն ե ց ե լ Հ ա ր ա ն վ ա ն ա կ ա ն

Հ ա մ ա յն ք ն ե ր ի կ ա մ Ը ն տ ա ն ի ք ն ե ր ի մ ի ջ և , Ն ո ր ա զ գ ա յի ն և ռ ե գ ի ո ն ա լ

խ ո ր հ ո լր գ ն ե ր ե ն զ ա ր գ ա ց ե լ ա չխ ա ր Հ ի զա նա զա ն մ ա ս ե ր ո ւմ Հ ա մ ա ք ր ի ս տ ո -

նեա կա ն մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յա ն տ ա ր բե ր ա ս տ ի ճ ա ն ներ ով : Ես վստ ա Հ ե մ , ո ր

պ ա տ մ ա բա ն ն ե ր ը ա ռ ա ր կ ա յա կ ա ն դ ե տ ն ի վ ր ա Հա ստ ա տ ելու ե ն ա յն բ ա զ մ ա

թ ի վ ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ը , որ ձ ե ռ ք ե ն բ ե ր վ ե լ նմ ա ն լա ր վ ա ծ է կ ո ւմ ե ն ի կ փ ո ր ձ ա -

ո -ո ւթ յա ն մ ի ջ ո ց ո վ ւ կ ա ր ե լի է ասել, որ ի Դա ր է ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յա ն

ա մ ե նա բն որ ո Լ գ ի ծ ը ե ղ ե լ է Հա մ ա քր ի ստ ո նեա կ ա ն մ ա կ ա ր դ ա կ ի է կ ո ւ մ ե ն ի կ

ո ւ ղղվա ե՜ու թ յ ո ւն ը :Հ /ն ո բՀ ա կ ա լ խ ո ն ա ր Հ ո լթ յա մ բ ճ ա ն ա չե լո վ Հ ա ն դ ե ր ձ Ր ՈԼՈՐ “ն մ ա ն

ձ ե ռ ք բ ե ր ո ւ մ ն ե ր ը , մ ե ն ք պ ե տ ք է զ գ ա յո ւ ն լի ն ե ն ք նոր հ ա կ ա մ ա ր տ ո ւ թ յո ւն ն ե ր ի նկ ա տ մ ա մ բ, ո ր ՛Հ ա յտ ն վ ե ց ի ն մա սնա վորա պ ես վ ե ր ջ ի ն ե ր կ ո ւ

տ ա ս ն ա մ յա կ ո ւմ , Ա չի յա ր Հ ն ի ր նո ր Հ ի մ ն ա Հ ա ր ց ե բ ո վ մ ե զ մ ա ր տ ա Հ ր ա վ ե ր է

նե տ ո ւմ \ և մ ե ն ք գ ի տ ա կ ի ց ե ն ք դ ա ռ ն ո ւ մ , ո ր մ ե ր ա ռ ^ և բ ա զ մ ա թ ի վ ն որ

դ ժ վ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր կ ա ն , ո ր ո ն ք կ ա ր ի ք ո ւն ե ն ճ շմ ա ր տ ա ցի ո ւ կ ա տ ա ր յա լ

ո ւս ո ւմ ն ա ս ի ր ո ւթ յա ն , գն ա հ ա տ մ ա ն ո ւ Հ ա ս ց ե ա գ ր մ ա ն , Մ ե ն ք դ ե ռ Հ ե ռ ո ւ ե ն ք

ը ն դ Հ ա ն ո ւ ր է կ ո ւմ ե ն ի կ վ ե ր ա բ ե ր մ ո ւն ք ի ա յն վ ի ճ ա կ ի ց , ո ր կ կ ա ր ո ղ ա ն ա

Հ ա ր գ ա ն ք ո ւ վ ս տ ա Հ ո ւթ յո ւն ն ե ր շն չե լ, ի ն ձ թ վ ո ւ մ է , ո ր մ ե ր բ ա ժ ա ն վ ա -

ծ ո ւ թ յո լ ն ը նո ր ս ր ո ւ թ յո ւ ն է ս տ ա ն ո ւմ մ ե ր ՈՐ ՈԼ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո ւ մ և

է կ ո ւմ ե ն ի կ Հ ա ն դ ի պ ո ւմ ն ե ր ո ւմ ծ ա գ ո ղ Հ ի մ ն ա Հ ա ր ց ե ր ի պ ա տ ճ ա ռ ո վ , մ ի ն չ

մ ե ն ք փ ո ր ձ ո ւմ ե ն ք դ ի մ ա գ ր ա վ ե լ ա յն Հա ր ցե ր ի ն , որ ա խ տ ա Հ ա ր ո ւմ ե ն մ ե ր

ա շ խ ա ր Հ ն ո ւ Հ ե տ և ա բ ա ր ն ա և մ ե զ , ք ա ն զ ի մ ե ն ք նր ա մ ա ս ն ի կ ն ե ն ք ,

Ա ռ ա ծ ի ն Հ ե ր թ ի ն ե ս պ ե տ ք է խ ո ս տ ո վ ա ն եմ , ո ր մ ե ր է կ ո ւ մ ե ն ի կ

ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ի ց շա տ երը, մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն վ ա ր դ ա պ ե տ ո ւթ յա ն ա յն ք ա ն

շա տ ա ս տ վա ծա բա նա կ ա ն թ ե մ ա ն ե ր ի վ ե ր ա բ ե ր յա լ Հ ա մ ա ձ ա յն ո ւ թ յո ւ ն ը դ ե ռ

չ ի Հա սել Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Հ ա մ ա չխ ա ր Հ ա յի ն ի յո ր Հ ր դ ի ա ն դ ա մ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն

տ եղ ա կա ն ս տ որին մ ա կ ա ր դ ա կ ի վ ր ա , Ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ետ եր ը, ժ ո ղ ո վ ն ե ր ի ո ւ

խ ո ր Հ ո ւ լւդ ն ե ր ի ա ն գ ա մ ն ե ր ը , ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ն ե ր ը դ ե ռ չ ե ն ո ւ ն ե ց ե լ

ժ ա մ ա ն ա կ ը կ ա մ Հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ը Ա ս տ ծ ո ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն գ ո յա բ ա ն ո ր ե ն

դ ի տ ա կ ի ց դ ա ր ձ ն ե լո ւ ն մ ա ն ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ի ն , Մ րա նք դ ե ռ ո ր և է ն ե ր դ ր ո ւ մ չ ե ն

ո ւ ն ե ց ե լ Ա ս տ ծ ո ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ յա ն ք ի բ ն ա կ ա ն ն ե ր ք ի ն տ ի ր ո ւ յթ ն ե ր ի վ ր ա . Սա

Հա ճ ա խ ա սվել ո ւ կ ր կ ն վ ե լ է բ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յն մ ա կ ա ր դ ա կ ի է կ ո ւ մ ե ն ի կ

շ ր ջ ա ն ա կ ն ե ր ո ւմ . Ս ա կ ա յն ես խ ո ր ա պ ե ս զ գ ո ւ մ ե մ , ո ր մ ե ն ք պ ե տ ք է

զ ա ր գ ա ց ն ե ն ք ա յն , ի ն չ ը ես ե ր բ ե մ ն , որպ ես Ե Հ Խ - ի փ ոխ ա տ ենա պ ետ , ս ի ր ո ւ մ

է ի ա ն վա ն ե լ էկո ւմ ե նի կ հ ո վ վ ութ յո ւն :

Ես ա կ ն ա ր կ ո ւմ ե մ է կ ո ւմ ե ն ի կ շ ա ր ժ մ ա ն ա յս խ ն դ ր ի ն , ո ր ը պ ե տ ք է ա ռ ա ջ

տ ա ր վ ի ա յն մ ա ս ն ա կ ի ց Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի Հ ե տ միա սին, ո ր ո ն ք ա վ ե լի ո ւղ ղ ա կ ի

պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ վ ո ւթ յո ւն և ա ռ ա ջ ն ո ր դ ո ղ դ ե ր ո ւն ե ն ա յդ բ ա ն ի մ ե ջ ,

ո ր ո վ Հ ե տ և ես Հ ա վ ա տ ո ւմ եմ , ո ր ն մ ա ն խ ր ա տ ա կ ա ն հ ո վ վ ո ւ թ յա ն ը խ ի ս տ

ա ր դ յո ւն ա վ ե տ ո ւ օգ տ ա կ ա ր ն ե ր դ ր ո ւ մ կ ո ւն ե ն ա Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն մ ե ր խ ն դ ր ի և

մ ե ր փ ո խ ա դ ա ր ձ մ ե ր ձ ե ց մ ա ն ա ռ ա ջխ ա ղ ա ց մ ա ն վ ր ա ն ե ր ք ի ն վ ե ր ա ն ո ր ո գ ո ւ

թ յո ւ ն ի ց դ ե պ ի մ ի ո ւ թ յո ւ ն մ ե ր ո ւ խ տ ա գ ն ա ց ո ւ թ յա ն ճ ա ն ա պ ա ր Հ ի ն , ո ր ը

Ք ր ի ս տ ո ս մ ե զ ա վ ա ն դ թ ո ղ ե ց որպ ես ի ր վ ե ր ջ ի ն կ ա մ ք ը (Հ ո վ Հ . ժ է )<

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ а -է 45

վ ս տ ա հ ա բ ա ր դ ա ա ռ ա վ ե լ վ ս տ ա հ ե լի ո ւ թ յո ւ ն է հ ա ղ ո ր դ ե լո ւ մ ե ր

« հ ա շ տ ո ւ թ յա ն ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն ը » ա շ խ ա ր հ ո ւ մ ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս ։ Ո ՞վ է

ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յո ւ ն դ ա ր ձ ն ե լո ւ մ ե ր ձ ա յն ի ն , ե թ ե մ ե ր բ ե ր ա ն ն ե ր ը ա ն ն ե ր դ ա շն ա կ

ո ւ հա ճ ա խ ի ր ա ր ա մ ե ր ժ լե զ ո ւ ն ե ր ե ն խ ո ս ո ւ մ ։ Ո ՞վ է զ գ ա լո ւ և գ ն ա հ ա տ ե լո լ

մ ե ր ն ե ր կ ա յո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ ա շխ ա տ ա ն ք ը , ե ր բ մ ե ն ք կ ո ր ց ր ե լ ե ն ք մ ե ր

ա ղ ի ո ւ թ յո ւ ն ը , մ ե ր մ ի ո ւ թ յո ւ ն ն ի ր ե ն ո վ ' Հ ա շտ ա ր ա ր ո վ , Ո վ էա կ ա ն մ ա ս ն է

ա յդ ա ղ ի ո ւ թ յա ն ։

4- Մ եր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն պ ա տ գ ա մ ի դ ո ր ծ ն ա կ ա ն ո լթ յա ն ո ւ վս տ ա հ ե

լ ի ո ւ թ յա ն հա մ ա ր ա յս խ ո ր ա գ ո լ յն ա ն հ ա ն գ ս տ ո ւ թ յո ւ ն ն է , ո ր ի ն ձ ս տ ի պ ո ւմ

է ա կ ն ա ր կ ե լո լ և հ ա մ ա ռ ո տ կ ե ր պ ո վ շ ա ր ա դ ր ե լո ւ ա յն ն ո ր ի ր ա դ ր ո ւ թ յո ւ ն ը ,

ո ր ն ա ռ ա ջ ա ց ե լ է Ա ր և ե լ յա ն Ե վ ր ո պ ա յո ւ մ և ո ր ն ա ն հ ա ն գ ս տ ա ց ն ո ւմ է մ ե զ

բ ո լո ր ի ս , ո վ ք ե ր տ ա ր ա ծա շր ջա ն ի Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւնե ր ն ե ն , և

ո ր ը կ ա ր ո ղ է ա վ ե ր ա ծ ո ւ թ յո ւ ն գ ո ր ծ ե լ , ե թ ե ա յն կա տ ա ր ե լա պ ե ս ո ւ բ ա վ ա ր ա ր

կ ե ր պ ո վ չկ ա ն ի ււ/ի ա յս վա ղ փ ո ւ լո ւ մ ։

Լ ա վ հ ա յտ ն ի է , ո ր Բ ա զ ե լի վ ե ր ջ ի ն է կ ո ւ մ ե ն ի կ Հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի ց ի վ ե ր և

Խ ո ր հ ր դ ա յի ն Մ ի ո ւ թ յա ն կ ո ր ծ ա ն ո ւ մ ի ց հ ե տ ո Ա ր և ե լ յ ա ն Ե վ ր ո պ ա յի

ժ ո ղ ո վ ո լր դ ն ե ր ն ո ւ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը մ տ ա ն ա զ ա տ ո ւ թ յա ն մ ի ն ո ր դ ա ր ա շ ր ջ ա ն ի

մ ե ջ ' ն ե ր ա ռ յա լ կ ր ո ն ա կ ա ն ա զ ա տ ո ւ թ յո ւն ը ։ Ք ր ի ս տ ո ն յա ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ն ե ր ը ,

ո ր ո ն ք հ ո գ և ո ր ս ո վ ի ո ւ ծ ա ր ա վ ի մ ե ջ է ի ն , կ ա ր ի ք ն ո ւ ն ե ի ն ի ր ե ն ց Ե կ ե ղ ե

ց ի ն ե ր ի մ ա յր ա կ ա ն խ ն ա մ ք ի ն ։ Ա ր և մ տ յա ն Ե վ ր ո պ ա յի մ ի շ ա ր ք Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ,

տ ե ղ ա կ ա ն հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւմ Ո ւղ ղ ա փ ա ռ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի հ ե տ ե ր կ խ ո ս ո ւթ յա ն ,

խ ո ր հ ր դ ա կ ց ո ւ թ յա ն ո ւ հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա ն մ ե ջ մ տ ն ե լո ւ փ ո խ ա ր ե ն ,

փ ո ր ձ ե ց ի ն և փ ո ր ձ ո ւ մ ե ն ի ր ե ն ց տ ա ր բ ե ր ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն , հա ր ա ն վ ա ն ա կ ա ն,

հա սա րա կա կա ն ն ե ր կ ա յո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ ա ճ ը ա մ ր ա պ ն դ ե լ ա զ ա տ ա գ ր վ ա ծ

ե ր կ ր ն ե ր ո ւ մ ։ ի դ ա ր ի մ ե ր է կ ո ւ մ ե ն ի կ փ ո ր ձ ա ռ ո ւ թ յո ւ ն ը պ ե տ ք է մ ե զ

ս ո վ ո ր ե ց ր ա ծ լի ն ե ր , ո ր ս ե ր տ հ ա մ ե ր ա շ խ ո ւ թ յա ն , մ ի ա ս ն ա կ ա ն ո ւթ յա ն , բ ա ր ե

կ ա մ ո ւ թ յա ն և հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա ն ն ո ր ո գ ի ն մ ե զ կ ա ր ո ղ է ա ռ ա ջ ն ո ր դ ե լ

ն ո ր ի ր ա վ ի ճ ա կ ն ե ր ի , ո ր տ ե ղ ա ռ ա ջ ն ա յն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ն ո ւր ի շ ն վ ի ր ա պ ե տ ա կ ա ն

հ ե ր թ ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ե ն ։

Ա յս ա ռ ո ւ մ ո վ ե ս ՛մ ե ծ ո ւ ր ա խ ո ւ թ յա մ բ պ ե տ ք է ա ս ե մ , ո ր ա ն ց ա ծ

դ ե կ տ ե մ բ ե ր ի ն Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն Հ ո վ հ ա ն ն ե ս -Պ ո ղ ո ս Բ Պ ա պ ի ն ի մ վ ե ր ջ ի ն

ա յց ե լ ո ւ թ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւ մ ե ս բ ա վ ա ր ա ր վ ա ծ զ գ ա ց ի Պ ա պ ի տ ր ա մ ա դ ր վ ա -

ծ ո ւ թ յո ւ ն ի ց ո ւ պ ա տ ր ա ս տ ա կ ա մ ո լթ յո ւն ի ց ' հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա ն ը ն թ ա ց ք ի

գ ի ծ ը զ ա ր գ ա ց ն ե լո ւ Հ ռ ո մ ի կ ա թ ո լի կ և Հ ա յ Ա ռ ա ք ե լա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի

մ ի ջ և ։ Շ ա տ տ ա ր ի ն ե ր ի վ ե ր և ա յ ժ մ մ ե ն ք ն մ ա ն ա տ ի պ ը մ բ ռ ն ո ղ ո ւ թ յո ւ ն

ո ւ ն ե ն ք Ե Հ Խ - ի և Ե վ ր ո պ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի կ ո ն ֆ ե ր ա ն ս ի մ ե ջ ։ Մ եր

ա ռ ա ջ ն ա յի ն խ ն դ ի ր ն է ա վ ե լի ա ռ ա ջ տ ա ն ե լ է կ ո ւ մ ե ն ի կ շ փ մ ա ն ա յս գ ի ծ ը և

ո չ թ ե շ ո ւ ռ դ ա լ ո ւ հ ե շ տ ո ւ թ յա մ բ տ ե ղ ի տ ա լ մ ր ց ա կ ց ա կ ա ն ո ւ մ ե ր ժ ո ղ ա կ ա ն

գ ծ ի փ ո ր ձ ո ւ թ յա ն ը , ո ր ը կ ա ր ո ղ է . դ ո ւ ռ բ ա ն ա լ դ ա վ ա ն ա փ ո խ ո ւ թ յա ն

ն պ ա տ ա կ ա ո ւ ղ ղ վ ա ծ մ ի ն ո ր տ ե ս ա կ ի ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յա ն ո ւ

գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն ա ռ ջ և ։

Լո լր 1 Հ ա ր ց ը , ո ր դ ե մ է մ ե ր « հ ա շ տ ո ւ թ յա ն ա ռ ա ք ե լ ո ւ թ յ ա ն ը » , ա յն ձ ն ա հ յո ւ ս ն է ա յն ք ա ն բ ա զ մ ա թ ի վ ա ղ ա ն դ ն ե ր ի ո ւ կ ե ղ ծ - կ ր ո ն ա կ ա ն

4ճ Զ-է էսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

շ ա ր ժ ո ւմ ն ե ր ի մ ի տ եսա կ ա ր շա վը կ ա մ ն ե ր խ ո ւ ժ ո ւ մ ը Ա ր և ե լ յա ն Ե վ ր ո պ ա յի

ե ր կ ր ն ե ր ' ն ե ր ա ռ յա լ մ ե ր Հ ա յա ս տ ա ն ը : ի ն չպ ե ՞ս կ ա ր ե լի է պ ա տ կե ր ա ցն ե լ, որ

մ ա ր դ ի կ ե ն գ ա լո ւ ա յդ Հ ա յա ս տ ա ն ե րկ ի րը , ո ր ը ք ր ի ս տ ո ն յա ե ր կ ի ր է ե ղ ե լ

և դ ի մ ա ց ե լ է բ ո լո ր տ եսա կի դ ժ բ ա խ տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն շ ա ր ո ւն ա կ ա բ ա ր ո ւ

Հա վա տ ա ր մ ո ր են նա Հ ա տ ա կ ո ւթ յա ն գ ն ո վ •քրիստ ոսին վ կ ա յե լո ւ Հ ա մ ա ր , և

ա յն ա յս պ ե ս կ ո չվ ա ծ ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն Հա մ ա ր « կ ո ւ յս ե ր կ ի ր » Հ ա մ ա ր ե լ ի ն չպ ե ՜ս կ ա ր ո ղ է մ ի եր կ իր , ո ւ ր ա մ ե ն մ ի ք ա ր ը , ա մ ե ն մ ի դ ի ր ք ր ,

ա մ ե ն մ ի ա ր վեստ ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն , ո զ Հ մ շ ա կ ո ւ յթ ը խ ո ս ո ւ մ ե ն

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Հ ա վա տ քի մա սին, « ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն դ ա շ տ * Հ ա մ ա ր վ ե լ ա յդ

բ ա ռ ի սովոր ա կա ն ի մ ա ս տ ո վ ւ Մ ի ՞թ ե դ ա վ ի ր ա վ ո ր ա ն ք չ է նա Հա տ ա կ նե ր ի

ժ ա ռ ա ն գ ո ւ թ յա ն Հ ա ն դ ե պ , ո վ ք ե ր Հ ի ս ո ւ ս •Բ րիստ ոսի Հ ա մ ա ր ի ր ե ն ց

կ յա ն ք ե ր ը տ վ ե ց ի ն ա վ ե լի ք ա ն 17 դ ա ր ե ր : Մ ի ՞թ ե դ ա ո ւղ ղ ա կ ի ա ն ա ր գ ա ն ք

չ է տ ե ս նե լ մ ա ր դ կ ա ն ց , որ գ ա լի ս ե ն ք ո ե ր կ ի ր ը և ա ր Հ ա մ ա ր Հ ո ւմ , մ ե ր ժ ո ւ մ

ո ւ վ ա ր կ ա բ ե կ ո ւմ ե ն ք ո ի ս կ Ե կ ե ղ ե ց ո ւն , օ գ տ ա գ ո ր ծ ո ւ մ ե ն ( չա ր ա շ ա Հ ո ւ մ

ե ն ) ն յո ւ թ ա կ ա ն մ ի ջ ո ց ն ե ր ն ո ւ մ ա ր դ ա ս ի ր ա կ ա ն օ գ ն ո ւ թ յո ւ ն ը ո ր պ ե ս

մ ի ջ ո ց ն ե ր ի ր ե ն ց ա ղ ա ն դ ն ե ր ի Հա մ ա ր « մ ա ր դ ի կ շ ա հ ե լո ւ* ։ •թ ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յա ն

ի ն չպ ի ս ի պ ա տ կեր է Հ ա ղ ո ր դ վ ո ւմ ա շ խ ա ր Հ ի ն ։ Խ ա ռ ն ա շ փ ո թ ո ւ թ յա ն մ ի

պ ա տ կեր, Բ ա բ ե լո ն ի ա շտ ա րա կի մ ի ն ո ր տ իպ ա յն Ա ր ա ր ա տ լ ե ռ ա ն ե ր կ ր ո ւմ ,

ո րտ եղ Հ ա ն գ ր վ ա ն ե ց \ ,ո յա ն տ ա պ ա նը, ի ն չպ ե ս կ ա ր դ ո ւ մ ե ն ք Ծ ն ն դ ո ց

գ ր ք ո ւ մ (Ծ ն ն գ - Ը 4)ւՎս տ ա Հա բ ա ր , Հ ա շ տ ո ւթ յա ն մ ե ր խ ն գ ի ր ր շա տ բ ա ն է կ ո ր ց ն ե լո ւ իր

վ ա վ ե ր ա կ ա ն ո ւթ յո ւն ի ց , ե թ ե ն մ ա ն ն ո ր Հ ա տ վ ա ծա կ ա ն շ ա ր ժ ո ւ մ ն ե ր ը

շ ա ր ո ւն ա կ ե ն ի ր ե ն ց ք ա յք ա յի չ դ ե ր ը ։ Գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն ն մ ա ն ո ւ ղ ղ ո ւ թ յո ւ ն

նե ր պ ե տ ք է կ ց վ ե ն ա յն պ ա տ ճ ա ռ ն ե ր ի ն , ո ր մ ե ն ք ա ր դ ե ն ո ւ ն ե ն ք մ ե ր

Ա վե տ ա ր ա ն ի ց , մ ե ր կ ո չո ւ մ ի ց և բ ա ժ ա ն վ ա ծ ա շ խ ա ր Հ ի մ ա ր տ ա Հ ր ա վ ե ր ն ե ր ի ց ,

ո ւժ ե ղ ա ց ն ե լո ւ մ ե ր խ ա նքերը բ ո լո ր մ ա կ ա ր դ ա կ ն ե ր ի վ ր ա , ն պ ա տ ա կ ա ո ւ ղ ղ վ ա ծ

ն ե ր գ ր ա վ վ ա ծ ո ւթ յա ն ա վ ե լի բ ա ր ձ ր ա ստ իճա նի' ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն մ ի ո ւ թ յա ն

վ ե ր ա կ ա ն գ ն մ ա ն Հա մա ր, ո ր ը ն ո ր լ ի ց ք կ Հ ա ղ ո ր դ ի մ ե ր « Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն » կ ա տ ա ր մ ա նը ,

6. Մ եր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ յա ն ք ի ո ւ վ կ ա յո ւ թ յա ն է կ ո ւ մ ե ն ի կ ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ

թ յո ւ ն ը մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն գ ո յո ւ թ յա ն ա ն կ ա պ տ ե լի մ ա ս ն է ։ ի ն չ պ ե ս

՛ա ն ց յա յո ւ մ , ա յն պ ե ս է լ ն ե ր կ ա յի ս մ ե ն ք մ շտ ա պ ե ս ո ւն ե ն ա լ ո ւ ե ն ք

ա շ խ ա ր Հ ո ւմ Հ ա յտ ն վ ո ղ թ ե ք ո ւ մ ն ե ր , չՀ ա շտ վ ո ղ ա կ ա ն Հ ո ս ա ն ք ն ե ր , Ա ն Հ ա մ ա -

ձ ա յն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը կ ա ր ո ղ ե ն շա ր ո ւն ա կ վ ե լ, բ ա ժ ա ն ո ւ մ ն ե ր ը կ ա ր ո ղ ե ն

ա ն բ ո ւ ժ ե լի մ ն ա ր Մ ե ն ք մ ա ր դ ի կ ե ն ք և մ ա ր դ կ ա յի ն դ յո ւ ր ա բ ե կ ո ւ թ յա ն մ ե ր

վ ի ճ ա կ ո ւ մ մ ե ն ք զ ի ջ ե լո ւ ե ն ք բ ա ժ ա ն մ ա ն մ ե ղ ք ի փ ո ր ձ ո ւ թ յա ն ը ւՍ ա կա յն Ա ս տ ծ ո շ ն ո ր Հ ը մ ե ր վ ր ա է, ո ր ը մ ե ղ ք ը ն վ ա ճ ե լո ւ և մ ե ղ ա վ ո ր ի ն

փ ո խ ե լո ւ զ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ն է , « Չ ա ր ի ի շ խ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը » Հ ա ղ թ ա Հ ա ր ե լո ւ

Ա ս տ ծ ո կ ո չ ը մշտ ա պ ես մ ե ր մ ե ջ է և մ ե զ Հե տ , ք ր ի ս տ ո ն յա լի ն ե լ ,

ն շ ա ն ա կ ո ւմ է լի ն ե լ Հ ա շ տ ո ւթ յա ն զ ի ն վ ո ր , Ա ս տ ծ ո գ ո ր ծ ա կ ի ց մ ե ր

մ ի ո ւ թ յա մ բ -Բրիստոսի և ի ր «խ ո ր Հ ր դ ա կ ա ն մ ա ր մ ն ի * Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Հ ե տ , Մ եր

է կ ո ւմ ե ն ի կ ա շխ ա տ ա ն ք ը ն ա վ ա կ ո վ մ ի ճ ա մ փ ո ր դ ո ւ թ յո ւ ն է ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց բ ա ժ ա ն վ ա ծ ո ւ շվ ա ր ա ծ ա շ խ ա ր Հ ի խ ռ ո վ ա Հ ո ւ յզ ծ ո վ ե ր ո ւմ ,

1997 I-Ջ. Մ՛ԻԱԾԻՆ Զ -Ц 47

Ա յս Ի դ ա ր ի մ ե ր փ ո ր ձ ա ռ ո ւ թ յա մ բ մ ե ր է կ ո ւ մ ե ն ի կ ա ռ ա ք ե լո ւ թ յո ւ ն ը ի ր

բ ո լո ր ա մ ե ն ա ա ր ժ ե ք ա վ ո ր Ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ո վ Հ ա ն դ ե ր ձ տ ա ռ ա պ ե լ է մ ի տ եսա կ

վա խ ի ց , ո ր ը ո ր պ ե ս մ ա ս ն ա վ ո ր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն ք ն ո ւ թ յա ն ը կ ո ր ց ն ե լո ւ վ ա խ ն

է ։ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ ա ն Հ ա տ վ ո զ ա կ ա ն ո ւթ յո ւն ը ն ե ր ք ն ա պ ե ս ո ւ լ ո ւ ռ

պ ա տ ե ր ա զմ ի մ եֆ ե ն ե ղ ե լ ի ր ա ր դ ե մ է կ ո ւ մ ե ն ի կ շ ա ր ժ մ ա ն մ եֆ ն ե ր գ ր ա վ վ ա ծ

մ ե զ ա ն ի ց շա տ երի և. շ ա ր ժ մ ա ն մ եֆ ը ն դ գ ր կ վ ա ծ մ ե ր շա տ Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի մ ե խ

Մ եր Հ ի մ ն ա կ ա ն խ ն դ ի ր ն ա յս օ ր կ ա յա ն ո ւ մ է ա յդ ճ ե ղ ք վ ա ծ ք ը կ ա մ ր ֆ ե լո ւ և

ա յդ ե ր կ յո ւ ղ ը փ ա ր ա տ ե լո ւ մ ե քւ Ե ս ա ն ձ ն ա պ ե ս զ գ ո ւ մ ե մ , ո ր մ ե ն ք պ ե տ ք է

մ ի ը մ բ ռ ն ո ղ ո ւ թ յո ւ ն , մ ի ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ո ւթ յո ւն զ ա ր գ ա ց ն ե ն ք , ո ր տ ե ղ

մ ա ս ն ա վ ո ր ը տ ե ս ա ն ե լի ո ւ կ ե ն դ ա ն ի է մ ն ա լո ւ տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն ի մ ե խ Մ ա ս ն ա ֊

վ ո ր ը մ ի շտ լի ն ե լո ւ է մ ե զ Հ ե տ մ ե ր մ ա ր դ կ ա յի ն վ ի ճ ա կ ի պ ա տ ճ ա ռ ո վ ւ Ա յն

Ա ս տ ծ ո ա ր ա ր չ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յա ն մ ա ս ն է ւ Մ ա ր դ կ ա յի ն է ա կ ն ե ր ը մ ի մ յա ն ց Հե տ

ն ո ւ յն ա կ ա ն չ ե ն ւ Մ ե ր Տի ր ո ֆ ա շա կ ե ր տ ն ե ր ը ն ո ւ յն ա ր ժ ա ն ի ք ի , ն ո ւ յն մ տ ք ի ,

ն ո ւ յն Հ ո գ ո ւ , ն ո ւ յն մ ա ր դ կ ա յի ն ձ և ա վ ո ր մ ա ն տ ե ր չ է ի ն ։ Զ ա ն ա զ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը ,

ա ն գ ա մ տ ա ր ա ձ ա յն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , ա ն Հ ա մ ա ձ ա յն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , վ ե ճ ե ր ը վա ղ

ք ր ի ս տ ո ն յա ն ե ր ի կ յա ն ք ի մ ա ս ն է ի ն ։ Ե ր բ մ ե ն ք խ ո ս ո ւ մ ե ն ք ա ռ ա ծ ի ն չո ր ս

դ ա ր ե ր ի Հ .Չ բ ա ժ ա ն վ ա ծ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ» մ ա սի ն , մ ե ն ք պ ա տ մ ա կ ա ն ո ր ե ն մ ի ա ձ և

Ե կ ե ղ ե ց ի չ ե ն ք պ ա տ կ ե ր ա ց ն ո ւմ ։ Ն ե ր ք ի ն վ ե ճ ե ր ը , ա ն դ ա մ Հ ե ր ձ վ ա ծ ն ե ր ը մ ա ս ն

է ի ն ա յդ մ ե կ Հ չ բ ա ժ ա ն վ ա ծ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ >ւ Ա ա կ ա յն տ ի ր ա պ ե տ ո ղ

գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր Ե կ ե ղ ե ց ո ւն մ ե կ է ր պ ա Հ ո ւմ , Մ ե կ Ք ր ի ս տ ո ս ի , Մ եկ

Ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ա տ կ ա ն ե լո ւ գ ի տ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ն է ր ։

Ա յս տ ե ղ մ ե ծ ն շ ա ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ի Ա վա նդությա նը' Ե ս լ ա վ գ ի տ ե մ , ո ր

ա յս բ ա ռ ը ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց ա կա նթ ների Հ ա մ ա ր շա տ բ ա ն է կ ո ր ց ր ե լ ի ր

գ ր ա վ չ ո ւ թ յո ւ ն ի ց ։ Ա ա կ ա յն Ա վ ա ն դ ո ւ թ յո ւ ն ը , ի ր ճ ի շտ ը ն կ ա լմ ա ն մ եֆ , մ ի ա յն

ա ն ց յա լի ն չ ի վ ե ր ա բ ե ր ո ւ մ ։ Ա վ ա ն դ ո ւ թ յո ւ ն ն ա յն է , ի ն չ Ք ր ի ս տ ո ս տ վ ե ց մ ե զ

ի ր ա ն ձ ը , ի ր կ յա ն ք ը , ի ր ա վ ե տ ա ր ա ն ը և ի ր ա ռ ա ք ե լո ւ թ յո ւ ն ը ։ Մ ե ն ք ե ր բ ե ք

չ ե ն ք կ ա ր ո ղ մ ո ռ ա ն ա լ, ո ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Հ ա վ ա տ ք ը մ ե ր կ ո ղ մ ի ց

Հ ա յտ ն ա գ ո ր ծ վ ա ծ , մ ա ր դ կ ա յի ն ա ն ձ ի կ ո ղ մ ի ց ձ և ա կ ե ր պ վ ա ծ , փ ի լի ս ո փ ա յա կ ա ն

դ պ ր ո ց ի կ ո ղ մ ի ց ս տ ե ղ ծ վ ա ծ բ ա ն չ է - ա յն Փ ո խ ա ն ց վ ե լ է մ ե զ , ի ն չպ ե ս մ ե ն ք

Հստ ա կ կ ե ր պ ո վ կ ա ր դ ո ւ մ ե ն ք Հ ո ւ դ ա յի թ ղ թ ո ւ մ ■ « Ս ի ր ե լի ն ե ր , ա մ ե ն Հ ա ն ք

Հ ա ն ձ ն ա ռ ն ե լո վ գ ր ե լ ո ւ ձ ե զ մ ե ր Հա ս ա ր ա կ ա ց փ ր կ ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն , Հ ա ր կ

Հ ա մ ա ր ե ց ի գ ր ե լ ձ ե զ և ա ղ ա չե լ, ո ր պ ա յք ա ր ե ք Հ ա վ ա տ ք ի Հ ա մ ա ր , ա յն

Հ ա վ ա տ քի , ո ր մ ե կ ը ն դ մ ի շ տ ա վ ա ն դ վ ե ց ս ր բ ե ր ի ն > (3)ւ

« Մ ե կ ը ն դ մ ի շ տ » : Ո ր ը չ պ ե տ ք է վ տ ա ն գ ի ե ն թ ա ր կ վ ի ա յս օ ր վ ա կ ա մ վ ա ղ վ ա

ն կ ա տ ա ռ ո ւմ ն ե ր ի ց ։ Ն ր ա բ ա ց ա ր ձ ա կ ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ յո ւ ն ը չ ի կ ա ր ո ղ փ ո խ զ ի ջ մ ա ն

ե ն թ ա ր կ վ ե լ ։ Մ ե ն ք պ ե տ ք է պ ա յք ա ր ե ն ք դ ր ա Հա մ ա ր, ո ր ո վ հ ե տ և մ ե ն ք

ժ ա ռ ա ն գ ն ե ր ն ե ն ք և ո չ թ ե Հ ա յտ ն ա գ ո ր ծ ո ղ ն ե ր ը , մ ե ն ք Հ դ ե ս պ ա ն ն ե ր ն » ե ն ք

և ո չ թ ե Տ ե ր ը , ս տ ա ց ո ղ ն ե ր ը և ո չ թ ե Տ վ ի չ ը ■ մ ե ն ք պ ա տ գ ա մ ա բ ե ր ն ե ր ն ե ն ք ,

ո ւս տ ի պ ա ր տ ա վ որ ե ն ք Հ ա վ ա տ ա ր մ ո ր ե ն փ ո խ ա ն ց ե լո ւ ա յն , ի ն չ փ ո խ ա ն ց վ ե լ

է մ ե զ ։

Ք ր ի ս տ ո ս ի ց ս տ ա ց վ ա ծ Ա վ ա ն դ ո ւ թ յա ն ա մ ո ւր , ա ն փ ո փ ո խ , « ա ն ս տ վ ե ր » պ ա հ պ ա ն ե լը Ս ■ Պ ողոսի կ ո ղ մ ի ց ի ր Հ ե տ և ո ր դ ն ե ր ի ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ մ շտ ա կ ա ն

պ ա տ վ ի ր ա ն ն ե ր ի ց մ ե կ ն է , ք ա ն զ ի ի ր օ ր ո ք նա դ ի տ ա կ ի ց է ր դ ա ր ձ ե լ

48 Զ-1- ԱՋՍ՚ԻԱԾԻՆ 1997

է մ ե կ ը ն գ մ ի շ տ ա վա նդվա ծ՛ս Հա վ ա տ քի ց շ ե ղ ո ւմ ն ե ր ի ն ո ւ կ ե ղ ծ մ ե կ ն ո ւ թ յո ւ ն

նե ր ի ն : կ ո ր ն թ ա ց ի ն ե ր ի ն գ ր ե լի ս նա ա ս ո ւմ է ■ « .Գ ո վ ո ւմ ե մ ձ ե զ , ո ր Հ ի շ ո ւ մ

ե ք ի ն ձ ա մ ե ն ի ն չ ո ւ մ և պ ա հ ո ւմ ե ք ա վ ա ն դ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը , ի ն չպ ե ս որ

ա վ ա ն դ ե ց ի ձ ե զ > (Ա կ որ նթ - Ժ Ա 2 , Հմմտ - Ա Տ ի մ ■ Ջ 14, Բ Տ ի մ - Ա 13, Բ

Թ ես- Բ 15, 9- 6):Վ ա զ դ ա ր ե ր ի Ե կեղ եցու, Հ ա յր ե ր ը , դ ի մ ա գ ր ա վ ե լո վ Բ ոլ ոՐ տ եսա կի

Հ ե ր ե տ ի կ ո ս ո ւթ յո ւն ն ե ր ն ո ւ Հ ե ր ձ վ ա ծ ն ե ր ը , ի ր ե ն ց ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն մշտ ա պ ես

Հ ի շ ե ց ն ո ւմ է ի ն ի ր ե ն ց պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ վ ո ւթ յա ն մա սին' ա նա ղա րտ պ ա Հ ե լո ւ ա յն , ի ն չ ն ի ր ե ն ք ստ ա ցել է ի ն , ա յս ի ն ք ն ' « մ ե կ ը ն դ մ ի շ տ ա վ ա ն դ վ ա ծ » Հա վա տ քը ։ Ա . ի ր ե ն ե ո ս ը Ա վ ա ն դ ո ւ թ յա ն Հ ա ր ց ի մ ե ծ պ ա շտ պ ա նն է ր , ո ր ը նա

մշտ ա պ ես Հ ա մ ա ր ո ւմ է ր Ե կ ե ղ ե ց ո ւ գ ո յո ւ թ յա ն ա ռ ո ղ ջ ո ւ ա մ ո ւ ր Հ ի մ ք ը ,

չա փ ա ն ի շը և ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն գ ո ր ծ ի ն ե ր շ ն չմ ա ն ա ղ բ յո ւ ր ը :Ա յս դ ա ր ի ա ս տ վ ա ծա բա նն ե ր ի մ ե ջ , ո ր ո ն ց ե ս Հ ա ճ ո ւ յք ն ե մ ո ւն ե ց ե լ

ա ն ձնա պ ես ճ ա ն ա չե լո ւ և ը ն թ ե ր ց ե լո ւ ի ր ե ն ց գ ո ր ծ ե ր ի մ ե ծ մ ա սը , <• Գ ե ո ր գ ի

Ֆ լո ր ո վ ս կ ի ն և. Հ- ի վ կ ռ ն գ ա ր ը (ե ր կ ո ւս ն է լ ե ր Հ ա ն կ ա Հի շա տ ա կ ) շ ե շ տ ո ւ մ է ի ն

Ա վ ա ն դ ո ւ թ յա ն չա փ ա ն ի շ ա յի ն , ս ա հ մ ա ն ա դ ի ր ա ր ժ ե ք ը ։ Ես Հ ա վ ա տ ո ւմ ե մ , ո ր ն ր ա ն ք ի ր ա զ ե կ է ի ն , ո ր մ ե զ վ ս տ ա Հ վ ա ծ Ա վ ա ն դ ո ւ թ յա ն վ ե ր ա ց ո ւմ ը

կա ր ո ղ է ր ա ռ ա ^ ն ո ր դ ե լ ա մ ե ն ա ս ա ր ս ա փ ե լի Հ ե տ և ա ն ք ն ե ր ո վ Հ ղ ի մ ի

ռ ե լա տ ի վ ի զ մ ի , ի ն չ ի ն ո ր մ ե ն ք վկա ե ն ք ա յս օ ր ։ Ն մ ա ն ռ ե լա տ ի վ ի զ մ ը ,

Բ ա ցա ր ձ ա կ ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ յա ն մ ե ր ժ ո ւ մ ը մ ե ր Ք ր ի ս տ ո ն յա Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն ո չ մ ի ա յն դ ն ո ւ մ է շ փ ո թ ո ւ թ յա ն մ ե ջ ի ր ե ն ց ք ր ի ս տ ո ն յ ա ա ն դ ա մ ն ե ր ի շ ր ջ ա ն ո ւմ ,

ա յլ և տ կ ա ր ա ց ն ո ւմ է ն ր ա ն ց ձ ա յն ը և ն վ ա զ ե ց ն ո ւ մ ն ր ա ն ց ն ե ր դ ր ո ւ մ ը ա յս օ ր վ ա ա շ խ ա ր Հ ո ւմ ։

« Ա վ ա ն դ ո ւ թ յո ւ ն ը ,- ա ս ո ւ մ է Հ- կ ռ ն գ ա ր ը ,- Ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ յա ն ք ն ի ս կ է նր ա

շ ա տ ր վ ա ն -ա ղ բ յ ո ւ ր ի ց փ ո խ ա ն ց վ ա ծ - 'Բ ր ի ս տ ո ն ո լթ յո լն ը փ ո խ ա ն ց վ ա ծ պ ա տ գ ա մ և ի ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն է ։ Ա յն պ ե տ ք է ա պ ր վ ի պ ա տ մ ո ւ թ յա ն

Հա ղո րդ ա կ ա ն պ ա յմ ա ն ն ե ր ի մ ե ջ , ո ր ո ն ք ե ր բ ե մ ն կ ր կ ն վ ո ւ մ ե ն և Հ ա ճ ա խ

ա ն ն ա խ ա դ ե պ ե ն ։ Ա յն Հ ն տ ր ե լո ւ և Հ ի մ ն ե լո ւ բ ա ն չ է ։ Ա յն «Հ ա ս տ ա տ վ ա ծ »

կ ր ո ն է ։ ի ր պ ա տ մ ո ւթ յա ն մ ե ջ կ ա մ ի պ ա հ, ո ր ը « Հա ս տ ա տ ող» է և

« ս ա հ մ ա ն ա դ ի ր » , մ ի ն չ մ ն ա ց ա ծ բ ո լո ր Հ ա ջ ո ր դ պ ա հերը « ս ա հ մ ա ն վ ա ծ Т) ե ն և

« Հա ս տ ա տ վա ծ»ւ Ս ա կա յն սա չ ի ն շա նա կ ո ւմ , ո ր ո չ ի ն չ չ կ ա ա ն ե լո ւ , բ ա ց ի

կ ր կ ն ե լո ւ ց ■ (պ ա տ մա կա ն) փ ա ստ երը բ ա վ ա ր ա ր կ ե ր պ ո վ ց ո ւ յ ց ե ն տ ա լի ս ա յս ,

և ն ր ա ն ց չա ր ո լն ա կ ա կ ա ն ո լթ յո ւն ը չ ի ս պ ա ռ վ ո ւմ ։ Աա ն շ ա ն ա կ ո ւմ է , ո ր ո ր և է

ն ո ր ո ւ թ յո ւ ն , ի ն չպ ե ս և ո ր և է կ ր կ ն ո ւ թ յո ւ ն պ ե տ ք է ո ր պ ե ս չա փ ա ն ի շ ո ւն ե ն ա «ս ր բ ե ր ի ն մ ե կ ը ն դ մ ի շ տ ա վ ա ն դ վ ա ծ Հ ա վ ա տ քը » ։

Սա է Ա վ ա ն դ ո ւ թ յա ն շ ա ր ժ ի չ ո ւ ժ ը , ո ր ը ե ս ա ն կ ե ղ ծ ո ր ե ն Հ ո ւ ս ո վ եմ ,

վ ե ր ա դ ա ռ ն ա լո ւ է մ ե ր է կ ո ւմ ե ն ի կ օ ր ա կ ա ր գ ի ն , ք ա ն զ ի ե ս Հ ա վ ա տ ո ւմ ե մ , ո ր

ա ռ ո ղ ջ մ ո տ ե ց մ ա մ բ և խ ո ր ը Հ ե տ ա զ ո տ ո ւթ յա մ բ մ ե ն ք կ ա ր ո դ ե ն ք գ տ ն ե լ շա տ Հա ր ց ե ր ի լո ւ ծ մ ա ն բ ա ն ա լի ն , ո ր ո ն ց մ ե ն ք Հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ե ն ք ա յս օ ր մ ե ր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ո ւմ և ն ր ա ն ց գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն մ ե ջ ։

Հ ե ն ց ո ր Ա վ ա ն դ ո ւ թ յո ւ ն ը դ ո ւ ր ս գ ա ի ր ը մ բ ռ ն մ ա ն ն ե ղ շ ր ջ ա ն ա կ ի ց , ո ր ն

ա յն կ ա պ ո ւմ է սոսկ պ ա տ մ ո ւթ յա ն Հե տ , ե ս Հ ա վ ա տ ո ւմ ե մ , ո ր մ ե ն ք մ ե ր

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն Հ ա վա տ քի և ա յս օ ր վ ա ա շ խ ա ր Հ ո ւ մ նր ա ն ե ր դ ր մ ա ն թ ա ր մ

գ ն ա Հ ա տ մ ա ն մ ի ն որ ա ղ բ յո ւ ր ե ն ք գ տ ն ե լո ւ ։ Ա վ ա ն դ ո ւ թ յա ն ո ւ ս ո ւ մ ն ա

1997 ԱՋՄԻԱԾԻՆ Զ-Ա 49

ս ի ր ո ւ թ յա ն վ ե ր ս կ ս ո ւմ ը ն շ ա ն ա կ ո ւմ է ա յս օ ր մ ի ջ ո ց ն ե ր ի հ ա յթ ա յթ մ ա ն նո ր

պ ո ղո տ ա ներ վ ե ր ա բ ա ց ե լ մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ յա ն ք ի ո ւ վ կ ա յո ւ թ յա ն բ ո լո ր

բ ն ա գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւ մ , մ ա սնա վոր ա պ ես մ ե ր { .հ ա շ տ ո ւթ յա ն ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն

մ ե ջ ,Գ ա լի ք մ ի ք ա ն ի օրե ր ի ն , զ ա ն ա զա ն Ա շ խ ա տ ա ն ք ա յի ն Խ մ բ ե ր ո ւ մ , մ ե ն ք

պ ե տ ք է ա ռ ա ջ տ ա ն ե ն ք Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն թ ե մ ա յի ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ

թ յո ւ ն ը և. տ ե ս ն ե ն ք դ ր ա բ ա զ մ ա թ ի վ բ ն ա գ ա վ ա ռ ն ե ր ը , ո ր ա ր տ ա ց ո լվ ո ւմ ե ն

մ ե ր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի և ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս ա շ խ ա ր հ ի զ ա ն ա զ ա ն ի ր ա վ ի ճ ա կ ն ե ր ո ւմ ,

կ ն թ ա թ ե մ ա ն ե ր ի ք ն ն ա ր կ ո ւ մ ը բ ո լո ր մ ա ս ն ա կ ի ց ն ե ր ի ն կ ո չ է ա ն ե լո ւ կ յա ն ք ի

ի ր ե ն ց շո շա փ ե լի ի ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն մ ե ջ ա յս օ ր վ ա հ ա ր ց ե ր ի մ ա ս ի ն ի ր ե ն ց

կ ա ր ծ ի ք ն ե ր ի ն ւՄ եր բ ո լո ր ջ ա ն ք ե ր ի մ ե ջ ե ս հ ա վ ա տ ո ւմ ե մ , ո ր մ ե ր ք ն ն ա ր կ ո ւ մ ն ե ր ը

պ ե տ ք է ն ե ր շ ն չվ ե ն մ ե ր ն ե ր ք ի ն հ ա շ տ ո ւ թ յա ն ց ա ն կ ո ւ թ յա մ բ կ յա ն ք ի ա յն

ո ր ա կը , ո ր ը կ ա ր ո ղ է ա շ խ ա ր հ ի կ ո ղ մ ի ց ճ ա ն ա չվ ե լ ո ր պ ե ս խ ո ր ա պ ե ս

ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն , ա յս ի ն ք Ն ' Հ ա շտ ա ր ա ր ի կ ա մ ք ի ն ն ե ր դ ա շն ա կ .

Ո ւս տ ի , ա յս օ ր վ ա կ ո չ ը կ ո չ է մ ե ր ը ն դ հ ա ն ո ւ ր Տ ե ր ՛Ք րիստ ոսի ն կ ա տ մ ա մ բ

հ ա վ ա տ ա ր մ ո ւթ յա ն վ ա վ ե ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն վ ե ր ա ն ո ր ո գ մ ա ն , վ ե ր ա ր ժ /ւո ր մ ա ն ո ւ

վ ե ր ա կ ե ն դ ա ն ա ց մ ա ն , է կ ո ւ մ ե ն ի զ մ ը ո ր պ ե ս մ ի շ ա ր ժ ո ւմ , ո ր ը մ ե զ հ նա ր ա

վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն է տ ա լի ս մ ի ա ս ի ն ա ղ ո թ ե լո ւ , մ ի ա ս ի ն ս ո վ ո ր ե լո ւ և. մ ի ա ս ի ն ա շ խ ա տ ե լո ւ , ա ս տ ի ճ ա ն ա բա ր դ ա ռ ն ո ւ մ է բ ա ց ա ր ձ ա կ ա ն հ ր ա ժ ե շ տ ո ւ թ յա ն մ ի

հ ր ա մ ա յա կ ա ն : Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն մ ե ր ա ռ ա ք ե լո ւ թ յա ն մ ե ջ մ ե ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն

վ կ ա յո ւ թ յա ն պ ա տ շ ա ճ ո ւթ յա ն ո ւ ն ե ր դ ր ո ւ մ ի հա մ ա ր ա յն ա վ ե լի մ ե ծ հ ո ւ յս

է հ ա ղ ո ր դ ե լո ւ և. ա վ ե լի մ ե ծ օ գ ո ւ տ է ծ ն ե լո ւ ա շ խ ա ր հ ի ն , ո ր ը կ ա ր ի ք ն ո ւն ի

հ ա մ ա խ մ բ վ ա ծ ո ւ թ յա ն ո ւ հ ա մ ա ձ ա յն ո ւ թ յա ն և հ ո գ և ո ր ո ւ բ ա ր ո յա կ ա ն

հ ե ն ա ր ա ն է փ ն տ ր ո ւմ

Ս ■ Օ գո ս տ ի ն ո ս ը խ ո ս ե ց ({.Ա ստ ծո ք ա ղ ա ք ի » մ ա ս ի ն ւ Ա ր դ յո ՛ք մ ե ն ք ա յդ

ք ա ղ ա ք ի ք ա ղ ա ք ա ց ի ն ե ր ն ե ն ք , Ե կ ե ք լ ի ն ե ն ք ա յն պ ի ս ի ն , ո ր մ ե ն ք

կ ա ր ո ղ ա ն ա ն ք մ ե ր ն ե ր դ ր ո ւ մ ն ո ւն ե ն ա լ Ա ս տ ծ ո ա ր ա ր չ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն ը

ա յս օ ր վ ա ա շ խ ա ր հ ը , ա ս տ վ ա ծա հ ա ճ ո մ ա ր դ կ ա ն ց ո վ բ ն ա կ ե ց վ ա ծ Ա ս տ ծ ո

ք ա ղ ա ք ի վ ե ր ա ծ ե լո ւ գ ո ր ծ ո ւ մ .

Ա յ դ պ ա տ ճ ա ռ ո վ ե ս ե զ ր ա փ ա կ ո ւ մ ե մ ա յս ն ե ր ա ծ ա կ ա ն դ ի մ ո ւ մ ը ե ր կ ո ւ

բ ա յե ր կ ա պ ե լո վ ի ր ա ր և դ ր ա ն ք հո մ ա նի շ հ ա մ ա ր ե լո վ • հ ա վ ա տ ա լ և ա պ ր ե լ : ի ն չ պ ե ս ե ս կ ա ր դ ա ց ի ֆ ր ա ն ս ե ր ե ն «СгОНС ՇՏէ У|УГв» (Հ ա վ ա տ ա լ և ա պ ր ե լ) գ ր ք ի վ ե ր ն ա դ ի ր ը , ե ս կ կ ա մ ե ն ա յի ա յն տ ե ղ ա փ ո խ վ ա ծ տ ե ս ն ե լ մ ե ր

Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի կ յա ն ք ի ո ղ ջ հ յո ւ ս վ ա ծ ք ի մ ե ջ , Ք ա ն զ ի մ ե ր վ ս տ ա հ ե լի ո ւ թ յո ւ ն ը

չա փ վ ե լո ւ է ո չ թ ե մ ե ր խ ո ս ք ե ր ի պ ե ր ճ ա խ ո ս ո ւթ յա մ բ , ա յլ մ ե ր կ յա ն ք ի

ո ր ա կ ո վ ո ւ զ ո ր ո ւ թ յա մ բ կ յա ն ք Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն , կ յա ն ք Հ ա շ տ ո ւ թ յա ն հա մա ր .

Ն ի ս տ ի ե ր կ ր ո ր դ դ ա ս ա խ ո ս ո ւ թ յո ւ ն ը կ ա ր դ ա ց Հ ա ր ա վ ա յի ն Ա ֆ ր ի կ ա յի

Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն Խ ո ր հ ր դ ի Գ չ խ ա վ ո ը Ք ա ր տ ո ւ ղ ա ր դ ո կ ս ւ . Հ լո փ Ք ա մ ը :

Ա յս դ ա ս ա խ ո ս ո ւ թ յա մ բ է [ ա վ ա ր տ վ ե ց հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի պ ա շ տ ո ն ա կ ա ն

մ ա ս ը , ո ր ի ց հ ե տ ո պ ա տ գ ա մ ա վ ո ր ն ե ր ը , ա ն դ ա մ ա գ ր վ ե լ ո վ զ ա ն ա զ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ա յի ն խ մ բ ե ր ի , պ ի տ ի պ ա տ ր ա ս տ ե ի ն մ ի ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ա մ փ ո փ ա գ ի ր հ ա յտ ա ր ա ր ո ւ թ յո ւ ն :

5 0 Զ - է էՋ Ս ՜ԻԱ Ծ Ւ Ն 1 9 9 7

Մ Ա Մ Լ Ո Ա Ս Ո Ւ Լ Ի Ս

Ն ի ս տ ի ա վ ա ր տ ի ց հ ե տ ո Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ր ա վ ի ր վ ե ց ւէաԱլո ա ս ո զ ի ս ի , ո ր ի ն մ ա ս ն ա կ ց ո ւ մ Է ի ն հ ա ր յո ւ ր ա վ ո ր / ր ա գ ր ո ղ ն ե ր ' ռ ո ւ ս ա կ ա ն , ի տ ա յա կ ա ն , գ ե ր մ ա ն ա կ ա ն , ա վ ս տ ր ի ա կ ա ն , ֆ ր ա ն ս ի ա կ ա ն . ա ն Գ[ի ա կ ա ն . հ ո լա ն դ ա կ ա ն , դ ա ն ի ա կ ա ն , շ վ ե դ ա կ ա ն , շ վ ե յց ա ր ա կ ա ն , ո ւ կ ր ա ի ն ա կ ա ն , հ ո ւ ն ա կ ա ն և ա յլ ե ր կ ր ն ե ր ի թ ե ր թ ե ր ի ց և ռ ա դ ի ո - հ ե ռ ո ւ ս տ ա տ ե ս ո ւ -

թ յո ւ ն ն ե ր ի ց :Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւն ը , պ ա տ ա ս խ ա ն ե լո վ ա ռ ա ջ ա դ ր վ ա ծ բ ա զ մ ա բ ն ո ւ յթ

հ ա ր ց ե ր ի ն , ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ո ւ ն ե ց ա ծ ն ե ր դ ր ո ւ մ ն ո ւ դ ե ր ը հ ա մ ը ն դ հ ա ն ո ւ ր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ր թ ո ւ թ յա ն մ ե ջ և շ ե շ տ ե ց ա յն գ ա ղ ա փ ա ր ը , ո ր « ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յո ւ ն ը պ ե տ ք չ է ս ո վ ո ր ե լ և ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ր պ ե սգ ա ղ ա փ ա ր ա խ ո ս ո ւթ յո ւն կ ա մ փ ի լի ս ո փ ա յո ւ թ յո ւ ն , ա յլ ա յն պ ե տ ք է ա պ րել

որպ ես ճ չմ ա ր տ ո ւթ յո ւն և կ յա ն ք ո վ վ կ ա յե լ ա յդ ճ շ մ ա ր տ ո ւթ յա ն մ ա ս ի ն » :Մ ա մ լո ա ս ո զ ի ս ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ լ ր ա գ ր ո ղ ն ե ր ի վ ր ա հ ՛ա տ կ ա պ ե ս

չ ա փ ա զ ա ն ց ն ե ր գ ո ր ծ ի չ է ր Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ա ս ի ն Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ա յն բ ն ո ր ո շ ո ւ մ ը , ո ր « Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ի ն հ ի ն Ե կ ե ղ ե ց ի է , բ ա յց ո չ հ ն ա ց ա ծ » :

Հ ա վ ա ր տ ը ն դ հ ա ն ո ւ ր մ ա մ լո ա ս ո ւ լի ս ի բ ա զ մ ա թ ի վ Լ ր ա գ ր ո ղ ն ե ր ի ր ե ն ց ա ռ ա ն ձ ի ն հ ա ր ց ա զ ր ո ւ յց ն ե ր ն ո ւ ն ե ց ա ն Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի հ ե տ , ո ր ո ն ց ը ն թ ա ց ք ո ւ մ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւն ը հ ա ն գ ա մ ա ն ո ր ե ն լ ո ւ ս ա բ ա ն ո ւ ֊

թ յո ւ ն ն ե ր տ վ ե ց Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ ն ե ր կ ա յի ս կ յա ն ք ի , մ ի ջ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն կ յա ն ք ո ւ մ ն ր ա ո ր դ ե գ ր ա ծ ս կ զ բ ո ւ ն ք ն ե ր ի և բ ո թ ր ի ն հ ր ա վ ի ր ե ց ի ր ե ն ց թ ղ թ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո վ ո ւ հ ա ղ ո ր դ ո ւ մ ն ե ր ո վ մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն բ ե ր ե լ ո ւ 2 0 0 1 թ վ ա կ ա ն ի ն ն շ վ ե փ ք Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յա ն պ ե տ ա կ ա ն կ ր ո ն ը ն դ ո ւ ն մ ա ն 1 7 0 0 - ա մ յա կ ի տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն , ո ր ո վ հ ե տ և ա յդ

հ ո բ ե լ յա ն ը չ ի « ս ա հ մ ա ն ա փ ա կ վ ո ւմ մ ի ա յն հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի շ ր ջ ա ն ա կ ո վ , ա յլ հ ա մ ա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն և հ ա մ ա մ ա ր դ կ ա յի ն ն վ ա ճ ո ւ մ է

Հ ա ր ց ո ւ մ ն ե ր ի շ ա ր ք ո ւ մ ա ռ ա ն ձ ն ա կ ի տ ե ղ գ ր ա վ ե ց դ ա ր ա բ ա ղ յա ն

հ ա ր ց ը , ո ր ի ն Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը տ վ ե ց ս պ ա ռ ի չ լ ո ւ ս ա բ ա ն ո ւ - թ յո ւ ն ն ե ր և հ ո ւ յս հ ա յտ ն ե ց , ո ր ա շ խ ա ր հ ը կ ճ ա ն ա չ ի Ա ր ց ա խ ի ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա զ ա տ կ ա մ ք ը , ա ն կ ա խ ա պ ր ե լո ւ ի ր ա վ ո ւ ն ք ը :

Ա Յ Ց Ե Լ Ո Ւ Թ Յ Ո Ի Ն Ս Ա Ն Տ Վ Ի Ն Ս Ե Ն Տ Ե Կ Ե Ղ Ե Ց Ի

Ն ո ւ յն օ ր ը , ե ր ե կ ո յա ն ժ ա մ ը 1 8 .0 0 - ի ն , Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ,

ո ւ ղ ե կ ց ո ւ թ յա մ բ Մ ե ս ր ո պ , Ն ա թ ա ն ս ր բ ա զ ա ն ն ե ր ի և Բ ա գ ր ա տ ա բ ե ղ ա յի , ա յց ե լ ե ց Գ ր ա ց ի Ս ա ն տ Վ ի ն ս ե ն տ գ ո ղ տ ր ի կ ե կ ե ղ ե ց ի :

Ա յս ե կ ե ղ ե ց ի ն հ ի մ ն ա դ ր վ ե լ է 1 8 9 4 թ վ ա կ ա Ա ի ն և հ ա յտ ն ի է ի ր բ ա զ մ ա թ ի վ բ ա ր ե գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո վ , ա ղ ք ա տ ն ե ր ի ն , հ ի վ ա ն դ ն ե ր ի ն ,

կ ա ր ի ք ա վ ո ր ն ե ր ի ն օ գ ն ո ւ թ յա ն ձ ե ռ ք մ ե կ ն ե լո ւ պ ա տ ր ա ս տ ա կ ա մ ո ւ թ յա մ բ : Մ ե ծ Ե ղ ե ռ ն ի ց հ ե տ ո Ս ա ն տ Վ ի ն ս ե ն տ ի փ ո ք ր ի կ ծ խ ա կ ա ն հ ա մ ա յն ք ը ի ր մ ի ջ ո ց ն ե ր ո վ և հ ա ն գ ա ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո վ մ ե ծ օ գ ն ո ւ թ յո ւ ն և ն պ ա ս տ է բ ե ր ե ւ գ ա ղ թ ա կ ա ն ո ւ կ ա ր ի ք ա վ ո ր հ ա յե ր ի ն : Ա յս օ ր է լ ա յս ե կ ե ղ ե ց ի ն ս տ ա ն ձ ն ե լ է Թ ո ւ ր ք ի ա յի ց և ш ц վ ա յր ե ր ի ց գ ա ղ թ ա ծ շ ո ւ ր ջ 2 0 0 հ ա յ ը ն տ ա ն ի ք ն ե ր ի խ ն ա մ ա կ ա ւ ո ւ թ յո ւ ն ն ո ւ կ ր թ ո ւ թ յա ն գ ո ր ծ ը : Ս ա կ ա յն ն ր ա ն ք է [ ի ր ե ն ց մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն ն ե ն բ ե ր ո ւ մ ա յս փ ո ք ր ի կ ծ ո ւ խ ի բ ո լ ո ր

ձ ե ռ ն ա ր կ ն ե ր ի ն : Գ ր ա ց ո ւ մ չ ո ւ ն ե ն ա լ ո վ հ ա յկ ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ի , ա մ ի ս ը մ ե կ

ՍԵՆՏ

Վ

ԻՆՍ

ԵՆ

Տ

ԵԿ

ԵՂ

ԵՑ

ՈՒ

ՄԱ

ՆՈ

ՒԿՆ

ԵՐԻ

Ե

ՐԳ

ՉԱԽ

ՍԲ

Ի

ՀԵՏ

ԱՂՈԹՔ ՍԵՆՏ ՎԻՆՍԵՆՏ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

1997 1-ՋՍ'հԱԾԻՆ Զ-Ա 51

ւս ն գա մ ւոեղի հ ա յ հ ա վ ա տ ա ց յա լն ե ր ի հ ա մ ա ր ա յս ե կ ե ղ ե ց ո ւմ է մ ա տ ո ւցվ ո ւմ հ ա յո ց սուրբ Պ ա տ ա ր ա գը :

Եկեղեցու մ ո ւտ քի ն Ն ո րին Ս րբութ յա նը դ ի մ ա վ ո ր ե ց ի ն հ ա մ ա յն ք ի հ ո գ և ո ր դ ա ս ը , մ ա նկա կա ն ե ր գ չա խ ո ւմ բն ու հ ա վ ա տ ա ցյա լ ժ ող ով րդի բ ա զ մ ո ւթ յո ւն ը ' հ ա մ ա յն ք ի հ ո վ ի վ հ ա յր Վ ո լֆ գ ա ն գ Փ ո ւխ եր ի գչ/սա - վ որ ո ւթ յա մ բ:

Մ ա տ ուցվա ծ գ ո հ ա բա ն ա կ ա ն ա ղո թ քից և փ ո ք ր ի կ ա րա ր ո ղ ո ւթ յո ւնի ց հ ետ ո , բա ր ի գա էս տ յա ն խ ո ս ք ո վ Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն դ ի մ ե ց հ ա յր Վ պ ֆ գ ա ն գ Փ ո լխ եր ը , ի մ ա սնա վո րի ա սեչո վ , որ « Սանս, Վինս են տ եկեղեցու. պ ա տ մությա ն ը ն թ ա ցքո ւմ առածին ա նգա մն է , որ այսպիսի բա րձրա ստիճան Հ յո ւր ը ն դ ո ւնելո ւ պատ վին ենք ա րժա նա նում: Մենք գի տ ենք, որ Հա յ ժողովուրդը ա ռա ջինը ը ն դ ո ւն ե ց Քրիստ ոսի լո ւ յս Հա վա տ քը և իր պատմության մեջ բա զմա թիվ նա հա տ ա կություններ, մա րտ իրոսություններ կրեց ո ւ սխրանքներ գործեց իր Հավատքի Հա մա ր' ընդհուպ մ ինչև դա րա - սկզբի աՀավոր ցեղա սպ ա նությունն ո ւ աքսորը.' Եվ մենք ա ղոթելով ամբողջ աշխարհի, բա յց մանավանդ, պիտի ա ղոթենք Հա յ ժողովրդի Համար, որ իր նեղութ յունների ո ւ տառապանքի մեջ Հավատարիմ գտ նվեց Տիրոջ Խ ո ս ք ի ն »:

Ա յնուհետ և, հ ա ն ո ւն տ եղ ի հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի , ե ր ա խ տ ա գ ի տ ո ւթ յա ն խ ո ս ք ա ս ա ց տ ե ղ ի հ ա յո ւհ ի ն ե ր ի ց Հ ն ա զ ա ն դ Դ ա ն ի ե չյա ն ը ' ի ն ե ր կ ա յո ւթ յա ն Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի շն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե լո վ հ ա յր Փ ո ւխ ե ր ի ն ' ի ր ե ն ց ն կ ա տ մ ա մ բ ց ո ւց ա բ ե ր ա ծ հ ո գ ա տ ա ր ո ւթ յա ն հ ա մ ա ր, ի ր ո ր դ ի ա կ ա ն ա ն ս ա հ մ ա ն ո ւր ա խ ո ւթ յո ւն ն ա ր տ ա հ ա յտ ե ց, ո ր Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը , չն ա յա ծ ի ր բ ա զ մ ա զբ ա ղ ո ւթ յա ն ը , կ ա ր ո ղ ա ցա վ ժա մ ա ն ա կ տ ր ա մ ա դր եչ ն ա և ա յս փ ո ք ր ի կ եկ եղ եցո ւն և հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի ն :

Ապա մ ա ն ո ւկն եր ի և ժ ող ով րդի մ ա ս նա կցո ւթ յա մ բ հ ն չա ծ ա ղո թ ք- ե ը գ ի ց հ ե տ ո ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ի ր խ ո ս ք ն ո ւղ ղ ե ց Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը , ա սեչո վ.

« Այս Հանդիպ ումը պարզ ժողովրդի Հետ մասնավոր գ ր ա վ չո ւթ յո ւն և Հա ճույք է պ ա տ ճա ռում և մեծ նշա նա կություն ունի ինձ Հա մա ր:

Նախ ես ցա նկ ա նո ւմ եմ ի մ շնոր Հա կա լո ւթ յուններն ո ւ խ որը դո Հ ունա կութ յունը Հայտնել Սանտ Վէնսենտ եկեղեցու սլատասխանա— տ ոլներին այն բոլոր գործերի Համար, որ դ ո ւք ց ո ւ յց եք տվել Հա նդեպ մեր ժողովուրդն ո ւ եկեղեցին: Շնորհա կա լություն նա և այն բոլոր ա զնիվխ ոսքերի Համար, որ ասացիք մեր ժողովրդի մա սին:

Ա յսօր, աղոթքի այս մթնոլորտի մեջ, ես ո ւզ ո ւմ եմ շեշտ ե լ, որ Հայա ստ ա նն ա յլևս ավերի, ողբի ո ւ ցա վի երկիրը չ է , որովՀետ և ա զա տ ութ յունն ո ւ կ յա ն քը , որ Ա ստ ծու պ ա րգևներն են, չեն կա շկա նդվում, ա յլ միշտ Հա ղ թ ո ւմ ե ն : Ես բոլորիդ Հրա վիրում եմ Հա յա ստ ա ն, որ տ եսնեք, թ ե ա յն մահվան

երկիր չ է ’ այ լ կ յանք ի և ստ եղծա գործութ յա ն: Դ ուք ձեր ա չքեր ով կտեսնեք նո՛ր ա րշա լույսը նո՛ր Հա յա ստ ա նի և մեր Ս րբութ յուն Սրբոց Սուրբ էջմիա ծինը' որպես ա ղ բյո ւր նոր կ յա ն քի :

Ես երբեք պիտի չմոռա նա մ ի մ ա յցե լո լթ յո ւն ն ա յս եկեղեցի, և ա յս օրը Սուրբ էքմիածնի տոմարի մեջ պիտի ա րձա նա գրվի որպես « Սանտ Վինսենտ եկեղեցու օ ր » , հայ և ավստրիացի Կողովուրդների եղբա յրութ յա ն օր :

Թող Աստված օրհնի ձեզ և ձեր գործը Հավիտյանս Հա վիտ ենից. Ա մ ե ն » :Ա յնուհետ և Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ո ւ ի ր ե ն ը ն կ ե ր ա կ ցո ղ հ ո գ և ո ր ա

կ ա ններ ը ն ե ր կ ա հ ա յ հ ա վ ա տ ա ցյա լն ե ր ի հ ե տ ե ր գ ե ց ի ն է է ջ Մ ի ա ծ ի ն ն ի

52 Զ-Ա ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

Հ օ ր է » շա րա կա նն ու « Հ ա յր մ ե ր ը », ո ր ո վ էլ ա վ ա ր տ վ եց ե կ եղ ե ցո ւմ կա զմա կերպ վ ա ծ ա ղո թ ք-ընդունելութ յո ւնը :

Հա վ ա րտ ա յս սրտ ա ռուչ հ ա նդիպ մ ա ն, եկ եղեցու կողքի սրա հում , տ եղի հ ա յ հ ա մ ա յնքի կողմից կա զմա կերպ վե[ էր փ ո ք ր ի կ հ յո ւր ա - սիրութ յուն ' ի պ ա տ իվ Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի : Այս հա յկա կա ն շր ջա ն ա կ ո ւմ ևս վ եհ ա փ ա ռ Հա յր ա պ ետ ն իր ուրա խ ութ յունը հ ա յտ ն ե ց , որ բ ա զ ո ւմ դժվ ա րո ւթ յուններո վ ա պ րող հ ա յ հ ա վա տ ա ցյա չները ի ր ե ն ց հ ա ր գ ա ն ք ի տ ո ւր քն ե ն ը ն ծա յո ւմ Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ին և Ս ուրբ է ջ մ ի ա ծ ն ի ն :

Ա ՅՑԵԼՈՒԹ ՅՈՒՆ ԿԼԱԳԵՆՖՈՒՐՏ ՔԱ Ղ Ա ՔԻ « Մ ԻՆԻՄ Ո ԻՆԴՈ ԻՍ » ԹԱՆԳԱ ՐԱՆ

Հա ջո ր դ օրը, հունիսի 25-ի ն , Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ը , Ս վ ս տ ր ի ա յո ւմ Հա յա ս տ ա ն ի Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն դ ես պ ա ն Աշոտ Ո սկա նյա նի, դ ե ս պ ա նութ յա ն ա ռա ջին քա ր տ ուղա ր Աշոտ Ք ո չա ր յա ն ի , խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն Ս ա մվել Մ կ ր տ չյա ն ի և « .Ա վ ս տ ր ի ա -Հ ա յա ս տ ա ն » մ շա կ ո ւթ ա յին ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն տ ն օ ր ե ն Ռ ա զմ իկ Հա րո ւթ յուն յա նի ուղ եկ ցո ւթ յա մ բ, մ ե կ ն ե ց Գ ր ա ցի ց հ ա ր ա վ գտ նվո ղ Կ յա գենֆ ուրտ ք ա ղ ա ք : Այստեղ է գ տ ն վ ո ւմ հ ռչա կա վ ո ր «Մ ի ն ի մ ո ւն դ ո ւս » բա ցօթ յա թ ա նգա ր ա նը, որտ եղ 50 երկրների նշա նա վ որ ճա րտ ա ր ա պ ետ ա կ ա ն և հա յտ ն ի կոթողների (վ ա տ ի կ ա ն ի Ս. Պ ետ րոս, Ք յո լն ի Մայր տ ա ճա ր, Լոնդոնի Բ ի գ -Բ ե ն , Փ ա րիզի է յֆ ե լ յա ն ա շտ ա րա կ, Ս իդնեյի օպ երա յի շ ե ն ք և ա յլն) 1 /2 5 չա փ ա գ ծ ի հ ա մ ա մ ա ս նո ւթ յա մ բ կա ռուցվա ծ մ ա նրա կերտ երի կողքին կ ա ն գն ե ցվ ա ծ է նա և Մայր Ա թոռ Ս. է ջ մ ի ա ծ ն ի Մայր Տա ճա ր ի մ ա նրա կերտ ը: Այս թ ա ն գ ա ր ա ն ի յո ւր ա հ ա տ կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց մ եկ ն էլ ա յն է , որ յո ւր ա ք ա ն չյո ւր մ ա ն ր ա կ ե ր տ ը պ ա տ ր ա ս տ վ ա ծ է ճիշտ ա յն ն յութ ով, ի ն չո վ կ ա ռո ւցվ ա ծ է ի ր ա կ ա ն շ ի ն ո ւթ յո ւն ը : Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ի մ ա ն ր ա կ ե ր տ ն է յ պ ա տ ր ա ս տ վ ա ծ էՀա յա ս տ ա ն ի ց տ ա ր վ ա ծ տ ո ւֆ ով , ո ր ո վ կ ա ռո ւցվ ա ծ է ն ա և Մայր Տ ա ճ ա ր ը : Այս ս քա նչե լի գո ր ծի ն ա խ ա ձեռն ո ղ ը «Ա վ ս տ ր ի ա -Հ ա յա ս տ ա ն ՛» մշա կութ ա յի ն ըն կեր ո ւթ յա ն տ ն օ ր ե ն Ռ ա զմ իկ Հա ր ո ւթ յո ւն յա ն ն է, ո ր ը մ ե ծ ջա ն ք ե ր ի գ ն ո վ կա րողա ցեյ է ձեռ ք բե ր ե լ Մայր Տ ա ճ ա ր ի մ ա ն ր ա կ ե ր տ ի կա ռուցմա ն ի ր ա վ ո ւն ք ը :

«Մ ի ն ի մ ո ւն դ ո ւս »-ի մուտ քին Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի ն դ ի մ ա վ ո ր ե ց ի ն թ ա ն գա ր ա ն ի տ ն օ ր ե ն դոկտ . Յ ո զ ե ֆ Կ լեինդիենստ ը, շր ջա ն ի եպ իսկոպ ո ս Մ իխ ա յի յ Ք ր ի ս տ ո ֆ ը , ն ա հ ա նգա պ ետ ի ք ա ղ ա ք ա կ ա ն գ ծ ո վ ն ե ր կ ա յա - 9ոլ9Իչ Կա նովսկի- Վ ինտ երմա նը, « Մ ի ն ի մ ո ւն դ ո ւս »-ի պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւ Հ ե ր դ Բ ա խ ե ր ր ը և Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ի մ ա ն ր ա կ ե ր տ ի ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ Մ ա տ թեուս Զ ե ր ի ն ա ն :

Ա յստ եղ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ին ող ջո ւնեց և բ ա ր ի գ ա լո ւս տ մա ղթ եց, ի ն չպ ե ս նա և շա տ հա մ ա ռոտ կերպ ով «Մ ի ն ի մ ո ւն դ ո ւս »-ի պ ա տ մ ութ յո ւնը ն եր կ ա յա ցր եց թ ա ն գա ր ա ն ի տ ն օ ր ե ն դ ո կտ . Կ չեինդիեա նստ ը, ո ր ի ց հ ետ ո տ ե ղ ի ա րա կ ա ն երգչա խ ո ւմ բը կա տ ա րեց մի ք ա ն ի հ ո գ և ո ր ե ր գ ե ր :

Ա պ ա Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւն ը շ ր ջ ե ց ա մ բ ո ղ ջ թ ա ն գ ա ր ա ն ի տ ա ր ա ծ ք ո վ և , կ ա ն գ ն ե լ ո վ Ս. է ջ մ ի ա ծ ն ի Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ի մ ա ն ր ա կ ե ր տ ի դ ի մ ա ց , մ ե ծ

հ ո ւ զ ո ւ մ ո վ դ ի մ ե ց ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն . « Ե ս փ ա ռ ք ե մ տ ա լի ս մ ե ր Ե ր կ ն ա վ ո ր Հ ո ր ը ,ա յս ա ն կ ր կ ն ե լի դ ե պ ք ի ը ն ծ ա յմ ա ն Հ ա մ ա ր , ո ր ա յս օ տ ա ր , բ ա յց Հ յո ւր ը ն կ ա լ

Ս. Է

ՋՄ

ԻԱ

օՆԻ

ՄԱ

ՅՐ

ՏԱՃ

ԱՐԻ

Մ

ԱՆ

ՐԱԿ

ԵՐՏ

Ը

ՄԻ

ՆԻ

ՄՈ

ՒՆԴ

ՈՒԱ

ՈՒՄ

ԳԱՐԵ

ԳԻՆ

Ա

ՎԵՀ

ԱՓ

ԱՌ

ՀԱ

ՅՐԱ

ՊԵ

ՏԸ

Մ

ԻՆ

ԻՄ

ՈՒՆ

ԴՈ

ՒԱՈ

ՒՄ

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ О-է 53

Հողի վրա տ եսնեմ մեր Ս րբություն Սրբոց Սուրբ էջմիածնի ներկա յութ յունը, աչխարՀի բա զմա թիվ խոշոր և Հայտնի կա ռույցների կողքին: Ես գա լիս եմ Արարատ լեռա ն երկրից, որի ամենամեծ ս րբութ յունը , ծննդյա ն ավազանը, որին ա նվա նում եմ ՕւՀայկյան Բ եթ զեհ եմ », այստեղ ներկա է , որի Համար որպես Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս Հա նուն ի մ ժողովրդի ' Ս. էֆմիածնով ապրող ժողովրդի, ի մ խ որին շնորհակալությունն, ու բա րձրա գույն գնա հա տանքն եմ հա յտ նում այս գործի նա խաձեոնողներին, ճարտարապետին, թա նգա րա նի տ նօրենությա նն ո ւ բոլոր պատասխանատուներին:

Դ ուք այս վայրը կոչում եք Մինի մոլն դ ո ւս ' այսինքն փոքր աշխարհ, ես այսօր այն վերա նվա նում եմ մեծ աշխարհ փոքր տարածքի վ բա , որովհետև այս վայրը աշխատանքի, մշա կույթի, արվեստի, մեկ խ ո սքով ' հ ոգո ւ աշխարհ է , որը չի կարող ո՜չ սահման ունենա լ և ո՜չ էլ շրջա գիծ:

Թ ոզ Ա ստ վա ծ օրհնի ձ եզ ձեր ա շխ ա տ ա նքների մեջ և նորա նոր հա ջողություններով պսակի ձեր մ տ ա ծո ւմ ները »:

Ապա ե ր գ վ ե ց « է ջ Մ իա ծինն ի Հ օ ր է » շա ր ա կ ա ն ն ու « Մ եր Հ ա յր ե ն ի ք » - ը , ո ր ի ց հեսւո Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն օ ր հ ն ե ց Մ ա յր Տ ա ճ ա ր ի մ ա ն ր ա կ ե ր տ ը :

Հ ա վ ա ր տ ա յս հ ո գ ե հ ո ւյզ ա յցելութ յա ն թ ա ն գ ա ր ա ն ի տ նօ ր ե ն ո ւթ յո ւն ը , ի պ ա տ ի վ Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի , կ ա զ մ ա կ ե ր պ ե լ էր ճ ա շ - հ յո ւր ա - սիրութ յուն , ո ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ Ն որին Ս րբութ յա նն ու հ յո ւր ե ր ի ն բ ա ժ ա ն վեցին Մայր Տ ա ճ ա ր ի մ ա նրա կ երտ ի շի ն ա ր ա ր ո ւթ յա ն ա վ ե լա ցա ծ տ ուֆ ք ա ր ի ց պ ա տ ր ա ս տ վ ա ծ հ ո ւշա ն վ ե ր ն ե ր , ո ր ո ն ք դա րձյա ւ մ ա նրա կերտ ի զ ա ն ա զ ա ն հ ա տ վ ա ծ ն ե ր ի մ ա ն ր ա կ ե ր տ ն ե ր ն է ի ն ' զ ա ն գ ա կ ա տ ա ն գ մ բե թ , ս յուներ, ք ի վ ե ր , զա ր դ ա ն ա խ շե ր և ա յլն :

Խ Ո ՐՀՐԴ Ա Կ ՑԱ Կ Ա Ն ԵՐԵԿՈ

Ն ո ւյն օր ը , եր եկ ո յա ն, վ եր ա դ ա ռ ն ա ւո վ Կ լա գ ե ն ֆ ո ւր տ ի ց, Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը խ ո ր հ ր դ ա կ ց ա կ ա ն հ ա ն դ ի պ ո ւմ ո ւն ե ց ա վ Գ ր ա ցի Բ հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի մ ա ս ն ա կ ի ց Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ցո ւ պ ա տ գ ա մ ա վ ո ր ն ե ր ի հ ե տ ' ք ն ն ա ր կ եւո ւ և ի մի բե ր ե ւո ւ ժո ղ ո վ ի մինչ ա յդ կ ա տ ա ր վ ա ծ ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ի ա ր դ յո ւն ք ն ե ր ը : Մ ա ս ն ա կ ի ց ն ե ր ի ց յո ւ ր ա ք ա ն չ յո ւ ր ը խ ո ս ե ց ի ր ը ն դ գ ր կ վ ա ծ ա շխ ա տ ա ն ք ա յի ն խ մ բ ի և ա յն տ ե ղ ծա վ ա լա ծ ա շխ ա տ ա ն ք ն եր ի մ ա ս ի ն :

Ն ո ր ի ն Ս րբութ յունը ը ն դ հ ա ն ո ւր գ ծ ե ր ո վ ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց հ ա մ ա ժ ո ղ ո վ ի կ ա րև ո րո ւթ յունը և շ ե շ տ ե ց ա շխ ա տ ա ն ք ա յի ն խ մ բ ե ր ո ւմ ա կ տ ի վ մ ա ս ն ա կ ցո ւթ յա ն ա ն հ ր ա ժ ե շտ ո ւթ յո ւն ը :

54 Զ -к ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ6ՐԱՊԵՏԻ ՀՈՎՎԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՆԴՐԱՆԻԿ Ա8ՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆԸ ՎԻԵՆՆԱ

ՀՈ ԻՆԻԻՍ 26, ՀԻԳ ՇԱ Բ Թ Ի

ԲԱ ՐԻԳ Ա ԼՍ ՏՅԱ Ն ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅՈՒՆ

Հունի սի 26 -ի ն , երեկոյա ն ժսւմը 16.00-ին, վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ր Գ րա ցում ի ր ա ռա քելութ յունն ա վա րտ ելուց հ ետ ո , սկ սեց իր ա ն դ ր ա ն ի կ հ ովվ ա պ ետ ա կա ն ա յցեյութ յունը Վ իեննա յի հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի ն : Ն ո րին Սրբությունը վ ի ե ն ն ա ժա մ ա նեց երեկոյա ն ժա մը 18 .00-ին , ա ռ ա ջն ո ր դ վ ե ց «1шрепа1». հյուրա նոցի սրա հներից մեկը, որտ եղ կա զմ ա կերպ վ ել էր հ ա ն դիպ ո ւմ Ա վստ րիա յի Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն եկ եղ եցա կ ա ն, պ ետ ա կ ա ն , և դի վ ա նա գիտ ա կ ա ն ներկա յա ցուցի չներ ի հ ե տ :

Ն որին Ս րբությա նը բ ա ր ի գա լո ւստ մա ղթելու էի ն եկեւ Վ ի եննա յի նա խ կի ն ա րքեպ իսկոպ ոս կա րդինա լ Ք յո ն ի գ ը , Վ ի եննա յի ա ր ք եպ ի ս կոպ ոս Շ յո ն բ յո ռ ն ը , ա ս ո ր ի , բ ո ւլղ ա ր , լո ւթ ե ր ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ներկա յա ցուցի չներ ը , Հա յա ս տ ա ն ի Հա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն դ ե ս պ ա ն Աշոտ Ո սկա նյա նը և խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն Սամվել Մ կր տ չյա նը , Ա վստ րիա յի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն կ ր ո ն ի ց ն ա խ ա ր ա ր ո ւթ յա ն ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չը , Վ ի են ն ա յի ա զ գ ա յի ն գ ր ա դ ա ր ա ն ի տ ն օ ր ե ն ը , «Р го О пеШ е» հ ա ս տ ա տ ո ւթ յա ն ն ա խ ա գ ա հ ը , Ռ ո ւս ա ս տ ա ն ի Դ ա շն ո ւթ յա ն , Ֆ ր ա ն ս ի ա յի , Լ ի բ ա ն ա ն ի , Սիրիայի, Հո ւն ա ս տ ա ն ի դես պ ա ններ ը, Ա վստ րիա հա յոց ե կեղ եցա կա ն վա րչութ յա ն ա նդ ա մ ներ ը , Վ իեննա յի Հ ա մ ա թ ա ր ա ն ի պ ր ո ֆ ես ո ր ն ե ր և պ ետ ա կա ն -պ ա շտ ոնա կ ա ն այլ ա նձնա վո րութ յուններ :

Ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յա ն ը ն թ ա ցքո ւմ Ա վստ րիա յի հ ա յո ց Ա ռա ջնո րդ Մ եսրոպ ա րք. Գ րի գոր յա նը բ ա ր ի գա լո ւստ մ ա ղթ եց Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն , ա պ ա ներկա ների ն շա տ սեղմ գ ծ ե ր ո վ ծա ն ոթ ա ցր եց Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի կ ե ն ս ա գ ր ո ւթ յա ն ը և ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յա ն Ա վ ս տ ր ի ա սւյցեւությա ն նպ ա տ ա կ ներ ը :

Ա յնուհետ և Ն որին Սրբությունը շն ո ր հ ա կ ա թ ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե ց ա յսպ իսի ջ ե ր մ և ա ն կ ե ղ ծ ը ն դ ո ւնելո ւթ յա ն հա մ ա ր, հ ա ն գ ա մ ա ն ա լի ց խ ո ս ե ց ի ր ա յս ա յցի մ ա սին և մա ղթեց, որ Ա ստ վա ծ օր հ ն ի և սէռա վել ս ե ր տ ա ցն ի Ա վստ րիա յի և Հա յա ս տ ա ն ի թ ե ' Հա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի և թ ե ' Ե կեղեցի ն ե ր ի ու ժող ով ուրդներ ի հա րա բերութ յունները :-

Ն ո ւյն օ ր ը , ե ր ե կ ո յա ն ժա մ ը 2 0 .ՕՕ-ին, Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը Վ ի եննա յի ա րքեպ իսկոպ ոսա կա ն պ ա լա տ ում ը ն թ ր ի ք ի հ յո ւր ը եղ ա վ դ ո կ տ . Ք ր ի ս տ ո ֆ Շ յո ն բ յո ռ ն Վ ի եննա յի ա րքեպ ի ս կո պ ո ս ի :

ՀՈ ՒՆԻՍ 27, ՈՒՐԲԱ Թ

ԱՅՑԵԼՈՒԹ ՅՈՒՆ ՎԻԵՆՆԱ ՅԻ ՔԱ Ղ Ա ՔԱ Պ ԵՏԱ ՐԱ Ն

Ա ռ ա վ ո տ յա ն ժա մ ը 11.ՕՕ-ին վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յց ե լե ց Վ ի ե ն ն ա յի ք ա ղ ա ք ա պ ե տ ա ր ա ն , ո ր տ ե ղ մ ե ծ ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն Էր կ ա զմ ա կ եր պ վ ա ծ ի պ ա տ ի վ Ն ո րին Ս րբութ յա ն:

>

л с .03йсотэX .с .ОА3сгсյ=> со г . 03ք Г Г

Ё ^ & € X . «Ո ш а

Տ ш Б ох.■3*^3

X.с-=3

= со5= ֊°б 7 ГГ

! !

игЭ 10X. сц յ с . 2 =»

3 ёг с: т ">

I I'՜5 со13 оX.■3* -3*а " со х . х> а- е ՜ ւ2 ё3 Տ

I I- I

1997 ւ֊&Ս՜ԻԱԾՒՆ Զ-Ա 55

Ք ա ղ ա ք ա պ ե տ ա ր ա ն ի մ ուտ քին Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը դ ի մ ա վ ո ր վ ե ց ք ա ղ ա ք ա պ ե տ պ րն. Հո յպ լի և ք ա ղ ա ք ա պ ե տ ա ր ա ն ի ա մ բո ղ ջ ա շխ ա տ ա - կա զմի կողմ ից: Ապա ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն ն եր ի ս ր ա հ ո ւմ Հ ա յո ց Հ ա յր ա - պ ետ ին բ ա ր ի գ ա լո ւս տ և Վ ի ենն ա յո ւմ գտ նվեւու ը ն թ ա ց ք ո ւմ բա ր ի կեցութ յուն մ ա ղ թ եց պ րն. Հո յպ լը , որը նա և պ ա տ մ ա կա ն փ ո ք ր ի կ ա կ նա ր կ կ ա տ ա ր ե ց Վ ի ե ն ն ա յո ւմ հ ա յկ ա կ ա ն կ յա ն ք ի ս կ զ բ ն ա վ ո ր մ ա ն ու զա ր գ ա ցմ ա ն վ եր ա բեր /ա չ:

Ա յն ո ւհ ե տ և պ ա տ ա ս խ ա ն խ ո ս ք ո ւմ Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը շնոր հա կա լութ յո ւն հ ա յտ ն ե ց Վ ի ենն ա յո ւմ հ ա յեր ի ն կ ա տ մ ա մ բ հ յո ւր ընկա լ և սիր ա լիր վ եր ա բե ր մ ո ւն ք ի հ ա մ ա ր, ա վ ե լա ցն ե լո վ , որ « Վիեննան ոչմիայն գեղեցիկ ճարտարապետական կոթողներով, մշա կույթով, արվեստով Հարուստ և. գրա վիչ քա ղա ք է , ա յլև Հատկապես ա ռինքնող է իր ներքին բովա նդա կութ յա մբ, որովՀետ և այն քա ղա ք է մա րդկա յին Հա րա բերութ յո ւն ն ե ր ի , երկխ ոսությա ն, փոխադարձ Հա սկա ցողությա ն: Վիեննան միտեսակ դա րձել է խ ա ղա ղությա ն և. բա րի կա մեցողությա ն դեպ ի աշխարՀ ներթափանցման լուսա մուտ ը

Փ ո ք ր ի կ հ յո ւր ա ս ի ր ո ւթ յո ւն ի ց հ ե տ ո Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յո ւն ն իր տ պ ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , մ ա ղ թ ա ն ք ն ե ր ն ու ս տ ո ր ա գ ր ո ւթ յո ւն ը թ ո ղ ե ց ք ա ղ ա ք ա պ ե տ ա ր ա ն ի « Ոսկե մ ա տ յա ն »-ո ւմ :

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈՒՆ «РКО ОК1ЕГЧТЕ»Ք ա ղ ա ք ա պ ե տ ա ր ա ն ի ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն ի ց հ ե տ ո , ժ ա մ ը 11.3 0 -ի ն ,

Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը , ո ւղ ե կ ց ո ւթ յա մ բ Ա զ գ ա յի ն գ ր ա դ ա ր ա ն ի ը ն դ հ ա ն ո ւր տ ն օ ր ե ն դ ո կ տ . Ի ո հ ա ն Մ ա րտ եի, «Р го 0пеп1е»Д ը ն դ հ ա ն ո ւր ք ա ր տ ո ւղ ա ր Ֆ ր ա ն ց Գ շվա նտ նըրի և ա յս ի ն ս տ ի տ ո ւտ ո ւմ պ ա շ տ ո ն ա ֊ վա րող Ե գ ի պ տ ո ս ո ւմ ն ա խ կ ի ն դ ե ս պ ա ն դ ո կտ . Բ ե ր ն հ ա ր դ Շ տ ի լլֆ ր ի դ ի , ա յցե լե ց Կա թոլիկ Ե կեղեցու էկ ո ւմ ե ն ի կ «Р го ОпсгНе» ի ն ս տ ի տ ո ւտ , ո ր տ ե ղ հ ա ն դ ի պ ե ց ի ն ս տ ի տ ո ւտ ի հ ի մ ն ա դ ի ր , Վ ի ենն ա յի ն ա խ կ ի ն ա ր ք եպ ի ս կոպ ոս կա րդինա ւ Ք յո ն ի գ ի հ ե տ :

Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յստ եղ մ տ եր մ ի կ զ ր ո ւյց ո ւն ե ց ա վ կ ա րդի նա լ Ք յո ն ի գ ի և ի ն ս տ ի տ ո ւտ ի պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւն ե ր ի հ ե տ կ ր թ ա կա ն , մշա կութ ա յին, հ ո գ և ո ր կ յա ն քի և էկ ո ւմ ե ն ա կ ա ն հ ա ր ա բե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի զ ա ր գ ա ցմ ա ն վ ե ր ա բ ե ր յա լ: Ն ո րին Ս րբութ յունը խ ո ս ե ց Հ ա յ Ե կեղեցու ա յս օ ր վ ա կ ա ցո ւթ յա ն մ ա ս ի ն , շե շ տ ե լո վ , ո ր Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ցի ն օ ր ե ցօ ր վ ե ր ա գ տ ն ո ւմ է ի ր ն ե ր ք ի ն ա շխ ուժութ յունը և ա վ ելի ո ւ ա վ ելի պ իտ ի ս ե ր տ ա ցն ի հ ա ր ա բե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ք ո ւ յր Ե կ եղ եցի ներ ի հ ե տ :

ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅՈՒՆ ԱՐՏԱՔԻՆ ԳՈՐԾՈՑ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՔԱՐՏՈՒՂԱՐԻ ԿՈՂՄԻՑԿ եսօրից հ ետ ո , ժա մը 13.30-ին, Ա րտ ա քի ն գ ո ր ծ ո ց ն ա խ ա ր ա ր ո ւթ յա ն

ը ն դ հ ա ն ո ւր ք ա ր տ ո ւղ ա ր ո ւթ յա ն կողմից տ ր վ եց ճա շկ եր ո ւյթ ի պ ա տ ի վ Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի : Ն երկա էի ն Ա րտ ա քի ն գ ո ր ծ ո ց ը ն դ հ ա ն ո ւր ք ա ր տ ո ւղ ա ր ը , Վ ի ե ն ն ա յի ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս Ք ր ի ս տ ո ֆ Շ յո ն բ յո ռ ն ը , կ ա րդի նա լ Ք յո ն ի գ ը , Վ ի ե ն ն ա յո ւմ Վ ա տ իկա նի պ ա պ ա կ ա ն ն վ ի ր ա կ ը , Մ եսրոպ ա ր ք . Գ ր ի գո ր յա ն ը , Հ Հ դ ե ս պ ա ն Ա շոտ Ո սկա նյա նը , «Р го О пеШ е»- ի պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւն ե ր ը , Լ ի բ ա ն ա ն ի դ ե ս պ ա ն ը և պ ե տ ա կ ա ն ա յլ ա ն ձ ն ա վ ո ր ո ւթ յո ւն ն ե ր :

56 Զ-Լ- աջս՜իածւն 1997

ճա շկերույթ ի ըն թ ա ցքո ւմ տ եղի ունեցա վ ջ ե ր մ զրո ւյց , որի ը ն թ ա ց ք ո ւմ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը ծա նոթություններ տ վ եց Հ ա յ Ե կեղեցու մա սին, ն ե ր կ ա յա ցր ե ց Ա րցա խ յա ն հա րցը ո ղ ջ տ ա րո ղո ւթ յա մբ և կոչ ա րեց, որ Ա վստ րիա յի Հա նր ա պ ետ ո ւթ յունը ի ր կա րելին ն ե ր դ ն ի Հ ա յա ս տ ա ն ի տ նտ ես ա կ ա ն զ ա ր գ ա ցմ ա ն ու ա րցա խ յւսն հ ի մ ն ա խ ն դ ր ի ա ր դ ա ր և խ ա ղ ա ղ լո ւծմ ա ն ուղղ ութ յա մ բ:

ՏՈ Ն Ա ՀԱ Ն Դ Ե Ս «Р К О ОК1Е1ЧТЕ»-/* ԿՈՂՄԻՑ Ա ԶԳ Ա ՅԻՆ ԳՐԱԴԱՐԱՆՈՒՄ

Երեկոյա ն ժա մը 19-00-ին «Рго 0пеп1е»-/1 կողմից կա զմւսկերպ վեւ էր տ ո նա հ ա նդ ես Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ի շն ո ր հ ա բե ր ա յցե[ո ւթ յա ն ա ռ ի թ ո վ : Ն ա խ քա ն տ ո նա հա նդ եսը . Ն որին Ս րբությունն ա ռ ա ջն ո ր դ վ ե ց ը ն դ հ ա նուր ք ա ր տ ո ւղ ա ր ի սենյա կ, որտ եղ գր ա դ ա ր ա ն ի ը ն դ հ ա ն ո ւր պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւն վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ց ո ւյց տ վ եց Ֆ ր ա ն ց վ ե ր ֆ ե /ի « Մ ուսա լե ռ ա ն 40 օ ր ը » երկի ի ն ք ն ա գ ի ր ս և ա գիր օ ր ի ն ա կ ն ե ր ի ց մեկը , Ժ Ը դ ա ր ի Վ ա ղա րշա պ ա տ ում գ ր վ ա ծ ձեո ա գիր « Մ ա շտ ոց» և շա տ հին հ ունա կա ն մի ձ ե ռ ա գ ի ր :

Ա յն ո ւհ ետ և Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա ռ ա ջ ն ո ր դ վ ե ց Ա զ գ ա յի ն Գ րա դա րա նի ա մ ենա շքեղ և լա յն ա ր ձ ա կ սրա հ, ուր և տ եղ ի ո ւն ե ց ա վ տ ո նա հա նդ եսի պ ա շտ ոնա կա ն մա սը:

Ն եր կա էի ն Վ ի են ն ա յի ա ր ք եպ ի ս կ ո պ ո ս Ք ր ի ս տ ո ֆ Շ յո ն բ յո ռ ն ը , կա րդինա ւ Ք յո ն ի գ ը և Կաթոլիկ Եկեղեցու ա յլ հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր , Ղ պ տ ի, Ասորի, Բ ո զ ղ ա ր և Լութերա կա ն Ե կեղեցիների հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր , Հ Հ դ ես պ ա ն Աշոտ Ո սկա նյա նը, զա նա զա ն երկրներ ի դ ի վ ա ն ա գ ի տ ա կ ա ն ներկա յա ցուցի չներ և բա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն շո ւր ջ 300 հ ր ա վ ի ր յա ւն եր , հ յո ւր ե ր :

Տո ն ա հ ա ն դ ե ս ի բա ցո ւմ ը կ ա տ ա րեց և ո ղ ջո ւյն ի խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս եկ ա վ Ա զգա յին Գ րա դ ա ր ա նի տ ն օ ր ե ն դոկտ . Յ ո հ ա ն Մ ա րտ ենը, ո ր ի խ ո ս ք ի ա վ ա ր տ ի ն ե ր գ չա խ մ բ ի կ ա տ ա ր մ ա մ բ հ ն չե ց Ֆ ր ա ն ց Շ ո ւբ ե ր տ ի կա տ ա ր ո ւմ ներ ի ց մ եկը :

Ապա « Հա յե ր ի դ ե ր ը էկ ո ւմ ե ն ի կ շա րժմ ա ն մ ե ջ » թ ե մ ա յո վ ը ն դ ա ր ձ ա կ դա սա խ ոսո ւթ յուն կ ա րդա ց «Рго О пегИ е» ֊/» ն ա խ ա գ ա հ դ ո կ տ . Շ տ ի ր մ ա նը , ո ր ը ն ե րկա յա ցրեց Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի ն և նր ա գո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յո ւն ը ը ն դ հ ա ն ո ւր մ իջեկեղեցա կա ն շա րժմ ա ն մեջ, ա պ ա խ ո ս ե ց ա յն բ ո լո ր հ ա յ հ ոգև որա կա ններ ի մա սին, ո վ քեր ի ր ե ն ց գո ր ծո ւն ե ո ւթ յա մ բ ա ռ նչվ եւ են «Рго О п е т е »- /» հ ետ և մա սնա կցել Ե կեղեցիների միջև հ ա ր ա բե ր ո ւթ յունների սերտ ա ցմ ա ն, փ ո խ ա դա ր ձ ծա նոթությա ն ու հ ա ս կա ցող ութ յա ն գ ո ր ծ ի ն :

Իր խ ո ս ք ո ւմ դ ո կ տ . Շ տ ի ր մ ա ն ն ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ ն ա և Գ ա ր ե գ ի ն Կ ա թողիկոսի ջ ա ն ք ե ր ո վ ս կ ս ա ծ մ ի ջե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ն ո ր շ ա ր ժ մ ա ն ը ' ե ր կ խ ո ս ո ւթ յո ւն Հ ռ ո մ ի Կ ա թոլիկ Ե կ ե ղ ե ցո ւ հ ետ և մ ե ծ ծ ա վ ա յո վ ա շխ ա տ ա ն ք ա յի ն մա սնա կցութ յուն էկ ո ւմ են ի կ բ ո լո ր կ ա ռ ո ւյց ն ե ր ո ւմ : Մ եծա հ ա րգ դ ո կտ ո ր ը նշե ց նա և Գ րա ցի Բ հ ա մ ա ժող ով ին Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի բա նա խ ո ս ո ւթ յա ն և նր ա ա նդ ր ա դ ա ր ձ ն ե ր ի մա սին, որ մ ե ծ ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն է գտ ել Ե կեղեցա կա ն ա մ ե ն ա լա յն շր ջա ն ա կ ն ե ր ո ւմ , որ պ ես նոր մ ո տ ե ցո ւմ ը ն դ հ ա ն ո ւր ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն հ ա ր ցեր ի ն , ն եր կ ա ժա մ ա նա կա շրջա նի ա ռ ա ջա դ ր ա ծ ՛խ նդիր ների լո ւծմ ա ն ճ ա ն ա պ ա ր հ ի ն :

1997 1-.Չ.ՍԻԱԾԻՆ а - к 57

Վ երջում պ րն. Շ տ իրմ ա նը բա ր ի գ ա լո ւս տ մ ա ղ թ եց և շնոր հա կա չո ւթ /ուն հ ա յտ ն ե ց Ն ո րին Ս րբութ յա նն ա յս ա յցելութ յա ն ա ռ թ ի վ :

Ե ր գչա խ մ բի կ ա տ ա ր ա ծ երգեցո ղ ո ւթ յո ւնի ց հ ետ ո , մեկ ա յլ դ ա ս ա - խ ո ս ո ւթ յա մ բ ' « Հ ա յ Ե կեղեցու և ժ ող ով րդի դ ե ր ը Ա վստ րիա յի և ը ն դ հ ա ն ո ւր Ե վրոպ ա յի կ յա ն քո ւմ » , հ ա ն դ ե ս եկ ա վ դ ո կ տ . Հ ե ր ա լդ Հ ի ն տ ե ր ե գ գ ե ր ը , որը ն ա խ կ ի ն ո ւմ եղել է Ա վստ րիա յի Հա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն դ ե ս պ ա ն ը Մ ոսկվա - յո ւ մ և ա յժմ պ ա շտ ո նա վ ա ր ո ւմ է «Р го ОпегП е»-/иг/:

Ն ա ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ն ա խ ծա ն ո թ ա ցր եց Ն որին Ս րբութ յա ն կ ե ն ս ա գ ր ա կա ն մ ա նրա մ ա սների հ ետ , ա պ ա ը ն դ հ ա ն ո ւր ա կնա ր կ կ ա տ ա ր ե ց Հ ա յ Ե կեղեցու և ժ ող ով րդի Ե վրոպ ա յի ժ ո ղ ով ույւդ ներ ի կ յա ն ք ո ւմ բ ե ր ա ծ ն պ ա ս տ ի մ ա ս ի ն : Խ ո ս ե ց հ ա յ հ ո գ և ո ր կ յա նքի , մշա կույթի և ա րվ ես տ ի մ ա ս ի ն ' հ ա ն գ ա մ ա ն ո ր ե ն ն ե ր կ ա յա ցն ե լո վ զ ա ր գ ա ցմ ա ն փ ո ւլե ր ը : Վ երջում պ րն. Հ ի ն տ ե ն ե գ գ ե ր ը ն ե ր կ ա յա ցր ե ց Հ ա յ Ե կեղեցու ն ե ր կ ա յի ս գ ո ր ծ ո ւնեութ յունը թ ե ' ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս Ե վ րո պ ա յո ւմ և թ ե ' մ ա ս նա վ ո ր ա պ ես Ա վստ ր իա յում մ իջեկեղ եցա կա ն և մ շա կո ւթ ա յին կ յա ն քի ծի րի մ եջ:

Այս բո լո ր դ ա ս ա խ ո ս ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց հ ետ ո ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ի ր խ ո ս ք ն ո ւղ ղ ե ց Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը : Ն որին Ս րբութ յունը ն ա խ շն ո ր հ ա կա լություն հ ա յտ ն ե ց ա յսպ ես գ ե ղ ե ց ի կ կ ա զ մ ա կ ե ր պ ա ծ հ ա ն դ ե ս ի և հ ա յ ժ ող ով րդի վա ս տ ա կի մա սին ա ր տ ա ս ա ն վ ա ծ խ ո ս ք ե ր ի հ ա մ ա ր : Ապա, շա ր ո ւն ա կ ե լո վ խ ո ս ք ը , Հ ա յո ց Հա ա յր ա պ ե տ ն ա սա ց, որ « Եկեղեցուց Հետո ի մ կ յա նքն անցել է Համալսարաններում և գրա դա րա ններում և ես այստեղ այս գրքերի շրջապատի մեջ շատ Հարազատ եմ զ գ ո ւմ : Սակայն այս պահին ո ւզ ո ւմ ե մ Հիշել ի մ երջանկահիշատակ նախորդներից Խրիմյան Հա յրիկին, որ սրանից շուրջ Հա րյուր տարիներ ա ռա ջ անցել է ա յս վա յրերով իր ժողովրդի ա զա տ ա գրությա ն երազանքի իրականացման մեծ տ եսիլքով, բ ա յց ցա վոք ա յդպ ես էլ չկա րողա ցա վ Հասնել իր ցա նկ ութ յա նը : Եվ ա յսօր, երբ ա յդ երազանքը մարմին է ա ռել և դա րձել իրա կա նութ յուն, ես, որպես ազատ ո ւ անկախ Հա յա ստ ա նում ընտ րվա ծ առաջին Կաթողիկոս Ամենայն Հա յո ց , գա լի ս ե մ Եկեղեցիների միջև ա ռա ջ եկա ծ Հա մ ա գո ր ծա կ ցո ւթ յա ն և երկխ ոսությա ն շարժմանը Հա յ Եկեղեցու նպաստը բե ր ելո ւ նպատակով:

Մենք ա յսօր, բոլորս միասին, նոր էջ ենք գ ր ո ւմ և պ ա տ մությա ն մեջ պիտի թողնենք մեր կնիքը : Պա տմությունը կա , գ ո յո ւթ յո ւն ունի, բա յց մենք ի ՞ն չ ենք ա նում պ ա տ մությա ն Հա մա ր: Պատմություն չի նշա նա կում ա նցյա լի վերհուշ և սոսկ թվերի ո ւ դեպ քերի ա րձա նա գրություն, ա յլ ա յն շա րժում է ո ւ փ ո փ ոխ ո ւթ յուն : եվ այն փոփոխելու և շա րժելու Հերթը այսօր մերն է : Հետ ևա բա ր, պարտավոր ենք Ա ստ ոլծո և մա րդկությա ն ա չքի ա ռջև փորձել գտ նել ո ւ սրբա գրել ա նցյա լի սխ ալները:

Ես մ ա ղթ ում եմ, որ «Рго Օոշոէշ» ինստ իտ ուտ ը ինչպ ես որ կա, դա ռնա ա ռա վել ա շխ ույժ և գո րծուն Եկեղեցիների միջև փոխադարձ Հ ասկա ցո- ղ ո լթ յա ն ոգին ա զբերա ցնելոլ Աստվածահաճո գործի մ ե ջ » :

Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ի ր բ ա ն ա խ ո ս ա կ ա ն ելույթ ո ւմ ա ռ ա ն ձ ն ա պ ե ս ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ցո ւ յո ւր ա հ ա տ ո ւկ ն կ ա ր ա գ ր ի ն և հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ յա ն քում , ի ն չպ ե ս ն ա և ը ն դ հ ա ն ո ւր ք ր ի ս տ ո ն յա ա շխ ա ր հ ո ւմ ն ր ա կ ա տ ա ր ա ծ հ ո գ և ո ր ֊մ շ ա կ ո ւթ ա յի ն և ա զ գ ա յի ն ու ք ա ղ ա ք ա կ ա ն դ ե ր ի ն : Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յա ն խ ո ս ք ը ո ղ ջ ո ւն վ ե ց բ ո ւ ռ ն ծ ա փ ա հ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ :

Վ երջում Վ ի ենն ա յի ա րքեպ ի ս կո պ ոս Ք ր ի ս տ ո ֆ Շ յո ն բ յո ռ ն ը , շն ո ր հ ա -

58 Զ-1- |-.ՏԱՈ4'ԾԻՆ 1997

կա լութ/ուն հա յտ նեւով վ եհ ա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ին ա յս ա ռիթի ը ն ծ ա յմ ա ն հա մ ա ր, գե ր մ ա ն ե ր ե ն թ ա րգմ ա նո ւթ յա մ բ ա ր տ ա ս ա ն եց Մ իսսւք Մ եծա ր ե ն ցի « Տ ո ւր ին ծի Տ է ր ուրա խ ութ իւնն ա ն ա ն ձ ն ա կ ա ն » բ ա ն ա ս տ ե ղ ծութ յունը ' ա սելով . « Պ ոետ ը խ ո ս ե ց ի մ փ ո խ ա ր ե ն : Շ ն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն »:

Տ ո ն ա հ ա ն դ ե ս ի ա վա ր տ ից հ ետ ո կսպ մա կերպ վեւ էր հ յո ւր ա ս ի ր ո ւ- թ յուն, որի ը ն թ ա ցքո ւմ ներկա ները հ նա րա վորութ յուն ունեցա ն աոավեվ մոտ ից շփ վելու և ծա նոթա նա լու Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ի հ ե տ :

ՀՈ ՒՆԻՍ 28. ՇԱԲԱԹ

Հունի սի 2 8 -ի ա ռ ա վոտ յա ն ժա մը 09 .00-ին վ ե հ ա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ը , Վ իեննա յի ա րքեպ իսկոպ ոս Ք ր ի ս տ ո ֆ Շ յո նբյո ռնի հ ր ա վ ե ր ո վ , հ ռչա կ ա վոր Շ տ ե ֆ ա ն ս դ ո մ Մայր տ ա ճա րո ւմ ներ կ ա գ տ ն վ ե ց Ս. Պ ա տ ա րա գի և հ ի ն գ ըն ծա յա ցո ւներ ի ք ա հ ա ն ա յա կա ն ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւթ յա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւթ յա ն ը :

Պ ա տ ա րա գի ը ն թ ա ց ք ո ւմ պ ա տ ա ր ա գ ի չ և ձ ե ռ ն ա դ ր ո ղ Շ յո ն բ յո ռ ն ա ր ք եպ ի ս կ ո պ ո ս ը բ ա զ մ ա հ ա զ ա ր հ ա վ ա տ ա ց յա լն ե ր ի ն ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց Հ ա յո ց Հա յր ա պ ետ ի ն , նշելով , որ « սա աււաչին դեպ քն է , երբ մի ուղղափառ. Եկեղեցու Պետ ներկա է գտ նվում այսպիսի ա րա րողությա ն» : Ապա նա հ ա ն գա մ ա ն ո ր ե ն ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ Հ ա յ Ե կեղեցու և ժո ղ ո վ ր դ ի ա ն ցա ծ ուղուն, նրա մ ա րտ իր ոսո ւթ յունների ն և ն ա հ ա տ ա կ ո ւթ յո ւն ն եր ի ն վա սն հ ա վ ա տ ո, ի ն չպ ես նա և ա յդ հ ա վ ա տ ք ո վ գ ո ր ծ ա ծ մշա կութ ա յին և հ ո գև ո ր վկա յութ յուններին:

Վ երջում Ն որին Գ ե ր ա զա ն ցո ւթ յո ւն ը շն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե ց Գ ա րեգին Վ եհա փ ա ռին, որ ն եր կ ա գ տ ն վ ե ց և ի ր ն եր կ ա յո ւթ յա մ բ նոր շքեղո ւթ յուն ու փ ա յլ հ ա ղ ո ր դ ե ց ա յս ձ ե ռ ն ա դ ր ո ւթ յա ն ա րա ր ողո ւթ յա նը.« Ձեր այս մա սնա կցությունը վեր է բոլոր խ ոսքերից, քա նի որ Դ ուք արդեն իսկ գործով վկա յում եք Հա մեղբա յրոլթ յա ն և մեկ Տիրոջ՝ Հիս ուս Քրիստոսին միասին ծա ռա յելու մա սին: Ես Համողված ե մ , որ այս պաՀը անչափ ուսանելի կլինի նորընծաների Համար և նրանք երբեք պիտի չմոռա նա ն, որ իրենց ծա ռա յությա ն սկիզբը օրՀնվել է Հա յ Եկեղեցու Հայրապետի կողմից' մի Եկեղեցի, որ աՀավասիկ 1 7 0 0 տարիներ անսակարկ կերպ ով, բա զ ո ւմ դժվա րությունների ո ւ տառապանքների գն ո վ վկա յում է մեր Տեր Հիսոլս Ք ր ի ս տ ո ս ի ն », ֊ե զ ր ա փ ա կ ե ց Շ յո ն բ յո ռ ն ա ր ք եպ ի սկո պ ոսը և հ ր ա վ ի ր ե ց Ն ո ր ի ն Ս ր բութ յա ն ը ի ր պ ա տ գ ա մ ը տ ա յո ւ ն ո ր ը ն ծ ա ն ե ր ի ն և ո ղ ջ հ ա վ ա տ ա ցյա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն :

Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը նա խ գո հո ւթ յուն և փ ա ռ ք տ վ ե ց Ա ստ ծուն ա յս ա ռթիվ, ին չպ ես ն ա և , ի ր ե ն ց ժող ով րդի ն ծա ռ ա յե լու պ ա տ ր ա ս տ ա կ ա մ նո ր մշա կների կոչմա ն հ ա մ ա ր: Ապա Ն ո րին Ս րբությունը շնոր հա կա լութ յո ւն հ ա յտ ն եց Շ յո ն բյո ռ ն ա րքեպ իսկոպ ոսին Հ ա յ Ե կեղեցուն և ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ո ւղ ղ վ ա ծ բ ա ր ի և ջ ե ր մ խ ո ս ք ե ր ի հ ա մ ա ր և շն ո ր հ ա վ ո ր ե ց ն ր ա ն ա յս ձեռնա դր ութ յա ն ա ռ ի թ ո վ : Ա յնուհետ և Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն ի ր խ ո ս ք ն ուղ ղ ելո վ ն ո ր ը ն ծա ն ե ր ի ն ' ա սա ց. « Սիրելիներ, մենք Աստուծո դեսպաններն ենք այս երկրի վրա, Հետևաբար չլինենք այնպիսին, որ մեր պատճառով ժողովրդի մեջ ա րՀա մա րՀվի Ա ստ ուծո ա ն ո ւն ը : Ձ եռնա դ րվելը մեծծա ռա յութ յուն է ' ծա ռա յութ յուն ի պատիվ Ա ստ ուծո, Հետ ևա բա ր ա յդ ծա ռա յութ յունը կատարենք անչաՀախնգիր ռ լ անսակարկ կերպ ով: Ես,

1997 ւ-ՋՍԻԱԾԻՆ а -ւ? 59

որպես Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս, շնորհա վորում եմ ձեզ և մա ղթ ում, որ Քրիստոսի չուեր էլրեք արժանավորապես .*

Երկրորդ խ ոսքս ո ւղղ ում եմ ծնողներին, որ քա շո ւթ յո ւն ն ունեցա ն իրենց զավակներին րնծա յելու Աստծուն և ժողովրդին: Դ ուք մեծ զոհողությա ն եք դ ն ո ւմ ձեր զավակների այսպիսի ըն ծա յում կատարելով, բ ա յց վստահ եղեք, որ դ ո ւք Աստուծո այս մեծ գործի համար նրանց ոչ թ ե կորցրել ե ք , այլ շահել :

Երրորդ խ ոսքս ո ւղ ղ ո ւմ եմ այստեղ հա մա խ ումբ հա վա քվա ծ այս մանուկներին ո ւ երիտասարդներին, որ այսպես պ ա յծա ռորեն հ նչեցնո ւմ են Աստծո խ ոսքը այս շքեղա շուք տաճարի կամարների տ ա կ: Ես ձեզ ա սում եմ' Ապ րե՜ք, որ սիրով գա լիս և ծա ղկեցնում եք Աստուծո Տունը , որովհետև դրա նով դ ո ւք է , որ զորա նում ե ք : Ձ եզ նման հազարավոր երիտասարդներ կան ա շխա րհում, որոնք ով դիտ ե, գ ո ւց ե հենց այս վա յրկյա նին հազար տեսակ ժամանակավոր հա ճույքների ետ ևից են ը նկա ծ: Սակայն դ ո ւք թ ողա ծ ամեն բա ն եկել եք ձեր աղոթքը կատարելու և շենա ցնելու Աստուծո ա յս մեծ ա նդա ստ ա նը: Թող ձեր միշից ևս Աստված նոր մշակներ հանի իր առատացող հունձի համար:

Ես ևս մեկ ա նգա մ ի մ շնորհա կա լություններն եմ հա յտ նում ՆորինԳ երա զա նցությա նը, մա ղթում, որ իր մականի ներքո հովվող ժողովուրդը ա ռա վել լց վ ի Աստուծո շնորհներով:

Օ րհնում եմ նա և ձ ե զ , սիրելի հա վա տ ա ցյա լներ, որպ եսզի ձեր աղոթքներով ո ւ աշխատանքով զորա վիգ ո ւ սատար լինեք ձեր հոգևորա կաններին, որոնք պիտի լծվեն ձեզ ծա ռա յելու Աստուծո փ ա ռ քի , Եկեղեցու հաստատության և ժողովրդի պ ա յծա ռութ յա ն համար. Ա մ ե ն » :

Հ ա վ ա ր տ խ ո ս ք ի , Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը է ջ մ ի ա ծ ն ի պ ա տ կ ե ր ո վ փ ո քր ի կ կ ր ծ ք ա ն շա ն ն ե ր բ ա ժ ա ն ե ց ն ո ր ը ն ծ ա ն ե ր ի ն , ո ր ո ն ք պ ի տ ի մ շտ ա կ ա ն հ ուշա ր ա ր ներ ը փ ն ե ն ա յս ս ք ա ն չե լի օ ր վ ա :

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՀԵՐՑՌԳՆԲՈԻՐԳԻ ՕԳՈՍՏԻՆՅԱՆ ՎԱՆՔ

Կ եսօրին վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յց ե լե ց վ ի ե ն ն ա յի ց մ ե կ ժ ա մ հ եռ ա վ ո ր ո ւթ յա ն վ ր ա գ տ ն վ ո ղ Հ ե ր ց ո գ ն բ ո ւր գ ա վ ա ն ի Օ գ ո ս տ ի ն յա ն վ ա ն ք : Ա յստ եղ վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը դ ի մ ա վ ո ր վ ե ց վ ա ն ա կ ա ն ն եր ի կո ղ մ ի ց ' վա ն ա հա յր Մ ա քսիմիլիա ն Ֆ յո ւռ ն զ ի գ լխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ : Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը թ ա փ ո ր ո վ ա ռ ա ջն ո ր դ վ ե ց դ ե պ ի սուրբ խ ո ր ա ն , ո ր ի ա ռջև ե ր կ ր պ ա գ ո ւթ յո ւն ի ց հ ետ ո տ ե ղ ի ո ւն ե ց ա վ գ ո հ ա բա ն ա կ ա ն ա ղ ո թ ք :

Ապա Ն ո րին Ս րբութ յա նը շնո ր հ ա կ ա լո ւթ յա ն խ ո ս ք ո ւղ ղ ե ց վ ա ն ա հ ա յր Ֆ յո ւռ ն զ ի ն , ո ր ի ր վ ի ե ն ն ա կ ա տ ա ր ա ծ ա յս մ ե ծ ա յց ե յո ւթ յա ն մեջ ց ա ն կ ո ւթ յո ւն է հ ա յտ ն ե յ ա յց ե լե լ ն ա և ա յս գ ո ղ տ ր ի կ վ ա ն ք ը , որի վ ա ն ա կա ն ն եր ի հ ա մ ա ր մ ե ծ պ ա տ ի վ է նմ ա ն հ յո ւր ո ւն ե ն ա լը :

Ապա ն ե ր կ ա ն ն ե ր ի ն ի ր խ ո ս ք ն ո ւղ ղ ե ց վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը , ն ա խ փ ա ռ ք տ ա լո վ Ա ստ ծուն, որ ա յս ա ռիթ ը ը ն ծ ա յե ց ի ր ե ն ' ժ ող ով ա կա ն վ ի ճ ա կ ի ց և զ ա ն ա զ ա ն հ ա ն դ ի պ ո ւմ ն ե ր ի ց դ ո ւր ս , ա յցելե լ ն ա և ա յսպ իսի վ ա ն ք ե ր , ո ր տ ե ղ մ ա ր դ վ եր ա ն ո ր ո գ վ ո ւմ և վ եր ա գ տ ն ո ւմ է ի ն ք ն ի ր ե ն . « Ես երկար տարիներ եմ ապրել վանական մթնոլորտ ում և ինձ համար մեծ հա ճույք է մշտապես ներկա գտ նվել նման հաստ ա տ ությունների մեէ, որտեղ մարդ ինքնա մփ ոփ ումով և ինքն ա քննումով, կտրված աշխարհի թ ոհ ու

6օ Զ-1- ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

բոհից, կարողանում է քսոսակցել իր Արարչի հետ : Ես ողջունում եմ նաև այն, որ դ ո ւք չեք սահմանափակվում ձեր կյա նքը միայն վանական այս պարիսպներից ներս ա նցկացնելու քա չվա ծութ յա մբ, այլ նա և զբա ղվա ծ եք հովվական գործունեությա մբ գն ո ւմ եք դեպի մարդկանց հոգիները խ ո սքով, կյա նքով և գործով վկա յելու մեր Տիրոջ մասին և ավետարանական ճչմա րտ ությունները: Թող Աստված օրհնի ձեզ, առավել պայ ծ աո. պահելով Ս. Օգոստինոսի ուխտի այս վանքը, վերածելով այն աո.ավել կենսունա կ ու գործոն Աստծու փ ա ռքի և մարդկության բա րօրությա ն հա մա ր».

Հա վ ա րտ եկեղ եցո ւմ տ եղի ո ւն ե ցա ծ ա րա րողութ յա ն և խ ո ս ք ե ր ի , Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ի ր ե ն ը ն կ ե ր ա կ ց ո ղ ն ե ր ի հ ե տ , վ ա ն ք ի սեղա նա տ ա նը վա նա կա նների ճա շի հ յուրը ե ղ ա վ , ո ր ի ց հ ե տ ո երկա ր շ ր ջ ե ց վ ա ն քի թ ա ն գ ա ր ա ն ն ե ր ո ւմ , դ ի տ ե յո վ վ ա ն ա կ ա ն ն ե ր ի ձ ե ռ ք ո վ պ ա տ ր ա ս տ վ ա ծ ա րվեստ ի սքա նչելի գ ո ր ծ ե ր ը :

ՀԱ Ն Դ ԻՊ Ո Ւ Մ ՀԱ Յ ՀԱ Մ Ա ՅՆ Ք Ի Հ Ե Տ

Ա յցեյութ յուԸ «Հով/>ա ԸԸԵս Շ ի բ ա զ » Ոայոց շա բա թ օրյա դպ րոց

Ե ր եկո յա ն ժա մ ը 18.3 0 -ի ն Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յց ե յե ց «Ռ ա դ ե ց կ ի » դպ ր ոցում գտ նվո ղ Հո վ հ ա ն նես Շիր ա զի ա նունը կրող հ ա յո ց շա բա թ օր յա դ պ ր ո ց ' ներկա գտ նվելու ա վա ր տ ա կ ա ն վ կ ա յա կ ա ններ ի հա նձնմա ն և ա մա վերջի հ ա ն դ ի ս ո ւթ յա նը :

Դ պ ր ո ցի մ ո ւտ ք ի ն Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն դ ի մ ա վ ո ր ե ց ի ն տ նօրենութ յունն ու ուսուցչա կա ն կ ա զմ ը ' տ ն օ ր ե ն Գ և ո րգ Ա նտ ոնյա նի գ լխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ : Ա յն ո ւհ ետ և Ն ո ր ի ն Ս ր բութ յո ւնը ա շա կ ե ր տ ն ե ր ի , ծ ն ո ղ ն ե ր ի , ո ւս ո ւց ի չն ե ր ի և հ ա մ ա յն ք ի ա ն դ ա մ ն ե ր ի խ ո ւռ ն ե ր ա մ բա զմ ո ւթ յա ն ուղեկցութ յա մբ բա ր ձ ր ա ցա վ հ ա ն դ ի ս ո ւթ յո ւն ն եր ի դ ա հ լի ճ :

Ապա դպ ր ոցի ե ր գ չա խ մ բի կա տ ա րմա մբ հ ն չա ծ « Հա յր ա պ ե տ ա կ ա ն մ ա ղ թ ա ն ք »-ի ց հ ետ ո , բա ցմ ա ն և ո ղ ջ ո ւ յն ի խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս եկ ա վ տ ն օ ր ե ն Գ ևորգ Ա նտ ոնյա նը, որ ն ի ր ուրա խ ութ յունը հ ա յտ ն ե ց Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի դ պ ր ո ց ա յցելութ յա ն ա ռիթ ով, ք ա ն ի որ Ն ո ր ի ն Ս րբութ յունը ներ կ ա է դպ ր ոցի հա մա ր մի շա տ կա րևոր ի ր ա դ ա ր ձ ո ւթ յա ն , ե ր բ ի ր ե ն ց ա շա կեր տ ներից շա տ ե ր ը , ա վա ր տ ելով ուսումը, պ իտ ի դ ո ւր ս գ ա ն կ յա ն ք ' օտ ա ր մ իջա վա յր , հա յկ ա կա նութ յո ւն ից հ եռ ո ւ, և փ ա ս տ ո ր ե ն պ իտ ի դ ժվ ա րի ն « պ ա յք ա ր » մ ղեն ի ր ե ն ց ա զ գ ա յի ն ի ն քն ո ւթ յո ւն ը պ ա հպ ա նելու հ ա մ ա ր :

Ա յն ո ւհ ե տ և , հ ը ն թ ա ցս ծ ր ա գ ր վ ա ծ հ ա յտ ա գ ր ի , ե լո ւյթ ո ւն ե ց ա վ Ա վ ս տ ր ի ա յո ւմ Հ ա յա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն դ ե ս պ ա ն Ա շոտ Ո սկա նյա նը: Մ ե ծա ր գ ո դես պ ա նը ա յս օրը հ ա մ ա ր ե ց մ ե ծ ա գ ո ւյն դ ա ս ը ոչ մ իա յն դպ ր ոցի պ ա տ մությա ն, այլև Ա վստ րիա յի հ ա յո ց կ յա ն քո ւմ , ք ա ն զ ի « այսօր այստեղ ներկա է Ամենայն Հա յոց Հայրա պ ետը, որի կ յա նքն ու գործը, ա զդու խոսքը կենդանի դասագիրք են բոլոր ի ս համար' մեծից մինչև փ ոքրը1 Մենք այս քա նի օրերին եղանք Վեհափառ. Հայրապետի կողքին և տ եսա նք, թ ե ինչպ իսի մ եծ ծավալի և խ որքի հասնող ծրա գրեր ո ւ գաղափարներ է հա յտ նում Նորին Ս րբութ յունը:

Երևի բո լորս էլ են թ ա դ ր ո ւմ ենք և գ ի տ ե ն ք , որ մեր հա յոց

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Զ -է 61

ինքնա զգա ցողությունը երեք մ եծա գույն անձանց Հիման վրա է կերտ վել: Գրիգոր Լուսա վորիչը, որը բերեց քրիստոնեական Հա վա տ քը, Մեսրոսլ Մաշտոցը, որը Հիմքը գր եց Հա յոց դիր ու գրա կա նությա ն և Վարդան Մամիկոնյանը, որը պ ետ ա կա նությա ն բա ցա կ ա յո ւթ յա ն պ ա յմա ններում ա յնուա մենա յնիվ վարձեց պ ետ ա կա նություն լինել և սեփական ա զգա յին ումով պաշտպանել ա յղ Հոգևո ր ունեցվա ծքը:

Այսօր մենք, կրկնում եմ, եզակի Հնա րա վորություն ունենք առածին ա նգա մ անկախ Հայաստանի պ ա յմա ններում ազատորեն ընտ րվա ծ Հոգևո ր Հովվի ներկա յությա մբ տոնել ա զգա յին դպ րոցի կ յա ն ք ո ւմ տ եղի ունեցող այս Հա նդ իսութ յունը :

Ա զգա յին դպրոցը ս փ յո ւռ ք ո ւմ մի շատ Հատուկ ն յո ւթ է , և երբ մենք խ ո սում ենք ս փ յո ւռ քի մեր դպրոցների մասին, նախ և առաՀ մենք Հիշում ենք այն խանքերը, որ գո րծա դրո ւմ են աշխարՀով մեկ սփ ռվա ծ մեր Համայնքների լա վա գույն ներկա յա ցուցիչները, որպեսզի Հնա րա վորություն տան վերապրել, պահպանել, վեր Հիշել այն ոզֆ Հոգևո ր Հա րստ ութ յունը , որ ունի մեր ժողովուրդը: Սակայն երբ մենք խ ո սում ենք Հիշելու, վերա պ րելու, պահպանելու մասին, պ ա տ մությունը պահպանելու և չկորցնելու մասին, ես չե մ կարող չՀիշա տա կել ինձ Համար չափազանց կարևոր այն խ ո ս քը , որը երեկ Վ եՀա փ ա ռ Տերը արտասանեց իր ե լույթ ներ ից մեկի ժա մանակ: Նա խ ո ս ո ւմ էր պ ա տ մությա ն մասին և Հա տ ուկ նշեց, որ պ ա տ մությունն այն չէ , ի ն չ որ մենք ուղղա կի Հիշում ենք, այլ պ ա տ մությունն ա յն է , ի ն չը որ մենք մեր գործերով իրա կա նություն ենք դա րձնում և պիտի դա ր ձնենք: Ա յսինքն ա յդ ուղղվա ծութ յունն է դեպ ի ա ռա ջ, դեպ ի ապագան, դեպ ի գո րծը , որ մեզ Համար այսօր չափազանց կա րևոր է , և ես նորից ո ւզ ո ւմ եմ մեջ բեր ել նո ւյն ե լո ւյթ ը , որ մենք չպ ետ ք է դա ռնա նք պ ա տ մությա ն գեր ի , ա յլ մենք պետք է ուղղվենք դեպ ի մեր ժողովրդի ա պ ա գա ն:

Այս Հա րցը մենք դրել ենք մեր պ ետ ա կանությա ն Հիմ քո ւմ և այսօր մենք ունենք նորոգվող պ ետ ութ յո ւն , նորոգվող Եկեղեցի և նորոգվող ս փ յո ւռ ք : Եվ երևի այս երեքը պետք է մի ա մբողջութ յուն դա ռնա ն, որպեսզի մենք իսկապես վստահ լի ն ե ն ք , որ մեր ժողովրդի ապագան պ ա յծա ռ է լի ն ե լո ւ :

Ես ո ւզ ո ւմ եմ նա և Հիշել այսօրվա չա փ ա զա նց Հետա քրքրա կա ն և կարևոր այն ա րա րողությունը, որ տեղի ունեցա վ Ս. Ստեփաննոսի տ ա ճա րում, որտեղ Վիեննայի արքեպիսկոպոս Շ յո նբյոոն ը , կարծես թ ե ա յդ նո ւյն գաղափարը կրկնելով և շարունակելով, Հա տ ուկ կերպով նշեց, որ մենք պետք է խ ոսենք ա վ ա ն դ ո ւթ յա ն մա սին, Հիշենք և պ ահենք ա վ ա ն դ ո ւթ յո ւն ը , բ ա յց ա վա նդութ յունը պետք է լի նի ոչ թ ե մա նր-մունր սովորությունները, որոնք կարող են և փ ոխ վել, ա յլ պետք է լինի ա վա նդութ յունը բա ռի ս լա յն իմա ստ ով, Հոգևոր այն մեծ ա վա նդույթ ը, որը պետք է պ ա հպ ա նենք: Պիտի նորոգվենք փոքր գործերի մեջ, որպեսզի մեծ գործերը ա ռա ջ տանենք և պ ա Հպ ա նենք: Եվ ես շատ ուրա խ եմ, որ մեր Հոգևո ր ա ռա ջնորդի և աշխարհի նշանավոր մա րդկա նց կարծիքների ն ո ւյն ո ւթ յո ւն ը կա, որովհետ և այսօր մեզ համար չա փ ա զա նց կարևոր է բա ցվել աշխարհի ա Վ և , և դրա միջոցներից մեկը իհա րկե նա և մեր կ րթ ութ յո ւն ն է :

Ես ո ւզ ո ւմ ե մ մա ղթել, որ այս փոքրիկ օջախը դա ոնա աշխարհի ա ռա ջ բա ցվ ե լո ւ, առաջ գն ա լո ւ, ա զգա յինը և համա զգա յինը միա վորելու մի օջախ և որպեսզի մենք սկսենք մի շա րժում, որ ս փ յո ւռ քն ու Հա յրենիքը իսկապես վերջնականորեն միավորվեն մեկ ա զգա յին նպատակի մ ե ջ : Եվ ես կա րծում

62 Զ-է ԱսՍ՜հԱԾԻՆ 1997

եմ, որ Վեհափ առ Տիրոջ ներկա յութ յունն ա յստ եղ, Ա մենա յն Հա յո ց Կաթողիկոսի, որի իշխ ա նությունը տարածվում է ինչպ ես Հայաստանի Հա նրա պ ետ ությունում, այնպես էլ ամբողջ ա շխ ա րՀում սփ ռվա ծ մեր Հա յությա ն վրա, Հենց ա յդ ՚ի յորՀրդա նիշն է , որը թ ո ւ յլ է տալիս ա սել, որ ա յդ ապագան մեզ սպասում է : Շ նորՀա կա լոլթ յուն»:

Հա ր գ ա ր ժ ա ն դեսպ ա նի խ ո ս ք ի ց հետ ո, դպ րոցի պ ա ր ա խ մ բե ր ն ու եր գչա խ ո ւմ բը շա րո ւնա կեցին ի ր ե ն ց տ ոնա կա ն ծր ա գ ի ր ը , որի ա վ ա ր տ ի ն ող ջո ւյնի և բա ր ի գ ա յս տ յա ն խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս ե կ ա վ Ա ռա ջնո րդ Մ եսրոպ ա րք. Գ րի գոր յա նը: Ս րբա զա ն Հա յր ը իր ա նսա հ մ ա ն երջա նկութ յունը հա յտ ն եց, որ շուրջ երեսուն տ ա րի ների ը ն դ մ ի ջո ւմ ի ց հ ետ ո դ ա ր ձ յա յ Ա մենա յն Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ը իր շն ո ր հ ա բե ր ա յցելո ւթ յունն է բ ե ր ե լ ա վստ րիա հա յոց ե ր ե ք հ ա զա ր ի հա սնող փ ո քր ի կ հ ա մ ա յն ք ի ն : Ապա Ս րբա զա ն Հա յրը մեկ աո մեկ ն ե ր ա յա ցր ե ց հ ա մ ա յն ք ի կ յա ն ք ո ւմ գ ո ր ծ ո ղ բ ո յո ր կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւթ յո ւն ն ե ր ն ո ւ կ ա ռ ո ւյց ն ե ր ը , ո ր ո ն ք ի ր ե ն ց գո րծունեութ յա մ բ փ որձում ե ն միշտ ա շխ ո ւյժ պ ա հել Հ ա յր ե ն ի ք ի ց հ եռու ա պ րող հա յութ յա ն կ յա ն ք ը : Վ երջում Ա ռա ջնորդ Ս ր բա զա ն ը , կրկին ա ն գ ա մ շնորհա կա լութ յուն և երա խ տ ա գի տ ո ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե լո վ Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ետ ի ն , Ն որին Ս րբությա նը հ ր ա վ ի ր եց ի ր հ ա յր ա կ ա ն խ ո ս ք ն ուղղելու և ' ա շա կերտ ութ յա նը, և ' ա մ բո ղ ջ հ ա մ ա յն ք ի ն :

Հա յո ց Հա յրա պ ետ ը ն ա խ փ ա ռք և գո հո ւթ յուն հ ա յտ ն ե ց Ա ստ ծուն , որ օտ ա ր մի հ ո ղ ի վրա ևս մեկ ա ն գ ա մ ա ռիթն է ո ւն ե ն ո ւմ տ ես ն ելո ւ և ւսելու հ ա յ դ պ ր ո ցի ց սնունդ ստ ա ցող հ ա յ մ ա նուկներ ի կա րկ ա չո ւն ձ ա յն ը , որ նշա նա կում է , թ ե « Հա յ կյա նքը չի կարող մա րել, որքա ն էլ ա յն Հ ե ռ ո ւ լինի Մայր Հողից, քա նի կան այսպիսի դպ րոցներ՝ Հա յ մշա կույթի թոնրա տ ներ» : Ապա ը ն դ հ ա ն ո ւր գ ծ ե ր ո վ Ն որին Ս րբությունը խ ո ս ե ց դ պ ր ո ցի և Ե կեղեցու մ եծա գո ւյն դ ե ր ի մա սին հ ա յ ժողովրդի կ յա ն ք ո ւմ : Մ ա նա վա նդ « օտարերկրներ ո ւմ և օտար մշա կույթի պայմաններում, երբ ձուլվելու և այլ մշա կույթներով տարվելու ամենօրյա պայքար է , առավել մ եծ նշանակութ յո ւն են ստանում այս երկու մեծ սրբությունները' մեր ա զգա կերտման և Հ այ ա կերտման այս վսեմ ձուլա րա նները: Եվ աՀա սա ' է Մեսրոպ Մաշտոցի մեծա գույն սխրանքը, որ սրանից 1 5 0 0 տարիներ առաջ կա տարած Իր Աստվածապարգև գ յո ւտ ո վ , այսօր և՜ս ա պ րում է ոչ միայն Հա յա ստ ա նում, ա յլև աշխարՀի չորս ծա գերում, որտեղ Հայ անունը կա : Եվ որքա ն սքա նչելի էր , երբ մի քա նի օրեր առաջ բա զմա թիվ Հա յորդիներ Հայաստանի տարբեր շրջաններից ոտ քով ուխտի եկան Օշական՝ որտեղ թ ա ղվա ծ է Սուրբ Մեսրոպը, և իրենց երա խ տ ա գիտ ությունն ո ւ Հա րգա նքն ընծա յեցին և Հա յցեցին նրա բա րեխ ոսութ յունը: Դրանով Մեսրոպ Մաշտոցը չէ ր , որմեծացավ կամ փառավորվեց, այլ նրանք, ովքեր ա յդպ ես Հա րգել դիտեն իրենց երախտավորներին: Դ ուք էլ ա յսօր, սիրելիներ, ձեր Հա յերենի լա վ ի մ ա ցութ յա մ բ, մշա կույթի և գրա կա նությա ն ո ւս ո ւցո ւմ ո վ , Եկեղեցուն նվիրումով, Հա յրենիքի սիրով ապրելով դ ո ւք է , որ բա րձրա նում ե ք , Հարազատանում եք ձեր Հայրերի Հայկական և քրիստոնեական նկարագրի Հետ : Ապրե՜ք բոլորդ և Վ իեննա յում եղա ծ այս փոքրիկ օազիսը անընդհատ ջրառատ պաՀեցեք ձեր Հաճախումով և ուսում ով : Աստված թ ո ղ օրհնի ձեզ բոլորիգ. ա մ են »:

1997 1-ՋՍԻԱԾԻՆ Զ-է 63

Պ ա շտ ոնա կա ն ընթ րիք վա րչութ յա ն կողմից

Ե ր ե կ ո յա ն ժ ա մ ը 2 0 .3 0 - ի ն , Ս վ ս տ ր ի ո հ ա յո ց վ ա ր չ ո ւ թ յա ն կ ո ղ մ ի ց , Վ ի ե ն ն ա յի շ ք ե ղ հ յո ւ ր ա ն ո ց ն ե ր ի ց «НсПе1 с1е Р г а п с е » - т г / կ ա զ մ ա կ ե ր պ վ ե լ է ր մ ե ծ ը ն դ ո ւ ն ե լո ւ թ յո ւ ն ի պ ա տ ի վ Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի : Ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յա ն ը ն ե ր կ ա է ի ն Հ Հ դ ե ս պ ա ն պ ր ն . Ա շո տ Ո ս կ ա ն յա ն ը , խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն Ս ա մ վ ե լ Մ կ ր տ չ յա ն ը , վ ա ր չ ո ւ թ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ը և հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի 1 0 0 - ի ց ա վ ե լի հ ր ա վ ի ր յա ւ ն ե ր :

ճ ա շ կ ե ր ո ւ յթ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ ո ղ ջ ո ւ յն ի խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս ե կ ա վ ա ռ ա ջ ն ո ր դ Մ ե ս ր ո պ ա յւ ք . Գ ր ի գ ո ր յա ն ը , ո ր ը ա մ բ ո ղ ջ գ ա ղ ո ւ թ ի ա ն ո ւ ն ի ց շ ն ո ր հ ա կ ա լո ւ թ յո ւ ն հ ա յտ ն ե ց Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ա յս ա յց ե յո ւ թ յա ն ա ռ ի թ ո վ , ա պ ա ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յա ն Գ ր ա ց ի ժ ո ղ ո վ ք ւն թ ո ղ ա ծ ա զ դ ե ց ո ւ թ յա ն և տ պ ա վ ո ր ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն , ո ր ի ա ր ձ ա գ ա ն ք ն ե ր ը տ ե ղ ե ն գ տ ե լ ո չ մ ի ա յն տ ե ղ ա կ ա ն , ա յլև հ ա ր և ա ն մ յո ւ ս ե ր կ ն ե ր ի Լ ր ա տ վ ա կ ա ն ծ ա ռ ա յո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ո ւ մ . « Սա մ ե ծ ս լա տ ի վ է մ ա ս ն ա վ ո ր ա պ ե ս Ս վ ս տ ր ի ո Հ ա յո ւ թ յա ն և ր ն դ Հ ա ն ր ա պ ե ս ո զ Հ Հ ա յո ւ թ յա ն Հ ա մ ա ր , ք ա ն զ ի Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ի ր բ ա ն ա խ ո ս ո ւ թ յա մ բ ա մ ե ն ա բ ա ր ձ ր կ ե ր պ ո վ ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ի ն և ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը » :

Պ ա շ տ ո ն ա կ ա ն ճ ա շ կ ե ր ո ւ յթ ի ա վ ա ր տ ի ն , ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ի ր հ ա յր ա կ ա ն խ ո ս ք ն ո ւ ղ ղ ե ց Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը :

Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը շ ն ո ր հ ա կ ա լ ո ւ թ յո ւ ն հ ա յտ ն ե ց ա յս ջ ե ր մ ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յա ն հ ա մ ա ր : Ա պ ա շ ա ր ո ւ ն ա կ ե ւ ո վ ի ր խ ո ս ք ը Հ ա յ ո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն ի ն չ պ ե ս ա մ ե ն ո ւ ր , ա յս տ ե ղ և ս ա ռ ա ն ձ ն ա կ ի ո ւ ժ գ ն ո ւ թ յա մ բ շ ե շ տ ե ց ա յս օ ր վ ա հ ր ա մ ա յա կ ա ն ը ' տ ե ր կ ա ն գ ն ե լ ա ն կ ա խ ա ց ա ծ ս ե փ ա կ ա ն Հ ա յր ե ն ի ք ի ն և ա յդ ա ն կ ա խ ո ւ թ յա ն ո ւ ա զ ա տ ո ւ թ յա ն հ ո վ ա ն ո ւ ն ե ր ք ո ա զ ա տ ո ր ե ն գ ո ր ծ ո ղ Մ ա յր Ա թ ո ռ Ս ո ւ ր բ է ջ մ ի ա ծ ն ի ն . « Կ յա ն ք ը կ յա ն ք չ է ա ռ ա ն ց փ ո փ ո խ ո ւ թ յա ն : Ա ռ ա ն ց փ ո փ ո խ ո ւ թ յա ն կ յա ն ք չ կ ա . ո ւ զ ե ն ք կ ա մ չ ո ւ զ ե ն ք փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն պ ի տ ի լ ի ն ի : Բ ա յց ե ր բ մ ե ն ք դ ե ր ա կ ա տ ա ր կ լի ն ե ն ք ա յդ փ ո փ ո խ ո ւ թ յա ն մ ե ֆ , ա յդ ժ ա մ ա ն ա կ է , ո ր փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ը մ ե զ Հ ա մ ա ր ի մ ա ս տ կ ս տ ա ն ա , ա յլա պ ե ս մ ե ն ք զ ո Հ ը կ դ ա ռ ն ա ն ք փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն : Ա յս օ ր ա շ խ ա ր Հ ը կ փ ո խ վ ի , շա տ ա ր ա գ կ փ ո խ վ ի , և ա ր ա գ ո ւ թ յո ւ ն ն ա յն ք ա ն ս ր ը ն թ ա ց է , ո ր մ ա ր դ կ ա յի ն մ ի տ ք ը չ ի կ ա ր ո ղ ա ն ո ւ մ մ ա ր ս ե լ ա յդ բ ո լո ր ա ր ա գ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը :

Դ ա ր ե ր շ ա ր ո ւն ա կ մ ե ն ք օ տ ա ր ի կ ա մ ք ո վ շ ա ր ժ ա ծ ե ն ք : Մ ե ր կ շ ռ ո ւ յթ ը , մ ե ր գ ն ա ց ք ը օ տ ա ր ն ե ր ը ճ շտ ա ծ ե ն : Ե վ ա յդ բ ա զ ո ւ մ դ ա ր ե ր ի մ շո ւշո տ օ ր ե ր ի ց Հ ե տ ո ա յն պ ե ս դ ա ս ա վ ո ր վ ե ց ի ն դ ե պ ք ե ր ը , ո ր մ ե ն ք վ ե ր ս տ ի ն տ ի ր ա ց ա ն ք մ ե ր ա ն կ ա խ ո ւ թ յա ն ն ո ւ ա զ ա տ ո ւ թ յա ն ը : Ս ո վ ո ր ա կ ա ն դ ե պ ք չ է ր ս ա , ա յլշ ր ^ ա փ ո խ ի չ , ո ր ո վ հ ե տ և դ ա ր ե ր ի ե ր ա զ ա ն ք ն է ր ա յն : Մ ե ն ք ա յս օ րբ ա խ տ ա վ ո ր ն ե ր ե ն ք , ո ր ո վ Հ ե տ և շա տ ե ր ը մ ե զ ա յդ գ ա ղ ա փ ա ր ը , ե ր ա զ ն ո ւ տ ե ս ի լք ը տ վ ե ց ի ն , բ ա յց ի ր ե ն ք չտ ե ս ա ն ա յս օ ր ը :

Ս իրելի բ ա ր ե կ ա մ ն ե ր , փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ը պ ա տ ա Հ ե ց , բ ա յց ա ն Հ ր ա ժ ե շ տ է ա յս օ ր , ո ր ա զ գ ը ի ն ք ը փ ո խ վ ի : Ա յս փ ո փ ո խ ո ւ թ յա ն ն Հ ա մ ա պ ա տ ա ս խ ա նՀ ո գ և ո ր , ա զ գ ա յի ն , բ ա ր ո յա կ ա ն փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ա ռ ա ջ ա ն ա : Ա մ ե ն մ ա ր դմ տ ա ծ ո ւ մ է ա շ խ ա ր Հ ը փ ո խ ե լո ւ մ ա ս ի ն , բ ա յց ո չ ո ք է մ տ ա ծ ո ւ մ ի ն ք ն ի ր ե ն փ ո խ ե լո ւ մ ա ս ի ն : Ա ս ո ւ մ ե ն ՛ք ' ա շ խ ա ր Հ ը պ ի տ ի փ ո խ վ ի , բ ա յց ե թ ե մ ե ն ք չ փ ո խ վ ե ն ք , ա շ խ ա ր Հ ի փ ո փ ո խ ո ւ թ յո ւ ն ը ի ն չ պ ե ս կ ա ր ո ղ ե ն ք յ ո ւ ր ա ց ն ե լ : Ա ն կ ա խ ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ե ն ա լը ո ւ ր ա խ ո ւ թ յո ւ ն է պ ա տ ճ ա ռ ո ւ մ , բ ա յց ա ն կ ա խ ո ւ թ յո ւ ն պ ա Հ ե լը , ե ր կ ի ր ը շ ե ն ա ց ն ե լը ա յն ք ա ն է լ դ յո ւ ր ի ն գ ո ր ծ չ է :

64 Զ-Ա ԱՋՍ'14'ԾհՆ 1997

Այսօր Հայաստանն ո ւ Մայր Աթոռ. Ս. էջմիա ծինը Հայի պատասխանա տ վութ յունն ե ն : Նրանց մի բա ն պ ա տ ա հելու դ ե պ ք ո ւմ ոչ ոքինմեղադրելու. իրավունք չո ւն են ք, այլ մենք զմ եզ! Հետ ևա բա ր, բոլորս միասին, դ ո ւք ա յստ եղ' Ավստրիայոլմ, և Հա յությա ն մյուս զա նգվա ծներն էլ աչխարՀի տարբեր ծա գերում, պարզապես պարտավոր ենք գո րծելո ւ մեկ սիրտ, մեկ կամք և մեկ ա ռա քելութ յուն ունենա լով: Դեռ. բա զ ո ւմ դժվա րություններ ունենք Հաղթահարելու չփ ա խ չե՛նք ղրա նցից, որովՀետ և լա վ կամ վատ' դրանք մերն են : Այլ ձեռ ք տանք միմյանց և գործենք միա Հա մուռ կերպով, шпмлЪд մանր ո ւ փ ցուն Հաշիվների, մշտապես ունենա լով գեր ա գո ւյն շաՀի գաղափարը' այսինքն Եկեղեցի, Հա յրենիք, Ա զգ■ ե վ ես մա ղթ ում եմ, որ դ ո ւք ապրեք ա յղ գ ե ր ա գ ո ւյն չա Հո վ Ա ստ ուծո փ ա ռ ք ի , մեր Եկեղեցու պ ա յծա ռությա ն. Հայրենիքի չենացման և ա զգա յին բոլոր Հավաքական գաղափարների տ եսիլքների ո ւ երա զների իրականացման նախանձա խ նդրությա մբ: Եվ Աստված թող զորա վիգ լինի ձեզ երբեք տեղի չտ ա լու և նահանգ չապրելու Համար: Ամեն՛»:

Խ ոս ք ի ա վա ր տ ին Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ետ ը , ի ն շա ն գն ա հ ա տ ա ն ք ի և ի ր հա յր ա պ ետ ա կա ն հ ո գա ծո ւթ յա ն ու ուշա դ ր ո ւթ յա ն, Հ ա յ Ե կեղեցու բա ր ձ ր ա գ ո ւյն ' « Ս. Գ րիգոր Լուս ա վ ո ր ի չ» շք ա ն շա ն ո վ պ ա ր գ և ա տ ր եց Ս վստ րիա հա յ բա ր ե ր ա ր պ րն. Վ ւա դիմիր Հա ր ո ւթ յո ւն յա ն ի ն ' վ երջինիս եկեղ եցա շեն և ա զգա ն վ ե ր գ ո ր ծո ւնեո ւթ յա ն հ ա մ ա ր (տ ե՛ս էջ 133) :

Ապա Ն որին Ս րբությունը, բա ր ձ ր գ ն ա հ ա տ ե յո վ Ա վստ րիա յի հ ա յո ց վա րչութ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ի ծ ա վ ա լա ծ ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ը , ն ր ա ն ց բո լո ր ի ն ն վ ի ր ե ց « ԳԱ ՐԵԳԻՆ Ս » և « Ս. Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն Ը Ա ՐԱ ՐԱ ՏԻ ՀՈՎԱՆՈՒ Ն Ե Ր Ք Ո » մ ա կ ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ , ե ր կ կ ո ղ մ ք ա ն դ ա կ ն ե ր ո վ բ ր ո ն զ յա հ ո ւշա մ ե դ ա լն ե ր :

ՀՈՒՆԻՍ 29 , ԿԻՐԱԿԻ

Ս. ՊԱՏԱՐԱԳ ՀԱ ՅՈ Ց Մ. ՀՌ Ի Փ Ս Ի Մ Ե ԵԿԵՂԵՑՈ ՒՄ

Ա ռա վոտ յա ն ժա մը 10.30-ին Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը մ ա ս նա կցեց Հ ա յո ց գեղ եցկ ա տ ես Ս. Հ ռ ի փ ս ի մ ե ե կ եղ եցո ւմ մա տ ուցվող Ս ուրբ և ա նմա հ Պ ա տ ա ր ա գի ն: Պ ա տ ա րա գի չն էր Ա վստ րիա յի հ ա յո ց Ա ռա ջնորդ Մ եսրոպ ա րք. Գ ր ի գո ր յա ն ը : Պ ա տ ա րա գի ն ներ կ ա էի ն Ղ պ տ ի, Ա սորի, Կաթպիկ, Բ ուլղա ր, Լութերա կա ն, Ա նգլիկ ա ն Ե կեղ եցի ներ ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր ը , Վ ի են ն ա յի մ խ ի թ ա ր /ա ն ն ե ր ի հ ա յր ե ր ի ա բ բ ա հ ա յր ը , « դ ե ս պ ա ն ա տ ա ն ա շխ ա տ ա կ ի ցն ե ր ը ' դ ե ս պ ա ն ի գ լխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ , «Р го 0ո շռ էշ»-ի պ ա տ ա սխ ա ն ա տ ուները , Ավստրիա]ու՛մ հ ա վ ա տ ա ր մ ա գ ր վ ա ծ օտ ա ր ե ր կ ր յա դ ե ս պ ա ն ն ե ր , պ ե տ ա կ ա ն բ ա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն ա յր ե ր և բա զ մ ա թ ի վ հ ա յ հ ա վ ա տ ա ցյա լն եր :

Հը ն թ ա ց ս Ս. Պ ա տ ա ր ա գ ի ո ղ ջ ո ւ յն ի խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս ե կ ա վ պ ա տ ա րա գիչ Ս րբա զա նը, որը գ ե ր մ ա ն ե ր ե ն և հ ա յե ր ե ն լե զ ո ւն ե ր ո վ ներ կ ա ներ ի ն ևս մեկ ա ն գ ա մ ծա ն ոթ ա ցր եց Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի կ ե ն ս ա գ ր ա կ ա ն գ ծ ե ր ի ն և Ա վստ ր իա կ ա տ ա ր ա ծ ա յց ե լո ւթ յա ն մ ա ն ր ա մ ա ս ն ե ր ի ն : Ա յն ո ւհ ետ և Ս ր բա զա ն Հ ա յր ը հ ր ա վ ի ր ե ց Ն ո ր ի ն Ս րբութ յա նը' ի ր հա յր ա կա ն պ ա տ գա մ ը տ ա լու ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն և հ ա յ հ ա վ ա տ ա ցյա լ զա վ ա կ ն ե ր ի ն :

1997 Ա&Ս'հԱԾհՆ Զ-Ա 65

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ ՔԱՐՈԶԸ Մ. ՀՌԻՓՍԻՄԵ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

«Ս իրելի սրբազանք Հարգարժան Հյուրեր և թա նկա գին Հա վա տ ա ցյա լներ ' Հավատարիմ Հա յորղիք, որ կասլրիք Ավստրիո մեջ, Հատկապես ի Վիեննա, Սուրբ Հռիփ սիմե եկեղեցու օրՀնութ յա ն և Հոգևոր Հովա նա վորությա ն ներքո:

Առածին խ ոսքս, այս Սուրբ Պատարագին, այս սրբազան բեմեն գեպ ի երկինք Է ուղղվա ե' Աստուծո կուղղեմ խոսքս ասելով. « Փ ա ռ ք Ք ե զ , Ա ստ ոլա ծ, փ ա ՜ռք Ք ե զ , յա ղա գս ամենայնի, Տէր , փ ա ՜ռք Ք ե զ » :

Փ ա ռք Ք ե զ , որ ինձ տվեցիր այս դ եղ ցկ ա գո ւյն Հոգևոր պաՀերից մեկը, որ ես աղոթակից լի ն ե մ ի մ ժողովրդի Հետ միասին ա յս եկեղեցու մեջ, որ կա ռուցվել է մեր քրիստ ոնեությա ն դա րձի ամենակարևոր մեկ դեմքերից Սուրբ Հոիփ սիմեի ա նունով:

ԱշխարՀի բա զմա թիվ երկրներոլմ ես աղոթակից եմ դա րձել ի մ ժողովրդի զավակների Հետ , բա յց առածին ա նգա մն է ի մ 4 5 տարիների Հոգևորա կա նի կ յա ն քո ւմ , որ ես գտ նվո ւմ եմ ա յս տաճարի մեջ և , ձեր սրտերից ու Հոգիներից բխ ա ծ ձեր աղոթքին խ ա ռնելով ի մ ա ղոթքը, փ ա ռք եմ տալիս Ա ստ ծուն, որ այսպիսի եկեղեցի տվեց մեր ժողովրդին, որ գիտ ե եկեղեցին այսպես ա րժեցնել, լեցվել և լեցվիլ եկեղեցիով:

Ես ցա նկա նում եմ նա և Հա րգա նք ընծա յել ա յն ա նձին, որ բարերարը եղա վ ա յս եկեղ եցո ւ Հ ի մ ն ա դ ր ո ւթ յա ն , որին ես ճա նա չել ե մ ի մ ուսա նողությա ն օրերից' Ա նգլիա յո ւմ , տիկ. Ռոզ Թ րիքի: Ես նրան տ եսել եմ Լոնդոնի եկեղեցում, և նրա բա րերա րութ յունը մեծ նշա նա կություն ունեցա վ մեր երջանկահիշատակ նա խ որդի' Վ ա զգեն Ա Կաթողիկոսի օրոք, և այսօր ա յդ եկեղեցու մեջ մենք Հոգևո ր ա պ րումների մի Հոսանք ենք ա պ րում' կարողանալով Աստուծո Հետ Հա ղորդությա ն դա լ և իրար Հետ եղբա յրա կա ն ա պ րումներով զորանալ այս եկեղեցու միջոցով:

Նա և շնորՀա կա լություն ե մ ո ւզ ո ւմ Հա յտ նել Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Գրիդորյանին և այս գա ղ ութ ի ա զգա յին-եկեղեցա կա ն վ ա ր չո ւթ յա ն, որ Մեր այս ա յցելութ յա ն ա ռիթով էկումենա կա ն ա յդ մեծ ժողովին. Մեզ Հրավիրեցին և ա ռ ի թ տվեցին անդրանիկ Հովվապետ ական ա յց հ լո ւթ յո ւն տ ա լու Մեր սիրեցյա լ ժողովրդին:

Ապա վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ի ր խ ո ս ք ը շա ր ո ւն ա կ ե ց ա ն գ յե ր ե ն ո վ , շնո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե յո վ բո լո ր հ յո ւր ե ր ի ն ա յս ս ո ւր բ պ ա տ ա ր ա գ ի ն ի ր ե ն ց մ ա սնա կցո ւթ յունը բ ե ր ե լո ւ և ա ղոթա կա ն հ ա ղ ո ր դ ո ւթ յա ն մեջ գ տ ն վ ե լո ւ հ ա մ ա ր :

« ՅԱ ՆՈՒՆ Հ Օ Ր ԵԻ Ո Ր Դ Ի Ո Յ ԵԻ ՀՈ Գ Ի Ո Յ Ն Ս Ր Բ Ո Յ»

« Ես ե մ հ ա ց ն կ ե ն ա ց »

Այսպես խ ոսեց մեր Տերը' Հիսուս Քրիստ ոս: Եվ ք ի չ ա ռա ջ այս սրբազան բեմեն ավետարանից կա րդա ցվեց այն Հա տ վա ծը, որտեղ նկա րա գրվում էր , թ ե ինչպ ես Հիսուս երկու նկանակ Հա ցով և Հի ն գ ձկով կարողացավ կերակրել Հի ն գ Հազար Հոգիների: Ավետարանը պ ա տ մում է , որ երբ Հիսուս

66 Զ -է ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

Հավաքել էր աշակերտներին և Հսկա բա զմ ութ յուն էր ժողովվել Ւր չ ուՐ^Ը և ֊ քա ր ոզում էր , Հանկարծ °ր ը երեկոյացա վ և մարդիկ ուտ ելիք չունեին : Եվ աշակերտները մոտենալով աՍացին, որ արդեն երեկո Է, իսկ մարդիկ անոթի, թող ողԸ ժողովուրդը գնա և. ուտ ելու բա ն գնի իր Հա մա ր: Հ,իսուս վերցրեց իրենց մոտ եղած երկու նկանակն ո ւ Հինգ ձուկը, օրՀնեց և բա շխ եց, որով Հինգ Հազար Հոգիներ կերակրվեցին և տասներեք կողով Էլ ա վելացավ:

Ավետարանի ա յս պատգամի լո ւ յս ի տա կ, ես ո ւզ ո ւմ ե մ ձեր ուշա դրությունը և մտասևեռումը կենտրոնացնել Հացի գաղափարի վրա : Շատերն ասել են, որ մա րդու ամբողֆ կյա նքը վազք Է Հացի ե տ և ի ց: Հա ցը, որ ամեն օր ուտ ում ենք, չենք ա նդրա դա ռնում, թ ե որքան կարևոր Է մեր կ յա ն քո ւմ : Հա րցրեք մեկին, որ անոթի Է, թ ե ին չ Է ո ւզ ո ւմ նա ' ո՜չ ոսկի և ո՛չ Էլ արծաթ, այլ մի պատառ Հա ց: Առանց Հացի չկա ֆիզիկա կա ն կ յա ն ք : Այնքան ժամանակ, որ շնչում և ապրում ենք, Հացը մեզ Համար կենսական նշա նա կություն ունի : Առանց Հացի չենք կարող ապրել, բա յց մեր Տերը Հիսուս Քրիստոս Է նա և ասել, որ մարդը միա ՛յն Հա ցով չի կարող ա պ րել: Ա ռանց Հացի չի կարող ապրել, բա յց նույնքա ն ճիշտ Է, որ միայն Հա ցով մարդկային կյա նք չկա : Եվ երբ Հիսուս ասաց, որ «Ե ս եմ կյա նքի Հ ա ց ը », ի ՞ն չ ուզեց փոխանցել ժողովրդին ո ւ ա չխ ա րՀին: Ես չորս տեսակ Հացեր եմ տարբերակում' ֆիզիկա կա ն, իմացական, ընկերային և Հ ո գ և ո ր : Ժամանակ եղավ, որ մեր ժողովուրդը ֆիզիկական Հաց չո ւնեցա վ , և շատերը Հացի պակասից մ եռ ա ն: Սովը սարսափելի բա ն Է, որի Համար մարդիկամենազազրելի արարքների են դ ի մ ել: Այսօր Հացի պակաս չո ւն ե ն ք ' փ ա ռք Աստուծո: Ւնչպես ես Հաճախ եմ ա սել, մենք այսօր տ ա ռա պ ում ենք Հացի ա ռա տ ությունից և ոչ թ ե չգ ո յո ւթ յո ւն ի ց : Հ ո-ոմեական Հզոր կա յսրությունն րնկա վ, որովՀետև. Հռոմեացի զինվոր ներլլ իրենք իրենց Հա նձնել Էին խ նճույքների և ուտել խ մելու և ա յդ պատճառով Էլ կորցրին իրենց կա յսրութ յունը: Բայց մենք միայն Հացով չենք կարող ա պ րել:

Ձեր « Հովհաննես Շիրա զ» դպ րոցը, որ ես տեսա երեկ, դա ուրիշ մի փ ո ւռ Է իմացական Հացի փ ո ւռ : Գիտ ությունը, Հմտ ութ յունը, իմա ստ ութ յունն են, որ մա րդուն ընտրանքի կա րելիություն են տ ա լիս: Հետ ևա բա ր, երկրորդ Հացը մսւքի հացն Է, որ մեր կյա նքին իմաստ կտա, արժեքները չա փ ելու, կշռելու և դրա ն ցից լա վա գույնը , վեՀը ընտ րելու:

երրորդը ընկերային հացն Է' միասին ապրել կարողանալու ս ն ո ւն դ ը : Ասվել Է, որ « մարգ Էակը ընկերային Էակ Է » , որը նշանավոր փիլիսոփա Արիստոտելի խոսքն Է: Եթե ո ւզ ո ւմ եք մա րդուն չա ր չա ր ե լ, ո չ մի Հա րվա ծ մի տ վեք նրան, ա յլ ա ռա նձնա ցրեք մի սեն յա կո ւմ , որ ոչ մեկի Հետ Հա րա բերություն չունենա : Ա ռա նձնությունը ա մենամեծ դժոխ քն Է: Չ զգա լ ուրիշի ներկա յությունը ք ո մեշ, չլինել ուրիշի Հետ , Հա մա յնությունը չզ գ ա լ' ա յդ ժամանակ ք ո անձի բանտարկյալը կլինես: Ներդաշնակորեն ապրե,ր ընկերային Հաց Է և նրա մեԼ Է մեր երջա նկությունը:

Ջորրոդը' հոգևոր հացն Է և Հիմա ա շխ ա րՀում ամենակարևորը այս Հոգևոր Հացն Է: Գրացի ժողովը, որ տեղի ունեցա վ, ա շխ ա րՀում կրոնական վերազարթոնքի նշաններից մեկն Է: Ներկայումս ա մբոզ? ա շխ ա րՀում և բոլոր կրոնների մեշ մի նոր վերազարթոնք կա : Մարդիկ ա նդրա դա ռնում են

<ШРЭ տաՀ Ա- "՜Վ ե մ Ьи Н Ս տ եղծիչի: Մարդը կա րողութ յուն ունի,բա յց ա յդ կա րողությունը իրեն տրվել Է Աստուծո կողմից: Եվ եթ ե ա յռ կա րողությա մբ ինքն իրեն Աստված նկատի, այն ժամանակ Է, որ կընկնի:

1997 ԱՋՍԻԱԾԻՆ Զ-Ա 67

Մենք աշխարհի և. կ յա նքի տերը չե ն ք , ա յլ տ նտ եսները: Ա յսօր ա յդ. կրոնական զա րթոնքն է , որ տ եսնվում է և ' մեր Մայր Հա յրենիքի, և ' նախկին

Խորհրդային Մ իությունից դուրս եկող երկրներ ի մեջ, և ' Եվրո պ ա յում, և ' Ա մերիկա յոլմ: Նոր վ երա րթ նոլթ յուն կա ամբողջ ա շխա րհում, որովհետև մարդիկ զ գ ո ւմ են, որ նյութա կա ն, իմացական հաց ունենա լով հա նդերձ, ա ռա նց ընկերային և հոգևոր հացի՝ Աստծուց եկա ծ հոգևոր ներշնչման և մեր ա ռ Աստված ունեցա ծ երա խ տ ա գիտ ությա ն զգա ցում ի, մենք կդա ռնա նք բռնա պ ետ ներ .*

Այսօր ես եկել եմ ձեզ ա յս հոգևոր հացից մի բաղարջ բ ե ր ե լո ւ : Նրանք, ովքեր եղել և ճա նա չում են էջմիա ծինը, անպայման պիտի ա նդրա դա ռնա ն, որ 1 7 0 0 տարիներից ի վեր հավատքի հացն է բա շխ վ ո ւմ ' Լուսա վոր չ ի լո ւ յս հավատքի հետ միասին, մեր ող ՚է հ ա յո ւթ յա նը: Ես ցա նկա նում եմ, որ այստեղ Ավս ա րիա յում , էֆմիածնի՚ մանրանկարն ո ւ ճ ա ռա գա յթ ը եղող Սուրբ Հռիփ սիմեի ա յս տաճարից շունչ ա ռնեք, լո ւ յս ա ռնեք, հոգևոր հաց ա ռ ն ե ք : Աշխա րհում չկա մեկ հայ եկեղեցի, որի մեջ էջմիա ծինը ներկա չլի ն ի : էջմիա ծինը արևն է և մեր եկեղեցիները' ճա ռա գա յթ ներ ը: Աշխարհի չորս ծա գերում գտ նվող մեր եկեղեցիները ա րևից ճա ռա գա յթա ծ շա ռա վիղներ են և ա րևի լո ւյս ը ունեն իրենց մ եշ : Ա յգ լո ւ յս ը պետք ունենք բ ո լորս էլ այս տան մ եշ : Աստված ձեր բոլոր գործերին և ընտանիքներին հա ջողութ յուն տա, բա յց մի մոռա ցեք ձեր մեծ ընտ ա նիքը:

Սիրելիներ, Աստված է մեզ տ վել, ի ն չ որ մենք ունենք, և ի ն չը որ մեր ձ ե ռ ք ո վ ենք ձ ե ռ ք բե ր ե լ, Աստուծո տվածի միջոցով ենք ձ ե ռ ք բ ե ր ե լ: Եթե Աստված մեզ բա նա կա նութ յուն, ա ռ ո ղ ջո ւթ յո ւն , ժամանակ և կա րողութ յուն չտ ա ր, մենք որտեղից պիտի կարողանայինք մեր անձնական հա ջողութ յունները ունենա լ: Այս բա րիքները Ա ստ ծուց ե ն : Նա, ով չ ի կարողանա այս բա րիքին բա րի քով պատասխանել, սիր ույն սիրով պ ա տ ա սխա նել, նա ճշմարտորեն մա րդ չ է և հ ա յ: Ի նչ որ Աստված պիտի պահանջի մի օր ' Իր տվածը չէ , այլ Իր տվա ծից ձեր ձ ե ռ ք բերա ծը, որ Ա ստ ծուն, ա զգին, Եկեղեցուն կ ընծա յեք , և դրա նով է , որ կմեծա նա ք: Ա ՛յս է կ յա ն քիճշմա րտ ությունը: Դ ուք այստեղ ե ք , Ավստրիո մեջ կա պ րիք, ա յս բա րգա վա ճ ո ւ խաղաղ երկրի մեջ, և ես կցանկանամ, որ ձեր կ յա ն քը լի նի ա յս չորս տ ա րա ծքներով' ֆիզիկա կա ն, իմա ցա կա ն, ընկերա յին և հոգևոր մի լե ց ո ւն , երջանիկ կյա նք և կարողանաք ձեր կ յա նքը բա շխ ել նա և ձեր եղբա յրա - կիցներին, որտեղ էլ որ նրանք կարիքը ունենա ն, որովհետ և նրանով է , որ պիտի մեծա նա ք, քա նզի ք ո երջա նկությունը մեկն է , իսկ ուրիշին տ ա լով * կրկնապատիկ, որովհետև նրա երջա նկությունը կավելանա ք ո երջա նկութ յա ն վ ր ա : Ա յս է մեր քրիստոնեական հավատքի դա սը: Եվ այսօր մեր նոր Հա յա ստ ա նի, նոր Հա նրա պ ետ ությա ն և Մայր Ա թոռ Սուրբ էջմիա ծնի մեջմենք սկսել ենք մի նոր կ յա ն ք , եկե՛ք ձ ե ռ ք -ձ ե ռ ք ի տանք և ամեն բա նից վեր նկա տ ենք Ա ստ ուծո փ ա ռ ք ը , մեր ա զգի պ ա տ իվը, մեր Հա յր են ի քի հ զո րո ւթ յունը , մեր Եկեղեցու բա րգա վա ճումը:

Ահավասիկ այս մտ ա ծումներն էին, որ ես ուզեցի բա ժա նել ձեզ հետ այս ա ռաջին քա րոզով Սուրբ Հռիփ սիմե տ ա ճա րում՛»:

Ա յնուհետ և Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ա ն գ յե ր ե ն ո վ ք ա ր ո զ ի հ ի մ ն ա կ ա ն մ ի տ քը ա վելի ս ե ղ մ գ ծ ե ր ո վ խ ո ս ե ց ն եր կ ա հ յո ւր ե ր ի հ ա մ ա ր , ա պ ա շա ր ո ւն ա կ ե ց ' ա սելով .

68 Զ-է Է&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

«Կցանկանայի, որ ի մ խ ոսքի ավարաին, իբր և կնիք, այս սկիհը նվիրել Սուրբ Հռիփ սիմե եկեղեցուն' սիրելի սրբազանին, և սա ա յդ հոգևոր հացի մատակարարման ա ղբյուր թ ո ղ լի ն ի : Եվ երբ ա յնտ եղից հա ղորդվեքՔրիստոսի մարմնի ու արյան հետ, զգա ցեք նա և Սուրբ էշմիածնի հավատքը

և Հա յրենիքի սերը. Ա մեն»:Հ ա վ ա ր տ ս ր բ ա զ ա ն պ ա տ ա ր ա գ ի , ե կ ե ղ ե ցո ւ կ ողքի ս ր ա հ ո ւմ , ի

ներկա յութ յա ն բա զ մ ա թ ի վ հ ա վ ա տ ա ցյա լներ ի , Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ը Հ ա յ Ե կեղեցու «Ս . Ն երսես Շ ն ո ր հ ա լի » երկրո րդ կա րգի շք ա ն շա ն ո վ պ ա ր գ և ա տ ր ե ց Ա վստ րիո հ ա յո ց վ ա ր չո ւթ յա ն ա տ ե ն ա պ ե տ Ա րմ են Ո ւթ ո ւճ յա ն ի ն ' բ ա ր ձ ր գ ն ա հ ա տ ե լո վ ն ր ա ա զ գ ա յի ն ա ն ս ա կ ա ր կ գործունեութ յունը (տ ե՛ս էջ 134):

վ եր ջո ւմ տ եղ ի ո ւն ե ցա վ ա ջա հա մ բույր :

ԱՅՑԵԼՈՒ ԹՅՈՒՆ ՔԼՈՍԹՐՆՈՅԲՈԻՐԳԻ Ս. ԼԵՈՊՈԼԴ ՎԱՆՔԿ եսօրից հ ետ ո , ժա մը 16 .00-ին , վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յցելեց

վ ի ե ն ն ա յի ց հ ա ր ա վ գ տ ն վ ո ղ . Ս տ որին Ա վստ րիո մ ա ր զի Ք ւո ս թ ր ն ո յբո ւր գ ի Ս. Լեոպ ոլդ վ ա ն ք : Ա յստեղ Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ի ն , վ ա ն ա հոր և Ս տ որին Ա վստ րիո մ ա րզպ ետ է ր վ ի ն Փ րեոլի գլխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ, դի մ ա վ որ եցի ն վա նա կա ններ ն ու ա շխ ա րհիկ պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւն եր ը , ո ր ո ն ք վ եհ ա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի ն ծա ն ոթ ա ցր եցին վ ա ն քի պ ա տ մ ո ւթ յա ն ը : Ն շենք , որ Ժ Զ դ ա ր ո ւմ ա յս վ ա նքի մոտ և վա նա կա նների վ ճռա կա ն մա սնա կցո ւթ յա մբ է կա սեցվել ու վ եր ջնա կա ն հ ա ր վ ա ծ տ ր վել թ ո ւր ք ա կ ա ն նե ր խ ո ւժ մ ա ն ը ի Վ ի են ն ա : Փ ա ս տ ո ր են ա յս վ ա ն քի մոտ է վճռվ ել Ե վրոպ ա յի բ ա խ տ ը և ձեռ ք բե ր վ ե լ ա զա տ ութ յունը :

Ս. Լեոպ ոլդ տ ա ճա րո ւմ տ ե ղ ի ո ւն ե ցա վ գ ո հ ա բա ն ա կ ա ն մ ա ղ թ ա ն ք ' Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի հ ա ն դ ի ս ա պ ե տ ո ւթ յա մ բ , հ ա վ ա ր տ ո ր ի բա ր ի գա լս տ յա ն և ո ղ ջո ւյն ի խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս ե կ ա վ ա բբա հ ա յր ը , ա պ ա հ ր ա վ ի ր եց Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ի ն ի ր խ ո ս ք ն ուղղեԼու ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն :

Նորին Ս րբությունը փ ա ռ ք և գո հո ւթ յուն հ ա յտ ն ե ց Ա ստ ծուն, որ գ տ ն վ ո ւմ է ա յսպ իսի մի պ ա տ մ ա կա ն նշա նա կութ յուն ունեցող վ ա ն ք ո ւմ և ը ն դ հ ա ն ր ա պ ես տ ա րա ծքո ւմ , որ տ եղ մի ա մ բո ղ ջ ժո ղ ո վ ր դ ի և, ի ն չո ւ չ է ' նա և քա ղ ա քա կր թ ութ յա ն բ ա խ տ ն է որ ոշվ ել. « Ա յս վա յրը ձեզ համար ունի այն նշա նա կությունը, ի ն չ մեզ համար Ավարայրն ո ւ Սարդա րա պ ա տ ը»: Ապա, ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ա լո վ վ ա նա կա նո ւթ յա ն դ ե ր ի ն ու նշա նա կ ութ յա նը Ե կեղեցու կ յա նքում . Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ ս ո ւյն վ ա նքի վ ա ն ա կ ա ն ն եր ի ն ' գն ա հ ա տ ե լո վ նա և ն ր ա ն ց ծ ա վ ա լա ծ հ ա ս ա ր ա կա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յո ւն ը : Վ երջո ւմ Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը , օ ր հ ն ե չո վն եր կ ա ներ ի ն և շնորհա կա լութ յուն հ ա յտ ն ելո վ , ո ր ա ռ ի թ ը ն ձ ե ռ ն վ ե ց ա յս էլ երկրո րդ ա ն գ ա մ վա նա կա ն միջա վա յր ա յցելեէու ի ր հ ո վ վ ա պ ե տ ա կ ա ն շր ջ ա գ ա յո ւթ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ , ի ր խ ո ս ք ը ե զ ր ա փ ա կ ե ց ' ա ս ե լո վ . «Ե սայսպիսի վանքերի մեՀ կլսեմ ոչ միայն այսօրվա աղոթքի և երդերի ձա յնը, այլե- դա րերի: Ես գա լիս եմ մի այնպիսի երկրից' Հա յա ստ ա նից, որտեղ բա զմա թիվ վանքեր կան, որոնք թ ե և այսքան ճոխ և շքեղ չե ն , բ ա յց իրենց գողտրիկ վիճակով ներշնչող հոգևոր մթնոլորտի վկաներն ե ն : Ես օրհնում եմ ձեզ և ա ղոթում, որ Աստված առավել ում և կա րողութ յուն տա ձեզ Իր փ ա ռքի և մա րդկությա ն բա րօրությա ն ծա ռա յութ յա ն մ ե շ » :

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Զ - է 6 9

Ե կ եղեցուս ւոեղի ո ւն ե ց ա ծ ա ղ ո թ ք ի ց հեւոո, Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը վ ա նքի ս եղա նա տ ա նը հ յուրը ե ղ ա վ Ս տ որին Ա վստ րիո մ ա ր զպ ե տ է ր վ ի ն Փ ր ե ո յի :

ՀՈ Ւ ՆԻՍ 30, ԵՐԿՈՒՇԱԲԹԻ

ԱՅՅԵԼՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԴԵՍՊԱՆԱՏՈՒՆ

Ե րկուշա բթի ա ռա վ ո տ յա ն ժա մ ը 10 .00-ին Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յցելեց Վ ի են ն ա յո ւմ գտ ն վ ո ղ Հ Հ դ ե ս պ ա ն ա տ ո ւն : Դ ե ս պ ա ն ա տ ա ն շ ե ն ք ի մ ուտ քին Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն դ ի մ ա վ ո ր եցի ն դ ե ս պ ա ն Ա շոտ Ո սկա նյա նը, խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն Սամվել Մ կ ր տ չյա ն ը և Ն ո րին Ս րբութ յա նն ա ռ ա ջն ո ր դ ե ցի ն հ ա յո ց դ ես պ ա ն ո ւթ յա ն ն հ ա տ կ ա ցվ ա ծ հ ա ր կ ա բա ժ ի ն :

Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ն ա խ Տ ն օ ր հ ն ե ք ի կ ա ր գ կ ա տ ա ր ե ց ա յս տ ե ղ , ա պ ա , ի ր խ ո ս ք ն ո ւղ ղ ե լո վ դ ե ս պ ա ն ո ւթ յա ն ա շխ ա տ ա կ ի ց ն ե ր ի ն , ի ր ո ւրա խ ութ յո ւն ը հ ա յտ ն եց , որ ա յս օր գ ր ե թ ե բո լո ր երկ ր ներ ո ւմ հ ա յկ ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ց բ ա ց ի գ ո յո ւթ յո ւն ո ւն ե ն ն ա և ա ն կ ա խ Հ ա յր ե ն ի ք ի դ ե ս պ ա ն ա տ ն ե ր ը ' « որպես մի փոքրիկ Հողա տ ա րա ծություն Հայաստան երկրից: Սա մեր բոլորի տ ունն է ' փոքրիկ Հա յա ստ ա նը, Հետ ևա բա ր ա շխ ո ւյժ և գործուն պա Հենք այս տ ո լն ր :

Որքան երջանիկ ե մ ես, որ այս առավոտ ի մ ա չքերը ա րևին բա ցելով ա յցելեցի Անկախ Հայաստանի Հա նրա պ ետ ությա ն դեսպ ա նա տ ուն, որտեղ ի մ մեջ յուրա տ եսա կ ա պ րումներ և զգա ցումներ են ա րթնա նում ' արժանապատվությա ն զ գա ցո ւմ , որ ես մի ա զգի զավակն ո ւ Հովվապետն ե մ , որ արժանի կերպ ով ք ա յլո ւմ է մ յուս ա զգերի շա րքում ' իր դիմա գիծ Ե ռ ա գո ւյն ո վ :

Հա յոց այս տ ունը, ի մ մտ ա ծումով, կոչվա ծ է երկու բա ն մեկնա բա նելու' աշխարՀին ներկայացնել Հայաստանը և ա զգերի մեջ եղա ծ, ա յս պ ա րա դա յին' Եվրոպական քա ղ ա քա կր թ ութ յո ւնը , մշա կույթը փոխանցել Հա յա ստ ա ն:

Ես ա ղոթում ե մ Ա ստ ծուն, որ միշտ Հովանի և ապավեն լի նի բոլորի գ , որպեսզի կարողանաք եռա նդուն գո րծունեութ յա մ բ արժանավայել կերպով ներկայացնել մեր Ազատ ո ւ Անկախ Հա յրենիքը Մայր Հա յա ստ ա նը» :

Ա յնուհետ և մ ե ծ ա ր գ ո դ ե ս պ ա ն Աշոտ Ո ս կ ա ն յա ն ն ի ր ե ր ա խ տ ա գ ի տ ո ւթ յո ւն ը հ ա յտ ն ե ց Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ա յս պ ա տ վ ա բ ե ր ա յց ե յո ւթ յա ն և տ ա ն օր հ ն ո ւթ յա ն հ ա մ ա ր , վ ս տ ա հ ե ց ն ե լո վ , ո ր ա յդ հ ա յր ա կ ա ն օր հ նո ւթ յո ւնը ա ռա վե[ թ ա փ պ ի տ ի հ ա ղ ո ր դ ի և ն պ ա տ ա կ ա սլա ց դ ա ր ձ ն ի դ ե ս պ ա ն ա տ ա ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յո ւն ը : Ա պ ա հ ա ր գ ա ր ժ ա ն դ ե ս պ ա ն ը Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ծ ա ն ո թ ա ց ր ե ց դ ե ս պ ա ն ա տ ա ն ա շխ ա տ ա կ ի ցն ե ր ի ն և ծ ա վ ա լա ծ ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ի ն , ո ր ո ն ք , ի ր բ ն ո ւ- թ ա գ ր մ ա մ բ , չա փ ա զ ա ն ց Լա րվա ծ ե ն և տ և ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յո ւն ե ն պ ա հ ա ն ջո ւմ մի ք ա ն ի ո ւղ ղ ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ :

Վ երջում տ ր վ ա ծ հ յո ւր ա ս ի ր ո ւթ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ Ն ո ր ի ն Ս ր բութ յունն ու դ ե ս պ ա ն ո ւթ յա ն ա շխ ա տ ա կ ի ցն ե ր ը կ իսեցին ի ր ե ն ց մ տ ա ծ ո ւմ ն ե ր ն ու խ ո հ ե ր ը դ ե ս պ ա ն ո ւթ յա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ի և դ ր ա ն ց զ ա ր գ ա ց մ ա ն վ ե ր ա բ ե ր յա լ:

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈՒՆ ԿՐԹԱԿԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Վ ա յոց դ ե ս պ ա ն ա տ ո ւն ա յց ե թ ւթ յո ւն ի ց հ ե տ ո ^ ձ հ ո ս ք ա ո ո ւ - Վ եհա փ ա ո Հա յր ա պ ետ ն ա յցելեց ԱՎս1ոէ № Ի ^ Հ0 О п сШ е»-/.թ յո ւն ' ո ւղ ե կ ցո ւթ յա մ բ Մ եսրոպ ս ր բ ա զ ա ն իներկա յա ցուցի չներ պ րպ ր - Յոնա կ ի և Շտ իրնեւ ա Ի- Ն ո րին

Ն ա խ ա ր ա ր ո ւ թ յա ն շ ե ն ք ի մ ո ւ տ ք ի ն Դ Ի * ք 4 Փ № * * է Հ Տ թ

Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ն ա ռ ա ջ ն ո ր դ վ ե ց Մ շ ա կ ո ւ յթ ի լ ն ձ ա վ ա ր /ե զ -

Գ ե ր ը ր ի ա շ խ ա տ ա ս ե ն յա կ , ո ր տ ե ղ կ % Ա ի ո լ ն ե ց ա ծՏ ի կ . Գ ե ր ը ր ը պ ա տ ր ա ս տ ա կ ա մ ո ւ թ յո ւ ն հ ա տ ն ց ե ա //

Լ ի ա ^ ո ւ „ ա ս

""Т ь ^ "Т ^ ш ф ш п <ա „ա պա Ը հոլթ ա ,ա ս գ որ ա,ս Ա ^ա կ ա Ա խ ո սա կցութ յունը ա պ ա գա յում ա ռա վել գ ո ր ծ ն ա կ ա ն բ ն ո ւյթ կկրի, և■ երկու երկրներ ի ա յս ն ա խ ա ր ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ս եր տ հ ա մ ա զ ո ր կց պ իտ ի նպ ա ս տ ե ն մշա կույթի ա ռա վել զ ա ր գ ա ցմ ա ն ը :

ԱՅՑ ԵՎ ԸՆԹ ՐԻՔ ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ ՎԱՆՔՈՒՄԵ ր եկո յա ն ժա մ ը 18-00-ի ն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յց ե ւե ց ա ն ց յա լ

դ ա ր ա ս կ զբի ն Վ ի ենն ա յո ւմ հ ա ս տ ա տ վ ա ծ Մ խ ի թ ա ր յա ն մ իա բա նութ յա նը. Մայր եկեղեցու մուտ քին Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն դ ի մ ա վ ո ր ե ց ի ն < ™ մից ՛ա յստեղ ժ ա մ ա ն ա ծ Կ ա թպ իկ Հ ա յե ր ի Կ ա թողիկոս- Պ ա տ րիս չրք Հո վ հ ա ն ն ե ս -Պ ե տ ր ո ս Ժ Ը Գ ա սպ ա րյա նը, ն ր ա ն ուղեկցող Վ ա րդա ն եպ իսկոպ ոսը, Վ ի ե ն ն ա յի Մ խ ի թ ա ր յա ն մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն ա բ բ ա հ ա յր Պ ողո ս վ ր դ . Կ ոջոյա նը, մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր և հ ա յ հ ա վ ա տ ա ց յա լն ե ր : « .Հ ր ա շ ա փ ա ռ »-ո վ տ ա ճա ր մ ուտ ք գո ր ծելո ւց հ ետ ո , Ն ո ր ի ն Ս րբությունն ա ռա ջն որդ վեց Մ խ իթա րյա ն վ ա ն ք, ուր տ ե ղ ի ո ւն ե ց ա վ ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն և

հյո ւր ա սիր ութ յո ւն :Մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն ա բ բ ա հ ա յր Պ ողոս վ ա ր դ ա պ ե տ ը , մ ե ծ պ ա տ ի վ

հա մա րեչով Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ներ կ ա յո ւթ յո ւն ն ա բբա հ ա յր ո ւթ յա ն մեջ, շնորհա կա լութ յուն հ ա յտ ն եց ա յս հա յր ա կա ն ա յց ե թ ւթ յա ն հ ա մ ա ր :

Ա բբա հոր խ ո ս ք ի ց հ ետ ո Ն ո րին Ս րբությունն ի ր պ ա տ գ ա մ ը տ վ եց ներկա ների ն .

«.Սիրելի Գասպարյան Կաթողիկոս-Պատրիարք Հա յ Կաթողիկե Հա մա յնքի, սիրելի ա բբա Հա յր, չատ սիրելի միաբան եղբա յրներ և սիրելի ժողովուրդ Հա յոց,

Մեծ ուրա խ ութ յուն է ինձ Համար մի ա նգա մ ևս գտ նվիլ այս տան մեԼ: Այս տունը չենք լինելուց ա ռյսջ, ինձ Համար Հոգիի մի Հոսանք է : Բա ցում էինք Տա չյա նների, Ակինյանների և ա յլոց գրքերը և ա րձա նա գրվա ծ էր Վ ի ենն ա : Մեղ Համար Հա յ մ շա կ ո ւյթ ի , ա րվեստ ի, գր ա կ ա ն ո ւթ յա ն ,կրոնական, աստվածաբանական, ծի սա գիտական, կանոնագիտական և այլ մարզերի մեջ ուսումնա սիրությա ն ամենաբեղմնալից կենտրոններից մեկն է եղել Մխիթարյան միա բա նությունը թ ե ՛ Վենետիկի մեջ և թ ե ' Վիեննայի մ եջ: Ես ա նցյա լ դեկտեմբերին ա յցելեցի Վենետիկ և այսօր ուրախ եմ, որ վեց ամիս Հետո ոյոնվում եմ Վիեննա յի միա բա նությա ն այս ծոցի մ ե ջ : Եվ ա յլևս

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՀՈՎՀԱՆՆԵԱ-ՊԵՏՐՈՍ ԺԸ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ-

ՊԱՏՐԻԱՐՔԻ ՀԵՏ ՎԻԵՆՆԱՅԻ ԱԽԻԹԱՐՅԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ

ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆՈՒՄ

ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՁԵՈԱԳՐԱՏԱՆԸ

1997 ԱԶՍ՜ԻԱԾՒՆ Զ-Ա 71

« Վիեննա » բա ռը ի ն ձ ’ Համար գրքի մեջ երևա ցող, պ ա տ մությա ն մեջ միայն արտահայտված- բ ա ռ չէ , ա յլ կենդա նի, գործող Հա ստ ա տ ո ւթ յուն է փ ոքրա թիվ, բա յց սրտանց . նվիրյալների, որոնք պ ա Հում են Մխիթար ա րբա Հոր ժ ա ռ ա ն գ ը : Ւրապես մի նվիրա կա ն ժ ա ռ ա ն գ, որ ա մբողջՀա յութ յա նն է պատկանում, և ի բ ր և Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս ես ցա նկա նում եմ սա գնա Հա տ ել: Կուզեմ այստեղ Հիշեցնել մեկ բա ն, որ ավելի ք ա ն 1 0 5 տարի առաջ այստեղով ա նցա վ ի մ երջանկահիշատակ նա խ որդներից Խրիմյան Հա յրիկը, որ կաթողիկոս ընտ րվելուց Հետո Երուսաղեմից գ ն ո ւմ էր էջմիա ծին, և ՃանապարՀին կանգ ա ռա վ Վ իեննա յում : Եվ ա յդ ժամանակ Մխիթարյան Հայրերից մեկը բա րիգա լստ յա ն խ ոսք ասաց, որին պատասխանելով Խրիմյան Հա յրիկը իրեն Հա տ ուկ Հա նկա րծա խ ոսոլթյա մբ պատասխանեց ' ասելով. « Ի նչ կ ո ւզեք , եղեք, դ ո ւք ի մ զավակներն ե ք » : Մեկ գա ր ի վեր ա յդ խ ոսքերը երբեք չեն Հնա ցել' թ ա րմ են այսօր ի մ Հ ո գ ո ւ և մտ քի մ ե ջ : Եվ այսօր գա լով մեր Մայր Հա յրենիքից, մեր Մայր Ա թոռ Սուրբ էջմիա ծնից, ո ւզ ո ւմ եմ, որ բոլո րգ էլ զ գա ք, որ ա յդ տ ունը ձեր տ ունն է , ա յդ Հա յրենիքը ձեր Հա յրենիքն է , ին չ էլ որ լինեն մեր պատմական զա րգա ցմա ն եղան ա կն երը :

Ես շատ ուրա խ եմ, որ ա յս ա ռիթով այստեղ է նա և ի մ սիրեցյա լ եղբա յր Գասպարյան Կ ա թողիկոս-Պ ա տ րիա րքը, որի Հետ երկար տ ա րիների մտ երմություն ո ւն ե ն ք : Ես կրկին ի մ խորը ուրա խ ութ յունն ե մ Հա յտ նում ձեր մեջ գտ նվելու ա յս գեղ եցկա գո ւյն ա ռիթի Համար և մ ա ղթ ում , որ Աստված օրՀնի ձեր բոլոր գո ր ծեր ը , և ա րժա նա վորա բա ր կրեք Մ խ իթա րյա ն ավանդների ժա ռա նգորդը լի ն ե լո ւ պատիվը. Ա մ ե ն »:

Այս մ տ ե ր մ ի կ հ ա ն դ ի պ ո ւմ ի ց հ ե տ ո , Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը Հ ո վ հ ա ն ն ե ս -Պ ե տ ր ո ս Ժ Ը Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս -Պ ա տ ր ի ա ր ք ի և ա բ բ ա հ ո ր ո ւղ եկ ցո ւթ յա մ բ շո ւր ջ մ եկ ու կես ժ ա մ շ ր ջ ե ց մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն թ ա ն գ ա ր ա ն ն եր ո ւմ , ծա ն ո թ ա ցա վ գ ր ա դ ա ր ա ն ի ն և ն ո ր հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն :

Ե րեկոյա ն ժա մը 20 .0 0 -ի ն վ ա ն քի ս ե ղ ա ն ա տ ա ն ը տ ր վ ե ց պ ա շտ ո ն ա կ ա ն ը ն թ ր ի ք ' ի պ ա տ ի վ Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի : Ը ն թ ր ի ք ի ն հ ր ա վ ի ր վ ա ծ էի ն Վ ի ենն ա յի ա րքեպ ի ս կո պ ոս Ք ր ի ս տ ո ֆ Շ յո ն բ յո ռ ն ը , կ ա րդի նա չ Ք յո ն ի գ ը , Վ ի ե ն ն ա յի պ ա պ ա կ ա ն ն վ ի ր ա կ ը , Հ Հ դ ե ս պ ա ն ն ո ւ դ ե ս պ ա ն ա տ ա ն ա շխ ա տ ա կ ի ց ն ե ր ը , Լ ի բ ա ն ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն դ ե ս պ ա ն ը , «Р го 0 пеШ е» -/1 պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւն ե ր ը և մ ե ծ թ վ ո վ հ յո ւր ե ր , վ ա ն ք ի բ ա ր ե ր ա ր ն ե ր :

Հ յո ւր ա ս ի ր ո ւթ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ ո ղ ջ ո ւ յն ի խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս ե կ ա վ ա բբա հ ա յր Պ ողոս վ ա ր դ ա պ ե տ ը , որ ի ր և մ ի ա բա ն ո ւթ յա ն ա ն ո ւն ի ց շն ո ր հ ա կ ա ւո ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե ց Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ա յս ո ւր ա խ ա ռի թ ա յցելո ւթ յա ն հ ա մ ա ր : Ա յնուհետ և ի ր սրտ ի խ ո ս ք ն ա ս ա ց Վ ա տ իկա նի դ ե ս պ ա ն և Վ ի են ն ա յո ւմ պ ա պ ա կ ա ն նվ ի ր ա կ ը , որ Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն նա խ փ ո խ ա ն ց ե ց Հ ռ ո մ ի Հ ո վ հ ա ն ն ե ս -Պ ո ղ ո ս Բ Պա պ ի ե ղ բա յր ա կ ա ն ո ղ ջո ւյն ն ե ր ը , ա պ ա վ եր հ ա ն ե ց Գ ա ր ե գ ի ն Հ ա յր ա պ ե տ ի մ ի ջ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ա ս պ ա ր ե զ ո ւմ . Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի մ ի ջև փ ո խ ա դ ա ր ձ գ ո ր ծ ա կ ց ո ւթ յա ն և ա ռ ա վ ե լ մ ե ր ձ ե ց մ ա ն ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ ջ ա ն ք ե ր ն ո ւ ն ա խ ա ն ձ ա խ ն դ ր ո ւթ յո ւն ը , ա ս ելո վ . « Մենք ո ւշ ի ֊ո ւշ ո վ Հետ ևեցինք Գրացի Р ժողովին և պետք է ա սել, որ Զերդ Ս րբությա ն դա սա խ ոսութ յունը գերա զա նցեց ամեն ի ն չ : Պետք է ա սել, որ ա շխ ա րՀա յնա ցող ա յս

72 Զ-Ա ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Ժամանակաշրջանում այն նոր մտածողության ա ռիթ տվեց րոլորիս. Ղ ւք իրավամբ չեչտ եցիք քրիստ ոնեությունը և քրիստոնեական միությունը խ ոսքից և բա նա ձևումներից առավել կ յա նքով վկա յելու և կ յա նքով ապրելու

ա նՀրա ժեշտ ութ յոլնր»:Ը ն թ ր ի ք ի վ ե ր ջ ո ւ մ ն ե ր կ ա ն ե ր ի ն ի ր խ ո ս ք ն ո ւ ղ ղ ե ց Վ ե հ ա փ ա ռ

Հ ա յր ա պ ե տ ը . « „ « / . ,«Ս իրելի ներկաներ' անգամներ Մխիթարյան միա բա նությա ն Հոգևոր

եղբա յրներ և Հ յո ւր ե ր : Սա ի մ վերջին ընթրիքն է Վ իեննա յում ձեզ Հետ միասին այս ա յցելությա նս ընթա ցքին: Ես խորապես զգա ցվա ծ եմ ևչնորՀակաշ այն բա րի, ջերմ և սրտակից խ ոսքերի Համար, որ այստեղ արտահայտվեցին: Նաև մասնավոր չնորՀա կա լություն Հա յր Պողոսին ևՄխիթարյան միաբանության անդամներին այսքան սրտբաց և ա նկեղծ վերա բերմունքի Համար, որ ցուցա բերեցին Հա նդեպ Ամենա յն Հա յոց Կաթողիկոսը, որով իրենց Հարգանքն են ց ո ւ յց տալիս Սուրբ էշմիածնի և

Մայր Հա յրենիքի նկատմամբ:Եվ ինչպես սկզբում ասացի, այս տունը մտ նելուց Հետ ո, ես ի մ Հարազատ

տան մեջ եմ գտ նվում , որովՀետև մենք ունենք Հասարակաց, միասնական ա յնպ իսի կապեր մեր Հա վա տ քի, լե զ վ ի , մ շա կ ո ւյթ ի , ի ն քն ո ւթ յա ն գիտ ա կցությա ն մարզերի մեջ, որովՀետ և մենք չենք կարող ա յլ կերպ լի նել, եթ ե Հավատարիմ ենք մեր դարավոր ինքնութ յա նը:

Ա յս օ ր ը , ճիշտ է , ի ն չպ ե ս Հ ա յր Պ ողոսն ա ս ա ց , պ ա տ մ ա կ ա ն չ է ա յն ի մ ա ս տ ո վ , ո ր ո վ Հ ե տ և Հ ա ր ա զ ա տ տ ն ի ց Հ ա ր ա զ ա տ տ ո ւ ն ե մ դ ա լի ս , ս ա կ ա յն Հ ս կ ա տ ա ր բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն կ ա : Ա յդ ա յն է , որ ա յս օ ր ե ս գ ա լի ս ե մ նորՀ ա յա ս տ ա ն ի ց , գ ա լի ս ե մ ո չ թ ե ա յն Ա թ ո ռ ի ց , ո ր ո չ ի ն չ չ է ր կ ա ր ո ղ ա ն ե լա ռա նց թ ույլտ վո ւթ յա ն և պաշտոնական ձևա կերպ ումների, ա յլ աղատ,վ ե ր ա ն ո ր ո գ վ ո ղ Ս ա յր Ա թ ո ռ ի ց : Ես գ ա լի ս ե մ ձ ե ր և մ ե ր բ ո լո ր ի ս Հ ա ս ա ր ա կ ա ց մ ե կ Տ ն ի ց : Ա յս օ ր ա յդ Տ ո ւ ն ը բ ո լո ր ի ս ա ն խ տ ի ր կ ա ր ի ք ն ո ւ ն ի : Հ ե տ և ա բ ա ր կ ե ր պ ա ր ա ն ա փ ո խ վ ա ծ Հ ո գ ո վ լծ վ ե ն ք ա յդ ա ն ա ն ց ա ն ե լի Տ ա ն Հ ո գ և ո ր և ա զ գ ա յի ն շ ի ն ա ր ա ր ո ւթ յա ն գ ո ր ծ ի ն » :

Ա պ ա վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը ֆ ր ա ն ս ե ր ե ն ո վ ի ր խ ո ս ք ն ո ւ ղ ղ ե ց և մ տ ա ծ ո ւ մ ն ե ր ը կ ի ս ե ց օ տ ա ր հ յո ւ ր ե ր ի հ ե տ : Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը Վ ա տ ի կ ա ն ի դ ե ս պ ա ն ի ն դ ի մ ե ց ' ի ր ե ղ բ ա յր ա կ ա ն ո ղ ջ ո ւ յն ն ե ր ը փ ո խ ա ն ց ե չ Հ ո վ հ ա ն ն ե ս - Պ ո ղ ո ս Բ Պ ա պ ի ն , ի ն չ պ ե ս ն ա և Վ ի ե ն ն ա յո ւ մ ա ն ց կ ա ց ր ա ծ ա յս մ ի ք ա ն ի օ ր ե ր ի և ջ ե ր մ ը ն դ ո ւ ն ե լո ւ թ յա ն հ ա մ ա ր ի ր շ ն ո ր հ ա կ ա լո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը հ ա յտ ն ե ց Շ յո ն բ յո ռ ն ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ի ն , կ ա ր դ ի ն ա լ Ք յո ն ի գ ի ն , «Р го ОпегНе» կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւ թ յա ն ը , ա ս ե յո վ . « Մ ե ն ք ա յս պ ե սե ղ բ ա յր ա կ ա ն ս ե ր տ Հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա մ բ ' ս ի ր տ -ս ր տ ի և ձ ե ռ ք - ձ ե ռ ք ի պ իտ ի ա պ ա ց ո ւց ե ն ք ա շ խ ա ր Հ ի ն , որ մ ե կ նպ ա տ ա կ ո ւ ն ե ն ք և Հ ա վ ա տ ա ր ի մ ե ն ք Ա ս տ ո ւծ ո կ ո չի ն X

Ո ւշ ե ր ե կ ո յա ն ա վ ա ր տ վ ե ց ա յս ս ի ր ո ճ ա շ ն ո ւ յո ւ ր ա տ ե ս ա կ ո ղ ջ ե ր թ ի ը ն թ ր ի ք ը , ո ր ո վ և ե զ ր ա փ ա կ վ ե ց Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Հ ա յր ա պ ե տ ի ա յց ե լո ւ թ յո ւ ն ը Ա վ ս տ ր ի ա ' Գ ր ա ց և Վ ի ե ն ն ա

ք ա ղ ա ք ն ե ր ը , ո ր ը կ ա ր ե յի է ա ս ե լ , ն ո ր հ ո ր ի զ ո ն ն ե ր ո ւ գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յա ն դ ա շ տ բ ա ց ե ց Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ հ ա մ ա ր , ի ն չ պ ե ս ն ա և տ ե ղ ի ք տ ա յո վ բ ա զ ո ւ մ խ ո ր հ ր դ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա յս օ ր վ ա ք ր ի ս տ ո ն յա ա շ խ ա ր հ ո ւ մ և Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի կ յա ն ք ո ւ մ տ ի ր ո ղ խ ն դ ի ր ն ե ր ի շ ո ւ ր ջ :

1997 ԱՋՍ՚ՒԱԾԻՆ а -ս уз

ՀՈ Ի ԼԻ Ս 1, Ե Ր Ե ՔՇԱ Բ Թ Ի

ՄԵԿՆՈՒՄ

Հո ւլի ս ի 1-ի ա ռ ա վոտ յա ն, հ րա ժեշտ տ ա լո վ Վ ի ենն ա յի ն , Վ եհա վւա ո Հ ա յր ա պ ե տ ը մ եկ ն ե ց Մ ոսկվա ' ն ա խ ա գ ա հ ե լո ւ Կ րեմփ « Ո ա պ ե ն յա ն » թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ « Հ ա յ Եկեղեցու գա նձերը » ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս ի բ ա ց մ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւթ յա ն ը : Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յա ն ը ճ ա ն ա պ ա ր հ ե լո ւ էի ն եկելԱ վստ ր իա հ ա յո ց Ա ռա ջնորդ և Կ ենտ րոնա կա ն Ե վ րո պ ա յի Հ ա յր ա պ ե տ ա կա ն պ ա տ վ իրա կ Մ եսրդպ ա րք. Գ րի գոր յա նը, վ ի ե ն ն ա յո ւմ ուսա նող Մ ա յր Ա թոռի մ ի ա բ ա ն Մ ա շտ ոց ա բ ղ . ժ ո ռ ո յա ն ը , «Р го О пеп1е » - /г ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր ը , Հ Հ դ ե ս պ ա ն Ա շոտ Ո ս կ ա ն յա ն ը , խ ո ր հ դ ա կ ա ն Ս ա մվել Մ կր տ չյա նը , թ եմ ի վա րչութ յա ն ա տ ե ն ա պ ե տ Ա րմեն Ո ւթ ուճյա նը, բ ա ր ե ր ա ր Վ լա դ ի մ ի ր Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն ը և ո ւր ի շ ա զ գ ա յի ն ն ե ր ու բ ա ր ե ր ա ր ն ե ր :


ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՄՈՍԿվԱՑՈԻՄ

ԺԱՄԱ ՆՈՒՄՀուլիս ի 1-ին, տ եղա կա ն ժա մ ա նա կով ժա մը 15.00-ին, Ա մենա յն Հ ա յո ց

Կաթողիկոս Գ ա ըեգի ն Ա -ն , ուղեկ ցութ յա մ բ « է ջ մ ի ա ծ ի ն » ա մ սա գրի խ մ բա գ ի ր Բ ա գր ա տ ա բղ. Գ ա յստ յա նի, Վ ի ենն ա յի ց ժա մ ա ն եց Մ ոսկվա : Օ դա նա վա կա յա նի ն ա խ ա գա հ ա կ ա ն սպ ա սա սրա հ ում Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ետ ին դիմա վորելու էր եկեյ Մ ոսկվա յի ե Հ ա մ ա յն Ռ ուսիո Ա լեքսիյ Բ Պ ա տ ր ի ա ր քը ' Ռ ուս Ե կեղեցու բա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր ո վ . Ռ ո ւս ա ս տ ա ն ի Դ ա շն ո ւթ յա ն մ շա կո ւյթ ի փ ո խ ն ա խ ա ր ա ր Մ ի խ ա յի լ Շվիդկոյը. Կ րեմյի ա րգելո ց - թ ա ն գա ր ա ն ի տ ն օ ր ե ն Ի ր ի ն ա Ռ ո դիմ ցևւսն: Ռ ուսա ստ ա նի և Նոր Ն ա խ իջևա նի հ ա յո ց Ա ռա ջնորդ Տ ի ր ա ն ա րք . Կ յուրեղյա նը գլխ ա վ ո ր ո ւմ էր դիմա վորող հ ա յո ց պ ա տ վիրա կութ յա նը, որի թ վ ո ւմ էին թեմա կա ն խ ո ր հ ր դ ի ն ա խ ա գ ա հ վ ա ր դ գ ե ս Ա րծրունին, Հ ա յա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն մ շա կ ո ւյթ ի ն ա խ ա ր ա ր Ա րմ են Ս մբա տ յա նը, Հա յա ս տ ա ն ի կրոնից գ ո ր ծ ո ց կոմ իտ եի ն ա խ ա գ ա հ Լա զա ր Աուջյանը, Հա յա ս տ ա ն ո ւմ քր ի ս տ ո ն եո ւթ յա ն պ ետ ա կ ա ն կրոն ը ն դ ո ւն մ ա ն 1700-ա մ յա կի տ ո նա կա տ ա ր ո ւթ յո ւնն եր ի կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն գ ր ա ս ե ն յա կ ի վ ա ր ի չ-տ ն օ ր ե ն Մ եսրոպ ա րք. Ա շճյա նը, Հ Հ դ ե ս պ ա նո ւթ յա ն դ ես պ ա ն ո ր դ և լի ա զո ր նա խ ա ր ա ր Ռ ո ւբեն Ա զի զբե կ յա ն ը և դ ե ս պ ա ն ա տ ա ն բո լո ր ա շխ ա տ ա կիցներ ը, տ եղա կա ն մ ա մ ո ւլի և Լրա տ վութ յա ն բա զ մ ա թ ի վ ներկա յա ցուցի չներ :

Ս պ ա սա սրա հում երկու Վ եհա պ ետ ների հ ետ տ ե ղ ի ո ւն ե ց ա վ փ ո քր ի կ հ ա ր ցա զրույց , որ ին հ ա ջո րդ եց, ի պ ա տ ի վ Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ի , Ռ ուսա ց Պ ա տ րիա րքի կողմից կ ա զմ ա կերպ վ ա ծ հ յո ւր ա ս իր ութ յո ւնը :

Ապա բա վ ա կա նի ն բա զ մ ա մ ա ր դ և պ ա տ կ ա ռելի շ ա ր ա ս յո ւն ֊թ ա փ ո ր ն ուղ ղ վ եց դեպ ի Ս. Դ ա նիլով յա ն տ ա ճա րի հ յո ւր ա տ ո ւն :

ՀՈ ՒԼԻՍ 2, ՉՈ ՐԵ Ք ՇԱ Բ Թ Ի

« ՀԱ Յ ԵԿԵՂԵՑՈՒ Գ Ա Ն Ձ Ե Ր Ը »ՑՈ ՒՑԱ ՀԱ ՆԴ ԵՍ Ի ԲԱՑՈՒՄԸ

Հո ւլի ս 2 - ի կեսօրի ց հ ետ ո , ժա մը 13.30-ին, Կրեմլի Պ ա տ րիա ր քա կա ն ա ռ ա ն ձ ն ա տ ա ն ը Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ա ն դ ի պ ե ց Հ ա մ ա յն Ռ ո ւս ի ո Ա լեքսիյ Բ Պ ա տ րիա ր քին : Պ ա տ ր ի ա ր քա ր ա նո ւմ կ ա զ մ ա կ ե ր պ վ ա ծ ջ ե ր մ ընդունեւութ յունց և հ յո ւր ա սիր ութ յո ւնի ց հ ետ ո , երկու Հ ո վ վ ա պ ե տ ե ր ի գ յխ ա վ ո ր ա ծ պ ա տ վիրա կութ յունները շա ր ժ վ ե ցի ն դ ե պ ի Ո ւսպ ենսկա յա զ ա ն գա կ ա տ ո ւն -թ ա ն գա ր ա ն , ուր տ ե ղ ի ո ւն ե ցա վ մա մլո ա ս ո ղ ի ս : ՄաԱչո ա ս ո ւլի ս ի ն , բ ա ց ի երկու Ե կ ե ղ ե ցի ն ե ր ի հ ո գ և ո ր ա ռ ա ջն ո ր դ ն ե ր ի ց , մ ա սնա կցո ւմ էի ն Ռ ուսա ստ ա նի Դ ա շնութ յա ն մշա կույթի փ ո խ ն ա խ ա ր ա ր Մ ի խ ա յի լ Շ վ ի դ կ ո յը և Հ ա յա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն մ շա կ ո ւյթ ի ն ա խ ա ր ա ր Ա րմեն Ս մ բա տ յա ն ը : Ա ս ո զ ի ս ը , ո ր ի ն մ ա ս ն ա կ ց ո ւմ էի ն զա ն գ վ ա ծա յի ն լրա տ վ ութ յա ն մ իջոցների ա վ ե փ ք ա ն 100 ն ե ր կ ա յա ցուցիչներ , վա ր ում էր Կրեմլի թ ա ն գ ա ր ա ն ի տ ն օ ր ե ն Ի ր ի ն ա Ռ ո դ ի մ ցև ա ն :


Վ երջինիս ո ղ ջո ւյն ի խ ո ս ք ի ց հեւոո, բ ա զ մ ա բ ն ո ւյթ հ ա ր ցեր ուղ ղ վ եցի ն երկու հ ո վ վ ա պ ետ ներ ի ն , որ ին հ ա ջո ր դ ե ց բա ցմ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւթ յո ւն ը : Ն ա խ ո ղ ջո ւյն ի և ը ն դ հ ա ն ո ւր ն ե ր ա ծ ա կ ա ն խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս եկա վ Մ ոսկվա յի և Հ ա մ ա յն Ռ ուսիո Ա լեքսիյ Բ Պ ա տ րիա ր քը.

« Զ երդ Ս ր բո ւթ յո ւն ' սիրեցյա լ եղբա յր ի Քրիստ ոս Ծ ա յրա գույն Պատրիարք և Կաթողիկոս Ամենայն Հա յոց Գարեգին Ա, Հայաստանի Հա նրապ ետ ությա ն մշա կույթի նախարար մեծա րգո տիար Արմեն Սմբատյան, Ռուսաստանի Դա շնությա ն մշա կույթի փոխնախարար մեծա րգո տիար Միխայիլ Շվիդկոյ, գերաշնորհ և հոգեշնորհ հայրեր, թա նկա գին ք ո ւյր ե ր և եղբա յրներ.

Սրտագին ողջունում եմ ձեզ այսօր, որ Մոսկվայի հիմնա դրութ յա ն 8 5 0 - ր դ տ ա րում հավաքվել եք ա յստ եղ' Ռ ոլսիա յի սրտ ում, Մոսկովյան Կրեմլի սրբությունների կողքին' նշելու հայկական քրիստոնեա կա ն մշա կույթի մեծ հ ո բելյա ն ը :

Այս երկու հոբելյա նները գնա հա տելով որպես հայ և ռուս ժողովուրդն երի հոգևոր մտ երմությա ն Նշանակալից խ որհրդա նիշ, մենք բ ա ց ո ւմ ենք Սուրբ էշմ ի ածնի գա նձերի ցուցա հա նդեսը' նվիրվա ծ Հա յա ստ ա նում քրիստ ոնեութ յա ն պետական կրոն հռչակման 1700-ա մյա կիՆ :

Քրիստ ոսի Եկեղեցու պ ա տ մ ութ յո ւնը հ իշում է ա յն բա զմ ա թ ի վ հալածանքներն ո ւ ո ղ բեր գո ւթ յո ւն ն եր ը , որոնք ամրացրեցին Իր հոտի հավատքն ո ւ ք ա շո ւթ յո ւն ը : Մյուս Եկեղեցիների հետ հավասարապես Հա յ Եկեղեցին և ս , Աստուծո Խոսքի համար խ ս տ ա դոլյն հալածանքներ կրելով հեթանոսական աշխարհից, քա րոզիչների խ իզա խ ութ յա ն և մարտիրոսների ա րյամբ հա ռնեց Սուրբ Հ ո գ ո ւ ուժա կա նությա ն մեջ:

Մենք հիշատակում ենք Մեծ Հա յքի ա ռա ծին Հա յրա պ ետ Ս. Դրիգոր Լուսա վորչի հոգևոր սխրանքները, ո ւմ շնորհիվ նախկին քրիստ ոնեա հա լա ծ հայոց Տրդա տ Դ արքան ոչ միայն ինքը դա րձա վ Քրիստ ոսի հա վա տ քին, ա յլև քրիստ ոնյա հռչա կեց ամբողջ Հայկական պ ետ ութ յո ւնը :

Հանրահայտ փաստ է , որ Հայաստանի քրիստ ոնեութ յա ն պետական կրոն հռչա կումը ավելի վաղ է , ք ա ն ա ռա ք ելա հավաս ար սուրբ Կոնստանտին կա յսեր , կողմից Հռոմեակա ն Կայսրության քրիստ ոնեութ յա ն պաշտոնական ը ն դ ո ւն ո ւմ ը : Ա յդ պատմական դարաշրջանը մենք գնա հա տ ում ենք ո չ միայն քրիստ ոնեա կա ն հավատքի քա րոզութ յա ն ա զա տ ությա ն, ա յլև Քրիստոսի Եկեղեցու անխախտ հիմքի վրա ժողովուրդների հոգևոր միութ յա ն ա ռ ո ւմ ո վ : Սա պատմական վկա յութ յունն է այն բա նի , որ մա րդիկ, իրենց սրտերը բա ցելով ա ռա քյա լների և նրանց հաջորդների քա ր ոզութ յո ւնների ա ռջև , շատ շուտ ով հ ո գև ո ր ա ռա տ պ տ ուղներ տ վեցին Տի ր ո ջը , կա րողա նա լով պահպանել և բազմապատկել Սուրբ Հ ո գ ո ւ շնորհ լուսա վորութ յա ն պ ա րգևը ' իրենց ստ եղծա գործա կա ն ներուժը ծա ռ ա յե ցն ելո վ քրիստ ոնեա կա նմշա կույթի արարմանը:

Հ ա յ եկեղեցական արվեստի հոբելյա նա կա ն ցուցա հա նդեսը, նվիրվա ծ Հա յա ստ ա նում ք ր ի ս տ ո ն եո ւթ յա ն պետական կրոն ը ն դունմ ա ն 1 7 0 0 - ամյակին, կոչվա ծ է բա ցա հա յտ ելու Հայաստանի ա զգա յին քրիստ ոնեա կա ն մշա կույթին բնորոշ գծեր ը , որի համար մենք խորապես շնորհակալ ենք Զերդ Ս րբությա նը, Մոսկվայի բնա կիչներին այսպիսի եզակի հնա րա վորություն ը ն ձ եռելո ւ համար' ծա նոթա նա լու հայ վարպետների եկեղեցական արվեստի

76 Զ-Ա ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

սքանչելի ստ եղծա գործություններին: Մենք Համոզված ե ն ք , որ այս բ ն ո ւյթ ի մշա կութա յին ձեռնա րկները մ եծ դրա մա գլուխ են Կողովուրդների մերձեցման, անՀասկացողության և թշնամանքի ՀաղթաՀարման և սիրո ու վստահության Հաստատման ՛գործում:

Ռուս Ուղղափառ, և Հա յ Լուսավորչական Եկեղեցիների Հա րա բերութ յունները մշտապես Համակված են եղել եղբայրական փոխՀասկացո- ղությա ն ոգով և բարեկամական կապերով: Մենք Հուսով ենք, որ ա յդկապերը պիտի ամրապնդվեն և ընդլա յնվեն, որպեսզի մենք բոլորս աճենք « շնորՀօք և գիտ ութեա մբ Տեառն մերոյ և Փ րկչին Յիսուսի Քրիստ ոսի» (Բ Պետր. Գ 18):

Ւ սրտե Զերդ Սրբությանը մ ա ղթ ում ենք երկար տարիների օրՀնյալ ծա ռա յութ յուն Մ եծ Հա յքի քրիստ ոնյա ժողովրդին, և թ ող Ամենազոր Տերը պաՀի ձեր ժողովրդին խ ա ղա ղությա ն, բա րգա վա ճությա ն և բարեպաշտ կյա նքի մեջ. Ամեն՛»:

Նորին Ս րբություն Ա լեքսիյ Բ Պ ա տ րիա րքի ո ղ ջո ւյն ի ա մ են ա ջե ր մ ա րտ ա հ ա յտ ութ յո ւններից հ ետ ո , պ ա տ ա սխ ա ն խ ո ս ք ո վ հ ա ն դ ե ս եկ ա վ Ա մենա յն Վ ա յոց Հա յր ա պ ետ ը .

« Զերդ Ս րբություն, սիրեցյալ եղբա յր ի Քրիստոս Պատրիարք Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո Ալեքսիյ Բէ սիրելի Հոգևոր եղբա յրներ, մեծա րգո մշա կույթի նախարարներ Ռ ուսաստանի Դ ա շնությա ն և Հա յա ստ ա նի Հա նրա պ ետ ությա ն, Հայա ստա նի Հա նրա պ ետ ությա ն ՍաՀմանագրական Դատարանի և 1700-ա մյա կի տոնակատարությունների պետական Հա նձնա ժողովի նա խ ա դա Հ պ րն. Գագիկ Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն և Ռ ուսա ստ ա նի Դաշնության ՍաՀմանագրական Դատարանի նախագաՀ պարոն Բարկչայ, սիրելի քո ւյր ե ր և եղբա յրներ.

Այս անկրկնելի և անքննելի պա Հին, ես ի մ ա ղոթքն ե մ Հղ ո ւմ Աստծուն ասելով' ՇնորՀակալ եմ, ով Տեր, որ ինձ այսպիսի մի պատմակերտ իրա դա րձությա ն արժանացրիր, որ ես , ի բր և Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս, Ռուս Եկեղեցու Հովվապետ ի մ սիրեցյալ եղբա յր Ա լեքսիյ Բ ֊ի Հետ , Մոսկվա քա ղա քի այս նշանավոր Կրեմլի թ ա նգա րա նում պիտի բա ցում ը կատարեմ Ք ո Եկեղեցու' Հա յ Եկեղեցու զավակների ձ ե ռ ք ի աշխատանքի գ ո ր ծ եղող գանձերի ցոլցա Հա նդեսի. «.Փ ա ռք Ք ե զ , Ա ստ ուա ծ, փ ա ռք Ք ե զ , յա ղա գս ամենայնի, Տէր, փ ա ռք Ք ե զ » :

Սիրելի եղբա յր, մենք այսօր Հա յ Եկեղեցու 1700-ա մ յա կի տոնակատ ա րությունների առածին ձեռնարկն ենք իր ա գոր ծո ւմ և սա Հա մա րում ենք մի տեսակ ա յդ մեծ Հոբելյա նի նախատոնակը: Մ իևնույն ժամանակ թ ո ղ այս ցոլցա Հա նդեսը Մեր ընծան լինի Մոսկվայի Հիմնա դրութ յա ն 850-ա մյա կի տոնակատարոլթան: Այսպիսով կրկին ո ւ կրկին ա նգա մ Հա ստ ա տ ում ենք այն իրողութ յունը , որ Հավատքը, արվեստն ո ւ մշա կույթը աշխարհագրական և ժամանակային ոչ մի սաՀման չե ն ճ ա ն ա չո ւմ : Բա ցեչով ա յսցոլցա Հա նդեսը, մենք թ ևա կոխ ում ենք նոր փ ուլ Հա յ և Ռ ուս Եկեղեցիների, պ ետ ությունների և ժողովոլրդների բա րի Հա րա բերությունների: Տրամաբանական էր 1700-ա մյա կի ա յս ձեռնարկը սկսել Մոսկվայից, որովՀետ և Հայաստանի և Ռուսաստանի միՀև եղած Հա րա բերությունները վերքին երեք Հա րյուրա մյա կում մեծ դեր են ունեցել Հայաստանի պ ա տ մությա ն ևմշա կույթի մ ե \ : ™

Ց Ո Ի Ց Ա Հ Ա Ն

УПОМ МУ31.1. М О С К О ВС К И !! К Р Е М Л Ь "

V А К М Е Ш 1 А 1 Х Г с н и н с нЕХН 1В1П 01Ч 114 Т Н Е Б Т А Т Е М С & С М

О Р Т Н Е М О к ( Ж К К Е М Ы !Ч

Հ Ո Ի Լ Ի Ս ՕԳՈՍՏՈՍ ! н о л ь - а в г у с т 1997 л л - У - д и с и з т

«ՀԱ Յ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԳԱՆՁԵՐԸ» ԱԼԲՈՄԻ ՇԱՊԻԿԸ

ՑՈ

ՒՑԱ

ՀԱՆ

ԴԵ

ՍԻ

Բ

ԱՑ

ՈՒՄ

Ը

ՎԵՀ

ԱՓ

ԱՌ

ՀԱ

ՅՐԱ

ՊԵ

ՏԸ

ԿՏ

ՐՈՒՄ

է

ՑՈ

ՒՑԱ

ՀԱՆ

ԴԵ

ՍԻ

ԵՐԿՈ

Ւ ՀՈ

ՎՎ

ԱՊ

ԵՏ

ԵՐ

Ը

ՑՈ

ՒՑԱ

ԴՐ

ՈՒԹ

ՅՈ

ՒՆԸ

Դ

ԻՏ

ԵԼԻ

Ս

е՜ճ

Տ 2 ? зот 2 յ յ х.со —1

1 Iсо ՃՅ Э гг а х. X. с_= -Ч

И5 ё2 3с:со

1997 ԱԶՍ՜ԻԱԾՒՆ Զ-Ա 77

Մենք մեր ժողովրդի ա նունից ամենախորը զգա ցումներով շնորհա կա լութ յո ւն ենք Հա յտ նում Ձերդ Սրբությանը Լ Կրեմլի թա նգա րա նի տ նօրենութ յա նը այս սքա նչելի ընդա ռա ջումի Համար, էֆմիածնի տ ա րեգրությա ն մե^ պիտի արձանագրենք « Մոսկվայի և Կրեմլի օր Մայր Ա թոռի պ ա տ մությա նմ ե ջ » :

« Հա յ Եկեղեցու գա նՅերը» ց ո լցա Հա ն դ ե ս ը իյորՀրդա նիշն է մեր եղբա յրո ւթ յա ն: Եվ այսօր մենք պ ա տ մությունը չէ , որ պիտի Հիշենք, այլ գա լիք տարիները պիտի Հիշեն այս օրը, որ Կրեմլում ներկայացվել է Հա յ Եկեղեցին: Մենք վկան ենք դ ա ո ն ո ւմ եղբայրական Հա մա գործա կցությա ն և. վախ Հա րա բերությա ն: Այս քա յլո վ մենք լա վա գույն դասն ենք տալիս ներկա ապրող և գա լիք սերունդներին:

Թ ող Ա ստ վա ծ ա ռա վել սերտ ա ցնի մեր եր կ ո ւ Եկեղեցիների և. պ ետ ությունների բարեկամական ավանդական կապերը Իր փ ա ռ քի և մեր երկու ժողովուրդն երի բա րիքի Համար. Ա մեն» :

Բ ա ցմ ա ն ժ ա պ ա վ են ը կտ ր ելո ւց հ ետ ո , երկու Հ ա յր ա պ ե տ ն ե ր ը շր ջե ց ի ն թ ա ն գ ա ր ա ն ի դ ա հ լի ճ ն ե ր ո վ ու ևս մեկ ա ն գ ա մ դ ի տ ե ց ի ն և հ ի ա ցա ն հ ա յ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ա ր վ ե ս տ ի գ ո հ ա ր ն ե ր ո վ , ո ր ո ն ք ո ւ ր վ ա գ ծ ո ւմ ե ն Հ ա յ Ե կեղեցու Ժ -Ժ Թ դ ա ր ե ր ի պ ա տ մ ութ յո ւնն ու մ շա կ ո ւյթ ը : Ց ո ւ ց ա փ ե ղ կ ե ֊ ր ո ւմ բ ա զ մ ա թ ի վ ց ո ւց ա ն մ ո ւշն ե ր ի կ ո ղ ք ի ն ն ե ր կ ա յա ց վ ա ծ է ի ն Հ ա յ Ե կեղեցու ա յն պ ի ս ի ս ր բո ւթ յո ւններ , ի ն չպ ի ս ի ք է ի ն Ն ո յա ն Տ ա պ ա ն ի մ ա սունքը , Խ ո տ ա կ ե ր ա ց Ս. Ն շա նի Փ ր կչա կ ա ն Խ ա չա փ ա յտ ի մ ա ս ո ւն ք ո վ մ ա ս ն ա տ ո ւփ ը , (Ժ Գ դ ա ր ), Թ ա դ ե ո ս Ա ռա քյա լի և Հ ա կ ո բ Մ ծբնա Հ ա յր ա - պ ետ ի ա ջերը և ա յչն, ո ր ո ն ք հ ա տ կա պ ես գր ա վ ե լ էի ն ա յցեչո ւն ե ր ի ն :

Այս ցո ւց ա հ ա ն դ ե ս ո վ ն շա ն ա վ ո ր վ ե ց Հ ա յո ց ա շխ ա ր հ ի ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յա ն պ ետ ա կ ա ն կրոն ը ն դ ո ւն մ ա ն 1700-ա մ յա կի տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ս կ ի զ բն ո ւ մ ո ւտ ք ը : Ս ա կա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը է ջ մ ի ա ծ ն ա խ ո ս ա յս ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս ը ձ ո ն ե ց նա և Մ ոսկվա ք ա ղ ա ք ի 850-ա մ յա կ ի ն , ա յս ծ ի ր ի մ եջ կ ա տ ա ր վ ելի ք տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւթ յո ւն ն եր ի ն , ո ր պ ե ս ա ոա ջի ն ը ն ծ ա Ռ ուս Ո ւղղ ա փ ա ռ Ե կեղեցուն և Պ ետ ութ յա նը Հ ա յ Ե կեղեցու կ ո ղ մ ի ց :

Սա ա ռ ա ջի ն ի ր ա դ ա ր ձ ո ւթ յո ւն ն էր , ե ր բ հ ա յ մ ա ր դ ո ւ ն ե ր ա շխ ա ր հ ի թ ռ ի չք Հ ա յ Ե կեղեցու գա ն ձ ե ր ը ն ե ր կ ա յա ն ո ւմ էի ն ա շխ ա ր հ ի ն և ի ր ե ն ց ա ղ ա ղ ա կ ո ղ Լռությա մբ վ կ ա յո ւմ 1700-ա մ յա ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն կ յա ն ք ի վ ա վ եր ա կ ա նո ւթ յա ն մ ա ս ի ն : Պ ա տ մութ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ բ ա զ ո ւ մ ա ն գ ա մ ն ե ր ե ն ճ ա ն ա պ ա ր հ ո ր դ ե լ ն ր ա ն ք ' ա ն ց ն ե լո վ ա ք ս ո ր ի , ա վ ե ր ի , տ ա ր ա գ ր ո ւթ յա ն պ ո ր ա ն ն ե ր ո վ , բ ա զ ո ւ մ ա ն գ ա մ ն ե ր ե ն փ ր կվ ել հ ր ի ո ւ սրի ճ ա ր ա կ ո ւմ ն ե ր ի ց : Եվ հ ա յ մ ա րդո ւ հ ետ միս ու ա րյո ւն դ ա ր ձ ա ծ ա յս ս ր բո ւթ յա ն ա նոթ ներ ը , ի ր ե ն ց մ եջ խ տ ա ց ն ե լո վ ու կ ր ե լո վ ն ր ա ց ա վ ի , տ ա ռ ա պ ա ն ք ի , վ շտ ի ու մորմ ոքի , բ ա յց ն ա և չը ն կ ր կ ո ղ ո ւ հ ա ր ո ւթ յո ւն ա ռնո ղ դ ի մ ա գ ի ծ ը , ա յս օր Ս. է ջ մ ի ա ծ ն ի ի ր ե ն ց ա պ ա հ ո վ ո ւ վ եր ջն ա կ ա ն կ ա յա ն ի ց դ ա ր ձ յա լ դ ո ւր ս ե ն եկ ել ճա նա պ ա րհ որդ եԼու, ս ա կ ա յն ոչ ը ն կ ճ վ ա ծ և ա ք ս ո ր վ ա ծ , ш ц հ պ ա ր տ ո ւթ յա մ բ ու հ ա ղ թ ա ն ա կ ա ծ : Հ ա յա ս տ ա ն ի զ ա ն ա զ ա ն վ ա յր ե ր ի ց հ ա յ գ ե ղ ջո ւկ ի ց մ ինչև ի շխ ա ն ը փ ա յփ ա յո ւմ ո վ փ ր կ վ ա ծ և հ ա տ ի կ ա ռ հ ա տ ի կ ի մի բ ե ր վ ա ծ մ եր պ ա տ մ ո ւթ յա ն ա յդ լո ւռ վ կա ներ ը խ ո ս ո ւմ ե ն ա յս օր Մ ոսկվա յի պ ետ ա կ ա ն թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւմ և դ եռ պ իտ ի շ ա ր ո ւն ա կ ե ն ի ր ե ն ց ճ ա ն ա պ ա ր հ ը դեպ ի ա շխ ա ր հ ի ա յլ վ ա յր ե ր :

Այս ցո ւց ա հ ա ն դ ե ս ը Հ ա յ Ե կեղեցու 1700-ա մ յա կի տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւ-


թ յունների ծրա գրի ա նդրա նկա ծինն ու ե րա խ ա յր իքը յի ն ե լո վ . Գ ւսրեգին Վ եհ ա փ ա ռի հ ո գ ա ծ ո ւթ յա մ բ և 1700-ա մ յա կ ի տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւթ յա ն ց կա զմա կերպ մա ն եկեղեցա կա ն ե պ ետ ա կա ն հ ա ն ձ ն ա խ մ բե ր ի մ իա սնա կա ն նա խ ա ձեռն ութ յա մ բ ու « մշա կույթի ն ա խ ա ր ա ր ո ւթ յա ։ գո ր ու ւ մա սնա կցութ յա մբ ա ռա վեյ ա րժևորվեց ե ռ ա յե զ ո ւ (հ ա յ տ * ւ. ռուս ր ա ն գլեր են ) ի ն ք ն ա տ ի պ գո ւն ա զա ր դ ա յբո մ ի հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւմ ո վ «Հ ա յ Եկեղեցու Գ ա նձերը» վ եր տ ա ռո ւթ յա մ բ: Ս յբոմը պ ա ր ո ւն ա կ ո ւմ է իր մեջ Մայր Աթոռ Ս. էջմ ի ա ծ ն ի հ ա վ ա քա ծուի ա յն բ ո յո ր 79 ցո ւցա նմ ո ւշներ ը որ ո նք տ եղ ե ն գր ա վել « Մ ոսկվայի Կ րեմլ» պ ետ ա կ ա ն թ ա ն գ ա ր ա ն ի ցո ւցա դ ր ա ն ք ո ւմ : Այն բա ցվ ո ւմ է Գ ա ր ե գի ն Վ եհա փ ա ռի « Տ ս չս ն ը ե օթ դ ա ր երի ք ր ի ս տ ո ն էա կ ա ն վկա յութիւն' ա րուեստ ի և մշա կոյթի մ ի ջո ց ո վ » խ ո ս ք ո վ , ո ր ո ւմ Վ եհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը շե շտ ո ւմ է ա յն իր ո ղ ո ւթ յո ւնը , որ հա յ մշա կույթն ու ա րվեստ ը ի ր ե ն ց ա մ բողջո ւթ յա ն մեջ ս քա ն չե լի ա րտ ա հա յտ ութ յունն ե ն հա յ ժողովրդի ք ր ի ս տ ո ն եա կ ա ն կ յա ն ք ի : Վ եհա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի խ ո ս ք ի ն հ ա ջո րդ ում է ցուցա նմ ո ւշներ ը ը ն տ ր ո ղ Ի վ ետ ա Մ կ ր տ չյա ն ի և Ա եյրա նուշ Մ ա նուկ յա նի « Ն ե ր ա ծ ո ւ թ յո ւ ն »-ը , ո ր տ ե ղ մ ա նրա մա սն նկ ա ր ա գ ր վ ա ծ են ցո ւցա հ ա ն դ ես ի ն ն ե ր կ ա յա ց վ ա ծ բո լո ր ն մ ո ւշն ե ր ը : Ապա շուրջ 9 5 էջերի վրա , յո ւր ա ք ա ն չյո ւր ա ռ ա րկա յի հ ա մ ա ռ ո տ ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ և բ ա ց ա տ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ , պ ա յծ ա ռ գ ո ւն ա յի ն պ ա տ կ ե ր ն ե ր ո վ , ն ե ր կ ա յա ց վ ա ծ է ա մ բ ո ղ ջ հ ա վ ա ք ա ծ ո ւն : Ա լբոմըե զ ր ա փ ա կ վ ա ծ է ց ո ւց ա ն մ ո ւշն ե ր ի ռ ո ւս ե ր ե ն հ ա ն գ ա մ ա ն ա լի ց

ն կ ա ր ա գ ր ո ւթ յա մ բ:Այս շք ե ղ ա լբոմ ը հ ր ա տ ա ր ա կ վ ել է Մ ոսկվա յում , ի ս կ ծա խ ս ե ր ը

հ ոգա ցել է Ա րսեն Խ ա ն ա մ ի ր յա ն ը ' հ ա ն գո ւց յա լ Փոլ Կ ա րա պ ետ յա նի կտ ա կից:

Մ ոսկովյա ն ցո ւցա հ ա նդ ես ը և նր ա ա ր գ ա ս ի ք ա լբո մ ը մի գե ղ եցի կ ա ռիթ է ոչ մ իա յն հա յ, ա յլև օ տ ա ր ա զգ ի ա ր վ ե ս տ ա ս ե ր ն ե ր ի ն ն ե ր կ ա յա ցն ե լ մեր Եկեղեցու 1700-ա մյա ա ն ց ա ծ ճա նա պ ա րհ ը և ա յդ ճա նա պ ա ր հ ի ն ս տ ե ղ ծ վ ա ծ հ ո գև ո ր մշա կութա յին ա ր ժ ե ք ն ե ր ը : Ե վ Վ եհ ա փ ա ռ Հա յր ա պ ետ ի բն ո ր ո շմ ա մ բ « թ ո ղ այս ցուցա Հա նգէսը բոլոր ա յցելուներին' Հա յ, ռ ո ւս և ֊ այլ ա զգերի Համար ղա ռնա յ Հոգևոր վա յելքի և վերա ցումի ա ղ ր ի լր : Այն թող ղա ռնա յ սերտ Հա մա գործա կցութեա ն ևս մէկ կապ Ռա չնային Ռուսաստանի և Հայաստանի Հա նրապ ետութեա ն, Ռուս Ուղղափառ և Հա յ Առաքելական Եկեղեցիների, ինչպ էս նա և բո լո ր ' Կաթոլիկ, Ուղղափառ և Աւետ արան ական Եկեղեցիների միքև:

Թող երրորդ Հազարամեակի սկզբնա ւորումով Քրիստոնէական Հա լա տ ր մտնի ծաղկման մի նոր դա րա շրջա ն»:

Հա ր կ է նշե լ, որ Մ ոսկվա յի զա ն գ վ ա ծա յի ն Լրա տ վութ յա ն մ ի ջո ցներ ը տ ևա պ ես ւուսա բա նութ յուններ էի ն տ ա լիս Հ ա յ Ե կեղեցու և Կ րեմլում բ ա ց վ ա ծ ա յդ եզա կի ցո ւցա հ ա նդ ես ի վ ե ր ա բե ր յա լ:

Ա յստ եղ ցա նկ ա նո ւմ ե ն ք ա րձ ա նա գր ել ն ա և մ ո ս կ ո վ յա ն ց ո ւցա հ ա ն դ ե ս ի ա յցելուների բա զ մ ա թ ի վ ու բա զմ ա պ ի ս ի ա ր ձ ա գ ա ն ք ն ե ր ի ց ու ս տ ա ցա ծ տ պ ա վ որո ւթ յունների ց մի ք ա ն ի ս ը .

« Հ ա յ Ե կեղեցու գա ն ձ ե ր ի ցո ւցա հ ա ն դ ես ը շա տ տ պ ա վորիչ է : Ե ր բե ք չէ ի տ եսել նմ ա նա տ իպ գեղեցկութ յուն ա ր ա ր վ ա ծ մ ա ր դ կ ա յի ն ձ ե ռ ք ե ր ո վ , սպայական ուսումնա րա նի սան Ն ոսենկո»:

1997 1-ԶՍ՜ԻԱԾհՆ Զ-Ա 79

« Շ ա տ շ ն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն . չա փ ա զ ա ն ց հ ե տ ա ք ր ք ի ր էր տ ե ս ն ե լ հա յկա կ ա ն կրոնի կ ենդ ա նի մ ա սնիկ ները . Սաչա, 1 2 տ ա րեկա ն»:

« Հ ի ա ն ա յի ա զգ, հ ի ա նա լի ա ր վ ե ս տ ' ա հա ա յսպ ես պ իտ ի լի ն ի միշտ և ա մ ե ն ո ւր ե ք : Այս հ ա վ ա քա ծո ւն , որը ց ն ց ե ց մեր խ մ բի ն , հ րա շա լի է : Ս ուրբ մ ա ս ո ւնքներ ը ցն ցե ցի ն մ ե զ մինչև մեր հ ո գո ւ խ ո ր ք ե ր ը , դ ր ա ն ք ա ն գ ի ն են , ա ր վ ե ս տ ի մ ե ծ ա գ ո ւյն ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ն ե ր : Մ շտ ա պ ես մերհ իշողութ յա ն մեջ կ մ ն ա ա յս օ ր ը ' ա յս կա պ ը կ յա ն քի և կրոնի մ ի ջև : Տ ա Ա ստ վա ծ, որ ա յսպ իսի հ ի ա ս քա նչ պ ա հեր հ ա ճ ա խ լի ն ե ն : Շ ն ո ր հ ա կ ա լութ յուն Հ ա յ Ե կեղեցուն և ց ո ւցա հ ա ն դ ես ի կ ա զմ ա կ եր պ ի չն եր ի ն , մի խ ո ւմ բ մոսկվա ցինելյ»:

« Շ ն որհ ա կա [ո ւթ յուն մ եր Ե կեղեցուն, որ մ եզ հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւթ յո ւն տ վ եց զ գ ա լո ւ ո ր պ ե ս հ պ ա ր տ հ ա յ ք ր ի ս տ ո ն յա , դպ րոցա կա ններ Լ և ո ն և Միքայել

« Հ ա յ Ե կեղեցու գ ա ն ձ ե ր ը ' գա ն ձ ե ր են , ո ր ո ն ք պ ա տ կ ա ն ո ւմ ե ն ոչ մ ի ա յն հ ա յ ա զ գ ի ն , ա յլև ա մ բ ո ղ ջ ա շխ ա ր հ ի մ ա ր դ կ ո ւթ յա ն ը : Այս ց ո ւցա հ ա ն դ ես ը յո ւր ա ք ա ն չյո ւր ի ս հ ո գ և ո ր հ ա ր ս տ ո ւթ յա ն ա ղ բ յո ւր է . միխ ո ւմ բ դաղստանցիներ, ք . Դ երբենդ» ;

« է ս կող մ նա կ ի ց ե մ բ ո լո ր խ ա ղ ա ղ ա ս ե ր ժո ղ ո վ ո ւր դ ն եր ի բ ա ր ե կ ա մ ո ւթ յա ն ը , ի ր ե ն ց հ ա վ ա տ ք ի և ա վ ա ն դ ո ւ յթ ն ե ր ի պ ա հ պ ա ն ո ւթ յա մ բ հ ա ն դ ե ր ձ : Թ ող օր հնի մ եզ Ե րկնա վոր Հ ա յր ը բ ա ր ի գ ո ր ծ ե ր կ ա տ ա ր ե լո ւ: Շ ն ո ր հ ա կ ա ւո ւթ յո ւն կ ա զ մ ա կ ե ր պ վ ա ծ ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս ի հ ա մ ա ր , ո ր ի շն ո ր հ ի վ ես կ ա ր ծ ես թ ե մ ի ա ձ ո զ վ ե ց ի հ ա յ ժո ղ ո վ ր դ ի հ ե տ : Թ ող միշտ եր կ ի նք ը խ ա ղ ա ղ լի ն ի հ ա յ ժո ղ ո վ ր դ ի վ ր ա : Բելա ռուսիա , 1 9 9 7 » :

Ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս ի բ ա ց մ ա ն ը ն ե ր կ ա է ի ն Հ Հ Ս ա հ մ ա ն ա դ ր ա կ ա ն դ ա տ ա ր ա ն ի և Ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յա ն Պ ետ ա կա ն Կրոն հ ռ չա կ մ ա ն պ ե տ ա կ ա ն հ ա ն ձ ն ա խ մ բի ն ա խ ա գ ա հ պ րն. Գ ա գի կ Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն ը , Մ ա յր Ա թոռի դ ի վ ա ն ա պ ե տ Ն եր սես ա րք . Պ ոզա պ ա լյա ն ը, Ա րա րա տ յա ն Հ ա յր ա պ ե տ ա կա ն թ ե մ ի ա ռ ա ջն ո ր դ ա կ ա ն փ ո խ ա ն ո ր դ Գ ա ր ե գի ն ա ր ք . Ն ե ր ս ի ս յա ն ը , Ա րցա խ ի թ եմ ի ա ռ ա ջն ո ր դ Պ ա րգև եպ ս. Մ ա րտ ի րոսյա նը , Կ ա նա դա յի թ եմ ի ա ռ ա ջն ո ր դ Հ ո վ ն ա ն ա րք . Տ ե ր տ ե ր յա ն ը , 1700-ա մ յա կի հ ա ն դ ի ս ո ւթ յո ւններ ի կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն գ ր ա ս ե ն յա կ ի վ ա ր ի չ ֊ տ ն օ ր ե ն Մ ե ս ր ո պ ա ր ք . Ա շճյա նը,՛հա տ ուկ ա յս ն պ ա տ ա կ ո վ Մ ոսկվա ժ ա մ ա ն ա ծ Հ Բ Ը Մ ը ն դ հ ա ն ո ւր ն ա խ ա գ ա հ Լ ո ւի զ- Սիմոն Մ ա նուկյա նը, զ ա ն ա զ ա ն ե ր կ ր ն ե ր ի ց ժ ա մ ա ն ա ծ ս վ ւյո ւռ քա հ ա յ գ ո ր ծ ի չն ե ր , Ռ ո ւս ա ս տ ա ն ի Դ ա շն ո ւթ յո ւն ո ւմ հ ա վ ա տ ա ր մ ա գ ր վ ա ծ դ ե ս պ ա ն ն ե ր , ն ա խ ա ր ա ր ն ե ր , ա ր վ ե ս տ ի ա կ ա նա վո ր գ ո ր ծ ի չն ե ր :

Ա վ ելա ցնենք , որ « Հ ա յ Ե կեղեցու գ ա ն ձ ե ր ը » ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս ը պ իտ ի տ և ի մինչև օ գ ո ս տ ո ս ա մ սվա վերջը, ո ր ի պ ա տ ա ս խ ա ն ա տ ո ւն ե ր են ն շա ն ա կ վ ել Մ ա յր Աթոռի մ ի ա բա ն Ն ե ր ս եհ ա բ ղ . Խ ա լա թ յա ն ը , Մայր Ա թոռի պ ա շ տ ո ն յա ն ն ե ր Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Թ ա ք ո ւկ յա ն ը և Ա ն դ ր ա ն ի կ Ա ն տ ո ն յա ն ը :

ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅՈՒՆ «Մ ԵՏՐՈ ՊՈ Լ» ՀՅՈՒՐԱՆՈՑՈՒՄԿ ես օ ր ի ց հ ե տ ո , ժ ա մ ը 1 6 .0 0 -ի ն , Մ ոսկ վա յի շ ք ե ղ « Մ ե տ ր ո պ ո լ»

հ յո ւր ա ն ո ցի մ ե ծ ս ր ա հ ո ւմ Ռ ո ւս ա ս տ ա ն ի և Նոր Ն ա խ ի ջև ա ն ի թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի կ ո ղմ ից կա զմ ա կ երպ վ ել էր մ ե ծ ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն ' ի պ ա տ ի վ Գ ա ր ե գի ն Ա և Ա լեքսիյ Բ Հ ա յր ա պ ե տ ն ե ր ի :

80 Զ-է ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1997

ճ ա շկ ե ր ո ւյթ ի ն ն ե ր կ ա էի ն շո ւր ջ 4 0 0 հ ո գ ի ն ե ր ' պ ե տ ա կ ա ն ն ե ր կ ա յա ցո ւցի չն ե ր , դ ի վ ա ն ա գ ե տ ն ե ր , մ տ ա վ ո ր ա կ ա ն ն ե ր , մ շա կո ւյթ ի գործիչն եր և հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի ն ե ր կ ա յա ցո ւցի չներ :

ՀՈՒԼԻՍԻ 3, ՀԻՆ Գ ՇԱ ԲԹ Ի

Հ ո ւլի ս ի 3 -ի ն , ժա մ ը 12 .30-ի ն , Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յց ե յհ ց կենտ րո նա կա ն Օ լիմպ իյսկի պ ողոտ ա յի և Տր ի ֆ ո ն ո վ ս կ ա յա փ ողոցի վրա գտ ն վ ո ղ հ ա յ եկեղ եցո ւ շի ն ա ր ա ր ո ւթ յա ն հ ա մ ա ր Մ ոսկվա յի ք ա ղ ա - ք ա պ ե տ ա ր ա ն ի կող մ ի ց հ ա տ կ ա ց վ ա ծ հ ո ղ ա տ ա ր ա ծ ք : Ա յստ եղ,օրհնութ յա ն ա ղոթք կա տ ա րելուց հ ետ ո , խ ո ս ք ո ւղ ղ ե լո վ ն եր կ ա ն եր ի ն , Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ո ւյս հ ա յտ ն ե ց , որ շա տ շ ո ւտ ո վ ա յս տ ա րա ծութ յա ն մեջ պ իտ ի վեր խ ո յա ն ա մի հ ո յա կեր տ հ ա յ եկեղեցի , որ մոսկվա հա յությա ն թ ա ն ձ ր ա ցա ծ ա ղոթքը կ լի նի ' ո ւղ ղ վ ա ծ Տ ի ր ո ջ ը :

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԹԵՄԱԿԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԵ ՏԿ եսօրից հ ետ ո , ժա մը 14.30-ին, Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ա ն դ ի պ ե ց

Ռ ուսա ստ ա նի և Նոր Ն ա խ իջևա նի թ եմ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ ն ե ր ի հ ե տ : Ա ռա ջնորդ Տ ի ր ա ն սր բա զա նը ն ե ր կ ա յա ցր ե ց թ եմա կա ն խ ո ր հ ր դ ի ա նդ ա մ ներ ի ն , ա պ ա խ ո ս ե ց ի ր ե ն ց ա ռջև ծ ա ռ ա ց ա ծ դ ժվ ա րո ւթ յունների և խ ն դ ի ր ն ե ր ի , ին չպ ես ն ա և կ ա տ ա ր ա ծ և ա պ ա գա յի հ ա մ ա ր ծ ր ա գ ր ա ծ ա շխ ա տ ա նքների մ ա ս ին : Ապա հա տ կա պ ես նո ր կ ա ռո ւցվ ելի ք տ ա ճա րի հա մա ր տ ա րվող ա շխ ա տ ա ն ք ն ե ր ի և ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս մ ոսկվա հա յութ յա ն կյա նքն ա ռա վել ա շխ ո ւժա ցնելու ծր ա գ ր եր ի մ ա սին խ ո ս ե ց թ եմա կա ն խ ո ր հ ր դ ի նա խ ա գա հ Վ ա րդգես Ա րծրունին:

Ա շխ ա տ ա նքներն ա վելի ա ր դ յո ւն ա վ ե տ կա զմա կերպ ելու վ եր ա բեր յա լ ա յնո ւհ ետ և ներ կ ա ներ ի հ ետ ի ր մ տ ա ծո ւմ ն ե ր ը և նկա տ ա ռումնելւը կ իսեց Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը : Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յո ւն ը հ ո ւ յս հ ա յտ ն ե ց , որմ ա ս ն ա վ ո ր ա բա ր նո ր տ ա ճ ա ր ի շի ն ա ր ա ր ո ւթ յո ւն ը պ իտ ի ն ո ր լի ց ք հա ղ ո ր դ ի մոսկվա հա յութ յա ն կ յա ն քին և հ ա մ ա խ մ բո ղ դ ե ր ո ւն ե ն ա ա յս հա տ վ ա ծի հա յութ յա ն կ յա ն քում :

Ա յն ո ւհ ետ և թ ե մ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ ն ե ր ի և Վ եհ ա փ ա ռ Հա յր ա պ ե տ ի միջև ծա վ ա լվեց ա շխ ո ւյժ եր կ խ ո ս ո ւթ յո ւն զ ա ն ա զ ա ն և տ ա ր ա բն ո ւյթ հ ա ր ցերի վ ե ր ա բե ր յա լ, ո ր ո ն ք ա յսօր հ ի մ ն ա խ ն դ ի ր ն ե ր են ոչ մ իա յն Ռ ուսա ստ ա նի, ա յլև ա մ բո ղ ջ ս փ յո ւռ քա հ ա յո ւթ յա ն հ ա մ ա ր :

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ՀԱՅ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԵ Տ

Ն ո ւյն օր ը , ե ր ե կ ո յա ն ժա մ ը 2 0 .0 0 -ի ն , Գ ի տ ն ա կ ա ն ն ե ր ի Տ ա ն ը Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը հ ա ն դ ի պ ե ց Մ ոսկվա յի հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի ներկ ա յա ցո ւցի չներ ի հ ե տ :

Հա ն դ ի պ մ ա ն ը Մ ոսկվա յի հ ա յ հ ա մ ա յն ք ի ա ն ո ւն ի ց Ն որին Ս րբութ յա նը բա ր ի գ ա լս տ յա ն և ո ղ ջո ւյն ի խ ո ս ք ո ւղ ղ ե ց Տ ի ր ա ն ս ր բա զա ն ը , մ ի և ն ո ւյն ժա մա նա կ շնոր հա կա լութ յո ւն հ ա յտ ն ելո վ Մ ոսկվա յում բ ա ց վ ա ծ « Հ ա յ Ե կեղեցու գ ա ն ձ ե ր ը » ցո ւցա հ ա ն դ ես ի հա մ ա ր, որ օ տ ա ր ն ե ր ի ն պ իտ ի պ ա ր զի հ ա յո ց ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն դ ի մ ա գ ի ծ ը ' կ ր կ նա պ ետ կելո վ հ ա յո ւթ յա ն հ ա ն դ ե պ ա ռկա ս երն ու հ ա ր գ ա ն ք ը : Ապա ա ռ ա ջն ո ր դ ս ր բ ա զ ա ն ը հ ր ա վ ի ր ե ց Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ' ի ր հ ա յր ա կ ա ն պ ա տ գ ա մ ն ուղղելու մ ոսկվա բնա կ ի ր զա վա կների ն.


« Սիրելի ա ռաքնորդ սրբազա ն, Հոգևոր եղբա յրներ, Հար գե լի տնօրեն այս Գիտնականների Տան և սիրեցյա լ, թ ա նկա գին, Հայրենակից և ազգակից եղբա յրներ և ք ո ւյր ե ր :

Այս երկու օրերը Հա յությա ն օրերն են Մոսկվա մա յրա քա ղա քում: Ես ի խ որոց սրտի խ ոսք եմ բա րձրա ցնում աո. Աստված, փա ո ք տ ալու Նրան, որ այսպիսի օրեր չնորՀեց մեր ժողովրդին Հռչա կա վոր Մոսկվա ք ա ղ ա ք ո ւմ : Այս երկու օրերը եղան Հա յութ յա ն ձայնատուր օրերը այս բա զմա ձա յն ու մեծաձայն ք ա ղ ա ք ո ւմ : Երեկ Կրեմլոլմ, երբ ես Ռ ուս Ուղղափառ Եկեղեցու պետ ի մ սիրեցյալ եղբա յր Ալեքսիյ Բ Պատրիարքի Հետ րա ցոլմը կատարեցի ցոլցա Հա նդեսի, խ ոսեց Հա յա ստ ա նը, խ ոսեց էջմիա ծինը, լցվ եցի Հուզում ով , ա սելով. «.Ո՜վ Տեր, չնորՀ արեցիր ինձ, որ ես այսօր գտ նվեմ ա յնտ եղ, որ եղել է բա բա խ ուն սիրտը Համայն Ռուսաստանի՛»: Ա յն եղել էր կենտրոնըՌուսական Մ եծ Կայսրության, որը վերջին 70 տարիներին փոխվել էր ա նաստվածության կենտ րոնի: Բայց աշխա րՀը, կ յա նքը փ ոփ ոխ ոլթյա նց մի Հարաճուն ընթա ցք է , ա յն զա րգա ցում և կերպ ա րա նա փ ոխ ություն է : Եվ երեկ Կրեմլը կերպարանափոխվեց, Ս. էքմիածնի միջոցով Աստված իՀավ Կրեմլոլմ, և խ ոսեց Հայի անմաՀ ստեղծարար և աննվաճելի ո գ ի ն : Ծունկի եմ գա լիս Ա ստ ուծո ա ռա ք, որ ես և ինձ Հետ եղող ի մ բոլոր Հոգևո ր եղբա յրներն ու աշխ ար Հա կան գործա կիցները այնտեղ գտ նվեցին և ականատես վկան եղան ա յդ մեծ դ ե պ ք ի : Երեկ մի տեսակ Թաբոր լե ռ էր, ուր Քրիստ ոսի ի Հայաստան ի քա ծ լո ւյս ը ճա ռա գա յթեց նա և Կրեմլում: Եվ մենք ա յդ լո ւ յս ո վ ա յցելվեցինք ու պ ա յծա ռա ցա նք:

Ա ռա ծին ա նդա մն է սա , որ Մ ենք ստ ա նձնեցինք պատասխան ա տ վ ո ւթ յո ւն ը , որ Սուրբ էըմիա ծնի գ ա ն ձ ե ր ը ' մեր Հա յրերի Հ ո գ ո ւ ճ ա ռա գա յթ ո ւմ , խոսնակ եղող արվեստը, չմնա ն միայն էֆմիածնի պատերի մեշ, ա յլ Հասնեն ժողովրդին և ժողովուրդն Հաղորդվի ա յղ արժեքներին մա րդկա յին և ա զգա յին վ եր ա նոր ոգո ւթ յա ն ո ւժ ո վ : Արվեստ ի ՀետՀա ղորդվելը նշանակում է Հաղորդվել Աստուծո Հետ , որովՀետ և արվեստը ծնվել է կրոնի մ իշից: Արվեստը Հո գ ո ւ Հա ղթանակն է ն յո ւթ ի վրա : ժ ա յռ ի ց պ ոկված քա րը մի սովորական քա ր է , բա յց երբ ա յդ քա րին մի ք ա ն դ ա կա գործ իր մտ քի, սրտ ի, զգա ցմունքների թելա դրա նքով, զորութ յա մ բ ձ և ու պատկեր է տա լիս, ա յն դա դա րում է ա յլևս քա ր լի ն ե լո ւց : վ եր ա ծննդյա ն մ ե ծ ա գ ո ւյն դ եմ քերի ց Մ իքելա ն քիլոն Մովսեսի Հռչա կա վոր ա րձա նը քա նդա կել-ա վա րտ ելուց Հետ ո, մի փ ա յտ ով Հա րվա ծում է ա րձա նին' ասելով. «1սոսի 'ր Մ ո վ ս ե ս » : Եվ ա յդ արձանացյալ Մովսեսը խ ո ս ո ւմ է մ ի նչև ա յսօր: Եվ երեկ Կրեմլի ցո ւցա Հա նդեսը ասաց ա մբոզք ժողովրդին. « Խոսի՛ր Հա յա ստ ա ն, խոսի՛ր էջմ ի ա ծ ի ն » : Եվ խ ոսեցին: Լսեցինք մենք բո լորս ա յղ խ ո սքը, Հո գ ո վ Հրճվեցինք ո ւ Հարստ ացանք, տ եսնելով Հ ո գ ո ւ Հա ղթանակը նյո ւթ ի վ ր ա : Հա յո ց արվեստը մեր Հո գ ո ւ ճա ռա գա յթում ն է , և ով կկտրվի ա յդ ստ եղծա գործութ յունից, նրանից շատ բա ն կպակասի մա րդ և Հա յ լի ն ե լո ւց :

Ա յդ իմա ստ ով ես ո ղ ի լն ո ւ մ եմ Մոսկվայում մեր ա ռա ծին ցուցա Հա նդեսը Հա յց . Եկեղեցու պաշտոնական Հիմնա դրութ յա ն կամ քրիստ ոնեութ յա ն որպես պետական կրոն ճանաչման 1700-ա մ յա կի ա ռ ի թ ո վ : Սա մեծ շնորՀ է մեզ Ա ստ ուծո կողմից: Մենք 1 9 8 8 թվա կա նին ի մ եր^անկաՀիշատակնա խ որդի Հետ ա յս ն ո ւ յն Մ ոսկվա յում նշեցինք Ռ ուս Ե կեղեցու պաշտոնական Հիմնա դրությա ն 1000-ա մ յա կը և սպ ա սում եմ այն օրվան, որ

82 Զ-Ա ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

նրան о էլ մեզ Հետ կառնեն մեր Եկեղեցու 1700-ա մ յա կը : Ա յսօր եսանհունորեն ուրախ եմ, որ այս տոնակատարությունը Հայաստանից դուրս առաքեն վա յրում, որ պաշտոնապես սկսում է , Մոսկվան է.

Սիրելիներ, ես այստեղ ո ւզո ւմ եմ ձեզ հետ մի քա նի խ որհրդա ծություններ բա ժա նել. Ի ՞ն չ ենք հասկանում պ ա տ մություն ասելով և ի ն չ է նշանակում գիտենալ ա յդ պ ա տ մությունը: Հետա դա րձ նայվածք նետելով մեր 1700-ա մյա պատմությանը կարող ենք խոսել շատ կարևոր դեպ քերի և դեմքերի մա սին: Բա յց դա որևէ մեկը կարող է իմանալ բա ցելովհանրագիտարանը: Ծ ա նոթությունն ուրիշ է , հ ա ղ որ դութ յունը ' ուրիշ,այսինքն ներթափանցվել նրանց հ ո գո վ : Պատմությունը միայն հինը չէ , այլ նա և ա նցյա լի այսօր մեր մեք> ապրող իր ա կա ն ութ յունը : Ես աո. անցպատմության չէի կարող լինել ա յն, ին չ որ եմ ա յսօր: Այս պատմական ընթա ցքը մեզ կյա նքի ճշմարտությունն ո ւ արժեքը սովորեցնող մեծա գույն ուժն է : Ա ն-դա սա գիրք ան-դրասեղան մի դպրոց է սա,' որտեղ խ ո սում են մեր հա յրերը: Մենք փ ոխ վում ենք մեր մ շա կ ո ւյթ ո վ : 1700-ա մ յա կ ըպատմական հիշեցում չ է միայն, այլ մեր նոր կ յա նքի վերստ եղծումը: Ներշնչում անցյալի արժեքներով ներկայի գործունեութ յա մբ և ապագայի տ եսիլքով: Պատմությամբ այս երեք ժամանակները իրար են միա նում: Երկու վերաբերմունք կա պատմության նկատմամբ' կա՛մ պ ա տ մությունը հիշել և գոհանալ և կա՛մ պ ա տ մությունը հիշել ու նոր պ ա տ մություն կերտ ել: Երեկ Կրեմչում մի նոր ԷՀ բա ցվեց մեր պ ա տ մությա ն մեջ՝ մենք այնտեղ պ ա տ մությունը միայն հ ի շ ե ց ի ն ք , այնտեղ եղա ծ արվեստի գործերը մենք չարձանագրեցինք միայն պատմության համար մեր ուղեղների ո ւ մտքերի մեՀ: Նրանցով մենք նորոգվեցինք, նորոգվելու ե ն ք : Եվ ես կոչ եմ ա նում մեր ամբողջ մոսկվա հա յությա նը, որ առաջիկա երկու ամիսների ըն թ ա ցքո ւմ կարողանան արժեցնել այս ցուցա հա նդեսը: Ա յցելեք և ձեզ հետ տարեք ձեր երեխաներին ու ասեք, որ այս բոլորը մի հա յելի է , որի մեջ դ ո ւք ձեզ տեսեք և մտ ա ծեցեք, թ ե ի՛՜նչ կարող եք ավելացնել ա յս ամենի վրա , ինչպ ե՞ս կարող եք հարստացնել ձեր հայրերի թ ող ա ծ ժա ռա նգը: Այս ցուցա հա նդեսը թող լինի հուշարար այսօրվա և գա լիքի լի ն ե լո ւթ յա ն :

Սա մեր Եկեղեցու և մեր Հայաստանի անկախ պ ետ ությա ն միա ցյա լ գործն է : Եկեղեցի և պ ետ ություն երբ միացյալ ձեռ քերո վ են գ ո ր ծել, միմյանց ուժ են տ վել: Այս է , որ մենք պիտի հասկանանք և ճշմա րտությունը միայն անցյալի մեջ չամփոփենք, այլ մեր ներկայի գործունեութ յա մբ ա րժեցնենք: Ցա նկա նում ե մ ա նդրա դա ռնա լ նա և այն ի ր ո ղ ո ւթ յա ն ը , որ մ են ք, պ ա տ մությունն այսպես արժևորելով ներկայի համար և ապագայի տ եսիլքով դադարենք ջարդի ո ւ կոտորածի մասին խ ոսելուց, ա յլ զգա ն ք , որ մենք նոր ժողովուրդ ե ն ք , նորացյալ ժողովուրդ ենք և ա յդ բոլոր տանջանքների ո ւ ավերակումների միջից հա րութ յուն ենք ա ռ ե լ: Մենք այսօր ապրողժողովուրդ ենք մեր անկախ Հա նրա պ ետ ությա մբ: Եվ իբրե. նոր ժողովուրդ պետք է նայենք մեր նոր կյա նքին և ոչ թ ե ավաղենք ա նցյա լը և ներկայի մեր ա նգործությունը անցյալին վերա գրենք: Պատմությունը մեզ համար բա նտ չպետք է լի ն ի : Եվ մեր նոր կյա նքը իր մեջ համակարգող ո ւ բոլորին իմաստ տվողը մեր անկախ Հա յրենիքով արտահայտվող իրա կա նությունն է ա յսօր: Յուրա քա նչյուրս , ով էլ որ լինի , պարտավոր ենք մեր քրտ ինքից մի կա թիլ խ ա ռնել Հայաստանի և Արցախի վերա ծնությա ն գո րծին : Ա յս է մերըմ բռնում ը , և ես ո ւզ ո ւմ եմ, որ մենք կարողանանք ա 'յս գիտ ա կցութ յա մբ

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾՒՆ Զ-Ա 83

նա յել մեր նոր կ յա ն ք ի ն , և մեր Եկեղեցու 1 7 0 0 -ա մ յա կ շ դա ոնա վերա րթնությա ն և վերականգնումի շա րժում: Մենք ուրիշ ո ւժ չո ւնենք ա յսօր, բա ցի ամբողԼական, միասնական հա յությա ն գաղափարը և ա յդ գաղափարի զորությա մբ օժտված և իրականացած կ յա ն ք ը : Ոմանք քա ր յո ւղ և տնտեսական այլ մ ի ի ց ն ե ր ունեն և դրա նով են խ ո ս ում , իսկ մ ենք ' հայերս, մ շա կույթ , արվեստ ունենք և դրա նով ենք խ ո ս ո ւմ : Եվ դա է , որ մեզ սլիաի մեծա ցնի ' ա զգի Հա յրենի քի ա յդ մշա կութա սեր քա ղա քա կրթ ա կա ն ա ռա քա գնա ցոլթ յոլնն է , որ մեր արժեքը սլիաի բա րձրա ցնի:

Հետ ևա բա ր ես մա ղթ ում եմ, որ Աստված ձեզ ա յս ոգիի մ եք պահի, առավել ո ւժ տալով ձեզ գործելու և ապրելու Մոսկվա այս մա յրա քա ղա քում որպես ամբողջական հայ և քրիստ ոնյա : Թող Աստված այս ցուցա հա նդեսը դա րձնի հա յութ յա ն դիմա գծի իրական ներկա յա ցումը իր փ ա ռքի և մեր ժողովրդի պատվի և ընդհարապես ժողովոլրգների եղբա յրութ յա ն և սիրո ամրացման համար. Ա մ ե ն :»

Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի խ ո ս ք ի ց հ ետ ո ևս մ եկ ա ն գ ա մ շն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յա ն և ե ր ա խ տ ի ք ի խ ո ս ք ա ս ա ց ա ռ ա ջն ո ր դ Տ ի ր ա ն ս ր բ ա զ ա ն ր , ա պ ա Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յո ւն ը « Պ ա հ պ ա ն ի չ» ա ղ ո թ ք ո վ ա վ ա ր տ ե ց ա յս նշա ն ա կ ա լի ց եր ե կ ո ն :

Հա ն դ ի պ մ ա ն ը հ ա ջո ր դ ե ց Ն ո րին Ս րբութ յա ն հ ա ր ց ա զ ր ո ւյց ը Մ ոսկվա յի հ ե ռ ո ւս տ ա տ ե ս ո ւթ յա ն « Օ ր թ ո դ ո ք ս ի ա » հ ե ռ ո ւս տ ա ծ ր ա գ ր ի թ ղ թ ա կ ցի հ ե տ : Մ ա սնա վոր հ ա ր ցո ւմ ն ե ր տ ր վ եցի ն երկու Ե կ ե ղ ե ցի ն ե ր ի դ ա վ ա ն ա բ ա ն ա կ ա ն տ ա ր բ ե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի , ք ր ի ս տ ո ս ա բ ա ն ա կ ա ն հ ա ր ց ե ր ի և ը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս ք ո ւ յր Ե կեղեցիներ ի հ ա ր ա բե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի զ ա ր գ ա ցմ ա ն մ ա ս ի ն : Վ եհ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը շ ա տ կ ր ո ն ա գ ի տ ա կ ա ն և դ ի պ ո ւկ պ ա ր զ ա բ ա ն ո ւմ ն ե ր կ ա տ ա ր ե ց վ ե ր ո ն շ յա լ հ ա ր ց ե ր ի վ ե ր ա բ ե ր յա լ, ը ն դ գ ծ ե լո վ Հ ա յ Ե կեղեցու մ ո տ ե ցո ւմ ն եր ը ա յս խ ն դ ի ր ն ե ր ի ն :

ՀՈ ՒԼԻՍ 4. Ո ՒՐԲԱ Թ

Հո ւլի ս ի 4-ը Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի Մ ոսկվա ա յցելո ւթ յա ն վ եր ջի ն օր ն է ր : Ա ռա վոտ յա ն ժա մը 11.00-ին Ն որին Ս րբութ յունը ա յց ե յե ց Մ սոկվա յի հա յկա կ ա ն Սուրբ Հա ր ո ւթ յո ւն ե կ ե ղ ե ց ի : Ա յստ եղ պ ա շտ վ ե ց գ ի շե ր ա յի ն ժ ա մ ե ր գ ո ւթ յա ն կ ա ր գ ը , ո ր ի ց հ ե տ ո Տ ի ր ա ն ս ր բ ա զ ա ն ը Մ ոսկ վա յի հ ա յո ւթ յա ն ա ն ո ւն ի ց ևս մ ե կ ա ն գ ա մ շ ն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե ց Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ա յս ա ն ն ա խ ա դ ե պ ցո ւց ա հ ա ն դ ե ս ի բ ա ց մ ա ն և կ ա զմ ա կ ե ր պ մ ա ն հ ա մ ա ր , որը պ իտ ի պ ա տ ի վ բ ե ր ի ո ղ ջ հ ա յո ւթ յա ն ը .« Մոսկվա ցիները պիտի հասկա նա ն, որ հա յերը միա յն ա ռևտ րի կա մ պատերազմիկ Ժողովուրդ չե ն , ա յլ նա և հարուստ մ շա կո ւյթ ունեցող և արվեստով ապրող Աստվածապաշտ ժողովուրդ» ; Ապա Ս ր բա զա ն հ ա յր ըբ ա ր ի ճ ա ն ա պ ա ր հ մ ա ղ թ ե ց Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւթ յա ն ը ' ց ա ն կ ա ն ա լո վ , որ Վ եհա փ ա ռ Հա յա պ ե տ ը ն ո ր ո ւժ ո վ և ե ռ ա ն դ ո վ կ ա ր ո ղ ա ն ա ի ր ա գ ո ր ծ ե լ ի ր բ պ ո ր ծ ր ա գ ր ե ր ը :

Ա յնուհետ և Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը ի ր հ ա յր ա կա ն խ ո ս ք ն ո ւղ ղ ե ց ներ կ ա բ ա զ մ ո ւթ յա ն ը ' շ ե շ տ ե լո վ ն ե ր կ ա յո վ ա պ րելու, ն ե ր կ ա յո ւմ գ ո ր ծ ե լո ւ և կ յա ն ք ո վ վ կա յելու հ ա վ ա տ ա ր մ ո ւթ յո ւն ը հ ա ն դ ե պ Ա ստ ուծո , ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն և Հ ա յր ե ն ի ք ի ն .

« Մոսկվայում բա ցվա ծ ա յս ցուցա հա նդեսը լա վ ա գ ո ւյն ցո ւցա դ ր ո ւմ ն է

8 4 Զ-Ա Ա&Ս՜ՒԱԾԻՆ 1997

Հ ա յկ ա կ ա ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն ո գ ո ւ : Մ ե ն ք տ ե ր ն ե ն ք ա յդ ա ն գ ն ա Հ ա ս , և լիՀս կ ա յա կ ա ն ժ ա ռ ա ն գ ո ւ թ յա ն , Հ ե ա և ա բ ա ր ա ր ժ ա ն ի ժ ա ռ ա ն գ ո ր դ ը լի ն ե լո վ ր

ի ն ք ն ո ւ թ յա ն մ ա սի ն վ կ ա յո ղ ա ր վե ս տ ի ա յս ս ք ա ն չե լի գ ո ր ծ ե ր ի , դ ր ա ք ն ե ր կ ա յո ւ մ դ ր ա մ ա գ լո ւխ դ ա ր ձ ն ե ն ք ա պ ա գ ա յի նո ր կ յա ք ը կ ր տ լ ո ւ ,

ն ո ր ո գ ո ւ թ յա մ բ ա պ ր ե լո ւ Հ ա մ ա ր » ,- ե զ ր ա փ ա կ ե ց Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը :Ա պ ա ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ո ւ տ ք ի ն վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը մ տ ե ր մ ի կ զ ր ո ւ յց

ո ւ ն ե ց ա վ հ ա յ զ ա վ ա կ ն ե ր ի հ ե տ , ո ր ո ն ք հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ե ց ա ն ա ռ ա վ ե լ մ ո տ ի ց շ փ վ ե լո ւ և ծ ա ն ո թ ա ն ա լո ւ Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի հ ե տ :

ՄՈՍԿՎԱՅԻ « ՎՆՈԻԿՈՎՈ» ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆՈՒՄ

ՄԵԿՆՈՒՄԿ եսօրից հ ետ ո , ժա մը 14.30-ին. Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը իր շք ա խ մ բ ո վ

ո ւղ և ո ր վ ե ց դ ե պ ի Մ ոսկվա յի «Վ ն ո ւկ ո վ ո » օ դ ա ն ա վ ա կ ա յա ն : Ա յստ եղ Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ին ճա նա պ ա րհելու էր եկե[ Մ ոսկվա յի և Հ ա մ ա յն Ռ ուսիո Պ ա տ րիա րք Ա լեքսիյ Բ - ն ' Ռ ուս Ե կեղեցու բա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր ի հ ետ մ ի ա ս ի ն : Օ դ ա ն ա վ ա կ ա յա ն ի պ ա շտ ո ն ա կ ա ն հ յո ւր երի ըն դունելութ յա ն սրա հ ում Գ ա րեգի ն Վ եհա վւա ռը և Ա ւեքսիյ Պ ա տ րիա րքը երկխ ոսութ յուն ունեցա ն և հ ա վ ա նութ յուն հ ա յտ ն եցի ն ա ռա վել ա շխ ուժա ցնել հ ա ր ա բերութ յունները երկու Ե կեղեցիներ ի միջև թ ե ' էկում ենիկ շա րժմ ա ն, թ ե ' ա ս տ վ ա ծա բա նա կ ա ն եր կ խ ո ս ո ւթ յո ւն ներ ի և թ ե ' ա շխ ա րհը հուզող հ ո գև ո ր -բա ր ո յա կ ա ն հ ա ր ցե ր ի մ ա ր զ ե ր ո ւմ :

Վ երջում Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ը շնոր հա կ ա լութ յո ւն հ ա յտ ն ե ց Ա ւեքսիյ Պ ա տ րիա րքին ա յս քա ն ջ ե ր մ ընդունեւութ յա ն և « Հ ա յ Ե կեղեցու գա նձեր-» ցո ւցա հ ա նդ ես ը ա նձա մբ հ ովա նա վորելու հ ա մ ա ր :

ի ր հ եր թ ի ն Ա ւեքսիյ Պ ա տ ր ի ա ր քը շն ո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն հ ա յտ ն ե ց Գ ա ր ե գ ի ն Վ եհ ա փ ա ռի ն ա յս գ ե ղ ե ց ի կ ա ռ ի թ ի հ ա մ ա ր , որ Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ը ցո ւցա հ ա ն դ ես ի բա ց ո ւմ ո վ ը ն ծ ա յե ց մ ո ս կ վ ա ցի ն եր ի ն և ըն դ հ ա ն ր ա պ ես ռուս ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն :

Հր ա ժեշտ ի ո ղ ջա գո ւր ա ն ք ի ց հ ետ ո Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ը վ եր ա դ ա ր ձ ա վ Մայր Աթոռ Ս ուրբ է ջ մ ի ա ծ ի ն :

ՎԵՐԱԴԱՐՁ Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ

Հուլիս ի 4-ի ն , երեկոյա ն ժա մը 17.00-ին, օ դ ա ն ա վ ը վ ա յէջք կ ա տ ա ր եց « Զ վ ա ր թ ն ո ց » օդ ա նա վա կա յա նում , ուր Ա մենա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն դի մ ա վ որ եցի ն Մայր Աթոռի մ իա բա նները , ի ն չպ ե ս ն ա և պ ա շտ ոնա տ ա ր ա յլ ա ն ձ ի ն ք : Բ ա ր ձ ր ա ս տ ի ճա ն հ յո ւր ե ր ի ս պ ա ս ա ս ր ա հ ո ւմ փ ո ք ր ի կ հ ա ն գ ս տ ի ց հ ետ ո , Ն որին Ս րբությունն ա ռ ա ջն ո ր դ վ ե ց դ ե պ ի Մայր Աթոռ Սուրբ է ջ մ ի ա ծ ի ն :

Զ ա ն գ ե ր ի ղո ղ ա նջներ ո վ և « Հ ր ա շ ա վ ւա ռ » -ո վ մ ուտ ք գո ր ծեւո վ Մայր Տա ճ ա ր , Գ ա րեգի ն Ա Կ ա թողիկոսը Ի ջմ ա ն Ս ուրբ Ս եղա նի ա ռ ջև ի ր գո հ ա բա ն ա կ ա ն ա ղոթքն ա ռա քեց ա ռ Ա ստ վա ծ, ա պ ա հ ա կ ի ր ճ խ ո ս ք ո վ ներ կ ա ներ ի հ ետ կիսեց ի ր տ պ ա վ որո ւթ յունները :

Վ երջում Ն որին Ս րբությունը, թ ա փ ո ր ի ուղեկ ցութ յա մ բ, ա ռ ա ջն ո ր դ վ ե ց դ ե պ ի Վ եհա րա ն:

Բ . Ա. Գ.

1997 ԱԶ.ՍԻԱԾԻՆ Զ -է 85

եՎՐՈՊԱԿԱՆ եՐԿՐՈՐԴ 1,ԿՈՒՍՆՆԻԿ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԸ

(Գրաց, Ավստրիա - 2 3 -2 9 ՀուՆէւս 1997)

1997 թվականի Հունիսի 23-29-ք Եվրոպայի գրեթե բոլոր Եկեղեցիների{.կաթոլիկ, անգլիկան, ուղղափառ, բողոքական, Հին կաթոլիկ են) ուՀարանվանությունների ավելի քան 700 պատգամավորներ և. ավելի քան 10000 Հրավիրյալ մասնակիցներ Հավաքվել էին Ավստրիայի Գրաց քաղաքում 'Եվրոպական երկրորդ էկումենիկ Համաժողովին, որը կազմակերպվել էրԵվրոպական Եկեղեցիների ԽորՀրդի և Եվրոպական Եպիսկոպոսների (կաթոլիկ) ԽորՀրդի միասնական խանքերով։

իր տեսակի մեը եզակի այս Համաժողովն առածին անգամ գումարվեցԲազելում 1989 թվականին, երբ Եվրոպան կանգն ահ՜ էր նոր Հեղափոխիչիրադրության Լ մեծ ցնցումների չեմին։ Ա յն ժամանակ, սակայն, ոչ ոքի մտքով չէր անցնում, որ Եվրոպան մեկ անգամ ևս պատերազմների և արյունաՀեղության թատերաբեմ կդաոնա: Անցնող ութ տարիների ընթացքում Եվրոպայի տարբեր մասերում բռնկվեցին զինված բախումներ, որոնք երբեմն ընդունեցին « էթնիկ մաքրագործման՜ն բնույթ , որը բացարձակապես նոր էր այս մայրցամաքի վերջին տասնամյակների պատմության Համար: Մյուս կողմից թ ե և Բեո.լինի պատիփլուզումով վերկաթյա վարագույրը» պատռվեց, սակայն այն փոխարինվեց ^.արծաթյա վարագույրով) , որը Եվրոպան բաժանեց սոցիալապես երկուանՀավասար ճամբարների, որով 1ւ Արևելյան , 1ւ Արևմտյան Եվրոպաների առճա-կատումը դեռ. շարունակվում է։

Ա յս պատճառով էլ Համաժողովը նշան արան էր ընտրել « Հաշտություն - Աստծո պարգև և նոր կյանքի ա ղբյուր> կարգախոսըտ Ավելի քան 160 Եկեղեցիներ ներկայացնող պատգամավորներն ու Հրավիրյալները յո թ օր շարունակ որոնեցին ու շոշափեցին ուղիներն ու ձևերը եկեղեցական մակարդակի վրա դիմագրավելու ^Երրորդ աշխարՀիէ կախվածության, բնապաՀ պան ական, ընկերային արդարությա ն, աղքատության, մարդկային իրավունքների և ռասիզմի Հարաճուն ՀիմնաՀ արցերին։ Մասնակի ուշադրության արժանացան Հակամարտող կողմերի Եկեղեցիների կամ կրոնների ներկայացուցիչների կատարած խանքերի վերլուծությունն -ու արժևորումըւ

Ժողովի Հանդիսավոր բացումը տեղի ունեցավ Հունիսի 2ւՅ-ին ԵԵԽ նախագաՀ Ջոն Առնոլդի (Անգլիկան Եկեղեցի) և ԿԵԵԽ նախագաՀ, Պրագայի արքեպիսկոպոս կարդինալ Միրոսլավ Վլկի Համաատենապետությամբւ Համաժողովին ներկա էին ս իրենց ողջույնի խոսքն ասացին Առածին Համաժողովի Համաատենապետներ Համայն Ռուսիո Պատրիարք Ալեքսի Բ-ն և Միլանի արքեպիսկոպոս կարդինալ կառլո Մարիա Լքարտինին: կարդացվեցին նաև ՀովՀաննես-Պողոս Բ Պապի ևԲարթողոմեոս Ա Պատրիարքի ուղերձները: Առածին նիստը փակվեց ԱմենայնՀա յոց կաթողիկոս Գարեգին Ա-ի և կարդինալ էչեգարայի աղոթքովւ

Ժողովի բացմանը Հա^որդաե աղոթքի արարողությանը իր ողքույնի խոսքն ունեցավ նաև Ավստրիայի Հանրապետության նախագաՀ Բ՜ո մաս կլեստիլը ւ

Հալորդ լիագումար նիստին Հիմնական զեկուցումով Հանդես եկավ Ամենայն Հ այ ոց Կաթողիկոս Գարեգին Ա-նւ իր ելույթի մե% ՎեՀափառ Հայրապեսւը չեչտեց, որ այսօր բոլոր Եկեղեցիները կիսում են միևնույն ընդՀանուր և անխուսափելի պարտավորությունը իրենց ներդրումն ունենալ Հմիության, Հավասարության և մարդկային կյանքի պայմանների բարելավման տեսլականի մեջ՛»: ՎեՀափառիելույթը մեե արձագանք գտավ ներկաների մեք, որոնք բազմիցս ծափաՀարություններով արտաՀայտեցին իրենց Հիացմունքն ու Համերաշխությունը։

86 Զ-է ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Նիստից Հետո վեհափառը մամուլի ասուլիս ունեցավ, որտեղ ի մասնավորի շեշտեց Հա յ Առաքելական Եկեղեցու մասնակի կարևոր ու եզակի դերը Հայաստանի Հանրապետության Հոգևոր վերա ծնությա ն ասպարեզում:

Հաջորդ օրերին պատգամավորները բաժանվեցին աշխատանքային 30 խմբերի, որոնք քննարկումներ ունեցան յո թ Հիմնական թեմաների չոլրէ. քննարկումների արդյունքները յուրաքանչյուր խմբի կողմից ներկայացվեցին լիագումար նիստին, որն էլ երկօրյա քննարկումներից Հետո Հաստատեց ինչպես ժողովի «Պատգամը», այնպես էլ Հիմնական աշխատանքային փաստաթուղթն ու Եկեղեցիների ապագա գործունեության ուզենիչներըւ

Աշխատանքային խմբերի քննարկումներն ընգՀատվում էին երկխոսություններով, ունկնդրություններով, քննարկումներով և մչակութային միջոցառումներով,

Համաժողովն ավարտվեց Հունիսի 2 9 ֊/ г փակման սքանչելի արարողությամբ Գրացի քաղաքային զբոսայգում:

Ա յս մեծ Համաժողովին իր ա չխ ույժ և գործնական մասնակցությունը բերեց նաև Հա յ Առաքելական Եկեղեցու պատվիրակությունը վեՀափառ Հայրապետի գլխավորությամբ, Պատվիարակության կազմում էին Հունաստանի Հայոց Հայրապետական պատվիրակ Տ- Ոսկան արք- Գալփաքյանը, կենտրոնական Եվրոպայի Հայրապետական պատվիրակ Տ- Մեսրոպ արք- Գրիգորյանը, Ուկրաինայի Հայոց թեմի առաքնորդ Տ- Նաթան եպս- ՀովՀաննիսյանը, Մայր Աթոռի միաբան Տ- Միքայել ծ- վրդ- ԱՀապաՀյանը, տիկին Բեատրիս իփեճյանը և օր- Անահիտ Սիմոնյանըւ

եՎՐՈՊԱՅԻ եԿեՂեՑԻՆեՐՒ ԽՈՐՀՐԴԻյ-ս համաժողովը

(Գրաց, Ավստրիա - 30 ճու.նիս-4 Հուլիս 1997)

Ավստրիայի Գրաց քաղաքում ս/թ- Հունիսի 30-ից Հուլիսի ձ-ը գումարվեց Եվրոպայի Եկեղեցիների Խորհրդի ԺԱ Համաժողովը, Համաժողովի նպատակն էր քննարկել նախորդ Համաժողովից (Պրագա, 1992) առ այսօր Խորհրդի կենտրոնական Կոմիտեի կատարած աչխատանքները և ընտրել նոր կենտրոնական կոմիտե, Համաժողովի Հատուկ ուշադրության կենտրոնում էին նաև նոր ավարտված Եվրոպական Երկրորդ էկումենիկ Համաժողովի արդյունքները,

Բացման արարողությունից Հետո սկսվեցին լիագումար նիստերը, որոնց ընթացքում ընթերցվեցին Եկեղեցիների պետերի ողջույնի խոսքերը, Հ աչվետու զեկուցումով Հանդես եկավ ԵԵԽ գլխավոր քարտուղար ժա ն Ֆի շերը: Ապա նախագծային ելույթ ունեցավ նորընտիր քարտուղար ՜Բիտ կլեմենցը,

ինչպես լիագումար նիստերում, այնպես էլ աշխատանքային խմբերում և կոմիտեներում մտքերի լա յն փոխանակություն ծավալվեց Եվրոպայի Եկեղեցիների առԼև ծառացած ՀիմնաՀարցերի շուրջ,

Հաստատվեցին ԵԵԽ ֊է առսվիկա ֆինանսական և վարչական գործունեության ուզենիչները, ընտրվեցին ԿԿ նոր անդամները,

Համաժողովի աշխատանքներին իր մասնակցությունը բերեց նաև Հա յ Առաքելական Եկեղեցու պատվիրակությունը, որի կազմում էին Հունաստանի Հայոց Հայրապետական պատվիրակ Տ- Ոսկան արք. Գալփաքյանը, Ուկրաինայի Հայոց թեմի առաջնորդ Տ- Նաթան եպս. ՀովՀաննիսյանը, Մայր Աթոռի միաբան Տ- Միքայել ծ. վրգ. Աիպ ա Հյա նը և օր. Անահիտ Սիմոնյանը, Ոսկան արք. Գալփաքյանը ընտրվեց կենտրոնական կոմիտեի կազմում,

Մ Ծ վ- Ա-


ՀՈԻՅՆ ՈՒՂՂԱՓԱՌ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԿՈՍՏԱՆԴՆՈԻՊՈԼՍԻ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՊԱՏՐԻԱՐՔ

ՆՈՐԻՆ ՍՐԲՈԻԹՅՈԻՆ ԲԱՐԴՈԻՂԻՄԵՈՍ Ա ֊Ի ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆԸ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈԻՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ

Դ ա ր ե ր ո վ ի մ ա ս տ ն ա ց ա ծ պ ա տ մութ յուն ունի Հ ա յո ց Ա ռա քելա կա ն Ս ուրբ Ե կեղեցին, որի կեր տ ո ղ ներ ը հ ո գև ո ր ա ռ ա ջն ո ր դ ն ե ր ն ե ն եղեւ' Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ն ե ր ը : Ու ա մ են մի ա ռ ա ջն ո ր դ յո ւր ո վ ի է հ ա ր ս տ ա ցր եւ հ ա ր ա զ ա տ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա ն ց ա ծ ու ա ն ց ն ե լի ք ո ւ ղ ի ն ' վ ա ռ պ ա հ ե լո վ ն ա խ ն յա ց հ ա վ ա տ ի մ շտ ա ն ո ր ո գ կ ա նթ եղ ը:

Ա յսօր մի ն ո ր էջ է ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ո ւմ Հ ա յա ս տ ա ն յա յց Ե կ ե ղ ե ցո ւ պ ա տ մ ութ յա ն մեջ, որ ն ա ռա վել է հ ա ր ս տ ա ն ո ւմ Ե կ եղ եցի ներ ի հ ա մ ե ղ - բա յր ո ւթ յա ն , ժո ղ ո վ ո ւր դ ն եր ի բ ա ր ե կ ա մ ո ւթ յա ն ու բ ա ր ե կ ա մ պ ե տ ո ւթ յո ւններ ի փ ո խ հ ա ր ա բե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ս ե ր տ ա ցմ ա ն դ ա ր ե ր ի ց ա վ ա ն դ վ ա ծ հ ա ր ո ւս տ հ ե ն ք ի շ ն ո ր հ ի վ : Ի ս կ մ եր օր յա պ ա տ մ ութ յո ւնը գ ր վ ո ւմ է Հ ա յո ց Ե կեղեցու 131-րդ գ ա հ ա կ ա յի ' Ն Ս Օ .Տ .Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ենա յն Հ ա յո ց Կ ա թողիկոսի խ ո ր ի մ ա ս տ ու հ ա յր ե ն ա շե ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա մ բ : Ո րպ ես ա սվա ծի հ ա վ ա ս տ ո ւմ թ ող ը ն կ ա լվ ե ն ք ո ւյր Ե կ եղ եցի ներ ի Հով վ ա պ ես ւերի պ ա շտ ոնա կ ա ն փ ո խ ա դ ա ր ձ ա յցե լո ւթ յո ւն ն ե ր ը : Հ ա յ հ ա վ ա տ ա վ ո ր ը Լավ է հ ի շո ւմ Ն որին Ս րբութ յա ն գա հ ա կ ա լո ւթ յա ն ա ն ց ա ծ երկու տ ա ր ի ն ե ր ի ն տ ե ղ ի ո ւն ե ց ա ծ պ ա տ մ ա կա ն ի ր ա դ ա ր ձ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը : Դ ր ա ն ք ա ռ ն չվ ո ւմ են հ ո գ և ո ր կ յա ն ք ի բ ո լո ր ո լո ր տ ն ե ր ի ն ' մ շա կ ո ւթ ա յի ն , կ ր թ ա կա ն , շի ն ա ր ա ր ա կ ա ն ...

Այս ա մ են ը ճ ո խ ա ցն ելո ւ եկ ա վ ն ա և Հ ո ւ յն Ե կեղեցու հ ո գ և ո ր պ ետ ի փ ո խ ա դ ա ր ձ պ ա շտ ոնա կ ա ն ա յցեւութ յունը, զ ի ա յն ա ռ ա վ ե լ պ ա տ մ ա կա ն էր ո ւ կ ա ր և ո ր : Պ ա տ մ ա կ ա ն էր , ո ր ո վ հ ե տ և Դ դ ա ր ի ց հ ե տ ո սա ա մ ե ն ա ն շա ն ա կ ա փ ց ի ր ա դ ա ր ձ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց էր հ ա յ- բ յո ւ զ ա ն դ ա կ ա ն մ իջեկեղ եցա կա ն հ ա ր ա բե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ո ւմ : Հ ա յո ց Ե կ եղեցու պ ա տ մ ութ յա ն մեջ ն ո ր էջ բ ա ց վ ե ց , ո ւր գ ր ա ն ց վ ե ց Հ ո ւ յն Ո ւղ ղ ա փ ա ռ Ե կ ե ղ ե ցո ւ հ ո վ վ ա պ ե տ ի ա յցեւութ յունը Հ ա յա ս տ ա ն ' Մայր Ա թոռ Ս ուրբ է ջ մ ի ա ծ ի ն :

ԺԱ Մ Ա ՆՈ ՒՄ

1997 թ վ ա կ ա նի հ ուլի ս ի 21-ի ց 2 4 -ը , Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ենա յն Հ ա յո ց Կ ա թողիկոսի պ ա շտ ոնա կա ն հ ր ա վ ե ր ո վ , փ ո խ ա դ ա ր ձ ա յցելո ւ- թ յա մ բ Հ ա յա ս տ ա ն ' Մ ա յր Ա թոռ Սուրբ է ջ մ ի ա ծ ի ն ժ ա մ ա ն եց Հ ո ւ յն Ո ւղղա փ ա ռ Ե կեղեցու հ ո գ և ո ր ա ռ ա ջն ո ր դ , Կ ոս տ ա նդ նուպ ոյս ի Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ ր ի ա ր ք Ն ո ր ի ն Ս ր բո ւթ յո ւն Բ ա ր դ ո ւղ ի մ ե ո ս Ա -ի գ լխ ա վ ո ր ա ծ պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յո ւն ը :

Ա յցելութ յա ն չո ր ս օր ե ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ Ն ո րին Ս րբութ յուն Բ ա ր դ ո ւ- ղ ի մ ե ո ս Ս -ը, Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ենա յն Հ ա յո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ը ն կ ե ր ա կ ց ո ւթ յա մ բ , ո ւն ե ց ա վ մի շ ա ր ք պ ա շտ ո ն ա կ ա ն կ ա ր և ո ր հ ա ն դ ի պ ո ւմ ն ե ր , ա յց ե լե ց ա ղ ե տ ի գ ո տ ի , ծա ն ո թ ա ցա վ Հ ա յո ց հ ի ն ա վ ո ւր ց ե ր կ ր ի ա նկ ր կ նելի գեղ եցկ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն ու հ ա յ ժո ղ ո վ ր դ ի մ տ քի ա ն գ ն ա հ ա տ ե լի թ ռ ի չք ի ն :

88 Զ-Է է&Ս՜հԱԾԻՆ 1997

« ԶՎ Ա ՐԹ Ն Ո Ց» ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆՈՒՄ

Հուլիս ի 21-ին. ե ր և ա ն ի ■ ժա մ ա ն ա կո վ ժա մը 13.05-ին, Հա յա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յո ւն ժ ա մ ա ն ե ց Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ւպ ո լս ի Տ ի ր ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա րք Ն որին Ս րբություն Բ ա ր դ ո ւղ ի մ եո ս Ա -ը :

Ն ո ր ի ն Ս ր բութ յա ն շ ք ա խ մ բ ի մ ա ս է ի ն կ ա զ մ ո ւմ Ե փ ես ո ս ի միտ րոպ ոլիտ Ն որին Գ երա զա նցութ յուն Խ ր ի ս ո ս տ ո մ ո ս ը , Շ վ ե յցա ր իա յի միտ րոպ ոլիտ Ն որին Գ երա զա նցութ յուն Դ ա մ ա սկինո սը. Ֆ ի լա դ ե լֆ ի ա յի մ իտ րոպ ոլիտ Ն որին Գ երա զա նցութ յուն Մ ելիտ ոնը. Ս եր ա ֆ ի մ վ ա ր դ ա պ ետ ը, սա րկա վ ա գ Մ ա քսիմոսը, Ա թենքի Լրա տ վա կա ն գործա կա լո ւթ յա ն ներկա յա ցուցիչ Աւկիս Կ ուրկոզա սը, Պ ա տ րիա րքի մա մլո պ ա տ ա սխ ա ն ա տ ո ւ Ս տ եվ ւա նոս Պ ա պ ա դ ո պ ո զ ո ս ը , ֆ ո տ ո ւր ա գ ր ո ղ Ն ի կ պ ա ս Մ ա նգինա սը, Պ ա տ րիա ր քա րա նի գ ո ր ծ եր ի գ լխ ա վ ո ր կա ռա վա րիչ Կա րա - գ ի ո ր գի ս ը , Թ ուր քիա յի Լրա գրողների միութ յա ն գ [խ ա վ ո ր ք ա ր տ ո ւղ ա ր Լեյլա Թ ա վ ս ա նօղ լո ւն :

Պ ա շտ ոնա կա ն պ ա տ վ իրա կութ յա նն ո ւղ ե կ ցո ւմ էր Կ ոստ ա նդնուպ ոլսի Հ ա յո ց Պ ա տ րիա րքութ յա ն ն եր կ ա յա ցո ւցի չ, Հ ա յո ց Պ ա տ րիա ր քա րա նի Կ րոնա կա ն ժ ո ղ ո վ ի ա տ ե ն ա պ ե տ Տ . Մ եսրոպ ա րք եպ ս կ . Մ ութ ա ֆյա նը:

« .Զ վ ա ր թ ն ո ց * օ դ ա ն ա վ ա կ ա յա ն ո ւմ Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ ր ի ա ր ք ի ն դի մ ա վ որ եցի ն Ն .Ս .Օ .Տ .Տ . Գ ա րեգի ն Ա Ա մենա յն Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ն իր շք ա խ մ բո վ , Հա յա ս տ ա ն ի ն ե ր ք ի ն թ ե մ ե ր ի և Ֆ ր ա ն ս ի ա յի , Ա վստ րիա յի. Կ ա ն ա դ ա յի , Գ ե ր մ ա ն ի ա յի . Ե ր ո ւս ա ղ ե մ ի , Ա մմ ա նի, Ռ ո ւս ա ս տ ա ն ի , վ ր ա ս տ ա ն ի թեմա կա լ ա ռ ա ջն ո ր դ ն ե ր ը , Ե ր ուսա ղեմ ի Հ ա յո ց Պ ա տ րիա ր

ք ո ւթ յա ն ներկ ա յա ցուցի չը , Հ ա յա ս տ ա ն ի Հա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յա ն ն ա խ ա գ ա հ ի խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն Վ ա հա գն Խ ՛ա չա տ րյա նը, Ա զգա յին ժ ո ղ ո վ ի ա շխ ա տ ա - կա զմի ղեկա վա ր Աշոտ Ա նտ ինյա նը, Հ Հ մշա կույթի, եր ի տ ա ս ա ր դ ո ւթ յա ն հ ա ր ցե ր ի և սպ որտ ի ն ա խ ա ր ա ր Ա րմեն Ս մբա տ յա նը, Հ Հ կրոնից գ ո ր ծ ո ց կոմիտ եի ն ա խ ա գ ա հ Լա զա ր Ս ուջյա նը, Հա յա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յո ւն ո ւմ Հ ո ւն ա ս տ ա ն ի ա ր տ ա կ ա ր գ և լի ա զ ո ր դ ե ս պ ա ն Յ ա կ ո վ ո ս Ս պ եցիոսը, Հ ո ւն ա ս տ ա ն ո ւմ Հ ա յա ս տ ա ն ի ա ր տ ա կ ա ր գ և Լիա զոր դ ես պ ա ն Ս րմա ն Կ իրա կոսյա նը , ք ո ւ յր Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր և պ ա շտ ոնա տ ա ր ա յլ ա ն ձ ի ն ք :

Ճ ԵՊ Ա ԶՐՈ Ւ ՅՑ ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆՈՒՄ

Ո ղ ջա գո ւր ա ն քի ց հ ետ ո հ յո ւր ե ր ն ա ռ ա ջն ո ր դ վ ե ցի ն դ ե պ ի օդ ա ն ա վ ա կա յա նի բա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ յո ւր երի ը ն դ ո ւն մ ա ն սպ ա սա սրա հ , ո ւր և տ եղի ո ւն ե ցա վ ճեպ ա զր ույց , որ ին ն եր կ ա էի ն Հ Հ Լրա տ վա կա ն գ ր ե թ ե բո լո ր ծա ռա յութ յո ւնների մ եծ ա թ ի վ ն ե ր կ ա յա ցո ւցի չն ե ր :

Մ ինչ ճեպ ա զր ույցը , Ն ո րին Ս րբություն Գ ա ր ե գի ն Ա Ա մենա յն Հ ա յո ց Կ ա թողիկոսը ո ղ ջո ւյն ի խ ո ս ք հ ղ ե ց Բ ա ր դ ո ւղ ի մ ե ո ս Ա Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա րքին, ի ն չպ ե ս նա և Հ ո ւ յն Ո ւղղա փ ա ռ Ե կեղեցու պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յա նը և ն ր ա ն ց ա յցը մ ե ր ե ր կ ի ր ո ր ա կ ե ց ո ր պ ե ս ն ո ր էջ ք ր ի ս տ ո ն եա կ ա ն եղբա յրո ւթ յա ն գ ո ր ծ ն ա կ ա ն հ ա ս տ ա տ մ ա ն տ ե ս ա կ ե տ ի ց : Շ ա ր ունա կելո վ ի ր խ ո ս ք ը , Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ն ա ռա նձնա կի նշեց.

1Г * Մեձ Հ ամաՀ Г ШЭШ," ֊Ь к ուրա խ ությա ն մի պահ է այս պահը ոչ թ ե միայն Մայր Աթոո. Սուրբ էՀմիաձնի. այլ մեր ամբողՀ հա յ ժողովրդի համար

ԴԻՄԱՎՈՐՈՒՄ ՕԴԱՆԱՎԱԿԱՅԱՆՈՒՄ

ԵՂԲԱՅՐԱԿԱՆ ՈՂՋԱԳՈՒՐՈՒՄ

ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԻ ՄՈՒՏՔԻՆ


Հա յա ստ ա նում և Ս փ յո ւռ քո ւմ : Մենք այսօր, պա տ մությա նը մեք ս/ո.աքին անգամր լինելով , ողքոլնում ենք Մեր սիրեցյալ եղբորը' Նորին Ս րբություն Բա րդուղիմեոս Տիեզերական Պատրիարքին, և սա մեծա նուն, Հռչա կա նուն Կոստանգնոլպոլսո Պատրիարքության, Հ ո ւ յն Օրթոդոքս Եկեղեցու և Հա յ Եկեղեցու, Մայր Ա թոռ Սուրբ էքմիածնի միք և մի նոր ոսկե կամուրք է Հա ստ ա տ ում, որ պիտի լինի մեր ժողովրդի և Օրթոդոքս Եկեղեցու Համար բա րիքների մի ա ղ բ յո ւր : Ես Հիշում եմ, թ ե մի տարի ա ռա ք, երբ եսԲա րդուղիմեոս Ա -ի մոտ եղա Կոստանդնուպոլսոլմ, Նորին Ս րբությունը ց ո ւ յց տվեց նո ւյն ա յդ եղբայրական սերը : Ես ող քունո լմ եմ նա և այսպատմակերտ ա յց հ լութ յունը մեր Հա յրենիք »

Ա յնուհետ և Բ ա ր դ ո ւղ ի մ ե ո ս Ա Պ ա տ րիա ր քն ը ն թ ե ր ց ե ց ի ր ուղեր ձը , ո ր ո ւմ ի մ ա ս նա վո րի ա սա ց.

« Գտնվելով Հայաստան ա չխ ա րՀի օրՀնյալ Հողի վքա , մենք շատ մեծ ուրա խ ութ յո ւն ենք զ գ ո ւմ :

Մ ենք ժամանել ենք Տիեզերա կա ն Պ ա տ րիա րքութ յունից ի բ ր և խ ա ղա ղութ յա ն, սիրո և մեծարանքի պատգամավորներ:

Սիրելի Ձ երգ Ս րբութ յուն Գարեգին Ա Ծ ա յրա գույն Պատրիարք և Կաթողիկոս Ամենայն Հա յոց.

Ձեզ և Ձեր Մ իա բա նությա ն պատվելի ա նդա մների, ա յս օրՀնյա լ երկրի ղեկավարների և Ձեր Հարգարժան ո ւ բա զմատաղանդ Հա յ ժողովրդի Հետ շփվելու Հնա րա վորությունը մեզ մեծ ո ւրա խ ութ յո ւն և Հրճվանք է պատճառ ո ւ մ : Մենք սրտանց ողքոլնում ենք անվեՀեր Հա յ ժողովրդին' Ձեր շատ տ ա ռա պ յա լ, սակայն Հերոսական ո ւ սխ րա գործ Հա յ ժողովրդին: Մենքօր Հ ն ո լմ ենք նրան և ի խ որոց սրտի չնորՀա վորում Հա յ ժողովրդին իր բա զ ո ւմ և զանազան շոշափելի մչա կութա յին և Հոգևո ր նվա ճումների ա ռ ի թ ո վ :

Մենք քերմորեն ողքունոլմ ենք Հարգարժան կա ռա վա րությա նը և այս վսեմ երկրի բոլոր ղեկավարներին:

Մեր ողք էո ւթ յա մ բ մեր • շնորՀա կա լոլթյունն ենք Հա յտ նում քերմ և սրտ ա ռուչ ընդունելութ յա ն Համար, որ ցուցա բերվեց ի մ և ի մ շքա խ մբի նկատմամբ:

Մենք ա ղո թ ո ւմ ենք Աստ ծուն, որ նա Հա քողությա մբ պսակի Ձեր բոլոր ձեռնա րկումները' ուղղվա ծ Հայաստանի և Հա յ ժողովրդի բա րեկեցութ յա նը , որոնց մենք սիրում ե ն ք :

Թող Քրիստոսի օրՀնա նքը, ող որ մութ յոլնը , չնորՀը և խ ա ղա ղութ յունը ի քնի ա յս երկրի և նրա ժողովք դի վրա ՛»:

Л

Ա յնուհետ և Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ ր ի ա ր քը պ ա տ ա ս խ ա ն ե ց լր ա գ ր ո ղ ն ե ր ի հ ա ր ց ե ր ի ն :

ՀԱ Ր Ց .- Զ ե ր դ Ս րբություն, վեր ջեր ս Հ ա յա ս տ ա ն ա յցե լե ց Հ ո ւն ա ս տ ա ն ի պ ա շտ պ ա նո ւթ յա ն նա խ ա ր ա ր ը , ի ս կ ա յս օ ր ' Դ ո ւք : Ի ն չ ո ՜վ է պ ա յմ ա ն ա վ ո ր վ ա ծ Հ ո ւն ա ս տ ա ն ի հ ետ ա ք ր ք ր ո ւթ յո ւն ը Հ ա յա ս տ ա ն ի ն կ ա տ մ ա մ բ :

Պ Ա ՏԱ Ս Խ Ա Ն.- Ես, ի բ ր և Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ ր ի ա ր ք, չ ե մ մ ի ջա մ տ ո ւմ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւթ յա ն ը : Ս ա կա յն միշտ ո ւր ա խ ո ւթ յա մ բ ե մ հ ե տ և ո ւմ ա յն

90 Զ-է Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

ջ ե ր մ հ ա ր ա բ ե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն . ո ր ո ն ք զ ա ր գ ա ն ո ւմ ե ն երկու, պ ետ ութ յունների և ժողովուրդների միջև:

Հունա ստ ա նի սերը Հա յա ս տ ա ն ի նկ ա տ մ ա մ բ պ ա րզ է և հ ա ս կ ա ն ա յի , որ ով հետ և խ ո ս ք ը վ եր ա բեր ո ւմ է երկու ք ր ի ս տ ո ն յա ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ն երին, ժող ով ուրդն եր . որ ո նք ունեն պ ա տ մ ա կ ա նո ր են խ ո ր ը և ը ն դ հ ա ն ո ւր

ա րմ ա տ ներ:Մ ա ղթ ում ե ն ք . որ ա յս փ ո խ ը մ բ ռ ն մ ա ն հ ա ր ա բ ե ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը

շա րո ւնա կվ են Հունա ստ ա նի և Հա յա ս տ ա ն ի . Հ ա յա ս տ ա ն ի և Թ ո ւր քի ա յի , ի ն չպ ե ս նա և ա յս տ ա րա ծա շրջա նի բո լո ր ե ր կ ր ն ե ր ի մ ի ջև ' հ ա նուն երկ րա գնդի խ ա ղ ա ղո ւթ յա ն:

ՀԱ Ր Ց.- Ի ն չպ ի ս ի ՜ն է Հ ո ւ յն Ե կեղեցու դ ե ր ը էկ ո ւմ ե ն ի կ շա րժմ ա ն մեջ և ինչպ ե՛՛ս եք գն ա հ ա տ ո ւմ Վ րա ց Ե կեղեցու էկ ո ւմ են ի կ շա ր ժ ո ւմ ի ց դ ո ւր ս գա լու հ ա ն գ ա մ ա ն ք ը :

ՊԱՏԱ ՍԽԱ Ն.- Մ ե ն ք ա նչա փ ց ա վ ո ւմ ե ն ք Վ րա ց Ե կեղեցու հա պ ճեպ որ ոշմ ա ն հ ա մ ա ր : Ե կեղեցիների Հ ա մ ա շխ ա ր հ ա յի ն Խ ո ր հ ր դ ո ւմ ա յլ բ ա ն չ ի լի ն ո ւմ , ք ա ն ե ր կ խ ո ս ո ւթ յո ւն : Մ ի մ յա ն ց հ ա ս կ ա ն ա լո ւ մ եկ այլ տ ա րբեր ա կ էլ կա. գնա ւ ա ռ ճա կ ա տ մ ա ն : Բ ա յց Ե կեղեցիների Հ ա մ ա շխ ա ր հ ա յի ն Խ ո ր հ ո ւր դ ը պ ա րզ և հ ա ս կա նա յի է. որ մ եր ժում է երկրո րդ տ ա ր բեր ա կը : Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա ր քութ յունը և մ յուս Ե կեղեցիները միա յն խ ա ղ ա ղ երկխ ոսութ յա ն կ ող մ նա կ ի ց ե ն :

Վ երա դ ա ռնա լո վ հ ա ր ցի եր կ ր ո ր դ մա սին, մ ա ղթ ում եմ. որ շո ւտ հա ր թ վեն Վ րա ց Ե կեղեցու հ ետ կ ա պ վ ա ծ խ ն դ ի ր ն ե ր ը :

ՀԱ Ր Ց.- Այս երկխ ո սութ յո ւնների ը ն թ ա ց ք ո ւմ հ ն ա ր ա վ ո ՞ր է ա ր դ յո ք ա կնկա լեւ ք ր ի ս տ ո ն յա Ե կեղեցիների մ ի ա ցո ւմ :

ՊԱՏԱ ՍԽԱ Ն.- Ո՛չ ա նմիջա պ ես, ո՛չ վ ա ղ ը , ս ա կ ա յն մ ե ն ք ա շխ ա տ ո ւմ ե ն ք ա յդ ուղղութ յա մ բ և հ ո ւյս ո ւն ե ն ք , որ գա լու է ա յդ նշա նա վ որ ու ցա նկ ա լի օ ր ը : Մ ե ն ք ' մ ա ր դ ի կս , պ ե տ ք է ա ն ե ն ք հ ն ա ր ա վ ո ր ն ա յդ ուղղութ յա մբ, մ ն ա ցյա լն Ա ստ ծու գ ո ր ծ ն է :

ճ ե պ ա զ ր ո ւյց ն ա վ ա ր տ վ ե ց Ն որին Ս ուրբ Օ ծո ւթ յո ւն Գ ա ր ե գ ի ն Ա Վ եհա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ' Լրա գրողներին ո ւղ ղ վ ա ծ հ ա կ ի ր ճ խ ո ս ք ո վ , ո ր ո վ Ն ո ր ի ն Ս ր բութ յո ւնը շ ե շ տ ե ց Հ ո ւ յն Ո ւղ ղ ա փ ա ռ Ե կ ե ղ ե ցո ւ հ ո գ և ո ր ա ռ ա ջն ո ր դ ի ա յցելութ յա ն բո լո ր օր երի հ ա ն գ ա մ ա ն ա լի ց Լուսա բա նմա ն կա րևորութ յունը մեր մ ա մ ո զո ւմ :

Մ Ա ՅՐ ՏԱ ՃԱ ՐՈՒՄ

ճ ե պ ա զ ր ո ւյցի ց հ ետ ո , ա վ տ ո մ եք են ա ն եր ի շա ր ա ս յո ւն ն ա ռ ա ջն ո ր դ վ ե ց դ ե պ ի Մայր Աթոռ Ս ուրբ է ջ մ ի ա ծ ի ն : Ա յստեղ Հ ո ւ յն Ո ւղղ ա փ ա ռ Ե կեղեցու պ ա շտ ոնա կա ն պ ա տ վիրա կութ յա նը, հ ո գ և ո ր ա ռ ա ջն ո ր դ ի գ ծ ա վ ո ր ո ւ թ յա մ բ, դ ի մ ա վ ո ր եցի ն զա ն գ ե ր ի ղ ո ղ ա ն ջն ե ր ո վ :

Թ ա փ ո ր ի ուղեկցութ յա մբ և « Հ ր ա շ ա փ ա ռ » - ո վ մ ո ւտ ք գ ո ր ծ ե լո վ Մայր Տ ա ճ ա ր , երկու Ե կեղեցիների Ք ա հ ա ն ա յա պ ե տ ե ր ը Ի ջմ ա ն Ս ուրբ Ս եղա նի ա ռջև կա նոնա կա ն ա ղոթք ա ռ ա քեցի ն ա ռ Բ ա ր ձ ր յա յը : Սպ ա « Ո ւրա խ Լեր» շա ր ա կ ա ն ի ե ր գ ե ց ո ղ ո ւթ յա մ բ բ ա ր ձ ր ա ն ա յո վ Ա վա գ Խ ո ր ա ն , փ ո խ ա նա կեցի ն բա ր ե ո ղ ջո ւյն ի ո ւղ ե ր ձ ն ե ր :

1997 ԱԶՍ՚ՒԱԾԻՆ Զ-Ա 91

Կ ա րևորե[ով Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա ւորիրա քի պ ա տ մ ա կա ն նշա նա կութ յո ւն ո ւն ե ց ո ղ ա յց ե լո ւթ յա ն ն պ ա տ ա կ ը , Գ ա ր ե գ ի ն Ս Ա մ ե ն ա յն -Հայոց Կ ա թողիկոսն ա սա ց.

«Փ ա ռ ք և գո հո ւթ իւն Ք ե զ , Հա յր Երկնալոր, որ տ ոլիր մեր բոլորիս այս Հոգելից պա Հը եղբա յր ո լթ եա ն և միա սնութեա ն, դա րա շոլնչ այս տ ա ճա րում •Քո Միաձին Ո րդու' Յիսուս Քրիստոսի ձ ե ռ ք ո վ սրբա Հիմնուա ծ, ա յս Մայր Տա ճա րի կամարների ներքո յ ո ւր 1 7 0 0 տա րիներից ի վեր ա ղօթքը միա խ ա ռնուա ծ է այս սրբաճաճանէ քա րերին "

Եղբա յրոլթեա ն և. միասնութեան ապրումը այսօր նոր շեշտ ո ւ երա նդ է զգ ե ն ո ւմ , երբ ա յդ ապրումի զօրութեա ն մ իքից Մենք ողջա գուրում ենք Ձ եզ ' Մեր սիրեցեալ Եղբօրն ի Քրիստ ոս, Կ. Պոլսոյ Տիեզերական Պատրիարքիդ' Նորին Ս րբոլթիւն Բարթողիմէոս Ա -ի ն , Ձեզի ընկերացող Հոգևորա կա ն և աշիյարՀական ա նդա մներից բաղկա ցեա լ պ ա տ ոլիրա կոլթեա ն Հետ միասին :

Հա յ ժողովրդի ա յս քր իստ ո ն էա կա ն ծննդա վ ա յր ին ' Հա յկա կա ն Բ եթ ղեՀէմ ոլմ Մենք և Մեր ե բ ի ս ն կայի չա տակ նախորդները յա ճա խ ընդունել ենք եկեղեցական բարձրաստիճան ա նձնա լոբութիւններ և Եկեղեցիների պետեր: Բայց առաջին ա նդա մն է մեր պ ա տ մոլթեա ն մ էջ որ Հայաստանի ա յդ սրբա զնա սուրբ վեՀա վա յրում և Հա յց . Եկեղեցու Հոգևո ր կենտ րոնում Մենք ողջա գուրում ենք Կ. Պոլսոյ դա րա ւոր և Հռչա կա ւոր Ա թոռի ԳաՀա կալը' Տիեզերական Պատրիարքը, յա նձի ն Ձերդ Ս րբութեա ն:

Մենք զ գ ո ւմ ենք որ Ձեր ա յցելո լթեա մբ մեր Հասարակաց պ ա տ մոլթեա ն մէջ ա րձա նա դրլում է մի նոր ք ա յլ Քրիստոսի Սուրբ Աւետարանի և Ուղղափառ Հա լա տ քի Հա նդէպ Մեր Հա ւա տ ա րմոլթեա ն և ծա ռա յութ եա ն միասնական ա ռա քելութեա նը մէջ:

Մենք քա զցրօրէն յի շ ո ւմ ենք Մեր անցեալ տարուայ ա յցելո լթ ի ւն ը Զերդ Սրբութեան և Կ. Պոլսոյ Տիեզերական Պատրիարքոլթեան: Մեր երկու Եկեղեցիների փ ոխ յա րա բերութիլնների սերտացման սքա նչելի պա Հեր եղան մեր Հա նդիպ ում ները և խ օս ա կ ցո ւթ ի ւն ն ե ր ը , Իս թ ա ն ս լո ւլո ւմ Ֆ եների պ ա տ րիա րքա րա նում: Ող^ունեցինք Ձեր սիրալիր կապերը Կ. Պոլսոյ մեր Հա յոց Պատրիարքոլթեան և Թ ուրքիոյ մեր սիրեցեալ Հա յ Հա մա յնքին Հետ :

Ա յսօր, Ձեր ա յցելո ւթ ի լնն ի Հայաստան և ի Ս. էջմիա ծին, ա ռա ջինը իր տեսակին մէջ, մի նոր էջ է բ ա ց ո ւմ քրիստ ոնէա կա ն եղբա յր ո լթ եա ն գործնական ա րտ ա յա յտ ոլթեա ն տեսակէտից: Մեր Հա յ ժողովուրդը Ձերանձի միջից ողջունում է Յոյն Ուղղափառ Եկեղեցու Համայն ժողովուրդը , որ վա յելում է Ձեր Հա յրա խ նա մ Հո գ ա ծո լթ ի ւնն ու Հոգևո ր ա ռ ա ջն ո ր դ ո լթ ի ւն ը :

Մեր երկիրը, Ս. Գրական Այբարատի երկնամերձ բա րձ ունքի նա յոլա ծքի տակ, թևա կոխ ել է մի նոր շրջան իր դա րա ւոր պ ա տ մոլթեա նը մ էջ : Երկար դարեր օտար լո ւծի ո ւ բոնա կա ն վա րչա կա րգերի տակ ապրած մեր Հա յոց աշխարՀը ներկա յումս, Ի. դարի ա յս վերջա լոյսին, ազատ ո ւ անկախ սեփական Հա նրա պ ետ ութեա մբ է օժտ ուա ծ: Նոր դարաշրջան է բա ցո ւե լ այս պատմական Հողի վրա յ, ուր քր ի ս տ ո նէո լթ ի լնը ճա նա չոլեց որպէս պետականկրօն 1 7 0 0 տարիներ ա ռա ջ Հենց ա յս սրբա վա յրում, որտեղ ա յժմ Մենք միասնաբար աղօթք ենք ըն ծա յում Ա ստ ուծոյ: Դարեր եկան, դա րեր գնա ցին, թ ա գա ւո ր ո ւթ ի լն ն եբ ստ եղծուեցին և թ ա դա ւորո լթ ի ւն ներ կործա նուեցին, բա յց Հազար փ ա ռք Ա ստ ուծոյ, որ քրիստ ոնէա կա ն Հա լա տ քը, Հա յոց լե զ ո ւն , գիրն ո ւ մշակոյթը մնա ցին անխորտակ և ա նա յլա յլ: Նրանք էին որ մեր Հայրենի Հողի վրա յ մեր ժողովրդի կեանքը ա րժևորեցին և յա ւեր ժա ցր ին,


Աստուծոյ օրհնութեա մբ և մեր ժողովրդի անբեկանելի հա լա տ ա րմոլթեա ն ոԿտոկունութեան զօրութեա մբը:

Մեր Ս. Եկեղեցին այժմ, Ւ դարի վ եր իււո րո ւթ եա ն, ա զա տ ոլթեա ն և անկաիւութեան այս նոր պայմաններում, մտել է ա ռա քելութեա ն մի նոր ճանապարհի մէշ - վերանորոգել, խ որա ցնել, տարածել քր ի ս տոն էական հա ւա ա քշ ժողովրդի կեանքի ր ն ա դ ա ւա ռ ն ե ր ո լմ : Վ երա նորոգութ եա նա ռա քելութիւն բա ռերով կարելի է բնորոշել մեր Եկեղեցու այժմեան շրջանի գործունէութեա ն ո ւղ ի ն : Եօթանասուն տարիների հակակրօնական պայքարի հետքերը չն շե լ, յա ռա ք եկած ընդա րմութիւնը բարեփոխելը գիւրին գո ր ծ չ է :

Ահա այստեղ է ուր մեր ք ո յր Եկեղեցիների ղօրա կցութիւնը Մեղ համար մեծ արժէք ունի : էկիւմենական ոգին պէտք է վերա ծուի գործի, փոխադարձ սիրոյ գործնական ար տայայ տ ութեա մր, փոխադարձ ղօրացման կամքով ու հեռյսնկարով և նոյն Քրիստոսի հալատարմօրէն ծա ռա յելու անշեղն լի ա ռ ա ^ ա գ ր ո ւ թ ե ւ ս մ բ .*

Աիրեցեալ Եղբայր ի Քրիստոս,Տ ե ր դ Ս րբութեա ն պատմակերտ ա յցե լո ւթ ի ւն ը Մ եզ համար

քրիստոնէական սիրոյ և եղբա յրոլթեա ն պերճախօս մի վ կ ա յո լթ ի լն է , որ այնքան սիրով և ա զնւութեա մբ էք ը նծա յում Ձ եզ ընկերացող Մեր հոգևոր և աշխարհական եղբայրների հետ միասին, այնքան քերմ բարեկամական զգա ցումներով և Քրիստոսի Եկեղեցու միութիւնր ա մրացնելու նուիրական նպատակով և հեռանկարով:

Մեր սրտ եռա նդ աղօթքն է որ Աստուած Իր երկնային օրհնութեա մբ պտղաբեր դարձնի այս առաքին ա յցելութ իւնը և նորանոր ո ւ բա զմա բեղուն ա րգիւնքներով « ըն դ միոյ երեսուն, ըն դ միոյ վա թսուն և րն դ միոյ հ ա ր ի լր » (Մալյկ. Դ.) պսակի մեր միասնական գ ո ր ծ ո լն էո լթ ի լն ը իր փ ա ռքին և Եկեղեցու պ ա յծա ռութեա ն ո ւ մա րդկոլթեա ն բա րիքին հա մա ր»:

Դ իմեւով ի ր հ ո գև ո ր եղ բա յր ն եր ի ն , ի ն չպ ե ս նա և ն եր կ ա հ ա վ ա տ ա վ որ հ ա յո ր դ ի ն ե ր ի ն , Ն ո ր ի ն Ս րբութ յուն Բ ա ր դ ո ւղ ի մ ե ո ս Ա Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա րքն ա ռա նձնա կի նշեց.

« Ձերգ Սրբություն Գարեգին Ա Կաթողիկոս Ամենայն Հ ա յո ց , գերաշնորհ .և հոգեշնորհ հայրեր,

Այսօր մեզ համար բա ցա ռիկ մի ա ռիթ է ընձեռնվել ա յցելել Սուրբ էքմիածին, այն վայրը, ուր անձամբ իքավ մեր Տերը ' Հի ս ո լս Քրիստ ոս: Այս եկեղեցին ձեր հոգևոր և աշխարհիկ կենտրոնն է և , Ձերգ Ս րբութ յուն, Դ ուք Ձեր կենդանի վկա յությա մբ պետք է աշխատեք առաք տանել մեր հոգևոր կ յա ն քը :

Թող Հիսուս Քրիստոսի կյա նքը փառավորվի բոլոր դ ա ր եր ո ւմ : Թող Աստծու ա նունը փ ա ռա բա նվի և օրհնվի աշխարհի չորս ծա գ ե ր ո ւմ : Մշտապես Աստծու Խա }ր և սերը թ ո ղ տարածվեն Հա յո ց աշխարհի բոլոր բա րձունքներում:

Զերդ Ս րբություն Գարեգին Ա Կաթողիկոս Ամենայն Հ ա յո ց , սիրեցյալ եղբա յր, մենք նույնպ ես ստանձնել ենք մի պ ա րտ ա կա նություն' լի նե լո ւ վկաները և տարածողները Աստծու պ ա տ գա մների: Մենք հավա տ ում և խոստ ովա նում ենք, որ Աստծու Միածին Որդին ծնվեց ժամանակներից ու դարերից ա ռա ք: Օգոստոս կայսեր գա հա կա լությա ն շրքա նում նա ծնվեց և մարդկային կերպարանք առավ Սուրբ Հո գ ո վ և Աստվածային լո ւ յս ո վ : ՛Նա աշխարհ եկավ որպես մի ա նձ' առանց ա յլա յլութ յա ն ո ւ փ ոփ ոխ ությա ն:

ԴԻՄ

ԱՎ

ՈՐՈ

ՒՄ

ԵՎ

«ՀՐ

ԱՇ

ԱՓ

ԱՈ

»-Ո

Վ

ՄՈՒՏ

Ք ՄԱ

ՅՐ

ՏԱ

ՃԱ

Ր

ԵՐ

ԿՐ

ՊԱ

ԳՈ

ՒԹՅ

ՈՒՆ

Ս.

ԳՐԻ

ԳՈ

Ր ԼՈ

ՒՍԱ

ՎՈ

ՐՉԻ

Ա

ՋԻ

Ն

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ а -է 93

Զերդ Ս ր բո ւթ յո ւն , մենք ուրա խ ենք և Հր ճ վ ո ւմ ե ն ք , որ այսօր Հա յա ստ ա նյա յց Առաքելական Եկեղեցին ղեկա վա րում եք Դ ո ւք ' որպես Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս այս Սուրբ Եկեղեցու:

Զերդ Ս րբություն, Դ ո ւք , որ Աստծու շնորհներով բեղ ո ւն եք Ձեր հետ ա քրքրությա մբ, բա յց նա և որպես խաղաղարար և համատեղող, միացնող ա նձնա վորություն եք հանդես դա լիս ' նվա զեցնելով այն երկպ ա ռա կություններ՛ը, որոնք առկա են Եկեղեցիների միք և : Ինչպ ես գիտ եք, ա նցյա լից ժա ռա նգվա ծ բա ժա նումներ կան, որոնք մենք պետք է հա ղթա հա րենք: Բարեբախտաբար, խ որը ուսումնա սիրությունները բա ցա հա յտ ել են այն տ ա րբերությունները, որոնք գ ո յո ւթ յո ւն ո ւն ե ն : Դրանք ի հայտ են եկելմիմյանց ոչ ճիշտ հասկանալու պ ա տ ճա ռով, հա րա բերությունների խ զո ւմ ով , ինչպ ես նա և քա ղա քա կա ն տարբեր պատճառներով, որոնք, սա կա յն, կարելի է հաղթահարել համատեղ ա շխ ա տ ա նքով: Մենք ա րդեն թ և ա կ ո խ ո ւմ ենք երրորդ հազարամյակ, և մեզ թ վ ո ւմ է , թ ե այն պետք է լինի հոգու վերա նորոգությա ն մի շրքա ն: Թող միա սնա կա նություն և շնորհներ բա շխ ող Աստված Իր շնորհները բա շխ ի ա մենքին, ովքեր լս ո ւմ են Իր ա նունը : Ահա այս ամենի վրա ենք դրել մեր հ ույսը , որի համար է լ , որպես եղբա յրներ, ց ն ծ ո ւմ և ուրա խ ա նում ե ն ք :

Մենք այստեղ ենք եկել Քրիստ ոսով' որպես Հիսուսի ծա ռա ներ և Նրան սիրողներ: Մենք այստեղ ենք եկել ոչ միայնակ, այլ մեզ ընկերա կցում են բարձրաստիճան հոգևորականներն ու շքա խ ումբը : Եկել ենք ներկա յա նա լու ոչ միայն Զերդ Ս րբությա նը, ա յլև ողք հայ ժողովրդին: Մենք գա լիս ենք այստեղ այն հա մոզումով, թ ե ժամանակի ը ն թ ա ցքո ւմ կա րողանալու ենք դիմա գրա վել և վերացնել ա ռկա բոլոր խ ոչընդոտ ները: Թ եև մեր երկու ք ո ւ յր Եկեղեցիները միմյա նց նկատմամբ քերմ սեր են տ ա ծո ւմ , սա կա յն երկկողմանի լիակատար հա ղորդա կցությունը բա ցա կա յո ւմ է : Ա յս դարավոր խ ոչընդոտ ները մեր անձնական ուժերով չենք կարող ա մբողջությա մբ հա ղթա հա րել, վերա ցնել, ուստի մենք պետք է դիմենք մեր Սուրբ Եկեղեցու գ լո ւխ և Առա քնորդ Հիսուս Քրիստ ոսին, որպեսզի օգնի մ ե զ ' դիմա գրա վելու այս դժվա րութ յունները :

Զերդ Ս րբութ յուն, ա յն սերը և ուշա դրութ յունը , որ Դ ո ւք ցուցա բերել եք մեր անձի և շքա խ մբի նկատմամբ, ինչպ ես նա և սիրեցյա լ ժողովրդի ներկա յութ յունն այստեղ պարտավորեցնող է : Մենք ա ղո թ ո ւմ ենք ձերբոլորի համար, որպեսզի Աստված Իր շնորհները բա շխ ի ա մենքիդ, ինչպ ես նա և Ձեր երկրին: Մենք ա ղոթում ենք ա ռ Աստված, նա և հ ա յցո ւմ Ձեր Եկեղեցու բոլոր Սրբերի բա րեխ ոս ութ յունը ' Բա րդուղիմեոս Ա ռա քյա լի գլխ ա վորութ յա մբ, ո ւմ նկատմամբ մենք մեծ սեր, խ ո նա րհ ութ յո ւն ո ւ պաշտամունք ենք տ ա ծում : Վստահ ե ն ք , որ նրանց բա րեխ ոսութ յա նշնորհիվ պիտի կարողանանք հասնել այն երքանիկ օրվան, երբ մեր երկու Եկեղեցիները կգտ նվեն փոխ հա ղորդությա ն մ ե ք » :

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈ ՒԹ ՅՈՒՆ ՎԵՀԱ ՐԱ ՆՈՒՄ

Հ ա վ ա ր տ փ ո խ ա ն ա կ վ ա ծ բ ա ր ե ո ղ ջ ո ւյն ի խ ո ս ք ե ր ի , Հ ո ւ յն Ո ւղ ղ ա փ ա ռ Ե կեղեցու պ ա շտ ո ն ա կ ա ն պ ա տ վ իրա կութ յունը « է ջ Մ ի ա ծի ն ն ի Հ օ ր է » շ ա ր ա կ ա ն ի ե ր գ ե ց ո ղ ո ւթ յա մ բ և թ ա փ ո ր ո վ ա ռ ա ջ ն ո ր դ վ ե ց դ ե պ ի Վ եհ ա ր ա ն:

94 Զ-է ԱՋՄԻԱԾՒՆ 1997

Գ ա հա սրա հում տ եղի ո ւն ե ց ա վ պ ա շտ ոնա կ ա ն ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն , որի ը ն թ ա ց ք ո ւմ ն ե ր կ ա յա ց վ ե ց ի ն ե ր կ ո ւ Ե կ ե ղ ե ցի ն ե ր ի պ ա տ վ ի ր ա կությունների ա նդ ա մ ներ ը , փ ո խ ա նա կ վեցին մ տ երմ իկ խ ո ս ք ե ր :

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՃԱ Շ ՎԵՀԱՐԱՆՈՒՄ

Օ րվա երկ րո րդ կեսին, ի պ ա տ ի վ Ն ո րին Ս րբություն Բ ա ր դ ո ւղ ի մ եո ս Ա Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա ր քի, վ եհ ա ր ա ն ի հ յո ւր ա ս ր ա հ ո ւմ Ա մենա յն Հ ա յո ց Հա յր ա պ ե տ ի կողմից տ ր վ եց պ ա շտ ոնա կա ն ճա շ, Որին ներկա էին նա և բ ա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր ը , Գ ե ր ա գ ո ւյն Հ ո գ և ո ր Խ ո ր հ ր դ ի ա ն դ ա մ ն ե ր :

ճա շկեր ույթ ի ը ն թ ա ցք ո ւմ փ ո խ ա նա կ վ եցի ն բա ր ե ո ղ ջո ւյն ի խ ո ս ք ե ր :Ապա, կ ա ր ճա տ և հ ա ն գ ս տ ի հ ա մ ա ր , բ ա ր ձ ր ա ս տ ի ճ ա ն հ յո ւր ե ր ը

մեկնեցին Ե ր և ա ն' հ յո ւր եր ի ըն դունեւութ յո ւններ ի կա ռա վ ա րա կա ն տ ո ւն :

Հ Հ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՄՈՏ

Ա յցեւութ յա ն ա ո ա ջի ն օ ր ը , ժա մ ը 1 8 .3 0 -ի ն , Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ւպ պ ս ո Տ ի ե զե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա ր ք Բ ա ր դ ո ւղ ի մ ե ո ս Ա -ին և Գ ա րեգի ն Ա Ա մենա յն Հ ա յո ց Կ ա թողիկոսին ը ն դ ո ւն ե ց Հ Հ ն ա խ ա գ ա հ Լևոն Տ ե ր ֊ Պ ետ ր ո ս յա ն ը :

Փ ոխ ա նցելով Հ ո ւ յն Ե կեղեցու Ս ուրբ Ս ինոդի լա վ ա գ ո ւյն բ ա ր ե մ ա ղ թ ա ն ք ն ե ր ն ու բա ր ե ո ղ ջո ւյն ն ե ր ը , Ն որին Ս րբություն Բ ա ր դ ո ւղ ի մ ե ո ս Ա ֊ը նշեց, որ Հա յա ս տ ա ն ն ա յսօր ա պ րո ւմ է պ ա տ մ ա կա ն դժ վ ա ր ի ն մի ժա մ ա ն ա կա շրջա ն: Ս ա կա յն ի ն ք ը վ ստ ա հ է, որ Հ ա յա ս տ ա ն ի Հա ն ր ա պ ետ ութ յա ն ն ա խ ա գ ա հ ը , որ պ ես հ ո գ և ո ր ա ր ժ ե ք ն ե ր ի ն մ ոտ կ ա ն գ ն ա ծ մա րդ, կկա րողա նա հ ա ղ թ ա հա րել դ ժ վ ա ր ո ւթ յո ւն ն եր ը :

Իր հ երթին ն ա խ ա գ ա հ Լևոն Տ ե ր - Պ ետ րոսյա նը նշեց, ո ր Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա րքի ա յցը պ ա տ մ ա կա ն նշա նա կութ յուն ո ւն ի : Ո րպ ես պ ա տ մ ա բ ա ն , ի ր հ ա մ ա ր չա փ ա զ ա ն ց հ ուզի չ պ ա հ է ' ը ն դ ո ւն ե լ Հ ա յա ս տ ա ն ի վեր ա նկա խ ա ցյա լ Հա ն ր ա պ ե տ ո ւթ յո ւն ա յցե լա ծ ա ռա ջին Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ րիա ր քին :

Հա նր ա պ ետ ո ւթ յա ն ն ա խ ա գ ա հ ը ն ա և ը ն դ գ ծ ե ց Ե կեղեցու կա րևոր դ ե ր ն ա ն ցո ւմ ա յի ն շ ր ջ ա ն ո ւմ հ ո գ և ո ր ու բ ա ր ո յա կ ա ն ա ր ժ ե ք ն ե ր ի պ ա հպ ա նմա ն գո ր ծ ո ւմ :

Ն ո ր ի ն Ս ուրբ Օ ծ ո ւթ յո ւն Գ ա ր ե գ ի ն Ա Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը կ ա ր և ո ր եց ո ղ ջ ա շխ ա ր հո ւմ Հ ա յ և Հ ո ւ յն Ե կ եղեցիներ ի , ժո ղ ո վ ո ւր դ ն եր ի ու հ ա մ ա յն ք ն ե ր ի մ իջև հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւթ յո ւն ը և. ն շե ց , ո ր ա ն հ ա տ ի , հա ս ա րա կութ յա ն ու ա զգի ա զա տ ութ յունը, ա նկա խ ո ւթ յունը հ ի մ ն ա ր ա ր ք ր ի ս տ ո ն եա կ ա ն ա ր ժեքներ են , ո ր ո ն ք ը ն դ հ ա ն ո ւր ե ն հ ա յ և հ ո ւյն ժող ով ուրդներ ի հ ա մ ա ր :

Վ երջում երկուստ եք փ ո խ ա նա կ վ եցի ն հ ո ւշա ն վ ե ր ն ե ր :

« Մ Ա ՅՐ ՀԱ Յ Ա Ս ՏԱ Ն »-Ի Բ Ա ՐՁՈ ՒՆ ՔԻՑ

Ա յս տ ե ղ ի ց երկու Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի պ ա շտ ո ն ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ն ուղղ վեցին դեպ ի « Մայր Հ ա յա ս տ ա ն » կոթողի բա ր ձ ո ւն ք -

ա ձ է ո եՈ ք Քա? 4 Ք41մա1ք1 և է վ ե լ ո վ բիբլիական Արարատիանմեկնեյի գեղեցկությամբ ու վեհությամբ, Նորին Սրբություն

ՀԱՆ

ԴԻ

ՊՈ

ՒՄ

ՀԱՆ

ՐԱ

ՊԵ

ՏՈ

ՒԹՅ

ԱՆ

Ն

ԱԽ

ԱԳ

ԱՀԻ

ՀԵ

Տ

1997 1-ՋՍ'հԱԾԻՆ Զ ֊Ա 9Տ

Բարդուղիմեոս Ա-ը և Գաբեգին Ա Վեհափառ Հայրապետը մեզ հեսւ կիսեցին իրենց խոհերը:

Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն այսպես մեկնեց իր ապրումները.

<էՍա սրբա զա ն լեռ. է բոլոր Հավատացյալների Հա մա ր: Սա/լայն այն

Հատկապես սրբա զա ն է Հայերի և Հա յա ստա նի Հա մա ր, որովՀետ և այս

պատմական երկրի ողվ Հոգևոր կ յա նքը զա րգա ցել է Արարատի Հովանու,

ն երքո : Ես ցա նկա նում եմ , որ դ ո ւք միչտ ունենա ք պ ա շտ պ ա նությունը ձեր

նա խ ա Հա յրերի և ապրեք ոչ միայն Արարատի Հովա նու ներքո, ա յլ նա և

ՏիրոՀ խ ա չի Հովա նու և Նրա Հա րութ յա ն լո ւյս ի ն ե ր ք ո » :

Արտահայտելով իր զգացումները, Ամենայն Հայոց Հայրապեսւն ասաց.

«Մ իա նա լով ի մ ե ղբոր ' Նորին Ս րբութ յուն Բ ա րղուղիմե ոս Ա Տիեզերակա ն

Պատրիր ա քին, ես էլ ա սում ե մ ' դա բոլոր Հավատ ացողներին Համար

սրբա զա ն լեո. է , բ ա յց Հա յ ո ւ Հա մա ր պ ա շտ ելի լեո. է , որ ովՀետ և

Հա վերժությա ն խ որՀրդա նիշ է և ո չ թ ե միայն քրիստ ոնյա ների Հա մա ր, այլ

նա և բո լոր նրանց Համար, ովքեր Հա վա տ ում են Ա ստ ծու ո ւժ ի ն : Լեռը

Ա ստ ոլծո Հետ Հա ղորդութ յա ն խ որՀրդա նիշ է : Աստված մեր եղբորը երկար

կ յա նք տ ա, իր ա ղոթքը լս ի և Արարատի նա յվա ծքը միշտ Հա վերժությա ն

լո ւ յս ը ծա գեցնի մեր աշխարՀին և մեր ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն »:

«Ա Ր Ա Մ Խ Ա Չ Ա Տ Ր Յ Ա Ն » ՀԱ Մ ԵՐԳԱ Ս ՐԱ ՀՈ ՒՄ

Նույն օրը, երեկոյան ժամը 19.30-ին, Հայ և Հույն Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունները, 9 արեգին Ա Կաթողիկոսի գլխավորությամբ, « Արամ Խաչատրյան» համերգասրահում ունկնդրե- ցին Երևանի քաղաքապետարանի սիմֆոնիկ նվագախմբի և երգչախմբի համերգը' մաեստրո Լորիս ճգնավորյանի ղեկավարությամբ:

Ի պատիվ Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքի տրված համերգին ներկա էին նաև Մայր Աթոռի միաբաններ, պետական բարձրաստիճան այրեր:

Համերգը բացվեց Տերունական աղոթքով: Ապա հնչեցին հոգևոր երգեր և դասական ստեղծագործություններ:

Վերջում ներկաներին իրենց հայրապետական պատգամը հղեցին երկու Եկեղեցիների հոգևոր պետերը:

Իր խոսքում կարևորելով Տիեզերական Պատրիարքի պատմական այցեյությունը Հայաստան, Նորին Սուրբ Օծությունն ի մասնավորի ասաց.

« Սիրելի ունկնդիրներ, Հա յ ժողովրդի եկեղեցա սեր և մշա կութա սեր

Հա յրենա կից եղբա յրներ և ք ո ւ յր ե ր .

Ես զ գ ո ւ մ ե մ և վստ աՀ եմ , որ դ ո ւք է լ զ գ ո ւ մ ե ք , և ա յս գիշեր ձեր

սրտ երում, ձեր Հոգիներում գր եք մի տ ող. ա յս օրը պատմական մի օր է ,

ա ննա խ ընթա ց Հա յոց դա րավոր պ ա տ մությա ն մ ե է : Ա ոա ջին ա նգա մն է մեր

քրիստ ոնեա կա ն պ ա տ մությա ն ա ռա վել ք ա ն 1 7 0 0 տարիների մեՀ, որ

Կոստ անդնոլպոլսո մա յրա քա ղա քի Հունա ց Ուղղափառ. Եկեղեցու պ ետ ը,

Տիեզերակա ն Պատրիարք անվամբ ճա նա չվա ծ, գ տ ն վ ո ւմ է մեր Հա յրենի Հողի

96 Զ-է ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

վրա, Ս. էջմիա ծնում և քա ղա քա մա յր Ե րևա նում: Սա աննախընթաց օր է . և

ձեր երեխաներին պատմեք, որ 1 9 9 7 թվականի Հուլիսի 1 -ը ա յն օրն է , որ ես

Հռչա կում եմ մեր Հա յոց պ ա տմության մեջ որպես Կոստանդնուպոլսո

Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Պ ա տ ր ի ա ր ք ո ւ թ յ ա ն օ ր Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ :

Այս առավոտ Նորին Ս րբությունը գտ նվեց մեր ա զգի ծննդա վա յր Մայր

Ա թոռ Սուրբ էշմիա ծնում, խ ոնա րՀվեց ա յն Հողին, որտեղ Քրիստ ոսի ձեռքն

է դպ ել, և Հա յ Եկեղեցին դրանից է ծնվել: Գտնվեց մեր եպիսկոպոսական

դասի Հետ միասին, եղավ մեր նա խ ա գա Հի մոտ և այսօր երեկոյա ն աՀավասիկ

այստեղ է ' ունկնդրելու մեր Հո գ ո ւ ձա յներին, երաժշտական արվեստով

կերպարանափոխված և Հոգեխ ոս, խ որա սույզ ձա յներին, պ ա տ մությունից,

մեր Հայրերի Հոգիներից բ խ ա ծ : Եվ մենք ի ՞ն չ ունենք Հա յա ստ ա նում, ի ՞ն չ

ունենք ի բ ր ե Հա յ ժողովուրդ նրան ընծա յելո ւ. ո ՛չ ոսկու Հա նք, որ ոսկի

տա նք, Ո ՛չ ա րծա թ, որ ա րծա թ տ ա նք, ո՛չ վա ռելա նյութ ո ւն ե ն ք , որ

վա ռելա նյութ տ ա նք: Մենք միայն ու միայն ե ր գ ունենք, նվա գ, խ որ Հավատք

ունենք և ա ղոթ ք: Աղոթք ընծա յեցինք Սուրբ էջմիա ծնում , Հավատքը

կենդանացվեց մեր մ եք և այսօր ե ր գ ո ւ նվա գ, սքա նչելի այս նվիրյա լ մեր

արվեստագետների կողմից. Լորիս ճդնա վորյա նի գ լխ ա վոր ութ յա մ բ: Ապրե՛ք

բո լո ր դ , որ այսպես ը ն ծա յո ւմ եք ընտ րելա գույնը նվերներից ընտ րելա գույն

Հյուրերին, ինչպ ես արեցիք սրանից ա ռա ք, այսօր էլ աՀավասիկ ը ն ծ ա յո ւմ եք

Կոստանդնուպոլսո Տիեզերական Պատրիարքին:

Մեր պ ա տ մությա ն ԷՀերը բ ա ց ե ք . Բ յո ւզ ա ն դ ի ո ն , Բ յուգա նդա կա ն

կ ա յսրո ւթ յո ւն : Մեր եղբա յրը Բ յուզա նդիոն քա ղա քից է գա լիս և տ եսեք, թ ե

ի ՜ն չ Հա վա տ ա րմությա մբ է Կոստանդնուպոլսո Ա թ ո ռը ' Հ ո ւ յն Ուղղափառ

Եկեղեցին պահել իր Հա վա տ քը: Կայսրությա ն օրերը գնա ցել են, բա յց

Հոգևոր կա յսրությունը մնա ցել է . Հո գ և ո ր տ արածումը Ա ստ ծու սիրույն

իրենց Եկեղեցիներից» :

Սրտահայւոեւով իբ գոհունակությունն ու հոգեկան բավաբաբ- վածությունն այդ հոգեպաբաբ համեբգից, Տիեզեբական Պաւոբիաբքն ասաց.

«.Զերդ Ս րբութ յուն , սիրելի եղբա յր ի Քրիստ ոս Գարեգին Ա Ծ ա յրա գույն

Պատրիարք և Կաթողիկոս Ամենայն Հա յո ց , Հա րգա րժա ն-ներկա յա ցուցիչներ

պետական իշխ ա նությունների, սիրելի և օրհնյա լ ժողովուրդ Քրիստ ոսի.

Շնորհա կա լություն ենք Հա յտ նում Ձ ե զ , Զերդ Ս րբութ յուն , ա յն պատվի

Համար, որ ա յժմ մա տ ուցում եք մ ե զ ' այս եկեղեցական երա ժշտ ությա ն ձ և ո վ :

Երա ժշտ ությունը, ինչպ ես հայտնի է , ա րտ ա հա յտ ությա ն և Հա ղորդա կ

ց ո ւթ յա ն մ ի ի ց է : Ունի ա յն ա ռա վելութ յունները, որ ա յն Հասկանալու

Համար լեզվա կա ն ի մ ա ցո ւթ յո ւն ն ե ր ի ա նՀր ա ժեշտ ութ յունը չկ ա և չի

ե ն թ ա դ ր ո ւմ բա ն ա կ ա ն ո ւթ յո ւն ը ի բ ր և Հ ա ղ ո ր դ ա կ ց ո ւթ յո ւն , թ ե և ա յն

բա նա կա նություն ունի , որն ուղղվա ծ է ա ռա վելա բա ր մեր Հոգեկա ն այլ

ընկալող ե ր և ո ւյթ ն ե ր ի ն : Բարեբախտաբար մ ե ն ք ’ ա րևելցիներս, պետք

եղա ծից ա վելի տեղ չեն ք տ վել բա նա կա նութ յա նը և , Հետ և ա բա ր,

կա րողա նում ենք Հաղորդակցվել և ճանաչել ա շխ ա րՀը, ո չ միա յն և ոչ

Հիմնա կա նում տ րա մա բա նությա ն և մտ քի միջոցով, ա յլև մեր Հոգեկա ն և

մշա կութա յին ա յլ զգա ցմունքների միջոցով, որոնցում ա ռա ջնա կա րգ տեղ

ունի Հավատքը և զգ ա ցմ ո ւն ք ը : Անշուշտ, տարօրինակ է այս ասվածը

արևմուտ քցիների Հա մա ր: Օրինակի Համար ա յն, որ սերը ի մ ա ցութ յա ն մի


ե ր և ո ւ յթ է , և ա յն , որ մենք ունենք դրա փ որձա ռութ յունը և կա րողա նում ենք

մերժհլ ա յն ե ր և ո ւյթ ը , թ ե որոշ մարդիկ տրամաբանական իմ ա ցութ յուններից

բա ցի , ուրիշ ոչի ն չ չեն ը ն դ ո ւն ո ւմ :Ե րա ժշտ ութ յունը կարող է չա տ բ ա ն ա րտ ա հա յտ ել և կա րող է

փ ոխ ա դա րձել և կարող է ներա զդել ա յն ոլնկնդրողների վ ր ա : Եթե

երա ժշտ ությունը ներդաշնակ է , Պ յութագորա սի և Պլատոնի ասածների

հա մաձայն, ասլա այն աստվածային պ ա րգև է , ք ա ն զի ա զնվա ցնում է հոգին,

կերտ ում, ա զնվա ցնում է և մեր հոգիները բա րձրա ցնում դեպ ի երկ ինք: Ա յս ,

իմիքիա յլոց, նկատի ունի նա և Պողոս ա ռա քյա լը , երբ խ որհ ուրդ է տալիս

Եփեսացիներին, որ, լց վ ա ծ Սուրբ Հո դ ո վ , միմյանց սաղմոսներ և հիմներ

ա սեն, հոգևոր երգեր ե ր գ ե ն ' օրհնելով և սաղմոսելով իրենց ա մբոզք սրտով

Տիրոջը : Ն ույնը նա և ուղղվա ծ է Կողոսացիներին, որ ուս ուցա նեն , խ որհ ուրդ

տան նրա նց, որպեսզի նրանք սաղմոսներով և հոգևոր երգերով օրհնաբա նեն

Տիրոքր իրենց ամրոզք սրտ ով: Վստահաբար նա և , ինչպ ես նշում է Ս.

Հովհա ն Ո սկեբերա նը, որ վատ երա ժշտ ութ յունը մ ա րդո ւ հ ո գ ո ւ մեՀ

ներա ր կվ ում է ա ր բե ց ո ւթ յա ն նմա ն և ս տ ե ղ ծ ո ւմ հա մապ ատ ասխան

ա րբեցութ յա ն ե ր և ո ւյթ ն ե ր , և կա մ ինչպ ես ա ր բեցութ յունը մ թ ա ցնո ւմ է

մա րդու միտ քը, նույնպ ես էլ վատ երա ժշտ ությունը ա րգելա կում է մա րդու

մ տ ա յնութ յունը , միտ քը, փ ա կում մտ քի ողջա մտ ությունը և ստ եղծում հոռի

մ տ քեր : Ա յղ պ ա տ ճա ռով էլ Եկեղեցին չի թ ո ւյլա տ ր ո ւմ ամեն տեսակի

երա ժշտ ություն և եկեղեցական ծիսա կա տ ա րությա ն համար ընտ րել է ո ւթ

ձա յների ծա նոթ լա դերը , և ա յդ պ ա տ ճա ռով է , որ ներշնչյա լ շարականա

գիրները երբ ստ եղծել են բա զմա թ իվ եկեղեցական շարականներ և գա նձեր,

նրանց միջոցով արտահայտել են իրենց ժողովրդի սիրո և հա վատ քի

ա րտ ա հա յտ ութ յունը ' ուղղվա ծ ա ռ Աստված:

Եկեղեցական երա ժշտ ությա ն միջոցով և նրան տ րվա ծ այս կա րևորու

թ յո ւն ը ը ն դ գ ծվ ա ծ է եղել և ' ձեզ մոտ՝ հա յերիդ, և ' մեզ մոտ ՝ հ ո ւյն ե ր ի ս : Եվ

մենք դրա նով մշակել ենք հա րգա նք դեպի մեր ա վ ա ն դ ո ւթ յո ւն ը : Անշուշտ

նկա տ ում ենք , որ մեր եկեղեցական ծա ռա յութ յա ն ը ն թ ա ցքին , որ շատ

ժամանակ իսկա կա ն ա սվա ծ ա ղոթքը և երա ժշտ ութ յունը ա յն չ է , որ

կատարողը կա տ ա րում է ոչ թ ե ներկաներին ի տ ե ս ո ւթ յո ւն , ա յլ ա յն , որ նա

մոռա նում է ներկաներին և ուղղակի իր ա ղոթքը ո ւղ ղ ո ւմ է Ա ստ ծուն, և ա յդ

ժամանակ է , որ նրա երգը նա և ներգո րծո ւմ է մա րդկանց հոգիների ւէրա:

Հե տ և ա բա ր եկեղեցա կա ն երա ժշտ ութ յա ն էավ կա տ ա րումը միա յն

երաժշտական նոտաների և հնչյո ւններ ի ճիշտ ա րտ ա բերումը չ է , ա յլ նա և

ա յն համապատասխան դ ո ւյն ի ց , որով ա րտ ա հա յտ վում է ամեն մի ա ղոթող,

որով մենք փ ա ռա բա նում ենք կա մ գ ո հ ո ւթ յո ւն մա տ ուցում և կա մ խ ն դ ր ո ւմ

Ա ս տ ծուց : Դա չա տ կա րևոր է , և ա յղ են նկատի ունեցել Տրուլչո յի ժողովք/

Սուրբ Հա յրերը իրենց 7 5 -ր դ կա նոնով, որում ասել են, որ պ ետ ք է սաղմոսել

ամբողջ հա մոզմունքով և ամբողք նվիրումով, մեր ամբողֆ հ ո գո վ ա ռ

Ա ստ վա ծ:

Իմ և ինձ ուղեկցողների ուրա խ ութ յունը շատ մ ե ծ է , ք ա ն զ ի մենք ա յսօր

հնա րա վորութ յուն ունեցա նք լս ե լո ւ երա ժշտ ությունը մի ժողովրդի, որ

խ որա պես բարեպաշտ է , հազարամյակներ քրիստ ոնյա և մի երա ժշտ ութ յուն ,

որ կատարվեց նույն քա ն բարեպաշտ երգչա խ մբի և նվա գա խ մբի կա տ ա ր-

մ ա մ բ : Մ ենք հա րստ ա ցա նք ա յստ եղ ո չ միա յն ա յս երա ժշտ ութ յա ն

րնկա լոլմով, ա յլև ա յն հոգեկա ն ա րտ ա հա յտ ությունների փ ոխ ա նցմա մբ:

98 Զ -Ц Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

Մենք ցա նկ ա նում ենք ո ղ ի ւ ն ե լ և շնո ր հ ա կ ա լո ւթ յո ւն հա յտ նել

խմբավարին և ո վ երաժշտախմբին այս հոգեշահ հա մերգի համար և բոլոր

նրա նց, ովքեր իրենց մ ա ս նա կ ցո ւթ յո ւնն են բ ե ր ե լ այս հ ա մ երգին :

Շնորհա կա լություն եմ ո ւզ ո ւմ հա յտ նել ձեզ ներկա ներիդ: Ես հոգեպես

ավելի մոտ ե մ ձեզ զ գ ո ւմ : Թող մեր Տեր Հիսուս Քրիստ ոսի շնորհը իշնի ձեր

վրա, ամեն:Շնորհա կա լություն նա և ի մ եղբորը ի Քրիստ ոս Նորին Ս րբութ յուն

Գարեգին Ա -ի ն : Նա հարմար նկատեց ժամանակ հա տկացնելու այսօրվա այս

գեղեցիկ հանդիպման համար:Խմբավարի միջոցով մեր շնորհա կա լությունն ենք հա յտ նում նա և բոլոր

մասնակիցներինՎերջում Տիեզերական Պատրիարքը, որպես գնահատանքի

դրսևորում, խմբավար Լորիս ճգնավորյանին հանձնեց հուշանվեր:

ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅՈՒՆ Ա ԶԳ Ա ՅԻՆ ԺՈՂՈՎՈՒՄ

Սյցելության երկրորդ օրը, հուլիսի 22-ին, առավոտյան ժամը 10.ՕՕ-ին, Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու պետ Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական Պատրիարք Բարդուղիմեոս Ա-ին և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Նորին Սուրբ Օծություն Տ.Տ. Գարեգին Ա-ին ընդունեց ՀՀ Ազգային ժողովի նախագահ Բաբկեն Արարքցյանը:

Հոգևոր պետերին ընկերակցում էին երկու Եկեղեցիների բարձրաստիճան հոգևորականները, Հայաստանում Հունաստանի արտակարգ և փազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը, պաշտոնատար այլ այրեր:

Ողջունելով հյուրերին, Ազգային ժողովի նախագահը նշեց, որ անչափ կարևոր է քույր Եկեղեցիների պետերի կանոնավոր այցեւու֊ թյունները Հայաստան, որոնք, ինչպես և Տիեզերական Պատրիարքի այցը, ամրապնդում են մեր Եկեղեցիների, ժողովուրդների և պետությունների բարեկամությունը:

Բաբկեն Արարքցյանը տեղեկացրեց, որ Խորհրդարանը հնարավորին չափ աջակցում է, որպեսզի ժողովուրդն ավելի կապվի ճշմարիտ հավատքի հետ' նշելով, որ իրապես անկախ և ժողովրդավարական պետություն կառուցելու գործում դժվար է թերագնահատեւ Եկեղեցու դերը. Եկեղեցի, որ իր պատմության ընթացքում հաճախ վւոխարինել է հայ պետականությանը և իր նկարագրով խորապես ազգային է:

Թե' Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի նախագահը, թե' Տիեզերական Պատրիարք Բարդուղիմեոս Ա-ը, երկու Եկեղեցիների անմիջական կապերին զուգընթաց, կարևորեցին համագործակցությունը միջազգային ասպարեզում, մասնավորապես Ուղղափառ խորհրդարանական վեհաժողովի շրջանակներում:

Ջերմորեն արտահայտվելով Հայ Առաքելական Եկեղեցու և նրա հոգևոր պետ Գարեգին Ա Կաթողիկոսի մասին, Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա-ը նշեց, որ երկու Եկեղեցիների սերտ համագործակցությունը Տիեզերական Պատրիարքարանի գործունեության նախապատվելի ուղղություններից է:

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը խորհրդանշական մեծ իմաստ

1997 ւ-ՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-Ա 99

հաղորդեց Տիեզերական Պատրիարքի' Դ դարից ի վեր այս աոաջին այցին, որը, ի թիվս մյուս քույր Եկեղեցիների հոգևոր առաջնորդների այցելությունների, մեկ անգամ ևս ապացուցում է, որ ունենք բարեկամ Եկեղեցիներ, պետություններ, ժողովուրդներ:

Հանդիպման ավարտին, որին ներկա էին Աժ փոխնախագահ Կարապետ Ռուբինյանը, մշտական հանձնաժողովների նախագահներ և պատգամավորներ, Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքը և Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը գրառում կատարեցին Աժ-ի պատվավոր հյուրերի գրքում, ինչպես նաև փոխանակեցին հուշանվերներ:

ՎԱ ՐՉԱ ՊԵՏԻ Մ Ո Տ

Քիչ ուշ, ժամը 10.45-ին, վարչապետ Ռուբերտ Քոչարյանն ընդունեց պաշտոնական հրավերով Հայաստանում գտնվող Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական Պատրիարք Բարդուղիմեոս Ա-ին և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն-Ս.Օ.Տ-Տ■ Գարեգին Ա-ին:

Հանդիպմանը մասնակցում էին նաև Կառավարության աշխատա- կազմի ղեկավար, օպերատիվ հարցերի նախարար Շահեն Կարամա- նուկյանը, ՀՀ կրոնից գործոց պետական կոմիտեի նախագահ Լազար Մուջյանը, երկու Եկեղեցիների բարձրաստիճան հոգևորականներ:

Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Պատրիարքը, վարչապետին հաղորդելով Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու լավագույն մաղթանքներն ու ողջույնները, կարևորեց երկու Եկեղեցիների սերտ համագործակցությունն ու բարեկամությունը' ի նպաստ երկու ժողովուրդների բարօրության:

Վարչապետ Ռոբերտ Քոչարյանն իր հերթին ընդգծեց, որ սա հիրավի պատմական ու հիշարժան մի իրադարձություն է, քանզի աոաջին անգամ է Հայաստան այցելում Հունաց Տիեզերական Պատրիարքը: Նա միաժամանակ վստահություն հայտնեց, որ հայ և հույն ժողովուրդների հոգևոր ու պատմական ընդհանրությունները մեծապես կնպաստեն երկու երկրների միջև համագործակցության առավեք խորացմանն ու ամրապնդմանը:

Կարևորելով Եկեղեցու դերը հայ ժողովրդի կյանքում, Ռոբերտ Քոչարյանը շեշտեց, որ այն միշտ էլ նեցուկ է եղել պետությանը և այսօր ևս շարունակում է մնալ ողջ հայությանը միավորող ազգային կառույց: վարչապետը նաև տեղեկացրեց, թե ինչ ծրագրերով են Հայոց Եկեղեցին և պետությունը պատրաստվում նշելու Հայաստանում քրիստոնեության պետական կրոն հռչակեւու 1700-ամյակը:

Ա ՅՑԵԼՈ ԻԹ ՅՈ ՒՆ ԳԻՏՈ ՒԹ ՅՈ ՒՆՆԵՐԻ Ա Զ Գ Ա ՅԻ Ն ԱԿԱԴԵՄԻԱ

Նույն օրը, ժամը 11.30-ին, երկու Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունները, հոգևոր առաջնորդների նախագահությամբ այցելեցին հայոց մտքի կաճառը' Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիա:

ю о Զ -է 1-.0.Ս ՒԱԾՒՆ 1997

Ջերմորեն ողջունելով Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերա կա ն Պատրիարքի ա տ ելությունը Հա յա ստ ա նի Հա նրա պ ետ ություն և հա տ կա պ ես Գիտությունների Ազգային Ակադեմիա, Ակադեմիայի պ րեզիդենտ Ֆսւդեյ Սարգսյանն ասաց.

« Կոստանդնուպոլսի Տիզերական Պատրիարք, Վեհա փ ա ռ Տեր, մեծա րգո

հյուրեր և բա րեկա մներ.Ամրոզք սրտ ով ող ջո ւն ո ւմ ենք Ձեր ա յց ե լո ւթ յո լն ը Հա յա ստ ա ն և

Հայաստանի Գ իտ ությունների Ա զգա յին Ակա դեմիա : Դա հա մա րում ենք

պատմական ե ր և ո ւյթ , մեզ համար մեծ պա տիվ, հատկապես եթ ե նկատի

ունենա նք ա յն հա նգա մա նքր, որ դա մեր շուրջ 1700-ա մյա եկեղեցական

կապերի պ ա տմության մեջ առաջին դեպ քն է , որ Հո լն ա ց Եկեղեցու

Պատրիարքն ա յցե լո ւմ է Հա յա ստ ա ն: Մեր երկու ժողովուրդների կապերը,

քա ղա քա կա ն, մշա կութա յին, եկեղեցա կա ն, դա լիս են դա րերի խ ո ր ք ի ց : Հ ա յ և

հ ո ւյն ժողովուրդների ա ռ ն չո ւթ յո ւն ն ե ր ը ունեն երեք հա զարամյա կի

պ ա տ մ ութ յուն : Հին հունական մշա կույթը բարերար ա զ դ ե ց ո ւթ յո ւն է

ունեցել հայկական մշա կույթի վյւա : Մ ինչև Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից

հայկական ա յբուբենի ստ եղծումը, հունարեն լե զ ո ւն եղել է երվա նդունիների

և արտաշեսյանների ա րքունիքների պաշտոնական լե զ ո ւն : Ք րիստ ոնեու

թ յո ւն ը է՛լ ավելի է կապել մեզ իրար հետ : Հա յկա կա ն գրերի գ յո ւտ ի ց հետո

Սուրբ Գիրքը թ ա րգմա նվում է հա յերեն հունա րենից: Հա յ երիտասարդները

ո ւսում նա ռութ յա ն են մեկնում հունական մշա կույթի աշխարհահռչակ

կենտրոնները և հարուստ գիտ ելիքներով վերա դա ռնում Հա յրե նիք ' նպաս

տ ելով հայ մշա կույթի և պ ետ ությա ն զարգացմա ն գո ր ծի ն : Հունա րենից

թա րգմա նվում են ոչ միայն Ուղղա փա ռ Եկեղեցու նշանավոր հայրերի

գործերը, ա յլև անտիկ շրջանի փիլիսոփաների, հռետորների երկերը, բնական

գիտ ութ յուններին նվիրվա ծ բա զմա թ իվ գո րծեր : Հա յա ստ ա նում զա րգա նում

է պ ա տ մ ա գրո ւթ յո ւնը , փ ի լի ս ո փ ա յո ւթ յո ւն ը , ա րվեստ ը: Ա յսօր, երր

վերականգնվել է Հայաստանի անկախ պ ետ ա կա նությունը, մեր կապերը

ստացել են նոր բ ն ո ւ յթ : Պատահական չ է , որ հա յ գիտնականներն ա յժմ

գտ նվում են շատ սերտ կապերի մեջ հ ո ւյն գիտնականների հետ : Մեր

գիտնականները մեծ հնա րա վորություններ են ունեցել և օգտ վ ում են առկա

կա պ երից: Մեր գիտնականները կա տ ա րում են իրենց աշխատանքները

Հունա ստ ա նո ւմ , հ ո ւյն գիտ նա կա նները ' Հա յա ս տ ա ն ո ւմ : Մ ենք շատ

բա րեկա մներ ունենք Հունա ստ ա նո ւմ Ս ա կ ա յն ամենակարևորն ա յն է , որ մեր

սրտերն են միասին:

Մեր Գ իտ ութ յունների Ա զգա յին Ա կա դեմիա ն, ինչպ ե ս նախկին

Խորհրդային Մ իությա ն Ակադեմիաները, կազմա կերպված է յուրա հա տ ուկ

կերպ ով: Ակա դեմիա յում գ ո ր ծո ւմ են երեք ո ւղ ղ ո ւթ յո ւն ն ե ր ' հասարակական

գի տ ութ յուններ , բնա կա ն գիտ ութ յուններ և ճշգրիտ գի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր : Ա յդ

գիտ ութ յունների ասպ ա րեզում մենք ունենք մի քա ն ի տասնյակ գիտ ա

հետազոտական ինստ իտ ուտ ներ, կենտրոններ և ա յլ կա զմա կերպ ու

թ յո ւն ն ե ր : Չ ն ա յա ծ ա նցումային շրքանի դժվա րութ յուններին, գիտ նա կա ն

ներն ա շխ ա տ ում են հա մառորեն, կատա րում են իրենց գործը մեր անկախ

պ ետ ությա ն համար և իր ենց նպաստն են բ ե ր ո ւմ հա մա շխ ա րհա յին

գիտ ութ յա ն զա րգա ցմա նը: Գ իտ ությունը ա զգա յին սեփ ա կա նություն չ է , ա յլ '

մ ի ջա զ գ ա յի ն : Դա չա տ լա վ են հա սկա նում թ ե ' հ ո ւ յն և թ ե ' հա յ

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Զ-1- 101

գիտնականները , ինչպ ես նա և քա Հ գիտ ա կցում են Եկեղեցու մեծ դերը մեր

պ ետ ութ յա ն մ շա կո ւյթ ի պահպանման գ ո ր ծ ո ւմ : Միշտ է լ , բո լոր

ժամանակներում Եկեղեցին սատար է եղել պ ետ ությա նը, և ա յն , որ դ ո ւք

շատ կարճ ժամանակով եք գտ նվո ւմ Հա յա ստ ա նում, կարողացաք ժամանակ

գտ նել և լինել մեր գի տ ութ յա ն այս կա ճա ռում, հենց այս փաստն է վ կ ա յո ւմ :

ես շնորհա կա լութ յուն ե մ հա յտ նում Ձ ե զ , որ մեր Վ եհա փ ա ռ Հոր

հրա վերքն ը ն դ ո ւն ե ց ի ք , ժամանակ գտ ա ք ա յց ե լե լո ւ Հա յա ստ ա ն և

մասնավորապես' մեր Գիտ ությունների Ա զգա յին Ա կա դեմիա »:

Ապա նախագահ Ֆադեյ Սաբգպանը բարձրաստիճան հյուրերին ներկայացրեց Ազգային Ակադեմիայի գործունեության հիմնական երեք ուղղությունները, որոնք ծավալվում են հասարակական, բնական և տեխնիկական գիտությունների բնագավառներում, խոսեց գործող տասնյակ գիտահետազոտական հաստատությունների և կենտրոնների մասին:

Այնուհետև հունարեն ւեզվով բարիգալստյան խոսք ասաց բյուզանդագետ, ակադեմիկոս Հրաչ Բարթիկյանը:

Շնորհակաւություն հայտնելով ջերմ և սրտառուչ ընդունեւության համար, Հունաց Տիեզերական Պատրիարքը կարևորեց Հայ Առաքելական և Հույն Ուղղափառ Եկեղեցիների այժմյան փոխհարաբերությունները'առանձնակի նշելով.

« Երան ելա դ ո ւյն Կաթողիկոս և Ամենայն Հա յոց Ծ ա յրա գույն Պատրիարք

Տ . Տ ֊ Գարեգին Ա,Հա յա ստա նի Գիտ ությունների Ա զգա յին Ա կա դեմիա յի մեծա րգո պարոն

նա խ ա գա հ,

Ակադեմիայի սիրելի ա նդա մներ.

Ուրախ ե ն ք , որ ա յսօր գ տ ն վ ո ւմ ենք պատմական Հա յա ստ ա նի

բ ա ր ձ ր ա գ ո ւյն հ ա ս տ ա տ ո ւթ յո ւն ո ւմ ' Գ ի տ ո ւթ յո ւննե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յո ւմ :

ճշմա րիտ գի տ ո ւթ յո ւն ը Ա ստ ծուց է տ րվում ' հոգին «.իմա ստ ոլթեա ն ե ւ

հանճարոյ ե լ գ ի տ ո ւթ ե ա ն » (ԵԼՔ, 31 , 3 ) աստվածային է հա մա րվում:

Իմ ա ցությունն իր առա ծին փ ո ւլո ւմ , ա յսինքն ' դիտ ողա կա նությա ն կա մ

փ որձնա կա ն ստ ո ւգմա ն ա ստ իճա նում , հա յերի կողմից ա վելի լա յն

հա սկա ցողությա մբ, բնա գ ի տ ո ւթ յո ւն է կ ո չվ ո ւմ : Ա յն կա զմում է ո ւր ո ւյն

գի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը : Գ իտ ությունը մա րդկանց տ վեց Ի նքը Տերը, Իր հրաշքները

փ ա ռա վորելու համար (Ս ԻՐԱ Ք, 3 8 , 6 ) : Ա յդ իմ ա ցութ յա մ բ և գի տ ո ւթ յա մ բ

մա րդը մեծապես օգ տ վ ո ւմ է , եթ ե ի բա րին ա յն գո րծա դրի:

Մ ենք բա ր ձր ենք գն ա հ ա տ ո ւմ գիտ նա կա նների ա վ ա ն դ ը ' որպես

անհատների, բ ա յց և մտավոր հիմնա րկութ յունների ա վա նդը, ա յդ թ վ ո ւմ

նաև. բ ա ր ե կ ա մ Հա յա ստ ա նի Գ ի տ ո ւթ յո ւննե ր ի Ա կ ա դ ե մ ի ա յի : Ք ա ն զ ի

կոլեկտ իվ աշխատանքը հաճախ ա վելի մեծ նվա ճումներ է ձ ե ռ ք բե ր ո ւմ , ք ա ն

անհատն իր գործա դրա ծ խանքերով, և մենք մ ե ծ ուրա խ ութ յա մբ տ եղեկա նում

ե ն ք , որ ա յս Ա կա դեմիա յի կ ա զ մ ո ւմ կա ն բա զ մ ա թ ի վ ա ռա նձին

հա ստ ա տ ութ յուններ:

Շնո/ւհավորւււ մ ե մ Ձեզ Ակա դեմիա յի պարոն նա խ ա գա հ, ինչպ ես և ձեր

Ակադեմիայի ա նդա մներին այն եռա նդ ի , խ որա գիտ ութ յա ն և սիրո համար,

որով դ ո ւք կա տ ա րում եք ձեր գո ր ծը , որ մեծ նպաստ է բ ե ր ո ւմ ձեր

հա յրենիքին և համաշխարհային գիտական հա նրութ յա նը:

102 Զ -է ԱԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Ո գևորութ յունն ո ւ եռա նդը գիտական ճշմա րտ ությունը Հա յտ նա բերելու

Համար, թ ե և ա յն սովորաբար վերա բերում է մասնակի իմա ցութ յուններին,

գիտ նա կա նների պ ա րտքն է , միաժամանակ նրա նց Հ ա տ կ ո ւթ յո ւն ը '

ն պա տա կա ուղղվա ծ իմա ցութ յա ն գործնա կա ն օգտ ա կա րությա նը:

Գիտնականները, ունենա լով գիտական ճշմարտության և ճշգրտված

ի մ ա ցութ յա ն տ ր ա մ ա դ ր ո ւթ յո ւն , ա յն է ' «մա հկա նա ցուների Համար

անօտարելի սեփ ա կա նությունը» , պետք է Հասկանան մ ե զ ' որոնողներիս

Հա մընդՀա նուր ճշմա րտ ութ յունը , որը պ ա րունա կում է ա վելին, քա ն

մասնակի ճշմա րտ ությունները, բա ցա հա յտ ում գո յի պ ա տ ճա ռները: Հա յերի

կողմից այն կոչվում է երկրորդ և հոգևոր իմ ա ցո ւթ յո ւն , ավելի Հեռո ւն

Հա յող, քա ն տեսողականը' իմացական ո գ ո ւ ուժ ով և անմարմին ոգիների

բ ն ո ւթ յա մ բ : Նա ա յղ ճշմարտությամբ է զբա ղվա ծ և պ ա հա նջում է հոգևոր

բ ն ո ւյթ ի այլ նախապայմաններ: Գիտենք և խ ոստ ովա նում ենք , որ Հոգևոր

ա յդ իմ ա ցութ յունը գ ո յո ւթ յո ւն ո ւն ի , այն Հասանելի է և ճշգրիտ, կա դեպի

այն տանող ճանապարՀը, բ ա յց դժբա խտ ա բա ր ձ ե ռ ք չի բե ր վ ո ւմ միմիայն

մտավոր ճանապ արՀով, փաստերի մտավոր ուսում նա ս իրո ւթ յա մբ, այն

պա հանջում է մա րդկային գ ո յի իմացական այլ ուժեր և ս , նախ և առաջ

ա ստ վա ծա յին Հա յտ ն ո ւթ յա մ բ , որոնցով սովորական գ ի տ ո ւթ յո ւն ը չի

զբա ղվա ծ, դ ե ռ ա վելին, չի է լ կարող զբա ղ վե լ:

Գիտնականները, Հարկա վ, ճիշտ են վա րվում' սաՀմանափակվելով իրենց

զբա ղմունքի և Հետ ա զոտ ությա ն կոնկրետ բնա գա վ ա ռո վ' մետ ա ֆիզիկա կա ն

ճշմա րտ ությունների որոնումը Հա մա րելով գիտ ութ յա ն կա րողություններից

վեր, մի բա ն , որին մ ե նք ' եկեղեցականներս և Հավատքի ծա ռա ներս. Հա սու

ե ն ք :

Հենց ա յդ պ ա տճառով էլ մենք Ուղղա փա ռ Եկեղեցում ա մենևին չենք

զ գ ո ւմ մեր Հավատքի գերբնա կա ն ճշմա րտ ությունը որ ևէ գի տ ութ յա ն որ ևէ

ձեռքբերում ից վիրա վորվա ծ, քա ն ի որ մեր ճշմա րտ ությունը գիտ ութ յա ն

բնա գ ա վ ա ռի ց դո ւր ս է գ տ ն վ ո ւմ և շա րժ վ ում է ա յլ ո լո ր տ ներ ո ւմ :

Քրիստոնեական և գիտական ճշմարտության ա ռ ե ր և ո ւյթ ընդհա րումը սուր

պ րոբլեմ դա րձա վ գլխավորապես Ա րև մուտ քում , որտեղ քրիստոնեական

ճշմա րտ ությունը մեծապես պ ա րզեցվա ծ էր , որով և դա րձա վ ամեն տեսակի

գիտական քննա դա տ ութ յա ն ա ռա րկա :

Մենք Ուղղա փա ռ Ա րև ելքում ը ն դ ո ւն ո ւմ ե ն ք , որ իր գիտ ութ յա ն ա նունից

խ ոսող գիտ նա կա նը, ի բ գի տ ութ յա ն իմացական ա ռարկայի սա հմա ններում,

իրոք մ ե ծ օգուտ է բե ր ո ւմ , սակայն, դրա նից դուրս դա լով և խ ոսելով

գերբնա կա ն թեմա ների շո ւր ջ, նա Հա նդես է գա լիս որպես Հասարակ,

Հատ ուկ Հեղինա կություններից զուրկ մա րդ, ո ւ մ թ ե պ ետ և Հա ր դ ո ւմ ե ն ք , ի ն չ

էլ նա պա շտպ ա նի, ա յգ ո լՀ ա ն գ ե ր ձ նրա սեփ ա կա ն, իր գ ի տ ո ւթ յա ն

ա ռա րկա յից դուրս եղած տեսակետների մասին դ ա տ ո ւմ ենք մեր Հոգևոր «ե ր կ ր ո ր դ » իմա ցութ յա ն Հիման վրա :

Ա րդ, երբ խ ոսքը Հասել է այս կետ ին, պարտավոր ենք , պարզապես մեր

մտ քերը լր ի վ արտահայտելու Համար, նշել, որ գ ո յո ւթ յո ւն ունի իմա ցութ յա ն

և երրորդ աստիճան, « ավելի ա նծա նոթ և իմ ա ցութ յունից վ ե ր » , որին «հողի ն

ը ն դ ո ւն ո ւմ է իր մեջ ա ննյութա կա ն որ են, որպես պ ա ր գ և ' ուղղա կի ու

ա նհուսա լի» և որը « Հա յտ նվում է ա ռա նց ո ր և է պա տճա ռի, ա ռա նց նրա

շուրջ Հետ ա զոտ ություն կա տ ա րելու, քա ն ի որ մտ ա ծողութ յունը նրա մեջ

1997 ւ-ՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-Ա 103

Ն յո ւթ չի գտ նում՛» (ՒՍԱՀԱԿ ԱԲԲԱՅՒ ՃԱ Ռ ԿԶ)* Ա յս բն ա գ ա վ ա ռո ւմսխ ա լվելու վտ ա նգը Հսկայական է , քա նի որ գ ո յո ւթ յո ւն չունեն ք ն ն ո ւթ յա ն

դիտական չափա նիշներ, սակայն ք ն ն ո ւթ յո ւն ը Հնարավոր է ո ւ ճշգրիտ , այն

տ եղի է ո ւն ե ն ո ւմ փ որձա ռու Հո գ և ո ր Հա յրերի և եպիսկոպոսների կողմից.

Եկեղեցու միջոցով և Եկեղեցու մ ե ք Ի ն ք ն ը ս տ ի ն ք յա ն Հասկանալի է , որ ա յդ

իմ ա ցութ յունն րնձեռող աստվածային ուժը մտավոր և ո չ մի մեթ ոդի միջոցով

չի ղեկա վա րվում և չի սա նձա Հա րվում, գ ո ր ծո ւմ է ազատ ո ւ տ իրականորեն,

երր գտ ն ո ւմ է իր կողմից անՀրաժեշտ Համարվող նա խ ա պ ա յմա նները:

Բայց երկարաբանեցինք ա վելի, քա ն Հարկավոր էր :

Ձեր գիտական աշխատանքը ընդՀա նրա պ ես գնա Հա տ ում ենք շատ բա րձր,

քա ն զի ծա ռա յում է մա րդուն:

Արտ ա Հա յտ ո ւ մ ենք մեր խ որին շն ո ր Հ ա կ ա լո լթ յո ւն ն եր ը սիրա լիր

ընդ ունելութ յա ն Համար և ՛մաղթում ենք , որ ձեր կա րևոր աշխատանքը

Հա ջո ղ ո ւթ յա մ բ շա րունա կվի և որպ եսզի ձեր Հ ե տ ա զո տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի

ա րդյունքները մշտապես օգտ ա գործվեն ի բա րին:

Մեր Տեր Հիսոլս Քրիստ ոսի շնորՀը լի ն ի ձեզ Հետ , ձեր Հարազատ ների և

ձեր աշխատակիցների Հետ » :

Անդրադառնալով Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքի պատմականորեն կարևոր այցին, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Ա ֊ր նշեց, որ այն երկու ժողովուրդներին կապող մի նոր կամուրջ է, որով նոր էջ է արձանագրվում այդ ժողովուրդների պատմության մեջ.

« Հա րգա րժա ն և սիրելի պարոն նա խ ա գա Հ Հա յա ստ ա նի Գ իտ ությունների

Ա զգա յի ն Ա կա դեմիա յի և թ ա նկ ա գի ն ա նդ ա մներ Ա կա դեմիա յի

նա խ ա դա Հոլթ յա ն, որ ա յժմ Հա վա քվել ե ք ' պ ա տ վելու Համար մեր սիրեցյա լ

ե ղբա յրն ի Ք րիս տ ոս , Կ ոստ ա նդնուպ ոլսո Տիեզերա կա ն Պատրիարք

Բա րդուղիմեոս Ա -ի ն :

Ես զ գ ո ւ մ եմ , որ ա յսօր մի պատմական օր է ա պ րում ա յս Հա ստ ա

տ ութ յո ւնը , ինչպ ես Մայր Ա թ ոռ Սուրբ էջմիա ծինը և ինչպ ես մեր Հա յոց

ա նկա խ նոր պ ե տ ո ւթ յո ւն ը , որովՀետ և մենք Կ ոստ ա նդնոլպ ոլսո

Պա տ րիա րքություն ըսելով ա ռՀասարակ պ ա տ կերա ցնում էինք գր քեր ի

միջից Բ յուզա նդիոնը, Բ յուգա նդա կա ն կ ա յս ր ո ւթ յո ւն ը , մեր Հա րա բերու

թ յո ւննե ր ը Բ յուգա նդա կա ն կա յսրութ յա ն Հետ և ՛ քա ղա քա կա ն մա րզի մեջ, և ՚

եկեղեցական մարզի մեջ, և ' մշա կութա յին մա րզի մ ե ջ :

Այսօր մի նոր էջ է ա րձա նա գրվում մեր Հա յրենի Հ ո ղ ո ւմ ա պ րվա ծ Հայ

կ յա նքի պ ա տ մությա ն մեջ, ե ր բ , ա ռա ջին անգա մը լի ն ե լո վ պ ա տ մությա ն մեջ.

Պատրիարքը Տիեզերա կա ն ոտ ք է դ ն ո ւմ մեր Հա յրենի Հողի վրա ի

Հա յա ստ ա ն: Ես չէի կարող Սուրբ էջմ իա ծնոլմ նրան ը ն դ ո ւն ե լո ւց Հետ ո,

միասնական ա ղոթք մա տ ուցելուց Հետ ո, մեր պ ետ ությա ն նա խ ա գա Հին,

պա ռլա մենտի նա խ ա գա Հին, վար չա պետին նրան ներկա յա ցնելուց Հետ ո,

նրան չներկա յա ցնել մեր սիրելի գիտ նա կա ններին, ովքեր պ եղում են մեր

պ ա տ մությունը և լո ւ յս են բ ե ր ո ւմ պ ա տ մությունից մեր այսօրվա կ յա ն ք ի ,

մեր գա լիք օրերի Հա մա ր: Ես զ գ ո ւմ եմ , որ այսօր մեր գիտ նա կա նները,

Նաիւադ ս/Հա թ յս /ն ա նդա մները հ մյուս ա նղա մներր մեր Ա կա դեմիա յի

թ ղ թ ա կից կա մ ո չ , բոլորն կլ մեր պ ա տ մությունը, մեր կ յա ն ք ը , արդի

գ ի տ ո ւթ յո ւն ը ա ր ժև որում են ա շխ ա րՀում իրենց Հետ ևողա կա ն, Լուրջ պրպտողական ա շխ ա տ ա նքով:

104 Զ-է 1-.Չ.ՍԻԱԾՒՆ 1997

Այստ եղ, այս սրա հում մտքովս ա նցնում է ա յն պատկերը, որ այսօր

էչմիա ձնի «ա րշա վա նքն» է տեղի ունեցել Գ իտ ությունների Ակա դեմիա :

Բայց ա յդ արշավանքը սիրո արշավանք է : Եկել ենք , տ եսնում ե ն ք , որ մեր

սիրելի գիտնականները իրենց տեղերը տվել են մեր հոգևորա կա ններին և

մեր ք ո ւ յր Եկեղեցու Հ ո ւ յն Ուղղափառ. Եկեղեցու հոգևորա կա ններին: Եվ դա

իսկապես մեր եղբա յրութ յա ն, հոգիի և մտ քի եղբա յրութ յա ն գեղեցիկ

արտ ա հա յտ ություններից մեկն ե մ նկա տ ում և հատկապես Բա րդուղիմեոս Ա

Տիեզերական Պատրիարքի այստեղ գա լը ես ա րժևորում ե մ ո չ թ ե նրա

Աթոռի պատմակա նության և հռչա կա վորությա ն համար, այլ իր անձի

գիտ նա կա նությա նը և աստվածաբանական իր վաստակի համար, որովհետև

ես ցա նկա նում եմ , որ դ ո ւք կարդա ք անպայման թ ա րգմ ա նութ յա մ բ իր

ամբողջական ճ ա ռ ը : Նա ձևական խ ոսք չի ասի, նա ընդհանրապես

խ որա ցյա լ մտ ա ծումներով, խ ոկումներով կարտահայտվի, ինչպ ես երեկ

ա րեց, երեկո յա ն, մ ե ծ ֆ իլհա րմոնիա յի սրա հում , ե րա ժ շտ ութ յունը

եկեղեցական աստվածաբանական տեսակետից ի ն չ կարժի, ա յդ ն յո ւթ ի

մասին խ ոսելով :

Նրան ընկերակցող գիտնականները ի մ սիրեցյա լ եղբա յրը, Խրիսոստոմոս,

Եփեսոսի միտրոպոլիտը, ի մ երկար տարիների բա րեկա մն է ե ղ ե լ: Նա

աստվածաբանական գր քեր է գ ր ե լ, հողվա ծներ է գրել և Հ ա յ Եկեղեցու հետ

հա րա բերությա ն մա րզում նոր հորիզոններ տ եսնելու ձգտ ում ն է ունեցել, և

նաև Դամաս կինոս Սրբազանը, ո ւմ գի րքն արդեն դ ո ւք կտեսնեք հա յերենով

թա րգմա նվա ծ: Նա շա րունա կում է Շամբեղի կոչվա ծ կենտ րոնում Տիեզերա

կան Պատրիարքի հովա նա վորութ յա ն ներքո գիտ ա կա ն պ րպ տ ու մներ

կատարել և ինձ ա ռա շա րկեց, որ եթ ե գտ նվեն հա յ հոգևորա կա ններ կամ

աշխարհականներ, ովքեր ուզենա ն գիտական պրպտումներ կատա րել, իրենք

տեղ ունեն և կրթաթոշակ ունեն ա յդ տեսակ աշխատանքների հա մա ր:

Բարեկամներս, այսօր Բ յուզա նգիոնը, Կոստանդնոլպոլիսը դուրս է դա լիս

գր քե ր ի ց և ահավասիկ կենդա նի ն ե ր կ ա յո ւթ յո ւն է դ ա ռ ն ո ւմ մեր ա պ րումներում և մեր կ յա ն ք ո ւմ :

Ես շնորհա վորում ե մ մեր Ա կա դեմիա ն: Ինձ համար էլ ա ռա ջին ա նգա մն

է , որ գտ նվո ւմ ե մ այս սրա հում և որքան գեղեցիկ է տ եսնել, թ ե ինչպ ես

Եկեղեցին ո ւ գի տ ո ւթ յո ւն ը ա յնպես հա կա դրվա ծ չե ն , ինչպ ես միջին

դ ա ր ե ր ո ւմ մա րդիկ ե ր և ա կ ա յո լմ է ի ն : Փ ոխ վեց մ թ ն ո լո ր տ ը : Ա յսօր

գիտ ութ յուն և կրոնք հակասելը անբնական և արվեստական ե ր և ո ւ յթ է ,

որովհետև փաստորեն գի տ ո ւթ յո ւն ը որքան խ որա նում է , ա յնքա ն հավատքն

ա մրա նում է , ա յնքա ն տ իեզերքի մ ե ծ ո ւթ յո ւն ը զ գ ա ց վ ո ւմ է , ա յնքա ն

խ որհրդա վորությունը մեր տ իեզերքին մեծա նում է մ տ քո ւմ : Ես լս ել ե մ մեծ

գիտնականներին, ովքեր եկեք են Օ քս ֆ որգի հա մալսարա ն: Նրա նցից մեկը,

որ դեպի անջրպետ արձակված տ իեզերանավի ա լիքները բռ ն ո ղ գիտ նա կա նը'

պ րոֆեսոր Լոուելը , ա յգ համալսարանում ասա ց, թ ե որքան մտ նում ենք

անջրպետի ուսումնա սիրությա ն մեջ մակրոկոսմոսի ուսումնա սիրութ յա ն

մեջ, ա յնքա ն հիա նում ենք ստ եղծա գործութ յա մբ' ա յնքա ն խ որա նում է

հա վա տ քը մեր մ ե ջ : Որքան ի ջ ն ո ւմ ենք ատոմակա ն ո ,ժ ի , ատոմի

ուսումնա սիրությա ն մեջ,%հիա նում ենք , թ ե ա յդ ա նտ եսա նելի, անշոշափե/ի,

ա նզննելի մեկ առարկայի մեջ ինչքա ն ո ւժ կա և ին չքա ն կ ա րողա կա նոլթ յոլն :

Մեկ խ ոսքով , այսօր ես, հա նուն Մայր Աթոռ. Սուրբ էջմիա ծնի, մեր

ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ

ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱԿԱԴԵՄԻԱՅԻ

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒԹՅԱՆ ՇԵՆՔԻ ԱՈՋԵՎ

ՎԵՀԱՐԱՆԻ ՄՈՒՏՔԻՆ. ԵՐԿՈՒ ՀՈՎՎԱՊԵՏԵՐԸ'

ՇՐՋԱՊԱՏՎԱօ ՀՈԳԵՎՈՐ ԴԱՍՈՎ

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-1- 105

միա բա նությա ն ա նդա մների Հետ միասին եկել ե մ այստեղ ա սելու Եկեղեցի

և պ ետ ութ յո ւն , Եկեղեցի և Ակադեմիա մենք ձ ե ռ ք -ձ ե ռ ք ի տ ալով ենք առաֆ

տ ա նելու մեր ժողովրդի Հա ռա ^ա դնա ցոլթ յունր պ ա տ մությա ն մեֆ և ո չ թ ե

միայն պ ա տ մությա ն Հիշողութ յա մբ: Ա յդ պ ա տ ճա ռով մեր սիրեցյա լ եղբոր

ա յցե լո լթ յո ւն ը կրոնական չ է միա յն, այլ դիտական է , ո չ թ ե միայն

եկեղեցական է , ա յլ նաև. մտավորական, իմացական տարածք կբա նա մեր

վւոիյՀա րա բերոլթյոլնների մե^, ընդմեջ Կոստանդնոլպոլսո Տիեղերական

Պատրիարքության և մեր Մայր Ա թոռ Սուրբ էֆմիաձնի և Հա յա ս տ ա ն ի *:

Այնուհետև, ի նշան Հայ Եկեղեցու և ժողովրդի հանդեպ տածած սիրո, Կոստանդնուպոյսի Տիեզերական Պատրիարքը Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի նախագահ Ֆադեյ Աարգսյանին հանձնեց հուշանվերներ, ինչպես նաև Շվեյցարիայի միտրոպոլիտ Նորին Գերազանցություն Դամասկինոս Պապանդրեուի « Հայ Առաքեյական Եկեղեցին մինչև Դ Տիեզերական ժողովը» խորագիրը կրող գիրքը, որր հայերենի է թարգմանեւ Մայր Աթոռի միաբան Տ. Եզնիկ եպիսկոպոս Պետրոսյանը:

Իսկ Ամենայն Հայոց Հայրապետը Օրմանյան Պատրիարքի « Համա- պատում» - / 1 ազդօրինակները նվիրեց Ազգային Ակադեմիային:

Իր հերթին պրեզիդենտ Ֆադեյ Սարգսյանը Հունաց Տիեզերական Պատրիարքին ընծայեց մի գեղանկար, ինչպես նաև հայագիտական և բյուզանդական հրատարակություններ, որոնք հեղինակել են հայ գիտնականները:

Հանդիպմանը ներկա էր Հայաստանում Հունաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը, ՀՀ կրոնից գործոց պետական կոմիտեի նախագահ Լազար Սուջյանը, պաշտոնատար այլ անձինք, գիտնականներ:

Մ Ա ՇՏՈ ՑԻ ԱՆՎԱՆ Մ Ա ՏԵՆԱ ԴԱ ՐԱ ՆՈ ՒՄ

Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայից Հայ և Հույն Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունները, Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Հայրապետի և Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքի գծա վ ո րությամբ, այցեչեցին Մաշտոցի անվան Մատենադարան:

Ներկաների թվում էին Հայաստանում Հունաստանի արտակարգ և Լիազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը, ՀՀ կրոնից գործոց պետական կոմիտեի նախագահ Լազար Սուջյանը:

Մուտքի մոտ բարձրաստիճան հյուրերին դիմավորեց Մատենադարանի տնօրեն Սեն Արևշատյանը: Բարեողջույնի խոսքերից հետո Մատենադարանի տնօրենը Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքին և ուղեկցող շքախմբին մանրամասնորեն ծանոթացրեց հայոց հոգևոր մշակույթի այս կենտրոնին, ուր ի մի են զետեղված դարերի ընթացքում հավաքված և մեծ խնամքով պահվող համաշխարհային արժեք ունեցող հայոց, ինչպես նաև օտարազգի հնագույն եզակի ձեռագրերը: Տնօրենը մեծ հպարտությամբ նրեց նաև. որ դււ/րության ու գիտության կենտրոն Մատենադարանում գտնվող հայոց գրչագիր մատյաններն իրենց խունացած էջերում պահպանել են հայ ժողովրդի դառն ու տառապալի ժամանակների պատմությունը: Այժմ աշխարհի

106 Զ-է ԷՋՄ՜ԻԱԾԻՆ 1997

տա րբեր գրա դա րա ններում ու թա նգա րա ններում պահվող հա յերեն ձեռա գրերի խ ոշորա գույն հա վա քա ծուն Մ ա շտ ոց,ա ն Մ ա տ ենա -

դա^ ր թ ն ա կնա ծա նքով շրջելով ցուցա սրա հում մոտ իկից ծա նոթա ն ա , ո վ Մ ա տ ենա դա րա նում պահվող գա նձերին. Նորին Սրբություն Բաոդուղիմեոս Ա Տիեզերա կա ն Պատրիարքն իր ա նթա քույց հիաց- մունքր հա յտնեց հայ ժողովրդի նկա տ մա մբ, որն ա յդպ ես սրբությամբ ու գորովա նքով, ա չքի լույսի պ ես է պ ա հել- պ ա հպ ա նել ձեռա գիրմա տյանները:

Վերջում փոխանա կվեցին հուշա նվերներ:

ՈՒԽՏԱԳՆԱՑՈՒԹՅՈՒՆ ՍԵՎԱՆ

Օրվա երկրորդ կեսին Մատենադարանից ավտոմեքենաների շարասյունն ուղղվեց դեպի Սևան' Հայոց Աշխարհի երկնագույն մարգարիտը, որպեսզի հյուրերը մոտիկից զմայլվեն Գեղարքունյաց Ծովակի մաքրամաքուր գեղեցկությամբ, հաղորդակից դառնան Գեղամա լեռներից փոխանցվող վեհությանը:

Այստեղ բարձրաստիճան հյուրերին դիմավորեցին « Վազգենյան» դպրանոցի ուսուցչական կազմը, մարզային և քաղաքային իշխանությունների ներկայացուցիչները, դպրանոցի սաները:

«.Հրաշափառ»-ով մուտք գործելով դպրանոց, բարձրաստիճան հյուրերին բարիգալստյան խոսք ասաց Արարատյան Հայրապետական թեմի առաջնորդական փոխանորդ Տ. Գարեգին արքեպսկ. Նեըսիսյանը:

Գեղարվեստական փոքրիկ հայտագրով հանդես եկան սաները: Որից հետո հավաքվածներին իրենց հայրապետական պատգամները փոխանցեցին երկու Եկեղեցիների հոգևոր առաջնորդները' ուսանողությանը կոչ անելով լինել ավագների արժանի փոխարինող և հավատարմորեն ընթանալ ընտրած դժվարին ու պարտավորեցնող ուղով:

Վերջում, որպես եղբայրական սիրո ու բարեկամության խորհրդանիշ, դպրանոցի բակում Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքը տնկեց մի ծառ:

Այնուհետև, ի պատիվ բարձրաստիճան հյուրերի, տրվեց պաշտոնական ճաշ:

ԱՅՅԵԼՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱՌՈՒՑՎՈՂ Ս. Գ ՐԻԳ Ո Ր ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ Մ Ա ՅՐ ԵԿԵՂԵՑԻ

Վերադառնալով Սևանից, Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը և Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն իրենց շքախմբերով այցելեցին քաղաքամայր Երևանում կառուցվող Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ Մայր եկեղեցու տարածք, ուր նախագծի հեղինակ և ճարտարապես Ստեփան ■Րւուրքչյսւնը հյուրերին մոտիկից ծանոթացրեց տաճարի մւսնրակերտին, մանրամասնորեն ներկայացրեց ընթացող շինարարական աշխատանքները:

1997 ԱՋՄԻԱԾԻՆ Զ-1- 107

Օրն ավարտվեց երեկոյան հյուրերի ընդունելությունների կաոավարկան տանը, ի պատիվ Հայ և Հույն Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունների, Հունաց դեսպանատան կողմից տրված պաշտոնական ընթրիքով:

Գրավոր ճառով հանդես-եկավ դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը, իր խոր գոհունակությունը հայտնելով այս շնորհաբեր այցեթւթյան համար, որը նա մի կարևոր քայլ համարեց հայ-հունական հարաբերությունների զարգացման տեսակետից:

Ա ՅՑԵԼ ՈՒ ԹՅՈՒՆ Ա ՂԵՏԻ ԳՈ ՏԻ.ԳՅՈՒՄ ՐԻ/1ԻՄ

Հուչիսի 23-ին, այցելության երրորդ օրը, Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական Պատրիարքի գյխավորած պատվիրակությունը, Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի և հոգևորական դասի ուղեկցությամբ, այցելեց աղետի գոտում գտնվող Գյումրի:

Ներկաների թվում էին նաև Հայաստանում Հունաստանի արտակարգ և Լիազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը տիկնոջ և դստեր հետ, ՀՀ կրոնից գործոց պետական կոմիտեի նախագահ Լազար Սուջյանը, տեղական իշխանությունների ներկայացուցիչներ:

Այստեղ երկու Եկեղեցիների հոգևոր առաջնորդներին ջերմորեն դիմավորեցին Շիրակի թեմի առաջնորդ Տ. Գրիգորիս արքեպսկ. Բունիաթյանը, թեմական խորհրդի անդամները, Գյումրիի քաղաքապետ Միքայեչ Վարդանյանը, քաղաքային և մարզային իշխանությունների ներկայացուցիչներ, ինչպես նաև հավատացյալների հոծ բազմությունը, Գյումրիի հունական համայնքը:

« Հրաշափառ»-ով մուտք գործելով Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցի, որին ժողովուրդը նաև Յոթ Վերք անունն է տվել, Ավագ Խորանի առջև երկու Եկեղեցիների հոգևոր առաջնորդները կանոնական աղոթք առաքեցին առ Աստված:

Ողջունելով բարձրաստիճան հյուրերին Գյումրի' ավանդույթներով հարուստ ու հնամենի քաղաք, այցելության առիթով և հանուն հավատավոր հոտի հայտնելով իր ուրախությունը, Գրիգորիս Սրբազանը խորին երախտագիտությամբ և որդիական սիրով կարևորեց տվյալ պահը.

« Գյումրիի ա ռա նձնա հա տ կություններից մեկն ա յն է , որ բա զմ ա զգ

քա ղա ք է : Ա յս ք ա ղ ա ք ո ւմ ա նցյա լ դա րի սկզբներից սկսա ծ տարրեր ա զգեր

իրենց հա մա յնքներով ապրել են, ը ն դ ո ր ո ւմ նա և հ ո ւյն հա մա յնքը, որը միշտ

կա րևոր նե րկա յութ յուն է եղել և ա յսօր է ք ա ղ ա ք ո ւմ : Ահա մենք, ողջունելով

թ ե ' տ եղա բնակ հայ ա զգա բնա կչութ յա նը, թ ե ' հ ո ւյն հա մա յնքին, և ես էլ

որո/հս ներկ ա յա ցա ց ի *ր Շիրակի թ ե մ ի . պիտի իւնղրհի զ ո ւ յգ

Հա յրա պ ետ ներին, որպեսզի իրենց օրհնութ յա ն խ ոսքը և ուղղա կի իրենց

օր հնութ յունը բա շխ եին մ ե զ » :

Այնուհետև ներկա հավատավոր ժողովրդին իրենց հայրական

108 Զ-Լ- ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

օոհնանքն ու-հայրապետական պատգամը հղեցին Գարեգին Ա Ամենայն Հա,по Կաթողիկոսը և բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքը:

Գարեգին Ա Վեհափառ Հայրապետը նշեց, որ ամեն անգամ Գյումրի ա,ցխելով մեծ ուրախություն է ապրում' տեսնելով գյումրեցու նվիրվածությունը սեփական Եկեղեցուն և հավատարմությունը նախնյաց հավատքին: Ապա ավելցրեց.

« Սիրեցյալ եղբա յր է Քրիստոս Բա րդուղիմեոս Ա և սիրելի հոգևոր

եղբա յրներ, քա ղա քա յին իշխ ա նո ւթ յա նց նե րկ ա յա ցո ւցի չնե ր , հա րգելի

պարոն դեսպան Հունա ստ անի և սիրեցյա լ թա նկա գին հավատացյալներ

Գյումրիի, Նիրակի մեր թեմի.Դ ուք լա վ գիտ եք, որ ես ամեն ա նգա մ, երբ Գ յումրի ե մ գա լիս , սիրտս

հրճվում է , կամքս ուժեղա նում է , որովհետ և զ գ ո ւմ ե մ ձեր մ ե չ սիրո և

հա վատ քի կա պ վա ծութ յունը մեր Սուրբ Ե կեղեցուն ՜ և մեր հա յրենի

քրիստոնեական մա քուր, հարազատ ա վա նդութ յուններին: Գյումրին ծա նոթ

է որպես Եկեղեցու հավատացյալների կենդա նի հավատքի ապրումի 0չ ախ :

Ես ո ղ ի ւն ո ւ մ ե մ ձ ե զ : Այսօրվա ի մ ուրա խ ութ յունը բա զմա պա կտվա ծ է ,

որովհետև ինձ հետ եկել է այս քա ղա քին իր ա ղոթքը, օր հնութ յունը ,

հայրական հ ո գա ծութ յունը , զորա կցութ յունը ա րտահայտ ելու Կ ոս տ ա նդնո ւ ֊

պոլիս մա յրա քա ղա քի Տիեզերա կա ն հռչա կա վոր Պատրիարքարանի

գահակալը Նորին Ս րբութ յուն Բա րդուղիմեոս Ա Պատրիարքը:

Ահավասիկ երրորդ օրն է , որ նա գտ նվո ւմ է Հայաստա նի հողի վրա :

Աււաչին րոպեին նա օրինակելի հա մեստ ութ յա մբ և խ ոնա րհութ յա մբ

երկրպադեց Սուրբ էչմիա ծնի ա յն Իչման վա յրը, ուր Աստ ուծո Որդու ձ ե ռ ք ն

էր դի պ ել: Ա յդ նվիրա կա նա գույն, սրբա գույն կենտրոնի մեչ իր սրտի խ ոսքն

ասաց ողշ հայ ժողովրդին Մայր Ա թ ոռի Սրբազան Բեմից:

Նա եղավ մեր նորանկախացյալ հա նրա պ ետ ությա ն նա խ ա գա հի, մեր

խորհրդարանի նա խա գա հի, վարչապետի մոտ , եղա վ Ա կա դեմիա յում, եղավ

Մատենադարանում, եղա վ Երևանի մեր նորաշեն Մայր եկեղեցու հիմքերի

մոտ, աղոթք ա րեց: Մի խ ոսքով նա սկսեց ա ռա վել մոտիկից ճա նա չել մեր

ժողովրդին Հա յա ստ ա նում: Եվ ինչպ ե՞ս կարելի է ճանաչել ողՀ հայ

ժողովուրդը, ա ռա նց ճա նա չելու Գյումրիի հ ա յո ւթ յա ն ը : Դրա համար ես

ա ռ ա ր որդ սրբազանին հա յտ նեցի ա ռա ծին իսկ վա յրկյա նին, որ Նորին

Ս րբությունը երբ Հայաստա ն ա յցելի , Երևանով միա յն չգոհա նա , հին-հին

վա նքերով չգոհա նա , գ ա , տեսնի աղետից ա զա տ վա ծ, երկրաշարժից դուրս

եկա ծ, բա յց իր հոգով ամուր մնա ցա ծ, կա մքով տ ոկուն մնա ցա ծ Գյումրիի

մեր հա յութ յունը և բերի իր օրհնանքը ձե զի , որ ա ռա վել ևս զորանա ձեր

ուժը մեր Հա յրենիքի վերա չինությա ն Հա մա ր:

Այսօր որքան ուրա խ եմ , որ մեր սրբա զա ններից, Հա յա ստ ա նի ա ռա ջնորդ

ներից, նա և Երուսաղեմի և Կոստանդնուպոլսո Պա տ րիա րքություններից

ներկա յա ցո ւցի չ եպիսկոպ ոսներ, Հունա ստ ա նի Հա րգա րժա ն և սիրելի

դեսպանը Յակովոսը, իր տիկնոֆ Հետ միասին ներկա է ա յստ եղ, Եվրո պա յից

եկել են եպիսկոպոսներ' Նորին Սրբությանը ողֆունելու ի Հա յա ստ ա ն այս

ա ոա ջին ա յցի ն : Սա ա ոա ջին ղեսլրն է ողֆ սրաոմո/ թ յա ն մեֆ, որ

Կոստանդնուպոլսից Տիեզերական Պատրիարքը գա լիս է մեր Հայաստա ն

ա չխ ա րՀր:

Զերդ Ս րբութ յուն , սա Ձեր օրն է Գ յումրիում : Ես ցա նկա նում ե մ , որ Դ ուք

ԳՅ

ՈՒՄ

ՐԻ

ՈՒՄ

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Զ - է 109

Ձեր պատգամը հղեք Գյումրիի մեր հավատավոր ժողովրդին, որ այսօր

ներկա է այստեղ Ձեր ա յցելութ յա ն ուրա խ ա ռ ի թ ո վ » :

իր երախտագիտությունը հայտնելով այսքան ջերմ ու սիրալիր ընդունելության համար, Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքը նշեց, որ Գյումրի կայցելեր առավել մեծ ուրախությամբ, եթե եղած չլիներ ավերիչ երկրաշարժը, իսկ քաղաքը չգտնվեր աղետի գոտում: Հույս հայտնելով, որ հայ ժողովուրդն իր աննկուն կամքի և զորեղ հավատքի շնորհիվ արագորեն կվերգտնի իրեն, Բարդուղիմեոս Ա Պատրիարքը մաղթեց վւորձությունների շուտավւույթ հաղթահարում' ի մասնավորի նշելով.

« Շ ն որ հա կա լութ յուն ե մ հա յտ նում Ա մենա բարձրյա լն Ա ստ ծուն, որ մեղ

հնա րա վորութ յուն տ վեց ա յսօր գտ նվելու այստեղ Հա յա ստ ա նի երկրորդ

ք ա ղ ա ք ո ւմ , այս հավատացյալ ժողովրդի հետ միա սին: Մեր ուրա խ ութ յունը

չա տ ա վելի մեծ կլիներ, ե թ ե ինը տարի ա ռաք տեղի ունեցա ծ չլի ն ե ր այն

ավերիչ երկրաչարժը այս ք ա ղ ա ք ո ւմ : Ա յդ երկրաչարժի ժամանակ դ ո ւք

կորցրեցիք ձեր չատ ա զգա կա ններին ո ւ բա րեկա մներին, հա րևա ններին:

Մենք ա ղոթ ում ենք իրենց հոգիների հա նգստ ությա ն հա մա ր: Կործանվեցին

բա զմ ա թ իվ շենքեր և ձեր եկեղեցիները: Սակայն, փ ա ռք Ա ստ ուծո, դ ո ւք

ունեք հոգեկա ն մեծ ո ւժ և հավատքը ձեր հ ո գո ւմ , որպեսզի կարողանաք

վերա կա նգնել, վերաշինել թ ե ' ձեր տ ները, թ ե ' այս ք ա ղ ա ք ը :

Օ րհնում ե մ ձեզ և գնա հա տ ում ա յն խ որը հավատի համար, որ դ ո ւք

ո ւն ե ք : Ցավը և օր հնութ յունն անբա ժա նելի են մա րդկա յին կ յա նքի ց այս

ա շխ ա հ ո ւմ : Մ ա ղթ ում ե մ , որ Հ ո բ ի նմա ն դ ո ւք ն ո ւյն պ ե ս ա նցնեք

փ որձութ յուններից և ստանաք ա յն ամենը, ի ն չ որ ստ ա ցա վ Հ ո բ ը » :

Վերջում Տիեզերական Պատրիարքը, ի հիշատակ այս ջերմ հանդիպման, Ս. Մարիամ Աստվածածին եկեղեցուն նվիրեց մի բուրվառ:

Ճ Ե Պ Ա Զ Ր Ո Ւ Յ Ց Ա Ռ Ա Ջ Ն Ո Ր Դ Ա Ր Ա Ն Ո Ւ Մ

Հավարտ եկեղեցում տեղի ունեցած հանդիսավոր արարողության, Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը և Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն իրենց շքախմբերով առաջնորդվեցին դեպի Շիրակի թեմի առաջնորդարան, ուր տեղի ունեցավ հակիրճ ճեպազրույց, հընթւսցս որի տեղական լրատվական ծառայությունների ներկայացուցիչների հարցերին հանգամանալից պատասխաններ տվեցին երկու քահանայապետերը:

ՀԱՐՑ.- Նորին Սրբություն, Գյումրիի «Շիր ակ» հեռուստատեսությունը, լրատվության մյուս միջոցները ողջունում են Ձեր այցելությունը Շիրակի մարզ, մասնավորապես Գյումրի քաղաք:

Ինչպիսի՞ն են Հայ և Հույն Եկեղեցիների փոխհարաբերությունները և Ձեր տպավորությունները Հայաստան աշխարհից:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Շնորհակաւություն այս հնարավորության համար, որ դուք ստեղծում եք, որպեսզի ձեր միջոցով ես իմ պատգամը հայ հավատացյալ ժողովրդին և ձեր անձի միջոցով փոխանցեք մնացած բոլոր լրագրողներին իմ գնահատանքը և շնորհակալությունը այն բարի գործի համար, որ դուք միշտ կատարում եք:

ПО Զ-1- 1-&ՍԻԱԾԻՆ 1997

մա սին: Մեր հարա բերությունները եղբա յրությունից ա վեյի բա րձր Են: Անձնապես Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսի հետ մենք երկար տարիների բա րեկա մներ ենք և միասին ա շխ ա տ ում ենք Եկեղեցիների միության հա մա ր: Նորին Սրբության անցյալ տարվա այցելռւթյունը Թ ուրքիա 'Տիեզերա կա ն Պա տ րիա րքություն և ի մ այս տ ա րվա այցելությունը Հա յա ստ ա ն քա յյեր են, որոնք արվում են մեծ նպ ա տ ա կի, հաջողության. Եկեղեցիների միության հա մա ր:

Այսօր, երեկոյան, մենք մի հանդիպում պիտի ունենանք Հայ Եկեղեցու Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի հետ: Այդ հանդիպման ժամանակ մենք պետք է ամենայն մանրամասնությամբ և Լրջությամբ խոսենք այն խնդիրների մասին, որոնք մենք պետք է իրագործենք առաջիկայում: Դուք պետք է գոհ լինեք և փառաբանություն մատուցեք Աստծուն, որ ձեզ ուղարկել է այսպիսի մի լուսամիտ, փառավոր և մեծ անձնավորություն իբրև հովվապետ:

ՀԱՐՑ.- Վեհափառ Տեր, երկու խոսքով կարևորեք այս այցեւությունը: Մենք գիտենք, որ հայ և հույն ժողովուրդների բարեկամությունը գա/իս է դարերի խորքից և, անշուշտ, հարատևելու է, շարունակվելու է: ի՞նչ կասեիք այս այցելության առիթով:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ես անհունորեն ուրախ եմ, որ այսօրը դառնալու է հիշարժան Գյումրիի մեր հայ ժողովրդի պատմության մեջ, և Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա-ի այցեւությունը ի Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածին և ի Հայաստան դառնալու է պատմական դեպք, որ երբեք չի եղել 1700 տարիների ընթացքում մեր երկու ժողովուրդների և երկու Եկեղեցիների կյանքում:

Դուք, սիրելի գյումրեցիներ, զգացեք այսօր, որ մի նոր էջ է բացվում մեր պատմության մեջ, մի նոր դեպք է կատարվում Գյումրիի պատմության մեջ: ժամանակին, Բյուգանդական- կայսրության օրերին, բանակներ են անցել մեր երկրի վրայից: Մենք ունեցել ենք պայքարի օրեր, մենք ունեցել ենք պառակտումի ժամանակներ, բայց Եկեղեցիները մնացել են առհասարակ եղբայրական գործակցության մեջ:

Քաղաքական իշխանությունները կգան ու կերթան, թագավո- րություններ կստեղծվեն ու կկործանվեն, բայց Եկեղեցին' Աստծու ներկայությունը ժողովրդի մեջ, Քրիստոսի Ավետարանի միջոցով և մեր հայրերի ավանդությամբ, դա չի կորչի: Դա է, որ մեզ կպահպանի: Այս հոգևոր այցեւությունները մեր մեջ այս գաղափարներն են վերարծարծում, վերանորոգում են մեր ժողովրդի կյանքը:

Ես բարձրորեն գնահատում եմ իմ սիրեցյալ եղբորը: Նա գափս է մի

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-Ա 111

պատմական ու փառավոր Աթոռից: Տեսեք, Բյուզանդականկայսրությունը հազար տարիներից ավելի աշխարհում տիրեց, բայց ընկավ: Օսմանյան կայսրությունը եկավ, բայց Կոստանդնուպոլսո Պատրիարքությունը, Տիեզերական Պատրիարքությունը և Հույն Օրթոդոքս Եկեղեցին մնաց: Սա է, որ մեր ժողովուրդը պետք է սովորի այս այցելությունների ընթացքում: Այսօր իսկապես ես հուզվեցի, երբ տեսա ժողովրդի այս հսկա բազմությունը: Գիտեք, որ այսօրը գործի օր է: Ամեն մարդ իր գործին է գնաչու: Եվ հակառակ այդ իրողությանը, ո՛չ կիրակի լինելուն և ո՛չ արձակուրդի օր լինելուն, մեր ժողովուրդն այսպես կընդունի Նորին Սրբությանը և Մեզ, դա իր արժանիքն է, որի համար շնորհավորում եմ մեր ժողովրդին և մաղթում, որ այս հոգին կենդանի մնա ձեր բոլորի մեջ:

ՀԱՐՑ- Վեհափառ Տեր, Դուք հավատո՜ւմ եք, որ կգա այն օրը, երբ հավատը կհաղթանակի ժողովրդի մեջ:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ի՜նչ է նշանակում կհաղթանակի: Անշուշտ:Հավատքը, տղաս, կնմանի լույսի: Լույսը արևից ճառագայթ ունի: Բայց եթե մենք երբեք պատուհանը փակենք և փակենք նաև մեր աչքերը, լույսը չենք տեսնի: Եվ կամ կիսով բանանք, տկար կտեսնենք: Հավատքը մի այսպիսի ուժ է, որ մարդուն տալիս է հոգեկան զորություն' նեղությանց դիմաց կենաթւ, Աստծուն հավատալով և Նրա ուժովը հաղթելու այսօրվան դժվարությունները: Այդ հավատքը վստահությունն է և անխախտելի է: Մի. բան ասեմ քեզ և քո ունկնդիրներին: Լենկթեմուրի զինվորներից մեկը մի հայ գրիչի' ձեռագիր ընդօրինակողի ձեռքն էր կտրել: Սակայն վերջինս չհուսահատվեց և ասաց. « Ձեռքս գնա և հող դառնա, գիրս այս ձեզ հիշատակ մնա» ; Սա հավատք է, սա տրամաբանության հարց չէ: Ո՜վ մարդկանց մեջ քաջություն ունի իր ձեռքը տալու, որ կտրեն' քաջ գիտակցելով, որ այլևս գրիչ չի առնելու: Բայց դրա մեջ հավատքի ուժը կա: Ես ասում եմ, որ եթե միշտ լույսի հետ ստվեր կա, միշտ ւույսի կողքին հավատք թող լինի:

ՀԱ Ն Դ Ի Պ Ո Ւ Մ ՀՈՒՆԱԿԱՆ ՀԱ Մ Ա ՅՆ Ք Ի Հ Ե Տ

ճեպազրույցից հետո առաջնորդարանի սրահում տեղի ունեցավ հանդիպում հունական համայնքի հետ, հընթացս որի սրտի և ուրախության խոսքեր ասացին համայնքի ներկայացուցիչները' ներկայացնլով իրենց առօրյան, նիստ ու կացը հայրենիքից հեռու այս անկյունում' Գյումրիում, որի հոգսն ու ցավը դարձեւ է նաև համայնքի սեփականը, ուր երկրորդ մայրենի է համարվում հայոց ոսկեղենիկ լեզուն, և ուր իրենց հայրենանվեր գործունեությամբ հայ ժողովրդի զավակներից ետ չեն մնում նաև հույն ժողովրդի տեղաբնակ զավակները:

Ողջունելով սիրելի Պատրիարքի ներկայությունը Գյումրիում և հանդիպումը տեղի հունական համայնքի' Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու հարազատ զավակների հետ, համայնքի ատենապետուհին ավելացրեց.

« Մ եծա րգո Տեր Պատրիարք, Նորին Ս րբութ յուն Կաթողիկոս Ամենայն Հ ա յո ց . ■ .

112 Զ-Ա ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Շիրակի մարզից ւ Գ յո^րիի Հ ո ւն ա կ ա ն Հա մ ա յն քի ա նունից ք ր մ ո ր ե ն

ոզքունում ե մ Ձեր ա յցելութ յունր Գ յումրի: Մենք հուսով ենք և Հավատով

,ռվա ծ, որ Հա յ և Հ ո ւյն Եկեղեցիների բա րեկա մությունը իր նպաստը կբերի

երկու բա խ տ ա կից ժողովուրդների բա ր եկ ա մ ո ւթ յա ն , մերձեցմա ն և

Համա գործա կցությա ն բնա գա վա ռներում:վսեմա շուք Պատրիարքի ա յցը Հայաստան մեկ ա նդա մ ևս վկա յում է մեր

երկու ժողովուրդների դարերի խ որքից եկող եղբա յրա կա ն փ ոխ օգնությա ն

մա սին: Մենք Հավատացած ենք , որ մեր Հա յ Առաքելական և Հ ո ւյն

Ուղղափառ. Եկեղեցիները իրենց գո րծո ւն եո ւթ յա մբ նպաստեչ են Հա յ և Հո ւյն

ժողովուրդների գոյա տ ևմա նը և ինքնաՀաստատմանը : Անգնա Հա տ ելի է մեր

ժողովուրդների Հոգևոր ա ռա ջնորդների Հերոսական սխրանքները երկու

ժողովուրդների բա րեկա մությա ն զորացման բնա գ ա վ ա ռո ւմ : Ա յժմ էլ մեր

ա զգերի գերխ նդիրն է Հա մա գործա կցութ յուն , միա բա նություն Համաշխար-

Հա յին ընդՀա նուր գործի Հա ջողությա ն Համար:

Բարի գա լո ւս տ , Վ եՀա փ ա ռ Տեր , բա ր ի գ ա լո ւս տ . Վ սեմա փ ա ռ

Պատրիարք: Ես խորին շնորՀա կա լութ յուն ե մ Հա յտ նում ողջ Հո ւյն Հա մա յնքի

ներկ ա յա ցո ւցի չների ն, ով քեր ամեն ա նգ ա մ մ ե ծ սիրով գա լի ս ե ն ,

բարեկամորեն ը ն դ ո ւն ո ւմ են մեր բոլոր Հ յո ւր եր ին » :Բարիգալստյան խոսք ասաց նաև Հայաստանում Հունաստանի

արտակարգ և լիազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը.« Սիրելի Վ եՀա փ ա ռ Տեր, Վսեմա շուք Պատրիարք.

Ես ի մ խորին շնորՀա կա լությունն ե մ Հա յտ նում ա յն բա նի Հա մա ր, որ

այսօր գտ նվում ե մ Շիրակում և Գ յում ր իոլմ և որն ա ռա ջին անդամը չ է : Ինձ

այսօր մեծ ո ւրա խ ութ յուն է պ ա տ ճա ռում ա յն , որ այս ա յցելութ յա ն

շրջա նա կներում Տիեզերակա ն Պատրիարք Բա րդուղիմեոս Ա -ը եկել է

այստեղ Շիրակ, Գ յումրի, որը Հայաստանի երկրորդ քա ղա քն է Հա մա րվում:

Ես չե մ ցա նկա նում ձեզա նից շատ ժամանակ խ լե լ: Մենք անշուշտ տ եղյա կ

ենք ա յն բա ր դութ յուննե րին , որոնք ա ռկա են ա յստ եղ: Ա յն վերքերը, որ

ունեն այստեղի մա րդիկ, շատ խ որն ե ն : Հա յերն ո ւ Հունա կան Հա մա յնքի

անդամներն այստեղ միշտ կ ո ղք-կ ողք ի ե ն : ԻՀա րկե նրանք ավելի շատ

ապ րում են իրենց վերքերի պա տճառած ցա վ ը, ք ա ն խ ոսում ա յդ մա սին:

Հունա կա ն կա ռա վա րությա ն Հետ մենք աշխատ եցինք վերջին տարիներին

կազմակերպել մի օ գ ն ո ւթ յո ւն , անել ա ռա ջին քա յլե րը լեզվի ուսուցմա ն

գ ո ր ծ ո ւմ : ի ն չ խ ո ս ք , ե ր ե ք -չո ր ս տարվա ը ն թ ա ց ք ո ւմ շատ դժվա ր է

իրականացնել մեր նախա տեսած բոլոր ծրա գրերը, բա յց ա րդեն, Հենց ի մ

առաջին իսկ ա յցելութ յա ն ժամանակ ես զրուցեցի ղեկա վա րությա ն Հետ :

Մենք քննա րկում ենք Հնա րա վորություններ, թ ե ի ն չ ՃանապարՀներով

կարելի է օգնել տեղական իշխ ա նություններին բնա կա րա նա յին Հարցը

լո ւծ ե լո ւ խ նդ ր ո ւմ , կա մ թ ե կ ո ւզ Հիմնել ա շխ ա տ ա վա յրեր: ԻՀա րկե, սա մի

ծրագիր է , որն ա ռա յժմ քննա րկվելու է տ ա րբեր շրջա նա կներում: Եվ ես

Հա վա տ ում եմ , որ այսօրվա ա յցը Գյումրի Հոգեպ ես կամրապնգի ժողովրդի

Հավատքը, առանձնապես Հունա կա ն Հա մա յնքի ներկա յա ցուցիչներինը: Ես

անձա մբ խ ն դ ր ո ւմ ե մ , որպ եսզի նրա նք կարողանան ա մուր լի ն ե լ :

Դեսպանա տունն իր Հերթին կանի ամեն ի ն չ իր կա րող ութ յունների

սա Հմա ններում, և ձեր օգ ն ո ւթ յա մ բ : Ես Հա վա տ ում եմ , որ Գյումրին ա յն

քա ղա քներից մեկն է , որ գտ նվո ւմ է մեծ ճանապալւհների միջև, ա րևելքի

1997 ԱՋՍ՜ՒԱԾԻՆ Զ-1- 113

երկու ա չխ ա րՀների մի քև : Ես Հա վա տ ում եմ , որ Հետ ա գա յում ա յս երկիրը

կունենա մեծ ա ր դ յո ւն ք ն ե ր : Մենք էլ մեր կողմից կա շխ ա տ ենք մեր

ներդրումը կա տ ա րել: Հունա կա ն ծա գ ո ւմ ունեցողներն ա յս լր բա ն ո ւմ չատ

ք ի չ են թ վ ո վ , բա յց մեր ժողովրդի պ ա տ մությա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ մենք երբեք

Հիմք չենք ընդ ունել թվա քա նա կը: Սակայն միշտ էլ կա րևոր նշա նա կություն

է տրվել Հա վա տ քին, Հ ո գ ո ւ ո ւժին : Սա ենք Հիմք ը ն դ ո ւն ո ւմ մենք նաև ա յս օ ր »:

Դիմեւով հարազատ ժողովրդի զավակներին, Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն ընդգծեց, որ հույներն իրենց ճակատագրով, անցած պատմական ուղիով ընդհանրություններ ունեն հայ ժողովրդի հետ: Նրանք ևս սփռված են աշխարհով մեկ: Սակայն, աւզրեյով Հայրենիքից հեռու, մշտապես պահեյ ու պահպանել են իրենց ավանդները, վառ պահել սեփական հավատքն ու ոգին.

« Ես ի մ խ որին չնորՀա կա էո ւթ յո ւնն ե մ Հա յտ նում մեղ ա յսօր ընձեռնվա ծ

այս Հնա րա վորությա ն Հա մա ր: Առածին Հերթին չնորՀա կա լա նքի ի մ խ ոսքն

ո ւղ ղ ո ւմ ե մ ՎեՀափաո. Հայրա պ ետ ին նա և այս գեղեցիկ Հա նդիպ մա ն Համար,

Հա յա ս տ ա նո ւմ Հունա ստ ա նի ա րտ ա կա րգ և լի ա զոր դեսպ ա ն պարոն

Յակովոս Սպեցիոսին, որ մեզ Հետ այստեղ է :

Մեր շքա խ մբի ներկա յա ցուցիչները և անձա մբ ես մեծ ո ւր ա խ ո ւթ յո ւն ենք

տ ա ծո ւմ այս Հանդիպման ա ռ ի թ ո վ : Մենք իՀա րկե դ ի տ ե նք , որ Հույներ ը

ցրվա ծ են ողՀ ա շխ ա րՀով մ ե կ : Այսօր յուրօրինա կ զ գա ցո ւմ ո վ ենք այստեղ

Հա նդիպ ում Հույներ ի Հե տ : Դ ո ւք վ ՚ո ք ր դժ վ ա րութ յուններ եք զ գ ո ւմ

Հունա րեն խ ոսելիս, բա յց դա ա յնքա ն էլ մեծ նշա նա կություն չո ւն ի , երբ մենք

խ ո ս ո ւմ ենք Հունա կա ն ոգին ձեր մեֆ վա ռ պ ա Հելո լ մա սին: Դ ուք լա վ եք

ճա նա չում Կապագովկիայի շրջա նում ապրող Հույներ ին, որ խ ո ս ո ւմ են

թ ո ւր ք ե ր ե ն : Պատմականորեն նրանք կորցրել են իր ենց մա յրենի Հունա րեն

լե զ ո ւն , սակայն դա չ ի նշա նա կում, թ ե նրանք իրենց ավելի ք ի չ են Հ ո ւյն

զ գ ո ւմ , ք ա ն նրա նք, ովքեր խ ո ս ո ւմ են Հունա րեն:

ինչպ ես բո լոր մա րդիկ, ա յնպ ես է լ մ ե նք ' Հույն եր ս , ա ռա նձնա Հա տ ոլկ

զգա ցո ւմ նե ր ենք ա պ րում մեր Հ ո ւյն լի ն ե լո ւ Հա մա ր: Ես Հա մոզվա ծ ե մ , որ

ն ո ւյն զգա ցո ւմ ներն եք ա պ րում նա և դ ո ւ ք ' Հա յա ստ ա նում ապրող Հ ո ւ յն ե ր դ :

Եթե մարդիկ կ յա ն ք ո ւմ Հի մ նվ ո ւմ են ուղղա փ ա ռ Հա վա տ քի, քր ի ս տ ո նե ո ւ

թ յա ն վրա , դա ամենա մեծ օգ ն ո ւթ յո ւն ն է , որ ե ր բև է կարող է ունենա լ մարդն

այ ս կ յա ն ք ո ւմ : Մենք լս եցինք ձեզ շրֆապատող դժվա րութ յունների մասին,

նա և Հնա րա վորությա ն и աՀ մանն ե ր ո ւմ տ եսա նք, սակայն ցա վով պիտի ա սեմ,

որ այստեղ աշխատատեղեր ստ եղծելու մեր Հնա րա վորություններն իՀա րկե

շատ սա Հմա նա փ ա կ են, բ ա յց ե րկ ու ա զ գ ե ր ի ' Հա յերի և Հ ո ւյն ե ր ի

բա րեկա մութ յունը և Հա մա գործա կցութ յունը , ինչպ ես նա և Հունա ստ ա նի

դեսպա նատա ն ներկա յութ յունն ա յստ եղ' Հա յա ստ ա նում, իր ենց ներդրումը

կունենա ն ա յս խ նդրի լո ւծմա ն գ ո ր ծո ւմ :

Ա նցյա լում , խ որՀրդա յին շրջա նում, իՀա րկե դ ո ւք մ ե ծ դժ վ ա րութ յուններ

եք ունեցել ա յստ եղ, սակայն կարողացել եք պահպանել ձեր ա զգա յին

ի ն ք ն ո ւթ յո ւն ը , ձեր սրտ երում ա մուր եք պ ա Հել ձեր ա զգա յին ա վ ա ն դ ո ւյթ

ները, որի ականատեսներն ենք մենք ա յժմ նոր և ազատ Հա յա ստ ա նում : Ես

Հա մոզվա ծ եմ , որ պարոն դեսպա նը և դեսպանատան բոլոր աշխատա

կիցները, ինչպ ես նա և ա յն կա ռա վա ր ութ յունը , որ պարոն դեսպ ա նն ա յստեղ

ներկա յա ցնում է . կանեն ամեն ի ն չ ' ձեր դժվա րությունները Հա ղթա հա րելու

Համար: Մենք նույնպ ես, որպես Եկեղեցի, մեր Հնա րա վորությունների

սա Հմա նում կփորձենք սատար կա նգնել ձ ե զ :Ես, ի մ Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ գ տ ն վ ա ծ ս օ ր ե ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ , ս տ ա ց ե լ ե մ ն ա մ ա կ ն ե ր

Հ ո ւ ն ա կ ա ն Հ ա մ ա յ ն ք ի ց , ի ն չ պ ե ս ն ա և ա ն Հ ա տ ն ե ր ի ց : Ւ Հ ա ր կ ե ե ս կ ծ ա ն ո թ ա ն ա մ

ա յ դ ն ա մ ա կ ն ե ր ի բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յ ա ն ը , ե ր բ վ ե ր ա դ ա ռ ն ա մ :

Վ ա ղը, առավոտյան, քա ղա քա մա յր Երևանի ա ռա չնորդա նիստ եկեղեցում

բո լոր и միասին մեր աղոթքը կա ռա քենք ա ռ Ա ստ վա ծ: Ես ի մ լումա ն

կներդնեմ, որպեսզի դ ո ւք ունենա ք ձեր ուղղա փ ա ռ եկեղեցին, որովՀետ և

ուղղա փ ա ռ Հո ւյն եր ը միչտ պ ետ ք է Հա մա խ մբվեն ե կե ղե ցու չ ո ւ ր } :

Եկեղեցում ենք մենք գտ ն ո ւմ Հա նգստ ութ յուն , եկեղեցուց ենք ք ա ղ ո ւմ մեր

ուժը , եկեղեցի ենք գ ն ո ւմ մեր երեխաների Հետ , եկեղեցի ենք դ ն ո ւմ

Հարսանիքների ժամանակ և եկեղեցում ենք Հիշում մեր Հա նգուցյա լներին:

Հենց ա յղ պ ա տճառով էլ անՀրաժեշտ է , որ դ ո ւք մոտ ա պ ա գա յում

կարողանաք ունենա լ ձեր ուղղա փ ա ռ եկեղեցին: Մենք վստահ ենք , որ Նորին

Ս րբութ յուն Գարեգին Ա Կաթողիկոսն իր կողմից ամեն ի ն չ կա նի' այս Հարցը

լո ւծ ե լո ւ Հա մա ր: Նաև Հա մոզվա ծ եմ , որ Հայաստանի կա ռա վա րությունն իր

Եկեղեցու Հետ մեկտեղ կունենա իր ներդրումը» :

Իր խ ոսքում Ամենայն Հա յոց Հա յրա պ ետ ը շեշտ եց, որ Հա յա ստ ա նի Հա նրա պ ետ ությա ն իշխ ա նությունները բոլոր ժա մա նա կներում էլ որևէ տարբերություն չե ն տեսեչ հա յերի և հույների միջև, խ տ րա կա նությա ն հա րց երբեք չի ծա գե լ: Հույները ևս մեր երկրի լիա րժեք քա ղա քա ցիներն են ու հա րա զա տ զավա կները.

* Սիըեցյալ ե ղ բա յր ի ՛Քրիստոս Բ ա րդուղիմեոս Ա Տիեզերա կա ն

Պատրիարք Կոստանդնուպոլսո, սիրելի Հոգևոր եղբա յրներ Խրիսոստոմոս,

Դամասկինոս, Մելիտ ոն, Ս երա ֆիմ և բոլոր ծա նոթներս,

Բոլորդ էլ այսօր այս քա ղա քին մեջ այնպիսի մնա յուն Հետ ք թ ո ղ ե ց ի ք , որ

պիտի Հիշվի երկար ժամանակ Գյումրիի Հա յոց պ ա տ մությա ն մեջ.՛ ՈրովՀետև

այսօր մենք գտ նվո ւմ ենք մեր սիրելի Հունա զգի և Հայաստանցի եղբա յրների

ո ւ ք ո ւյր ե ր ի Հետ , ես ողջունում ե մ նրանց և ա սում ' ով սիրելի եղբա յրներ և

ք ո ւ յր ե ր , դ ո ւք Հունա կան ծա գ ո ւմ ո ւն ե ք , բա յց ա պ րում եք մեր երկրում ,

դ ո ւք մեր զավակներն եք ուզեք կա մ չո ւզ ե ք : Եվ ե թ ե երբեք ի մ Պատրիարք

եղբորս ձ ե ռ քը չՀա սնի, ի մ ձ ե ռ քը իր ձ ե ռ ք ը թ ո ղ լինի ձեզ Համար: Եվ

երկրորդ, մենք ամեն ի ն չ կա նենք, որ դ ո ւք ձեր եկեղեցա կա ն, ծիսական

ա վ ա ն դ ո ւթ յո ւն ը լա վ պ ա Հե ք : Ինչպ ես ասա ց ի ն ք ը , երբ Հա մա յնքը

կազմակերպվի, երբ դ ո ւք ո ւզ ե ք , մենք ամեն դ յո ւր ո ւթ յո ւն կստ եղծենք,

որպեսզի դ ո ւք ունենա ք ձեր սեփական եկեղեցին, և Պատրիարք Սրբազանն

ուղարկի ա յնտ եղից եկեղեցա կա ն:

Բայց մենք այսօր ուրա խ ենք այն իմա ստ ով, որ ես չե մ տ եսնում

տ ա րբերութ յուն Հույների և Հայերի միջև այս ք ա ղ ա ք ո ւմ : Երբ ձեր դեմքերին

եմ նա յում , տ ա րբերութ յուն չե մ տ եսնում, ն ո ւյն դեմքերն են, Հա յերեն էլ եք

խ ոսում , Հունարեն էլ եք խ ո ս ո ւմ : Հետ ևա բա ր, դ ո ւք իսկապես մեր երկրի

Համար Հա րստ ութ յուն ե ք : ՊաՀեցեք ձեր ա վ ա նդո ւթ յո ւնը , շա ղվեցեք մեր

Հանրապետությա ն մեջ, մեր այս երկիրը զոըա ցուցեք և Հ ո ւյն անունին

պատիվ բ ե ր ե ք : Ինչպ ես ես ա սում ե մ մեր Հա յ ժողովրդին, որ Հունա ստ անի

մեջ, Թ ուրք ի ո մեջ, ուրիշ երկրների մեջ պա տիվ բերեք ձեր Հա յ ա նունին:

1997 ԱՋՍԻԱԾԻՆ Զ -է 115

Մեկը որ ձեզ նա յի, հոլնա ց պատիվը բա րձր գ տ ն ի : Ապրե՛ք ր ո լորգ է լ,

երջանի՛կ ա պ ր ե ք »:

Հանդիպման վերջում երկուստեք փոխանակվեցին հուշանվերներ: Բարդուղիմեոս Ս Տիզերական Պատրիարքը փոքրիկ խաչեր նվիրեց

համայնքի բոլոր անդամներին' ի հիշատակ այս հանդիպման:

ԱՅՑԵԼՈՒԹ ՅՈՒՆ Ս. ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ ԳՄԲԵԹԱՓՈՒԼ ՏԱ ՃԱ Ր

Հանդիպման ավարտից հետո երկու Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունները, Նորին Սրբություն Գարեգին Ս-ի գլխավորությամբ, առաջնորդվեցին դեպի քիչ հեռվում գտնվող երկրաշարժից վնասված Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի, ուր Շիրակի թեմի ջանքերով, ի պատիվ բարձրաստիճան հյուրերի, կազմակերպվել էր գեղարվեստական փոքրիկ հայտագիր' Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու երգչախմբի մասնակցությամբ:

Այստեղ հյուրերն ուկնդրեցին հոգևոր երգեր, հատվածներ Ս. Պատարագից:

Ապա Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքին մանրամասնորեն ծանոթացրեց երկրաշարժից խոնարհված տաճարի հարուստ և ուսանելի պատմությանը:

Ս ԵՐԳ ԵՅ ՄԵՐԿՈՒՐՈՎԻ ԱՆՎԱՆ ՏՈ ՒՆ-Թ Ա Ն Գ Ա ՐԱ Ն Ո ՒՄ

Այստեղից բարձրաստիճան հյուրերն առաջնորդվեցին դեպի Գյումրիի Մերկուրովի անվան տուն-թանգարան, ուր նրանց մեծ ուրախությամբ դիմավորեց թանգարանի աշխատակազմը: Ցուցասրահներում պատվարժան այցելուներին հանգամանալից ներկայացվեց ցուցադրանքը, մանրամասնորեն ծանոթություն տրվեց տուն-թանգարանի հարուստ պատմության մասին:

Ծանոթության կարգով ասենք, որ թանգարանը Մերկուրովների տունն է: Այն գտնվում է ազգագրական թանգարանի հարևանությամբ, կառուցվել է 1869թվականին, Մերկուրովի պապի' Մերկուրիդիի կողմից, որը 100 հույն ընտանիքի հետ միասին գաղթում է Արևմտյան Հայաստանից և գալիս Գյումրի' Ալեքսանդրապոլ: Թանգարանը երկրաշարժից հետո վերաբացվել է մեկ հատվածով միայն: Մերկուրովի պապն է Ալեքսանդրապոլում կառուցել նաև հունական Ս. Գևորգ եկեղեցին, որն այժմ պահպանվել է միայն նկարներում:

Երբ 1907 թ. վախճանվում է Խրիմյան Հայրիկը, Սերգեյ Մեըկուրովը գնում է էջմիածին և հանում նրա մահադիմակը, որն այժմ սրբությամբ է պահվում տուն-թանգարանում: Մերկուրովն աշակերտել է Օգյուստ Ռոդենին, եղել է Մայերի և Ռյումանի աշակերտը: Վաստակաշատ ժողովրդի զավակը մահացել է 1952 թ. Մոսկվայում և թաղված է Մոսկվայի Նովոդևիչի մենաստանում:

Տուն-թանգարանի աշխատակիցների ներկա ծրագրերից կարևորա

116 Զ-1- 1-&Ս>ԱԾՒՆ 1997

գույնն է հիմնել Գյոտջիևի անվան բարեկամության կենտրոն և համագործակցել ողջ աշխարհում գոյություն ուեցող Գյուրջիևյան կենտրոնների հետ:

Այստեղ սրտի խոսքեր ասացին երկու Եկեղեցիների հոգևոր առաջնորդները, ապա, ցուցադրանքը դիտեյուց հետո, նրանց հանձնվեցին հուշանվերներ:

Վերջում երկու Հայրապետները գրառում կատարեցին տ ուն ֊ թանգարանի պատվավոր հյուրերի գրանցման գրքում:

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ Ճ Ա Շ Ի ՊԱՏԻՎ ԲԱ ՐՁՐԱՍՏԻՃԱՆ ՀՅՈ ՒՐԵՐԻ

Մերկուրովի անվան տուն-թանգարան այցելելուց հետո, ի պատիվ բարձրաստիճան հյուրերի, Գյումրիի հունական ՚ համայնքի կողմից տրվեց պաշտոնական ճաշ, որին ներկա էին Շիր ակի թեմի հոգևորականները, քաղաքային իշխանությունների աշխատակիցները, ինչպես նաև հունական համայնքի ներկայացուցիչները:

Այստեղ ևս փոխանակվեցին սիրո և եղբայրության ջերմ խոսքեր, կարևորվեցին քույր Եկեղեցիների և պետությունների փոխհարաբերությունները, գնահատվեց հունական համայնքի կատարած գործունեությունը Հայոց աշխարհի, ինչպես նաև հարազատ քաղաքի վերակերտման գործում: Շեշտվեց, որ աղետալի երկրաշարժի ծանրությունը հավասարապես ապրեցին զույգ ժողովուրդները, իսկ տնտեսական դժվարին կացությունն ամենևին չհուսահաաեցրեց համայնքի ներկայացուցիչներին: Ընդհակառակը, մի բռունցք դարձած, համախմբվեցին և բարեկամության ուժով երկու ժողովուրդների զավակները առ այսօր վերականգնում են կորցրածը' հայրենի քաղաքն Է՚1 ավելի շենացնելու և բարգավաճելու ակնկալությամբ:

ՀԱ Մ ԵՐԳ Ի ՈՒՆԿՆԴՐՈՒՄ ՎԱՐԴԱՆ ԱՃԵՄՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ԴՐԱՄԱՏԻԿԱԿԱՆ Թ Ա ՏՐՈ Ն Ի Շ Ե Ն Ք Ո Ւ Մ

Օրվա երկրորդ կեսին Հայ և Հույն Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունները, երկու հոգևոր պետերի գլխավորությամբ, ուղղվեցին դեպի Գյումրիի Վ. Աճեմյանի անվան դրամատիկական թատրոնի շենք, ուր, ի պատիվ բարձրաստիճան հյուրերի, կազմա֊ կերպվել էր գեղարվեստական հատուկ հայտագիր:

Ելույթներ ունեցան հունական համայնքի մանկական երգչախումբը, ՍոլԲԲ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու երգաչախումբը, ինչպես նաև Գյումրիի ժողգործիքների համույթը:

Այնուհետև ներկա հավատավոր ժողովրդին իրենց հայրապետական պատգամը հղեցին Հայոց Հայրապետն ու Հունաց Պատրիարքը:

Նշելով արվեստի և մշակույթի դերը ժողովուրդների կյանքում, Ամենայն Հայոց Հայրապետն ի մասնավորի ասաց.

«Ա էը ե ց յա լ եղբա յր ի Ք րիսա ոս Կոսա ա նդնոլա ոլսո Տիեոերա եա ն

Պատրիարք Բա րդուղիմեոս Ա և սիրեցյա լ Հոգևոր եղբա յրներ, թ ա նկա գին

Հավատավոր, մչա կոլթա սեր և արվեսաանվեր Գյումրիի ժողովուրդ.

1997 ԱՋՍԻԱԾԻՆ Զ-1- 117

Ես զ գ ո ւմ ե մ և վստահ եմ , դ ո ւք էլ ձեր հոգու խ ո ր ք ո ւմ նա և պիտի

անպայման զ գ ա ք , որ ա ննա խընթա ց մի օր եք ա պ րում ձեր կ յա ն ք ո ւմ և

աննա խընթա ց օր է ոզՀ Դ յում րիում , որովհետ և, պ ա տ մությա ն մեջ մեր

հազարամյա, առա ծին ա նգա մն է , որ հին Բ յուզա նղիոնի, Բ յուգա նդա կա ն

կ ա յս ր ո ւթ յա ն կենտ րոնի ' Կոստ ա նդնոլպ ոլիս քա ղ ա քի Ընդհա նրա կա ն

Տիեզերական Պատրիարքության գա հա կա լը Հա յա ստ ա ն է ա յցե լո ւմ և այսօր

Գ յում ր իոլմ է , ձեզ մոտ :

Ձեր երեսին ասել չլի ն ի , բա յց դ ո ւք էլ իմա նում ե ք , որ Գյումրիի

հ ա յո ւթ յո ւն ը հա յոց պ ա տ մությա ն կերտման մ ե ջ , կա զմա վորմա ն,

հ առաք րնթա ցի մ եք իր քրտ ինքն ունի , իր հալալ վաստակն ունի , և նման մի

ա նձնա վորութ յա ն, համաշխարհային վարկ և հեղինա կութ յուն ունեցող

ա նձնա վորութ յա ն ա յց ե լո լթ յո ւն ը Հա յա ստ ա ն թ ե րի պիտի մնա ր, եթե

ա մփ ոփ վա ծ լի ն ե ր միա յն Ե րև ա նով: Գ յումրին ներա ռա նք իր կարճ

տ և ո ղ ո ւթ յո ւն ունեցող ա յցե լո լթ յա ն ծր ա գր ում , որովհետ և Մեզ համար

Գ յումրին և Գ յումրիի հ ա յո ւթ յո ւն ը կ ա ր և ո ր ա գ ո ւյն տ ա րրերից և

ա զդա կներից մեկն է մեր Հա յրենիքի վերակերտման այս շրջա դա րձա յին

նշա նա կություն ունեցող ա զա տ ութ յա ն, ա նկա խ ությա ն և մեր անկախ

պ ետ ա կա նությա ն օրերին: Ես ցա նկա նում ե մ ձեր բոլորին հա յտ նել ի մ խորին

շնորհա կա լութ յունը և ամենաբարձր աստիճանի Հայրապ ետ ական գնա հա

տ անքը որպես Կաթողիկոս Ամենայն Հա յոց Մայր Ա թ ոռ Սուրբ էշմ իա ծնի, որ

գի տ ցա ք ա րժեցնել ա յս օրը ձեր ե կ ե ղ ե ցո ւ մեջ ա յնքա ն հ ո գ ե լի ց

ը ն դ ո ւն ելո լթ յա մ բը Նորին Ս րբությա ն և ապա այստեղ մշա կութա յին այս

ե լո ւ յթ ն ե ր ո վ ' հունա կա ն, Հա յկա կա ն մշա կո ւյթ ների ներդա շնա կութ յա ն

մէջի ց հնչող հ ո գո ւ ձա յներով երեխ ա ներից, մ ի նչև մեր վա րժ արվեստա

գ ե տ ն եր ը , նվա գող ներ ը , խ մբա վա րը, մ ե ն ե ր գ ո ղ ն ե ր ը , ա րվեստ ի բո լո ր

սպասավորները /

Ա նցյա լ օրը մի խ ոսք ասա ցի ես Երևա նի « Ա րա մ Խ ա չա տ ր յա ն »

ֆիլհա րմոնիա յի սրա հում : Ա սացի, Ձերդ Ս րբութ յուն , մենք ո 'չ ոսկու հանք

ունենք , որ ոսկի նվիրենք Զ ե զ , ո ՛չ է լ ա րծա թ ո ւն ե ն ք , որ ա ր ծա թ նվիրենք և

ո՛չ է լ խիստ ա նհրա ժեշտ ությա ն թա նկա րժեք ն յո ւթ ե ր , մենք ե ր գ ունենք և

նվա գ, ա ղոթք ունենք և հա վա տ ք, գիրք ունենք և տ աճար, մ շա կ ո ւյթ ո ւն ե ն ք :

Ա յս մշա կո ւյթ ն է , որ ա յսօր ը ն ծ ա յո ւմ ենք Զ եզ Գ յո լմ ր ի ո լմ : Գ յումրին ա յդ

մշա կույթի զա րգա ցմա ն գ լխ ա վ ո ր ա գո լյն օջա խներից մեկն է :

Թող երկրաշարժի հետ քերն իսպ ա ռ վերանան և նոր կ յա ն քի նշանները

ճոխանան մեր Գյումրիի և ա մբողջ Շիր ակի թ եմ ի մեր սահմաններին մ ե ջ :

Թող Աստ ված օրհնի ձեզ բո լո ր ի ղ . ա մ ե ն »:

Ներկաների հեսւ կիսելով իր ապրումները, Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն ավելացրեց.

« Երկու օր ա ռա ջ Մեսրոպ արքեպ իսկոպոս Մ ութ ա ֆ յա նը , որ մեզ

ո ւղ ե կ ցո ւմ է Կոստ անդնոլպոլսից մ ի նչև ա յստ եղ, որի համար շնորհակա

լո ւթ յո ւն ենք հա յտ նում, մ եքենա յում մեզ բա ցա տ րեց Հա յա ստ ա նի Հա նրա

պ ետ ությա ն գրոշի երեք գ ո ւյն ե ր ի ա յնքա ն խ որհրդա վոր նշա նա կութ յունը :

Դարեր շա րունա կ հա յ ժողովուրդն իր ապ րելու իրա վունքը նվա ճել է ո չ

միա յն խ ա ղա ղությա ն ժամանակ, ա յլ նա և միշտ դա ա պ ա ցուցել է իր ա ր յա մ բ:

118 Զ-է էՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Ա յդ Ւ Կ պատճառով է դրոշի վրա կարմիր գ ո ւ յն ը : Հա յ ժողովուրդն իր

Հավատքի խ ոստ ովա նությունն արել է և ա նում է նաև այսօր ոչ միայն

խ ոսքով, ա յլև գո րծո վ:Երկրորդ գ ո ւ յն շ , որ կա պ ույտ ն է , Հույս ի գ ո ւյն ն է : Ամեն ա նգա մ, երր

Հա յա ստա նր որ ևէ փ որձությա ն մ ի ի վ է ա նցել, մի խ ա չե լո ւթ յա ն է

ենթա րկվել, միշտ Հա րությա ն Հո ւյս ն է փ ա յփ ա յել: Եվ ամեն ա նդա մ, երր

եկել է Հա րությունը Հայ ժողովրդի Համար, նորից են միմյանց Հաջորդել

փ որձությունն ո ւ խ ա չե լո ւթ յո ւնը , սակայն Հա յ ժողովուրդը երբեք չի

կորցրել իր Հո ւյս ը , և Աստված միշտ նրան նոր Հա րութ յուններ է պ ա ր գև ե լ:

Երրորդը նա րնջա գույնը, խ որՀրդա նշում է մշա կույթ ը , որ Հայաստանի

կյա նքի թ ե ՛ պ ա տմության և թ ե ' ներկայի անբա ժանելի մասնիկն է :

Երկու օր առա ջ Երևա նում, Արամ Խաչատրյանի անվան դ ա հլիճ ում ի մ

պատ վին տրված Հա մերգի ժամանակ. Նորին Ս րբությունն ասա ց, որ Հա յ

Եկեղեցին միչտ կա նգնա ծ է իր ժողովրդի կողքին, իսկ Հա յ ժողովուրդն իր

Հերթին միշտ կա նգնա ծ է իր Եկեղեցու կողքին, և այս երկու գործոններն են

ստ եղծում Հա յ մշա կո ւյթ ը : Հետ ևա բա ր, Եկեղեցի, ժողովուրդ և մշա կույթ ,

այս է Հա յա ստ ա նը, ինչպ ես նշեց Նորին Ս րբութ յունը :

Ք ի չ ա ռա ջ, երբ այստեղ էինք գա լիս , մեր ներկա յա ցուցիչներից մեկը,

պարոն Պապադոպոլոսը ասա ց, որ սա Արմեն իա ՝ Հա յա ստ ա ն չ է , սա

Հարմոնիա է , ա յսինքն' ներդա շնա կություն է : Ա յս երեք օրվա ա պ րումներից

Հետո, ես անվարան կերպով կարող ե մ Հա յտ ա րա րել, Նորին Ս րբությա ն

խ ոսքերով ասա ծ, որ Հայաստանը դա Եկեղեցին է , և Հա յա ստա նը դա

ներդա շնա կություն է :

Ք ի չ Հետո մենք պետք է մեկնենք Գ յռւմրիից, իսկ վա ղը, երեկոյա ն'

Հա յա ստ ա նից, սակայն մենք մեզ Հետ պիտի տանենք ա յն ներդա շնա

կ ո ւթ յո ւն ը , որ այստեղ ստ ա ցա նք, պիտի տանենք Կոստ անդնոլպոլիս,

Տիեզերական Պատրիարքության Ա թ ոռը և մեր Հետ ա գա ամբողջ կ յա նքի

ը ն թ ա ցքո ւմ ա յգ ներդա շնա կությունը մեզ Հետ կլինի և մենք միչտ կաղոթենք

Հայա ստա նի, Հա յ ժողաէրդի և Հ ա յ Եկեղեցու բա րօրութ յա ն Հա մա ր՛»:

Վերջում մանկական երգչախմբի անդամներին, ինչպես նաև մյուս ելույթ ունեցողներին փոքրիկ նվերներ հանձնեցին նախ Հայաստանում Հունաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը, ապա Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքը:

ՀԱ Ն Դ ԻՊ Ո Ւ Մ ՀԱ Յ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱՑ ԴԱՍԻ Ե վ ԳԵՐԱԳՈՒՅՆ ՀՈ Գ Ե վՈ Ր Խ Ո Ր ՀՐ Դ Ի Ա ՆԴ Ա Մ ՆԵՐԻ Հ Ե Տ

Հրաժեշտ տալով հյուրասեր և սրտաբաց գյումրեցիներին, երկու Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունները վերադարձան քաղաքամայր Երևան' հյուրերի ընդունման կառավարական տուն, ուր երեկոյան տեղի ունեցավ Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքի հանդիպումը Հայ Եկեղեցու եպիսկոպոսաց դասի և Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի անդամների հետ:

Հանդիպումը նախագահում էր Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Ս Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

1997 1-ՋՍ'ԻԱԾԻՆ Զ-1- 119

Հանդիպման ընթացքում շոշափվեցին երկուստեք հուզող հարցեր, որոնք առնչվում էին Հայ և Հոցն Եկեղեցիների բարեկամության առավեչ սերտացմանը, Եկեղեցիների համեղբայրությանր, ինչպես նաև մեր օրերում բոլոր քրիստոնյա Եկեղեցիների առջև ծառացած ընդհանուր խնդիրներին, որոնց հապշտապ ւուծումը դուրս է գափս մեկ Եկեղեցու սահմաններից' դառնա/ով էկումենիկ շարժման հիմնական առանցքը:

ՀՈՒՆԱԾԵՍ ՊԱՏԱՐԱԳ ԵՐԵՎԱՆԻ Ս. ՍԱՐԳԻՍ Ա Ռ Ա ԶՆՈ ՐԴ Ա ՆԻՍ Տ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Սյցելության վերջին օրը, հույիսի 24-ին, առավոտյան ժամը 9-ին, երկու քույր Եկեղեցիների պաշտոնական պատվիրակությունները, զույգ Հովվապետերի գլխավորությամբ, ներկա գտնվեցին Սուրբ Սարգիս առաջնորդանիստ եկեղեցում մատուցվող հունածես Ս. Պատարագին:

Մատուցվող Ս. Պատարագին ներկա էին Հայաստանում Հունաստանի արտակարգ և փազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը տիկնոջ և դստեր հետ, պաշտոնատար այլ անձինք, քույր Եկեղեցիների ներկայացուցիչներ, Հայաստանի տարբեր շրջաններում բնակվող հունական համայնքների ներկայացուցիչներ:

Օրվա պատարագիչն էր Տ. Սերաֆիմ վարդապետը:Հընթացս մատուցվող Ս. Պատարագի Սուրբ Հաղորդություն ստացան

ներկա հույն հավատավոր զավակունք:Ապա ներկաներին իր հայրապետական պատգամը հղեց Նորին

Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքը:Վերջում տեղի ունեցավ աջահամբույր և բաժանվեցին փոքրիկ

խւսչեր:

Ո ՒԽ ՏԱ ԳՆԱ ՑՈ ՒԹ ՅՈ ՒՆ Խ Ո Ր ՎԻՐԱՊ

Սուրբ Պատարագի ավարտից հետո ավտոմեքենաների շարասյունն ուղղվեց դեպի Խոր Վիրապ' հայոց հավատի հոր չարչարանաց այն վայրը, որտեղից ճառագեց փրկության լույսն ի Հայաստան:

Այստեղ բարձրաստիճան հյուրերին դիմավորեցին Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու վանահայր Մխիթար քհն. Սարիբեկյանը և մեծաթիվ հավատացյալ հայորդիներ:

« Հրաշափառ»-ով մուտք գործելով տաճար, երկու Եկեղեցիների հոգևոր առաջնորդները գոհաբանական աղոթք առաքեցին աո Բարձրյալը, ապա ներկաներին հղեցին իրենց հայրապետական պատգամը:

Ներկայացնելով ուխտատեղիի պատմական նշանակությունն ու կարևորությունը հարազատ ժողովրդի հոգևոր կյանքում. Ամենայն Հայոց Հայրապետն ասաց.

« Մեր չա տ սիրելի Հա վա տ ա ցյա լներ, նվիրյա լներ Խոր Վիրապի այս

ե կ ե ղ ե ց ո ւ, որ գա լի ս ե ք , ե ր գ ո ւմ ե ք Պատարագին և ե կե ղ ե ցո ւն

կ ենդ ա նութ յուն եք տ ա լիս, ա պ րե՜ք, Հազա՜ր ա պ րեք: Ամեն ա նգա մ , ե րբ ես

ա յստեղ ե մ դա լիս ո ւ ձեզ տ եսնում եմ , սիրտս Հր ճ վ ո ւմ է , կա մքս զորա նում.


ե րբ ձեր բոլորին տ եսնում ե մ այսպես Հավատարիմ մեր Սուրբ Եկեղեցուն և

այս նվիրական ուխտ ա տ եղիին:Զերդ Ս րբութ յուն , մենք գ տ ն վ ո ւմ ենք մի ա յնպ իսի վա յրո ւմ , որ

էշմիածնից Հետո, քրիստ ոնեութ յա ն դա րձի պ ա տ մությա ն տ եսակետից, մեր

Հա յա ստա նյա յց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու ամենանվիրական վայրերից

մեկն է : Ես պետք չո ւն ե մ մեր սիրելի եղբա յրներին ա սելու ա յն, որ իրենք

չգի տ ե ն : Ամեն ի ն չ գիտ են ի ր ե ն ք » :

Նշելով, որ քրիստոնեությունն ընդհանրապես և Հայաստանում առանձնապես բազմաթիվ փորձությունների է ենթարկվել, Բարդու֊ ղիմեոս Ա Պատրիարքը մաղթեց Հայաստանին և հայ ժողովրդին ներքին հոգեկան անկախություն, հարատև խաղաղություն և, Ս. Գրիգոր Լուսավորչի բարեխոսությամբ, Աստծու հովանավորրլթյունը Հայաստան աշխարհի վրա: Ապա Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու քահանայապետն ավելացրեց.

« Ձերգ Ս րբութ յուն, չնորՀա կա լութ յուն ենք Հա յտ նում Ձ ե զ , որ այսօր մեր

ոտքերն ուղղեցիք դեպ ի այս սուրբ վա յրը : Մենք մեր Եկեղեցում նույնպ ես

սրբա ցնում ենք և միչտ գո Հա բա նո ւմ ենք Հայաստանի լուսա վորիչ Սուրբ

Գ րիգորին: Մեր օր ա ցո ւյցի մեջ ամեն տարի սեպ տ եմբերի 3 0 -ի ն

տ ոնա խ մբում ենք ա յղ Հիշա տակը: Հետ ևա բա ր մեզ Համար նույնպ ես այս

տեղը, որտեղ Սուրբ Գրիգոր Լուսա վորիչը ա ռա նձնա ցա ծ ա չխ ա րՀից 1 3

տարի ապրել է , մեզ Համար նույնպ ես ս ուրբ վայր է և ուխ տ ա գնա ցությա ն

վ ա յր : Գրիգոր Լուսա վորչի ս ո ւր բ ա նձնա վո րութ յունը անբա ժա նորեն

կապված է Հա յա ստ ա նում քրիստ ոնեութ յա ն Հաստատման փաստի Հետ :

Մենք գիտ ենք, որ դ ո ւք պ ա տրա ստվում եք Հանդիսավոր կերպ ով չորս տարի

Հետո նշելու քրի ստ ոնեութ յա ն պետակա նացմա ն 1 7 0 0 -ա մ յա կ ը : 2 0 0 0

թվականին մենք պետք է տոնակատարենք Հ ի սուս Ք րիստ ոսի' Աստծու

Ո րդու մա րդա ցմա ն, երկիր ի քնե լո ւ 2 0 0 0 -ա մ յա կ ը : Մ իա յն երեկ մեր

եղբայրական երկխ ոսությա ն ժամանակ մենք ա նդրա դա րձա նք ա յգ թեմա յին

և պ ա տ մեցինք, թ ե ինչպ ես ենք նախապատրաստվում ա յն նշելու:

Ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւթ յո ւն ն ընգՀա նրա պ ես և Հա տ կա պ ես Հա յա ս տ ա նում

պա տմության ը ն թ ա ցքո ւմ բա զմ ա թ իվ դժվա րութ յունների , փ որձությունների

և խ ա չելութ յունների է Հա նդիպ եր Ձեր երկիրը 7 0 տարիներից ա վելի իր

ուսերին կրել է կոմունիստական ա թեիզմի խաչը.- Ա յժմ , երբ Աստված ձեզ

չնորՀել է քա ղա քա կա ն ա նկ ա խ ութ յուն , որովՀետ և ներքին Հոգեկա ն

ա նկա խ ությունը դ ո ւք միշտ ունեցել ե ք , մա ղթ ում ե մ , որ ձեր ժողովուրդը և

ձեր երկիրը ունենա մնա յուն և Հա րա տև խ ա ղ ա ղ ո ւթ յո ւն : Աստված Սուրբ

Գրիգոր Լուսա վորչի մ ի ջնորդ ութ յա մբ թ ո ղ Հովա նի լի ն ի մեր երկու

Եկեղեցիներին և մեզ ա ռա ջնորդի դեպ ի ամբողջական մ ի ո ւթ յո ւն , դեպի

ամբողջական Հա ղ որդո ւթ յո ւն , ա մ ե ն »:

Այնուհետև Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքը արծաթյա մի բուրվառ հանձնեց վանքին, իսկ Տ. Մխիթար քահանա Սարիբեկյանին' լանջախաչ:

Ամենայն Հայոց Հայրապետը, առաջնոըդելով բարձրաստիճան հյուրերին դեպի մեր հոգու Լուսավորչի տտռապանաց վիրապը,

ԱՐ

ԱՐ

ԱՏ

Ի

ՀՈՎ

ԱՆ

ՈՒ

ՆԵ

ՐՔ

Ո

1997 1.-ԶՍԻԱԾԻՆ Զ-1- 121

Բարդուղիմեոս Ա Պատրիարքին հանգամանալից ու մանրամասնորեն ներկայացրեց վիրապի, վրան կառուցված մատուռի, ինչպես նաև ողջ վանքի գեղեցիկ և ուսանելի պատմությունը:

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՃԱ ՇԿԵՐՈՒՅԹ «Ա Ր Մ Ե Ն Ի Ս » ՀՅՈ ՒՐԱ ՆՈ ՑՈ ՒՄ

Օրվա երկրորդ կեսին, ժամը 13.00-ին, «Արմենիա» հյուրանոցի ընդարձակ սրահում, ի պատիվ Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքի, տրվեց պաշտոնական ճաշ, որին մասնակցում էին ՀՀ կառավարության անդամներ, նախարարներ, Հայաստանում հավատարմագրված դիվանագիտական այրեր, Մայր Աթոռի միաբաններ, Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի անդամներ, միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ:

Խոսելով Տիեզերական Պատրիարքի այցելության պատմականության մասին, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ի մասնավորի ասաց.

« Սիրելի եղբա յր ի Ք րիստ ոս, Զերդ Ս րբութ յուն Բա րդուղիմեոս Ա,

Հյո ւր եր և սիրելի Հ ո գ և ո ր եղբա յրներ Հա յա ստ ա նյա յց Ա ռա քելա կա ն Սուրբ

Եկեղեցու և Գ երա գույն Հ ո գ և ո ր Խ որՀոլրդի ա նդա մներ.

Այս չորս օրերը Հայաստանի ողվ ժողովուրդը զ գ ա ց , որ մի նոր էշ բա ցվ եց

մեր Եկեղեցու և մեր Հա յրենիքի պ ա տ մությա ն մեջ Նորին Ս րբությա ն

այ ց 1,լ ոլ-թյամԲԸ> որ ա ռա ջինն էր իր տեսակի մեշ, և որի Համար Մենք

ա նՀոլնորեն երջանիկ ե ն ք : Ինչպ ես մի ա նգա մ ա սա ցի, այստեղ ևս կրկնում

եմ , այս Հողի վրա ժամանակին, Հա յա ստա նի Հոդի վրա , բյո ւգա նդ ա կա ն

բա նա կներ են ա ն ց ե լ: Հա յա ստ ա նի և Բ յո լղ ա նդ ի ո նի մի Հ և եղել են

ժամանակներ' ներքին պ ա յքա րի ժամանակներ, բ ա յց ա յսօր խաղաղարար

ոտ քն է գա լիս Կոստանդնոլպոլսո Տիեզերակա ն Պա տ րիա րքության Հ ո ւ յն

Օ րթոդոքս Եկեղեցու Հ ո գ և ո ր Պետի Հետ :

Մեզ Համար պ ա տ մությունը շա րունա կութ յուն է և փ ոփ ո խ ո ւթ յո ւն և

դեպ ի լա վ ը փ ո փ ո խ ո ւթ յո ւն , պ ա յքա րից դեպ ի գ ո ր ծ ա կ ց ո ւթ յո ւն ,

պատերազմից դեպ ի խ ա ղա ղութ յուն և ե ղ բ ա յր ո ւթ յո ւն : Ա յս է կ յա նքի

քրիստ ոնեա կա ն ճշմարիտ ը ն թ ա ց ք ը » :

Գոհունակությամբ և երախտագիտությամբ արտահայտվեւով Նորին Սրբության կողմից հյուրընկալվելու առիթով, Տիեզերական Պատրիարքն ավելացրեց.

« Զերդ Ս րբութ յուն , սիրելի եղբա յր ի Քրիստ ոս, Ծ ա յրա գույն Պատրիարք

և Կաթողիկոս Ամենայն Հա յո ց , Հա րգա րժա ն պարոն նախա րարներ և

պետական իշխ ա նութ յունների ներկա յա ցուցիչներ, Հա րգա րժա ն դեսպ ա ններ

և դիվա նա գիտ ա կա ն ն ե ր կ ա յա ց ո ւց չո ւթ յո ւն ն ե ր ի ա ն դ ա մ ն ե ր , սիրելի

ներկաներ.

Մեր խ որին ուրա խ ութ յունն ո ւ գ ո Հ ո ւն ա կ ո ւթ յո լն ն ենք ա րտ ա Հա յտ ում

ա յս ը ն դ ո ւն ելո ւթ յա ն Համար, որ տ րվում է Ա րև ելյա ն Ո ւղղա փ ա ռ Եկեղեցուն,

և ես , որ Հա նդիսա նում ե մ Ա րև ելյա ն Ո ւղղա փ ա ռ Եկեղեցիների բո լոր

տեղական Ա թոռների մեշ ա ռա շինլ, , այս միշոց ո վ պ ա տ վվում է ո չ թ ե

աշխ ա րՀա յին ո ւժ ը , որին երբեք Ուղղա փա ռ Եկեղեցին չի Հետ ա պ նդել, որի

սակայն շա տ -չա տ երը խ ոնա րհվում են, այլ այս կերպ պ ա տ վվում է

Քրիստոսի մեչ ա զնվությունը և բա ր ո ւթ յո ւն ը , որի անխոնջ քա րոզիչներն

ենք մենք ըստ մեր մարդկային ուժի կա րողությա ն, մեր կա րողություններին

Համապատասխան:Շատ հաճախ իրենց հզոր զգա ցողները բռ ն ո ւթ յա ն միջոցով փ որձում են

իրենց կամքը պարտագրել թ ո ւյլե ր ի ն ' բա ր ո ւթ յո ւնը համարելով անիմաստ

ա ռա քինութ յուն , որ տեղ չունի ամեն տեսակի հա կա դրությունների մ ն }:

Սակայն, ինչպես ո ւսուցա նո ւմ է պ ա տ մությունը, այսպես մտածողներից

շատերը հաճախ ստիպված են եղել խ ոստ ովա նելու, որ ճնշումներն օգտակար

չեղա ն, քա նի որ առաջացրին հո ւզո ւմներ, առաջացրին բռ ն կ ո ւմ ն ե ր և

սպասվելիք օգուտ ի փոխարեն շատ վնասներ հա րուցեցին: Սա հա ստատում

է նաև ճշմարտապես ն ո ւյն Ինքը Հի սուս Քրիստ ոս, ա սելով, որ ամեն ոք, ով

ձ ե ռ քը կվերցնի սուրը, սրով կընկնի: Ա յս նշա նա կում է , որ բռ ն ո ւթ յո ւն ը

ստ եղծում է հակա բ ռ ն ո ւթ յո ւն , և ա յդպ իսով կարող ենք ապրել անվերջանա լի

հուզումների մի շրջա պ տ ույտ , որից դուրս գա լու հո ւյս չե ն ք ունենա , եթե

չփ ոխ ենք մեր մ տ ա յն ո ւթ յո ւն ը : Մենք մեր մա րդկա յին տկար ուժերի,

կա րողությունների համապատասխան ա մենուր քա րոզել ենք , որ չա րիքը

երբեք օգուտ չի բե ր ո ւմ , և որ բա ր ո ւթ յո ւնն ավելի օգտակար է :

Մենք անչափ ուրա խ ե ն ք , որ այս ներկա ը ն ղ ո ւն հ լո ւթ յո ւն ը մեր

հա մեստությա ն պա տվին, մեկ ա նգա մ ևս վկա յում է , որ երկու հազար տարի

շարունակ մենք սա ղմոսում ենք , թ ե երբեք չենք փոխել մեր սրտ ում եղա ծը,

մեր մտ ա ծումները և շատ հաճախ հույսի ա վետ ումն ո ւ դեպ ի ավելի լա վ

ապագայի նկատմամբ մեր ա ղոթքները պետք է կա ռուցվեն սիրո ու

բա րությա ն վրա, ա յլ ո չ թ ե ա տ ելութ յա ն: Մենք շատ հաճախ մեր Iկյանքի

ը նթ ա ցքո ւմ ճաշակել ենք դա ժա նությա ն և ա տ ելությա ն դ ա ռ ն ո ւթ յո ւն ը :

Եղել են նա և երջանիկներ, որ ԴՐա հետ մեկտեղ ճաշակել են նա և

երա նությա ն ք ա ղ ցր ո ւթ յո ւն ը , ուրա խ ութ յունը և ա զա տ ութ յունը : Մենք

այսօր մեր հա մեստ ությա ն պատվին տ վա ծ այս ընդ ունելութ յա ն ժամանակ

ապ րում ենք և ա րտ ա հա յտ ում մեր ուրա խ ութ յունն ու գո հ ո ւն ա կ ո ւթ յո ւն ը :

Ա սում եմ՝ ա պ րում ենք այն բա րի զգա ցո ւմ նե ր ը , որ զ գ ո ւմ ենք ձեր բոլորի

կողմից: Մենք զ գ ո ւմ ենք , որ բոլոր մարդիկ իրենց էո ւթ յա ն խ ո ր ք ո ւմ

թ ա քցրա ծ ունեն բա ր ո ւթ յո ւն ը , անշուշտ նա և չա ր ո ւթ յո ւն ը : Սակայն մենք

այն բն ո ւթ յա մ բ, որ ստ եղծվա ծ ենք , մեր մեջ կ ր ո ւմ ենք բա րութ յա ն

բն ո ւթ յո ւն ը , քա նի որ ստեղծվել ենք Ա ստ ծու կողմից շատ լա վ : Հետ ևա բա ր

մեզ համար դժվա ր չ է բա ր ո ւթ յա ն դ ր ս և ո ր ո ւմ ը : Եթե չկա րողա նա նք

դիմագրավել այն դժվա րութ յունները, որ ա ռա ջ են բ ե ր ո ւմ չա րի քը > ավելի

նպատակահարմար է , որ հետ ևենք Քրիստ ոսին' բա ր ութ յա ն կատարյալ

էո ւթ յա նը , որպեսզի Նա մեզ օգնի , և մենք մեր հ ո գո ւ երա կներում

կարողանանք տիրապետող դա րձնել բ ա ր ո ւթ յո ւն ը : Ք ա նի որ մեր էո ւթ յո ւն ը

բա րությա ն էո ւթ յո ւնն է և քա ն ի որ մենք հաճախ ճա շա կում ենք բա րութ յա ն

ա րդյունքները, մեր բա նա կա նությունը մեզ հուշում է , որ շատ հաճախ

ուրա խ ությունը կարևոր է ' բա ր ո ւթ յո ւնն զ գա լո ւ հա մա ր: Ա յն հ ո ւյսով և ա յն

հա վա տ քով, որ հետ ա յսու մա ր դ կ ո ւթ յո ւնը տ րա մա բա նութ յա մբ պիտի

վերա բերվի և պ ետ ք է հ ե ռ ո ւ վանի հոռի զ գ ա ց ո ւմ ն ե ր ը , որպ եսզի

տիրապետող դա ռնա բա ր ո ւթ յո ւն ը , ես ի սրտե ողջունում ե մ բ ո լո ր ի դ , որ


Հա վա քվել եք ա յստ եղ, և ար տա Հա յտ ում ե մ ի մ մեե ուրա խ ութ յունն ու

գ ո Հունա կ ութ յունը : Շնոր Հա կ ա լո լթ յո լն » :

Հավարս։ պաշտոնական ճաշկերույթի, երկուստեք փոխանակվեցին հուշանվերներ: Գարեգին Ա Կաթողիկոսը Տիեզերական Պատրիարքին նվիրեց Տերունական աղոթքի տեքստով մի գորգ, իսկ Բարդուղիմեոս Ա-ը վեհափառ Հորը հանձնեց արծաթյա գավաթներ, պանակե և մի սրբապատկեր:

Ա ՅՑԵԼՈ ՒԹ ՅՈ ՒՆ ՀՈՒՆԱԿԱՆ ԴԵՍՊԱՆԱՏՈՒՆ

Պաշտոնական ճաշկերույթի ավարտից հետո, Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն իր շքախմբի ուղեկցությամբ այցելեց Հայաստանի Հանրապետությունում Հունաստանի դեսպանատուն, ծանոթացավ աշխատակազմին, զրուցեց աշխատակիցների հետ:

Ընդգծելով դեսպանատան գործունեության կարևորությունը Հայոց երկրում, Բարդուղիմեոս Ա Պատրիարքն առանձնակի շեշտեց, որ այն սեփական երկրի հայելին է: Որքան պարզ ու նվիրումով գործեն, այնքան պարզ կլինի նաև հարազատ ելւկրի արտացոլանքը, ինչպես նաև կբարձրանա հույն ժողովրդի պատիվը, քանզի երկու ժողո- վուրդներն էլ պատմականորեն մեծ ընդհանրություն ունեն:

Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌԻ Թ Ա ՆԳԱ ՐԱ ՆՆԵՐՈ ՒՄ ,«Ա Լ Ե Ք ԵՎ ՄԱՐԻ Մ Ա ՆՈ ՒԿՅԱ Ն» Գ Ա Ն ՁԱ ՏԱ Ն Ը

Տիեզերական Պատրիարքության Աթոռ մեկնելուց առաջ, բարձրաստիճան հյուրերը, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ուղեկցությամբ, օրվա ընթացքում շրջեցին նաև Մայր Աթոռի թանգարաններում, դիտեցին հայոց ադամանդակուռ այբուբենը, հանրահայտ նկարիչների վրձնի արգասիքները, « Ալեք և Մարի Մանուկյան» գանձատանը մոտիկից ծանոթացան սրահների ցուցադրանքին, նրանց պատմությանը:

վերջում պատվարժան այցելուները հմայքով և անթաքույց զարմանքով արտահայտվեցին իրենց տեսածի մասին, շնորհակալություն հայտնեցին Հայոց Հայրապետին' այսքան հետաքրքիր բացատրությունների համար:

Ո Ղ Ջ Ե Ր Թ Ի ԱՐԱՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆ Մ Ա ՅՐ ՏԱ ՃԱ ՐՈ ՒՄ

Երեկոյան ժամը 19.00-ին Հույն Եկեղեցու պաշտոնական պատվիրակությունը, Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի գլխավորությամբ, զանգերի ղողանջներով առաջնորդվեց դեպի Մայր Տաճար:

Իջման Սուրբ Սեղանի առջև երկու հոգևոր առաջնորդները ողջերթի աղոթք առաքեցին առ Աստված, ապա փոխանակեցին հրաժեշտի ջերմ խոսքեր:

Բարի ճանապարհ մաղթելով Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու պետին, Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն առանձնակի նշեց.

124 Զ-Ա ա&ս՜իածին 1997

К Եկած է պ ա հը, ե րբ իր ավարտին կհասնի Ձեր այս ա ոա ջին

այց ելու-թյունը ի Հայաստա ն և Սուրբ էջմիա ծին: Փ ա ռ ք և գո հ ո ւթ յո ւն

կուտանք Աստ ուծո, որ այս չորս օրերը եղան օրհնա բեր և օգտաշատ օրեր

մեր ժողովրդի վեր ա րթնութ յա ն և մեր երկու Եկեղեցիների ու ժողովոլրդների

միջև բա րեկա մությա ն, գործա կցութ յա ն զորացման օրեր դա րձա ն:

Եվ ա յժմ եկա ծ է պահը, երբ հրաժեշտ պիտի ա ռնեք մեր Մայր Ա թոռ Սուրբ

էջմիա ծնեն և պիտի վերա դա ռնա ք Կ ոստ ա նգնոլպ ոլիս' Տիեզերա կա ն

Պա տ րիա րքություն: Մենք կա ղոթենք ա յստ եղ, որ Աստված Ձեր ճանապարհը

ի բա րին կատարե և Կոստ ա նդնուպ ոլսո Պա տ րիա րքությա նը տա

բա րգա վա ճությա ն և ծա ռա յութ յա ն, աճման ո ւ զարգացմա ն այնպիսի օրեր,

որ Ձեր գա հա կա լությա ն շրջանին պատմական և նվիրական ա յղ Ա թոռը

առավել ևս ծաղկի Քրիստոնեական Ընդհա նուր Եկեղեցվո անդաստանի և

Քրիստոնեական Եկեղեցվո միութ յա ն ծա ռա յութ յա ն դաշտին մեջ:

Բարով գն ա ք, և թ ո ղ Աստված օրհնի Զ ե զ . ա մ ե ն »:

իր և իր պատվիրակության անդասների անունից խորին շնորհակալություն հայտնելով այդքան ջերմ ու սիրալիր ընդունեչության համար, Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն ասաց.

« Զերդ Ս րբութ յուն,

Ձեզ հետ միասին փ ա ռա բա նում ենք Ա ստ ծուն, որ մեզ հնա րա վորություն

տվեց խ ոնա րհվելու այս Սուրբ վա յրի. Հ ա յ Եկեղեցու մ յուս սրբավայրերի

ա ռջև, ինչպ ես նա և հնա րա վորություն տվեց ավելի զա րգա ցնելու երկու

Եկեղեցիների միջև ա րդեն գ ո յո ւթ յո ւն ունեցող եղբայրական կա պ երը: Մեզ

բա ժա նում են շատ ք ի չ , սակայն միա ցնում են ա յնքա ՜ն շատ բա ն ե ր : Ա յդ

ամենին մենք ծա նոթա ցա նք մեր եկեղեցական գրքերի միջոցով, սակայն նաև

այստեղ իրական զգա ցո ւմ ներով ապրեցինք ա յն : Ա յնքա ն մեծ է մեր

փափագը երկու Եկեղեցիների միութ յա ն իրա կա նությունը տ եսնելու համար

և մեր փափագի հետ միասին նա և մեր ժողովուրդների փ ա փ ա գը, որ

Աստված անպայման լսի և շուտ մոտեցնի ա յդ օրը: ,

Շ նոր հա կ ա լութ յուն և եր ա խ տ ա գի տ ո ւթ յո ւն ենք հ ա յտ ն ո ւմ Նորին

Սրբությանը այս մի քա ն ի օրերի հյուրընկա լութ յա ն հա մա ր: Սրբազան

հա յրերը, որ ո ւղ ե կ ց ո ւմ են ի ն ձ , և մեր պ ա տ գա մա վորությա ն մյուս

ա նդա մները ևս հա յտ նում են իրենց շնորհա կա լությունը Հ ա յ Եկեղեցու

հոգևորա կա ններին: Բ ա զմա չա րչա ր, սա կա յն բա րեպ ա շտ և ք ա ք հա յ

ժողովրդին թ ո ղ ն ո ւմ ենք մեր օր հնութ յուննե րը : Մ ա ղթում ենք և միշտ պիտի

մա ղթենք Հ ա յ Եկեղեցուն բա ր օրութ յուն թ ե ' Հա յա ստ ա նում և թ ե ' ողջ ա շխ ա րհում»:

Այնուհետև, մեկնումից առաջ, համաձայն Մայր Աթոռ ժամանման հենց աոաջին իսկ պահին հայտնած ցանկության, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն իր հոգևոր եղբորն առաջնորդեց դեպի Մայր Տաճարի Ավանդատուն, ուր պահվում են մեր Եկեղեցու Սուրբ Հայրերի Աջերը, ինչպես նաև նվիրական այլ մասունքներ՝ համբուրելու Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի Սրբազան Աջը:

Այս խորախորհուրդ պահից հետո, ժամը 20.00 ֊ին, ավտոմեքենաների

1997 1-ՋՍ'ԻԱԾԻՆ Զ-Ա 125

շարասյունը Հույն Եկեղեցու բարձրաստիճան հյուրերին, Ամենայն Հայոց Հայրապետի գծավորությամբ, առաջնորդեց դեպի « Զվարթնոց» օդանավակայան:

Այստեղ, բարձրաստիճան հյուրերի սպասասրահում, ի պատասխան այն հարցի, թե ինչպե՜ս կբնորոշեիք ու կարժևորեիք այս այցեւությունը, Գարեգին Ա վեհափառ Հայրապետն ասաց.

« Այս ա յց հ լութ յա ն նպատակը զորա ցնելն էր երկու Եկեղեցիների, երկու

երկրների, երկու ժողովուրդների դարավոր բա րեկա մութ յունը մա նավանդ

ա յն նոր մթնոլորտ ի մեֆ, որ քրիստ ոնեա կա ն միութ յա ն զորա ցման շա րժումն

է , որ կ ո չվ ո ւմ է էկո լմ ե ն ական շա րժում:

Մենք ա նհունորեն ուրա խ ենք Տիեզերակա ն Պատրիարքի ա յցե լո լթ յա ն

հա մա ր: Արդեն ասված ա յսքա ն գեղեցիկ խ ոսքերին ես չե մ ո ւզ ո ւմ ա յլևս

ո ր և է բա ն ա վելա ցնել, բ ա յց ցա նկա նում ե մ ի մ խ որը շնորհա կա լութ յունը և

գնա հա տ ա նքի խ ոսքը հա յտ նել թ ե ' մեր պետական իշխ ա նություններին և թ ե '

մեր հ ա ղորդ ա կ ցո ւթ յա ն միջոցներին՝ հ ե ռ ո ւս տ ա տ ե ս ո ւթ յա ն , ռ ա դ ի ո յի ,

մա մուլի ա շխ ա տ ակիցներին, որ ա յնքա ն կենդա նի կերպ ով մեկնա բա նեցին

Նորին Ս րբությա ն ա յցե լո լթ յա ն բոլոր օրերը: Վստահ եմ , որ մեր ժողովուրդը

զ գ ա ց , որ Հ ա յո ց Ա ռա քելա կա ն Ե կեղեցին ը ն դ հ ա ն ո ւր Տիեզերա կա ն

Եկեղեցիին մեԼ իր տ եղը ունի , արժեքը ունի , և Պատրիարքի ա յցե լո ւթ յո ւն ը

ա ռա վել ևս հոգևոր ա րթ նութ յա ն և մեր Եկեղեցու ա մրութ յա ն ո ւ զորա ցման

պիտի ծա ռա յի : Ա յդ է ի մ սպ ա սումը, և վստահ եմ , որ Աստ ված ի մ սպա սումի

մեշ ինձ հուսա խ ա բ չի ա ն ի »:

Իսկ Բարդուղիմեոս Ա Տիեզերական Պատրիարքն այսպես գնահատեց Հայոց հողում անցկացրած իր հյուրընկաչության օրերը.

« Մեր ա յց հ լութ յա ն պ տ ուղները պիտի երևա ն ա վելի ո ւշ : Ա յս օրերին

երկուստ եք մեկ ա նգա մ ևս հաստատեցինք Հ ա յ և Հ ո ւ յն Եկեղեցիների,

ինչպ ես նա և Գարեգին Ա Կաթողիկոսի հետ Մեր ո ւնե ցա ծ վա ղեմի սերն ո ւ

բա րեկա մութ յունը :

Մենք գի տ ե նք, որ մեր երկու Եկեղեցիներն ո ւ ժողովուրդները շատ մոտ

են կա նգնա ծ միմյա նց: Բայց ա յդ մտ երմութ յունը ա ռա վել զ գ ա ցվ ե ց , երբ

մտ երմությա ն ջերմութ յունն ա պ րեցինք ա յստ եղ: Ա յն մեր պա տկերացրածից շատ ա վելին էր :

Հիմա , ե րբ վերա դա ռնում ե մ ի մ Ա թ ոռը , թ ե ր և ս ի ն ձ չճա նա չեն ու

հա րցնեն, թ ե ի ՜ն չ է պատահել մեր Պատրիարքի հետ : Դա բա ցա տ րվ ում է

նրա նով, որ ես վերա դա ռնում ե մ ա ռա նց սրտի, ի մ սիրտը թ ո ղ ն ո ւմ ե մ

ա յս տ եղ ' Հա յա ստ ա նում:

Շնորհա կա լություն բոլորին այս ամենի հա մա ր: Շնորհա կա լություն

Նորին Ս րբութ յա նը և պետակա ն ի շխ ա ն ո ւթ յո ւն ն եր ի ն , որ հա րգեցին

անձնապես ինձ և մեր Եկեղեցին:

Թող Աստծո օրհնութ յունը միշտ հովանի լի ն ի ք ա ^ և իմա ստ ուն հայ ժողովրդին, ա մ ե ն »:

ՄԵԿՆՈՒՄ

Ժամը 20.30-ին, հրաժեշտ տայով Հայոց հինավուրց աշխարհին, Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնին, Ամենայն Հայոց Հայրապետին և նրա շքախմբի

12.6 Զ-Ա ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

մյուս անդամներին. Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու առաջնորդ Բարդու- ղիմեոս Ա Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական Պատրիարքն իր գլխավորած պատվիրակության հետ վերադարձավ Կոստանդնոլպոլիս:

« Զվարթնոց» օդանավակայանում բարձրաստիճան հյուրերին ճանապարհեցին Նորին Սուրբ Օծություն Տ.Տ. Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն իր շքախմբով. Կրոնից գործոց պետական կոմիտեի նախագահ Լազար Սուջյանը, Հայաստանում Հունաստանի արտակարգ և լիազորդ դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը, թեմակալ առաջնորդներ, արտերկրից ժամանած բարձրաստիճան հոգևորականներ, բարձրաստիճան պաշտոնյաներ:

Հիրավի անմոռանալի օրեր գրանցվեցին Հայոց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու բազմադարյան տարեգրության մեջ, օրեր, որոնք ըստ արժանվույն կգնահատի միայն պատմությունը:

ՄԱՐԻԱՄ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ ԱՐՄԵՆ ՍՐԿ. ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

128 Զ -է ԱԶՍ՚ԻԱԾԻՆ 1997

ՆՈՐԱՑՐ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՊՕՂԱՐԵԱՆ' ՀԱԻԱՏԱՐՄԱԳՈՅՆ ՍՊԱՍԱԻՈՐ Հ Ա Յ Ց . Ս. ԵԿԵՂԵՑԻՈՅ

Անոնք որոնք անձա մբ նանչցսւծ էին Երուսսւղէմի Հա յոց Պսոորիարքութեան ա մ ե ն էն երկարակեսւց к ա մ ե նէն նո լի ր ե ս ղ միաբսւններէն Նորա յր Արքեպիսկոպոս Պօղարեսւնը, к կսււք սւնոնք որոնք իր գիրին մ է շ է ն երևսւկայած էին զ ի ն ք . չեն

կրնար միա բերա ն չհաստատել բ ա զ ո ւմ ա րժա նիքներու շարքին այն ւՐէկը. որով

հսւնգուցեալ Սրբազանը կը ներկայանար որպէս Հ ա յց . Առաքելական Ս. Եկեղեցւոյ

հարազատ աւսւնդու թեսւն ա մ ե նէն հսււատարիմ, նո լի ր եա լ к յա ր գ ա լի ց դ էմ ք ե ր էն ,

և ' հա զո ւա գիւտ սւնձերէն ւքէկը:

֊Ե կ ե ղ ե ց ւ ո յ պաշտամունքը, հասարակաց սւղօթքը իր ամՆնօրեսւյ կեանքին մաս

կը կ ա զմ էր:

- Երուսսւղէմի Պատրիարքական Ա թ ոոին պատիսն ո ւ վարկը իր նախանձա-

իյնդրութեան գոյութենսւկան խորք ո ւն ե ց ո ղ հիւքնատարրերէն մ է կ ն էր :

֊Մ ա յ ր Ա թ ո ռ Ս. էշմիսւծնի' Ա մ ե ն ա յն Հա յոց Կսւթողիկոսոլթեան հա նդէպ սիրոյ.

հոգեկա ն կսւպուածութեան զ գա ց ո ւմ ը միշտ վա ո կենդա նոլթեսւմբ կը նառագսւյթէր իր ա նձէն :

֊Գ ի տ ն ա կ ա ն ի , հե տ ա զօտ ող ի, ձե ո ա գր ա գէտ ի արժանիքները շքեղ պ ա յծսւռոլ-

թ եա մբ կը շողան իր ձեռացուցակագրսւկան տ ա ս ն և մ է կ և մ ե ծ ա դ ի ր հա տ որներովը,

որոնց մ է շ կ ՚ա րտ ա ցոլա ն աււարկայական ն շգ ր տ ո լթ ե ա մ բ к սւմբողշա կա նութեա մբ

էր ո ւս ա ղ է մ ի Հա յոց Պատրիարքարանի ձեռա գրա տ ա ն նոիյ գ ա ն ձե ր ը :

֊Բ ա ր ի , ա զնի ւ մա ր դ ո ւ կերպարը իր ինքնա դիմա գծութ եա ն ա մ ե նէն րացայայտ к բնորոշ յա տ կ ա նի շներ ը կը դ ր ս և ո ր է ր :

Կարելի է դ ե ռ երկա րել շարքը Նորա յր Սրբազանի անձը բա ր ա ց ո ւց ո ղ գ ի ծե ր ո ւն և գո յն ե ր ո ւն :

Բայց Մ ե զ ի համար ա մ ե նէն գր ա ւի չ կ ո ղ մ ե ր էն մ է կ ը իր ա ն ձնա ւո ր ո լթ եա ն' այն

խոր ա պ րումն էր որ ան իր մ է շ պահեց կ ե ն դ ա ն ի ա ն շե ղ և անայլայլ Հ ա յց .

Առաքելական Ե կեղեցւո յ վա րդա պետ ական, ծիսա կա ն, կւսնռնական, մշակութա յին ժսւռանգութեան առանձնայատկութեսւն նկատ մա մբ:

Շատ եր խ օս ե ցա ն ո ւ գ ր ե ց ի ն ա ռ ա ւե լա բա ր ա ն որ գ ր ա կ ա ն - գ ի տ ա կ ա ն ,

բա նա սիր ա կա ն-ուսումնա սիրա կա ն ա րժանիքներուն մա սի ն: Ուրիշներ դ ե ռ պիտի

գ ր ե ն հա յա գէտ ի ի ր պատկառելի վաստակի մ ա սի ն : Բայց Մենք կ ո ւ զ ե ն ք որ շուքի

տակ չմ ն ա յ Հա յց. Եկեղեցւոյ հաւաաարմագոյն սպասավորի իր բացառիկ արժանիքը:

Ե ղ ի շէ Պատրիարք Դ ո ւր ե ա ն է ն . Թ ո ր գ ո մ Պատրիարք Գ ո ւշա կեա նէն , Բ ա բգէն

Կաթողիկոս Կ իլլէսէր եա նէն ո լղղա կիօրէն իր ժ ա ռ ա ն գ ա ծ կրօնա թոյր և հա յա շունչ

ո գ ի ն к Մաղաքիա Օրմանեանի գիտական վաստակէն իր քաղած Ուղղութիւնը մ ն ա ց ի ն իր մէշ այնպէս ա ռող ջ к ա ռ ո յգ որ ո 'չ ժամանակը к ո 'չ ա լ արդիապաշտ

մտ այնութեան к կենցաղակերպի փ ո ր ձո լթ ի ւններ ը կրցա ն տ ժ գ ո ւ ն ե լ թ ա րմութիւնն

ա յդ ժ ա ռա ն գ ո լթ ե ա ն к ո 'չ ալ նո ւա զե ցնե լ ո ւ ժ գ ն ո ւթ ի ւն ը իր սիրոյն к յա ր գ ա ն քի ն

Հայց. Եկեղեցւոյ դարաւոր աւանդոլթեան հանդէպ:Կ ՚ա պրինք ժա մանա կներոլ մէշ ուր Ա ւա ն դ ո լթ ի լն ը ստ ուերի տակ իյնալու

1997 ւ-ԶՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-1- 129

վտ ա նգին է ենթսւկայ: Բնսւկանօրէն կեսւնքը փոփռխութեսւնց յարա շսւրժ գն ա ցք մըն

է : Բայց ա յդ վափոխութեսւնց ընթացքը կը վերա բերի կեանքի արտայայաութեան

ընթա ցիկ ե ր և ո յթ ն ե ր ո ւն : Ծ ա ոին ն ի լղ ե ր ը կը կ ո տ ր ո լի ն , նորեր ը կ ՚ը ն ձ ի լղ ի ն :

Տ ե ր և ն ե ր ը կը դ հղ ն ի ն ո ւ կ՛ի յնան, նորէն կը կանա չնան: Բայց ե թ է արմատները

կոտ րուին կամ՛ տկարանան' ծա ռը չի կրնար կեանք ո ւն ե ն ա լ: Ւնչպէս հայ

ժ ո ղ ովրդա կա ն ա ռ ա ծը Կ ՚ը ս է . « Ծ ա ռ ն ա ր մ ա տ ո վ է ձ ա ռ , տ ո ւ ն ն Հ ի մ ա մ բ է տ ո ւ ն » :

Մ ենք ալ կ ՚ա ւե լց ն ե ն ք « Ա զ գ ը Ա լ ա ն դ ռ լ թ ե ա մ բ է ա զ գ » I

Ե կեղեցին Հ ա յո ց ' Ք ր ի ս տ ո ս ի քարոգութեան հարադատ ծա ղ կ ո ւմ ն է հա յութեա ն

կեանքին մ է ջ : Դ ա ր ե ր ո ւ խ որութի ւն ունի կա ղնիի նման ա յդ ե կ ե ղ ե ց ի ն : Կաղնիին

նիւղեր ը այնքան յա&ախութեսւմր և. այնքան վայրագոլթեաւքր ջսւրդուեցան դ ա ր ե ր ո ւ

ընթ ա ցքի ն: Բայց կաղնին մ ն ա ց կ ա ն գ ո ւն և մշտադալար որովհետև, արմատները

մ նա ց ի ն ա նաղա րտ : Որքան հա րուա ծ ստ ացաւ կա ղնին' այնքան խորա ցա ն անոր

ա րմա տ ները:

Ն ո ր ա յր Սրրագան Հ ա յց , ն կ ե ղ ե ց ւո յ պ ա տ մութեա ն սւմենէն հ մ ո ւտ к ա յդ

սլատմութեան ո գ ի ի ն հ ա ղ ո ր դ դէմ ք ե ր էն մ է կ ը եղա ւ Ի . դ ա ր ո ւ գր ե թ ե ա մ բո ղ ջ

տ և ո ղ ո ւ թ ե ա ն : Ա ն որ ո ւն ի պ ա տ մութեա ն ը մ բ ռ ն ո ւ մ ը ' չի կրնա ր չ ո ւն ե ն ա լ

Ա ւա նդութ եա ն յա ր գ ա ն ք ը : Հա յոց ձե ո ա գ ի ր ո ւ տպա գիր մա տ ե ա ններ ը, գ ր ո ղ ն ե ր ն ո ւ

գ ր ի չն ե ր ը , ո ս կո ղ ն ե ր ն ո ւ ծա ղ կ ո ղ ն ե ր ը իր կեանքին հետ մ ի ա խ սւո ն ո ւե ցա ն:

Ե րուսա ղէմի Հ ա յո ց Ս րբոց Յ ա կոբեա նց մայրավանքը իրեն հա մար ե ղ ա ւ Հ ա յց .

Ե կ ե ղ ե ց լո յ ա ւա ն դ ո ւթ ե ա ն վա ո օնախը, ո ւր ա պ րեցան արմատ ները մ ե ր գ ո յո ւթ ե ա ն

Լւ ա պ ր ե ց ո լցի ն նոր ծի լերը մ ե ր լի ն ելութ եա ն :

Մ ինչ մ է կ կ ո ղ մ հ յա ր գ ա ն ք к երախտիք կ ՚ը ն ծ ա յե ն ք իր յի շա տ ա կ ի ն իր պաշտելի

Մայր Ա թ ո ռ Ս. է ջմ ի ս ւծ ն էն , մ ի ւ ս կ ո ղ մ է կոչ կ ՛ուղղենք մ ե ր ա յսօրուա ն к գա լիք

ժա մա նա կն երու հոգևո րսւկա ն ութեա ն , որ Ն ո ր ա յր Պօղարեան Սրբազանէն քաղէ

դ ա ս ը Հ ա յց . Ե կ ե ղ ե ց լո յ ա ւ ա ն դ ո ւ թ ե ա ն պ ի ն դ ո ւ ա ո ո յգ պ ա հ պ ա ն ո լթ ե ա ն ,

վերա կենսա ւորմա ն к վերսւրժևո րմա ն:

Մ եր այս սրտ ա լից տ ուրքն իր յի շա տ ա կ ի ն կը փակենք իր այնքան ս ի ր ա ծ հայ

մ ա տ ե ն ա գ ի ր ն ե ր է ն , ա ս տ ո ւա ծ ա բ ա ն ն ե ր է ն Ն ե ր ս է ս Լ ա մ բ ր ո ն ա ց ի ի բ ա ո ե ր ո վ ը ,

ո ր ո ց մ ո վ կը հաւատանք գերերջա նիկ պիտի գգայ ինքգինք իր եր կ նա յի ն երա նա ւէտ

կայքին մ էջ.

« Ա մ ե ն ա յն ա զ գ զ ի ւ ր Հ ա ր ց ա լ ա ն գ ո ւ թ ի ւ ն պ ի ն դ կ ա լ ց ի » :

28 Ցուփս 1997 ի Ս- էջմիածին

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱ ՅՈ Ց

130 Զ-Ա ԱԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

ԳԱ ՐԵՕԻՆԱ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԿՈՆԴԱԿՆԵՐԸ Ե Վ ՕՐՀՆՈՒԹՅԱՆ Օ ՐԵՐԸ

ՍԻՐԵՑեԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈՅ ՍՐԲՈ6 ԷԶՄ ԻԱԾՆԻ

ՏԻԱՐԼԵՒՈՆ ՀԱՅՐԱՊԵՏԵԱՆԻՆ ՈՐ Ի ՄՈՍԿՈԻԱ, ՌՈԻՍԱՍՏԱՆ

Սրտի խոր գոհունսւկութեա մբ իմա ցա նք Ա րցա խ ի Տիրա խ նա մ Թեմի Առա ջնորդ' Գերաշնորհ Տ . Պ ա րգև Եպիսկոպոս Մա րսփ րոսեա նէն Տեր անհուն սիրոյն Ա նուիրուածութեւսն մա սին հա նդէպ Հ ա յց . Ա ռա քելա կա ն Սուրբ Եկեղեցիին, անոր Հոգևոր Կեդրոն Մայր Ա թոո Ս. էջմիւսծնին և Արցա խ ի մեր Թ եմին ու ժողովուրդին:

Ո րպ էս զա ւա կ Ա րցա խ եա ն հողի' Դ ուք Ձեր հա յկա կա ն հա րա զա տ նա խ ա ձեոնութեա ն ո գի ո վ և տ քնա ջա ն ա շխ ա տ ա նքով կեա նքի լա ւա գպ ն պայմաններ ստ եղծեցիք Ձեր և Ձեր ընտանիքի համար: Ա յդ բոլորի մէջ Դուք չմոռա ցա ք Ձեր Մ եծ Ընտ ա նիքը, բոլորիս հոգևոր մա յրն ու սննդատուն' Հա յոց Ա ռա քելակա ն Ե կեղեցին և անոր տ ա գնա պ ա հա ր, բա յց քա ջա հոգի Արցախի զաւա կները: Գանձասարի պատմա կա ն վա նքի վերւսնորոգութեան բա րերա - րութիւնը Ձեր տիկնոջ' Թամարայի հետ միասին ստ ա նձնեցիք, ի նչ որ մեծ բա րիք մԸն է մեր Եկեղեցւոյ վերա կա նգնմա ն համար Արցախի մ էջ : Դուք մա տ ուցիք նաև բա զմօգուտ ծաոայութիւններ կարիքաւոր ընտա նիքներու, ապրուստի պայմաններ հա յթա յթելով և զօրա վիգ կա նգնելով մեր Ա րցա խ պ ետութեան և ժողովուրդին:

Ի գնահատութիւն Ձեր օգտ ա շա տ ծաոայութիւններուն, ա յսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Մ ա յր Ա թոո Ս. Եջմիածնի բա րձրա գոյն շքա նշա նը

I I - Գ Ր Ի Գ Ո Ր Լ Ո Ւ Ս 1 1 Ի Ո Ր Ձ Ի :

Կ ՚ա ղօթ ենք ա ո Բարձրեալն Ա ստ ուա ծ, որ Ձեզի և Ձեր տիկնոջ ու զաւակներուն և Հա յրա պ ետ եա ն ընտ ա նիքի բոլոր ա նդա մներուն շնորհէ քա ջա ռողջ և բա րգա ւա ճ կեա նք ա նսպ ա ռ և անստուեր երջա նկութեա մբ ա ռլցուն:„ П П * լերոլ® Ի Տ է Ր՛ զօրա ցեա լ շնորհօք Ս . Հռգւոյն , և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնջ.

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա- ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ <ԱՅՈՑՏուա ւ կոնդակս ի 2 ՑունիսիՑա մի Տեա ռն 1 9 9 7 և ի թուին Հա յոց Ռ Ն Խ Ջի Մ ա յրա վա նս Սրբոյ էջմիւսծնիԸ նդ համարաւ է / 9 4

1997 ԱՋՍԻԱԾԻՆ Զ-Ա 131

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈՅ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ-ՈՅ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄ ԻԱ Ծ ՆԻ

ՏԻԱՐ ՏԻԳՐԱՆ ԻԶՄԻՐԼԵԱՆԻՆ ՈՐ Ի Ժ Ը Ն Ե Ի , ԶՈԻԻՑԵՐԻԱ

Մ եզի համար հոգեկա ն խոր ուրախութիւն եղա ւ ա նցեա լ տարի Ցունիսին Ձ ե զ ա նձա մբ ճա նչնա լ ժ ը ն և ի մէջ Մեր ա նդրա նիկ ա յցելութեւսն սւոթիւ:

Մօսւէն տ եղեկա ցա նք Ձեր Ա Իզմիրլեա ն մեծ ընտ ա նիքի սիբոյ և նոփ րոսս- ծութեւսն մա սին հա նդէպ մեր Ա ոա քելա կա ն Սուրբ Ե կեղեցիին, մեր հա յկա կա ն մշւսկոյթին և մեր մայր հա յրենիքին: Ձեր ւսնմոոանալի ծնողքէն ’ Ս ա րգիս և Մարի Իզմիրլեա ններէն ժա ոա նգա ծ մա րդկա յին ա զնւութեա ն, եկեղեցա սիրութեա ն և հւսյրենասիրութեան ոգին ե զգա ցումները Դ ուք գիտ ցա ք ա րտ ա յա յտ ել գործնա կա ն եղա նա կներով Ձեր մեծ սա տա րը բերելով Հա յա ստ ա նի մեր Պ ետ ա կա ն Համա լսա րա նի գրա դա րա նի շէնքին վերա նորոգութեա նը, ա րդիա կա նա ցումիս, Ա

բա րեզա րդումին ի յիշա տ ա կ Ձեր թա նկա գին ծնողա ց:Ի գնահատութիւն Ձեր բա րերա րութեա ն և բա զում ա յլ ծա ոա յութեա նց մեր Ս .

Ե կեղեցիին, ա զգ ի ն , հա յրենիքին և պ ետ ութեա նը, ա յսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք մեր բոլորի հոգևոր ծննդա վա յր Ս. էշմ իա ծնի Մայր

Ա թոոի բա րձրա գոյն շքա նշա նը

I I 4 Ր Ի 4 Ո Ր Լ Ո Ի Ա ւ ւ Ւ Ո Ր Ձ Ի :

Կ ՚ա ղ օթ են ք ա ո Ռարձրեալն Ա ստ ուա ծ, որ Ձեզի և Ձեր տ իկնոջ, Ձեր քոյրերուն և Իզմիրլեա ն ընտ ա նիքի բոլոր ա նդա մներուն պ ա ր գև է քա ջա ոողջ կեա նք, լիաոատ պ տ ղա բերութիւն Ձեր գործոց, և ա նսպ ա ո ու ա նստուեր երշա նկութիւն:

Ողջ լերուք ի Տ է բ , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս . Հոգւոյն , և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնշ.

Ա մէն:

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ

Տուա ւ կոնդա կս ի 7 Յունիսի ՚ Ցա մի Տ ե ա ո ն 1 9 9 7 և ի թոփ ն Հա յոց Ռ Ն Խ Ջ ի Մ ա յրա վա նս Ս բբոյ էջմիւսծնի

Ը նդ համարաւ է / 9 5

132 Զ-Ա Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈՅ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ-ՈՅ ՍՐԲՈՅ էԶ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի

ՏՈ Ք -Թ . Կ Ա ՐՕ Կ Ա Ր Ա Պ Ե Տ Ե Ա Ն Ի Ն ՈՐ Ի յԵՐՈԻՍԱՂԷՄ

Երկար տ ա րիներէ ի վեր հետևա ծ ենք Ձեր գործունէութեան, յւստկապէս Երուսաղէմի և Մ իա ցեա լ Նա հա նգներու մ էշ: Ձ ե զ տ եսա ծ ենք միշտ հոգեշա - ղախոււսծ մեր Հ ա յց . Ա ռա քելա կա ն Ս. Եկեղեցւոյ, հայ ա զգ ի , հայրենիքի Ա հայ մշւսկոյթի, հայ գիրի և գրականութեան կենդանի աւանդութեսւնց և արժէքներուն հետ:

Երուսաղէմի Հա յոց Պա տրիա րքութեա ն պ ա շտ օնա կա ն ա մսա գիրին' "Ս իոն ՚՚ի մէշ Ձեր բա նա ստ եղծա կա ն կտորները հոգեկա ն վա յելքի աոիթներ են ընծայւսծ Մեզի Ա բազմաթին գրասէր ու գեղարուեստասէր անձերու Ձեր արձակ վիպա կա ն հատորները նոր տա րա ծքներ կը բա նա ն հայ գրա կանութեան մէշ:

Սիրոյ շերմ զգա ցումով ընդա ոա շելով նաև մեր Հոգևոր Եղբօր' Երուսաղէմի Հա յոց Պատրիարք Թ որգոմ Ա րքեպ իսկոպ ոս Մանուկեանի յա նձնա րա րութեա ն, ի գնահատութիւն Ձեր բա զմա մեա յ և բա զմա բեղուն գրա կա ն և հասարակական ծաոայութեանց մեր Ս. Եկեղեցիին և հա յոց նոր գրականութեան' այսու Հա յրա պետա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Ա մենայն Հա յոց Կաթողիկոսութեան Մայր Ա թոո Ս. էշմիւսծնի բա րՅրա գոյն շքա նշա նը

Н 4 Ր Ի 4 Ո Ր Լ Ո Ի Ո Ը Ւ Ո Ր Չ Ւ :

Կ ՚ա ղ օթ են ք ա ո ՌւսրՅրեալն Ա ստ ուա ծ, որ Ձեր կեանքի այս 75-ա մ ե ա յ հանգրուանին Ձեզի շնորհէ քւսշա ոողջ և մշտ ա նորոգ ոյժ և կորով շարունակելու Ձեր սպ ա սը հայ ժողովուրդին և հայոց գրա կանութեան նորանոր հա տորներով ճոխ ա ցնելով մեր արդի գրականութիւնը, մանաւանդ սփիւոքեան հայ կեանքի պ այմաններուն ներքև, ուր հա յ գիրը և ' հայկական հող է , և.' հա յրենական շունչ:

Ողշ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնշ. Ա մէն:

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՍ՛ԵՆ ԱՅՆ <Ա0ՈՑ

Տուա ւ կոնդա կս ի 9 Ցունիսի

Ցա մի Տ ե ա ո ն 1 9 9 7 և ի թոփ ն Հա յոց Ռ Ն Խ Ջի Մ ա յրա վա նս Սրբոյ էշմիա ծնիԸ նդ համարաւ է / 9 6

1997 Լ-ԶՍ՚հԱԾԻՆ Զ-Ա 133

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈ6Ս ՍՐԲՈՅ ԷՋ Մ Ի Ա Մ եԻ

Տ Ի Ա Ր Վ Լ Ա Դ Ի Մ Ի Ր Ա Ր Ո Ի Թ Ի Ի Ն Ե Ա Ն Ի Ն ՈՐ Ի ՎԻԵՆՆԱ, յԱԻՍՏՐԻԱ

Ա հա շուրջ մէկ սււսրիէ ի վեր Ձ ե զ ա նձա մբ ճա նչնա լու ուրւսխութիւնն ենք ունեցա ծ Ա Ձեր մէջ տ եսա ծ ենք մեր Հ ա յց . Ա ռա քելա կա ն Ս. Եկեղեցւոյ և Մայր Հա յրենիքի' Հա յա ստ ա նի հա նդէպ խոր ու ա նկեղծ սէրը և. նուիրումը:

Դուք եղա ք ի Մ ա յր Ա թոո Ս. էջմիա ծին ե Ձեր ա նքա կտ ելի կւսպոսսծութիւնը ցոյց տ ուիք մեր հոգևոր սրբա զնա գոյն կեդրոնին, մեր քրիստ ոնէա կա ն ծննդա վա յր Ս. էջմիւսծնին հա նդէպ :

Մ ենք Զ ե զ ա նձա մբ տ եսա նք նա և Վիեննա յի մէջ Ա ւստրիոյ հայութեւսն Մեր տուած անդրանիկ Հուվուա պետա կան ա յցելութեւսն ա ոթիւ: Ա ւսրտ րիոյ Հա յոց Ա ոա ջնորդ' Գերա շնորհ Տ . Մեսրոպ Ա րքեպ իսկոպ ոս Դ րիգորեա նէն տ եղեկա ցա նք Ձեր բա զում ծա ոա յութեա նց մա սին:

Սիրայօժար կերպ ով ստ ա նձնեցիք Հա յա ստ ա նի պ ա տ մա կա ն եկեղեցիներէն մէկուն' (Գիտականի Ս. Ցովհա ննէս եկեղեցիին վերա նորոգութեա ն բա րերա - րութիւնը:

Ի գնա հա տութիւն Ձեր բա զում ծա ոա յութեա նց և օրինակելի սիրոյն հա նդէպ մեր Ս . Ե կեղեցիին, Մայր Ա թոո Ս. էջմիա ծնին և մայր հա յրենիքին, ա յսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Մ ա յր Աթոոի բա րձրա գոյն շքա նշա նը

ս գ ր ի գ ո ր Լ Ո Ի ս ւ ւ Ւ Ո Ր Ի Չ :

Կ ՚ա ղ օ թ ե ն ք ա ո Բ ա րձրեա լն Ա ստ ուա ծ, որ Ձ ե զ ի , Ձեր Տ ի կ ն ո ջ , Ձեր զաւակներուն և թոոնիկներուն պ ա ր գև է քա ջա ոողջ և երջա նկա լից կեա նք:

Ողջ լերուք ի Տ է ը , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էն ջ. Ա մէն:


Տուա ւ կոնդա կս ի 1 4 Ցուլիսի Ցա մի Տ ե ա ո ն 1 9 9 7 և ի թուին Հա յոց Ռ Ն Խ Ջ ի Մ ա յրա վա նս Ս րբոյ էջմիա ծնի Ը ն դ համարաւ է / 9 7

134 Զ-է էսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈՅ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱՐԱԶԱՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈՅՍ ՍՐՐՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԻ

Տ Ի Ա Ր Ա Ր Մ Ե Ն Ա Կ Ի Ւ Թ Ի Ի Ճ Ե Ա Ն Ի ՈՐ Ի ՎԻԵՆՆԱ, յԱԻՍՏՐԻԱ

Սրտի խոր գոհունւսկութիւն զգա ցինք տ եղեկա նա լով Ա ւսրտրիոյ Հա յոց Թեմի Ա ոսւշնորդ' Գ երա շնորհ Տ . Մ եսրոպ Ա րքեպ իսկոպ ոս Գ ր ի գո ր եա նէն Ձեր նուիրեալ ա շխ ա տ ա նքի մա սին Ա ւստ րիոյ հայ հա մայնքի մ է շ : Մ ենք ա լ ուրւսխութիւնն ունեցա նք ա նձա մբ վկա յ ըԱալու Ձեր անձնուէր ոգիին Մեր Հա յրա պ ետ ա կա ն ա նդրա նիկ ա յցելույ»եա ն ընթ ա ցքին յԱ ւստ րիա ա նցնող 6ունիսին:

Ո ւրա խութեա մբ կ ՚ո ղ շո ւն ե ն ք Ձ ե զ Ա բա ր ձրօրէն կը գնա հա տ ենք Ձեր զոհողութիւնը ու քա շութիւնը, որով Ձեր երիտ ա սա րդ տ ա րիքին դուք ստ ա նձնեցիք Աւստրիոյ Հ ա յ Եկեղեցա կա ն Հա մա յնքի Վարչութեա ն ա տ ենա պետի պ ա շտ օնը. զոր կը շա րունա կէք կա տ ա րել պատասխանատուութեան բարձր զգա ցումով, ա ոա նց խնայելու Ձեր շա նքն ու ա շխ տ ա նքը:

Իւթիւճեան ընտ ա նիքը, յա տ կա պ էս լուսահոգի Ե ղի շէ Ծ . Վ րդ. Իւթիւճեանը, կարևորագոյն դեր խ ա ղա ցա ծ են Ա ւստրիոյ մեր Ս . Եկեղեցւոյ կեա նքին մ է շ : Մենք ուրախ են ք որ Դուք կը շա րունա կէք ա յդ աւանդը:

Ի գնահսւտութիւն Ձեր եոա նդուն գործունէութեան և բեղուն ա շխ ա տ ա նքին, այսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Մ ա յր Ա թոո Ս. էշմիա ծնի

И Ъ 1 ? Г и I : I I С Ъ П Ր Հ 1 1 Լ Ի շքա նշա նը:

Կ ՚ա ղ օթ են ք ա ո թա րձրեա լն Ա ստ ուա ծ, որ Ձ ե զ ե Իւթուճեան ընտ ա նիքի բոլոր անդամներուն, ինչպ էս նաև Ա ւստրիոյ Հ ա յ Եկեղեցա կա ն Հա մա յնքի Վարչութեա ն անդամներուն շնորհէ երկար կեա նք Ա բեղմնա լից ծաււայութիւն ի վայելումն Աւստրիոյ մեր հա ւա տա ցեա լ ժողովրդեան:

Ողշ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս . Հ ո գ տ յն , ե յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնշ. Ա մէն:


Տուա ւ կոնդա կս ի 11 Օգոստոսի Ցա մի Տեա ոն 1997 և ի թուին Հա յոց Ռ Ն Խ Ջ ի Մ ա յրա վա նս Սրբոյ էշմիա ծնի Ը նդ համարաւ է / 101

1997 ԱՋՄՒԱԾՒՆ Զ-Ա 135

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ6 ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈՅ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄ ԻԱ Ծ ՆԻ

Տ Ի Ա Ր Գ Ա Ր ԼՈ Ս Բ Ո Թ Ի Կ Ե Ա Ն Ի Ն ՈՐ Ի ՊՈԻԷՆՈՍ ԱՅՐԷՍ, յԱՐԺԱՆԹԻՆ

Սրտի խոր գոհունւսկութեամբ իմա ցա նք Ա րժա նթինի Հա յոց Թ եմի Բա րեջա ն Ա ոա ջնորդ' Գերա շնորհ Տ . Գիսակ Ա րքեպ իսկոպ ոս Մ ուրատեւսնէն, որ բա զում տ ա րիներէ ի վեր Դուք Ձեր սպ ա սը անսակարկ և ա նվերա պ ա հ կերպ ով կ ՚ը ն ծ ա - յէ ք մեր Ս. Եկեղեցիին, Ա հայ ա զգին ու հա յրենիքին: Մ ենք ա լ Ձ ե զ ա նձա մբ ճա նչնա լու ա ոիթներ ենք ո ւնեցա ծ Ա Ձեր մ է ջ տ եսա ծ ե ն ք ճշմա րիտ եկեղեցասիրութեւսն և հւսյրենասիրութեան ոգին:

Տա րիներ շարունակ եղա ք թև ու թիկունք Ա րժա նթինի մեր Հա յոց Թ եմին ու սիրա յօժար կերպ ով վերա նորոգեցիք Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Մ ա յր Ե կեղեցին: "Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն " Հա մա հա յկա կա ն Հիմնա դրա մին բերիք Ձեր գործօն մւսսնակցու- թիւնը: Ցա ճա խ ա յցելեցիք Հա յա ստ ա ն և Ա րցա խ և զօրա վիգ կա նգնեցա ք մեր կա րիքա ւոր, բա յց չա րքա շ ու տոկուն ժողովուրդին:

Դ ուք նա և մնա ցիք միշտ ջերմ հա ւա տա ցողը մեր ա զգի Սրբութիւն Սրբոց Մ ա յր Ա թոո Ս. էջմիսւծնին, որ ա յս շրջա նին մտ ա ծ է եոա նդուն գործունէութեա ն շարժումի մ էջ քրիստ ոնէա կա ն մեր սուրբ հաւատքը և մեր հայրերու եկեղեցա կա ն սուրբ աւանդութիւնները վերա նորոգելու համար մեր ա յսօրուա ն ա զա տ ու ա նկա խ Հա նրա պ ետ ութեա մբ օժտ ուա ծ Հա յա ստ ա ն աշխարհի մէջ:

Ի գնահատութիւն Ձեր բա զմա մեա յ և վա ստ ա կա շա տ գործունէութեա ն, ա յսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Մ ա յր Ա թ ո ո Ս . էջմիւսծնի բա րձրա գոյն շքա նշա նը'

I I • 4 ՝ Ր Ի Գ Ո Ր Լ Ո Ի 1 Ո 1 Ւ Ո Ր Ի Զ :

Կ ՚ւս ղօթ ենք ա ո Ռարձրեալն Ա ստ ուա ծ, որ Ձեզի և Ձեր ընտ ա նիքի բոլոր ա նդա մներուն շնորհէ քա ջա ռողջ և երկար կեա նք և յա րա ճուն արդիւնաւորութիւն Ձեր գործունէութեա ն, անստուեր և ա նսպ ա ո երջա նկութեա մբ:

Ողջ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս. Հոգւոյն , և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էն ջ. Ա մէն:

Գ Ա Ր Ե Գ Ի Ն Ա Կ Ա Թ Ո Ղ ԻԿ Ո Ս Ա Մ Ե Ն Ա Յ Ն Հ Ա Յ Ո Ց

Տուա ւ կոնդա կս ի 2 5 ՑուլիսիՑա մի Տ ե ս ա ն 1 9 9 7 և ի թուին Հա յոց Ռ Ն Խ Տի Մայրավանս Սրբոյ էջմիւսծնիԸ նդ համւսրսս Է 1 1 0 0

13 6 Զ -է է^Ս՜ԻԱԾԻՆ 1997

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ԴՍՏԵՐ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱՐԱԶԱՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ-ՈՅՍ ՍՐԲՈՅ ԷԶՄ ԻԱ ԾՆԻ

Տ Ի Կ Ի Ն Մ Ա Ր Թ Ա Վ Ա Ր Դ Ե Ա Ն Ի Ն ՈՐ Ի ՎԻԵՆՆԱ, յԱԻՍՏՐԻԱ

Բազում տարիներ է ի վեր լսեր էինք վա րդեա ն մեծ ընտա նիքի մա սին, որ Աւստրիւսյի մեր հայ համայնքի կեանքին բերա ծ է միշտ իր լա յնա գոյն Ա օգտ ա կա րա գոյն բա ժինը: Տեղեկա ցել էինք նաև Աւստրիոյ հա յոց Բարեջան Ա ոա շնորդ Գերա շնորհ Տ . Մ եսրոպ Ա րքեպ իսկոպ ոս Գ ր ի գո ր եա նէն Ձեր հանգուցեալ ամուսնոյն' Նուպարին և Ձեր բերա ծ աոաաւսձեոն օժանդւսկութեան մասին Մայր Ա թոո Ս. էշմիա ծնին:

Խ որա պ էս ուրախ զգա ցինք երբ Աւստրիոյ հայութեան Մեր տուած անդրանիկ հովուապետական այցելութեան ա ոիթով պատեհութիւնն ունեցա նք Ձ ե զ ա նձա մբ տեսնելու և Ձեր մէջ գտնելու բա րի և ա զնիւ հոգի մը, որուն սէրը հանդէպ Ա ստուծոյ, Եկեղեցւոյն և ա զգին միշտ վա ո կը մնա յ: Մ եծա պ էս ա զդուեցա նք Ձեր սրտաբուխ բա րերա րութենէն, որով Մայր Ա թոո Ս. էշմիա ծնին նուիրաբերեցիք իշխանական գումար մը (յիսուն հազար տոլարի) որը պ իտի յա տ կա ցնենք Մեր Եկեղեցտ յ 1700-ա մ ե ա կ ի ծրագիր ներուն:

Ի գնահատութիւն Ձեր բա զում տարիներու բա րեսիրա կա ն գործերուն այսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Մայր Ա թոո Ս. էշմիա ծնի

Н Ъ Ы Ս Է Ս С Ъ П Ր Հ 1 1 Լ Ի շքա նշա նը:

Կ՛ ա ղօթենք ա ո Բարձրեալն Ա ստ ուա ծ, որ երկար տա րիներ շնորհէ Ձեզի ա ոողշութեան և երջանկութեան բա րիքներով աոլցուն:

Ողշ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս. Հոգւոյն, և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնշ. Ա մէն:


Տուա ւ կոնդա կս ի 1 4 ՑուլիսիՑա մի Տ ե ա ո ն 1 9 9 7 և ի թոփ ն Հա յոց Դ Ն Խ Ջի Մ ա յրա վա նս Սրբոյ էշմիա ծնիԸնդ համարաւ է / 9 8 •

1997 1-ՋՍհԱԾԻՆ Զ-Ա 137

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈՅ ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱ ՐԱ ԶԱ ՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ-ՈՅ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄ ԻԱ ԾՆԻ

Տ Ի Ա Ր Ն Ա Զ Ա Ր Է Թ Գ Ա Լ Ո Ւ Ս Տ Ե Ա Ն Ի Ն ՈՐ Ի ՀԻԻ Ս Թ ԸՆ , ԹԵՔՍԱՍ, Ի ՄԻԱՑԵԱԼ

ՆԱՀԱՆԳՍ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ

Մ եզի համար սրտի խոր գոհունւսկութիւն եղաւ իմա նա լ Ա մերիկա հա յոց Արևելեան Թեմի Բա րեջա ն Ա ռա ջնորդ Տ . Խ ա ժա կ Ա րքեպ իսկոպ ոս Պա րսա մեա - նէն Ձեր երկար սւարիներու հաւատաւոր Ա նուիրեալ գործունէութեա ն մա սին ի սպաս մեր Հ ա յց . Ս. Եկեղեցւպ , Հիւսթընի մէջ, ի Թ եքսա ս Ա ընդհա նրա պ էս Ամերիկահւսյոց Ա րեելեա ն Թ եմի աուսքելութեան մա րզին մ էջ:

Մ ենք ա լ Ձ ե զ ա նձա մբ ճւսնչցւսծ ենք երկար տ ա րիներէ ի վեր և ուրւսխութ- եա մբ տ եսա ծ ենք Ձեր մէջ Հ ա յց . Եկեղեցւու հաւատարիմ զաւակի և. հայ ա զգին նուիրեալ ա նձի ոգին, վերա բերումը և գործնա կա ն ծաոայութիւնը:

Ի գնահատութիւն Ձեր բւսզմւսմեայ և բա զմօգուտ ա զգա յին եկեղեցա կա ն ծա ոա յութեա նց, այսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Կոնդակաւ Ձեզի կը շնորհենք Մայր Ա թոո Ս. էջմիւսծնի

Ա Ъ 1 ?ՐՍ 1:11 Ը հ Ո Ր Հ 11ԼԻ շքա նշա նը:

Կ ՚ա ղ օթ են ք ա ո Բա րձրեալն Ա ստ ուա ծ, որ Ձ ե զ և Ձեր ընտ ա նիքի ա նդա մներուն շնորհէ քա ջա ռողջ կեա նք Ա յա րա ճուն սպասաւորութիւն ի բա րին մեր սիրեցեա լ ժողովրդին, Հիւսթընի մէջ Ա Ա րեելեա ն Թեմի զա րգա ցմա ն և բա րգա ւա ճմա ն հա մա ր:

Ողջ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս. Հոգւոյն , ե յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնջ. Ա մէն:


Տուա ւ կոնդա կս ի 2 1 Ցուլիսի

Ցա մի Տե ս ա ն 1 9 9 7 և ի թուին Հա յոց Ռ Ն Խ Ջ ի Մ ա յրա վա նս Ս րբոյ էջմիա ծնի Ը նդ համարաւ է / 9 9

138 Զ-Ա ԱսՍ՜ՒԱԾԻՆ 1997

ԳԻՐ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՕՐՀՆՈԻԹԵԱՆ ԱՈ-

ՀԱՄԱԺՈՂՈՎՆ ՎԱՐԴԱՆԱՆՑ ԱՍՊԵՏԱՑ ԱԻԱԳ ԴԱՀԼԻՃԻ ՈՐ Ի ՔԱ ԷԻՖՈ ՐՆ ԻԱ ,Ի ՄԻԱՑԵԱԼ ՆԱՀԱՆԳՍ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ

Սրտի գոհունւսկութեւսմբ տ եղեկա ցա նք Ամերիկահա յոց Ա րևմտ եա ն Թեմի Բարեխնամ Ա ոա շնորդ Գերաշնորհ Տ . վ ա չէ Ա րքեպ իսկոպ ոս Ցովսէփ եա նէն որ

յւսուսշիկայ Ցուլիսի ս կ ի ^ Ը պ Ի^Ի գումա րէք Ձեր տ ա րեկա ն Հա մա ժողովը:Քա շա տ եղեա կ ըլլալով Ձեր ա զգօգուտ և եկեղեցա նուէր ու մարդասիրական

գործունէութեանց, սրտի պ ա րտ ք կը զգա նք ա յսու Հա յրա պ ետ ա կա ն Գ իրով Ձեզի յղ ել մեր բոլորի սրտերուն Ա հոգիներուն մէշ ներկա յ եղող և որպ էս քրիստ ոնեա յ ա զ գ մեր հայ ժողովուրդի ծննդա վա յրը հա նդիսա ցող Ս . էշմիա ծնի օրհնութիւն- ները Մեր խոր սիրոյն Ա յա րգա նքին հետ միասին հա նդէպ Ձեր մեծ կւսզմա- կերպութեան յա րա տ և ա շխատա նքին:

Մեր ժողովուրդի ա սպ ետ ա կա ն ա զնուական ոգիին ե աոաքինութիւններուն նոր արտայայտութիւն տալու կոչուա ծ Ձեր կա զմա կերպութիւնը իր հիմնադրութ- եա ն օրէն ա սդին միշտ զօրա վիգ կա նգնա ծ է Հ ա յց . Ա ոա քելա կա ն Եկեղեցւոյ և անոր սրբա զնա գոյն Հոգևոր Կեդրոնը եղող Ս . էշմիա ծնին:

Մենք անհունօրէն ուրախ պիտի ըլլա նք որ օր է օր ա ոա ւել և ս պ տղա բեր դւսոնայ վա րդա նա նց Ասպ ետներու կազմակերպութիւնը և իր լա յն աջակցութիւնը բերէ նաև մեր Մայր Ա թոո Ս . էշմիա ծնի հոգևոր վերա րթնութեա ն և վերա ծա ղկումի շա րժումին, մեր նոր և Ա նկա խ Հա նրա պ ետ ութ եա ն ա զա տ ութեա ն պայմաններուն տ ա կ:

Կ ՚ա ղօթ ենք ա ո Ա մենաբա րին Ա ստ ուա ծ, որ Ձեզի և Ձեր բոլոր մա սնա- ճիւղերուն, անդամներուն, և բա րեկա մներուն շնորհէ բեղմնա լից գործունէութիւն և ա նսպ ա ո ու անստուեր երջանկութիւն:

Ողշ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լք շնորհօք Սուրբ Հ ո գ տ յն , և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնջ. ա մէն:


Տուա ւ Օրհնութեան Գիրս ի 9 Ցունիսի 1997 ի Մ ա յրա վա նս Սրբոյ էշմիա ծնի Ը նդ համարաւ է / 53

1997 ԱՋՄԻԱԾԻՆ Զ-1- 139

ԳԻՐ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՕՐՀՆՈԻԹԵԱՆ ԱՌ

ՀԱ Յ ԵԿԵՂԵՑԱՍԷՐ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՑ ՄԻՈԻԹԻԻՆՆ ՈՐ Ի ԹԵՄԻՆ Գ Ա ՆԱ ՏԱ ՅԻ ՀԱ ՅՈ Ց, Ի ՄՈՆՐԷԱԼ

Ո րքա ՜ն խոր հոգեկա ն գոհունակութիւն զգա ցինք երբ իմա ցա նք Ձեր Թեմի Բարեխնամ Աուսջնորդ Տ . Ցովնա ն Արքեպիսկոպ ոս Տ էր տ էր ե ա ն էն , որ յա ուսշի- կա յ Ցուլիսին պիտի գումա րէք Ձեր 10-րդ տ ա րեկա ն Պա տ գա մա ւորա կա ն ժողովը:

Դուք լաւ գի տ էք , որ Մեր սիրտը Ձեզի հետ է : Ա մէն տ եղ և ա մէն ժամա նա կ դուք ներկսւյ էք Մեր սւղօթքներուն Ա մտածումներուն մ է ջ : Ե րբ ա նցեա լ տարի 1996-ի Ցունուարի վերջերը ձ եզ մօտ էի ն ք , դուք զգա ցիք Մեր սրտ ա կցութիւնը Ա հւսյրախնամ հոգւսծութիւնը ձեր նկա տմա մբ:

Երիտա սա րդ է ք , ա յո ', բա յց երիտասարդութիւնը տա րիներու գումարի հա րց չէ միա յն, ա յլ՝ ոգիի, մօտ եցումի, շա րժումի, գա ղա փ ա րի, հա ւա տ քի, գործի ': Մեր Ե կեղեցին դարերու կեա նք ունի, բա յց դա րերը չեն մա շեցուցա ծ զա յն , որովհետ և Ա ստ ուծոյ հաւա տքը, Քրիստ ոսի Ա ւետ ա րա նը, մեր հա րա զա տ հա յրերու սուրբ սսանդութիւնը յա փ տ ենա կա ն, մշտ ա կենդա ն ա րժէքներ են որոնք ծերութիւն և հնութիւն չեն ճա նչնա ր:

Դուք էք որ նոր շունչ պիտի բե ր էք ա յս Ե կեղեցիին մ է շ : Ա յստ եղ, Մ ա յր Ա թոո Ս . էշմիա ծնի մ էշ 17 դա րեր մեզի կը նա յին: Եւ ի ՜ն չ կը տ եսնեն: Ք ա ր ե ՞ր : Ո 'չ: Կը տ եսնեն նո'ր սերունդի զա ւա կները, որոնք կը պ ա տ րա ստ ոփ ն հոգևորա կա ն դաոնա լու, որոնք կուգա ն ա ղօթքի և կը ստ ա նա ն ներշնչմա ն նոր ոյժ և կորով:

Մեր փ ա փ ա քն է որ դուք ա լ ա յցելէք և տ եսնէք մեր հա յրենի ա շխարհի մէշ թ է ինչպ է՜ս քրիստ ոնէա կա ն հաւատքը կը մնա յ ամուր և կենդա նի:

Մեր ժողովուրդը շատ գեղեցիկ ա ոա ծ մը ունի. « Ե թ է ծւսոը գա րնա ն ծա ղկա ծ չ է ' զուր է ա նկէ ա շնա ն պտուղ ս պ ա ս կ » : Գա րուն էք դուք: Ծ ա ղ կե ցէք վ ա ո ու ա ոա տ , որպ էսզի դա ոնա ք պ տ ղա բեր հայոց « փ ոքր ա ծո ւ»ի ն մ էշ:

Մեր ա զգը և Ե կեղեցին դէպ ի ա ոա ջ կը նա յին: Ցա ուսշա տ եսութեա ն մեր ա չքերը դուք էք :

Ա հա թ է ի ՜նչ հա յրա կա ն զգա ցումներով և մտ ա ծումներով կո ղ ջո ւն են ք ձեր տ ա սնա մեա կը և կը մա ղթենք որ 10-ր դ Հա մա ժողովը դա ոնա յ վերա նորոգութեա ն նոր ա դբիւր, որպ էսզի ոոոգոփ ն և կա նա չնա ն ա նդա ստ ա նները մեր Գա նա տ ա յի Տիրա խ նա մ Թեմի կեա նքին կրօնա կա ն, կրթա կա ն մշա կութա յին և ա զգա յի ն- ընկերա յին մա րզերու մ է շ :

Թ ո ղ Ա ստուծոյ ա մենա տ ես Ա չք ն ու ա մենա զօր Ա շը հովանի և պ ա հա պ ա ն ըլլա ն ձեր վրա յ:

Ողշ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լք շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն, և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էն շ. ա մէն:


Տուա ւ Օրհնութեան Գիրս ի 9 Ցունիսի 1997

ի Մ ա յրա վա նս Ս րբոյ էշմիա ծնի Ը ն դ համարաւ է / 52

140 Զ-1- Ասմ՜ԻԱԾԻՆ 1997

То: ^ Б т и и т о ЫАСЮЫА1. БАМ МАРЛМАГЮ

իյորապ էս ուրախացանք իմանալով որ Ցունիսի 12-ին յասւոլկ ա րժանավայեւ հւսնդիսութեամբ դուք արժանի յար գա նք և գնա հա տ ա նք պիտի ա րտա յսւյտէք հա նդէպ Հա յա ստ ա նի Հա նրա պ ետ ութեա ն ե Պ ուէնոս Ա յրէսի «Պ Օ Դ .Ո Ս Ա Ր Զ Ո Ի Մ Ա Ն Ե Ա Ն » հիմնւսրկութեան:

Ա մբողջ Հ ա յ ժողովուրդի Հոգևոր Կեդրոնէն' Ս. էջմ իա ծնէն կ՛ուղղենք 2եզի Մեր հայրական սիրոյ ողջոյնը ձեր ա յս գեղեցիկ և օրինակելի մտածումին և

ա րա րքին համար:Մ ենք քա ջա տեղեա կ ենք Ջօրա վա ր Խ օ ս է Տ է Սան Մարթինի հերոսական

դերին Ա րժա նթինի պաւոմութեսւն կերտումին մ էջ : Մ օտէն հետևա ծ ենք նաև «Պ օ ղ ո ս Ա րզումա նեա ն» հիմնարկութեան բա զմա բեղուն բա րերա րութեա նց և մեծա րժէք ծաոայութեանց որոնցմէ մէկն է "ԱրժաԸթիԸական ՀաԸրապեւոութիւԸ' դպրոցի վերակաոուցումը մեր երկրի մա յրա քա ղա ք Երևանի մէջ:

Մ ենք բա րձօրէն կը գնա հա տ ենք նաև ա յն զօրակցութիւնը որ Ա րժա նթինեա ն պետութիւնը կը ցուցա բերէ հա նդէպ մեր Հա յա ստ ա նի նորա նկա խ ա ցեա լ Հա նրա պ ետ ութեա ն:

Կ ՚ա ղօթ ենք ա ո Ռարձրեալն Ա ստ ուա ծ, որ Ձեր կազմակերպութեան շնորհէ նորանոր նուաճումներ վւսսն բա րգա ւա ճմա ն և յւսոաջդիմութեան Ա րժա նթինի Հա նրա պ ետ ութեա ն, յա տ կա պ էս մշա կութա յին մա րզին մ էջ : Թ ող « Պօղոս Ա բզա մա նեա ն» հիմնարկութիւնը դա ոնա յ մշտա հոս և ա ոա տ ա հոս աղբիւր բա րեա ց ընդ հսկողութեա մբ սիրելի Ա րմ էն և Սիրանոյշ Մ եծա տ ուրեա ն- Արզումանեա նի: Թ ող անմոռանալի Պօղոսի յիշա տ ա կը պ ա յծա ո մնա յ և թող մշտ ա տ և կերպ ով զա րգա նա ն Ա րժա նթինի և Հա յա ստ ա նի պ ետ ա կա ն բա րեկա մա կան յարաբերութիւնները:

Մնամք սիրոյ ողջունիւ և օրհնութեամբ,Աղօթարար'


Տուա ւ Օրհնութեան Գիրս ի 10 Ցունիսի 1997 ի Մա յրա վա նս Սրբոյ էջմիա ծնի

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾՒՆ Զ-1- 141

ԳԻՐ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՕՐՀՆՈԻԹԵԱՆ ՏԱՂԱՆԴԱԻՈՐ ԵՐԱ Ժ ՇՏԱ ԳԵ Տ

Ե Դ Ո Ի Ա Ր Դ Մ Ի Ր Զ Ո Յ Ե Ա Ն Ի Ն

Սրտի անհուն գոհունակութեւսմբ իմա ցա նք Լա րք Երա ժշտ ա կա ն Ընկերա կ- ցութեան նա մա կէն, որ ներկ ա յ Յունիս ամսուան ընթա ցքին ա րժա նա վւսյել հանդիսութիւններով Լոս- Անճելոսի մէջ պիտի նշուի Ձեր երա ժշտ ա կա ն ստ եղծա գործա կա ն գործունէութեա ն յիսնա մեւսյ յոբե լեա նը, նա խ ա ձեոնութեւսմբ Ա կա զմա կերպ ութեա մբ Լարք Երա ժշտ ա կա ն Ընկերա կցութեա ն:

Ն ա խ ջերմօրէն կը գնա հա տ ենք Լա րք Երա ժշտ ա կա ն Ընկերա կցութիւնը իր ա յս գեղեցիկ մտածումին ե գովելի նւսխաձեոնութեան հա մար:

Սիրելի Եդուա րդ Միրզոյեսւն,

Մենք Ձ ե զ ա նձա մբ ճա նչնա լու ուրսւխութիւն ենք ունեցա ծ Ա Ձեր մէջ տ եսա ծ ա զնուա կա ն հոգիով երա ժիշտ ը, որ գիտ ցա ծ է ա նցնող յիսուն տա րիներու ընթ ա ցքի ն հա ւա տ ա րիմ հետ եողա կա նութեա մբ Ա յւսրա ճուն վ եր ե լքո վ իր աստուածատուր տ ա ղա նդը ի սպաս դնել երա ժշտ ութեա ն ա րուեստին, մա նա ւանդ հա յկա կա ն երա ժշտ ութեա ն դարաւոր ժա ոա նգութեա ն ա ւելցնելով նոր նուաճում- ներ, բերելով նոր երա նգներ ե զա յն բա րձրա ցնելով միջա զգա յին մա կա րդա կի: Ձեր տ ենդա գին ստ եղծա գործա կա ն ա շխ ա տ ա նքով, ուսուցողա կան և կա զմա կերպ ա կա ն ջա նքերով, նոր սերունդի ա ոողջ պ ա տրա ստութեա ն գործով ա նգնա հա տելի ներդրումներ կա տ ա րեցիք մեր Մ ա յր Հա յրենիքի մէջ երա ժշտ ա կա ն ա րուես- տի ծաղկման և զա րգա ցմա ն բնա գաւա ոներուն մ էջ: Ձեր տ ա ղա նդին ճա ռա գա յթումները տ ա րա ծուեցա ն ա շխարհի ա յլա զա ն երա ժշտ ա սէր Ա մշա կութա յին տ ա րա ծքներուն վրա յ, միջա զգա յին չա փ ա նիշով, ինչպ էս նաև սփ իւոքա հա յ մեր ա զգա յին կեա նքի շրջա նա կ ներուն մ էջ:

Մեր պ ա շտ եփ հոգևոր կեդրոնէն և Ձեր ա յնքա ն սիրա ծ ա յս սրբա վա յրէն' Մ ա յր Ա թոո Ս. էջմիւսծնէն բիւր օրհնութիւն և բիւր բիւրոց գնա հա տ ութիւն Ձեր բա զմ ա րժէք վա ստ ա կին: Կ ա ղ օթ են ք ա ո Ա մենա բա րին Ա ստ ուա ծ, որ Ձեզի շնորհէ շատ երկար տ ա րիներ, ա ոողջութեա ն բա րիքներով ա ոլցուն, որպ էսզի Ձեր տ ա ղա նդին և գիտ ութ եա ն, Ձ եր սիրոյն և նոփ րուա ծութեա ն բա ր իքներ ը ա ռա տ ա նա ն հա յ կեա նքին մէջ:

Ողջ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լ շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն , և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էն ջ. ա մէն:

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆ ԱՏՆ ՀԱՅՈՑ

Տուա ւ Օրհնութեա ն Գիրս ի 12 Յունիսի 1997

ի Մ ա յրա վա նս Սրբոյ էջմիա ծնի Ը նդ համարաւ է / 54

142 Զ -к ա&մ իածին 1997

գ ի ր հա յրա պ ետ ա կա ն օ ր հ ն ո ի թ ե ա ն Գ Ե Ր . Տ . Ն Ո Ւ Ր Հ Ա Ն Ծ . Վ Ր Դ . Մ Ա Ն Ո Ւ Կ Ե Ա Ն Ի Ն

ՈՐ Ի ՀԻԻ Ս Թ ԸՆ , ԹԵՔՍ ԱՍ, Ի ՄԻԱՑԵԱԼ ՆԱՀԱՆԳՍԱՄԵՐԻԿԱՅԻ

Հոգեկա ն խոր ուրախութեւսմբ տ եղեկա ցա նք Ա մ ե ր ի կ ա հ ա յ ց Ա րևելեա ն Թեմի Բարեշւսն Ա ուսշնորդ Տ . Խ ա ժա կ Ա րքեպ իսկոպ ոս Պա րսա մեա նէն, որ Հիւսթընի (Թեքսաս) Ս. Գ էո ր գ Եկեղեցւոյ Ծ խ ա կա ն Խորհուրդը կը ծրա գրէ ա ոա շիկա յ Օգոստոսի 1 7 -ի ն ա րժա նա վա յել կերպ ով նշել Ձեր քա հանա յա կան ձեոնա դրութ-

եա ն 2 5-ա մ ե ա կ ը :Որքան հրճուեցուցիչ երևոյթ է Մ ե զ համար ա նդրա դա ռնա լ որ ա հա 2 5

տարիներ է ի վեր անխոնշ ա շխ ա տ ա նքով, հաւատարիմ հետևողակա նութեա մբ և արդիւնալից գործունէութեսւմբ Ձեր հոգևորականի սպ ա սը ա նվերա պ ա հօրէն կ ՚ը ն ծա յէք Ձեր պաշտեյի Եկեղեցիին, Երուսաղէմի Սրբոց Յա կոբեա նց վա նքէն սկսեա լ մինչև Եւրոպա (Զ ոփ ցերիա և Հոլա նտ ա ) և մինչև Ամերիկայի Մ իա ցեա լ

Նա հա նգներ (Ն ի ւ Եորք և Հիւսթըն) :Քա շա տ եղեա կ ենք որ Դուք Հ ա յց . Եկեղեցւոյ հարազատ ոգիին և աւանդութ-

եա ն ապրումն ունիք Ձեր մէշ և Ձեր ա յդ ապրումը գիտ էք ա րտ ա յա յտ ել ա մբողշա - նուէր ծաոայութեամբ գործնա կա նօրէն ի սպ ա ս և ի վայելումն մեր հաւա տա ցեա լ

ժողովրդին:Ի գնահատութիւն Ձեր քա ոորդ դարու բեղմնա լից հոգևորականի ծա ոա յութ-

եա նց և որպ էս քա ջա լերա նք Ձեր ա յժմ ու գա լիք սպասաւորութեանց' Ձեզի կը

շնորհենք

Հ 1 1 8 Ր 11Պ 1?Տ 1 :Կ 1 1 'հ Օ Ր Հ ն Ո Ի Թ ե 1 1 ' հ 4 ՝ Ի Ր 11 •՛

Կ ՚ա ղօթ ենք ա ո Ամենակա լն Ա ստ ուա ծ, որ Ձեզի շնորհէ քա շա ոողշ կեա նք որպ էսզի դ եո ևս երկար տարիներ յա րա ճուն վերեա ով շա րունա կէք Ձեր շնորհները, գիտութիւնն ու ժամանակը ընծա յա բերել մեր Ս. Ե կեղեցիին: Որքա՜ն, որքա ՜ն պ էտ քն ունի ա յդ դարաւոր Եկեղեցին երիտ ա սա րդ և նուիրեալ ոյժերու: Մեր փ ա փ ա քն է նաև որ Դուք Ձեր ծաոայութիւնը ճոխ ա ցնէք հովուական վա րչա կա ն բա ժնին ա ւելցնելով գրա կա ն-հրա տ ա րա կչա կա ն բա ժինն ա լ, որպէսզի ա ոա ւել լա յն և մնայուն տարած՛ք գտ նէ Ձեր վա ստ ա կը Հ ա յ Եկեղեցւոյ ա նժանգելի գա նձա նա կին մ էշ: Թ ող Աստուծոյ ա մենա տ էս Ա չքն ու ա մենա կա րող Ա շը հովանի և պ ահապան ըլլայ Ձեր վրայ:

Ողշ լերուք ի Տ է ր , զօրա ցեա լ շնորհօք Ս . Հոգւոյն , և յա ւէտ օրհնեա լ ի Մ էնշ. Ա մէն:


Տուա ւ Օրհնութեան Գիրսի 1 2 Ցուլիսի 1 9 9 7ի Մ ա յրա վա նս Ս րբոյ էշմիա ծնի Ը ն դ համարաւ է / 6 6

1997 ԼՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-1- 143

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

Գարեգին Ա Վեհափառ Հւսյրապետը Կ. Պ ոլսո Հա յոց

Պա տ րիա րք Ամենապատիվ Տ. Գարեգին Արքեպիսկոպոս

Գազանճյանի ներկայացմամբ պոլսահայ ազգայիններ Արաւսշես

Տյումճյանի և Ավետիս Մոսիկյանի' տեղի հայ համայնքին Ա

եկեղեցուն մատուցած ծառայությունները բարձրորեն գնահատել

է նրանց ուղղված 1997 թ. հուլիս 12 թվակիր Հայրապետական օրհնության գրերով:

Նույն կերպ Նորին Սրբությունը Աանկտ Պետերբուրգի Հոգևոր

հովիվ Տ. Եզրաս աբղ. Ներսիսյանի ներկայացմամբ տեղի հայ

համայնքի և Ա. Կատարինե եկեղեցու հանդեպ քա ղա քի

ազգայիններ Կամո Ակոպովի, Նորիկ Ավագյանի, Ռոբերտ

Սերմիսզյանի, Միքայել Աարղարյանի, Լևոն Թումասյանի, Արմեն

Ղազարյանի, Աերուժան Առաքելյանի, Արթուր էֆերջյանի և

Վազգեն Կարապետյանի նվիրվածությունը բարձրորեն

գնահա տ ել է նրանց ուղղված 1997 թ. հուլիս 18 թվակիր

Հայրապետական օրհնության գրերով:

144 Զ -Ц ԱսՄԻԱԾԻՆ 1997

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ 6ՐԱ Պ Ե ՏԻ ՑԱՎԱԿՑԱԿԱՆ

ՀԵՌ ԱԳԻՐԸ Ս6Ո ԻՆԻՔԻ ՄԱՐԶԻՆ

Հունիսի 26-ին Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն

Հայոց Կաթողիկոսը գտնվկով Ավստրիայում' Եվրոպական Եկեղե

ցիների Էկումենիկ երկրորդ համաժողովին մասնակցեչա, ինչպես

նաև ավստրիահայ համայնքին հայրապետական այցեյություն

սւաչու նպատակով, աոնեչով Սյունիքի մարզում տեղի ունեցած

տարերային աղետի և դրա պատճաոած մարդկային զոհերի և

ավերածությունների չարը, շտապեյ էի ր ցավակցությունները հայտ-

նէղ պատահածի աոթիվ: .

Վեհափառ Հայրապետը նաև տնօրի նեյ Է դրամական օժանա-

կության հատկացնեչ աղետից տուժած Գորիս քաղաքի իշխանու

թյուններին' տարերքի հետևանքները վերացնեյու համար:

ՄԱՄԼՈ ԴԻՎ Ա Ն Մ Ա Յ Ր ԱԹՈՌԻ

146 Զ-Ա ъ ь г и ь и ՎԱՆԱԿԱՆ 1997

Ն Ե Ր Ս Ե Ս Վ Ա Ն Ա Կ Ա Ն

ԴԱՐԱՎԵՐՋՅԱՆ ՀԱ 6Տ Ն Ո Ի Թ 6Ո Ի Ն

Ձմեռ ցրտաշունչ, պայծառ լ ո լ ո գիշեր խորհուրդով լեցուն, Դաշտն Այրարատյան տեղումներից վերջ ձյունով է ծածկված, Երկնի կամարից լիալուսինն է անպարան կախված,Հրաշալի գիշեր, հստակ ու անամպ, աստղազարդ, շռա յլ:

Ես ճանապարհորդ լուսնի ւույսի տակ, լույսի ծարավով,Իմ գլխի վերև երկինքը' տաճար' հազար գմբեթով,Սարերն սպիտակ պատմուճան հա գա ծ որպես հարսնևոր, Իրար մոտ եցել ձեռք-ձեռքի տվել շուրջպար են բռնել:

Ձախին իմ կա նգնա ծ պարթևահասակ Արարատն է սեգ,Աջին' խոհական Արագածն է լուռ, քառաթև գագաթ, Հայկական պարի զույգ հսկաներն են իրար դեմ կանգնել,Այս ուշ գիշերին, միմյանցով դյութված' ապշեի հիացել:

Դեմ առ դեմ կանգնած, կարծես հիշում են դարերը անցյալ. Երկար պատմություն, խորհում են խոկում և լուռ մտորում, Լուռ է աշխարհը, քն ով թաթավուն օրն է սպառվել,Արդյո՜ք այս ժամին սարերն են իրար տեսնում, ողջունում:

Նոյն է այս պահին սրբազան սարի տապանից ելնում Եվ քա յյում առաջ, դեպի հողն հայոց' դաշտն Այրարատյան: Լուսավորիչն է Արագած սարից, ձեռքին մի լապտեր, Լուսազարդ տեսքով իջնում հարազատ Սուրբ էջմիա ծին:

Մեկն Արարատից, մյուսն Արագածից առաջ են շարժվում, Հողմերի շնչով, արագ ընթացքով իրար մոտենում,Երկուսն էլ պարթև, խրոխտ, հաղթական առաջանում են, Իրար ձեռք սեղմում, ողջագուրվում են կարոտով ա նհուն:

1997 ԴԱՐԱՎեՐՋ՚ՅԱՆ ՀԱ՛ՅՏՆՈՒԹ՛ՅՈՒՆ Զ-1- 147

Սուրբ էջմիա ծնի կամարների տակ' խ նկով պարուրված,Ուր Աստվածորդին փառքով Իր իջել, մուրճովն Իր խփել, Սանդարամետի դռներն էր կողպեչ, չա րը խափանել.Այդ վեհավայրում նրա նք իրար են ջերմ ողջագուրում:

Իրար ականջին մեզ ա նյսելի բառեր շշնջում,Խոսում են երկար, տխրում ու թախծում հանկարծ հուսով լի, Զվա րթ հրճվում, երկիրն են լցնում հույսի ցոլքերով, Երկնատուր սերը հոգին նորոգող մեզ են ընծա յում:

Երկնի հարկերից իջել են երկիր սրբերը հայոց,Վկա են դարձել այս սուրբ հանդիպման Նոյի, Գրիգորի, Օրհնել են Փրկչի խ ա չի զորությամբ, այդպես հավերժել Հայոց աշխարհի պահապան սրբոց էջքը ըղձա լի:

Պատմում են նախնիք, որ նահապետներն Հայոց աշխարհի, Հազարամյակում մեկ ա նգամ միայն իրար են տեսնում, Ծրագրում բա րին, վասն հայ ազգի, օրհնում ապագան,Շնորհ են բերում մարդկանց ու ելնում դեպ աղոթարան...

Երբ Աստծու ա չքն է, զերթ լիալուսին, երկնի զենիթում,Երբ մեր աշխարհն է, երկնի օրհնությամբ, ձյունով ծածկվում, Երբ քրտ ինքն հայի, զերթ աստղերի հույլ, երկինքն է պատում, Երբ հայն է սիրով իր հողը պաշտում, անվերջ արարում...

Այնժամ մեր սրբոց հոգին իջնում է աշխարհն Հայաստան,Իր հետ է բերում բյուր օրհնություններ և առատություն... Որդյա՜կ, հայկազյան ա զգը քո սիրիր, նախանձը վանիը Հա նդեպ ազգակցի, նրա ն բարձրացրու, երկրիդ տեր եղիր:

1 5 . 0 7 . 1 9 9 7

148 Զ-Ա ՀԱԿՈԲ ՔՅՈ 11եՅԱՆ 1997

ՀԱ ԿՈ Բ Ք Յ Ո Ս Ե Յ Ա ՆԲա նա սիրա կա ն գիսւ. թեկնա ծու

ՀԱ ՏՎԱԾՆԵՐ Ս. ՀՈ Վ ՀԱ Ն ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ ԱՐԱՐԱՍՈՑ ՄԵԿՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՅԵՐԵՆ

թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց

Տ ի ե զ ե ր ա կ ա ն Ե կեղ եցո ւ մեծա նուն ուսուցչա պ ետ ի ա յս երկա սիրութ յա ն հունարեն բնա գիրը բա ղ կա ցա ծ է չորս ճա ոա շա րերից: Դ ր ա նցի ց ա ոա ջինը պ ա րունա կում է 67 ճ ա ո 1, երկրորդը' 9 2. երրորդը' 6 3, իսկ չորրորդը' 34: Հա յերենով մ եզ են հասել և հրապ ա րակվել 9 Տա ոերից բա ղկա ցա ծ հիշյա լ շարքի ա ոա ջին ութ ճաոերիտ Ա չորրորդ շա րքի երրորդ ճա ոի մի մասի թա րգմա - նությունը6: Մ ինչդեո Տա ոընտ իր ժողովածուների մեջ ա ոկա են ա յս ա շխ ա տ ությա ն երբեմնի ա մբողջա կա ն թա րգմա նությունից ա ոա նձին հա տ վա ծներ, որոնք գա լի ս -լր ա ցն ո ւմ են հունա րեն և հա յերեն տ պ ա գրի բ ա ց ը : Ա յդ պ ի ս ին է մասնավորաբար Ա և Բ բնա գրերի պ ա րա գա ն:

Ա բնա գրի «Հ ե շ տ ա լի է նա ւա վա րա ց գա րունն ... զկեա նսն յա ւիտ ենա կա ն ընկ ա լցի ս» հա տ վա ծը ամփոփ խ մբա գրումն է տ պ ա գրվա ծի հա մապ ա տասխա ն մ ա ս ի 7 : « Ց ա յս ց ա ն է ուսցուք եւ զ ա յս . . .» բա ո ե ր ո վ ս կ ս վ ո ղ ընդա րձա կ վերջնա հա տ վա ծը բա ցա կա յում է ինչպ ես հունա րեն բնա գրո ւմ , ա յնպ ես էլ տ պ ա գրվա ծ հայերեն թա րգմա նության մեջ:

Բ բնա գրի « Ե թ է . Ի սկզբա նէ արար Աստուած զերկինս եւ զերկիր... զի իբրեւ թա գա ւորի նա խ յա ւրինեա ց զպ ա տ ր ա ստ ո ւթ ի ւն եւ ա պ ա ի ներքս գ ա լ թ ա գ ա ւո ր ի ն » սկ զբն ա հ ա տ վ ա ծը մա սա մբ բա ո ա ցի ա մփ ոփ խ մբա գրումն է տ պ ա գրվա ծ Ա և Բ ճա ոերի հա մա պ ա տ ա սխա ն մա սերի ( « Ի ս կ զբա ն է ա րա ր Աստուած զերկինս եւ զերկիր. Եւ զի նչ ա յսոքիկ... ա մենա յն ծա ոա յք յա ոա ջա գոյն

1 М 18п е , Р 0 , է. 5 3 , С01. 2 1 - 5 4 , է. 54 , С01. 3 8 5 -5 8 0 .

2 Р О , է. 5 4 , С01. 5 8 1 - 6 3 0 .

3 Р С , է. 5 6 , С01. 4 2 9 - 5 0 0 .

4 Р С , է. 5 6 , Со1. 5 1 9 -5 3 8 .

^ «Ցովհա ննոլ Ոսկեբերանի Կոստանդնոլաօլսհ եսլիսկոաոսաաետի ճա ռ ք » , Վենետիկ,1861, Էշ 56-109 :

® М 1§ п е , Р О , է. 5 6 , С01. 5 3 1 , 1 8 - 5 3 5 , 9 = « Ց ո վ հ ա ն ն ո լ . Ո ս կ ե բ ե ր ա ն իԿոստսւնդնուաօլսի եահսկոաոսապետի Մեկնութիւն թդրոցն Պսււղոսի» ետ. Р, վենետ ի կ, 18В2, էշ 7 2 6 - 7 3 4 : Մատենագիտական տ եղակություններ տե՛ս Լևոն

Խաչիկյան, Եղիշեի «Արարսւծոց ւքեկնութիլնը», Երևան, 1992 , Էշ 2 9 1 - 2 9 2 : М .

О е е г а г й , С Л аш Б Р а И - и т О г а е с о г и т , V. II, А Ь . А ^ а п а в ю абՇհ^տօտէօուսա, В г ё р о Ь - Т и т о Ш , 1 9 7 4 , р . 5 1 7 - 5 1 8 ( * 4 4 0 9 , 4 4 1 0 ) .

^ Տե'ս «Ցովհա ննոլ Ոսկեբերանի... ճա ռ ք » , Էշ 5 6 -6 3 :

1 9 9 7 ՀԱՏՎԱԾՆԵՐ |յ. ՀՈՎ.ՀԱՆ ПИЧЬРЬГШ'... Զ - Ա 1 4 9

ժ ա մ ա ն ե ն , զի թ ա գ ս ս ո ր ա կ ա ն ա պ ա ր ա ն ս կ ա զ մ ե ց ե ն եւ զ ա յլ ա մ ե ն ա յն սպ ա սա ւորութիւնս յս ս ր ի ն ե լո վ հա նդ եր ձ բ ա զ ո ւմ պ ա տ ճ ա ռ ո վ ընդունին

զթսւգա ւորն»)8: Շարունակությունը բացակայում է ինչպես հունարեն բնագրում, այնպես է լ հայերեն տ պ ագրվա ծ թարգմանության մեջ:

Ա յսպ իսով, Ա և Բ բնա գրերի խնդրո ա ռա րկա հատվածները ո չ ա յլ բա ն են, քան ամփոփ վերապատում-խմբագրումը Արարածոց մեկնության Ա և Բ ճաոերի հ ա մ ա պ ա տ ա ս խ ա ն մ ա ս ե ր ի : Իսկ դ ր ա ն ց շա ր ո ւն ա կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , ո րոնք բա ցա կա յում են հունարեն բնագրում և հայերեն տ պ ա գ րվ ա ծ թա րգմա նությա ն մեջ, ունեն աղբյուրագիտական շահեկանություն և այդու' բնագրի ա րժեք: Դրա նք ուշա գրա վ են նա ե իբրև հայ միջավայրում գո յա ց ա ծ մ ա տ ենա գրա կա ն ուրույն մ ի ա վ ո ր ն ե ր , ո ր ո ն ք , հ ո գ և ո ր , ուսումնա կա ն պ ե տ ք ե ր ի ն գ ո հ ա ց ո ւմ տ ա լո ւ նպատակով, պ ատ շա ճեցվելով ներմուծվել են ճառընտիր ժողովածուների մեջ9:

Գ - ն հունարեն բնա գրի 16-18 ճա ո եր ի 10 հայերեն թա րգմա նությա ն ամփոփ վերապատումն է կամ հունարեն բնագրի հատվածական թարգմանությունը: Այն պարունակում է Արարածոց Բ 2 5 - Դ 23 համաների մեկնությունը:

Դ - ի հունարեն բնագիրն անհայտ է :

Բ նա գրերը հրապարակվում են ըստ Մ ա շտ ոցի ա նվա ն Մ ա տ ե նա դ ա ր ա ն ի հետևյալ ձեռագրերի.

993- Ա , Դ բնագիր

ճ ա ռը ն տ իր : ժ ա մ ա ն ա կ ' 1456 թ .: Վ ա յր ' վ ե ր ի ն Ն ո ր ա վ ա ն : Գ ր ի չ ' Մ ա տ թ եոս: Մ ա ղ կ ո ղ ' Եսա յի: Ս տ ա ց ո ղ ' Թւսդեոս: Ստեփանոս եղ բա ր ք : Թ ե ր թ ' 7 69 : Ն յո ւ թ !

թո ւղ թ : Մ ե ծ ո ւթ յո ւն ' 3 4 x 2 5 ,5 : Գ ր ո ւթ յո ւն ' երկսյուն: Գ ի ր ' բոլորգիր: Տ ո ղ ' 44 : Բովանդակություն' Տ ա ռ ե ր , խրա տներ, ներբողներ: Հր ա պ ա ր ա կ վ ո ղ Ս, բնա գիրը զբաղեցնում է 2 7 4 բ -2 7 5 բ , իսկ Դ - ն ' 6 0 5 ա -բ թերթերը:

948 - Բ բնագիր

ճ ա ռ ը ն տ ի ր : ժ ա մ ա ն ա կ ' 1196 թ .: Գ ր ի չ ' Հովհա ննես (որդի Սարգիս բժշկի): Թ ե ր թ ' 2 9 8 : Ն յ ո ւ թ ' թուղթ: Մ ե ծ ո ւ թ յո ւ ն ’ 2 6 x1 7 : Գ ր ո ւ թ յո ւ ն ' միասյուն: Գ ի ր ' բոլոր գիր : Տ ո ղ ' 2 4 : Բ ովա նդա կութ յուն ' ճա ռ ե ր ի , մեկնությունների, խ րա տ ների, ք ա րոզների, կանոնների ժողովածու: Հր ա պ ա ր ա կ վ ո ղ բն ա գիր ը զ բա ղե ց նո ւմ է 5 7 բ-6 6 ա թերթերը:

8 Անդ. էջ 62-66 = Р С , է. 54 , С01. 586-588.

10 Տե՛ս М16пе, Р 0 , է. 53, С01. 125-158.:

150 Զ-Ա ՀԱԿՈՐ ՔՑՈՍեՑԱՆ 1997

1913 - Գ բնագիր

Ժ ողովա ծու: ժ ա մ ա ն ա կ ՝ 1714 թ .: Գ ր ի չ ' Պրոխորոն: Ս տ ա ց ո ղ ' Ա բրա հա մ Կրետացի: Թ ե թ ' 491: Ն յո ւթ ' թուղթ: Մ եծութ յուն ' 22 x1 6 : Գ ր ո ւթ յո ւն ' երկսյուն, միասյուն: Գիյւ' նոտրգիր: Տ ո ղ ' 2 7 - 2 9 : Բովանդակություն' Հովհան Ոսկեբերանի, Հւսկոբ Սրճեցու ե այլոց ճառերն ու մեկնությունները: Հրա պ ա րա կվող բնագիրը զբաղեցնում է 382ւս-385 թերթերը11: Ունի ուղղագրական հետևյալ ա ռա նձնա հատկությունները. որոշեցայ, փ ոխ եցա յ, կա յ, քոյ:

Ա

Պ ԱՀՈ Ց Ե Ր Ե Ք Շ Ա Բ Ա Թ Ա Ի Ր Ն . Յ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ո Ի ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ ԱՍԱՑԵԱԼ Ի ԺՈՂՈՎՈՑ Գ Ր Ո Ց , ՈՐ ԱՍԷ.

ԼՈ Ի Ա Ց Ա Ր Ո Ի Ք , Ս Ր Բ Ե ՑԱ Ր Ո Ի Ք

Հե շտ ա լի է նա ւավա րա ց գ ա ր ո ւն ն , ա խ ո ր ժ ե լի է ե ւ ' երկ ր ս ւգո ր ծա ցն : [Բ ա յց ոչ

ն ա ւա վա ր ա ց ե ւ ո չ ե ր կ ր ա գ ո ր ծ ա ց ] * սւյնպէս հ ե շտ ա լի է գ ա ր ո ւ ն ն , ո ր պ է ս որք

կաւքինն իմ՜աստասիրել: Ա խ որ ժելի է պահոցն ժա մանա կ հո գեւո ր անձա նց գարունն

նշմ ա ր ի տ ' իւորհրդոց խ ս ւղ ա ղ ո լթ ի ւն : Ք ա ն զ ի ե ր կ ր ա գո ր ծա ց հեշտ ալի Է գա ր ո ւնն ,

զի ծա ղ կ ա ւէտ պ սա կեա լ տ եսա նեն զ ե ր կ ի ր ե ւ ի ր ր ե ւ զպ ա տ մունսւն ի ն չ զնոքսւլք

տարածեսւլ ա մ ե ն ա յն ուս տ ե ք բ ա զ մ ա զ ա ն բ ո յս ք բա նջսւրոցն: Ա խ ո ր ժ ե լի է նա ւա-

վա րա ց գ ա ր ո ւն ն , զ ի ծ ո վ ա յի ն կա նո ւն քն զ գ ո ւ շ ո ւ թ ե ա մ բ ո ւն ի ն զ ն ա ւա ր կ ո ւթ ի ւն

տարածքեալ ալեաւքն]**: Ի բ ա զ ո ւ մ խսւղաղութեսւն դ լփ ի ն ձկունքն խ ա յտ ա ս ց ե ն ե լ

մերձ ա ո նաւն ը ն կ ղ մ ե լո վ բ ա զ ո ւ մ ա ն գ ա մ ե ւ ի վ ե ր գ ա լով իսկ երեւեսցին:

Բ ա յց մ ե զ հրաշալի է գա ր ունն պահոց, զ ի յա լե ա ց ն զ մ ե զ ցսւծոյց ո չ ի շ ր ո յ , ա յ լ

յա ն բ ա ն ց ա ն կ ո ւթ ե ա ն ց ն զ ն ս տ ո ւ ց ա ն ե լո վ ն ս ո վ ո ր ե ց ո յ ց : Ե լ պսակ մ ե զ ո չ ի

ծաղկսւնց, ա յ լ ի շնորհա ց Հ ո գ ւ ո յն դ ն ի . « Պ ս ա կ շն որհա ց, ա ս է , ը նկ ա լցի ս ի գ լուխ

քո ե ւ մա նեա կ ոսկի' ի պարանոցի ք ո ւ մ » 12: Ա յ լ որպէս ծի ծա ռ ն ե ր ե ւե լո վ սովորեաց

հա լա ծել զ ձ մ ե ո ն , ե ւ որպ էս պահք ե ր ե ւե ա լ զ ձ մ ե ո ն ախտից մ տ ա ց մ ե ր ո ց հա նեն ի

բ ա ց : Ոչ ե ւս ա յս ո ւհ ե տ ե ւ կ ո ի ւ հ ո գ ւ ո յ ա ո մ ա ր մ ի ն ե ւ ո չ ը ն դ դ է մ դա ոնա տիկնոջ

ա ղ ա խ ինն: [ Ա յ լ ա մ ե ն ա յն պ ա տ ե ր ա զմ մ ա ր մ ն ո յ լո ւծ ե ա լ լինի] : Ել ա ր դ, բ ա զ ո ւ մ է մ ե զ խ ա ղա ղութ իւն ե ւ յ ո լո վ հա նդա րտ ութիւն:

Ե լ լո ւ ր ի ս կ վ ե ր ս տ ի ն մ ա ր գ ա ր է ա կ ա ն բ ա ն ի ց ն , որ ա ս է . « Լ ո ւ ա ց ա ր ո ւ ք ,

ս ր բ ե ց ա բ ո լք , ի բ ա ց ա րարեք զ չ ա ր ո լ թ ի ւ ն յա ն ձ ա ն ց ձեր ոց աոսւջի ա չա ց Ի մ ո ց :

Ուսարուք զբա ր ի ս գ ո ր ծ ե լ , դ ա տ արարեք ո ր բ ո ց ն , ա ր դա րա ցուցեք զ ա յր ի ն , ե ւ ապա

^ Ջեոագրերի համառոտ նկարագրությունը աե'ս «Ցուցակ ձեռագրսւց Մաշտոցի անվան Մատենադարանի», հտ. Ա , կազմեցին (Г. Եգանյան, Ա . Ջեւթունյսւն, Փ . Ան»աոլան, Երևան. Ш , էշ 4 4 5 , 454, 673:

Փակագծերի հատվածները տսլագրինն են:

Ջեռ. տարածելով:

12 Դան. է 16:

1 9 9 7 ՀԱՏՎԱԾՆԵՐ II- ՀՈՂՀԱՆ ПИЧЬРЫ'Ш'... Զ -Ա 151

ե ւս եկսւյք յա ն դ ի մ ս ւն լե ր ո լք , ասէ Տ ե ր » 13: Ոչ կ ա մ ի մ դ ձ ե դ մ ե ր կ ս ե ւ ամ՜այիս ես

ա ռա նց իբա ւսւնց: Ա յ լ դ ի ն ե լո վ դ ձ ե դ պատասխսւնեւքն յսւ յնպ իսի յսւն դ ի մ ա ն ո ւթ ի ւն

կոչեմ՛, վ ա ս ն զ ի յաաեւսն կաւքիւք ւքտանհլ ը ն դ ձ ե զ ո չ դի դա տ ա պ ա րտ եցից, ա յ լ դի

խ ն ա յե ց ի ց : Ն ո յն պ է ս ես ա յլո ւր ա ս է . « Ա ս ա դ ո ւ նախ դ ա ն ա լր է ն ո լթ ի լԸ ս քո, դի

ա ր դ ա ր ա ս ց ի ս » : Ունիս ոսոխ դ ա ո ն ե ւ ա ն ընդել ' սատանա, յա ո ա ջ ա դ ո յն ժսւմանհայ

ե ւ յա փ շա ա կեա յ դնոըա դկսւրգն ե ւ կարկեա դնորա դանաւքսււթ բե րա նն:

Ա յ լ ս կ դ բ ա ն ն ը ն դ լքարդկան խ ա ւս է ր Ա ս տ ո ւա ծ , ո ր պ էս ե լ կ ս ւր ո դ ո ւթ ի ւն է

լքարդոյ լսել, ա ո Ադսււքսւյն, նո յնպ էս ե լ սաստեաց Կ ա յենի , սւյնպէս խ ա ւսեցա ւ ընդ

Ն ո յ ի , ա յն պ ի ս ի հ ի լր ա ս ի ր ո լթ ե ա մ բ եկն աո. Ա բր ա հ ս ւմ : Ի սկ յո ր ժ ս ւ մ ի չսւրութիւն

խ ո տ ո ր ե ց ա լ ր ն ո ւթ ի ւն ս մ՛եր ե ւ ի բ ր հ ւ յա ր տ ա քի ն սահմ՛ան իմ՛ն դինքն խ սւո նեա ց,

յա յն ժ ս ւ մ ի բ ր ե լ ի հ ե ո ա ւո ր ո լթ ե ն է ո ր ո շ ե լո յ գիր սւոաքէր, ո ր պ է ս դ ի ի ձ ե ո ն թ ղ թ ի

ո ւ ր ո ւ ք գ ի ր ա ո ա ք ե լո վ դա ոսւջին ս է ր ն ն ո ր ո դ ե ս ց է ի ւքեդ: Ել դ գ ի ր ս դ ա յս աոաքեաց, իսկ երեր Մ ո վ ս է ս :

Յ ա ղ ա գ ս պահոց փաոսււորի Ա ս տ ո ւա ծ ' ո չ ո ւ ղ ի ղ վս ւր դ ա պ ե տ ո լթ ե ա մ բ մ՛իայն,

ա յ լ ե ւ ' ի ձ ե ո ն ա ո ա ք ի ն ո ւթ ե ա ն , քանդի «Պ ա յծ ա ո ա ս ց ի ա ս ա ցե լո վ քս ձեր ա ոա շի

մա րդկսւն , որպ էսդի տ ե ս ցե ն դ գ ո ր ծ ս ձեր բա րիս ե ւ փսւոաւորեսցեն դ Հ ա յ ր ձեր , որ յե ր կ ի ն ս է » ^ “*:

Կսւմէի յա ղ ա գ ս ո ղ ո ր մ ո ւ թ ե ա ն խ ա ւս ե լ բ ա ն ս , ա յ լ ա ւ ե լո ր դ թ ո ւի ի ն ձ բա նին

վ ա ր դ ա պ ե տ ե լ ձ ե զ , որ գ ո ր ծ ո վ խ րա տ ել կ ա ր էք , քա նդի ե թ է նմսւ փոխ տ ա յց ե ս '

հա գ ի ւ զնոյնւքանս ա ո ն ո լց ո ւս : Իսկ ե թ է Ա ս տ ո ւծ ո յ փոխ տ ա յց հ ս ի ձ ե ո ն աղքա տ աց

ո չ հ ա ր ի ւր ե ր ո ր դ մ ա ս ն , ա յ լ հա զա րա պ ա տ իկ ը ն կ ա լց ի ս : Ե լ ե թ է ս հ ր մ ա ն ե ս ց ե ս ի

քսւշաբեր անդա ստ ա նս, յորժաւք յա նա խ սւգոյն բե ր ի ցէ դ պ տ ո լդ ն ' տասնապատիկ քան

դսերլքն բ ե ր ի ց է : Իսկ եթէ յե ր կ ի ն ս սերմսւնես' դհետ սերւքանելւոյն հա րիլրապ ատ իկ դկեանսն յա ւիտ ենա կա ն ընկալցիս:

Ց ա յս ց ա ն է ո ւ ս ց ո ւ ք ե ւ դ ա յս . պարտ ե ւ ա ր ժ ա ն է ս ի ր ե լ դ ա դ ք ա տ ս ի ր ո ւ թ ի ւ ն :

Յ ա ղ ա գ ս ա յս ո ր ի կ ե լ ա յս է Ա ս տ ո ւ ծ ո յ ո ղ ո բ մ ո ւ թ ի ւ ն . դի ե լ ա նա րժա նից տ ս ւ յց ե մ ք :

Սորին ա ղ ա գ ա ւ ե լ Պ ա լղ ո ս ա ս է . « Զ բ ա ր ի ս ա րասցես ա ո ա մ ե նե ս հա ն յա ւ ե տ ե լ ա ո

ը ն տ ա ն ի ս հ ա ւ ա տ ո յ » 15, դի ո չ ե թ է բ ա ր ո ւց ն տ ա մ ք , ա յ լ ' մ ս ւ ր դ ո յն ե ւ ո չ վ ա ս ն

ա ո ա քինութ եա ն, ա յ լ թշուաոութեսւն ա ղ ա գա ւ նմսւ ողորմիւքք, գ ի ե լ ւքեք ի Տ ե ա ո ն է

դ մ ե ծ գողորւքութիլն ձ գ ե ս ց ո լք ի մ ե գ , դի մ ի ' ե ւ մ ե ք մ ա ր դ ա ս ի ր ո ւթ ե ա ն Ա ս տ ո ւ ծ ո յ

անարժան դ ի պ հ ս ց ո ւք : Վ ա ս ն զ ի , ե թ է հա ն դ ե ր ձ ե ա լ ե մ ք դ ա ր ժ ա ն ա ւո ր ո ւթ ի ւն խ ո ւ զ ե լ

դ ծա ո ա յա կ ց ա ց մ ե ր ո ց դս տ ո ւգա բա ն ե լ, դ ն ո յն ե լ Ա ստ ո ւա ծ գ ո բ ծ է ը ն դ մ ե դ :

Ա յ լ ի պա տ նա ոն դ ա րձեա լ ե ր թ ի ց ո լք վ ե ր ս տ ի ն : Ս իրեմ ք դպ ա հս վ ա ս ն ձ ե ր ո յ ե լ

մ ե ր ո յ ս ի ր ո յ ն , ք ա ն դ ի դ ք ա հ ա ն ա յա կ ա ն դ ժ ո ղ ո վ ս դ ա յս ի ն ձ հ ա ւ ա ք ե ա ց ե ւ

դ փ ա փ ա գ ե լի դ դ է մ ս ն դ ա ր ձ ե ա լ տա տ ե ս ա ն ե լ , ե լ ը ն ձ ե ո ն է հ ա ն դ ե ր ձ հսւմա րձա -

կոլթ եսւմբ փափկանալ դ գ ե ղ ե ց ի կ տաւնիւքս ա յս ո ք ի լք , քա նզի տ ա ւն ե ւ բ ի ւ ր բա րիս,

որ նախ քան դ ե ր է կ գ ե ր ի ք , ա յս ա լր ա դատ ք ե լ քա դա քա կիցք ե կ ե ղ հ ց ւ ո յ . ք ա ն զ ի ոչ

ե մ ք ա դատ ք մ ի ա յն , ա յ լ ե ւ ՝ ս ո ւր բ ք , ե լ ո չ ս ո ւ ր բ մ ի ա յն , ա յ լ ե ւ ' ա ր դ ա ր ք , ե ւ ո չ

ա ր դ ա ր ք մ ի ա յ ն , ա յ լ ե ւ ' ո ր դ ի ք , ե ւ ո չ ո ր դ ի ք մ ի ա յն , ա յ լ ե ւ ' ժ ա ո ա ն գ ք , ե ւ ոչ

13 եսայի Ա 16-17:

Մասւթ. է 16::

^ Գարաւո. Ջ 10:

152 Զ-է <ЦЧПР ՔՑՈՍեՅԱՆ 1997

ժ ա ո ա ն գ ք ե ւ Ь р . ш д ես' ե ղ բա ր ք Ք ր ի ս տ ո ս ի ես ա յէա ւ ժ ա ո ա ն գ ա կ ի ց ք . ես ոչ ժաոսւնգակիցք մ ի ա յն , ա յ լ ե . անդամք. ես ոչ ա ն դա մք մ ի ա յն , ա յ լ ե լ ' տանար. ես ոչ

տա&ար ե լ Ь р . ա յ լ ե ւ ' քնար Հ ո գ ւ ո յ ն : ԱւրհՕԽ սլ է Ա ստ ո ւա ծ. որ ա ո ն է հրաշալիս

ւքիայնյՏ ե ս ե ՞բ ' որքան էր պ ա րգեւ քո. եւ սա կա յն յո լո վ ի ց թ ո փ էլմեղացն եւ եթ ունել

զ թ ո ղ ո ւ թ ե ա ն պ ա ր գ ե ւ ս : Բ ա յց մ ե ք թ ո ւ ե ց ա ք զ պ ա ա ի ւ ն ո ր դ ե գ ր ո ւ թ ե ա ն .

ա րդարութհա ն, եղբա յրութեսւն.Ա ր դ . պսւրապհսցուք ա ղա ւթից յա մ հ ն ա յն ժ ա մ . մ ի ի տ ոլընշեա ն մ ի ա յն , ա յ լ եւ'

Ի գԻ շեՐԻ: Լ ո ւր' զ ի նձ ասէ մա րգա րեն Դ ա ւի թ . « Ի մեջ գ ի շե ր ի յա ո ն ե ի խ ոստ ովանլի ն ե լ ք ե զ վա սն իրա ւանց ե ւ ա ր դ ա ր ո ւթ հա ն ք ո » 16: Եւ զ ի նա թ ա զա ւո ր եր ե լ

ա յնքա ն հ ո գ ս ո ւն եր զ ա ւր ա ց , քա ղա քա ց, ա զ ա ն ց զ ա ն ա ւ ր է ն ո ւ թ ի ւ ն ը ն ձ ե ո ե լ ո վ . զ պ ա տ ե ր ա զ մ ո ւն ս լո ւծ ս ւն ե լո վ , զւսննա ոելի իրա ց հ ո յ լ ս սւեսսւնելով' մ ի շ տ աո

ինքեան կացեալ եւ ոչ դ ո ւզ նա ք ե ա յ ինչ յա պ ա հո վս ո ւն ե լո վ , ո չ մ ի ա յն զ տ ի ւն ա յլ եւ

զ գ ի շե ր ն եւս յ ա ւ ե լ ո յր յա ղ ա ւ թ ս ն : Տ ե ս է ՞ր զ թ ա գ ա ւո ր ն , որ յա յն ք ա ն փ ափկութեան

կ ա յր , որ այնքան ուներ հ ո գ ս , որ ա յնքա ն իրաւք էր պաշարեալ, զ ի եւ ո չ ի գիշերի դ ա դ ա ր ե ր , ա յ լ ե ւ ը ն դ ա յն ո ս ի կ , որ ի լե ր ի ն ս ն էին մ ի ա յն ա կ ե ա ց ք , հա ւա ստ եա ւ

գադաւթսն ը ն դ նոսա կատարեր:Ել ա ր դ , զ ի ՞ ն չ մ ե ծ շա հ քան յ Ա ս տ ո ւ ծ ո յ հ ա յց ե լ ն ե ւ գ ա ա ն ե լ . մ ի '

ա ր հա մ ա ր հ ե սց ո լք զ ա դ ա ւթ ս ն , ք ա ն զ ի յս ւ յն ժ ա մ ա ո ա ւե լ ը ն դ ք ե զ տ ա յ , զ ո ր ի ն չ

խ ն դ ր ե ս ն , յո ր ժ ս ւմ դ ո ւ ի ձեո ն քո մ ա ղ թ ե ս , յո ր ժ ա մ մա քուր ը ն ծ ա յե ս ց ե ս զ մ ի տ ս դ ,

յո ր ժ ս ւմ յս տ ա կ ՝ ո ւն ի ց ի ս զ խ ո ր հ ո ւ ր դ ս դ , յո ր ժ ա մ ո չ վ ա յր ա պ ա ր ի ն չ խ ն դ ր հ ս ց ե ս ,

որպես յո լո վ ք ա ո ն ե ն , քանզի լե զ ո ւ նոցա խաւսի զբա ն ս ա ղ ա ւթ ից, բ ա յց հոզի նոցա

ի ր ա զ ո ւ մ ս ո ւր ե ք շրշի ՝ ի տ ո ւնս եւ ի գ ո ե հ ս ե ւ ի հ ո գ ս մ ա ր մ ն ա կ ա ն շո ւր ջ

թ ա փ ա ո ե ա լ: Ա յս ո ք ի կ ա մ ե ն հ ք ե ա ն ս ա տ ա ն ա յի մ ե ք ե ն ա յք ե ն : Վ ա ս ն զ ի գիտ ե

մեղսա սերն ա յն , եթէ յ ա յ ն մ ժա մա նա կի կա րեմք թ ո ղ ո լթ ի լն մ ե ղ ա ց գ տ ա ն ե լ ե ւ մ եր

կ ա մ ե լո վ յա ղ ա ւ թ ի ց մ ե ր ո ց զ ն ա ւա հա ն գի ստ ն կա տ ա ր ել: Պարտ ե ւս ի ն չ է հնարս

հ ն ա ր ե լ , ո ր ո վ կ ա ր ե մ ք ի ծ ո ւ լո ւթ ե ն .է ն յ ա յ ն մ ա ն է փ ա խ չ ե լ բ ա զ ո ւ մ ա ն գ ա մ

կա տ ա ր ելով զ ա ղ ա ւթ ս , ո չ ի ն չ լս ե լո վ , զ ո ր ա սա ցա քն, ե ր թ եա լ գնաւքք: Ե ւ եթե

ի մ ա ն ա յց ե մ ք զ ա յս ' վա ղ վ ա ղ ա կ ի զ ն ո յն վե ր ս տ ի ն ա ո ն ո ւց ո ւմ ք զաոսւջինն, ե լ եթէ

զ ն ո յն պատիւն կ ր ե սց ո ւք , դ ա րձեա լ երիցս ա ն գ ա մ ե ւ չոր]ւց ա ղ ա ւթ ե լո վ ե ւ զ ն ո յն

ա ս ա ս ց ո ւք : Ա յ լ ե ւ յ ա ո ա ջ ա գ ո յն ի բա ց կ ա ց ց ո ւք ի բ ա զ ո ւ մ մ տ ա ծ ո ւ թ ե ն է ի

յա ղ ա ւ թ ե լն մ ի ՚ն չ ե լ զ ա մ ե ն ա յն պ ա ղա տ ա նս հ ա ն դ ե ր ձ ա ր թուն մ տ ա լք ե լ զ գ ո յ շ

խ ո ր հ ր դ ո վ ք հ ե ղ ց ո ւ ք սւոսւչի Ա ս տ ո ւ ծ ո յ , ե ւ մ ի ն չ ե ւ ի վ ե ր զ մ ի տ ս մ ե ր , ի ր ր հ ւ

զ բ ա ժ ա կ ո վ , Հ ո գ ւ ո վ լց ց ո ւ ք , զ ի մ ի ' ի ն չ ի վ ե ր ա յ ա ր կա նել կա րա սցէ ա յն ո ւհ ե տ ե ւ

բա նսարկուն, ո չ վա յրապ ար ի ն չ ը ն դ ո ւն ե լ զ Հ ո գ ի ն , ա յլ լնուլ Հ ո գ ւ ո վ եւ ս ա ղ մ ո սի լք

ե ւ ե ր գ ո վ ք հ ո գ ե ւ ո ր ա լք , ո ր ո վ ք լց ա յց ա յս ա լ ր , զ ի մ ի ' ա մ ա չ ե ց ո լ ս ց ո լ ք զ տ ա ւն ս :

վ ա ս ն զ ի ե լ այս տաւնս ո չ է յե ր կ ր ի մ ի ա յն , ա յ լ ե ւ յհր կ ի ն ս ե ւս է:

Ա յս ա ւ ր յ ե ր կ ր ի խ ն դ ո ւ թ ի ւ ն մ ա ր դ կ ա ն , ա յ ս ա լ ր յ ե ր կ ի ն ս ո ւ ր ա խ ո լթ ի ւ ն

հրեշտ ա կա ց: Ք ա ն զ ի ե թ է ի վ ե ր ա յ մ ի ո յ մ ե ղ ա ւ ո ր ի դ ա ո ն ա լո յ խ ն դ ո ւ թ ի ւն լինի

յե ր կ ի ն ս ե ւ յե ր կ ր ի ՝^ , ապա քանի ե ւս ա ո ա ւե լ վ ա ս ն բ ա զ մ ա ց , որ ա պ ա շխ ա րեն,

16 Սաղմ. ՃԺ Ը 62:

17 Տե'ս Ղուկ. ԺԵ 7:

1997 ՀԱՏՎԱԾՆեՐ и. ՀՈՎՀԱՆ ւաԿեԲԱՐԱՆԻ... Զ ֊Ա 153

որպէսգի եւ իշխսւնոլթիւն է ի մ եգ , եթէ ախորժեսցուք գւոուեալ շնորհսն ե լ պայծսւոսւգոյն ընձեոէ մ եզ գ լո յս ն : Ել եթէ այս լինիցի հանդերձ բադում՜ համ՚արձակութեամ՚բ ի փհսայարաՕն ընդ փեսային մ՚տսւնիցեմ՚ք եւ զսւոաջիկայ բսւրիսն ընդ սիրելիս նորա վա յելեսցոլք, ե լ յարսւձգական խնդութեսւմ՚բ փառս աացուք ամենասուրբ Երրորդութեսւն յաւիսւեան եւ յաւիսւենից յալիաեանս:

Р

ՅՈՎՀԱՆՆՈԻ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ ՄԵԿՆՈԻԹԻԻՆ Ի ՎԵՐԱՅ ԱՐԱՐՉՈԻԹԵԱՆ' ԱՍԱՑԵԱԼ ՍԿԻԶԲՆ ՍԿԶԲԱՆՑ

Եթէ' սկզբսւնէ արար Աստռւած զերկինս եւ զ ե ր կ ի ր »**. ընդ երկինս ե լ յաոսւջ եւ ապա' դերկիր. նաիւ «լյարկն ել ապա' զյաաակն, գի ոչ եթէ ընդ հարկսւ- ւորակւսն կարգսւլք է Աստուած, թէ մսւրդկսււրէն հիմ՜ն դնիցէ ու կարգ ըստ կարգի շինիցէ, եւ ապա գյարկն ի վերայ դնիցէ. վասն այնորիկ' զերկինս, եւ ապա զերկիր;

« Եւ երկիր աներեւոյթ եւ անպատրաստ, եւ իյաւար ի վերայ ա նդնդոց»^.«Ա ն եր եւո յթ » վասն այնորիկ ասէ, զի խաւարն ծածկեսղ ունէր, ե լ «անպատ

րաստ» ունելովն յսւնդիմ՜անէ գայնոսիկ, որք ինքնակաց ասեն զարշիւարհս: Ընդէ՞ր «զերկինս» ասաց ես լոեսւց եւ կագմուած զերկիր կարդալ պատմեաց, դի զերկինս կատարեալ գոյա ցոյց, որպէսգի գիտասցես, թէ մեծ տարր է երկինք, եւ սքանչաս- ցիս ընդ Արսւրչին Աստուածութեանն: Եւ զերկինս ընդէ՞ր ոչ գոյա ցոյց կատարել առժամ՛այն, կարող էր եւ զերկինս նոյնպէս կատարել, ա յլ զի մսւրմինք մ՜եր եւ կերակուրք եւ գգեստք ի նմսւնէն են ե լ գերեզմ՛անք ի նմ՜անէ: Վասն այնորիկ աո փոքր փոքր կադմուսւծով յաւրինեաց:

«Ե ւ Հոգին Աստռւծոյ շրջէր ի վերայ ջրոց»20.Յայսմ՜ վայրի, զի ծսւնիցես դջրոյն լինելոլթիւն եւ գիւաւարն գործեալ Հոգւոյն

Սրբոյ շարժող ե լ կենդանական, յորոց զկենդանիսն կատարէր աոնել ի վերայ շրջելով;

«Ե լ ասաց Աստռւած. Եղիցի լո յս , եւ եղել լո յս » 2է.Յերեւեալ լուսոյն հսղածեցալ (սալարն:« ծ ւ ետես Աստուած, գի բարի է » 22.Միթէ* մ՛արդկային մտսււք է Աստուած, զի նախ կատարիցէ զարուեստն եւ ապա

գովեսցի, թէ' «բարի է » , ո չ, ա յլ զիջանել ըստ ւքերում՜ լսելութեան: Եւ մ՛իլս եւս գովէ զարարածս Արարիչն, դի դու մ՛ի' իշխեսցես հակառակ Արարչին ասել:

18 Ծննդ. Ա 1:

19 Ծննդ. Ա 2:

20 Ծննւյ. Ա 2:

21 Ծննդ. Ա 3:

22 Ծննդ. Ա 4:

154 Զ-1՝ ՀԱԿՈԲ ՔՅՈՍԱՅԱՆ 1997

« ծ ւ մեկնեաց Աստուած ի մէջ չուսոյն եւ ի մէջ խաւարիՕ. եւ կոչեաց Աստուած զլոյսն տիւ եւ զխաւարն կոչեաց գիշեր»2*. Կոչեաց անուանս, դի վասն այնորիկ ծանիցես դիւրսւքանչիւր գործ:

« ծ ւ եղեւ երեկոյ»2*. վաիւ6ան լուսոյն «երեկոյ» կոչի:« Ե ւ ե ղ ե ւ վ ա ղ ո ր դ ե ա ն » .

Այն վախնան գիշհրոյն է : Աոսււօտ անուանեաց ե լ ապա' ողջ սւլբ, (լի մի' ոք կարծիցե զերեկոյն լինել աւր կատարեալ եւ սկիզբն միլս սււուրն: Ա յլ երկոքեան լքիաբանեալ նախ աիւն եւ ապա գիշերն: Եւ վախնան գիշհրոյն կատարումն է աւուրն: Վասն այնորիկ ասէ «ե ր ե կ ո յ» նախ լուսոյ աւոլրն ե լ «վա ղորդեա ն» գիշհրոյն, ապա՝ «աւր մ ի »:

« ծ ւ ասաց Աստուած. Եղիցի հաստատութիւն ի մէջ ջրոցդ մեկԸեալ ի մէջ ջրոցդ

եւ ջուրցդ: Եւ եղեւ այնպէս»25-Ոմանք ասեն «դհա ստ ա տ ութիւնն» թէ ա րդելք ա լդ ինչ ժողովհալ եւ

հասաատեալ կամ' շուբ մածեալ եւ միացեալ կամ ա յլ ինչ բնոլթիլն: Ա յլ ես ասեմ, թէ երամանալն Աստուծոյ յո չն չէ եղել եւ եաստատութեան ինչ պէտս սւնշրպե- տութիւն շրպհտեսւց դշուրսն զկեսն ի ներքին եւ դկեսն ի վերոյ, ըստ իլրում հաստատուն գաւրութհսւն: Իսկ անունս իւր բարձրհալ կրեաց հւ կոչեաց «հաստատութիւն» երկին:

« ծ ւ ժողովս ջրոցն կոչեաց ծով» 26-Տա յս երկրորդ երկինս, որ հրեւիսս մ եզ , երկայն երկակին հւ մի դայս, որ

երհւիսս մեզ:« ծ ւ ասաց Աստուած. ժողովեսցին ջուրք, որ ի ներքոյ երկԸից ի ժողով մի. եւ

երեւեսցի ցա մա ք»*1.Հրամսւյհաց ջուրցն ժողովել «ի ժողով մ ի » , դի ցամաքն երեւեսցի, որ ջուրքն

ծածկեալ էին, այսպէս խաւարին փարատեալ, որպէսդի լոյսն երեւեսցի:« ծ ւ կոչեաց Աստուած զցամաքն երկիր եւ զժողով ջրոցն' ծովж28.Որպէս դլոյսն «տ ի ւ» կոչեաց հւ դխաւարն' «գ ի շեր »:« ծ ւ ասաց Աստուած. Բղխեսցէ երկիր ղրանջՓր խոտпд սերմանել սերմ ըստ

ազգի եւ ըստ նմանութեան, եւ փայտ պտղաբեր, որ ունի յինքեան պտուղ: Ասաց ել ե ղ ե ւ » 2^:

Որպէս գիտասցհս, թէ ոչ ի շանից պտուղք, ա յլ յԱ ստուծոյ պարգհւհսցի:« ծ ւ ե ղ ե լ երեկոյ եւ եղեւ վաղորդեան. աւր երկրորդ: Եւ ասաց Աստուած.

Եղիցին լուսաւորք ի հաստատութեանն երկնիу » 3®.

23 Ծննդ. Ա 4-5:

2 4 Ծ ն ն դ . Ա 5:

2 5 Ծ ն ն դ . Ա 6:

26 Ծննդ. Ա 10:

27 Ծննդ. Ա 9:

28 Ծննդ. Ա 10:

2 9 Ծ ն ն դ . Ա 11:

3 0 Ծ ն ն դ . Ա 8:

1997 ՀԱՏՎԱԾՆեՐ Ս- ՀՈՎՀԱՆ ПиЧЬРЬГЦЪК.. Զ-Ա 155

Երեկ էլերկիր զարդարեսւց դալարաւք եւ ծադկսււք ես երկու մեծա մեծ լուսաւորաւք:

« ծ ւ արար Աստուած երկու լուսաւորս, զմ եծ լուսաւորԸ մեծ յիշխ անութլին տոլըՕջեաՕ եւ զլուսաւորՕ փոքր' յիշխաՕութիւՕ գիշերл /» 31.

Տեսանես. զմեծն եւ զփոքրն, զաոսւջինն եւ վերջինն, որպէս մեծ ե ե լ աոաջին արեգակն քան գլոլսին, սւյսպէս աիւն յաոաջ է քան դգիշեր:

« Եւ եդ զնոսա Աստուած ի հաստատութիւՕ երկՕից լուսատու լինեւ երկրի»3-.Ոչ եթէ րեւեոեաց, ա յլ հրամայեսւց նոցա ընդ երեսս երկրի եւ ընդ յսւտակս

աարերց շրջել: Նաեւ զԱդսւմայ ասէ. «Ե դ զնոսա ի դրախտին փափկութեսւն»-^. ոչ եթէ րեւեոեաց, ա յլ հրամայեսւց լինել ի դրախտին եւ շրջել ընդ յատակս նորա:

« Եւ եղել երեկոյ եւ եղել վաղորդեան. աւր չորրորդ: Եւ ասաց Աստուած. Հանցեն ջուրք զեռունս ի շունչ կենդանեաց, եւ թռչունս թեւա ւորս: Եւ արար Աստուած կետս մեծա մեծս: Եւ ալրհնեաց զնոսա Աստուած եւ ասէ. Անեցէք եւ բա զմա ցա րուք» ^ .

Աւրհնութիւն նոցա անելն եւ բազլքանալն Միայն է, զի շնչաւորք միայն էին:« ծ ւ եղել երեկոյ եւ եղել վաղորդեան. աւր հինգերորդ: Եւ արար Աստուած

զգազանս երկրի ըստ ազգի եւ զանասունս ըստ ազգի» 35.Արդ, ո"լր են այնոքիկ, որ ասեն թէ յինչ պէտք եղեն գազանք, զի են րազումք ի

գազանաց եւ ի սոդնոց, զոր աոեալ բժշկեսւց, կազմեն յա ոոդջոլթիլն մարմնոց Նաեւ փայտք բազումք են անպտուդք, ա յլ ի պէտս մերում բնակութեան

բուսան, որով տունս եւ յարկս շինեսցեն եւ ի մարդկան պէտս գերեզմանաց:« ծ ւ ասաց Աստուած. Արասցոլք մարդ ըստ պատկերի մ եր ում եւ ըստ

նմանութեան, եւ իշխեսցէ նա ձկանց ծովու»36.Ել հրաշալի բանք են, զոր յաոաջագոյն ասացի, թէ' «Եդիցի լո յս » ել «եդիցին ի

հաստատութիւն», հւ «ժողովեսցեն ջուրք», եւ «եդիցին լուսաւորք»: Իսկ այսալր ասէ. «Ա րասցոլք մա րդ»: Ցայտ է , թէ ընդ Որդւոյ եւ ընդ Հոգւո յ խաւսէր: Եւ ոչ ասաց արարիցես կամ' արասցես դու կամ' արասցէ նա, զի մի' ցուցանիցեն զոմն խոնարեագոյն յԵրրորդոլթենէն: Եւ ոչ ասաց, թէ՝ ըստ պատկերաց մերոց, դի մի' ա յլ եւ ա յլ պատկերք կարծիցեն: Արասցոլք աւգնական: Իսկ ըստ պատկերին էական, զի թէպէտ ե լ երեք անձինք են կատարեալ, ա յլ միապատկերք են, ըստ իշխանութեանն, ըստ բնութեան: Եւ ընդէ՞ր նախ զարարաձս ե լ ապա զմարդն հստեդծ Աստուած. զի իբրհւ թագաւորի նախ յաւրինեաց զպատրաստութիւն եւ ապա ի ներքս գալ թագաւորին: Եթէ՝ «իշխեսցէ նա ձկանց ծ ո վ ո լ» : Ընդ չեդելոցն իբրել ընդ եդելոց խաւսի, զի խորհելն միայն Աստուծոյ գործ է կատարեալ:

31 Ծննդ. Ա 16:

32 Ծննդ. Ա 17:

33 Ծննդ. Ա 17:

34 Ծննդ. Ա 19-22:

35 Ծննդ. Ա 23-24:

36 Ծննդ. Ա 26:

156 Զ-է <ИЧПР ՔՅՈ11եՅԱՆ 1997

«Ե ւ արար Աստուած զմարդն ի պատկեր Իւր. արու ե լ էգ արար զնոսա: Եւ ասէ.Անեցէք եւ բազմացարուք. եւ լցէք զերկիր»37-

Որպէս ընդ չեղհլոցն ասէր իշխեսցեն, նոյպէս արու եւ էգ արար գնոսա Աստուած եւ ասէ. 2եւ ածեալ դկին ի մէշ հաւասար աոն ալրհնոլթեան գնա կացոյց ասելով. «Անեցէք եւ բազմացարուք եւ լցէք դերկիր եւ իշխեցէք ձկանց ծովու»: «Ա 6եցէք»-ն եւ «բազմացարուք » - ն ի վերայ ամենայն կենդանեաց ասացաւ. իսկ «տ իրել»-ն եւ «իշխ ել»-ն ի վերայ աոն եւ կնոշ յատուկ:

« ծ ւ ասաց Աստուած. Ահաւադիկ ետու ձեզ զամենայն բանջար խոտոյ ձեզ լիցի ի կերակուր եւ ամենայն գազանացդ»36.

Ոչ վայրապար ինչ յիշեաց դգազանս. դի իրրեւ տեսանիցէ մարդն զգադանս ել ծանիցէ դինքն թագաւոր յա մենա յնի. հոգս լիցի նմա. թէ որպէս կերակրիցէ

դգադանսն:« ծ ւ ետես Աստուած զամենայն, զոր արար, ել ահա բարի էին յո յժ » 39.Ոչ միայն «բա րի» ասաց, այլ թէ’ « յո յժ » բարի:« ծ ւ եղեւ երեկո յ եւ եղել վաղորդեան. աւր վեցերորդ: Ել կատար հաց Աստուած

զգործս իւր, եւ եանգեաւ յա ւուրն եւբներորդի յա մենա յն գործոց Ի ւրոց: Եւ աւրենեաց Աստուած աւրն եւթներոյւդ»40.

Տի*նչ իցէ «հա նգչելն» Աստուծոյ. յա ոնելոյ դարարածս դադարեաց, ա յլ ոչ եթէ մարդկաւրեն ինչ հանգեաւ: Զի՞նչ է , դի մարգարեն ասէ, թէ' «Հանգեաւ Աստուած յաւուրն եւթներորդի»41, եւ Ալետարանն ասէ, թէ' «Հա յր իմ մինչել ցա յժմ գործէ, եւ ես գործեմ»42 յա ոնելոյ դարարածս: Եւ յո չն չէ ի գոյս ածելով հանգեաւ: Իսկ նախախնամութեամբ կա եւ ունի մինչեւ ցայժմ դարարածս հաստատուն եւ մի ըստ միոչէ կաոաւարէ աւրինաւոբ կսւրգսւլք: Եւ եթէ ոչ այսպէս' զի՞ա րդ կային

արարածքս:«Ա յս է գիր արարածոց երկնից եւ երկրի»43 եւ որ ի կարգին է, զի չեւ էր

տեղացեալ Տեսան Աստուծոյ ի վերայ երկրի, յա յտ աոնէ զբանս, թէ յո չնչէ ի գոյ եկն ամենայն երամանալն Աստուծոյ: Ա յլ ոչ որպէս հերձուածողքն ասեն, թէ նիւթ եղեւ պատնսւո: Տի մինչեւ ծագեաց արեւ եւ մինչեւ տեղեալ անձրեւ եւ եղել բանշարք խոտոց, եւ ամենայն բոյսք ծաոոց եւ մարդ չէր որ գործէր զերկիր, ա յլ' հրամանն Աստուծոյ:

« ծ ւ ստեղծ Տէր Աստուած զմարդն յերկրէ»44.Ոմանք կարծէին որպէս մարդկապէս ձեոաւք ստեղծեալ զմարդն. ա յլ ոչ եթէ

Աստուած մարմին ունի կամ ձեոս կամ աւդապատ կերպարանս կամ երկայնութիւն կամ կարնութիլն կամ ոտն կամ սւյլ ինչ մսւրդկսււրէն կամ խաւսեսցի բերանով կամ

37 Ծննդ. Ա 27:

38 Ծննդ. Ա 29:

39 Ծննդ. Ա 31:

40 Ծննդ. Р 2:

41 Անդ:

4 2 Յ ո վ հ . Ե 17:

43 Ծննդ. Р 4:

44 Ծննդ. Р 7:

1997 Հ Ա Տ վ Ա Ծ ա * II. Հ Ո Ղ Հ Ա Ն ա ւԿեՐեՐԱ ՆԻ... Օ -է 157

քննհսցի ի ւքտաց ոլրոլք, եւ բովանդսւկեսցի: Կարի ամբաբտաւսւնոլթիւն է ել հսւյհոյութիւն ասել գԱստուծոյ բնութենէն այսպիսի իրս: Ա յլ յորժսւմ լսիցես, թէ ստեղծ Աստուած կամ արար ի նմսւ աստուածավայելչութիւնաբաբ, թէ գսււրութիւն հանապազ որպէս Ինքն գիտէ աստուածապէս ածէ յոչէից ի զիտոլթիւն:

« ծ ւ փչեաց յերեսս նորա շունչ կենդանի» 4Տ.Ել յաղագս փչմանն իմաց, թէ որպէս մարմինն յո չնչէ արար, նոյնպէս հւ գոգիս

մեր արար, հւ կազմեաց գնա բանաւոր, որ ե լ միացոյց ընդ մարմնոյն, որ ի հողոյ: Ընդէ՞ր ոգին պատուական է ինչ. նախ զմարմինն եստեղծ զփոքրն ել զկաբաւտն ել ապա' զեոգին' գմեծն, որ բարձեալ կրէ զմարմին: Զի որպէս արարածք աո ի պէտս մա բմնոյ յսւոաջ եղեն, նոյնպէս եւ մարմին աո ի պէտս ոգւոյն յսւոաջ ստեղծաւ: Քան զպատուականագոյն ընդէ՜ր ոչ ի պատուական նիլթոյ արար զմա բդն, ա յլ' ի հոդոյ. զի պատկերաւ պատուեաց զմարդն: Եւ զնիւթ մարմնոցն ի եողոյ ստեղծ, զի եթէ եոգիովն եպարտասցի' հողովն շիջսւնհսցի:

Ընդ երկրոբդեաց Մովսէս զլինելոլթիլն մա րդոյն. յաոաջսւգոյն զլինելի ասաց ե լ զտիրելն ամենայնի, իսկ ա յժմ գնիւթն ի եողոյ յայտնեաց:

« ծ ւ տնկեաց Աստուած զդրախտն յե դ ե մ ընդ արեւեչս»46.Աստուածվայելչութիւն, որ ի նմա զտնկելն, այսինքն է' երամայեաց բուսանել

ծառոց, որ յերկրի: Ոչ վայրապար ինչ յիշեսւց զանուն տեղւոյն' «ը նդ արեւելս», զի յանդիմանեսցէ զհերձուածողսն, որք իմանալի ասեն զդրախտն եւ ոչ' յերկրի, զի թէ այնչափ մաբդկաւրէն ասաց Մովսէս ել նոքա մոլորին' զի ՞նչ աոնէին, թէ աստուածվայելչաբար էր ասացեալ: Ել եդ անդ զմարդն, զոր ստեղծ, ոչ էաո ե լ եղ, ա յլ հրամայեաց լինել ի դրախտին: Տե՛ս զպատիւն մ ա րդո յն , զի արտաքոյ դրախտին եստեղծ եւ ի դրախտն եմոյծ:

« ծ ւ բուսո յց եւս Տէր Աստուած յերկրէ զամենայն ծաո գեղեցիկ տեսանելոյ ել քաղցր ի կերակուր»4՜1.

Ւբրեւ ած գնա ի դրախտն, ապա ե լ ա յլ պատուիրանս տալ նմա առաջի նորա հրամայեաց լինել ծաոոցն, որ էին զուարթք ե լ գհղհցիկք քան զսւոաջին:

« ծ ւ ծառն կենաց ի մէջ դրախտին, ե լ զծաոն գիլոոլթեան' գիտել զբարին եւ զչա րն» 4ք*.

Ծառաւք հրաման դնէր, թէ Արարիչ կա իւր եւ արարածոցն:« ծ ւ գետ ելանէր յեդեմա , ոոոգանէր զդրախտն»49.Ցայտնապէս ցուցանէ, թէ գետք էին հւ ծաոք եւ ջուրք էին Տշմարիտ հւ գոյաւոր

ել ոչ, որպէս մոլորեալք կարծեն, իմանալի ասելովն, թէ չէր դրախտն նշմարիտ:« Եւ աո Տէր Աստուած զմա րդն, զոր ստ եղծ եւ եդ զնա ի դրախտին

փ ա փ կութեա ն»^.

45 Ծննդ. Р 7:

46 Ծննդ. Р 8:

47 Ծննդ. Р 9:

48 Ծննդ. Р 9:

49 Ծննդ. Р 10:

50 Ծննդ. Р 15:

158 Զ-է <ЦЧЛР ՔՅՈՍեՑԱՆ 1997

Ցսււելու «զփափկութեանն». զի ցուցցե զաոաւել զհանգիստն գործել գնա ել պահել: Ել եդ ի սիրտ նորա զհոգս պահպանութեան դրախտին իրրեւ դրոսանս ինչ աոանց վշտի ես աշխատութեան: Տի գաւքենայն չարոսթիւն դատարկութիւնն ուսուցանէ' հրսւմայէ պահել գպատուիրանսն եւ հնադանդել Արարչին. որ զայնչափ րարութիւնս նւքա շնորհեաց:

« ծ ւ պատուիրեսւց Տէր Աստուծ Ադամա եւ ասէ. Ցամենայն ձառոց, որ են ի դրախտիդ ուտելով կերիցես. բա յց ի պտղոյ ծա ոոյն. որ ի մ էջ դրախտին է. մի '

ուտ իցէք»51.Ոչ եթէ կարգեաց կամ հրամաեաց, ա յլ թէ պատուիրեաց որպէս սիրելւոյ: Տես'

որպէս մեծարանս արար մա րդոյն, գի իրրեւ սեղան ամենալի դդրախտն պարգեւեաց նմա, բա յց ի պտղոյ ծա ոոյն: Որպէս տէր ոք, որ գծաոա իլր մեծ պատուով պատուեսցէ եւ զամենայն բարութիւն տան իւրոյ տացէ ի ձեոս նորա, բա յց միայն զըմպելոյն իւրոյ պատուիրեսցէ չգողանալ, ՜զի ա յլ իւր երեւեսցի պատիւ տէրութեան իւրոյ: Նոյնպէս եւ Աստուած դնէ դպատոլիրանն, զի այնոլ աոաւել ի պատիւ հանիցէ զնա:

« ծ ւ ասաց Աստուած. Ոչ է բարիոք մա րդոյդ միա յն լինել, արասցոլք դմա ա ւգնա կա ն»^.

Ըստ դմա, զի ա յլ արարածք ոչ էին նման մարդոյն:« ծ ւ արար Աստուած զա մենա յն գազանս վայրի ե լ ած զնոսա աո Ադամ՝

տեսանել' զինչ կոչեսցէ զանուանս նոցա»-՞3.Տե՞ս զաոաւել պատիւ մարդոյն, զի գործակից ինքեան արար գնա Աստուած ել

զիւր արարեալսն աոսւչի նորա ածէր, զի զանուանսն դնիցէ, զի իշխեսցի նման Աստուծոյ ի վերա նոցա:

« ծ ւ կոչեաց Ադամ անուանս ամենայն անասնոց ե լ գազանաց ե լ սողնոց ել թ ո չն ո ց »54.

Արդ, մի' ոք յանդգնեսցի ասել, թէ ոչ գիտէր մարդն յաոաշ քան զնաշակելն ի պտղոյն զբարի կամ զչար՝ զիա՞րդ իմացաւ զբարս անասնոց, եւ ոչ հանդարտացն գազանս կոչեաց եւ անհանդարտիցն' անասունս, ըստ իւրաքանչիլր բարոլցն եդ զանասունսն, զի մարգարեական շնորհս աոնէր ի ձեոն փչմանն Աստուծոյ, որով քննող զեղեալն յի լրմ է գիտաց:

« ծ ւ եարկ Տէր Աստուած թմբրուրիւն ի վերա Ադամա եւ ննջեաց, եւ աո մի ի կողից նորա եւ շինեաց զնա կ ի ն »^ .

Ել ոչ ասաց, եթէ ստեղծ, այլ' «շինեա ց», զի ստեղծանելն ի հողոյ է : Մի ի կողէ եաո եւ շինեաց ի նմանութիւն կնոշ բնոլթիւն: Եւ վասն հոգւոյն ոչ ասէ որպէս Ա դա մա յն, թէ փչհաց կենդանական մա րմնոյն ե լ հոգի կենդանական կատարելութեամբ էր գործիլ ի բնութենէ ոգւոյն:

51 Ծննդ. Р 16:52 Ծննդ. Р 18:53 Ծննդ. Р 19:54 Ծննդ. Р 20:55 Ծննդ. Р 21:

1997 ՀԱՏՎԱԾՆեՐ и. ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿեԲեՐԱՆԻ... Զ-Ա 159

« ծ ւ զնա աո Ադամ: Եւ ասէ Ադամ. Այս ոսկր ի յոսկերաց իմոց եւ մարմին ի մարմնոյ ի մ ո յ» 5®.

« Ա յս » ա յժմ եղեւ ասէ, զի կին յաոնէ եւ ի կողէ հասսւատեցալ: Այսուհետել ոչ այսպէս. երկոցունց յաոնէ ես ի կնոջէ ծնսւնիլ:

« Վասն այսորիկ թողցէ այր զհայր եւ զմայր իւր, եւ երթիցէ զեեսւ կնոջ ի լր ո յ, եւ եղիցին երկոքին ի մարմին մ ի »57.

Ուստի գիտես դու ա յր, եթէ հայր եւ մայր եւ կին եւ որդիք լինելոց են, զի չես տեղեակ ամոլսնոլթեան, գի սւմուսնոլթիլն յետ պատուիրանազսւնցութեան եմուտ յսւյնմ վ ա յր : Իրրել զհրեշտակս շրշէին ի մէջ դրախտին, ոչ ցանկութեանց աշխարհիս եւ ոչ այլ ումեք ծսւոսւեին:

« ծ ւ էին երկոՌան մերկանդամ' Ադամ եւ կին իւր ե լ ոչ ա մա չէին»^.Տի ի վերուստ լուսովն զարդարեալ էին, եւ աներեւոյթք էին մսւրմինք նոցա:« ծ ւ աւձն էր իմա ստնա գո յն քան զամենայն գազանս, որ ի վերա երկրի արար

Աստուած» 59.Չար նախանձոլ լցեալ թշնամին հնարէր ընկենուլ զմա րդն ի լուսհդէն

գգեստիցն ու յաստուսւծային փաոացն, որ վասն իւր հպարտոլթեանն յերկնից յե ր - կիր կործանեցաւ: Գտեալ իմաստնագոյն զաւձն քան զամենայն գազանս եւ գանա- սունս' գործակից ինքեան արար գնա ի տկարագոյն կողմն մատչէր աո կին: Ոմանք ասեն, եթէ խաւսեցաւ աւձն եւ ոմանք, թէ' ո չ: Իսկ ես այսպէս ասեմ, թէ խրատն ե լ միտքն եւ Տարտարախաւսութիւն սատանայի էր եւ բերանն' աւձին, գի անմարմին մարմնաւորովն խաւսէր: Թայց լինէր ներելովն Աստուծոյ եւ ոչ կամալքն:

« ծ ւ ասէ աւձն ցկինն, թ է վասնզի ասաց Աստուած յա մ ե ն ա յն ծա ոոցդ ուտ իցէք» 60

Տե'ս զչար մեքենաւորութիւն չարին, զոր Աստուած չէր ասացեալ, զա յն Աստուծոյ բանիւ ասէր. զի խաւսեսցի կինն ընդ նմա: Եւ են միտքն այս, զի շրջիք ի մէջ դրախտիդ, կարող էք աստուածանալ, բա յց Աստուած ոչ կամի զձհզ հաւասար ինքեան լինել: Աստուծոյ երախտիսն աներախտիս վարկանէր եւ գինքն րարեխորհ նոցա ցուցանէր: Ա րդ, ցանկացեալ աստուածանալոյ նայեցաւ ի ծաոն կինն « ե լ ետես, զի բարի էր ծաոն ի կերակուր եւ եանոյ աչաց հ ա յելո յ եւ գեղեցիկ տ եսա նելւոյ»® *: Միթէ* յաոաջ գոյն ոչ տեսանէր զծա ռն. ա յո, տեսանէր, բա յց յաոաջ քան զխ որեոլրդ չարին ոչ էր նմա գեղեցիկ տ եսա նելլոյ ծա ոն, զի պատուական էր նմա Աստուծոյ պատուիրանն քան զամենայն գեղեցկոլթիւնս: Իսկ յորժսւմ գցանկութիւն չարին ի սիրտն եւ ի միտքն իւր տնկեաց, ապա գեղեցիկ նմա երեւեցալ ծաոն:

56 Ծննդ. Р 23:

57 Ծննդ. Р 24:

58 Ծննդ. Р 25:

59 Ծննդ. Գ 1:

60 Ծննդ. Գ 1:

61 Ծննդ. Գ 6:

1бо Զ-[- ՀԱԿՈԲ ՔՅՈՍեՅԱՆ 1997

« Եւ եաո ի պտղոյ նորա. նկեր եւ Խո առն իւրում ընդ իւր : Եւ կերան ե լ բացան

զ « 4 » ^ ունէր պ - ւ ղ ն . զի եբաց զաչս նոցա ոչ վասն մարմնոյ աչացն ասե. ա յլ' վասն մտաւոր զգա յութեա նց. զի յորժա մ անցին օաաաուիոանաւն, կերան ի ծսւոոյն հւ մերկացան դփ ա ոսնդոր դգեցեսղ Էին ապա տհսհն գինքեանս մերկ, ամաւթալիցս: թացան մաաց աչքն, հւ տերհւապատ լինեին: Զոր աւրինակ պատուհասեալ երբեմն Հագար ի ՍաոայԷ. ել աո դմանուկն յաղագս ւ|տանգի ծսւրսււմանն ի փախչելն, տարաւ ընկեց աո ծաոովն, եւ ապա եբաց. ասէ. Տեր զաչս նորա. եւ ետես դջուրն, զի յաոաջն ոչ էին ի բաց ա չքն* ֊ • Զիա՞րդ գնայր. յա յտ է. թէ յաղագս մտաւոր զգայութեանցն ասէր:

Ընդէ՞ր ծաո գիտութեան բարւոյ եւ չարի կոչի, ոմանք ասեն, թէ դգիտութիւն նա շնորեեաց նոցա. որ չէ իմանալի ա յս: Ոչ թէ դգիտութիւն նա շնորհեաց նոցա. այլ նովաւ եղեւ պատուիրանադանցութիւն եւ յա յնմ հետե' մեղացն գիտութիւն, ե'ւ ամաւթն. հ'ւ մերկութիւն: Զոր աւրինակ հայրապետն Արրահամ պանդխտացաւ յերկիրն Քանանու, փորհաց ջրհոր, հւ ի բազում հակաոակութհնէ բնակչացն, որ եղեւ. անուանեցին Ջրհոր երդման, դի ի ձեոն նորա եղել երդումն: Դարձեալ ցիսահակ հւ եղեւ թշնամութիւն. եւ անուանեցին թշնամանաց ջրհոր: Դարձեալ այլ ոմն փորձեաց եւ ոչ ինչ ոք ասաց: Եւ անուանեցին զնա Ընդարձակութեան վայրս պատաեեալ, երբեմն Բանակի Աստուծոյ անուանեցին գնա: Բանս այսպիսի աւրինակաւք: Ել ծառն ոչ եթէ գիտութիւն էր մա րդոյն, ա յլ զի ի ձեոն նորա պատահհաց գիտութիւն, եւ կոչեցաւ Ծաո. գիտութեան:

« ծ ւ Լուան զձայն գնալոյ Տեաոն Աստուծոյ ի մէջ դրախտին»6*.Զի՞նչ խաւսիս, ո՜վ մարգարէ. Աստուած գնա՞ կամ շարժի* մարդկալրէն. ոչ

գնա եւ ոչ շարժի. Քաւ լիցի: Ա յլ գգա յութիւն իմն ետ այսպէս նոցա՝ իմանալ դոտնաձայնն, դի յանդիմանեսցէ դսխալանս նոցա մանալանդ, դի յապաշխա- րութիւն ածիցէ դնոսա: Եւ նոցա գգացհալ1* դմերձ գոլն2* Աստուծոյ, ի փախուստ դաոնային ընդ երեկսն: Վասն այսորիկ ասէ «ը նդ հրեկս», դի ոչ յապաղեաց Տէր դխնամակալութիւնն Իւր, ա յլ փութացաւ վաղվաղակի բժշկել դվերս թշնամւոյն, դի այնպէս յանդգնհցաւ թշնամին ի միջնորդաւ նարտարախաւսոլթեամբ աւձին, դի հւ մի աւր ոչ ետ վայելեալ ի փափկութհան դրախտին: Վւսսն այնորիկ գրհալ է դժամս աւուրն, թէ' «ը նդ հրեկս», դի եւ ագանել անգամ ոչ ետ մարդոյն յա յն մ գեղեցիկ աւթեւանին:

Ել կոչեաց Աստուած դԱ դա մ ե լ անուանեաց անուն նորա, դի տա համարձակութիւն բանալ դբեբան իւր եւ շարժել դլեդուն ի խոստովանութիւն:

«/7ւ*թ ե ս », ասէ: Մեծ փսւոսււք դարդաբեցի դքեդ հւ ի վերա ամենայնի տէր ե լ իշխան կացուցի դքհդ: Արդ. «ո ՞ւր ե ս », ուստի պատահհաց քեդ մերկանալ ի փաոացն հւ ուստի՞ եղեւ քեդ գգայութիւն մերկութեանդ:

62 Ծննդ. Գ 6-7:

63 Տե'ս Ծննդ. ԻԱ 19:

64 Ծննդ. Գ 8:

1 սգացեալ:

2 * գոյն:

1997 ՀԱՏվԱԾՆեՐ и. ՀՈՎՀԱՆ ПиЧЬРЬГШ,К.. Զ ֊է 1б1

« Եւ ասէ. զՁ ա յն Քո չուա եւ երկեա, քանզի մերկ էի եւ թա գեա : Եւ ասէ Աստուած. Ո՜վ պատմեաց քեզ, թ է մերկ ես, բ ա յց եթէ ի ծա ոոյն , յո ր մ է պատուիրեցի Ռ զ » ^ .

Դուռն Ьршд նորա խոսւոովանութեան: Իսկ նա ասէ. «Կինս, զոր եսալր ցիս, սա հա ինձ ծսւոոյ անդի եւ կերա: Եւ ասէ Աստուած ցկինն. Զի՞նչ գործեցեր զա յդ»66. Լուար' զինչ ասէ այրն քո. ի քեզ ընկեց զպատնսւոս վնասոլդ:

« ծ ւ ասէ կինն. Աւձն խաբեաց զիս ե լ կերա» ет.Որպէս այրն զկինն արար պատնաոս, նոյնպէս եւ կինն' զաւձն: Եւ ոչ ասաց, եթէ

աւձն ետ, ա յլ եթէ' «խ ա բեա ց». յա յտ սւոնէ, եթէ սատանա երապուրանացն միայն եղել պատնսւո.: Եւ ոչ հարցսւնէր Աստուած աւձին, որպէս ընդ Ադամա եւ ընդ կնոջն, ա յլ ասէ.

« Փոխանակ, զի արարեր դու զա յդ, անիծեալ լիջիր դու յա մենա յն անասնոց»**®. Թուի ինձ մարդասիրելն Աստուծոյ աո մարդն, զի եարցուածից յսւոնէն սկսալ

ե լ ի կնոջէն եւ զպատուհասն ի յա ւձէն: Ընդէ՞ր. զի գործն սատանայի էր գործելով աւձին: Ընդէ՞ր զաւձն անէծ. զոր ալրինակ հայր ոք գթած տեսեալ սպանեալ զորդին իւր, սւոեալ զսուրն, որով սպանումն եղ ել, ե լ բա զում մասունս կոտորէ, սոյնպէս ե լ Աստուած արար:

Տի «/ւ վերա լանջաց ել յորովա յնի քո գնա սցես»^.Զի անէծքն ոչ երեւէին մարդկային աչացն, վասն այնորիկ զմարմինն պաւոժեց

եւ ընկեց յոտիցն եւ արար սողուն, զի ամենհքեան տեսցեն զպսւտիժն պատուհասին: « Ի վերա լանջացն» ասէ,՛ զի ի խաւսքն յանդգնեցալ ընդ իշխանին արարածոց: Ընդէ՞ր զորովայն անէծ. քանզի ի նմա կայր սիրտն, որով իմացաւ զչարն:

« ծ ւ հող կերիցես, ասէ, զամենայն աւուրս կենաց քոց» 7®.վա սնզի կերակրով խաբեաց' որպէս սատանա հպարտացաւ եւ ցանկացալ

աստուածանալ, ե լ անկաւ յերկնից ե լ ի պատուոյ փառացն զրկեցաւ: Նոյնպէս եւ աւձն անկաւ յոտիցն եւ ի կերակրոցն, եւ հղել սողուն եւ հողակեր:

« ծ ւ եդից թշնամութիլն ի մէշ քո եւ ի մէշ ծերում եւ ի կնոջ քո եւ ի մէշ զաւակի քո եւ ի մէշ զաւակի դորսւ»^Հ

Փոխանակ, զի խորհրդակից եղեր աւձին, յա յս մ հետե թշնամութիւն եղել ե լ եղիցի ի մէջ ձերում մինչեւ ցյալիտեանս:

« ծ ւ ցկինն ասէ. Բազմացուցանելով բա զմա ցոլցից զտ րտ մութիւն քո եւ զեեծութիւն քո, տրտմութեամբ ծնցիս որդիս» 72

65 Ծննդ. Գ 10-11:

66 Ծննդ. Գ 12-13:

67 Ծննդ. Գ 13:

68 Ծննդ. Գ 14:

69 Անդ:

70 Անդ:

71 Ծննդ. Գ 15:

72 Ծննդ. Գ 16:

1 6 2 Զ - է <ЦЧПР ՔՅՈՍեՅԱՆ 1997

Ջի յաաոջագոյն կինն խաբեցաւ, վասն այնորիկ յաոաջագոյն պատուհասեցաւ: Ել ասէ- Կամեի զքհդ աոանց ցաւոցն հւ աշխատութեանց լինել' դու լուար աւձին եւ արհամաբհեցեր զպասալիրան ն Ի մ : Արդ. բազմասցի հեծոլթիլն քո. ե լ տրտմոլ- թիւն քո. հւ ծնցես որդիս. Ьъ աււ այր քո դարձ քո. ե լ նա տիրիցէ քեզ: Ես. ասե. զուգապատիւ աոնդ ստեղծի քեղ' դու կամեցար գերա գոյն լինել քան զա յրդ, յաոաջագոյն ուտելովն. եւ աււ այր քո դարձ քո. ե լ նա տիրիցե քեզ:

« ծ ւ ցԱդամ ասէ. Փոխանակ, զի Լուար ձայնի կնոջդ եւ կերար ի ձաոոյն, յո ր մ է պատուիրեցի քեզ անտի միայն չուտել, անիծեաչ լիցի երկիր ի գործս քո»13.

Տես անես զմաբդասիրութիւնն Աստուծոյ, որ ցաւձն ասէր. «Անիծեալ լիջիր». ել ցԱդամա ասէ. «Անիծեալ լիցի երկիր ի գործս քո, փուշ եւ տատասկսՅ* րուսցի քեզ»: Ես կամէի զքեզ աոանց հոգւոց եւ ցնորից եւ աշխատոլթեսւն լինել, իսկ դու թողեր զամենայն ծստս, զոր ետու քեզ եւ յորմէ պատուիրեցի քեզ չուտել, կերար: Արդ, զամենայն ծաււոցդ արտաքս ելցես եւ երկիր անիծեալ լիցի ի գործս քո:

« Հող էիր եւ ի հող իջցքւս»74.Հաւասար երեշտակաց էիր եւ աստուածանալ իւորհեցար: Ա րդ, ծանիր

զրնութիւն քո, թէ ի եողոյ էիր եւ ի հող դարձցիս:« Ցորում աւուր ուտիցէք, ասէ, մահու մեոանիցիք»75.Ընդէ՞ր ոչ մեոսւն, յորժա մ կերան: Թէպէտ ե լ մարմնով ոչ մեոան, սակայն

հոգւով վախնանեալ էին: Մահապարտի, յորժա մ մահու հրաման ելանէ, եւ յետ այնորիկ ի բանտ արկանիցէն, ընդ մեոեալսն համարեալ իցէ:

« Եւ կոչեաց Ադամ զանռւն կնոջ ի ւր ո յ Կեանք, զի նա է մայր ամենայն կենդանեաց» 76.

Դու ես, ասէ, սկիզբն եւ արմատ կենդանութեան աշխարհի:« ծ ւ արար Աստռւած Ադամա եւ կնոջ նորա հանդերձս մաշկեղէնս ե լ զգեցոյց

նոցա»՜17.Զի յիշեսցեն հանապազ զանկանելն իւրեանց, որով ի լուսեղէն փաոացն

մերկացան: Հերձուածողքն ասեն, մաշկ զմարմինն ասաց, թէ յաոաջ ոչ էին մսւրմինք' զիա՞րդ կերան ի ծաոոյն կամ զի՞նչ նիւթ ի եողոյ ստեղծմանն:

« ծ ւ ասաց Աստուած. Ահա Ադամ եղեւ իբրեւ զմի ի մէնջ գիտեք զբարի ել զչար. գռւցէ ձգիցէ զձեռն եւ առնուցու ի ծա ոոյն կենաց կերիցէ ե լ կեցցէ յաւիտեան» 7®.

Զայս հեգնելով4* ասէ, թէ Ադամ, կամեցա՞ր աստուածանալ, ահաւադիկ աստուածացար: Եւ զինչ կամիս կարող ես առնել, գուցէ եւ անմահասցիս: «Ի բրեւ

73 Ծննդ. Գ 17: 3 * տատաչս:

74 Ծննդ. Գ 19:

75 Ծննդ. Գ 17:

76 Ծննդ. Գ 20:

77 Ծննդ. Գ 21:

78 Ծննդ. Գ 22:

4 եենգնելով:

1 9 9 7 ՀԱՏՎԱԾՆեՐ Ս. ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿեԲեՐԱՆԻ... Զ - է 1 6 3

զմի ի Մ էնշ». զայս ասելով զհրիս անձինս կատարեալս Սուրբ Երրորդութեանն յայա արար:

« ծ ւ եեան դԱդամ ե լ բնա կեցոյց յաՕդիմսւն դրախտին փափկուրեան'»'1'*.Յանդիմսւն դրախտին բնսւկեցոյց թերելս զղջսւսցին եւ ապաշխարեսցեն ե լ

խնդրեսցեն զհսւնգիստն, յորմէ արտաքս անկան: Նոյնպէս եւ ա յժմ զդարձեսւլսն ի մեղաց արտաքս յե կ ե ղ եցւո յն կացոլցանեւքք մ ի ն չեւ ծսւնիցեն զզրկ ոլմ ն ի բանսարկուէն, եւ ի ճեռն ապսւշխարութեան արժանսւսցին ի ւքիւս անգամ յեկեղեցին մտանել եւ փրկական խորերդոյն հաղորդ գտանել:

« ծ ւ հրամաեաց քրռվբէիցն բոցեղէն սրովն շրջանակի պահել գնանապարհս ձաոոյն կենաց» 8®.

Հրաման ետ պահպանութեսւմր պահել, զի թէպէտ եւ կամիցին յա նդգնել, եւ' մեղանչել կարասցեն, որպէս զաոսւշինն, որ գայս սքանչելիս արար աո նոսա:

Նմա փսւ՜ոք եւ պատի՜ւ ա յժմ եւ հանապազ եւ յաւիտեանս. ամէն:

Գ

6 ՈՎՀԱՆՆՈՒ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ ԱՍԱՑԵԱԼ Ի ՎԵՑԱԻՐԵԱ ԳՐՈՅ ՄԵԿՆՈԻԹԵՆԷ

« ծ ւ էին երկռքեան մերկ եւ ոչ ա մա չէին»^.Եկայք, ո՜վ սիրելիք եւ ահսէք աստ մեծասքանչ հւ զարմանալի կեանս. որպէս

յերկինս այսպէս յերկրի բնակեալ էին, եւ ի մարմնի զանմարմնոց կեանս կէին: Ոչ յարկի եւ ոչ ձեղուան պէտք էին, ոչ հանդերձի եւ ոչ ա յլ ինչ հոգոց, զի ոչ ընդ վայր եւ անպակաս: Եւ զհրեշտակական մ եզ Գիրք պատմեն, ա յլ զի զհետ ելանելոյն ի փաոացն գիտասցուք, թէ որչափ բարոլթիլնս կորուսաք, զոր Աստուած մ եզ ձրի շնորհեաց եւ պարգեւեաց եւ զգեցոյց փաոաւք:

« ծ ւ աւձն էր իմաստնագոյն քան զա մենա յն»^.Տեսանէք զդիւին զքէն նախանձուն հւ զբազմահնար մեքենայսն, քանզի ետես

զ մ եծ պատիւ մա րդոյն յԱ րա րչէն իւր մ է: Եւ ոչ ին չ ընդհատ լեալ էր ի հրեշտակային կենացն: Որպէս Դսւլիթ ասէ. «Սակալ ինչ խոնարհ արարեր գնա քան զհրեշտակս Ք ո » 83: Եւ այս սակալ լեալ յհտ անցման մեղանացն եղեւ, քանզի զհետ ստունգանութեան բարրաոեցաւ զա յս երանելին Դաւիթ, իսկ յաոսւջ քան զա յն իրրեւ զհրեշտակ յերկրի շրջէր: Եւ չար նախանձու լցեալ թշնամին կենաց մերոց, որ վասն չար հպարստւթհան եւ ձախողակի մտացն ի յերկնից բարձրութենէ ի վա յր անկանէր, բա զում մեքենա յիլք ջանայր յԱ ստ ուծոյ յալգնականութենէն զմարդն ի բաց դարձուսցէ:

79 Ծննդ. Գ 24:

80 Անդ:

81 Ծննդ. Р 25:

82 Ծննդ. Գ 1:

83 Սաղմ. Ը 6:

1 б 4 .а -1 т <ЦЧПР Ք9ՈՍե8ԱՆ 1997

« ծ ւ ասցէ աւձին ցկինն. Զ ի" է. ղի ասաց Աստուած. թ է յա մենա յն ծաոոց. որք իցեն ի ներքո դրախտի, այդ մի ' ուտիցէք»*4-

Տեսանե՞ս զնենգութիւն չար դիւին. ասաց կնոշն, զոր ոչ Էր ասացհսւլ Աստուծոյ, եւ նորա ասացեալ նմա. զոր լուեալն Էր: Զի՞նչ գործեցեր, ո՜վ կին դու լուեալ յաւձէն, զոր ոչ լուար յԱ ստ ուծոյ. զի՞արդ ոչ իմացար վաղվաղակի, եթէ ոչ է միաբան Աստուծոյ բանիցն բանք աւձին, եւ սաստեալ ի վերա նորա. եթէ' Ի բաց կաց յինէն խաբիչ եւ չար դ ե ւ85. զի Տէրն մեր եւ Արարիչն զա մենա յն իշխանութիւն ետ մեզ, եւ ոչ արգել զմեզ ի ծաոոց դրախտիս, բայց միայն ի միոյն: Ել այն մեգ յաւգուտ, զի նորա իշխանութիւն եւ հրաման աո մ եզ կատարեսցի հւ մեր իշխանութիւն հւ հրամանն' ի վերա ամենայն արարածոցս:

« ծ ւ ասէ աւձն. ոչ եթէ մահու մեոանիցիք» 86.Այսպէս կազմէ ամենայն թշնամի զմհքենայս ե լ կարի մեծամեծս ե լ աոաւել

բարձրութիւնս խոստանա, եւ յսւյնժամ զարկուցեալ, քսւրսււէժ աոնէ ե լ ի դժոխս խորխորատից ընկհնու գլսողսն:

« ծ ւ ետես կինն, եթէ քաղցր է պտուղ ծաոոյն» 87.Զի՞նչ արարեր, ո՜վ կին դ ո ւ. ոչ միայն քեզ սատակման պսւտնաո. եղեր, ա յլ'

ամենայն բնութեան ազգիս, քանզի զԱստուծոյ պատուիրհալս անցեալ կոխեցեր եւ թշնամանհցեր զեդհալ հրաման նորա: Ե լ այնչափ յանդգնհցար, եւ ոչ բաւական համարեցար քեզ զամենայն կերակուր, ա յլ զոր Տէրն քո ոչ հրամայեաց քեզ ուտել, անտի իշխեցեր ուտել, եւ հաւատարմագոյն համարեցեր զբանս աւձին քան ղրանս Արարչին քո: Տեսանե՞ս կերակուր, որ զմահ միջնորդեսւց: Տեսանե՞ս նաշակ, որ ի դրախտէդ արտաքսհցոյց զնաշակողսն: Եւ արդ, մի' ոք, որ մի անգամ միտ ունիցի զիմաստս փայտին, մեղադրութիւն ասել ճաշակալին: Որպէս թագաւոր ոք, որ պատուեր տացէ դռնապանին՝ չտալ թ ո յլ յիշխանացն մտանհլ ի սենեակ թագաւորին, եթէ ոչ ինքն երամայիցէ հւ կամ մեծ ինչ խորհուրդ նմա միայնում յա յտ նեսցէ: Իսկ նա ելեալ հրաաարակիցէ զխորհուրդ թագաւորին ում հւ ինքն կամեսցի: Ասա ինձ, ո ՞չ կրեսցէ այնպիսին պատիժս պատուհասի դատաստանաց, որ զհրամանս թագաւորին արհամարհհաց: Այսպիսի իմն եղեւ աո Ադամ, զամենայն տունկսն եւ պտուղսն ետ նմա ի վայելումն Աստուած. զաղբիւրս ել զդրախտին, զարհգակն հւ զլուսին եւ զաստհղս, հւ միայն ի միում փայտէ հրամայեաց զգուշանալ' աո ի ցուցակ տէրունական հրամանին եւ պատոլէր հնազանդութեան կալ Արարչին: Իսկ սա հւ ոչ այնչափ պարգեւաւք յագեալ եւ ոչ զիշխանութիւն նոխութեան իւրոյ պատուեալ, ա յլ անալրինին հւ թշնա մւոյն արդարութեան լուաւ, եւ մերձեցաւ անհնազանդութիւն: Եւ եղեւ Ադամ անդրէն մահկանացու, իշխան դրախտին մերկ ի նորին բնակութենէ: Որ ընդ նանապարհս արդարութեան գնայր, եղեւ ուրախարար դիւաց: Որ Հոգւովն Սրբով էր լցեալ, այսուն չարաւքն լցաւ: Որ անդստին մարգարէութեամբ էր պատուեալ, եւ ոչ զինքն նանաչէր, թէ որպիսի ոք էր: Իբրեւ վերացաւ յանցեաւ յանցաւորոլթիլն մահաբեր:

8 4 Ծ ն ն դ . Գ 2 - 3 :

85 Տե՞ս Մաթ. Դ 10:

8 6 Ծ ն ն դ . Գ 5:

8 7 Ծ ն ն դ . Գ 6 :

19 9 7 __________ՀԱՏՎԱԾՆհՐ II- ՀՈՎ<Щ, Ո1)4նՐեՐԱՆՒ-. Զ -Ա 1 ճ 5

Եւ տեսնալ Ադամա եւ Եւայի, թէ մերկ իցեն, ի ձեոն անհնադանդութեան ծանեան «լմերկոլթիւնս իլրեա նց: Ցորժամ դաստուածայսււրինեալ պատմունսւն անմսւ- հոլթեան էին գգեցեալ, «լմերկոլթիլն իլրեանց ոչ տեսանէին: Իսկ յորժա մ եկն յա նցա ւորութիւն ե լ վերացաւ՜ գործն անհնադանդութեան, յա յն ժ ա մ տեսին դաոականս իւրեանց: Եւ ապա դի՞նչ.

« ԼուաՕ, ասէ, զձայն գԸսւլոյ Տեսւոն Աստուծոյ ի դրախտի անդ ընդ երեկս»86.Հատաւ համարձակութեան պսւտնսւոն յերասսւց Ամենակալին: Այսպիսիք են, որ

ի մեղս գաոածին, զի եթէ որպէս շնա յցէ ոք կամ պոոնկեսցի եւ ելանիցէ ի դրաց պոոնկոցին, որ գմեղսն գործեաց, ե լ տեսանիցէ գմարդիկք խալսեսցին դխալսս իլրեանց, եւ նա համարիցի, եթէ յա ղա գսւ* իւր ինչ խաւսք նոցա կատարեցալ, խորշի եւ ամա չէ : Այսպիսի իմն եղեւ Ադամա ե լ Եւայի: Քանզի բա զում անգամ գնալով Աստուծոյ ի դրախտին, եւ ոչ ուրեք խորշեցան կամ ամաչեցին, ա յլ յորժամ գործ մեղացն կատարեցաւ ե լ յա նցա ւորութիւն, յա յնժա մ թագչէին յերեսա ց Ամենակալին, որ տեսանէ զամենայն, եւ համարեցին աւգտել ինչ: Ա յլ ընդունայն եկաց ի նոցանէ իմաստութիւն ա յն: վասն որոյ ոչ ինչ ունէին պատասխանի տալոյ, եւ ոչ համարձակութիւն աո ծածկագէտն: Իսկ ինքն' «Ո ր քննէ գսիրտս ե լ դերկա մունս»89, ասէ ցԱդամ.

«Ո ՜ւր ե ս »90.Պատնաո պատասխանի տալոյ նոցա. «Ո ՞ւր ես»:«Լ ո ւա յ զձայն գնալոյ Ք ո յ ի դրախտին» 91.

Տեսանե՞ս զմեղացն զամաւթ, տեսանե՞ս զյանցանացն զյաոականս, տեսանե*ս զդատախազն ի ներքուստ լեալ Ա դա մա յ, ե լ ամրաստան ո լն ե լո վ գնորա աւետարանալն յԱ ստ ուծոյ:

« ծ ւ ասաց Աստուած. Ո“ պատմելսց քեզ, թ է մերկ ե ս »92.Տիս թողեր' զՍտեղծիչս քո ե լ աո թշնամի՛՛ն չոգար, թողեր զիս' զգոյա ցոլցիչս

քո եւ խափեփայի՞ն հնազանդեցար, գի մ պատոլիրանն թողեր ե լ բանսարկուի՞՛ն եղեր խորհրդակից:

« ծ ւ ասէ Ադամ. Կինս, զոր ետուր ընդ իս, սա ետ ինձ ի ծա ոոյ անտի ե լ կ եր ի »93.

Ո՜վ պատնաո, որ իրաւունս ոչ ունի, ո՜վ պատասխանի, որ ոչ ալգտեցոլցանէ զմեղանչականն, ո՜ բարբառ դատապարտութեան, որ ոչ փրկէ գդատապարտեալն: Տկինդ ետու քեզ աւգնական եւ ոչ’ հրամանատու, համաբնակ ե լ ո չ’ տիկին, համակամ եւ ո չ ' տիրուհի, լծակից եւ ո չ ' իշխանուհի, ընդ ձեոա մբ եւ ոչ' բարձրագոյն, խոնարհել քեզ ե լ ոչ' իշխել: Ուստի որպէս թշնամւոյն հաւանեցար ել ստուգնեցեր' ընկալ այսուհետեւ կատարելապէս գանէծս, զոր ոչ կարասցէ շարժել

88 Ծննդ. Գ 8:

յաղաքս:

89 Սաղմ, է 10:

90 Ծննդ. Գ 9:

91 Ծննդ. Գ 10:

92 Ծննդ. Գ 11:

93 Ծննդ. Գ 12:

1 6 6 Զ - է ՀԱԿՈԲ ՔՅՈՍեՅԱՆ 1997

զերկսւ յնութիւն յաւիտեանիս, զոր ոչ ոք կարասցէ անցանել զսահմանալք. որ զմաբմին զգեցեսղ իցե եւ հկեալ յաշխարհս դկաւոարածն անցանել ոչ կարեն: Նայեաց Ա դա մ, քանդի լուար ձայնի կնոջ քո ե լ կերար ի ծա ոոյն , որմէ պասաւիրեցի անտի եւհթ չուտել: Ո՜վ անիծիցս այսորիկ, որ երեւելեացս դողումն հարկանէ: Ո՜վ ահեղ բարբսւոոյն, զոր անրաւ յաւիտեանք շարժել ոչ կարացին: Ո՜վ րանիցն, յորմէ թագաւորք եւ իշխանք մեծամեծք եւ տնանկք սարսին ե լ երկնչին:

« ծ ւ եեան Տկւ Աստուած զԱդամ եւ զկին նորա ի դրախտէն»9*.Զի մի' ոք ի մարմնազգեսսփցնշ* եւ որ թսւնձրոլթիւն մարմնոյ ունին դգեցեալ

մտանիցեն ընդ դուոնն: Եւ բանն տերունական արդիւն եղել յաւիտենական, եւ վնիոս այս՝ զմահ յաշիյարհս: է ւ թագաւորք ի ձայնէս յա յսմա նէ զարհուրին, իշխանք դողան եւ մեծատունք սարսեն եւ աղքատք իրրեւ պարտոլցն իմն ակն

ունին մահու:Զի՞նչ արդհաւք գործեցեր, Ադամ, արտաքոյ դրախտին հւ բրելով հանդերձ

աբտասուաւք գործէր հեծեծանաւք քրտամբք հոսելով, ամենեւին ի տսւպոյ ջերմութեան արեգական տապացեալ եւ գիշերային սաոնամանեաւք սսւոուցեալ, հւ ի լա լոյն ոչ դադարէր: Գիտացեալ՝ յորպիսի փափկութեանցն աւտարացաւ ել հաոաչէր ի խորոց սրտէ, բանս տրտմականս խաւսէր բերան նորա եւ ընդդէմ եդեմա յ զաչս ամբաբձեալ եւ զգլուխ ն շաբժելովՅ յա յս կոյս եւ յա յն կոյս աւաղապէս աշխարէր եւ անմխիթար սգով, ձայնիլ մեծաւ գոչէր ասելով. Որքա՜ն ի քո բարութեանցդ աւաարացա, ո՜վ ամենապայծաո. դրախտ, որքա՜ն Ուրախութեամբ զեղոյր հոգի իմ տեսանել զգեղեցկութիւն քո, որքա՜ն ցանկութեամբ վա յելէի ի ներքոյ քո նստելով: Զիա*րդ ուրախանայի ի բուրմանէ ծաղկանց քոց, զիա*րդ կայր աոաշի իմ անաշխատ սեղանն, զիա ՞րդ բղխ էր ինձ խաոնելին միշտ ուրախութիւն: Զիա՞րդ փայլէր աոաշի աչաց իմոց լո յս հրաշափառ: Զիա՞րդ հեշտացուցանէին երգք հրեշտակացն: Ամենայն արարածք իրրեւ թագաւորի ինձ երկիր պագանէին4*: Ամենայն գազանացն ահաւոր կարգեցա: Ամենայն թոչնոց, որոց կամէի, հրաման տայի: Ամենայն եղականքս իբրեւ զՏէր տեսանէին զիս, աւտարանամ ի նոցանէ: Իբրեւ յանցաւոր յարտասսւհմանեցա ի փրկութհնէ քումմէ: Որոշեցա յուրախութենէ քումմէ, որպէս աւրինազանց: Փոխեցա ի րնակութենէ քումմէ, որպէս փախստական: Զ ի ՞նչ արդեալք յա ոա շ՝ լա ցից, զզրկ ո՞ւմ ն ի գեղեցկութենէդ քումմէ եթէ" զանսպաո ուրախոլթենէն զանհոգական զկեանսն. եթէ* զանհատ զփաոսն, զաւտարութի՞ւն հրեշտակացն եթէ* զթագաւորութեան վերարկումնն, զվա յելչութիւ"ն տնկոց քոց եթ է* զլուսոյ քո զաննուազութիւն, զահաւոր պայծաոութի՜ւնս եթէ* զմերկութիւնս, զոր ունիմ, զաոականացս զամա՞լթ եթէ* զնախատինս հրեշտակաց, զանհնազանդութիւն գազանա՞ց եթէ* զանասնոյ րնութիւնս, զԱստուծոյ բարեկամութի*ւն եթէ" զհոգւոյն աւտարութիւն եթէ* զհանապազորդ տրտմոլթիւնս: Որպիսի" սգով կոծեցա յց: Որպիսի' ողբումն ո ղ բա ցի ց: Որպիսի" հեծութ իւնս վեր ա ոա քեցից: Զորպ իսի" երկունս

94 Ծննդ. Գ 23:

ւ ք ա ր մ ՜ ն ա ս գ ե ս տ ի ց ն :

3 շարզելով:

4 պաքանէին:

1997 ՀԱՏվԱԾՆեՐ Ս. ՀՈՎ.ՀԱՆ ՈՍԿեԲեՐԱՆԻ... Զ-Ա 167

դսւդարեցուցից. զքի՞րտն երհսսւցս եթ է՞ զփշոց զբո ւս ո ւմ ն , եթ է՞ զփշոց զբո ւս ո ւմ ն , եթ է* զերկիր զսւնէծս: Ոչ հանդարտեմ տրտմութեսւնցն, ոչհսւնդուրժեմ փափկութեան քում* ընդդէւք նստելով տհսանելով զքհզ: Աւտար եղէ յաշխսւրհաց5* քոց, աւտսւր եղէ ի րնակութհնէ քումմէ, աւտար' ի մշտնշենաւոր վա յհլչութենէդ քում մէ: Ա յլ ոչ եւս դփափկութիւն քո տեսանհմ՜, ա յլ ո չ եւս երանութեանց քոց քաղցրանամ, ա յլ ո չ եւս տեսլեաւքր քո յա գեցա յց: Ամ՛ենայն ինչ սնոտի եղեւ, անցին իրրեւ զերա զ: Ամենեքհսւնքն կորեան յա չա ց իւքոց իրրեւ զչեղեա լք: Կսւրիցե՞ս դու գոնեայ աղաչել զՍտհղծիչ քո, ո՜վ ամենապսւյծաո դրախտ, թերեւս ոչ բաժանեցսւյց ի քէն, խոնարեեցոյ զտունկս քո եւ անկիր սւոսւշի մսւրդասիրին, եւ հնչմսւմբ տերեւաւք քո գոչեաճ* զաւրութեաւքր, քանզի փաոաւոր եղեր երամանալ անեղին, հոտ փնոյշ եղեր երամ՛անալ Արարչին, քանզի համսւր- ձակութիւն իրրեւ զտունկ Աստուծոյ, զի կացցես մնսւսցես րացեալ սիրհլւոյս զքեզ: Ահաւասիկ բերան իմ վաստակեցաւ յաղաղակելոյ. ահաւասիկ կոկորդ իմ լոոլթ- եամր կապտեցաւ, իրրեւ անձնապաստան գտալ տեսլհամր: Իրրեւ թշուաոակսւն մհրկացեալ հմ, իրրեւ անաւրէն արտասահմանեցա, իրրհւ երկրածին մատնեցա երկրի: Ուստի ստհղծա, ի նոյն դաոնամ հւ ոչ եւս տհսանեմ զքհզ եւ ոչ զգեղհցկութիւն քո:

Ապա դարձեալ ի կինն կոյս զնախատինս զգսւցեալ ե լ դաոնացեալ հոգլով գո չէր ա սելով. Ը ն դ է՞ր զա նմա հութիւնս իմ հնձհցհր, ըն դէ՞ր զրարձրս խոնարհհցուցեր, ընդէ՞ր զամենիշխանս մուրացիկ արարերն, ընդէ՞ր զթադաւորս աշխարհի ծաոայս կացուցհր, ընդէ՞ր զլուսաւոր զաչս խաւարեցուցհր, ընդէ՞ր զպատմունան, զոր ոչ նիւթէր, մերկա ցուցեր, ըն դէ՞ր ընդ պատիւն իմ նախանձեցար, ընդէ՞ր զաոաշին գեղեցկոլթիւն իմ թխացուցեր, ընդէ՞ր անուն քեզ Կհսւնս կոչեցի եւ դու մահ եղեր ինձ, ընդէ՞ր ի հրեշտակաց աւտարացուցեր զիս, ընդէ՞ր ի թագաւորութենէն ընկեցեր զիս հւ ի ծաղրս աղքատութեան իշուցեր, ընդէ՞ր զակսւնշն իմ խլացուցեր, որ զաստուածայինս հանապազ լսէր:

Ո՞չ հսւնդուրժեմ անիծիցն. յաոաշ քան զմիաւորութիւն զարձակումն ի ք էն խ նդրեմ, յա ոա շ քան զգիրկս արկանելոյ զրաժանումն ո ւզ ե մ , յա ոա շ քան զլծակցութիւն ի բաց կալ ի քէն աղաչեմ:

Ե՞րբ ցորեան ատոք հնձեցից, ե՞րբ արարեալ ալիւր հաց պատրաստեցից, եւ, նստեալ անհոգութհամբ, նովաւ յա գեցա յց, հ՞րբ առանց հեծութեան ննշհցից, ե՞րբ ի մարմնոյ իմ ոյ ի բաց ընկեցից զտերեւ թզհնոյն, ե՞րբ զաոականս մարմնոյս ծածկեցից, ե՞րբ ագուցից զոտս իմ աո. ի չխոցոտել փշոցն բուսելոյ Աստուծոյ երամանալ, ե ՞ր բ ծա ծկոյթ արարեալ մաքրել զքիրտն երեսաց ի մ ո ց , զոր միշնորդհցեր ինձ զանմտութենէդ:

Ո՜վ կին, դու ա յժմ անարատ նստելով զլեալ թշնամութիւնս ոչ տեսանես, ա յլ յորժա մ ծնցիս որդիս, յա յնժա մ վնիո դատաստանին քեզ ծա գեսցի, յորժա մ հանդհրձեալ է մանուկն յորովա յնէ քումմէ հլանհլ, յա յնժա մ յիշեսցես զբանս իմ եւ յա յնժա մ միանգամայն վնիոն ի քեզ ծաղկեսցի, յորժա մ պաշարեսցեն գքեզ ցալքն յա յնժա մ զԱստուծոյ անէծսն յիշեսցես:

168 Զ-է ՀԱԿՈԲ ՔՅՈՍեՑԱՆ 1997

Ջայս հւ սոցա նման ասէր Ադամ աո լծակցին թախծեսղ անձամբ: Այսպիսի բանիլք հիսւցուցանէր դԵւսւ, դսււր հանապազ, ե լ անփարատհլի ձայնին թսւխծեալ7* անձամբ գոչէր8* զա յս ամենայն ասելով դտրտմութիւնս եւ ասաուածաոաք բսւրկութիւն բազում աշխսւտութեամբ կատարել:

Լուա յք զստ եղ ծո ւմ ն Ա դա մա , ո ՜վ որդեա կք, ա ւծա նեա յք զպսւտիլ իշխանութեսւն նորա, լուայք զնորա պարգեւսն, որ ինչ տուաւ նմա յԱ ստ ուծոյ: ՏեսԷք եւ ընդ յանցանացն զորոշումն, լուայք ի նմանէ եւ զանփարատելի սուգն, տեսեք գնա ընդդէմ դրախտին նստելով զգացեալ ե լ կոծեալ: Կացուսցուք մինչեւ ցայս վա յր զբանս ի Քրիստոս Ցիսուս ի Տեր մեր, որում փա՜ոք յալիտեանս յաւիտենից. ամեն:

Դ

ՅՈՎՀԱՆՆՈԻ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ ՅԱՂԱԳՍ ԵԿԵՂԵՑԻՈՅ Ի ԺՈՂՈՎՈՑ ԳՐՈՅ

8ետ բա զում ժամսւնակաց աո մա յրս մեր դարձեալ վերստին եկաք աո ցանկալիս եւ աո բաղձալիս ամենեցուն սուրբ եկեղեցիս, աո մա յրս մեր ել հկեղեցեաց ամենեցուն: Մայր է մեծ եկեղեցին, բա յց սա եւ նորա ե մա յր ոչ միա յն, զի աւուրբք երիցագոյն ե, ա յլ դի հւ յաոաքելական ձեոացն հիմնեցաւ: Յաղագս այսորիկ յոլովա կի կործանելով յոգնակի կանգնեցաւ: Եւ աւերեալ յաղագս անուանն Քրիստոսի, դարձեալ ուղղեցաւ դսւլրոլթեամբ նորին, քանզի ոչ առաքելական ձեոքն եւեթ հիմնեցին զսա, ա յլ եւ Տեր աոաքելոցն պատուեաց դԱա նոր հրաշափաոագոյն երամանալ պարսպի ալրինակաւ: Զի ոչ այսպես ի փայտս ել ի քարինս շինեաց դպարիսպս, ե լ ո չ փոսս արտաքոյ շուրշ գործեաց ե լ խաչս ցըցեաց եւ աշտարակս կանգնեաց: է լ այնպես զսա ամրացոյց. ա յլ երկուս բանս միայն սոսկս խաւսեցաւ: Եւ այնոքիլք բաւական եղել նմա փոխանակ պարսպի ել աշտարակի հւ փոսոյ ե լ ամենայն սւմրութեան: Եւ ո՞ր բանք իցեն այնոքիկ, որ այսքան ունին դալրութիլնս. «Ի վերայ վիմիդ այգորի}! շինեցից զեկեղեցի Ի մ , ել դրունք դժոխոց մի' զաւրասցին աո նա »95: Ա յս պարիսպ, ա յյյ պատնեշ, այս միութիւն. ա յս նաւահանգիստ ե լ ապաւեն: Դու ինձ աստանալր, դի պարսպին անվթարութիւն տես, դի ոչ ասաց, թէ մարդկան դրժանք միայն չհերքեսցեն գնա, ա յլ եւ՝ ո չ նոյն ինքն մեքենայք դժոխոց: «Դ րունք դժոխոց, ասէ, ո չ պարտեսցեն Գնա»: Եւ գի ՞նչ իցէ արդեոք «դրունք դժո խ ո ց». թուի ինձ, եթե անյայտ է ասացեալն: Ուսցուք' դինչ է դուրք քաղաքիս եւ այնպես գիտասցուք, դի դուոն դժոխոց քաղաք իցէ իրինաքս (*) նանապարհ, որ ի քաղաքս ածե, ապա ուրեմն' ել դուոն դժոխոց է վտանգ, որ ի դժոխս տանի: Եւ գոր ասեն այսպիսի է [...]ւ* այսպիսիք տագնապք ի ստոբել պատաոհսցին ե լ անկցին, որպէս ի նոյն ի դժոխս

8* գոչեր:

^ Մատթ. ԺՏ 18:

մեկ ршп. անընթեռնելի:

1997 ՀԱՏՀԱԾՆեՐ I). ՀՈվՀԱՆ ՈՍԿհԲեՐԱՆԻ... Զ - է 169

ընկենուլ: Անյողդողդելի կայցե, մնսւսցէ եկեղեցի եւ կարող էր ոչ զփորձ առնել դժնդսւկութեանցն նմա: Եւ ընդէ՜ր. արդ ես ներեաց. գի մեծսւգոյն է քան արգելոլ զփորձութիլն թոդացուցանել, գալ ի զփորձութհանցն եւ ոչ մնալ, դժնդակսւն ինչ չարչարանս ածել ի վերայ եկեղեցւոյ, գի ընարելագոյն գնա գործիցէ, ներեաց գալ փորձութեսւնցն, քանզի նեղութիւն զհսւմբհրոլթիւն գործէ96, իսկ հսւմբերոլթիւն' գհանոլթիւն, գի զսւլրութիլն իլր յոլով կամակարոլթեամբն ցուցանէ ի նոցունց իսկ Դրացն մահու յոլովակի յափշւոակեաց գնա: Վասն այնորիկ ե լ սղեկոծոլթեանցն անսա լինել, եւ ընկղմիլ նալին ոչ անսա: Այսպէս ե լ ընդ նաւուղղին զարմանամք ոչ յորժսւմ աոանց մրրկաց նաւիցէ, եւ ոչ յորժսւմ յետուստ կողմանէ ունելով զհողմնն ապրհցուցսւնէ գնաւն: Ա յլ, յորժա մ ի ստահակել ծովուն, եւ յալեացն ամբոխել, եւ ձմեբա յնւոյն մրրկել գարուեստն բռնութեսւն հողմոյն հակառակ կարգիցէ եւ ի միշոցէ ձմեբայնւոյն յափշտակիցէ գնաւն:

Նոյնպէս եւ Քրիստոս արար իբրեւ գնալ ի ծովոլ զեկեղեցի աշխարհի նաւելով բերեալ եթող ոչ հթող գսղեկոծութիւնսն, ա յլ յափշտակեաց ի մրրկացն ոչ նստոյց գծովս, ա յլ ա մրացոյց գնա լն: Եւ յա ռնհլ ա մենայն ուստէք րագմաց իբրեւ սւլեկոծութեանց գայրացհլոց մարտնչելով ընդ նմա ա յսոյն չարոլթեսւն իբրել դժնդա կ հ ո ղ մ ո յ, ե լ ա մենա յն ոլստ էք ա մբոխ ելով ձ մ ե բա յն ւո յն բա դում խաղսւղութիւն եկեղեցւոյ արար: Եւ հրաշալի այն է , զի ոչ միա յն ձմեռն ոչ ընկղմեաց զնա ւն, ա յլ եւ մեղկեա ց եւս գձմեոնն նաւն, քանզի հալածանքն Գյոլովակի ոչ միայն չընկղմեցին զեկեղեցի, ա յլ ե լ լքան հւս յեկեղ եցւո յ: Զիա՜րդ ե լ որո՜վ ալրինակաւ եւ ուստի . Ի հրամանէն յա յնմա նէ, զոր ասացն. «Դ րունք դժոխոց մի հերքեսցեն ն մ ա »: Որքան աշխատեցան հհթանոսք, դի զբանս զայս լուծցեն, գի անտիրական արասցեն զհրամանն, եւ ոչ կարացին լուծանել, վասնզի Աստուծոյ էր հրամանն: Եւ զոր ալրինակ աշտարակ յա դա մա նդեա յ2* քարանց հաստատեալ եւ երկաթով ստուարաւ պատեալ, պատերագմողքն ամենայն ուստէք մարտնչելով ոչ զշինուածն յողդողդեն ե լ ոչ գյարմարութիւն լուծանհն, ա յլ ի բաց գնան' աշտարակին ոչ ինչ վնասելով, եւ ոչ ինչ չար ա ռնելով, ա յլ զիւրեանց զալրութիւն ի վայր կործանեն: Նոյնպէս ե լ բանն այն աշտարակն իմն բարձր ի մէշ աշխարհի պարսպեցալ ամրութեամբ: Հհթանոսք ամենայն ուստէք մարտնչեին ընդ նմա գաւրագոյն երեւեցոլցին ե լ, յիլրեանց ուժռյն լքանելով, այնպէս սատակեցան: Զի՜նչ ոչ հնտրեցին հակառակ հրամանիս այսորիկ. գունդս պատրաստեցին, գէնս շարժեցին, թագաւորք զինեալք լինէին, ամբոխս ի վերայ յսւոնէր, քաղաքք զայրանային ե լ դատալորք բարկանային, ամենայն տանջանաց տեսակ իմացհալ լինէր: Բայց սակայն հիմունք եկեղեցւոյ ոչ սասանէին:

96 Հմմտ. Ցակոթ. Ա 2-3: 2 * Ջեո.. յանդաւքանդեայ:

170 Զ-է Պ(’ՈՖ- Ս՚ԻՇեԼ ՀԱՆ ԱՍԲՐՈՒԿ 1997

ՊՐՈՖ. ՄԻՇԵԼ ՎԱՆ ԷՍԲՐՈՒԿ (ՄՅՈՒՆԽԵՆ)

Բ ՅՈ Ւ Զ Ա Ն Դ Ի Ա ՅԻ ՀԱ ՅԿԱԿԱՆ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը ՍԿՍԱԾ

ՀՈ ՒՍՏԻՆԻԱ ՆՈՍ Բ -Ի Ց Մ Ի Ն Չ Ե Վ ԱԵՎՈՆ Գ*

6 8 9 - 7 1 7 թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ գ ր ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը բ ա վ ա կ ա ն մ ե ծ ա ց ե լ է :

Դ ա ր ա շ՛ր ջա ն ի Հ ա յ մ ա տ ե ն ա գ ր ո ւ թ յա ն բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ կ ա տ ա ր վ ա ծ տ ա ր բ ե ր Հ ե տ ա զ ո

տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի չ ն ո ր Հ ի վ Հ ա ն գ ե լ ե ն ք ա յս գ ա ր ա չ ր շ ա ն ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ ա վ ա ն դ ա կ ա ն

պ ա տ կ ե ր ա ց ո ւ մ ն ե ր ի ց փ ո ք ր - է ն չ տ ա ր բ ե ր վ ո ղ ե զ ր ա Հ ա ն գ մ ա ն : Ա ռ ա լ ի ն Հ ե ր թ ի ն մ ե զ

Հ ե տ ա ք ր ք ր ո ւ մ է , թ ե կ ա յս ե ր կ ո ղ մ ի ց ա ղ ա վ ա ղ մ ա ն ե ն թ ա ր կ վ ա ծ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն

շ ա ր ժ ա ռ ի թ ն ե ր ն ա ր դ յո ՛ ՜ ք ա ն կ ա խ ե ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ վ ա ր դ ա պ ե տ ո ւ թ յա ն Հ ա ր ց ե ր ի ց :

Ե ր կ ր ո ր դ ' կ ա ր ծ ո ւ մ ե ն ք , ո ր գ տ ե լ ե ն ք Լ և ո ն Գ - ի պ ա տ կ ե ր ա մ ա ր տ ք ա ղ ա ք ա կ ա

ն ո ւ թ յ ա ն ն ա ռ ն չ վ ո ղ մ ի Հ ա յկ ա կ ա ն ս կ զ բ ն ա ղ բ յ ո ւ ր , ո ր ը չ ի ը ն դ գ ր կ վ ե լ ո ՛ չ Հ ա ն ս

Գ ե ո ր գ Թ յո ւ մ ե լ ի 1 9 9 2 թ - Հ ր ա պ ա ր ա կ ա ծ ս կ զ բ ն ա ղ բ յո ւ ր ն ե ր ի մ ե ծ ժ ո ղ ո վ ա ծ ո յո ւ մ ^ ,

ո ՛չ 1 9 8 6 թ - Ս պ ո լե տ ո յի ը ն թ ե ր ց ո ւ մ ն ե ր ո ւ մ Պ■ Շ ռ ա յն ե ր ի ն ե ր կ ա յա ց ր ա ծ պ ա տ կ ե ր ա -

մ ա ր տ ն ե ր ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ Հ ա մ ա դ ր ա կ ա ն պ ա տ կ ե ր ո ւ մ 2 , ո 'չ է լ ժ . Դ ա գ ր ո ն ի ՝ ե կ ե ղ ե ց ո ւ

պ ա տ մ ո ւ թ յա ն ը ն վ ի ր վ ա ծ կ ա ր ճ ա կ ն ա ր կ ի ն ո ր շ ա ր ա դ ր ա ն ք ո ւ մ

Ո ւ ր ե մ ն ' ս կ զ բ ո ւ մ ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ա ն ք Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Р - ի ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ա ն ը ,

ա յ ն ո ւ Հ ե տ և Հ ա յ ո ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Ս ա Հ ա կ Գ - ի վ ե ր ջ ի ն Հ ա ն ձ ն ա ր ա ր ա կ ա ն ն ե ր ի ն '

ո ւ ղ ղ վ ա ծ Հ ա յա ս տ ա ն ի կ ա ռ ա վ ա ր ի չ Ս մ բ ա տ Բ ա գ ր ա տ ո ւ ն ո ւ ն , և ա յ ն բ ա ր ե կ ա մ ո ւ

թ յ ա ն ը , ո ր ը ն ր ա ն կ ա պ ո ւ մ է ր ա ր և մ տ յա ն Կ ո վ կ ա ս ո ւ մ ա ք ս ո ր ի մ ե ֆ գ տ ն վ ո ղ Լ և ո ն

ս պ ա թ ա ր ի Հ ե տ :

3 3 - ա մ յա Կ ո ս տ ա ն գ ի ն Գ - ի մ ա Հ ի ց Հ ե տ ո , Ն ր ա ո ր դ ի Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ը 6 8 5 թ .

ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի ն 1 6 տ ա ր ե կ ա ն Հ ա ս ա կ ո ւ մ կ ա յս ր դ ա ռ ն ա լ ո վ , տ ա ս ը տ ա ր ի բ ա խ տ ի

Այս Հետազոտությունը զեկուցման տեսքով Ներկայացվել է 19Բ6 թ. օգոստոսին Կոպեն հագեն ում կայացած բյ ո ւզան գա գե տների միջազգային կոնգրեսին:

1 Нале Оеоге ТЬ(1тте1, 01е йИЬ^езсЫсЫе йег ОБ&ксЬНсЬеп ВПс1ег1еЬге. Тех1е սոճ Սոէշքտսշսոջշո гиг 2շւէ уог Йеш ВИйелЛгеи, ВегНп 1992.

2 Ре1ег ЗсЬгетег, Эег ЬугапИшзсЬе ВИЛенЬеи: кгШзсЬе Апа1узе йсг շշւէտշոձտտւտօհշո Мешип$;еп սոճ Ժյտ Ш еИ йег МасЬ\уек եւտ հշսէշ, шЬ'и В 18ап2Ю Коша е ГИаИа пеИ’аПо Мейюёуо 3-9 аргПе 1986, ՏբօԽէօ 1988, р. 319-427 (=8еШшапе ճւ տէսժւօ де1 Сеп1го НаПапо ժւ տէսճւ зиН’аНо тесКоеуо, 34,1).

3 С -Б а^ го п , Ь 'Ё ^Н ве е 1 1а СЬгОДепгё ЬугапНпев еШ ге Խտ ш у авш л в շէ1 к о п о Ы а э т е (У П е -й ё Ь и ! У П 1 е տ ւծշԽ ), շէ Ь Ч с о п о Ы а з т е շէ 1'6էՅե1ւտտշաշոէ йе 1 '0«Ьос1ох1е (7 2 6 - 8 4 7 ) , « ь - и Լ -М -М ау еи г е 1 аШ ,

Ш вК м ге ճս с Ь т и а г т т е йеэ օոջա շտ ձ ոօտ յօա ՚տ , Ы С Р ап Б 19 9 3 ), Ё уёчи ев, М о т е в е ! Еш регеигеБ (6 1 0 -1 0 5 4 ), р .9 -1 6 5 .

1997 ԲՅՈՒԶԱՆԴԻԱՅԻ ՀԱՅԿ- ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ... Զ-Ա 171

ք մ ա հ ա ճ ո ւ յք ի ն ե ն թ ա ր կ վ ե ց , ա պ ա գ ա հ ը ն կ ե ց ա ր վ ե ց , հ ա տ վ ե ց ն ր ա ք ի թ ը ( ա յս տ ե ղ ի ց

է լ ն ր ա կ ճ ա տ կ ա մ Ռ ի ն ո տ մ ե տ ա ն վ ա ն ո ւ մ ը ) և ա ք ս ո ր վ ե ց Խ ե ր ս ո ն : Ա յ ն ո ւ հ ե տ և '

խ ա զ ա ր ն ե ր ի , ա պ ա բ ո ւ լ ղ ա ր ն ե ր ի Հ ե տ գ ա չ ի ն ք ի շ ն ո ր հ ի վ , 7 0 5 թ - վ ե ր ա հ ա ս տ ա տ վ ե ց

Կ ո ս տ ա ն գ ն ո ւ պ ո լ ս ո ւ մ , ո ւ ր ա ն խ ն ա վ ր ի ժ ա ռ ո ւ թ յա մ բ Հ ա շ վ ե հ ա ր դ ա ր տ ե ս ա վ ի ր

թ շ ն ա մ ի ն ե ր ի հ ե տ , մ ի ն չ և ո ր ս պ ա ն վ ե ց 7 1 3 թ . : Հ ե ր ա կ լի տ ո հ մ ի վ ե ր ք ի ն ն ե ր կ ա յա -

ց ո լ ց չ ի ո ղ բ ե ր գ ա կ ա ն ճ ա կ ա տ ա գ ի ր ը կ ա ր ո ՜ ղ է ա ր դ յո ք մ ե կ ն ա բ ա ն վ ե լ մ ի ա յն ն ր ա

մ ի ա պ ե տ ա կ ա ն և բ ո ն ի բ ն ա վ ո ր ո ւ թ յ ա մ բ : Կ ա ր ծ ո ւմ ե ն ք , ո ր ա յս խ ն դ ր ո ւ մ ա ս տ վ ա ծ ա

բ ա ն ա կ ա ն Հ ա ր ց ե ր ն ա վ ե լ ի մ ե ծ ա զ դ ե ց ո ւ թ յ ո ւ ն ե ն ո ւ ն ե ց ե լ , ք ա ն ա յ գ մ ա ս ի ն

ս ո վ ո ր ա բ ա ր գ ր վ ո ւ մ է :

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ը ի բ ր և չ ա փ ա ն ի շ մ ի շ տ ո ւ ն ց ե լ է ի ր փ ա ռ ա հ ե ղ ն ա խ ն ի '

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Ա - ի օ ր ի ն ա կ ը ո չ մ ի ա յն ա մ ո ւ ս ն ա կ ա ն գ ո ր ծ ե ր ո ւ մ (ն ր ա խ ա ղ ա ր կ ի ն ը

մ կ ր տ վ ե լ է Թ ե ո գ ո ր ա ա ն ո ւ ն ո վ ) , ա յ լ ն ա և ա ր և մ ո ւ տ ք ի ն կ ա տ մ ա մ բ ի ր Հ ե տ ա ք ր ք ր ո ւ

թ յ ա մ բ և ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ա մ բ : Կ ա յս ր ո ւ թ յա ն բ ո լ ո ր ք ա ղ ա ք ա ց ի

ն ե ր ի ն ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն խ ղ ճ ի ա զ ա տ ո ւ թ յո ւ ն տ ա լո ւ կ ա մ ք ը ա յ ն կ ե տ ն է , ո ր ն ա վ ե լի

լ ա վ է լ ո ւ ս ա բ ա ն ո ւ մ ն ր ա վ ե ր ա բ ե ր մ ո ւ ն ք ը : Ե կ ե ղ ե ց ո ւ գ ո ր ծ ե ր ի ն կ ա տ մ ա մ բ ն ա

պ ա կ ա ս ո ւ շ ա դ ի ր չ է , ք ա ն Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Ա - ը :

Ե ր կ կ ո ղ մ պ ա յմ ա ն ա գ ր ե ր ո վ Ա ր և ե լ ք ի խ ա ղ ա ղ ո ւ թ յա ն ա մ ր ա պ ն դ ո ւ մ ը ն ր ա ն թ ո ւ յ լ

չ է ր տ ա լի ս շ ր ք ա ն ց ե լ դ ա վ ա ն ա կ ա ն խ ն դ ի ր ն ե ր ը : Ի ր թ ա գ ա վ ո ր ո ւ թ յ ա ն չ ո ր ր ո ր դ

տ ա ր ո ւ մ Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ն ա ր շ ա վ ե ց Հ ա յա ս տ ա ն և ե ր ե ս ո ւ ն Հ ա զ ա ր զ ի ն վ ո ր թ ո ղ ե ց

Հ ա յա ս տ ա ն ի , Վ ր ա ս տ ա ն ի և Ա ղ վ ա ն ք ի ի շ խ ա ն ն ե ր ի մ ո տ 4 : Ա ր դ ե ն 5 8 9 / 9 0 թ . ,

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ի կ ա ռ ա վ ա ր մ ա ն Հ ի ն գ ե ր ո ր դ տ ա ր ո ւ մ , Հ ա յ ո ց ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ո ւ թ յո ւ ն ը

պ ա տ մ ո ւ մ է ն ր ա ք ա ղ կ ե դ ո ն ա կ ա ն ձ գ տ ո ւ մ ն ե ր ի մ ա ս ի ն . Հ ա շ տ ո ւ թ յ ո ւ ն կ ն ք ե լ ո ւ

Հ ա մ ա ր Կ ո ս տ ա ն գ ն ո ւ պ ո լի ս ե ն Հ ր ա վ ի ր վ ո ւ մ Հ ի ն գ Հ ա յ ե պ ի ս կ ո պ ո ս ն ե ր , ս ա կ ա յն

հ ա մ ա ձ ա յ ն ո ւ թ յո ւ ն ը ե ր կ ա ր չ ի տ և ո ւ մ , ք ա ն ի ո ր ա յ գ ե զ ր ա կ ա ց ո ւ թ յ ա մ բ է ա վ ա ր տ

վ ո ւ մ « М а Г Т а и О ^ - Ь , ո ր ն է լ Հ ի ն գ վ ե ց յա ն ժ ո ղ ո վ ի մ ա ս ի ն դ ե ռ և ս ո չ ի ն չ չ գ ի տ ե ^ : Ա յս

ժ ո ղ ո վ ը , ի ն չ պ ե ս ա յ դ մ ա ս ի ն վ կ ա յ ո ւ մ է հ ա յ ս մ ա վ ո ւ ր ք ա յի ն մ ի տ ե ղ ե կ ո ւ թ յ ո ւ ն ,

Հ ր ա վ ի ր վ ե լ է ն ո ւ յ ն կ ա յս ե ր ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ւ թ յա մ բ Հ ո ւ լ ի ս ի 1 5 - ի ն և ա վ ա ր տ վ ե լ

Հ ա վ ա ն ա բ ա ր ս ե պ տ ե մ բ ե ր ի 1 5 - ի ն : Մ ի և ն ո ւ յ ն ժ ա մ կ ե տ ի ն Հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ե ն ք ն ա և

ք ա Հ ա ն ա ն ե ր ի ե ր կ ր ո ր դ ա մ ո ւ ս ն ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց ծ ն վ ա ծ ե ր ե խ ա ն ե ր ի մ ա ս ի ն խ ո ս ո ղ

Հ ի ն գ վ ե ց յա ն ժ ո ղ ո վ ի Գ կ ա ն ո ն ո ւ մ : Հ ի ն գ վ ե ց յա ն ի Լ Բ կ ա ն ո ն ո ւ մ Հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ե ն ք մ ի

վ ի ճ ա բ ա ն ա կ ա ն դ ր ո ւ յ թ ի , ո ր ը Հ ե ն վ ա ծ է Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Ո ս կ ե բ ե ր ա ն ի մ ի հ ա տ վ ա ծ ի վ ր ա

( տ ե ՛ ս 1 о Ь а П П е т , Н о т ё П е 8 5 , Р С 5 9 , 4 6 3 , 2 4 -3 1 ;.- Ն ո ւ յ ն հ ղ ո ւ մ ն

օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ա ծ է ա ն ա պ ա կ ա ն ա կ ա ն մ ի տ ո ւ մ ո ւ ն ե ց ո ղ մ ի ը ն դ ա ր ձ ա կ ե ր կ ո ւ մ , ո ր ը

կ ր ո ւ մ է Ս ա հ ա կ Զ ո ր ա փ ո ր ե ց ո լ ա ն ո ւ ն ը : Ա յ ս Հ ա տ վ ա ծ ի Հ ա յ ր ա բ ա ն ա կ ա ն

ք ն ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը ց ո ւ յ ց է տ ա լի ս դ ր ա ն ո ւ յ ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը 6 8 0 թ . ժ ո ղ ո վ ի թ շ ն ա մ ի ն ե ր ի

4 С .С а ггШ е , Ь а паггаМо ճշ геЬиБ а г т е ш а е , Ь о и у а т 1 9 5 2 , р . 3 5 0 -3 5 3 ,այսսւեդ Հղվում է ՍտհփաՆոս ՏարոՆսւցքւՆ:

5 Այս միաքը զարգացրել եմ իմ А г т е т е п սոճ ճւշ Րշոէհշ1<էՏ, шЬ'и А п п и а п и т Ш вЮ пае С оп сШ оги т , 24 (1 9 9 2 ), р. 80-82 ուսումնասիրության մեջ:

6 Այս միւոքը զարգացնում ենք АППЧаЛШП ШзЮПЭС СОПСШОГШП հանդեսին ներկայացրած մեր 1սՏէ1Ո18Ո II. 1ш БуПаХЭГ ЭГКЗ Ճ8Տ К0П2П Ш ТшНО Հո գվա ծում:

1 72 Զ-Ա ՊՐՈՖ- Ս՜ԻէեԼ ՎԱՆ ԱՍԲՐՈՒԿ 1997

կ ո ղ մ ի ց օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ա ծ փ ա ս տ ա թ ղ թ ե ր ի Հ ե տ : Լ Բ կ ա ն ո ն ը պ ա ր տ ա գ ր ո ւ մ է ,

պ ա տ ա ր ա գ ի գ ի ն ո ւ ն Լ ո ւ ր խ ա ռ ն ե լ : Ո ս կ ե բ ե ր ա ն ի Հ ա տ վ ա ծ ի Հ ա յկ ա կ ա ն մ ե կ ն ո ւ

թ յ ո ւ ն ը մ ե ր ժ ո ւ մ է չ ո ւ ր խ ա ո ն ե լ ո ւ ս ո վ ո ր ո ւ յթ ը : Լ Բ կ ա ն ո ն ը ա կ ն հ ա յտ ո ր ե ն պ ա տ ա ս

խ ա ն ո ւ մ է ղ ր ա ն ' ը ն դ գ ծ ե լ ո վ , ո ր Ո ս կ ե բ ե ր ա ն ը ն կ ա տ ի է ո ւ ն ե ց ե լ Հ ի ն ժ ա մ ա ն ա կ ն ե ր ի

չ ր ա խ ա ւ ւ ն ե ր ի ն ք ճ շ գ Ա 8 Ո Շ Ո Տ ;, ո ր ո ն ք ի ր ա կ ա ն ո ւ մ ց ա ն կ ա ն ո ւ մ է ի ն ս ր բ ա գ ո ր ծ ե լ

Հ ո ւ ր ը և ո է թ ե գ ի ն ի ն : Ա յս պ ա տ ա ս խ ա ն ի ի ր ա վ ա ց ի ո ւ թ յ ո ւ ն ը ա ն Հ ա վ ա ն ա կ ա ն է

դ ա ր ձ ն ո ւ մ ա յս փ ա ս տ ա ր կ ը Ս ա Հ ա կ Ձ ո ր ա փ ո ր ե ց ո լ ձ ե ռ ք ի ն : Ա յս պ ի ս ո վ , Հ ա յկ ա կ ա ն

ա վ ա ն դ ո ւ յթ ի ա յս կ ա ր և ո ր ա գ ո ւ յն բ ն ա գ ի ր ը 1 կ ա ր ե լի է թ վ ա գ ր ե լ 6 9 1 թ . ք ի չ ա ռ ա Հ

ը ն կ ա ծ ժ ա մ ա ն ա կ ո վ :

Մ ի ա յ լ կ ա ն ո ն ա կ ա ն Հ ա յե ր ե ն բ ն ա գ ի ր ո ր ո շ ա կ ի ո ր ե ն ա ն Հ ա մ ա տ ե ղ ե լի է մ ն ո ւ մ

Հ ա յկ ա կ ա ն ա վ ա ն դ ո ւ յ թ ի ն : Ա յս տ ե ղ պ ա տ մ վ ո ւ մ է Թ ե ո դ ո ս ո լ պ ո լի ս - Կ ա բ ի ն ո ւ մ ո մ ն

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս կ ա յս ե ր օ ր ո ք տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ա ծ ի ն չ - ո ր ժ ո ղ ո վ ի մ ա ս ի ն : Կ ա ն ո ն ն ե ր ի

շ ա ր ա Հ յո ւ ս ա կ ա ն դ ա ր ձ վ ա ծ ք ն ե ր ը Հ ի ն գ վ ե ց յ ա ն ի ց ղ ր ա ն ց ա զ դ վ ա ծ լ ի ն ե լ ն ե ն

վ կ ա յ ո ւ մ : Ո ւ ր ե մ ն խ ո ս ք ը վ ե ր ա բ ե ր ո ւ մ է Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Р - ի ն 8 ; Ո ր և է թ վ ա կ ա ն

Հ ա յտ ն ի չ է : Ա յս ժ ո ղ ո վ ը , ա կ ն Հ ա յտ ո ր ե ն Հ ա կ ա դ ր վ ե լ ո վ Հ ի ն գ վ ե ց յ ա ն ի բ ո լ ո ր

Հ ա կ ա Հ ա յկ ա կ ա ն կ ա ն ո ն ն ե ր ի ն , զ ի ջ ո ւ մ է Հ ա յ ե ր ի ն ն ր ա ն ց ս ո վ ո ր ո ւ յ թ ն ե ր ի և

մ ա ս ն ա վ ո ր ծ ե ս ե ր ի կ ա տ ա ր մ ա ն ի ր ա վ ո ւ ն ք ը , բ ա ց ի Ք ա ղ կ ե դ ո ն ի դ ե մ Հ ա կ ա դ ր վ ե լ ո ւ ց :

Մ ե կ ի ց ա վ ե լ ի Հ ա յե ր ե ն բ ն ա գ ր ե ր վ կ ա յ ո ւ մ ե ն , ո ր վ ե ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր , Հ ե ր ա կ լի

ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց Ե զ ր ի ց մ ի ն չ և Հ ո վ Հ ա ն ն ե ս Օ ձ ն ե ց ո լ ն ա խ ո ր դ Ե ղ ի ա ն , շ ն ո ր Հ ի վ

մ ի ա կ ա մ ո ւ թ յա ն ը ն դ ո ւ ն մ ա ն , ք ա ղ կ ե դ ո ն ա կ ա ն ն ե ր ե ն ե ղ ե լ , ո ր ի ց Հ ր ա ժ ա ր վ ե լ ե ն

մ ի ա յն 6 8 0 թ - : Մ ի ն չ և ա յս օ ր մ ե ր ժ վ ո ւ մ է ր պ ա տ մ ա կ ա ն ի ր ա կ ա ն ո ւ թ յա ն Հ ե տ ժ ո ղ ո վ ի

բ ն ա գ ր ի Հ ա մ ա պ ա տ ա ս խ ա ն ե լի ո ւ թ յո ւ ն ը , պ ա տ կ ե ր վ ո ւ մ է ր ա մ բ ո ղ ջ ա պ ե ս ա ն Հ ա վ ա ս տ ի

մ ի ժ ո ղ ո վ : Ա յն ո ւ ա մ ե ն ա յն ի վ ա ր գ ե ն ա յ դ կ ա ն ո ն ա խ մ ր ի ձ և ա կ ե ր պ ո ւ մ ն ե ր ի ց կ ա ր ե լի է

ե ն թ ա դ ր ե լ , ո ր Հ ի ն գ վ ե ց յա ն ը մ ի ն չ ա յ գ ա ր դ ե ն տ ե ղ ի է ր ո ւ ն ե ց ե լ : Պ ա ր զ ա պ ե ս թ վ ո ւ մ

է , թ ե Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ը ց ա ն կ ա ն ո ւ մ է ր , ո ր Հ ա յա ս տ ա ն ի ս ո վ ո ր ո ւ յ թ ն ե ր ի ն և

ա վ ա ն դ ո ւ յ թ ն ե ր ի ն ա ռ ն չ վ ո ղ ե ր կ ր ո ր դ ա կ ա ն ծ ի ս ա կ ա ն Հ ա ր ց ե ր ը չ խ ա ն գ ա ր ե ն

ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն մ ի ո ւ թ յ ա ն ը , ո ր ը ն ա ո ւ զ ո ւ մ է ր ա մ ր ա պ ն ե դ ե լ ա մ ե ն ի ց ա ռ ա ջ 6 9 1 թ .

մ ի ո ւ թ յ ա մ բ : Թ ե պ ե տ և ա յս բ ն ա գ ր ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ ո ր և է ճ շ գ ր ի տ կ ռ վ ա ն չ ո ւ ն ե ն ք ,

ա յ ն ո ւ ա մ ե ն ա յն ի վ ա յ ն պ ե տ ք է թ վ ա գ ր ե լ Կ ո վ կ ա ս ո ւ մ ա ր ա բ ն ե ր ի Հ ա ս տ ա տ ո ւ մ ի ց

ա ռ ա ջ ը ն կ ա ծ ժ ա մ ա ն ա կ ա շ ր ջ ա ն ո վ : Ը ս տ Հ ո վ Հ ա ն ն ե ս կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի , 6 9 5 թ .

ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ը թ ա լ ա ն վ ե լ է ի ն ՛* : Մ ո ւ Հ ա մ մ ե գ ի բ ն Մ ր վ ա ն ը Հ ա յա ս տ ա ն է ե կ ե լ 6 9 7 թ .

և թ ա լ ա ն ե լ Ս ո ւ ր բ Գ ր ի գ ո ր վ ա ն ք ը 7 0 3 թ } ® : Մ ի ա ժ ա մ ա ն ա կ , ն ո ւ յ ն 6 9 5 թ .

7 Տ հ ' ս А г т е ш е п սոճ РепЛекгё, р. 84-88 , ծա նոթ. 4:о

Ֆ ր ա ն ս ե ր ե ն թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը ш Ь 'и М . У Я П Е в Ь г О е С к , Ь в ճ1Տ Շ 0 1 Մ Տ ճ ս Շ Յ է հ ( ) 1 ւ Շ 0 Տ

Б аЬ ак II I еп 691 е ! яи е^ и еБ й о си теШ в ап п ехеэ аи (Зиш яехС е, т Ь 'и

О еогее Ы ейипеаи е 1 М .Р е а Ш е т о п е , Т Ь е СоипсП ւո ТгиИо геУ18Це<1, К о т е 1995, р. 439-445 և 360-362 :

9 1 .Ь а и г е т , Լ А г т ё ш е еп 1ге В у га п се е 1 Г Ы а т ճշբսւտ 1а շօոզսՏէօ агаЬеյստ գս е п 8 8 6 , ն ո ր Հ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն ը վ ե ր ա ն ա յ վ ա ծ և հ ր ա պ ա ր ա կ վ ա ծ Մ . Կ ա ն ս ւո փ

կ ո ղ մ ի ց , տ ե ՞ս Լւտեօուա 1980, р. 199, ծ ա ն ո թ . 29 ( ա յ ս ո ւ հ ե ա և ՝ СапапЗ-ЬаигетЦ): ^ Ն ո ւ յ ն տ ե ղ ո ւ մ , 4-14:

1 9 9 7 ԲՅՈՒԶԱՆԴԻԱՅԻ ՀԱՅԿ- ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ... Զ -1- 173

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Я —ը գ ա Հ ր ն կ ե ց է ա ր վ ե լ և կ ճ ա տ վ ե լ : Ե ՞ ր բ է տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ե լ մ ե զ

Հ ե տ ա ք ր ք ր ո ղ ժ ո ղ ո վ ը :

Կ ա ր ծ ո ւ մ ե ն ք , ա յս տ ե ղ ա ր ժ ե մ ե ջ բ ե ր ե լ Հ ա յ պ ա տ մ ի չ ՚Լ և ո ն դ ի Զ « Ց ե տ

ա յ ն ո ր ի կ Գ ՈՐ պ ա տ մ ե ց ա ք ' դ ա ր ձ ե ա լ զ օ ր ա ռ. ա ք է ր ա ր ք ա յ ն Ց ո ւ ն ա ց ո ր ո ւ մ

Ա փ ս ի մ ե ր ո ս ն ( Ա փ ս ե մ ե ր ո ս ն ) կ ո չ է ի ն , ո ր փ ո խ ա ն ա կ Ց ո ւ ս տ ի ա ն ո ս ի ( Ց ո ւ ս տ ի ա ն ո ւ )

կ ա յս ե ր , և Հ ր ա մ ա յէ ր ո ւ ն ե լ զ Ս մ բ ա տ ( Ս մ ս լա տ , զ Ս մ պ ա տ ) ո ր դ ի Վ ա ր ա զ տ ի ր ո ց ի ,

որպ էս թ է քինա խ նդիր ե ղ ե ա լ' զոր կրճսւտեսւց նա ի զ օր ա ց ն Ց ունա ց վա սն մ ա հ ո ւա ն հ օր ն ի ւր ո յ Վ ա ր ս ւզ տ ի ր ո ց ի , զ ո ր ս պ ա ն ի ն Հ ո ռ ո մ ք : Ե ւ ե կ ե ա լ

պ ա տ ե ր ա զ մ ե ց ա ն ը ն դ ն մ ա ի մ օ ր ա մ է ֆ դ ա շ տ ի ն Պ ա յի կ ա յ. և. բ ա զ ո ւ մ ե ղ ե ն Հ ա ր ո ւ ա ծ ք

զ օ ր ա ց ն Հ ա յ ո ց զ ի ն ո ւ ա զ ո ւ ն ք է ի ն : Ա ն կ ա ն և ի զ օ ր ո ւ է ն Ց ո ւ ն ա ց յ ո լ ո վ ք : Ի բ ր և ե տ ե ս

Ս մ բ ա տ , ե թ է ո չ կ ա ր է ի ն զ դ է մ ո ւ ն ե լ զ օ ր ա ց ն Ց ո ւ ն ա ց * փ ա խ ս տ ա կ ա ն ե ղ ե ա լ գ ն ա ց

մ ա զ ա պ ո ւ ր ծ ( մ ա զ ա պ ո ւ ր ) ս ա կ ա ւ ա ր ա մ բ ք . և զ օ ր ք ն Ց ո ւ ն ա ց դ ա ր ձ ա ն յ ա շ խ ա ր Հ ն

ի ւ ր ե ա ն ց » ^ : Ը ն դ գ ծ ե լ ե ն ք ա յ ն Հ ա տ վ ա ծ ը , ո ր ն , ը ս տ մ ե ր տ ե ղ ե կ ո ւ թ յ ա ն , չ ի գ ր ա վ ե լ

ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ղ ն ե ր ի ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը : Մ ե զ Հ ե տ ա ք ր ք ր ո ւ մ է « կ ր ճ ա տ ե լ» բ ա ռ ը , ո ր ն

ա ն Հ ն ա ր է ա ռ ա ն ձ ն ա ց ն ե լ կ ճ ա տ ե լ - ա ն դ ա մ ա Հ ա տ ե լ ո ւ ց , ո ր ի ն , 6 9 5 թ - , ե ն թ ա ր կ վ ե լ է ր

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ը : Ե թ ե Հ ի շ ե ն ք , ո ր 3 0 . 0 0 0 Հ ո ւ յ ն ե ր մ ն ա ց ե լ ե ն Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ ,

Վ ր ա ս տ ա ն ո ւ մ և Ա ղ վ ա ն ք ո ւ մ , ի ն չ պ ե ս տ ե ղ ե կ ա ն ո ւ մ ե ն ք Թ ե ո դ ո ս ո ւ պ ո լ ս ի ժ ո ղ ո վ ի

բ ո լ ո ր ե ր ե ք վ կ ա յ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի ց , ա պ ա մ ե ծ է Հ ա վ ա ն ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր ն ր ա ն ց ի ց

շ ա տ ե ր ը Հ ա վ ա տ ա ր ի մ ե ն մ ն ա ց ե լ Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Я - ի ն : Թ ե պ ե տ ա յ լ և ս ո չ ի ն չ

չ գ ի տ ե ն ք Վ ա ր ա զ տ ի ր ո ց ի ա ն ձ ն ա վ ո ր ո ւ թ յա ն մ ա ս ի ն , ա յն ո ւ ա մ ե ն ա յն ի վ Հ ա վ ա ն ա կ ա ն

է , ո ր ն ա պ ա շ տ պ ա ն ո ւ մ է ր ն ր ա ն ց , ո վ ք ե ր ը ն դ ո ւ ն ո ւ մ է ի ն Թ ե ո դ ո ս ո ւ պ ո լ ս ի ժ ո ղ ո վ ը :

Հ ա կ ա զ դ ե ց ո ւ թ յ ո ւ ն ը գ ա լ ի ս է ր Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ւ պ ո լ ս ի ց , ո ւ ր ա ն դ ա մ ա Հ ա տ վ ե լ է ր

կ ա յ ս ր ը : Վ ա ր ա զ տ ի ր ո ց ը , ա վ ե լ ի ք ա ն մ ի Հ ո ւ յ ն , Հ ա մ ա ձ ա յ ն ո ւ թ յ ո ւ ն է ր փ ն տ ր ո ւ մ

ն ո ւ յ ն ե ղ ա ն ա կ ո վ : Ն ա պ ա տ ժ վ ե ց : Ն ր ա ո ր դ ի Ս մ բ ա տ ը ա պ ս տ ա մ բ ե ց , Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս

Բ - ի ե ր կ ր ո ր դ Հ ա լ ո ր դ Տ ի բ ե ր ի ո ս Ա պ ս ի մ ա ր ո ս ը 6 9 8 թ . մ ի պ ա տ ժ ի չ զ ո ր ա բ ա ն ա կ

Գ լխ ա վ ո ր մ ե ղ ա վ ո ր ն ա յ ն ժ ա մ ա ն ա կ Հ ա ս ց ր ե ց փ ա խ չ ե լ : Ա յս պ ի ս ի ն է ա յս

Հ ա տ վ ա ծ ի բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւ թ յո ւ ն ը :

Ո ՞ վ է ր Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Р - ի ա ռ ա ծ ի ն Հ ա կ ա ռ ա կ ո ր դ ը Կ ո ս տ ա ն դ ն ո լ պ ո լ ս ո ւ մ :

Բ ն ա կ ա ն ա բ ա ր , մ ա տ ն ա ն շ ո ւ մ ե ն ' ն ր ա Հ ա ր կ ա յի ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ա զ ն վ ա

կ ա ն ո ւ թ յ ա ն ն կ ա տ մ ա մ բ ն ր ա ա ր Հ ա մ ա ր ա ն ք ը , շ ի ն ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի ն կ ա տ մ ա մ բ ն ր ա

ս ն ա պ ա ր ծ ճ ա շ ա կ ը և մ ի շ ա ր ք դ ժ ն դ ա կ ի ր ա դ ա ր ձ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր , ո ր ո ն ց մ ա ս ի ն

* * "Аргёэ се գսշ ոօստ ауопв ՃԱ, Гешрегеиге ճշտ Сгесв գս ՚օո арреНе А р э т а г о э е1 գա гёдоак

& 1а р1асе Йе յստէւաշո, епуоуа ипе 1гоире. И Йоппа Гогйге ճշ Տ31ՏՄ Տահ8է ք11տ с1е

УагагИгоГг, Vи զս’ւ1 տշ уег^еаН ժе զա еп амаИ тш И е р а г т / Ատ Iгоирез %гесцие$ а саш е (1е1а т о п ժ€ տօո рёге У агатго н яие 1ез К о т а м к ауахеШ ехёсШё. II VIոէ շէ քւէ ипе Ьа1а111е

ауес 1ш Ճյոտ 1ев ш алив Йе 1а рЫ п с Йе Рау|к, е1 Ьеаисоир раггш 1շտ էւ՚օսթշտ Йе АггпёшепБ

քսւ^ոէ ե1օտտ6տ саг Н е и ге т 1е ճշտտօստ. 11տ ЮтЬёгеШ а саиве Йе 1а քօւ-се (1и п отЬ ге Йев Сгесв.

Оиапй Տահ8է VII (յս՚ւ1 пе роиуак в'оррсюег аих Йгсев Йев Сгесв, К բոէ 1а Йн1е е1 в'еп а!1а

Баиуё Йе յստէօտտշ ауес գսճզսշտ հօաաշտ, е1 Խտ Гогсез Йеэ Сгесв ге Ю и тёге т (1ап8 1еиграуБ11: Ոհղղակիորեն թարգմանում ենք հատվածը Կ. եգեանցի հրատարսւկած բնագրից

(սւե'ս Պաամոլթիլն Ղ ելոնդեա յ Մեծի վարգասլետի Հա յոց, Ա. Պետերբոլրգ, 1887, 19),

[փակագծերում տալով ձեռագրական աարընթերցումները - Ա .Բ.]: Բազմաթիվ տարբերու

թ յունների մեկնա բա նութ յունը տե՞ս СаПаГЙ-ЬаиГеШ , թ .2 4 3 , ծա ն . 9 3 к 2 6 2 -2 6 3 :

ո ւ ղ ա ր կ ե ց :

174 Զ -к ՊՐՈՖ- Ս՜ՒՇեԼ Վ.ԱՆ ԷՍԲՐՈՒԿ 1997

պ ա տ մ ո ւ մ է Թ ե ո փ ա ն ե ս ը ի ր ժ ա մ ա ն ա կ ա գ ր ո ւ թ յա ն մ ե չ : Ե ր բ ե ք չ մ ե ր ժ ե լ ո վ , ո ր

ղ ր ա ն ց մ ե չ լ ո ւ ր չ Հ ի մ ք ե ր կ ա ն Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի վ տ ա ր ո ւ մ ը Հ ա ս կ ա ն ա լո ւ Հ ա մ ա ր ,

պ ե տ ք է ա յ ն ո ւ ա մ ե ն ա յ ն ի վ մ ա ս ն ա վ ո ր ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յ ո ւ ն դ ա ր ձ ն ե լ պ ա տ ր ի ա ր ք ,

ս կ զ բ ո ւ մ Բ լ ա խ ե ռ ն ի ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ա շ տ ո ն յա ' Կ ա լի ն ի կ ո ս Բ - ի ա ն ձ ն ա վ ո ր ո ւ թ յա ն վ ր ա ,

ո ր ը 6 9 4 թ . պ ա տ ր ի ա ր ք դ ա ր ձ ա վ : Պ ա տ ր ի ա ր ք ն ա ն մ ի է ա պ ե ս ն պ ա ս տ ե ց Լ և ո ն ի , ո ր ը

կ ա пил վ ա ր ե ց Հ ա զ ի վ ե ր կ ո ւ տ ա ր ի , և ա պ ա ն ր ա Հ ա չ ո ր ղ Տ ի բ ե ր ի ո ս Գ Ա պ ս ի մ ա ր ի ո ս ի

թ ա գ ա դ ր ո ւ թ յ ա ն ը , ո ր ի մ ա ս ի ն ա ր դ ե ն ա ս վ ե ց վ ե ր և ո ւ մ : Ե ր բ Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ը

դ ա շ ի ն ք Հ ա ս տ ա տ ե ց Բ ո ւ լ ղ ա ր ն ե ր ի ա ր ք ա Տ ե ռ վ ե լ ի Հ ե տ , վ ե ր ա դ ա ռ ն ա լ ո վ Կ ո ս -

տ ա ն դ ն ո ւ պ ո լի ս ա յ լ և ս ո ւ ժ չ գ ո ր ծ ա դ ր ե ց ք ա ղ ա ք ի ն կ ա տ մ ա մ բ : Ն ա մ ի փ ո ք ր խ մ բ ի

Հ ե տ ջ ր ա մ ա տ ա կ ա ր ա ր մ ա ն գ ծ ե ր ո վ ն ե ր ս մ տ ա վ և կ ր կ ի ն Հ ա յտ ն վ ե ց ք ա ղ ա ք ո ւ մ ' ո ր և է

դ ժ վ ա ր ո ւ թ յ ո ւ ն չ ո ւ ն ե ն ա լ ո վ ա ն Հ ր ա ժ ե շ տ թ վ ո վ մ ա ր գ գ տ ն ե լ գ ա Հ ն ի ր ե ն

վ ե ր ա դ ա ր ձ ն ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր : Ի ն չ պ ե ս ի ր ա վ ա ց ի ո ր ե ն ն կ ա տ ե լ է Օ ս տ ր ո գ ո ր ս կ ի ն , սա

ց ո ւ յ ց է տ ա լի ս , ո ր ն ա մ ի շ տ կ ո ղ մ ն ա կ ի ց ն ե ր է ո ւ ն ե ց ե լ ՛ք ա ղ ա ք ի ն ե ր ս ո ւ մ ' 2 : Ե ր բ

կ ա յս ր ը պ ա տ ի ժ ն ե ր ձ ե ռ ն ա ր կ ե ց ի ր ե ն Հ ա ս ց վ ա ծ վ ի ր ա վ ո ր ա ն ք ն ե ր ի Հ ա մ ա ր , ա ռ ա չ ի ն

մ ա ր դ ը , ո ր ը թ ի ր ա խ դ ա ր ձ ա վ , պ ա տ ր ի ա ր ք Կ ա լի ն ի կ ո ս ն է ր : Ը ս տ ո մ ա ն ց , ն ա Հ ա ն ե լ

է տ վ ե լ ն ր ա ա չ ք ե ր ը : Ս ա կ ա յն կ ա մ ի ա յ լ , ա վ ե լի Հ ա ն գ ա մ ա ն ա լի պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն , ո ր ն

ո ւ ն ի կ ր կ ն ա կ ի ա ռ ա վ ե լ ո ւ թ յ ո ւ ն : Մ ի կ ո ղ մ ի ց ա յ ն մ տ ե լ է Կ ո ս տ ա ն դ ն ո լ պ ո լս ի

Հ ա յս մ ա վ ո ւ ր ք , և մ ի ա վ ե լի վ ե ր ա մ բ ա ր ձ ո ճ ո վ ' Բ ա ր ս ե ղ ի մ ե ն ա խ ո ս ո ւ թ յ ո ւ ն : Մ յ ո ւ ս

կ ո ղ մ ի ց , ա յ ս պ ա տ մ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ո ւ ն ի Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ի ն գ ա Հ ի ց Հ ե ռ ա ց ն ե լ ո ւ

վ ե ր ա բ ե ր յա լ մ ի շ ա ր ք , ա վ ե լ ի ա շ խ ա ր Հ ի կ փ ա ս տ ա ր կ ն ե ր , ո ր ո ն ց ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ե լ է

Թ ե ո ֆ ա ն ե ս ը 13: Ա հ ա ա յ ղ պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ը ը ս տ ի ր ա շ խ ա ր Հ ի կ գ ո ւ ն ա վ ո ր մ ա ն :

Ա շ խ ա ր Հ ի ս տ ե ղ ծ մ ա ն 6 1 8 6 թ . , ա յ ս ի ն ք ն ' 6 9 4 / 6 9 5 թ . , " Կ ա յ ս ր ը Կ ա լի ն ի կ ո ս

պ ա տ ր ի ա ր ք ի ց պ ա հ ա ն ջ ո ւ մ է ր ա ղ ո թ ե լ պ ա լա տ ի մ ո տ գ տ ն վ ո ղ Ս ո ւ ր բ Ա ս տ վ ա ծ ա ձ ն ի

ե կ ե ղ ե ց ի ն ք ա ն դ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր : Ն ա ո ւ զ ո ւ մ է ր ա յ դ տ ե ղ ո ւ մ ջ ր ա վ ա զ ա ն և վ ե ն ե տ ն ե ր ի

Հ ա մ ա ր տ ր ի բ ո ւ ն ա ն ե ր կ ա ռ ո ւ ց ե լ ' կ ա յ ս ե ր ն ա յ ս տ ե ղ ի ց ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր :

Պ ա տ ր ի ա ր ք ն ա ս ա ց . « Ե կ ե ղ ե ց ի կ ա ռ ո ւ ց ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր ա ղ ո թ ք ո ւ ն ե ն ք , ս ա կ ա յն

ե կ ե ղ ե ց ի ք ա ն դ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր մ ե զ ա ղ ո թ ք չ ե ն ա վ ա ն դ ե լ » ՛ : Ե ր բ կ ա յս ր ը , ա մ ե ն գ ն ո վ

պ ա հ ա ն ջ ե լ ո վ ա ղ ո թ ք ը , ճ ն շ ո ւ մ գ ո ր ծ ա գ ր ե ց , պ ա տ ր ի ա ր ք ն ա ս ա ց . « Փ ա ՜ ռ ք մ ի շ տ

Հ ա մ բ ե ր ո ղ Ա ս տ ծ ո ւ ն , ա յ ժ մ և մ ի շ տ և Հ ա վ ի տ յա ն ս Հ ա վ ի տ ե ն ի ց , ա մ ե ն ՛ » : Ա յ ղ

խ ո ս ք ե ր ը լ ս ե լ ո վ , ք ա ն դ ե ց ի ն ե կ ե ղ ե ց ի ն և չ ր ա վ ա զ ա ն կ ա ռ ո ւ ց ե ց ի ն , ի ս կ

մ ե տ ր ո պ ո լ ի տ ի ե կ ե ղ ե ց ի ն շ ի ն ե ց ի ն Պ ե տ ր ի ո ն ո ւ մ " * 4 : Ա յս պ ա տ մ ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր ը ,

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ի Հ ր ա ժ ա ր ա կ ա ն ի պ ա տ ճ ա ռ ո վ , ա վ ե լ ի լ ա վ է ն ե ր դ ա շ ն ա կ ո ւ մ

փ ո փ ո խ վ ո ղ Հ ա յա ց ք ն ե ր ի Հ ե տ , Հ ա յ ս մ ա վ ո ւ ր ք ի մեչ վ ա ր դ ա պ ե տ ա կ ա ն ա վ ե լ ի մ ե ծ

ճ ա շ ա կ ո վ է ն ե ր ծ ծ վ ա ծ :

12 С-Озио^огвку, СевсЫсМе ճշտ ЬугапишвсЬеп ՏէՅՅէշտ, МишсЬ 19633 , 1 1 8 -1 2 0 .

1 3 Համապատասխանաբար шЬ'и Н.Ое1еЬауе, Буп ахап и т есс1е$1ае СогШаШшороШапае, ВгихеИеБ 1902, со1.822, У .У .Ь а1узеу, Мепо1обп Апопупп Вугапиш զւաշ вирегешП, 1.2(Ре1гороН 1912), р. 339-441.

14 ТЬеорЬапеБ, ей.С.йе Воог, ТЬеорЬашз СЬгопоегарЫа, է.1(Լ6ւբշւջ 1 8 8 2 ) , թ . 3 6 7 - 3 6 8 . Հ ւ ք մ ս ւ . Թ հ ո փ ս ւ ն ւ ւ ս Խ ո и ս ա վ ա ն ո ւ լ , թ ա ր գ ւ ք . բ ն սւ դ ր ի ց . . . Հ ր ա չ

Ռարթիկյա՚եի, Երևան, 1983, 80:

1 9 9 7 ԲՅՈՒԶԱՆԴԻԱՅԻ ՀԱՅԿ- ՔԱԴԱՔԱ4ԱՆՈՒԹՅՈՒԱ\.. Զ -Ա 175

Ա հ ա թ ե ի ն չ ե ն ք ը ն թ ե ր ց ո ւ մ օ գ ո ս տ ո ս ի 2 3 - ի ն , Կ ա լի ն ի կ ո ս ի Հ ի շ ա տ ա կ մ ա ն օ ր ը .

« Ս կ զ բ ո ւ մ , Բ լա ի ւե ո ն ի Ս ո ւ ր բ Ա ս տ վ ա ծ ա ծ ի ն ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ , ն ա ե ղ ե լ է ե ր ե ց և

զ գ ե ս տ ա պ ա Հ : Ի ր ա չ ք ի ը ն կ ն ո ղ Հ ա տ կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի պ ա տ ճ ա ռ ո վ , ն ո ր Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա -

ն ո ս ի , Հ ե ր ա կ լի ց Հ ե տ ո վ ե ց ե ր ո ր դ կ ա յս ե ր ժ ա մ ա ն ա կ ն ա ը ն տ ր վ ե ց Կ ո ս տ ա ն գ ն ո ւ ս լո լս ի

ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս : Վ ե ր ջ ի ն ս ն ր ա ն բ ա վ ա կ ա ն դ ժ վ ա ր կ ա ց ո ւ թ յա ն ա ռ ջ և կ ա ն գ ն ե ց ր ե ց :

Մ ի օ ր ն ա ն ր ա ն ի ց պ ա Հ ա ն ջ ե ց մ ի ա ղ ո թ ք պ ա տ ր ա ս տ ե լ մ ա յր ա ք ա ղ ա ք ի Ս ո ւ ր բ

Ա ս տ վ ա ծ ա ծ ի ն ե կ ե ղ ե ց ի ն ք ա ն դ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր : Ս ո ւ ր բ ը պ ա տ ա ս խ ա ն ե ց , ո ր ա ղ ո թ ք ը

կ ա ր ո ղ է ծ ա ռ ա յ ե լ կ ա ռ ո ւ ց մ ա ն ը և ո չ թ ե ք ա ն դ ե լ ո ւ ն : " Ա ս տ վ ա ծ , ա ս ա ց ն ա .

Տ ի ե զ ե ր ք ը ս տ ե ղ ծ ե լ է Հ ա ր ա տ և ո ւ թ յ ա ն Հ ա մ ա ր և ո չ թ ե ո չ ն չ ա ց ն ե լ ո ւ ” : Ա յ ն

ժ ա մ ա ն ա կ ե ր բ ո ւ ղ ա ր կ վ ա ծ ն ե ր ը , ո ր ո ն ք պ ա Հ ա ն Հ ո ւ մ և ո ւ ժ ո վ պ ա ր տ ա դ ր ո ւ մ է ի ն

կ ա յս ե ր ա կ ա ն Հ ր ա մ ա ն ը կ ա տ ա ր ե լ , գ տ ն վ ո ւ մ է ի ն ն ր ա մ ո տ , ե ր ջ ա ն ի կ ը բ ա վ ա կ ա ն

բ ա ր ձ ր բ ա ց ա կ ա ն չ ե ց . " Փ ա ռ ք Ք ր ի ս տ ո ս Ա ս տ ծ ո ւ ն , ո ր ը չ ա ր չ ա ր վ ե ՜ց (ՃՕ ՀՕ . ХрСсТШ

ТО) Թ €(0 ТШ С1У€)(О}1^У(0У և Հ ե ն ց ա յ դ պ ա Հ ի ն ե կ ե ղ ե ց ի ն ք ա ն դ վ ե ց ' » :

Ը ս տ մ ե ր կ ա ր ծ ի ք ի , ա յս պ ա տ մ ո ւ թ յա ն մ ե կ ն ա կ ե տ ը ա մ բ ո ղ ջ ո ւ թ յա մ բ գ տ ն վ ո ւ մ է

Ք ր ի ս տ ո ս -Ա ս տ վ ա ծ - չա ր չա ր յա լ կ ա ր ճ ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ա կ ա ն բ ա ն ա ձ և ո ւ մ , ս ա է

Ս ա Հ ա կ Ջ ո ր ա փ ո ր ե ց ո ւ թ ղ թ ի . Հ ա յկ ա կ ա ն ծ ի ս ա կ ա ն ա վ ա ն դ ո ւ յթ ն ե ր ի և ս ո վ ո ր ո ւ յ թ

ն ե ր ի ո ւ , վ ե ր ջ ա պ ե ս , Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի Թ ե ո դ ո ս ո ւ պ ո լ ս ո ւ մ Հ ր ա վ ի ր ա ծ ե կ ե ղ ե ց ա

կ ա ն ժ ո ղ ո վ ի ո ղ Ը ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը , ո ր ն ա յս տ ե ղ Հ ա ր ձ ա կ մ ա ն է ե ն թ ա ր կ վ ո ւ մ :

Բ ա ն ա ձ և ի Հ ե գ ն ա ն ք ը ա մ բ ո ղ ջ ո ւ թ յ ա մ բ վ ր ի պ ե լ է Թ ե ո փ ա ն ի , Կ ե դ ր ե ն ո ւ ս ի և

Մ ե ն ո լո գ ի ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց :

Հ ա յս մ ա վ ո ւ ր ք ա յի ն պ ա տ մ ո ւ թ յո ւ ն ը ը ն դ գ ծ ե լ ո վ պ ա տ մ ո ւ մ է , թ ե ո ՛ր ա ս տ ի ճ ա ն ի է

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի վ ր ե ժ խ ն դ ր ո ւ թ յ ո լ ն շ Հ ա ր վ ա ծ ե լ ն ա խ և ա ռ ա ջ Կ ա լի ն ի կ ո ս ի ն :

Կ ր կ ի ն մ ե ջ բ ե ր ե ն ք . « .Ե ր բ ի ր կ ե ղ ծ ը ն թ ա ց ի և ի ր ս խ ա լի ա Հ ա գ ն ո ւ թ յա ն պ ա տ ճ ա ռ ո վ

Կ ա յս ր ը պ ա տ ժ վ ե ց . Հ ա շ մ վ ե ց ն ր ա ք ի թ ն ո ւ լ ե զ ո ւ ն և ա ք ս ո ր վ ե ց Խ ե ր ս ո ն ե ս ,

ա յն տ ե ղ ի ց ն ա բ ո ւ լ ղ ա ր ն ե ր ի օ գ ն ո ւ թ յ ա մ բ վ ե ր ա դ ա ր ձ ա վ , Հ ա ր ձ ա կ վ ե ց Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ւ -

պ ո լս ի պ ա ր ի ս պ ն ե ր ի վ ր ա և Հ ա մ ո զ ե ց պ ա տ ր ի ա ր ք ի ն ո ւ ս ե ն ա տ ի ն գ ա լ ի ր մ ո տ և

ը ն դ ո ւ ն ե լ ի ր ե ն : Ա յ ն ո լ Հ ե տ և ն ա ո ւ ր ա ց ա վ ա Հ ա ր կ ո ւ Խ ա չ ի ն , ս ո ւ ր բ ա վ ե տ ա ր ա ն

ն ե ր ի ն , Ք ր ի ս տ ո ս ի մ ա ր մ ն ի ն ո ւ ա ր յա ն ը տ վ ա ծ ե ր դ ո ւ մ ն ե ր ը : Ե վ Հ ե ն ց ո ր վ ե ր ա

կ ա ն գ ն վ ե ց , ք ա ղ ա ք ը լ ց ր ե ց ս պ ա ն վ ա ծ ն ե ր ո վ : Ն ր ա զ ի ն վ ո ր ն ե ր ը ձ ե ր բ ա կ ա լ ե ց ի ն

ե ր ջ ա ն կ ա Հ ի շ ա տ ա կ Կ ա լի ն ի կ ո ս ի ն և ա ք ս ո ր ե ց ի ն Հ ռ ո մ : Հ ո լ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ը ն ր ա ն

մ ե ղ ա դ ր ո ւ մ է ր ի ր ք թ ի և լ ե զ վ ի Հ ա շ մ մ ա ն և ա պ ս տ ա մ բ ո ւ թ յա ն ը ա ջ ա կ ց ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր ,

ո ր ո ն ց Ա ս տ ծ ո ա մ ե ն ա բ ա ր ձ ր յա լ պ ա շ տ ո ն յա ն ո ր և է մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն չ է ր ո ւ ն ե ց ե լ :

Հ ռ ո մ ո ւ մ ն ր ա ն բ ա ն տ ա ր կ ե ց ի ն ք ա ղ ա ք ի պ ա ր ի ս պ ն ե ր ո ւ մ և թ ա ք ց ր ե ց ի ն ա ր տ ա ք ի ն

ա շ խ ա ր Հ ի ց : Ք ա ռ ա ս ո ւ ն օ ր ա ն ց , ն ր ա ն ա զ ա տ ե ց ի ն մ ե կ ո ւ ս ա ր ա ն ի ց և գ տ ա ն դ ե ռ և ս

կ ե ն դ ա ն ի , ս ա կ ա յն մ ա Հ ա մ ե ր ձ : Զ ո ր ս օ ր ա ն ց ն ա մ ա Հ ա ց ա վ ' կ յ ա ն ք ը տ ա լո վ Տ ի ր ո ջ ը :

Ե վ ն ա թ ա ղ վ ե ց Պ ե տ ր ո ս ի և Պ ո ղ ո ս ի ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ , ի ն չ պ ե ս , ը ս տ մ ի տ ե ս ի լ ք ի , ս ո ւ ր բ

ա ռ ա ք յա լ ն ե ր ը ն ր ա ն թ ո ւ յ լ տ վ ե ց ի ն տ ե ս ն ե լ Պ ա պ ի ն ՛» :

Ո ր ք ա ն է լ ա ռ ա ս պ ե լա կ ա ն բ ն ո ւ թ ա գ ի ր ո ւ ն ե ն ա Կ ա լի ն ի կ ո ս ի պ ա տ ի ժ ը , ա յ ս

պ ա տ մ ո ւ թ յ ո ւ ն ը պ ա ր զ ո ր ե ն ց ո ւ յ ց է տ ա լի ս ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն և ք ա ղ ա ք ա ց ի ա կ ա ն

ո լո ր տ ն ե ր ի ո ր պ ի ս ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ա յ լ կ ե ր պ ո ր ա կ ե լո վ ս կ զ բ ն ա վ ո ր մ ա ն պ ա Հ ի ց Հ ա կ ա դ ի ր

ա յ ս կ ա մ ա յ ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն յ ո ւ ր ա ք ա ն չ յ ո ւ ր կ ո ղ մ ը : Շ ա տ մ ե ծ է Հ ա վ ա ն ա կ ա

ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ո ր պ ա տ ր ի ա ր ք ի ն կ ա տ մ ա մ բ Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի թ շ ն ա մ ա կ ա ն վ ե ր ա բ ե ր

մ ո ւ ն ք ը Հ ի մ ն վ ա ծ է Հ ի ն գ վ ե ց յ ա ն ժ ո ղ ո վ ի Հ ա յա ս տ ա ն ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ ո ր ո շ ո ւ մ ն ե ր ը

176 Զ - է ՊՐՈՖ- Ա՜ԻէեԼ ՀԱՆ ԷՍՐՐՈՒԿ 1997

վ ե ր ա ց ն ե լ ո ւ վ ե ր ջ ի ն ի ս Հ ա մ ո զ ո ւ մ ո վ , մ ի ե ր կ ի ր , ո ւ ր , ա վ ե լի չ ա տ ք ա ն ա յ լ ո լ ր , ծ ե ս ը և

ա վ ա ն դ ո ւ յթ ը վ ա ր դ ա պ ե տ ո ւ թ յա ն Հ ե տ ա մ ր ո ղ ի ւ թ յ ո ւ ն է ի ն կ ա զ մ ո ւ մ :

Ս ր ա ն ո վ բ ա վ ա կ ա ն լ ա վ է բ ա ց ա տ ր վ ո ւ մ ա յ ն , թ ե ի ն չ ո ւ ՞ է ր Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ը

7 1 0 թ . ց ա ն կ ա ն ո ւ մ , Հ ի ն գ վ ե ց յա ն ի Հ ա մ ա ձ ա յն ո ւ թ յ ո ւ ն ը ա մ ր ա պ ն դ ե լ ո լ Հ ա մ ա ր ,

Հ ր ա վ ի ր ե լ Կ ո ս տ ա ն ղ ի ն Ա պ ա պ ի ն , ա յ ն պ ա Հ ի ն , ե ր բ մ ի և ն ո ւ յ ն ժ ա մ ա ն ա կ Հ ռ ո մ ե ա

ց ի ն ե ր ը Հ ա յա ս տ ա ն ի ն չ է ի ն ց ա ն կ ա ն ո ւ մ պ ա ր տ ա գ ր ե լ ս ե փ ա կ ա ն ա վ ա ն դ ո ւ յթ ն ե ր ի ց

Հ ր ա ժ ա ր ո ւ մ '5 : Սա ն ո ւ յ ն ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն ք ա ղ ա ք ա կ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ն է ր , ո ր ի ս կ ի զ բ ը գ ր վ ե լ

է ր 6 8 9 թ ; ա յն պ ա Հ ի ն , ե ր բ Կ ո ս տ ա ն դ ն ո լպ ո լի ս է ի ն Հ ր ա վ ի ր վ ա ծ մ ի ա յն Հ ի ն գ Հ ա յ

ե պ ի ս կ ո պ ո ս , ի ն չ պ ե ս ն ա և Հ ռ ո մ ի պ ա պ ը , ո ր ը հ ի շ ե լո վ ի ր ն ա խ ո ր դ ի ' Մ ա ր տ ի ն ի Հ ե տ

կ ա պ վ ա ծ դ ի պ վ ա ծ ը , պ ա Հ պ ա ն ո ւ մ է ր կ ա յս ե ր ն կ ա տ մ ա մ բ Հ ն ա զ ա ն դ ո ւ թ յ ո ւ ն ը :

Պ ե տ ա կ ա ն շ ա հ ե ր ի ց ե լ ն ե լ ո վ , ն ա ն ա խ ը ն տ ր ո ւ մ է ր ի ր ա գ ո ր ծ ե լ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն

մ ի ո ւ թ յո ւ ն ը ի չ ա հ կ ա յս ր ո ւ թ յա ն մ ի ա ս ն ո ւ թ յա ն : Ի ր ն ա խ ո ր դ Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Ա - ը և ս

փ ո ր ձ ո ւ մ է ր գ տ ն ե լ մ ի ա ս ն ա կ ա ն ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ա կ ա ն Հ ի մ ք '՛ա վ ե լ ի մ ե ծ ք ա ղ ա ք ա կ ա ն

մ ի ո ւ թ յ ո ւ ն ի ր ա գ ո ր ծ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր : Ա յ ղ պ ա տ ճ ա ռ ո վ է ր ն ա զ ա յ ր ո ւ յ թ ի թ ի ր ա խ

դ ա ր ձ ր ե լ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն մ ի պ ա չ տ ո ն յա յի , ո ր ը մ ե ղ ա դ ր ո ւ մ է ր կ ա յս ե ր ը Հ ա յկ ա կ ա ն

տ ի ս ՚ի ա ն ա պ ա կ ա ն ո ւ թ յա ն Հ ա ր ե լ ո ւ մ ե ք * ^ : Ս ա կ ա յն ա յն պ ե ս , ի ն չ պ ե ս 6 9 3 թ .

Թ ե ո գ ո ս ո ւ պ ո լս ի ժ ո ղ ո վ ո ւ մ , բ ա ց ի Հ ա կ ա ք ա զ կ ե դ ո ն ա կ ա ն ո ւ թ յո լ ն ի ց , Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ը

հ ա մ ա ձ ա յ ն վ ե ց ն ր ա ն ց Բ " լ " Ր ա վ ա ն դ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի հ ե տ . 7 1 0 թ . ն ա ո ր և է

դ ժ վ ա ր ո ւ թ յո ւ ն չ ո ւ ն ե ց ա վ հ ռ ո մ ե ա ց ի ն ե ր ի ն ն ր ա ն ց հ ե տ մ ե ր ձ ե ց ն ե լ ո ւ հ ա մ ա ր : Ն ր ա

ն պ ա տ ա կ ը չ է ր ծ ի ս ա կ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն մ ի ա ս ն ա կ ա ն ա ց ո ւ մ ը : Ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ ո ղ մ ն ա

կ ի ց ն ե ր ի տ ե ս ա ն կ յո ւ ն ի ց , ծ ի ս ա կ ա ն ա ր ա ր ո ղ ո ւ թ յա ն և ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ո ւ թ յա ն կ ա պ ը

չ ա տ ա վ ե լի ս ե ր տ է ր : Դ ր ա ն ո ւ մ ե ն ք տ ե ս ն ո ւ մ Կ ա լի ն ի կ ո ս ի և Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի

բ ա խ մ ա ն հ ի մ ք ը :

Ո ւ ն ե ն ք ն ա և 'Լ և ո ն դ պ ա տ մ ի չ ի մ ի հ ա տ վ ա ծ ը , ո ր ը մ ե ն ք կ ց ա ն կ ա ն ա յ ի ն ք

վ ե ր ը ն թ ե ր ց ե լ մ ի ա վ ե լ ի հ ի մ ն ա վ ո ր վ ա ծ ե ն թ ա տ ե ք ս տ ո ւ մ , ք ա ն ա յ ն , ո ւ ր ն ա

օ գ տ ա գ ո ր ծ վ ե լ է մ ի ն չ և ա յ ժ մ : 1 9 3 2 թ . , Կ . Պ ո լս ի պ ա տ ր ի ա ր ք ո ւ թ յա ն վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր ի

ց ա ն կ ո ւ մ , Վ . Գ ր յո ւ մ ե լ ը Կ յո ւ ր ե ղ պ ա տ ր ի ա ր ք ի տ ա ր ի ն ե ր ի ն ա ր ձ ա ն ա գ ր ե լ է մ ի

վ ա վ ե ր ա գ ի ր , ո ր ի Հ ի մ ք ո ւ մ ը ն կ ա ծ է Հ ա յ պ ա տ մ ի չ ՛Լ ե ռ ն դ ի վ կ ա յ ո ւ թ յ ո ւ ն ը : 7 1 1 թ .

ա մ ռ ա ն տ ա կ մ ա տ ն ա ն չ վ ո ւ մ է . « Պ ա տ ր ի ա ր ք ի և ե պ ի ս կ ո պ ո ս ն ե ր ի կ ո ղ մ ի ց կ ա յս ե ր

Հ ր ա մ ա ն ո վ Ս մ բ ա տ կ յո ւ ր ո պ ա ղ ա տ ի և Հ ա ն ց ա գ ո ր ծ Հ ա յե ր ի դ ե մ Փ ո թ ի ք ա ղ ա ք ը

Հ ա փ չ տ ա կ ե լո ւ կ ա պ ա կ ց ո ւ թ յա մ բ գ ր վ ա ծ բ ա ն ա դ ր ա ն ք : Ա յս բ ա ն ա դ ր ա ն ք ի բ ա ն ա ձ և ը

ա ր ձ ա կ վ ա ծ է յ ո ւ ր ա ք ա ն չ յ ո ւ ր տ ա ր վ ա Զ ա տ կ ի օ ր ը ը ն թ ե ր ց ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր , ք ա ն ի ո ր

Հ ա ն ց ա ն ք ը կ ա տ ա ր վ ե լ է ա յ ղ տ ո ն ի ն - » * 7 : Ա յս տ ե ղ ե կ ո ւ թ յ ա ն Հ ի մ ք է դ ա ր ձ ե լ

Ղ և ո ն գ ի մ ի ա յ լ Հ ա տ վ ա ծ ը , ո ր ը տ ե ղ ի է տ վ ե լ բ ա ց ա ր ձ ա կ ա պ ե ս տ ա ր բ ե ր

մ ե կ ն ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի :

15 Շք. Н .О Ьте, Б^е во^епапШеп "апигбпшсЬеп Капопев" йеБ СопсП ш т (Зш ш зехш т, ш О.Кейип^а», ТЬе соипсН ш Тги11о геу^вкей [скё псИе], р. 307-321.

16 С Ш .О Д ё , Ь'етрегеиг 1изйшеп а-է-Ա 6է6 տբհէհաօմօշծէշ ? 1п ЁсЬов сГО пет, 31(1932), р. 399-402.

17 У .С ги те!, Ьеэ ւճտօտէշտ йев ас№з ճ ս раШ агса! ёе Соп81аттор1е, у о 1.

1.Լշտ Ас ».տ йеэ РагпагсЬев. РавсЛ.Ьез гёД О ез ձ շ 381 ձ 715 (Рапе 1932), р . 127-128.

1 9 9 7 ԲՅՈՒԶԱՆԴԻԱՅԻ ՀԱՅԿ- ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ... Զ - !- 177

Ա մ ե ն ի ց ա ռ ա է Հ ա ր կ ա վ ո ր է ճ շ տ ե լ , թ ե ո ՜ վ է ե ղ ե լ Ս մ ր ա տ Կ յո ւ ր ո պ ա ղ ա տ ը , ո ր ի ն

չ ի կ ա ր ե լի ն ո ւ յն ա ց ն ե լ վ ա ր ա ղ - Տ ի ր ո ց ի ո ր դ ի Ս մ ր ա տ ի Հ ե տ : 6 9 3 թ . ն ա Հ ա է ո ր դ ե լ է

Ն ե ր ս ե ս կ ա մ ս ա ր ա կ ա ն ի ն Կ յո ւ ր ո պ ա ղ ա տ ի պ ա շ տ ո ն ո ւ մ : Ա յս վ ե ր է ի ն ի ն 6 9 8 թ .

ն շ ա ն ա կ ե լ է Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ր ի ր 6 8 9 թ . ռ ա զ մ ա ր շ ա վ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ : Ո չ ա վ ե լ ի վ ա ղ ,

ք ա ն 6 9 5 թ . ա ր ա բ ա կ ա ն ռ ա զ մ ա ր շ ա վ ը , և ո չ ա վ ե լ ի ո ւ շ , ք ա ն 6 9 7 թ . , ե ր բ Հ ա յ

ն ա խ ա ր ա ր ն ե ր ը Ս ա Հ ա կ Գ - ի Հ ե տ ա ք ս ո ր վ ե ց ի ն Դ ա մ ա ս կ ո ս : Ս մ բ ա տ ը ա զ ա տ վ ե լ է մ ո տ

7 0 0 թ . և ն ո ր ի ց գ լ խ ա վ ո ր ե լ դ ի մ ա դ ր ո ւ թ յ ա ն շ ա ր ժ ո ւ մ ը Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ : Ռ ա զ մ ա կ ա ն

պ ա ր տ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ը կ ա յս ե ր թ ո ւ յ լ տ վ ո ւ թ յ ա մ բ ն ր ա ն ս տ ի պ ե ց ի ն մ ե կ ո ւ ս ա ն ա լ

Մ ե ն գ ր ե լ ի ա յի Փ ո թ ի ո ւ մ , Ս և ծ ո վ ի ա փ ի ն , ո ւ ր Նա ա պ ա ս տ ա ն ո ւ մ է 7 0 4 / 5 - ի ց 7 1 0 / 1

РР- № 1* ’Ղ և ո ն գ ի Հ ա տ վ ա ծ ը , ո ր ի ց Հ ա յ ր Գ ր յ ո լ մ ե լ ը վ ե ր ց ն ո ւ մ է ի ր տ ե ղ ե կ ո ւ թ յ ո ւ ն ը ,

դ ե ռ և ս պ ա Հ ա ն է ո լ մ է թ վ ա գ ր ե լ : Հ ա տ վ ա ծ ի ի ն ք ն ա տ ի պ ո ւ թ յո ւ ն ը ա ր տ ա Հ ա յտ վ ա ծ է

Հ ա տ կ ա պ ե ս « մ ի ն չ և ց ա յս օ ր » ե զ ր ա փ ա կ ի չ բ ա ն ա ձ և ո ւ մ , ո ր ը ս ա կ ա յն թ ո ւ յ լ չ ի տ ա լի ս

ե ն թ ա դ ր ե լ , ո ր ի ր ո ղ ո ւ թ յ ո ւ ն ը տ ե ղ ի է ո ւ ն ե ց ե լ ա յ ն ժ ա մ ա ն ա կ ա շ ր ջ ա ն ո ւ մ , ե ր բ

'Լ և ո ն գ ը Հ ա վ ա ք ո ւ մ է ր ի ր պ ա տ մ ո ւ թ յա ն ն յ ո ւ թ ե ր ը : Խ ն դ ի ր ն ա յ ն է , թ ե ի ն չ տ ի պ ի

վ ա վ ե ր ա գ ր ե ր է ի ր տ ր ա մ ա դ ր ո ւ թ ա ն տ ա կ ո ւ ն ե ց ե լ 'Լ և ո ն դ ը : Ա ր դ ե ն , Վ ա ր ա զ - Տ ի ր ո ց ի

ո ր դ ո ւ մ ա ս ի ն վ ե ր և ո ւ մ ը ն թ ե ր ց վ ա ծ Հ ա տ վ ա ծ ի ց ա կ ն Հ ա յտ է , ո ր ս կ զ բ ն ա ղ բ յ ո ւ ր ը

ս ե ր ո ւ մ է Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի շ ր ջ ա պ ա տ ի ց : Թ ե ր և ս դ ա է ա յս տ ե ղ պ ա տ ճ ա ռ ը :

Թ ա ր գ մ ա ն ե ն ք ո ւ ղ ղ ա կ ի ո ր ե ն Ղ և ո ն գ ի բ ն ա գ ի ր ը : Ա յ ն բ ա ն ի ց Հ ե տ ո , ե ր բ ա ր ա բ ն ե ր ը

վ ս տ ա Հ ե ց ր ե ց ի ն ա ք ս ո ր վ ա ծ Հ ա յ ե ր ի ն , ո ր ն ր ա ն ց վ ն ա ս չ ե ն պ ա տ ճ ա ռ ի . « I I ГиГСГЦ

гаввит^ раг 1еиге տշաւշոէտ, ւ1տ рпгеп1 1а уШе йапв 1ацие11е Ատ г & Ш е т , շէ Խտ иёвоге йе 1а уШе е! 1ев ստէշոտւԽտ йе ГЁ^Нве, И етр оП ёгет 1е հսէւո е1 ге ю и тё ге т еп А гтё те , ее соират Йе Гешрегеиг йеБ СгесБ. Се яи'арргепат, Гешрегеиге ճշտ Сгесв эе герепЙ! Йеуат ипе 1е11е т^ гаШ ^ е, е1 сопуояиат 1ев рппараих сЛ^шОкев ёе ГЁ^Нве, Խտ шё1гороП(е5 е11ев агсЬеуёяиез, И1еиг опЗоппа йе 1շտ ап ай ёта& ег раг ёсгк йэпб ип ёсп^ е1 аи т о т е Ш йе 1а сё1ёЬга1юп с1е 1а ՐՁգսօտ, И опЗоппа ци'оп քՅտտշ 1ес1иге аи տսյօէ <1е ПпегаНшйе օօոսատշ, саг շ՚շտէ 1е յօւՄ ёе ԲՑզսշտ զս'ւ1տ сотпигеМ сеИе сеиуге Ճ'ււորւ6է6. Е1 еп 1а т ё т е ЙЙе оп 1ւէ сГаппёе еп аппёе 1е т ё т е апаЛ ёте յստգս՚ձ сеյ օ ւ Մ » ( Ե ւ ի բ ր և վ ս տ ա Հ ե ղ ե ա լ յ ո ւ խ տ ա դ ր ո լ թ ի ւ ն ն ո ր ա 1 ա ռ ի ն զ ք ա ղ ա ք ն յ ո ր ո ւ մ

բ ն ա կ ե ա լ է ի ն , և զ գ ա ն ձ ս ք ա ղ ա ք ի ն և զ ս պ ա ս ս ե կ ե ղ ե ց ե ա ց ն յա փ շ տ ա կ ե ա լ յ ա ւ ա ր ի ՝

դ ա ր ձ ա ն ի Հ ա յ ս , Հ ա տ ո ւ ա ծ ե ա լ ք ի կ ա յ ս ե ր է ն Յ ո լ ն ա ց : Ե ւ կ ա յ ս ե ր ն լ ո ւ ե ա լ ՝

ս տ ր ջ ա ց ա լ ը ն դ ե ղ ե ա լ ա պ ի ր ա տ ո լ թ ի ւ ն ն . և կ ո չ ե ց ե ա լ ղ ա ռ ա ք ն ո ր դ ս ե կ ե ղ ե ց ե ա ց ,

զ մ ե տ ր ա պ օ լի տ ն և զ ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս ո լ ն ս ՝ և Հ ր ա մ ա յէ ր ն ո ց ա ն զ ո վ ս գ ր ե լ ի մ ա տ ե ն ի ,

և ի կ ա տ ա ր մ ա ն տ օ ն ի ն Զ ա տ կ ա ց Հ ր ա մ ա յէ ր ը ն թ ե ռ ն ո լ լ ի վ ե ր ա յ գ ո ր ծ ո ղ ա ց

ա պ ի ր ա տ ո ւ թ ե ա ն ն . ք ա ն զ ի ի տ օ ն ի ն յ ա յ ն մ ի կ գ ո ր ծ ե ց ի ն զ գ ո ր ծ ա ն օ ր է ն ո ւ թ ե ա ն : Ե ւ ի

ն ո յ ն տ օ ն ի կ ա ր գ ա ւ ո ր ե ց ի ն ա մ ի ա մ ի զ ն ո յ ն ն զ ո վ ս ը ն թ ե ռ ն ո լ լ մ ի ն չ և ց ա յ ս օ ր . . . / 9 :

Ի ՞ ն չ է ր տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ե լ ի ր ա կ ա ն ո ւ մ , ո ՜ վ է ր պ ա տ ճ ա ռ դ ա ր ձ ե լ ն մ ա ն ն զ ո վ ք ի :

18 У 01Г М .уап ЕзЬгоеск, Ь е ժւտօօա՜տ ճշ ЗаЬ ак III [и.Ь'и 8-ՐԴ ծանոթ.], р. 359.1 о

Հրատ. ԵէլեսւՆց [տ Ь'и ծանոթ. 11], Էշ ЗЬ, ժ գլուխ:

178 Զ-Ա Պ1'ՈՖ- Ս՜ԻէեԼ ՎԱՆ ЦИРГШ'Ч 1 9 9 7

Ռ . Գ ր ո լ ս ե ն ա յս Հ ա տ վ ա ծ ո ւ մ տ ե ս ն ո ւ մ է ր դ ա վ ա ճ ա ն ո ւ թ յա ն պ ա տ ճ ա ռ ո վ

ր ա ն ա դ ր ա ն ք , ք ա ն ի ո ր Ս մ բ ա տ ը ի ն պ ա ս տ ա ր ա բ ն ե ր ի թ ա լ ա ն ե լ է ր ք ա ղ ա ք ը - 0 : Վ .

Գ ր յո ւ մ ե լը բ ա ց ա ռ ո ւ մ է ա յ ղ պ ա Հ ի ն Վ ա ր դ ա ն - Փ ի լի պ ի կ ո ս ի կ ա յս ր լ ի ն ե լ ը , և կ ա յս ր

է Հ ա մ ա ր ո ւ մ Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի ն , ո ր ը վ ե ր ա ն ա յ ո ւ մ է 7 0 5 թ . շ ն ո ր Հ վ ա ծ

Հ յ ո ւ ր ը ն կ ա լ ո ւ թ յ ո ւ ն ը 2 1 : Ղ և ո ն գ ի ա յս բ ն ա գ ի ր ն ա վ ե լի չ ա տ ի ն չ - ո ր ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն

շ ր ջ ա դ ա ր ձ ի մ ա ս ի ն է , ք ա ն ռ ա զ մ ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ղ ո ւ թ յ ա ն : Դ ա խ ա ղ ի մ ե ջ մ տ ն ո ղ

Հակաքաղկեգոնականությունն է ր , ա յ ն , ի ն չ Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Р - ը ո ր ո շ ա կ ի ո ր ե ն չ է ր

ց ա ն կ ա ն ո ւ մ վ ա վ ե ր ա ց ն ե լ : Հ ա յ ա զ գ ի Փ ի լ ի պ ի կ ո ս - Վ ա ր գ ա ն ը , ո ր ը 7 1 1 - 7 1 3 թ թ .

Հ ա ջ ո ր դ ե լ է ր Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ի ն ( Հ ե տ ա գ ա յո ւ մ ն ր ա ն մ ա Հ ա պ ա տ ժ ի ե ն թ ա ր կ ե ց ի ն ) ,

ի ր տ ա ր ա ծ ք ն ե ր ի ց Հ ա լ ա ծ ո ւ մ է ր Գ ր ի գ ո ր Լ ո ւ ս ա վ ո ր չ ի ն Հ ե տ և ո ղ Հ ա յ ե ր ի ն , ի ս կ

ա ր ա բ ն ե ր ը ն ր ա ն ց բ ն ա կ ե ց ն ո ւ մ է ի ն Մ ե լ ի տ ե ն ե ի տ ա ր ա ծ ք ո ւ մ : 'Լ և ո ն գ ի

ս կ զ բ ն ա ղ բ յո ւ ր ը բ ա ց ա Հ ա յտ ո ր ե ն Հ ա յ ք ա ղ կ ե դ ո ն ա կ ա ն ն ե ր ի մ ի ջ ա վ ա յր ի ց է :

Մ ե զ է Հ ա ս ե լ մ ի ա յ լ վ կ ա յ ո ւ թ յ ո ւ ն և ս , դ ա Թ ե ո փ ա ն ե ս ի տ ե ղ ե կ ո ւ թ յ ո ւ ն ն է

Ա բ ա ս գ ի ա յի ս պ ա թ ա ր Լ և ո ն ի մ ա ս ի ն : Ս տ -Գ ե ր ո ն դ ա ս ա կ ա ր գ ո ւ մ է ա պ ա գ ա Լ և ո ն Գ -

ի ն վ ե ր ա բ ե ր ո ղ ա ռ ա ս պ ե լա կ ա ն և Հ ա վ ա ս տ ի ս կ զ բ ն ա ղ բ յ ո ւ ր ն ե ր ը : Լ և ո ն Գ - ը

ծ ա գ ո ւ մ ո վ Մ ա ր ա շ ի ց ( Հ ն ո ւ մ ՝ Գ ե ր մ ա ն ի կ ե ) է ր և կ ո չ վ ո ւ մ է ր Ս ի ր ի ա ց ի : Ա յ դ ք ա ղ ա ք ը

վ ե ր ա ն վ ա ճ ե լ է ր Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ը 6 8 5 - 6 9 0 թ թ . մ ի ջ և : 6 9 5 թ . կ ա յս ր ը Հ ր ա մ ա յե լ

է ր , ա ռ ա ն ց ո ր ո շ ա կ ի ն պ ա տ ա կ ի , ա յ ն ժ ա մ ա ն ա կ դ ե ռ և ս տ ա ս ն ա մ յա ե ր ե խ ա Լ և ո ն Գ -

ի ն ի ր Հ ո ր Հ ե տ բ ե ր ե լ Թ ր ա կ ի ա : Ե ր ի տ ա ս ա ր դ Լ և ո ն Գ - ը ն ր ա ն Հ ա վ ա տ ա ր ի մ մ ն ա ց ,

ե ր բ 7 0 5 թ . Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս Բ - ը կ ր կ ի ն Բ յո ւ զ ա ն դ ի ա վ ե ր ա դ ա ր ձ ա վ , ա պ ա գ ա Լ և ո ն

Գ - ը ն ր ա ն դ ի մ ա վ ո ր ե ց 5 0 0 ո չ խ ա ր ո վ : Մ ո տ ա վ ո ր ա պ ե ս 7 0 5 - 7 0 7 թ թ - ,

Հ ո ւ ս տ ի ն ի ա ն ո ս ը ն ր ա ն ս պ ա թ ա ր ի ո ս ի կ ո չ ո ւ մ տ վ ե ց և վ ե ր ց ր ե ց ի ր բ ա ր ե կ ա մ ն ե ր ի

շ ր ջ ա ն ա կ ը , ս ա կ ա յն գ ա Հ ը ժ ա ռ ա ն գ ե լ ո ւ մ ա ս ի ն շ շ ո ւ կ ն ե ր ը ն ր ա ն շ ն ո ր Հ ա զ ր կ ե լ ո ւ

Հ ա մ ա ր պ ա տ ճ ա ռ Հ ա ն դ ի ս ա ց ա ն : Ս պ ա թ ա ր ի ո ս Լ և ո ն ը ա յ ն ո ւ հ ե տ և ո ւ ղ ա ր կ վ ե ց

Ա բ ա ս գ ի ա , ն վ ա ճ ե լ ո ւ Հ ա մ ա ր Ա լ ա ն ի ա ն կ ա մ Օ ս ե թ ի ա ն 2 * , ո ր ը գ տ ն վ ո ւ մ է

մ ե ն գ ր ե լ ա կ ա ն Փ ո թ ի ի մ ո տ , ո ր ն ա յ գ պ ա Հ ի ն ա ք ս ո ր ո ւ մ գ տ ն վ ո ղ Ս մ բ ա տ

կ յ ո ւ ր ո պ ա ղ ա տ ի ն ս տ ա վ ա յր ն է ր : Կ ո վ կ ա ս յա ն ա յս ա ր կ ա ծ ի խ ճ ո ղ վ ա ծ շ ա ր ա դ ր ա ն ք ը

մ ե զ է Հ ա ս ց ր ե լ Թ ե ո փ ա ն ե ս ը 7 1 7 թ . դ ե պ ք ե ր ի ի ր շ ա ր ա դ ր ա ն ք ո ւ մ , ո ր ը մ ա ն ր ա մ ա ս ն

ք ն ն ո ւ թ յ ա ն է ե ն թ ա ր կ ե լ Մ .Կ ա ն ա ր ը 24 : Ե ր բ Լ և ո ն ը 7 1 1 թ . կ ա ր ո ղ ա ց ա վ մ ի ջ ո ց ն ե ր

գ տ ն ե լ Կ ո ս տ ա ն դ ն ո ւ պ ո լ ի ս վ ե ր ա դ ա ռ ն ա լ ո ւ Հ ա մ ա ր ,՝ ն ր ա Հ ի մ ն ա կ ա ն ն ե ց ո ւ կ ը

դ ա ր ձ ա ն ի ր Հ ա ր և ա ն Հ ա յա զ գ ի ն ա խ ա ր ա ր ն ե ր ը : Վ ե ր ջ ի ն ն ե ր ս չ ե ն ե ր և ո ւ մ մ ի ա յն Ի .

20 К .С п н тес , ատէօս-е ёе Гагтёш е ժշտ оп упев ե 1071, Рапе 1973, р 31 4 .

21 У.Огите1, ор.ск., р.128.22 Ьаигет-Сапагй, ор.ск., р. 259-260.2 3 Տ ե 'ս М.уап ЕвЬгоеск, Ье ճւտօօսքտ 4е БаЬак, р. 358, ո ւր հ ե ն վ ո ւ մ եմ

հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւ մ Б^Сего, В у г а т т е 1сопос1азш ճսոոջ էհշ Ке1§п օք Ьео Ш, ԱՀհհ РаП1си1аг а и е т ш п էօ 1Ье ОпеШ а! зоигсеБ, Ь о и у а т 1973ո ւս ում ն ա սիրութ յա ն վրա:

2 4 М.Сапагй, Ь’ауепШге саисаз1еппе ճս арЛ аке Ьёоп 1е քսէւս- ешрегеиге Լ6օո Ш , йапэ Кеуие ժշտ Ёшйеэ агтётеп п ев, ИБ, է. 8(1971), р. 353-

1 9 9 7 ԲՅՈՒԶԱՆԴԻԱՅԻ ՀԱՅԿ- ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ... Զ-1- 179

Ս. Ջիչուրովի քննութ յա ն մեք25, այնուհանդերձ Լևոն Գ-ի բազմաթիվ դրական

գծերն ի հայտ են գալիս հայկական ավանդույթում, ուր նա հանդես է գալիս իբրև

Նոր Մովսես ^МоТве г с й т у и в / 6 ;

Վերշապես գա նք մեր բազմաշերտ գրությա ն վերքին մասին: Սահակ Գ-ի

երկարաշունէ դավանաբանական նամակի վերքին մասում ընթերցում ենք մի

հավելված կոչ, որի բնագիրը հետևյալն է. « Եւ դու, ա յրդ Աստուծոյ, պի՜նդ կաց

ամենայն իր ա լք , որպէս և կացեալգ ես գեղեցկաբար, և մի' տար տեղի ամենևին

այնոցիկ որք խոտորեալ են յա ւա նգութենէ հարցն սրբոց, զի Քրիստոս զքեզ զէն

հաւատոյ Հայաստանեայցս կամեցաւ առնել յա շխա րհիդ յա յդ մ ի կ , և արդ

անդր դո ւել կա՛ց միշտ ի ճշմարտութեանն, և մի ի պատկերապաշտոլթիլն նոցա և մի

յա յլ ինչ խոտորեսցիս, ղի պատկեր Աստուծոյ խաչն է տուեալ մեզ ի պաշտաւն, զի

պաշտեսցուք զԱստուած խաչիւն իլրով սրբով, որպէս և ամենայն Քրիստոնեայք և

հարքն սոլրբք յա ռա քելոցն մինչև ցա յժմ: Իսկ զա յլ պատկեր հրաժարեցուցանէ

ինքն Աստուած ասելով, թ է ՝ Զի՜նչ նմա նոլթիւն յիս տ եսէք' զի պատկեր ինձ

ձևա ցոլցէք. ապա ուրեմն այլ պատկեր երևելի չ է ' պաշտելի բա յց միայն խ ա չն:

Իսկ որք այլ պատկեր արարին՝ ըստ հեթանոսական սովորոլթեան արարին, և ոչ

ըստ աստուածապաշտութեան ալրինացն, որ հրամայեալ է մեզ ի գրոց սրբոց: Բայց

դու, խնդրողդ ուղիղ հաւատոյ բանի, զայս ամենայն առեալ և առալելեալ, իմա'

զհաւատոյս զա լրոլթ իւն , և արիաբար քաքացիր և յա ղթ եա ' հերձուածողական

հնարից, և առ ոչինչ համարեա զբանս նոցա ա յլա յլա կա նս»27: Այս բնագիրը,

ինչպես արդեն ասել ենք, 69 3 թ . հասցեագրվել է Սմբատին, որն անվանված է նաև

կյուրոպաղատ: Աստվածաբանական մեծ տրակտատում, որը նախորդում է սրան,

Սահակ Գ~ը ց ո ւյց է տալիս, որ երկաբնակոլթյունը ինքնաբերաբար ձուլվա ծ է

պատկերամարտության հետ : .Իրոք, եթե Քրիստոսի մեք կա աստվածային

բն ո ւթ յո ւն ի ց տարբերվող մարդկային բ ն ո ւթ յո ւն , ա յն բոլորն, ի ն չ նրանում

երկրպագվում է , դա ռնում է մարդու ձեռքով ստեղծված պատկեր: Սակայն խ ա չը,

որը Սահակի ողք ճառի կիզակետն է , դուրս է ա յդ օրենքից: Նրանում, իրոք,

մարդկային բն ո ւթ յո ւն ն ավելի խ որքում դա ռնում է աստվածային բ ն ո ւթ յո ւն :

Միայն այստեղ է արդարացվում երկրպագությունը, առանց խ առնվելու մաքուր

մարդկային կարողություններին:

Պետք է հավատալ, որ բանտարկյալներին ազատելու նպատակով ձեռնարկված

ճա նա պ ա հորդությա ն ժամանակ, մոտ 7 03 թ . , սրբի պսակով մահացած

բարձրաստիճան հոգևորականի նմանատիպ կտակը պետք է հետապնդեր Սմբատին

ողք Կյանքում, որպես կառավարման մի ուղղություն, որը թ ո ւյլ է տալիս հասկանալ

նրա հա յա ցքների արմատական փ ոփ ոխ ությունը 711 թ . : Սակայն սուրբ

կաթողիկոսի այս վերքին ուղերձը ա րդյո՞ք որևէ հետք չի թողել Լևոն սպաթարի

վրա, որը վստահաբար կարող ենք ասել, մինչև Կոստանգնոլպոլսի գրավումը

բարեկամական կապեր է ունեցել Սմբատ կյուրոպաղատի հետ: Իհարկե, մինչև

О С՜5 И.С.Чичурор, Византийские исторические сочинения, Москва 1980, с. 42-44 և

Թ ե ո փ ա ն ե ս ի ծ ա ն ո թ ա գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը :

26 Շք. Տէ-Օշւ֊օ, ор.СЙ., 189-198.27 М.уап ЕвЬгоеск, Ье ճւտշօա՜տ йе БаЬак, р. 438-439.ԳԹ, ւտօւ, էջ 482:

180 Զ -է ՊՐՈՖ- Ս ՚ԻէեԼ ՀԱՆ ԷՍԲՐՈՒԿ 1 9 9 7

Լ ե յ ,ն Գ - ի 7 1 1 թ . պ ա տ մ ա կ ա ն թ ա տ ե ր ա բ ե մ ի վ ր ա Հ ա յտ ն վ ե լ ը , դ ե ռ պ ե տ ք է լ ի ն ե ի ն

և ս ե ր կ ո ւ ք ի չ կ ա ռ ա վ ա ր ա ծ կ ա յս ր ե ր ' Ա ն ա ս տ ա ս Բ - ը և Թ ե ո դ ո ս Գ - ը : Ս ա կ ա յն ե ր բ

Լ և ո ն Գ - ը կ ա ն չ վ ե ց պ ա չ տ պ ա ն ե լ ո լ Կ ո ս տ ա ն գ ն ո ւ պ ո լ ս ի պ ա ր ի ս պ ն ե ր ը , ն ա

կ ա զ մ ա կ ե ր պ ե ց ո չ թ ե պ ա տ կ ե ր ն ե ր ի , ա յ լ մ ի ա յն Խ ա չ ի շ ք ե ր թ 2 8 : Մ ե ն ք չ ե ն ք

կ ա ր ե ո ւ մ , թ ե ա յ ղ ա կ ա մ ա գ ո ր ծ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ը Ս ա Հ ա կ Գ - ի կ տ ա կ ի ց ա զ դ վ ա ծ Ս մ բ ա տ ի

ո ւ ղ ե ր ձ ի ց ա ն կ ա խ է ե ղ ե լ : Լ և ո ն Գ Մ ա ր ա չ ց ի ն Հ ա վ ա ն ա բ ա ր ա վ ե լի չ ա վ Հ ա յե ր ե ն է ր

խ ո ս ո ւ մ , ք ա ն ա ր ա բ ե ր ե ն : Օ ր թ ո դ ո ք ս ն ե ր ի լ ե գ ե ն դ ն ե ր ը , ո ր ո ն ք Բ յ ո ւ զ ա ն դ ի ա յ ո ւ մ

ս տ ե ղ ծ վ ո ւ մ է ի ն պ ա տ կ ե ր ա մ ա ր տ ն ե ր ի ղ ե կ ա վ ա ր ն ե ր ի դ ե մ , ը ն դ գ ծ ո ւ մ է ի ն ն ր ա ն ց

ն մ ա ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը ա ր ա բ ն ե ր ի Հ ե տ և ի վ ե ր ի , ն ր ա ն ց ո ւ ս մ ո ւ ն ք ը Հ ա մ ա ր ե լ ո վ

ս ա տ ա ն ա յա կ ա ն , կ ա պ ո ւ մ է ի ն ի ս լ ա մ ի ա գ ր ե ս ի վ ո ւ թ յա ն Հ ե տ : Ս ա կ ա յն , ը ս տ մ ե ր

պ ա տ կ ե ր ա ց մ ա ն , Հ ա ն ձ ի ն Ս ա Հ ա կ Գ - ի կ տ ա կ ի , մ ե ն ք ո ւ ն ե ն ք մ ի փ ա ս տ ա թ ո ւ ղ թ , ո ր ը

թ ո ւ յ լ է տ ա լի ս ա պ ա ց ո ւ ց ե լ , ո ր 7 2 6 թ . Խ ա լկ ե ի պ ա տ կ ե ր ի ո չ ն չ ա ց ո ւ մ ը ի ն չ - ո ր

կ ա յս ե ր ն ո ր ա ց մ ա ն ձ գ տ ո ղ կ ա մ ա կ ո ր ո ւ թ յա ն ա ր դ յ ո ւ ն ք չ է : Կ ո ս տ ա ն գ ն ո ւ պ ո լս ի

պ ա շ տ ո ն ա կ ա ն ե ր կ ա ր ն ա կ ո ւ թ յա ն ն ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ա լի ս , Ս ա հ ա կ ի ո ւ ղ ե ր ձ ն ա ռ ա վ ե լ մ ե ծ

ո ւ շ ա դ ր ո ւ թ յա ն ա ռ ա ր կ ա պ ե տ ք է դ ա ր ձ ն ե լ :

Ֆ ր ա ն ս ե ր ե ն ի ց թ ա ր գ մ ա ն ո ւ թ յո ւ ն ը

Պատ մ . դիտ . դոկտոր Ա. Ա. ԲՈԶՈՑԱՆ

Տէ-Оего, ор.ск.,р.37-38 շէ 132-141. М.уап ЕзЬгоеск, Լշ ճւտօօսո ճշ 8аЬак, р. 358.

1997 ԱԲՈՎՑԱՆ եՎ ՆեՐՍեՍ Ա&ՏԱ1'ԱԿէ>ծԻ Զ -1- 1 8 1

ՊԻՈՆ ՀԱԿՈԲՅԱՆԲանասիրական գիտությունների դոկտոր

ԱԲՈՎ6ԱՆ ԵՎ ՆԵՐՍԵՍ ԱՇՏԱՐԱԿԵՑԻ*4

Ի ՞ն չ էր կա տ ա րվում իրա կա նում. 40-ա կ ա ն թ թ . սկզբնհրից Ռ՛ուսաստանի և Անգլիւսյի միջև սկսվել էին գա ղտ նի բա նա կցություններ' Օսմա նյա ն կա յսրության տ ա ր ա ծքն ի րենց մ ի ջև բա ժ ա ն ե լո ւ հա մա ր: Ք ն ն ա ր կ վ ո ղ հա րցերի շուրջ վեր ջն ա կա ն հա մա ձա յնութ յա ն գա լու նպ ա տ ա կով, Ն ի կ ո լա յ 1 -ը մ ի ն չև իսկ պ ա տրա ստվում էր մեկնել Լոնդոն: Ա յդ ա ոիթով Ռուս տերությունը կա րիք ուներ նա խ ա պ ես պ ա րզելու, թե ի ՞ն չ էին իրենցից ներկա յա ցնում ա յն երկրները (մեծ մա սա մբ' պ ա տ մա կա ն Հա յա ստ ա նի երբեմնի գա վա ոները), որոնք ա նցնելու էին կա յսրությա նը, և ի ՞ն չ կյա նք ու կենցա ղ ունեին ա յն տ եղ բն ա կ վ ո ղ ցեղ եր ն ու ժողովուրդները: Ա յդ ա մենը պ ա րզելու համար' որոշվում է գիտ ա կա ն հատուկ ա րշա վա խ ումբ ո ւղա ր կել Հ ա յա ս տ ա ն ' բնա պ ա տ մ ա կա ն և ե ր կ ր ա բա նա կ ա ն հետ ա զոտ ությա ն ենթա րկելու նրա ինչպ ես ոուսական, ա յնպ ես է լ պ ա րսկա կա ն և թուրքա կա ն շրջա նները' ա ոա յժմ ծա վա լվ ելո վ Ա րա րա տ լեո ա ն շրջա կա յքում փ ովա ծ գա վա ոներում:

Ա րշա վա խ մբի ղեկա վա րությունը վստ ա հվում է Դ որպ ա տ ի հա մա լսա րա նի պ րո ֆ ես ո ր, փ որձա ոու երկրա բա ն Հերմա ն Ա բի խ ի ն : Ա յդ «գա ղ տ ն ա խ ո ր հ ո ւր դ գ ի տ ա ր շ ա վ ի »25 հա ջողությունն ա պ ա հովելու համար հրա հա նգներ են ուղա րկվում Ա նդրկովկա ս' կա րգա դրելով ա մեն քա յլում ընդա ոա ջել գիտ նա կա նին և նրան գործա կիցներ կա րգել Հա յա ստ ա նը շատ լա վ ճա նա չո ղ և տ եղա կա ն լեզուներն ի մ ա ցո ղ ա նձի ն ք , ա ոա ջին հերթին' Խ ա չա տ ուր Ա բո վ յա ն ի ն , որին ա նհա պ ա ղ ուղարկվում է պ ա շտ ոնա կա ն հրա վեր: Ն ույն մտ ա հոգությա մբ' Ռուս տերությունը (հա վա նա բա ր' Ն եր քի ն գործերի նախարար Դ . Բլուդովը)26 դիմում է նա և Ն երսես Ա շտ ա րա կեցու խ որհրդին և օգնությա նը: Ա յդ ընթա ցքում Ա բովյա նը ստ ա նում է նա և կոմս Ա . 1ս. Ռ ենկենդորֆի հա նձնա րա րությունը' շրջել քրդերի ու եզդիների բնա կա վա յրերում և ուսումնասիրել նրանց պատմությունը, բա րքերն ու սովորույթները, հա վա տ ա լիքներն ու բնա վորությա ն գծերը, ա նգա մ' բա նա հյուսությունը27:

Ն ե ր սես Ա շտ ա րա կեցու նամակն ա յդ գիտ ա րշա վին էր վերա բերում : Լսելով Ա բո վ յա ն ի մա սին (ա մենա յն հա վա նա կա նությա մբ' Ա . Հ ա ք ս տ հ ա ո ւզ են ի ց), որ փ ոխ ա դրվել է Ե րևա ն, նա և բա վա րա րա ծ լինելու համար ա նձա մբ Ա բի խ ի ն , նա հա տուկ նա մա կով խ նդրեց Ա բո վ յա ն ի ն ըստ ա մենա յնի ա ջա կցելու գերմա ն

* Սկիզբը տե՞ս հմր. հմր. Դ-Ե:

2^ Աբովյանի բնորոշումն է, տե՞ս Ե VII, 80 և 93:

Տե՛ս Դ II, 177/ « ... համաձայն ցանկոլթեանց նախարարապետն...»:

27 Ա № 23, էջ 39 /հմմսւ. Ե V II, 151 և 194-195/:

182 Զ-Ա Պ- ՀԱԿՈԲՅԱՆ 1 9 9 7

գիտ նա կա նին: Ն ա մա կի ս կ ի զ բը պ ա ր տ ա վ ո ր ե ցնո ղ է ր . կա թողիկոսա կա ն կոնդա կներին բնորոշ հանդիսավոր և. հա րգա լից խ ոսքերով. «Ս ի ր ե ց ե լո յ իմոյ' բւսրեջա նութեա մբ 2եր շա տ ա գովեա լ վա յելչո ւթ եա ն հւսյրենեա ց Խ ա չա տ ուր Ցովակիմեան / * / , հարազատի Ամենասուրբ Ա ռա քելա կա ն Եկեղեցւոյ Հա յոց ջեր- մեոա նդութեան հ ո գ ւո յ...» , միա ժա մա նա կ, կա րծես, ներողամտություն հա յցելով, որ ցա րդ ա նպատասխան է թողել նրա վերջին նամակը. «Ջ պ ա րտ ա ւորութիւն իմ միոյ գրութեանց 2երոց ա ո իս, որպէս կա րողա նամ զմտա ւ ա ծել' թերևս, անդուստ ի Ս. Պ . Բուրգայ, յա րա տ ևէ ցա րդ և տ ևեսցէ դա րձեսւլ...»28:

Խ ո ս ք ն ի ՞ն չ նա մա կի մա սին է , դժվա րա նում են ք կո ա հ ել, ո ր ովհետ և Պետ երբուրգից Ն երսես Ա շտ ա րա կեցուն գրա ծ Ա բովյա նի նամակ հայտնի չէ : Մ եզ ծա նոթ է , պ ա հպ ա նվա ծ կամ կորա ծ, երեք նամակ, մեկն ուղարկված է Ա լտ - Կուստհոֆ ա գա րա կից, 1834 թ . հունիսի 10-ի ն , մյուսները' Մ ոսկվա յից, 1836 թ. փ ետ րվա րին /չի պ ա հպ ա նվել/ և մա րտ ին: Ա ոա ջինի մեջ Ա բովյա նը Ն երսես Ա շտ ա րա կեցու դա տ ին է հա նձնել իր ա պ ա գա լո ւս ա վ ո ր ա կ ա ն ֊կ ր թ ա կ ա ն ծրա գրերը, վերջինների մեջ, խորին ա կնա ծա նք ու ջերմ համակրանք ա րտ ա հա յտ ելով նրա ա նձի ու գործերի մա սին, դա ո ը խ ոսքեր ուղղել երա խ տ ա մոռ ժամանակակիցների հա սցեին, « վ ի շ տ անմխիթար տ ա րա ծա նի, ո հ , զոսկերօքս, մինչ զգա մ, թ է ո չ ձեոն ա ոա ջնորդեսցէ զիս, որոյ ա մենա յն շա րժուածք միմիայն զա զ գի ն ջա նա յր պ ա տ րա ստ ել և հա ստ ա տ ել երջա նկութիւն և բա րօրութ իւն: Ապերախտ Տփ ղ ի ս և ժողովուրդ ա նզգա յ, որ ո չ միայն զինքն զրկեա ց ի բիւրազգի բա ր հա ց, զորս հոգի ձեր մարդասէր ցա նկա յր տ ա լ նմա, ա յլ և փակ հա ց, հհոացոյց զհովա նին' ը նդ որոյ թ և ո վ ք պ ա տ ա նիք դեոա հա սա կք կա րէին զ ա ր գա ն ա լ և հասնիլ ցանկութեանց խ րոց, ընդէ՞ր բոնա դա տ իմք այժմ վտարանդի շրջիլ աստ և ա նդ, վա սն զի չիք' որ ա ոա ջնորդեսցէ զ մ ե զ , չիք' որ բա ոնա յ տկարութիւն մեր. ձեոն ի ծնոտի թա փա ոիմք և որբա ցեա լ կամք գլխովին ի քա ղցր հորէ: Ուստի* այս վստ ա հութիւն և ա պ երա խ տ ութիւն մա րդկա ն, որք ջա նա ն և տ քնեն խ ա խ տ ել, խ ո ր տ ա կ ել զ գ ո ր ծ ս ի ւրեա ն ց ժ ա մ ա ն ա կ ց ա ց »29: Ա յս նա մա կին Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա րա կե ցի ն պ ա տ ա ս խ ա նել է , բ ա յց ուրիշներին ո ւղղ վ ա ծ նա մա կում, միջա նկյա լ տ ողերով: Շա տ հնարավոր է , որ 1835 թ . հունվա ր-փ ետ րվա րին, մինչ Ա բո վ յա ն ը Պ ետ երբուրգում հա յ մեծա հա րուստ ներին և ոուս պ ետ ա կա ն ու գիտ ա կա ն նշա նա վոր ա նձա նց ծա նոթա ցնում էր իր ա պ ա գա լուսա վորա կա ն գործունեության ծրա գրերին, հետևանքների մասին ծա նուցա ծ լիներ նաև Ն երսես Ա շտ ա րա կեցուն: Բայց ա յդ նամակը չի պ ա հպ ա նվել:

Կարևոր է 1844 թ . հունվարի 2 5 -ի կաթողիկոսական կոնդակի վերջին մասը, որ ամփոփում է Ն երսես Ա շտ ա րա կեցու բուն խ նդրա նքն ու հանձնարարությունը Խ . Ա բովյա նին. « ...խնդրեմ ի ձէնջ, զի թ է ի ցէք ի սահմանի Ա րա րա տ եա ն ա շխարհի, ընդ ընկալնուլդ զսոյն գիր ո չ խ նա յելով զա շխա տ ութիւն ձեր գնա սջիք ա ո յիշեա լ գիտ նա կա ն եկա ւորսն և լուեա լ ա րժա նա պ էս ի նոցունց զ նո ցա յն հա ճոյա կա ն յա ղ ա գ ս օժա նդա կութ եա ն իւրեա նց զ ա մ ե ն ա յն զ կ ա ր և ո ր ն ձեր և բա րձր ս ր բա զ ն ո ւթ ե ա ն նա խ ա պ ա տ իւ ա տ ենա կա լի Ս ինօդի է ջ մ ի ա ծ ն ի , ա ոա նց

28 Ա № 304, /հմմտ. Դ I, 217/:29 о

Ա № 125, էշ 1 /հմմտ. Պ. Հակոբյան, Խաչատուր Աբովյան, Կյանքը, գործը, ժամանակը. Ե., 1967, էջ 697-698/:

1 9 9 7 ԱՐՈՎՕԱՆ И . ՆեՐՍեՍ ԱէՏԱՐԱԿհՑԻ Զ -1 -1 8 3

զա նցա ոութեա ն հոգ կսւլջիք միա բա ն գործա կցութեա մբ գա ւսնել ա սպ նջա կա ն նոցա ը նդ ա մենայն ձերոց կւսրողութեանց ա յնպ էս, զի ունիցին նոքա զ լիով չափ բս ոա կա նութ իւն իւրեա նց յա ղ ա գ ս ձերոց մ ա րդ կա յի ն և քր իս տ ո նէա կւսն կւսրեկցութեամբ լինելոյն օգնա կա ն ինքեւսնց, ա ո որ ես ինքնին հա մոզեցա յց զիս պարտաւոր ձերում բա րեջւսնութեա նց»30: Բա յց Ն երսես Ա շտ ա րա կեցու տ ողերն Աբովյա նին են հասնում միայն ապրիլի կեսերին, Թիֆլիսում:

Չբա վա կա նա նա լով դրա նով' նույն օրն ա րձա կա ծ մեկ ա յլ կոնդա կով Կա թողիկոսը հանձնարարում է Սինոդի ա տ ենա պ ետ Բա րսեղ Կեսա րացուն՝ ծա նուցել յուր կա մքն Ա բովյա նին Ա տ եղեկա նա լ նրա նից, թ ե Ա բիխ ն ա րդյոք չի * ժա մա նել Հա յա ստ ա ն, ե ի ՞ն չ հետ ևա նք ունեցա վ իր խ նդիրքը: Ա յնուհետ և հա նգա մա նա լից հրահա նգներ տ ա լով վերջինիս, թե Մ ա յր Ա թոոի հոգևորա կա նությունը գործնա կա ն ինչպ իսի” օգնություն և ա ջա կցություն պիտի ցույց տ ա Ա բիխ ի գլխ ա վորա ծ ա րշա վա խ մբին, նրան ուղա րկելով նաև Ա բովյա նին գրա ծ իր նամակը՝ հա սցեա տ իրոջն հանձնելու հա մար, Ն երսես Ա շտ ա րա կեցին ա վելա ցնում է . « Գ ր ե ց ի ընդ ա յսմ և ա ո Ա պ ովեա ն' ծա նօթ ն և շնորհա պ ա րտ ն մա րդա սիրութեա նց գերմ ա - նա ցւոց, զորմէ լուա յ եկեա լ այդր յիւր Հա յրենիս , որ ե թ է իրաւի ունիցի գտ ա նիլ յԵ րևա ն կամ ի հա յրենի գե ղջ իւրեա նց, զգիր իմ ա ոա քել ա ո նա , կ ո չե ս ց էս և զինքն ի տեսութիւն ա յդմ գիտ նա կա ն հիւրոց հա յրենեա ց Հա յա ս տ ա ն ի »31:

Հեն ց նույն օրը, սա կա յն, մինչ Ա բիխ ն ա յցելում է Ն եր ս ես Ա շտ ա րա կեցուն' ստ ա նա լու համար նրա հա նձնա րա րա կան մյուս նամա կները զա նա զա ն ա նձա նց, Կա թողիկոսին տ ա նը չի գտ նում, իսկ սպ ա սա վորը սխ ա լմա մբ նրան է հանձնում

նա և Ա բովյա նին ուղղվա ծ նա մա կը, որն իրականում ուղա րկվելու էր էջմ ի ա ծի ն : Տ ո ւն վերա դա ռնա լով և նկա տ ելով սխ ա լը, վ ե հ ա փ ա ռ ն ա նհա պ ա ղ գրում է իր երկրորդ կոնդա կը Բա րսեղ արքեպ իսկոպոսին' տ ա լով ա յդ ա ոթ իվ նոր հրա հա նգ. « . . . Ի 2 5 ա մսոյս յա ղա գս Ա բիխ ա նուն ուսումնականի ուրումն, որ ա ոա քեցա ւ Կ ա յսերա կա ն հրա մա նա ւ ա յդր յԱ րա րա տ և ի սա հմա նա կից գա ւա ո ս ն ը նդ պօրուճիկ լեոնա կա ն ինժեներ Սոկուլովի, գրեա լ զյանձնարարութիւն ա ո ձ եզ վա սն ա մենա յն կա րողութեա մբ ձեր օժա նդա կելոյ նոցա , հարկաւոր հա մա րեա լ գրեցի և ա ո վա րժա պ ետ Խ ա չա տ ուր Ա պ ովեա ն հա րա զա տ ն մեր , որ գիտ ա կ է որպ էս բա զ ո ւմ հա նգա մա նա ց դ ա շտ ա ց և լերա նց Ա րա ր ա տ ա յ, մ ա նա ւա նդ լերինն Մ ա սեա ց' ա յնպ էս և լեզուի նոցա և զերկոցուն գրեա լ իմ զծրա րսն եդի ի վերա յ սե ղ ա ն ո յ, զի ի ժա մա նա կի եղ ե ա լ ի ծրա րի ա ո ձ ե զ գրութ եա ն իմոյ զծրա րն

գրեցելումն ա ո Ա պ ովեա նն յա նձնեսցուք խ նդրողա ցն զ ա յն ս : Ա յլ ա ոա նց մ ե զ կնքեա լ զա յնս ջոկ-ջոկ տ ուեա լ են նոցա , յա ղա գս որոյ յա նձն ա ոնեմ ձ ե զ , զի յստ ա նա լն ձեր զգրեա լն իմ ա ո ձեզ , հա րցջիք և վա սն գրեցելումն ա ո Ա պ ովեա նն, և ե թ է չիցեն պ ա տ ա հա բա ր հա նդիպ եա լ նմա և տ ուեա լ զգիր իմ ա ո նա , դուք ը նկ ա լեա լ զ ա լն , հա սուսջիք նմա , ե թ է ի ց է ա յդր յԵ ր և ա ն , և կ ո չե ա լ զ ն ա պարտա ւորեսջիք լինիլ օժանդա կ նոցա ըստ ա մենից կա րևորա ցն ինքեա ն, որպ էս մա րդկա յին մա րդա սիրութ եա նց...»32:

3 0 Ա № 304 /հմմտ. Դ I , 217-218/:

3 * Մատենադարան, ԿԴ № 110/138, թ. 1ա /սևագիր/:

3 2 Ն . տ., № 110/141, р . 1ա, բնագիր /հմմտ. «Գիտակա ն նյութերի ժողովածու», № 1 Ե., 1941, էշ 193-194 և Դ П. 2 8 0 /:

1 8 4 Զ - է Պ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ 1997

Ս տ ա նա լով կա թողիկոսա կա ն կոնդա կը ե. կա տ ա րելով հա նձնա րա րությունը' փ ետ րվա րի 2 0 - ի ն Բ ա րսեղ ա րքեպ իսկոպ ոսը պ ա տ ա սխ ա նում էր Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա րա կեցուն. «Մ եծւսւ յա րգա նօք ընկա լա յ զկոնդա կ վեհա փա ոութեա ն 2եր ո յ, ա րձա կեալն ա ո իս 2 5 յունվա րի ա նցելո յ, համար 25 և. իսկոյն թղթ ա կցեա լ ընդ պ ա րոն Ա բովեա նին ի մասին գիտ նա կա ն ա ռն Ա բիխ ա նուա նելոյ, որ ունի գա լ յայսոսիկ կողմունս, ստ ա ցա յ ի նմանէ զպատասխանի թ է' նա տ ա կա փ ն չէ եկեալ

յԵ բ և ւս ն »33:

5

Աբիխի Ա Ա բովյա նի շրջագայությունների ողջ անցուդարձերը 1844 թ . ապրիլից սեպտեմբեր ընկած ժամանակամիջոցում ա րդեն ծա նոթ են մա սա մբ «Խ ա չա տ ո ւր Ա բովյա նի դ ի վա ն ի » երկու հատորներում Ե . Օա հազիզի հրատա րա կած պ ա շտ ոնական վա վերա գրերից, մասամբ էլ' Աբիխի «Կ ովկա սյա ն երկրներից» խորագրով ճա մփ որդա կա ն նամակների հա տ որներից' լույս տ եսա ծ վիեննւս յում , 1896 թ ., ուստի հարկ չե ն ք հա մա րում վ ե ր ա կ ր կ ն ե լ: Հա յա ստ ա նի եր կրա բա նա կա ն հետ ա զոտ ությա ն համար ա յն , հիրա վի, հույժ շա հեկա ն եղ ա վ , բա յց ա նձա մբ Ա բովյա նին, նոր դառնություններից բա ցի, ա յլ բա ն չպւսրգևեց:

Ա նհա ջողութ յուններն սկսվեցին մա սնա վորա պ ես դպ րոցա կա ն կյա նքում , ա շա կերտ ների մի մա սը, մ ն ա լո վ ա ռա նց տ եսչի հսկողութ յա ն, ց ր վ ե ց , իսկ դպրոցամերձ ա յգին գրեթե չորա ցա վ: Եբևա նցիներն հիմա է լ սկսեցին չարախոսել Ա բո վ յա ն ի ն , թ ե նա իր հա ճույքի համար շրջա գա յում է ա յս ու ա յն կողմ' մոռա նա լով դպ րոցն ու իր ա նմիջա կա ն պ ա րտ ա կա նությունները... մա րդկա նց նախկին հա վա տ ն ա րդեն դժվա ր էր վ եր ա կա նգնել: Ա բովյա նի հոգեվիճա կն այնպիսին էր , որ չէր տրամադրվում ստեղծա գործելու:

1845 թ . ա ոա ջին ա միսներին միա յն Ա բո վ յա ն ը կ ա ր ող ա ցա վ փ ո ք ր -ի ն չ վերա գտ նել իրեն ե պատա սխա ն նամակ ուղղել Ն երսես Ա շտ ա րա կեցուն' ինչպ ես նրա հանձնարարությունը բա րեխ ղճորեն կա տ ա րա ծ լինելու ա ոթիվ լուր տա լու, ա յնպ ես է լ հոգում բույն դրա ծ ա նսփ ոփ ցա վերի մա սին ա նկեղծորեն խոսելու հա մա ր: Նա մա կի ա ոա ջին մասն Ա բիխ ի ուղևորությ՛անն է վերա բերում, որին ա ջա կցութ յուն ցույց տ ա լու հա մա ր, ինչպ ես իր տ եղում ա սել ե ն ք , Ն եր ս ես Ա շտ ա րա կեցին նախ' 1844 թ . հունվարի 2 5 -ի ն , հատուկ կոնդա կով, ու հետո էլ' երկիցս, ուրիշների մ ի ջոցով դիմել էր Ա բո վ յա ն ի ն : Ե վ վերջինս հիմա , վ ե հ ի հա նձնա րա րությունը կա տ ա րա ծ լինելու ա ոթ ի վ ուշա ցա ծ, բա յց դրա կա ն լուր տալու ցանկությամբ ա ռա ջնորդվելով Ա ընդհանուր խ ոսքերով միայն ա նդրա դա ռնա լով ա նձա մբ իր թա փ ա ծ ջա նքերին (« ...յա պ ր ի լէ սկսեա լ մինչև ցս կ ի զ բն ն ո յե մ բ ե ր ի 34... տ ա րա գրեա լ ե ղ է ը նդ նմա ո չ միա յն ի մեր սա հմա նս, ա յլև ա րտ ա քոյ նորա ի գասաւսն Մակուայ և Բ ա յա զ ի տ ա յ...» ), նկա րա գրում է հայոց ընդա ռա ջումներն Ա բիխ ին ա յն բոլոր վա յրերում, ուր ա րդեն հա սել էր Ն երսես

33 Ն . տ ., № 112/575, էշ 2ց Ա № 110/20, թ. 1ա, սևագիր /հմմտ. «Գ իտ ա կա ն նյութերի ժողովածու», № 1, էշ 194 և Դ П, 280 /:

Այստեղ անուշադրոլթյան սխալ է սպրդել. Արովյանն իր ուղևորությունները Աբիխի հետ դադարեցրել է սեպտեմբերի 15-ից:

1997 ШЧНЗиЬ И . Ш 'УЫ) ԱէՏԱՐԱԿեՑՒ Զ-Ա185

Ա շտ ա րւսկեցու (որին ինքը պ ա տ վում էր « Հ ա յա ս տ ա ն ի ց հ ո ւյս » տ իտ ղոսով) «տ իրա հրա վեր շունչը» կամ կոչը:

« Պ ա տ ի ւ , յա ր գ ա ն ք , ը նդունելութ իւնք Ա յօժա րա կա մ պ ւստ րա ստ ութիւն մերա զնեա յց' ի մեծէ սկսեա լ մինչև ցփոքունս ե. ա մենա յն ուրեք... ա նցին գա նձին ա նդր քա ն զ չա փ ն ... Եւ ո չ մի գիտնակա ն ճա նա պ ա րհորդ նախ քա ն զսա եգիտ և գ տ ցէ զայսօրինակ եոա նդա փ ոյթ ջերմեոանդութիւն ի կատարումն կա մաց ի ւր ո ց »: Ք ա նի որ ա նձա մբ շատ էր դա ոնա ցա ծ Ա բի խ ի ց, Ա բովյա նը չի կա րողա նում քողա րկել վիրա վորա նքը և պ ա րբերությունն եզրա փ ա կում է մի տա րակուսական հա րցմունքով. « Բ ա յց ծ ա ն ի ց է ՞ Ա խ ոստ ովա նեսցի* նա ինքն զ ա յս ա մենա յն, Աստուծոյ միայն Ա նմա է գիտ ելի. մեք զմերովսանն նմա ցուցա նել ծաոայութիւն ոչ ա նգա մ և. ո չինչ իրս զա նց ա ր ա ր ա ք »35:

Թ եպ ետ և օտարի մա սին, բա յց ա յս խոսքերի մեջ կա որոշակի տ ա գնա պ , հար ու նմա ն հա յութ յա ն տ ա գն ա պ ա լի ց իրա վիճա կի և ա ն հ ե տ ա ձ գ ելի լուծում պ ա հա նջող ա յն բա զում խ նդիրների, որոնք ճա կա տ ա գրա կա ն նշա նա կություն ունեին իր ա պ ա գա յի հա մար, և , ըստ երևույթին, նրանց հա րկա դրա նքով է , որ հիմա գրիչ էր ւսոել ձեոքը:

Ա բո վ յա ն ը , սա կա յն, նորից մի կողմ է թողնում ա նձա մբ իրեն վ եր ա բեր ո ղ հա րցերը, որոնց տնօրինությունը կա խ վա ծ էր միայն ու միա յն Ն ե ր սես Ա շտ ա - րա կեցուց, և մի կերպ զսպ ելով իրեն' տրտմաթա խիծ ոճով ա զգի իրա կա ն վիճա կն է ստ որա գրում, դրա նով իսկ փ ութա ցնելով վ եհա փ ա ռի վերա դա րձը Մ ա յր Ա թ ոո, որ ովհ ետ և իսկա կա ն հոգևոր մ խ իթ ա րությա ն և ն յութ ա կա ն ու բա ր ոյա կ ա ն ա ջա կցությա ն կա րիք ուներ ողջ հա յ ժողովուրդը: Ն ա րեկա ցու հա նճա րեղ գրչի հետ մրցող տողեր են , որ կարդում ենք ա յնուհետ և. « Հ օ տ ա ոա նց հովուի, որդիք ա ոա նց վերա տ եսչութեա ն, տուն ա ոա նց խ նա մա կա լու հոգա բա րձուի, ա խ տ ք և ա պա կա նութիւնք, կեր և յա փշտա կութիւն ա մենա յն ուրեք մա շէ և կե ղ ե քէ զ ա զ գ ն ողորմելի : Կուրութիւն հոգւոյ, տ գիտ ութիւն մտ ա ց կա պ եա լ կա շկա նդեա լ ունի զա մենա յն ս ի ր տ ...» :

Գ ր ե լո վ ա յսպ ես' Ա բովյա նը միա յն իր կա րծիքը չէ , որ հա ղորդում է վ ե հ ի ն : Ա բովյա նի պ ես էին մտ ա ծում շա տ -շա տ ե ր ը , որոնց ա նկեղծ հա մոզմա մբ' ա յս «ա նբուժելի վ շտ ե ր ի » փա րա տողը միայն ու միայն Ն երսես Ա շտ ա րա կեցին կա րող է լի ն ե լ: Հետ և ա բա ր իր և հա մա խ որհուրդ մյուս հա յրենա սերների ա նունից խոստա նում է ա մեն կա րգի ա ջա կցութ յուն, միա յն թե վ ե հ ը օր ա ոա ջ ժամանի Մ ա յր Ա թ ո ո և իր ձեոքն ա ոնի ա զգա յին Ե կեղեցու ղեկը. «Կ ե ա ն ք մեր զոհ լիցին սուրբ և ա զգ ա ս էր կա մա ց 2 ե ր դ վ ե հ ա փ ա ո ո ւթ ե ա ն ...» ,-հ ա վ ա ս տ ի ա ց ն ո ւմ է Ա բովյա նը:

Ո րպ եսզի ը ն դ վ ա յր չհ ն չե ի ն իր տ ա գն ա պ ա լի կ ա ն չե ր ը , նա վ ճ ո ո ւմ է ա ղա ղա կող փ ա ստ եր ևս բերել՜- Կա թողիկոսի ուշա դրությունը հրա վիրելով նախ քա ն ա ք ե ո ց ի Մ ա րիա մի /Մ ա յր ա ն ի / ո ղ բա լի բա խ տ ի վ ր ա , որի վ ի ճա կը

3^ Ե X . 267: Նամակի բնագիրը տակավին չի հայտնաբերված: Օգտագործել ենք Աղ. Երիցյանցի համար կատարած զույգ արտագրությունները /Մատենադարան, Երից. № . 1 4 8 /2 3 4 /, մի երրորդը' Աբովյանի դիվանում /Ա № 189 /, որոնք կատարված են 1870-ական թթ., և աոաջին հրատարակությունը' «Փ ո ր ձ » , 1880, № 8 -9 , էջ 194- 198:

186 Զ-1- Պ- ՀԱԿՈԲՅԱՆ 1997

թեթևացնելու համար իր և ուրիշների մինչ ա յդ ձեռնարկած քա յլերը ձա խողվել է ի ն . հոգևոր պետերի ա նհոգությա ն պ ա տ ճա ռով: Ա նհա յր, ա նմա յր և ա նա զգա կա ն այս որբի ճակատագիրը չէր «ուզել մեր «մա րդա սեր հոգևորա կա ններին», մինչդեռ քա րերն ա նգա մ ա ղա ղա կում էին նրա ա նմեղութ յա ն մա սին' պ ա հա նջելով ազատություն ա յն բռնությունից, որ պ ա րտ ա դրվել էր ա նգթորեն. «Բ ռ ն ի քարշի ողորմելին յեկեղեցին, նովին բռնա հա րութեա մբ կա րդա ն ի վերա յ նորա զկա րգ ամուսնութեան յա րգոյ մեր քա հա նա յք, բա յց հա զիւ ա ւարտեա լ զա յն , խղճահար հարսն' իբրև այսահար ոք' փախուստ ա ռեա լ ա նտ ի' դիմէ ի տուն հօրա քեռ իւրոյ, սպ ա ռնա յ սրա խ ողխ ող զինքն ա ռնել և ո 'չ տ ա յ զա նձն և զա նմեղութիւն ի ձեռս առն այնպիսւոյ, զոր ինքն ո 'չ կ ա մ ի »36:

Փ ա խ ա ծ ամուսնուց՝ խ ելա գա րվա ծ Մ ա րիամն ա յնուհետ և ա մբողջ չորս տարի թափառում է Քւսնա քեոի ձորերում, գիշերում քա րա նձա վներում, պ ա տ ա ռոտ վա ծ շորերով և քա ղցա ծ: Կարծես նրա մա սին են պատմում Թ ումանյանի նույնանուն պոեմի տողերը.

Ու հա լա ծված իր հորից,Փ ա խ ա ծ չոբա ն Կարոյից,Ս ովա ծ, պ ա տ ռա ծ շորերով,Կորչում էր նա օրերով:Կուչ էր գալի խըղճալի Օջախի շուրջ օտարի Կամ թափառում մեն-մենակ Մեր հանդերում շարունակ37:

Բանասերների վկա յությա մբ' Թումանյանի պոեմի հերոսուհու նախատիպը ոմն զուռնա չի Սաքոյի ա ղջիկն է 38, բա յց չի բա ցա ռվում , որ բա նա ստ եղծը ծա նոթ լիներ նա և Ա բովյա նի սույն նամակին և իր երկը ստ եղծելիս ի ն չ-ի ն չ ա զդա կներ առներ դրա նից, մա նա վա նդ որ նամակը հրատա րա կված էր « Փ ո ր ձ » ամսագրում, իսկ Թումանյանն այն կարդում էր :

Մարիամի ողբերգությունը սկսվում է 1828 թ ., ե ր բ նա հա զիվ ինը տա րեկա ն է ր , իսկ բռ ն ա ց ո ղ քա հա նա ն' քա նա քեռցի Տ ե ր Մ ա ղգա րը39: Թ շվ ա ռ ա զ գ ա - կանուհուն խ որա պ ես կա րեկցելով , վերջա պ ես կա րողա նում է գ յուղ տ ա նել և իրենց տ ա նը պ ա հել Ա բովյա նի մա յրը: Ա ղջիկն ա ստ իճա նա բա ր վերա գտ նում է իրեն: Երբեմնի փեսան Մարիամի խ ելա գա րությա ն դ եո ա ռա ջին ա միսներին լքել էր նրա ն, ա մուսնա ցել երկրորդ ա նգա մ և ուներ երեխ ա ներ, հոգևորա կա ններն օրհնել էին նրա պ սա կը, բա յց ա նչա փ ա հա ս հարսին ո չ մի կերպ չէի ն ուզում ա պ ա հա րզա ն տ ա լ: '

Ա բովյա նի եռանդուն միջա մտ ությա մբ նրա հա րցը 1838 թ . սկսա ծ դառնում է հոգևոր ատյա նների քննությա ն ա ռա րկա , բա յց զա նա զա ն ա նիմաստ պ ա տ ճա - ռա բա նություններով և ' Երևա նի հոգևոր իրա վա րա նը, և ' էջմիսւծնի Ս ինոդը

3 6 Ե X , 268:37 Հ . Թումանյան, երկերի լիակատար ժողովածու, հ. 3, ե ., 1989, էշ 12-13:38 Տե՞ս ն. տ., էշ 497:

39 Տե՞ս Մատենադարան, ԿԴ հմր. 118/389, թ. 128:

1 9 9 7 ԱՐՈՎՑԱՆ ЬЦ. ա Ս ե Ս ԱՇՅԱՈհեՑՒ Զ - 1 - 1 8 7

ձգձգում են գործը ' վերջնա կա ն լուծումը թողնելով նոր Կա թողիկոսի' Ն ե ր սես Ա շտ ա րա կեցու հա յեցողութ յա նը, հետ ևա բա ր Ա բովյա նը սույն նամա կում նրա գութն ու արդար վճիոն է խ նդրում. « Մ ա ր թ է * ա րդեօք մինչև ցա յս վա յր ա նգա մ ք ա կ ել զսիրտ մա րդկա յին և զ օր էն ս ա ստ ուա ծա յին, ա նդ' ուր ք ա րի ն քն ևս ա ղա ղա կեն զա նմեղութիւն և գոչեն մարդասիրութիւն, ա յլ ա մենա գութ ա ր դ ս ւր ա ֊ դատութիւն վ եհ ա փ ա ռ եպ իսկոպ ոսա պ ետ իդ' քա ջա յոյս եմ, փ ութով հնա րեսցէ և հրա մա յեսցէ ի բա ց ընկենուլ զա յս ա նլուր բոնութիւն և տ ա լ զա զա տ ութ իւն կա պ ելոյն յա նգութ ձ ե ռ ա ց »40:

Հ ի շո ՞ւմ էր ա րդ յոք Ա բո վ յա ն ն ա վելի քա ն ութ տա րի ա ռա ջ, մ ի նչ Ն որ Ն ա խ իջևա նում էր գտ նվում, ա յնտ եղի հա սա րա կությա նը հուզող նմա նօրինա կ դիպ վա ծը, որին ինքն է լ փորձեց միջա մտել, սա կա յն դա րձա վ ստոր բա մբա սա նքի ա ռա րկա և հա զի վհ ա զ կ ա ր ող ա ցա վ վ եր ա գտ ն ել իր են : Ա բո վ յա ն ն ա յնտ եղ ծա նոթա ցա վ Ա լեքսա ն քա հա նա Մ ա թևոսյա նի դստեր հետ , որին երկու տա րի ա ռա ջ իր երբեմնի բա րեկա մները' Սիմեոն ա րքեպ իսկոպ ոս Բ զնո ւն յա նցն ու Խ ա չա տ ուր Խ ռմա ճյա նը, հակառակ ա ղջկա ու նրա ծնողների ցա նկությա ն, բռնի ն շ ա ն ե լ է ի ն Տ ե ր Ս իմ եոն ք ա հ ա ն ա յի ո ր դ ո ւ հետ և շտ ա պ ո ւմ էի ն քա ղա քա պ ետ ա րա նի օժա նդա կությա մբ պ սա կել: Ա ղջկա ծնողներն օգնություն ու ա զա տություն են խնդրում թեմակալ ա ռա ջնորդ Ն երսես Ա շտ ա րա կեցուց, սակայն վերջինս ա յդ ա մենը հա մա րելով Գ ա բրիել Պ ա տ կա նյա նի բա նսա րկությունների ա րդյունք' մերժողա կա ն պ ա տ ա սխ ա ն է տ ա լիս : Մ ա յրը մ ի ն չև իսկ դիմում է Ռուսիայի ներքին գործերի նախարարի օգնությա նը, սա կա յն ա յստ եղ է լ Ն երսես Ա շտ ա րա կեցու հեղինա կա վոր խ ոսքը վերստ ին կա սեցնում է դրա կա ն վ ճի ռը : Շրջա նցելով թեմա կա լ ա ռա ջնորդին' Ա բովյա նը որոշում է դա տ ա կա ն քննությա ն ա ռա րկա դա րձնել հա րցը և 1836 թ . մա յիսի կեսերին օրիորդի ա նունից հատուկ խ նդրա գրով դիմում է Ն որ Նա խ իջևա նի հոգևոր դա տ ա րա նին' վերջինիս ուշա դ

րութ յունը հրա վիրելով կնոջ իրա վունքների և ա մուսնա կա ն փ ո խ հ ա ր ա բերությունների վրա , որոնք չէր կարելի ա նտ եսել նման նուրբ խ նդիրը քննելիս և վերջնա կա ն որոշում կա յա ցնելիս. «Ս է ր ն է ամուսնութեան ա ոա ջին և հարկաւո- րա գոյն նպ ա տ ա կն... Կենա ց երջա նիկ ժա մա նա կն... ի յա մուսնութենէ սկսա նի ա ռա ջ գա լ... Կ ստ ե՞ն յա յնպ իսի ծնօղա ց զա րգա նա լ զա ւա կք բա րեսնունդք' որք ի նք ե ա ն ք եր կպ ա ռա կո ւթ եա մ բ և ա նմ ի ա բա ն ո ւթ ե ա մ բ բ ն ա կ ի ն .. .» 41: Բ ա յց դ ա տ ա րա նն ևս չի հա մա րձա կվում շ ե ղ վ ե լ Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա ր ա կ ե ցո ւ վ ճ ռ ի ց : Դ ա ռնա ցա ծ ու ծա նր հոգով' Ա բովյա նն ա յն ժա մա նա կ թողնում է Ն ո ր Ն ա խ ի ջևա նը... Իսկ հիմա նույնպիսի հա րցով ուզում էր փ ոխ ել Ն եր ս ես Ա շտ ա րա կեցու քա րա ցա ծ կա րծիքը պսակի սրբության և ա պա հա րզա նի վերա բերյա լ, մա նա վա նդ որ կա տ ա րվա ծն ա նա րդար էր չա փ ից ա վելի և , հիրա վի, ա ղա ղա կող:

Մա րիամի հա րցը, սա կա յն, որի բա րեդեպ լուծումը թվում էր ա նտ ա րա կուսելի, լոկ փ ոքր մասն էր ա յն մեծ հոգսերի ու տ ա ռա պ ա նքների, որոնք ա լեկոծում էին Ա բովյա նի հոգին: Ն ր ա բուն ա սելիքը հետո է սկսվում: Տ ա գն ա պ ա լի , ա նորոշ ու ա հավոր էր հենց իր վիճա կը: Խ ոսքերը, որ կարդում են ք ա յնուհետ և, Ա բովյա նի

4 0 Ե X , 268:

4 Ա № 590 /հմմտ. Դ II , 1 2 /: Մատենադարան, Ն Ա № 167 ա /1084, թթ . ՅՕա, 31ա, 32բ:

188 Զ -к Պ- ՀԱԿՈԲՅԱՆ 1 9 9 7

գր ա կա ն ժ ա ռ ա ն գո ւթ յա ն ա մ ե ն ա ց ն ց ո ղ տ ո ղ ե ր ն ե ն ' գր վ ա ծ բո ր բո ք ո ւմ հրևակա յո ւթյամբ Ա սրտի ա րյունով, ա նցքերը, որոնց վրա հրավիրում է հասցեատ իրոջ ուշա դրությունը' Ա բովյա նի կյա նքի ա մենա ողբերգա կա ն դ ր վա գն եր ը : Կենաց ու մահվան անլուծելի հարցի ա ռջև էր կա նգնա ծ նա, մինչ պատմում էր իր գիտ ա կցա կա ն ո դ շ կւանքի իմա ստ ը դա րձա ծ պ ա տ րա նքների խ որտ ա կմա ն մա սին, պ ա տ րա նքներ ու վեհ նպ ա տ ա կներ, որոնք ի նչ-ո ր չա փ ով կա րելի էր կենդանի իրականություն դա րձնել, եթե հիմա Ն երսես Աշտւսրւսկեցին բոներ նրա ձեոքից Ա հա սցներ ա յն ճա ն ա պ ա ր հ ին , ո ր ո վ կա րելի էր ա ոա նց լուրջ խ ոչընդոտ ների ա ստ իճա նա բա ր դ ն ե լ ա զ գ ա յի ն լուսա վորութ յա ն տ ա ճա րի հիմքերը: Հետ ևենք նամակի շարադրությանը:

ի ՜ն չի համար էր Ա բո վ յա ն ը ծա նրա գույն զոհողությունների գն ո վ օտ ա ր ա շխ ա րհներ ընկել և ա զգ ի ն ու հա յրենիքին պ իտ ա նի դա ոնա լու նպ ա տ ա կով կ ր թ վ ե լ ու լուսա վորվել և ի ՜ն չ ընդունելութ յա ն ա րժ ա նա ցա վ Դ որ պ ա տ ի ց վերա դա ռնա լուց հետո մայր հա յրենիքում, հա յոց հոգևորա կա նությա ն կողմից: Ա բովյա նի գիտ ելիքների ու բա րոյա կա նությա ն մասին Ռուս տ երությա ն հեղինա կա վոր ա նձա նց լա վ ա գ ո ւյն հ ա նձնա րա ր ա կա ններ ը ա յն ժա մա նա կների Կաթողիկոս Հովհա ննես Կա րբեցին ընկա լելով որպես պ ա րտ ա դրա նք և հրաման' նրան որա կեց հա վա տ ից շեղվ ա ծ և լյութերա կա ն ու մերժեց գործունեությա ն ա սպ ա րե զ տ րա մա դրել վա նա կա ն և հոգևոր դպ րոցներում : Մ իա յն սովից չմեռնելու հա մա ր, հա րկա դրվա ծ, Ա բո վ յա ն ն ա շխ ա տ ա նքի ա նցա վ ա րքունի ուսումնարանում, հետո ա մուսնա ցա վ, երեխա ներ ունեցա վ, որպիսի վիճակ բնա վ չէր ենթադրում:

Մի կա րճա տ և լուսավոր պահ ա յնուա մենա յնիվ ա պ րեց Ա բովյա նը հետ դոր- պա տ յա ն վեցա մյա տ ա րիներին, հիմնեց իր մա սնավոր դպ րոցը' գա ղա փ ա րա կիցներ ու գործա կիցներ պ ա տ րա ստ ելու համար, բա յց Օրան սկսեցին խ ա նգա րել ու հա լա ծել պ ետ ա կա ն ծա ռա յությա ն մեջ ա նգա մ' հա րկա դրելով փ ա կել մա սնա վոր դպ րոցը. «Ա ս տ ի ևս նա խ ա նձ և չա րա կա մութիւն իմոցս պ ա շտ օնա կցա ց զրկեա լ զիս բռնի յորդեգրա ց իմոց' պ ա տ ճա ռ եղ ե ն ինձ թ ողուլ զ Տ փ խ ի ս և հեռա նա լ ա ստ , ուր ա յժմ եմն ես ' վ շտ ա գն ե ա լ հոգւով ի վեր ջի ն յուսա հա - տ ութ եա ն»,-գրում է Ա բովյա նը42:

Հո ւս ա հա տ ո ւթ յա ն պ ա տ ճ ա ռ ն , ա ն շ ո ւշտ , ն յութ ա կա ն ա պ ա հ ո վ ո ւթ յա ն բա ցա կա յությունը չէր , ո չ է լ փ ա ռք ու պ ա տ վից զրկվելը , որոնց թվում է , թե ձգտում էր նա, ա յլ հա յրենիքի վիճա կը և իր ա նկա րողությունը' օգնելու, ուստի դա ռնա ցա ծ հոգով պատմում էր Ն երսես Ա շտ ա րա կեցուն. « ...աւուրք իմ ա նցա նին ը ն դ վ ա յր , զօրութ իւն իմ սպ ա ռի, յա պ ա ղի օր ըստ օրէք, միտ ք իմ գլա նա լ, ցանկութիւնք իմ մեոա նին, տեսա նեմ զտ ա րա բա խ տ վիճա կ Հա յրենեա ց և չունիմ հնար և միջոց օգնել նմա իւիք, որ Էր ա ոա ջին և վերջին նպա տա կ կենա ց իմոց: վ ա ղ ո ւց մտ ա դրեա լ Էր իմ տ եղա փ ոխ լի ն ե լ ա ստ ի իսպ ա ռ և գ ն ա լ կա մ ի Ռ ուսա ստ ա ն, կա մ ի Գ ե ր մ ա ն ի ա յ, ա յլ ա ւետ ա լուր հ ա մ բա լ գա լստ եա ն սրբա զնա սուրբ օծութեան Ձերոյ կա պ է, կա շկա նդէ զիս մինչև ցա րդ քա ղցրա գինն յուսոյ և սիրոյ կա պ ա նօք յա պ ա գա յ բա րիս: Զ ի ՛ն չ օգուտ ինձ փ ա ռքն և պատիւ

4 2 Ե X , 269:

1997 ՍԲՈՎ՚ՅԱՆ հ Վ ъ ь г и ь и ս շ տ ս ր ս Կ ե ծ հ Զ-Ա189

ա յլ ուրեք... բա ց է ինձ ճանապարհ ա մենայն ուրեք, ուր յօժա րիցիմն ծա ուսյել, ա յլ մ ի ՞թ է վա սն ծա ոա յութեա ն Ա աստիճանի տ ա նջեցա յ ցա յս վ ա յր »43:

Որովհետև. Ն ե ր սես Ա շտ ա րւսկեցուն վա ղուց ծա նոթ էր Ա բովյա նի «ս ր տ ի ներքին գ ա ղ տ ն ի ք ը », բուն նպ ա տ ա կը, ուստի, ինչպ ես գրում է ա յնուհետ և, նրա գա լստ յա նն էր սպասում, որպեսզի ցանկալի փոխըմբոնմա ն դեպ քում, ա րդեն նոր ա սպ ա րեզում, նվիրվեր դրա նց իրակա նացմա նը: Ա նժխտ ելի ճշմարտություն է , որ ա զգի հիմնավոր հոգևոր կրթության միակ հույսը հոգևորա կա նությունն է , և սա նաև Ա բովյա նի ա ներեր հա մոզումն է ր , հա յ ժողովուրդը, սա կա յն , չուներ ա յդ մեծախորհուրդ նպատակի համար քի չ թե շատ պիտանի ա նձինք, իսկ ինքն է լ, որ պ ա տ րա ստ էր կյա նքը զոհելու հանուն դրա , ա րդեն վտ ա րվա ծ էր էշմ ի ա ծն ի միաբանությունից: Ա բովյա նն ա յժմ ա շխ ա րհա կա ն է ր , բա յց և զուրկ' ընտ ա նեկա ն քա ղցրությունը վա յելելուց, որովհետ և դրժել էր մանկության տ ա րիների ուխտը և հ ե ռ ա ցե լ հոգևոր ա ս պ ա ր ե զի ց ' դ ր ա ն ո վ իսկ կ ո ր ցն ե լո վ վստ ա հութ յունը և սա հմա նա փ ա կելով գործունեության շրջանակները.

« Ա յս անբուժելի ցա ւ սրտ իս, որ և պ ա տ ճա ո լիցի մահուան իմում, խ ա փ ա նեա լ և խ ա նգա րեա լ ունի զա մենա յն զօրութիւն իմ: Ա շխա րհ ա մենա յն մեոեսղ է յա չս իմ : Ձ իք իմ ա յլ կեա նք, քա ն բա րեբա խ տ ութիւն Հ ա յր ե ն ե ա ց : Պ ւսհա նջեսցէ ոք զկ եա ն ս իմ ի պ ա տ ա ր ա գ նմա , պ ա տ րա ստ եմ և զ ա յն ը ն ծ ա յե լ ի զ ո հ » : Հետ և ա բա ր , պ ա ղա տ ա գին ա ղերսում էր Ն եր ս ես Ա շտ ա րա կեցուն' փ րկել իրեն կործա նումից. «Ա ր ա ր է ք զիս շիւղ ոտից Ձ երո ց, վսեմւսփ ա ոա գոյն եպ իսկոպ ո- սա պ ետ : Ե թ է օրէնք ի ձեոս ա ոա ջնորդա ց են , քա նի" ևս ի ձեոս եպ իսկոպ ո- սա պ ետ ա ց և ա ոա ջնորդւսպ եա ա ց: Չեմ ես ա ոա ջին օրինա կ միա յն' որ ցա նկա յ թողուլ զտ ուն և զզա ւա կունս և բա ոնա լ զխ ա չ Ք րիստ ոսի, կա միմ, պ ա տ րա ստ եմ հոգւով և մա րմ նով և խ ա չ ելա նել ի սիրոյ ա ո Հ ա յր ե ն ի ս : Ձ են ա յս ցնո ր ք տ ղ ա յա կ ա ն, ա յլ հա ստ ա տ յօժա րութիւն և փ ա փ ա գ ա ոն կա տ ա րելո յ: Մ ինն ի բա զմա րդիւն ա շխ ա րհա գով վսեմա գործութեա նց Տեր ո յ եղիցի' դա րձուցա նել զիս յա ոա ջին վիճա կ իմ, յորում միայն յուսա մ կա ւոա րելա գործել զա մ ենա յն փ ա փ ա գ ս ր տ ի ս »44: Ա բովյա նը լիահույս է ր , որ եթ ե Ն երսես Ա շտ ա րա կեցին ընդա ոա ջեր իրեն և վերա դա րձներ նախկին վիճա կին, իր հետևից հոգևոր սքեմ պ իտի ա ոնեին նաև իր աշա կերտներից շատերը' սկիզբ դնելով «Հա յա ստ ա ն ի նոր Ո սկեդա րի»:

Ա բովյա նի նամակը Ն երսես Ա շտ ա րա կեցու ձեոքը հա սա վ 1845 թ . մա րտի 28 - ի ն , Ք իշնև ո ւմ , և չենք տ ա րա կուսում, որ լուրջ մտ ա հոգություններ պ ա տ ճա ոեց վ ե հ ա փ ւս ո ի ն : Պ ա տ ա սխ ա ն գր ելը միա նգա մից չհ ա ջ ո ղ վ ե ց , ա նհրա ժեշտ էր լրջորեն քննել Ա բովյա նի ա ոա ջա դրա ծ հա րցերը, որի համար ժամանակ էր պ ետ ք: Բա յց ա յդ ընթ ա ցքում նա մա կը խ ա ոնվելով ուրիշ թ ղ թ եր ի ' ա նհ ետ ա ցա վ նրա տ եսա դա շտ ից ու մոոա ցվեց և յոթ ամիս հետո միա յն, հոկտեմբերի 1 4-ի ն , ա րդեն Ն ո ր Ն ա խ իջևա ն ում , ա նա կնկա լ դուրս եկ ա վ ուրիշ թղթ երի մ ի ջի ց : Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա րա կեցին սկսում է գր ե լ պ ա տ ա սխ ա նը և հոկտեմբերի 15-ի ն ա վա րտ ում, բա յց դ եո չծրա րա ծ' նա մա կը նորից է ա նհետ ա նում և տ ա սն օր հետո կրկին

4 3 Ն . տ ., 269:

4 4 Ն . ւո., 269-270:

190 Զ-Ա Պ. ՀԱԿՈԲՅԱՆ 1997

մեջտ եղ գա լիս' ա յս ա նգա մ պ ա րտ ա գրելով աոանց ուշացնելու փոխել ամսաթիվը և ա ոա քել հասցեատիրոջը45:

Ա նցա ծ ա վելի քա ն ութ ա միսներին Ա բո վ յա ն ի կ յա նքում ո ր և է էա կա ն փոփոխություն չկա տ ա րվեց, նրա տ ա ռա պ ա նքներն ու վշտ երը բն ա վ չա մոքվ եցին : Սկզբներում, դեո երկար ժա մա նա կ, նա սպասում էր պ ա տ ա սխ ա նի, իսկ երբ ա յն ուշա ցա վ, ենթ ա դրեց, թե ա վելորդ է ա յդքա ն կա րևորա գույն հարցերի համար ա ր ա գ ու ցա նկա լի լուծում սպ ա սելը և փ որձեց գե թ դպ րոցա կա ն առօրյայում լռեցնել ներքին տ ա գնա պ ները: Բայց նորից դառնություններ...

Ա նդրկովկասյա ն երկրամասի ուսումնական մասի կա ռա վա րիչը և դպրոցների վերա տ եսուչը սկսեցին պ ա շտ ոնա կա ն պ ա րտ ա կա նություններից շեղումներ նկատել Ա բովյա նի գործունեության մեջ և տ եղի-ա նտ եդի վիրա վորել նրա ա րժա նա պ ա տվությունը: Դ րա ն ա վելա ցա ն դպ րոցի շենքի հրդեհը, թուրք մոլլաների հետ գժտ ությունը, ա յնպ ես որ պ ա տ ա սխա նի մասին մտ ա ծելու ժա մա նա կ չէր մնում:

Ն երսես Աշտա րա կեցու պատասխանը հոկտեմբերի 2 4-ի ն Նոր Նա խ իջևա նից ուղա րկվում է Տ փ ղ ի ս , վիրա հ ա յո ց հոգևոր թեմի ա ռա ջնո ր դ Կա րւսպ եա ա րքեպ իսկոպ ոս Բա գրա տ ունուն' Ա բո վ յա նի ն փ ոխ ա նցելու հա մա ր: Ն կա տ ի ա ռնելով Տփ ղի սի և Ն որ Ն ա խ իջևա նի միջև ընկա ծ հեռա վորութ յունը' մեր կա րծիքով, ա րքեպ իսկոպ ոսը Կաթողիկոսի ծրարը ստանալուց հետո, Ա բովյա նի նամակը շուրջ 2 0 օր դ ե ռ պահում է իր մոտ և միա յն նոյեմբերի 2 4 - ի ն , կից գրութ յա մբ, ուղա րկում Ե րև ա ն: Ա բո վ յա ն ն ա յն ստ ա նում է երկու օր հետ ո, նոյեմբերի 2 6 -ի ն 46:

6Ա բո վ յա ն ի հուզա շա տ ու տ ա գնա պ ա լի խ ոսքին Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա րա կեցին

հակադրում է ա նթա քույց համակրանքի ու հորդորական ա րտա հա յտություններ' գրվա ծ ճա րտ ա սա նա կա ն նախանձելի վա րպ ետ ութ յա մբ, թեպ ետ վերջիններն, ըստ էությա ն, հուսադրող քի չ բա ն էին պարունակում: «Ա նձկութ եա մբ հ ո գւոյ» իր՛ հնա վ ա նդ ողջույնը հ ղ ե լո վ « յա ր մ ա տ ո ց բարեացք շա ռ ա ւի ղ , բ ա ր ե յո յս ն » Խա չատուրին' Կաթողիկոսն Ա բովյա նի ա ռա ջա դրա ծ հարցերին պատասխանում է գրեթե նույն հերթա կա նությա մբ' ա նդրա դա ռնա լով նախ հոգևոր ու աշխարհիկ դա սերի ո ղ բա լի վ ի ճ ա կ ի ն , որ ք ա ջա ծ ա ն ո թ էր նա և ի ր են և պ ա կա ս մտահոգություններ չէր պ ա տ ճա ռել. «վ շ տ ա ց ո յց զգա ցումն իմ ո 'չ սակաւ յա ղա գս ցա ւելի դրութ եա նց սրբութ եա ն հա յրենի եկ ե ղ ե ց ւո յ և երկա նց գերմա քուր մայրութեանց նորա հոգևորականաց և մա րմնա տ րա կա նա ց»47,-գրում է նա:

45 Ա № 305 /հմմտ. Դ П, 176-178/:

4 6 Ա № 426 /հմմտ. Դ П, 178/ և Ա № 305, թ. 2բ, մակագրություններ:

Այս և հետագա մեջբերումները կատարում ենք անմիջականորեն կաթողիկոսական կոնդակի /նամակի/ բնագրից՝ Ա № 305: Տպագրության մեջ /տե՜ս. Դ П, 176-178/ առկա են չվերծանված բա սեր, արտահայտություններ, տողեր և զանազան

1997 ԱԲ(Ա.ՁԱՆ եվ ЪЬП)Ы1 ԱՇՏԱՐԱԿեՑԻ Զ-1- 191

Ն երսես Ա շտ ա րւսկեցին ա յնուհետև իր կա րծիքն է հայտնում Ա բովյա նի քեոու դստ եր' Մ ա րիա մի հա րցի վ եր ա բեր յա լ' չթ ա ք ց ն ե լո վ , ըստ ա յդ մ , իր ա նկեղծ մ տ ա հոգութ յունը : Իր իսկ խ ոս քերով ' յո թ ա միս շա րունա կ դ ժբա խ տ որբի ճա կա տ ա գիրը զ բա ղ ե ց ր ե լ է իր միտ քը խորին կա րեկցա նքով: « Ո չ նուա զ Աս քեր եա ց կա րծրա գոյն քեր ա նօք զզգ ա ցո ւմ ն իմ ա յն ի հնա գոյն ժա մա նա կա ց զա յրա ցեա լ մինչև յոյժ խ ստ ա տ ա նջ նեղիչ մշտա մրմունջ իմում կրից' միատարր յա ր ա տ և ո ւթ ե ա մ բ ի բ ր և ն ա խ ա ս ա հ մ ա ն ո ւթ եա մ բ իմն ը ն թ ա ց ա կ ի ց իմում մշտ ա կոշկոճ կենա ց տ ա ռա պ ա նք որբա ցեա լ Մ ա րիա մ անուն կնոջ կամ աղջկսւնն քա նա քեռցւո յ, զի ցա յս վա յր ա հա 7 -ն ամիս գտ ա նի յի ն էն ևս զրկեա լ յիւրոց ա յցելութ եա նց, ըստ նա խ ա գրեա լ պ ա տ ա հ մ ւս ն ց ն » , ֊գ ր ո ւմ է նա' խ ոստ ա նա լով էջմ ի ա ծ ի ն վերա դա ոնա լուց հետո վերջ դ նել Մ ա րիա մի տ ա ռա պ ա նքների ն և հուսադրելով մի փոքր կ հա մբերել, «մ ի ն չև ժամանեսցուք մեք ա ոա ջնորդութեամբ Ա ստուծոյ ո չ ևս ա նա գա ն »:

Ն ա մա կի երկրորդ մասն ա րդեն Ա բովյա նի բուն մտ ա հոգություններին էր վերա բերում, նրա ա պ ա գա յին, որոնց նկա տմա մբ հա յրա պ ետ ա կա ն դրա կա ն կամ բա ցա սա կա ն վճիոը կա րող էր ինչպ ես գործունեութ յա ն հզոր խ թա ն դա ոնա լ Ա բովյա նի համար և դրա նով իսկ ս կ զբն ա վո րել ա զգ ա յի ն վերա ծնութ յա ն նոր շա րժումը, ա յնպ ես էլ վերջա կետ դ նել նրա ա նիմաստ գործունեությա նը և դուո բա ն ա լ ա յնպ իսի տ ա ռ ա պ ա ն քն ե ր ի , որոնց շա տ շո ւտ ո վ պ իտ ի հա ջորդեր Ա բովյա նի լինել-չլինելու հա րցը: Հետ ևա բա ր Ն երսես Ա շտ ա րա կեցին իր բա ռերն ընտրում է խիստ զգուշությամբ՜՜ խ ոսքն սկսելով Ա բովյա նի համար նվիրա կա ն ու պ ա շտ ելի պ ա պ ի ց' երջա նկա հիշա տ ա կ Ա բ ո վ ի ց , որի նկա տ մա մբ ի նքը ևս շարունակում էր տ ա ծել խորին պ ա տ կա ռա նք ու հա րգանք' հա վա ստ իա ցնելով մեկ ա նգա մ ևս, որ նույն ա նկեղծ զգա ցմունքները տ ա ծում է նա և Ա բովի թ ոռա ն'

Խ ա չա տ ուրի նկա տ մա մբ դ ե ռ մանուկ հա սա կից. «Բ ա ր եյի շա տ ա կ ա յրն, երևելի, մ եծա պ ա տ իւ Ա բ ո վ ' մեծ հայր ձեր կա մ պ ա պ , գ ո լո վ վ եր ա պ ա տ ո ւեա լ ա ո կենդա նութեա նն յիմում հա մա րմա ն, ծա նուցեա լ եմ զ ձ ե զ որպ էս թոռն նորա յօր է ճ ա ն ա չե լո յ М զ Յ ե զ ի ձերում մա նկա կա ն ա շա կերտ ութեա ն և ունիմ ա ր դ ևս ա յն պ է ս » :

Կ յա նքն ու ա շխ ա րհը, սա կա յն , ա յլ ե ն , ունեն իրենց օր են քն եր ը , մշտ ա պ ես ենթա րկում են մա րդկա նց փորձությունների ու տ ա ռա պ ա նքների' տ ա կն ու վրա ա ն ե լո վ ա մ են ի ն չ : Դ յո ւր ի ն չ է դ ի մ ա գր ա վ ե լ ա յդ ա մ ենին և շա րունա կել նպ ա տ ա կա դրյա լ ը ն թ ա ցք ը . « Ա յլ զի բնա կա ն է ա շխ ա րհի յիւրումն խ ա րբա լի խ ա րբա լեա լ զա մենեսին ո չ ըստ նոցա յն հա ճոյից, ա յն պ էս ևս ի նմին խ ա բա լի ուժգին հա րուա ծովք յա յս կոյս և յա յն կո յս յա րուա ծուօք կե նօք գտ ե ա լ եմք մշտ ա տ ա գնա պ և ունիմք նոյնպէււ տ ա գնա պ իլ և մեք, և դուք, և ա յլք ա ռհա սա րա կ, մեծա մեծք և փ ոքունք, իմաստունք և տ գ էտ ք , ա ռ որ ա ղա չա նք Քրիստ ոսի ա ո իւր հա յրն միա յն ունին զօր ել և ո չ պ ա կա սեցուցա նել մ եզ հաւատ յա մենա յն կեանս

մ ե ր » : Ուստի բնա կա ն ընթ ա ցքն ամեն ինչում Հա վիտ ենա կա նի տ նօրինությա նը և Ա րա րչի կա մքին ենթարկվելն է :

Ա բ ո վ յա ն ն իր նա մա կում ը ն դ ա ր ձ ա կ ո ր ե ն ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ե լ էր նա խ կին Կ ա թ ողիկոս Հո վ հ ա ն ն ե ս Կ ա րբեցու’ իր նկա տ մա մբ ցո ւցա բեր ա ծ ա նա րդա ր վեր ա բեր մ ո ւնքի ն ' ընդմիշտ զ ր կ ե լո վ ի ր են էջմ ի ա ծնա կա ն միջա վա յրում նոր հոգևորա կա նությա ն կրթ ութ յա նն ու դա ստ իա րա կությա նը նվիրելու հնա րա -

1 9 2 Զ - է Պ- ՀԱԿՈԲՅԱՆ 1997

վո ր ա ր յո ւնի ց , մ ինչդեո Ա բովյա նի դոբպ ա տ յա ն ուսումնա ոությա ն գլխ ա վոր նպատակն ա յդ էր : Ա բովյա նը բա ոա ցի մեջ էր բերել Կւսրբեցու դա ժա ն վճիռն ու պ ատա սխա նը. «Հր ա մ ա ն ա ւ գ ա ՞ս ի վերա յ իմ, վտ ա րա նդեա լդ ի հսսա տ ոյ. դու լաւ խմորել կստ ես զմիտ ս ա նմեդա ց, ա յլ կրթել զնոսա չէ քո գ ո ր ծ » : Ն երսես Ա շտ ա րա կեցին լա վ էր ըմբռնում դրա հետ ևա նքները և ա յդ առումով Ա բովյա նի ա պ րա ծ հոգեկա ն դրա մա ն, սա կա յն , իբրև կա թողիկոս, ա յլ պ ա տ ա սխ ա ն չի գտ նում, քա ն տ րա մա բա նա կա ն զորությա մբ հա նգստ ա ցնել նրա խ ռովա հույզ սիրտ ը: «Ա ն ո ւն ն ունի զձւսյն սոսկ և ո 'չ բնա ւ զէութիւն իրին նշա նա կեցելո յ ի ն ք ե ա մ բ » ,-ա ս ո ւմ է ն ա : Հետ և ա բա ր որքա ն է լ մ ա րդ ա նդրա դա ռնա իր նկատմամբ ա յլոց գործա դրա ծ ա նա րդա րություններին, ո չ միայն ոչինչ չի շա հի, ա յլև չի վերադարձնի ա նցյա լն ու կորցրա ծը. « ...զի թէ բիտ ա նգա մ ա սա սցեն հաց կամ ջուր, ո՞չ երբէք յա գեսցին քա ղցեա լք, և ո՞չ բնա ւ զովա սցին ծա րա ւիք»:

Ք ա ջ ի մ ա ն ա լով ա զ գ ա յի ն կ յա ն քի և վա նա կա ն միջա վա յրի հնա րա վորությունները՝ Ն երսես Ա շտ ա րա կեցին կա րծես խուսափում է պ ա տ ա սխ ա նել Ա բովյա նի ա ռա ջա դրա ծ վերջին ու գլխավոր հարցին' թույլա տ րել կրկին հոգևոր սքեմ ա ռնելու և վա նք վերա դա ռնա լու: Ե զրա փ ա կիչ տ ողերի մեջ ա ռկա «Ո ՞չ գովեսցին գրեա լքն' մտ եա լ յա մուսնութիւն, վա ղուց հրա ժա րեա լ ե մ ... ցկա տ ա - ր ե լա գո ր ծել զ ա մ ե նա յն փ ա փ ա գ ս ր տ ի ՞ն » » և ա յդ խ ոսքերին հա ջորդող ա ռա քելա կա ն պ ա տ վիրա նն ու հա մապատասխան զգա ստ ա ցնող խ րա տ ը' « Ե թ է մո ռա ցեա լ ի ց է ք կա մ ա րտ ուղեա լ, կա ր էք ա րծա րծա նել զ գր եա լն Ա նօթ ոյն ընտ րութեա ն և դա ռնա լ ի ձեր ուշ: Ունակութիւն ա ռա քինա կա ն բա րեպ ա շտ վարուց և անփոփոխ յա յնս հաստատութիւն բարուց հզօրեղա զէն զօր էն զանգակի հանդիսացուցանել ամենեցուն զկ եա ն ս » փա ստորեն վկայում են, որ Կաթողիկոսն անուղղակիորեն համոզում էր Ա բովյա նին հլությամբ տ ա նել ամուսնության լուծը և առմիշտ հրաժարվել աշխարհիկ կենցա ղը փոխելու պ ա տ րա նքներից:

Թ ույլ հույսերը և հա րուցա ծ հա րցերից կարևորների մա սին ա նորոշ, ա վելի ճիշտ' մերժողա կա ն պ ատասխանները չէի ն կա րող ա ռիթ չդա ռնա լ հոգեկա ն նոր տ ա ռա պ ա նքների: Ի ՞ն չ ա նել ա յժմ, բոլոր դռները, սա կա յն, դ ե ռ չէի ն փ ա կվա ծ, նամա կով, թերևս, հնարավոր չեղ ա վ իր բուն ցա նկություններն, ինչպ ես հարկն է , հասկանալի դա րձնել Կա թողիկոսին: Գ ուցե Մ ա յր Ա թոռ վերա դա ռնա լուց հետո ա նձա մբ դեմ-դիմա ց զրուցելով միմյանց հետ , կա րելի՞ լիներ ըմբռնելի դա րձնել վ ե հ ի ն իր տ ա գն ա պ ն եր ն ու ձգտ ո ւմ ները և ս տ ա ն ա լ ա ջա կ ցո ւթ յա ն ու հովանավորության հույս ու խոստում: Ա յդ չէր կարելի բա ցա ռել, ուստի Ա բովյա նը զինվում է համբերությամբ, և որովհետև Կաթողիկոսի վերա դարձն ակնկալվում էր կես տարուց հետո միա յն, օգտ ա կա ր դա րձնելու համար սպ ա սումը' նվիրվում է դժվա րին ու ծանր ստ եղծա գործա կա ն մի ա շխ ա տ ա նքի:

Ա րդեն ա սա ցինք, որ Ա . Խ . Բենկենդորֆը նախորդ տա րիներին հանձնարարել էր իրեն պ ա տ մ ա -ա զգա գր ա կա ն մի ա շխ ա տ ություն պ ա տ րա ստ ել քրդերի ու եզիդիների մա սին: Դ րա նից շատ չա նցա ծ, 1844 թ . սկզբներին վա խ ճա նվում է Բ ե ն կ ե ն դ ո ր ֆ ը , բ ա յց Ա բ ո վ յա ն ն ի ր ե ն ա զ ա տ չի զ գ ո ւմ ս տ ա ն ձ ն ա ծ պ ա րտ ա կա նությունից, քրդերի ու եզիդիների' բնութ յա ն ա յդ պ ա րզ զա վա կների կե նցա ղը , հոգեբա նութ յունն ու բա նա հյուսությունը գրա վում էի ն ի ր են ևս : Ռոմանտիզմի դարա շրջա նի եվրոպ ա կա ն գրողները, գրեթե բոլորը, հմա յված էին Ա րևելքով: Ռոմանտիկ Ա բովյա նն է լ իր ա րևելյա ն հրապ ուրա նքները ջանում էր

1997 ԱՐՈՎՏԱՆ Ь < ЪЬГИЫ) ԱէՏԱՐԱԿեՑԻ Զ-Ա 193

գտ նել քրդերի ու եզիդիների ա շխ ա րհում: Ա րևելցի , մա սա մբ մա հմեդա կա ն, թե ա րևա պ ա շտ խրոխտ ռա զմիկները' քա շությա ն ու ա րժա նա պ ա տ վությա ն մա սին իրենց ըմբռնումներով, գունա գեղ տ ա րա զով սևա չյա ա ղջիկներն ու երիտ ա սա րդ կա նա յք' իրենց ա ռօրյա յով ու երգերով ա նհա ղթա հա րելի ուժով ձգում էին նրան: Հետ ևա բա ր Ա բովյա նը Ծ ննդ յա ն տ ոներին նախ ճա նա պ ա րհորդում է Երևա նի գա վա ռի ք ր դ ե ր ո վ ու եզի դ ին ե րո վ բն ա կ եցվ ա ծ վա յրերում , թա րմա ցնում իր տ պ ա վորությունները, գտ նում նոր ծա նոթներ ու բա րեկա մներ, իսկ ա յնուհետ և, 1845 թ . վ եր ջե րի ց մ ի ն չև հա ջորդ տ ա րվ ա գա րուն (ու մա սա մ բ հետ ո է լ) ինքնա մոռա ց լա րվա ծությա մբ ա շխ ա տ ելով’ գլուխ է բերում գերմա ներեն լեզ վ ո վ շա րա դրվա ծ ա յդ ընդարձակ ուսումնասիրությունը, սևա գրելուց հետո մեն-մենա կ ա րտ ա գրում երկու (թ ե ՞ երեք) օրինա կ, պ ա տ րա ստ ում նա և երկու հա մա ռոտ տ ա րբերա կ և ուղարկում՛ մեկը Գ երմա նիա , Մյունխենի համալսարանի պ րոֆեսոր Մ որից վ ա գն ե ր ի ն , երկրորդը' Կովկասի բա րձրա գույն իշխ ա նություններին, ըստ պ ա տ կա նելույն հա սցնելու հա մար, երրորդը' « К а в к а з » լրա գրին, վերջա պ ես' մի հա մա ռոտ տ ա րբերա կ է լ , ա վելի ուշ, հանձնում ռուս գ ր ո ղ ու ճա նա պ ա րհորդ Ա նդրեյ Մ ուրա վյովին48:

Ա բովյա նն ա մբողջությա մբ կլա նվա ծ էր ա յս գործերով, ե ր բ լուր ա ռա վ մայիսի ս կ զ բ ն ե ր ի ն Ն ե ր ս ե ս Ա շտ ա ր ա կ ե ց ո ւ' Ե ր և ա ն ու է ջ մ ի ա ծ ի ն ո ւղ և ո ր վ ե լո ւ վ ե ր ա բե ր յա լ: Պ ետ ք էր ըստ ա րժա նվույն դիմա վորել նրա ն և պ ա տ ր ա ստ վ ել ա նձնա կա ն հա նդիպ մա ն: Ա յս մա սին, սա կա յն, հա ջորդ ա նգա մ:

4 8 «Ք ր դ ե ր » և «Ե զիդիներ» ազգագրական ուսումնասիրությունների բոլոր տարբերակները' հանդերձ հայերեն թարգմանություններով և մեր հանգամանալից ծանոթագրություններով տե'ս Աբովյանի Երկերի լիակատար ժողովածուի V II I հատորում:

194 Զ-Ա ՀԱՅՐԱՊեՏ է11ՏՎՈՐ0ԱՆ 1997

ՎԱՅՐԱՊԵՏ ՇԱՏՎՈՐՅԱՆ

ԹԻՖԼԻՍԻ Վ Ա Ն Ք Ի ԱՎԱԴ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԿՐՈՆԱ՜ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԹԱՆԳԱՐԱՆԻ

ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ

( 1 9 0 0 - 1 9 2 0 р р . ) *

Մ Ն Ա ՅՈ Ւ Ն ՀԱ Ն Ձ Ն Ա Ժ Ո Ղ Ո Վ

Թ ի ֆ լի սի Վ ա ն ա ց Մ ա յր ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ ր ո նա -պ ա տ մ ա կ ս ւն թ ա ն գա ր ա ն ի գործունեությունը ղեկա վա րելու նպ ա տ ա կով Ա վետ իս Ղ ուկա սյա նը 1901 թ վ ա կա նին կա զմել էր ղեկա վա ր մա րմին, որը կոչվում էր Մ նա յուն հա նձնա ժողով: Հա նձնա ժողովի կա զմը բա րերարի խ նդրա նքով հա ստ ա տ ել էր Ա մենա յն Հա յոց Կաթողիկոսը: Մի շարք օբյեկտ իվ պ ա տ ճա ոներով ա յդ հա նձնա ժողովը փ ա ստ որեն սկսում է գործել միա յն 1904 թվա կա նից: Դ եոև ս Ա . Ղուկա սյա նի կենդա նության օրոք Մնայուն հանձնաժողովի անդամներից երկուսը' Գ և ո ր գ Եվա նգուլ- յա նը (1901 թ .) և Ա լեքսա նդր Ե րիցյա նը (1 9 0 2 թ .) վա խ ճա նվում ե ն : 1904 թվա կա նին վախճանվում է նաև հանձնաժողովի ա նդա մ Ա բգա ր Հովհա ննիսյա նը:

Ա . Ղ ^ւկա սյա նի ա ռա ջա րկությա մբ Մ նա յուն հա նձնա ժողովի վա խ ճա նվա ծ անդամների փոխարեն նոր անդամներ հա ստ ա տ վեցին' Ն իկողա յոս Տ ե ր -Հ ա ր ո ւթյունյա նը (Հա րո) և հայտնի հասարակական գործիչ, փիլիսոփ ա , գրա քննա դա տ , մա նկա վա րժ Իսա հա կ Հա րութ յուն յա նը: Ա վելի ուշ Ա բգա ր Հովհա ննիսյա նի փ ոխ ա րեն, ըստ կտակի պ ա հա նջների, Կա թողիկոսր հա նձնա ժողովի ա նդա մ է նշանակում ինժեներ-տ եխ նոլոգ Արշակ Բա բյա նին:

Կրոնա ՜պ ա տ մա կա ն թա նգա րա նի մնայուն հա նձնա ժողովի անդրանիկ նիստը տ եղի է ունենում 19 0 4 թ վա կա նի ա պ րիլի 5 - ի ն : Ն ի ս տ ի ն ներկա էի ն հա նձնա ժողովի ա նդա մներ Գյուտ ա վ . ք հ ն . Ա ղ ա ն յա ն ը , Ն ի կ ո ղ ա յո ս Տ ե ր - Հա րությունյանը (Հա րո) և Իսահակ Հա րությունյա նը: Ն իստ ում ա րձա նա գրվում է , որ 1903 թվա կա նին Վ ա րչութ յունից ա նկա խ պ ա տ ճ ա ռ նե ր ո վ մ ր ցա ն ա կա բա շխություն չի կա յա ցել: Ղուկա սյա ն մրցա նա կա բա շխ ությա ն Կա նոնա դրության « ժ ա » կետ ի հա մա ձա յն, հա նձնա ժողովը որոշում է մրցա նա կա բա շխ ությա ն համար տ րա մա դրվա ծ հինգ հարյուր ռուբլին օգտ ա գո ր ծե լ «Ն ա խ ն յա ց ընտիր մա տ ենա գրություններից» որևէ գրքի տպ ագրության հա մար: Ա յդ տ եղ է լ որոշվում է նրա նց ձևա վորմա ն և ա րտ ա քին տ եսքի հա րցերը : Ա յս պ ե ս , որոշվում է հրա տա րա կա ծ գրքերի ճա կա տ ա յին մասում տ պ ա գրել «Ղ ո ւկ ա ս յա ն մա տ ենա -

* Ս կիզբը տե'ս Мо№ Դ -Ե :

1997 ԹԻՖԼԻՍԻ ՎԱՆՔԻ ԱՎԱԳ եԿեՂեՇՈՒ... Զ - է ; 1 9 5

դա ր ա ն » բաոհրը Ա գիրքը ձոնել հա նգուցյա լ Ա վետ իս Ղա կա սյա նի հիշա տ ա կին: Ա յդ նիստում քննարկվում են նաև ֆինա նսա կա ն հարցեր:

Հ ետ ա գա ա միսներին և տ ա րիներին Մ նա յուն հա նձնա ժողովը գումա րել է բա զ մ ա թ ի վ նիստ եր, որտ եղ քննա րկվել են հա նձնա ժողովի ա շխ ա տ ա նքների վերա բերյա լ բա զմա բնույթ հա րցեր: Ն իստ երը գումա րվել են ո չ հա մա չա փ : Եթե 1904 թ . գումա րվել է ընդա մենը երեք նիստ , որտ եղ քննա ր կվ ել է 19 հա րց, զա ն ա զա ն խ նդիրների շուրջ, ա պ ա 1905 թ . ո չ մի նիստ չի եղ ե լ, իսկ 1 9 0 6 թ . գումարվել է ընդամենը մեկ նիստ, որտ եղ քննա րկվել է հինգ հարց:

Հա նձնա ժողովը կա նոնա վոր նիստեր է սկսել գումա րել 1907 թ վ ա կ ա ն ի ց: Հիրա վի ա յդ թվա կա նը ա րգասավոր տարի էր հանձնաժողովի համար, նրա բուոն գործունեությա ն ժա մա նա կա շրջա ն: 1907 թ . տ եղի է ունեցել 18 նիստ , երբեմն ամիսը 2 - 3 նիստ, որտ եղ քննա րկվել են շուրջ 52 հա րց:

Հա նձնա ժողովը քննա րկել և լուծել է բա զմ ա թ իվ հա րցեր' կա պ վա ծ կտ ա կի իր ա կա նա ցմ ա ն հետ : Ա յդ տ ա րվա նիստ երում 2 3 ա ն գ ա մ ք ն ն ա ր կ վ ե լ են կա զմա կերպ ա կա ն, տ նտ եսա կա ն և ֆինա նսա կա ն հա րցեր, որոնք խիստ կարևոր էին հա նձնա ժողովի ա ոջև դրվա ծ խնդիրների իրա կա նա ցմա ն գործում: Հա նձնա ժողովը բա զմիցս ա նդրա դա րձել է գրա կա ն մրցա նա կա բա շխ ությա ն, Ղուկա սյա ն Մ ա տ ենա դա րա նի հրատ ա րա կությա ն, կրոնա -պ ա տ մա կա ն թա նգա րա նի կա հա վորմա ն, չքա վոր հա յ օրիորդներին օժիտ ի և չքա վոր ա նձա նց մ իա նվա գ նպաստ տ ա լու հա րցերին:

Ն ի ս տ ե ր ը գումա րվում էի ն Թ իֆ լիսի Հ ա յո ց սսւա ջնորդւսրա նի շենքո ւմ ' Վ րա ստ ա նի և Իմերեթի հա յոց թեմի ա ռա ջնորդ Գ ա ր ե գի ն ա րքեպ իսկոպ ոս Ս ա թունյա նի նա խ ա գա հութ յա մբ: Հա ր ցե ր ի քննա րկումը տ եղի էր ունենում ժող ո վրդ ա վ ա րո ւթ յա ն ս կ զբո ւն ք ն ե ր ո վ : Ո րոշումները ընդունվում էի ն հա րցի բա զմա կողմա նի քննարկումից հետո' ձայների պ ա րզ մեծա մա սնությա մբ, հա ճա խ' միա ձա յն : Ս ա կա յն բա ցա ռ վ ա ծ չէի ն նա և սուր վ ե ճ ե ր ը , կա մ ո ր և է ա նդա մի ա նձնա կա ն կա րծիքը ա յս կամ ա յն հարցի կա պ ա կցությա մբ: Ա մենա փ ոքր հարցն ա նգա մ դրվում էր հա նձնա ժողովի հ ա ստ ա տ մա նը: Ա յս պ ե ս , օր ի նա կ. 19 0 4 թվա կա նի ապրիլի 15-ի նիստը ա յլևա յլ հա րցերի հետ քննա րկել է նա և հետ ևյա լ հա րցերը: Պ ա տ վիրել' 1. Ա րձա նա գրությա ն մա տ յա ն, 2 . Մ տ ի ց -ե լի ց մա տ յա ն, 3. Շ րջա բերա կա ն մա տ յա ն, 4 . Գա նձա պ ա հությա ն հա շվեմա տ յա ն, 5 . Մ եծ և փ ոքր բլա նկներ ու ծրա րներ, 6 . Հա նձնա ժողովի ա նունով մի կ ն ի ք, 7 . Թ ղթա պ ա նա կ (պ ո ր տ ֆ ե լ): Թ երթերում ա յս կա մ ա յն ա ռի թ ո վ հա յտ ա րա րություններ տ ա լու վերա բեր յա լ ա նպ ա յմա ն որոշում էր ընդունվում: Ն իստ է գումա րվել նա և որևէ դեպ քի ա ռիթ ով: Ա յսպ ես, 1907 թվա կա նի հոկտեմբերի 2 9 -ի նիստը հրա վիրվել է լս ե լո ւ թ ե մ ա կ ա լ ա ռա ջնո ր դ ի հա յտ ա րա րությունը ա յն մ ա ս ի ն, որ « Ն ո ր ի ն Ս րբություն Ա մենա յն Հա յոց Կա թողիկոս Մ կրտ իչ Ա վա խ ճա նվել է ա ռա վոտ յա ն ժամը 9 - ի ն » 29: Ա յդ լուրը հա նձնա ժողովի ա նդա մները լսե լ են հոտ նկա յս, որից հետո նիստ ը հա յտ ա րա րվել է փ ա կվա ծ « Ի հա րգա նս Ն որին Վ եհա փ ա ռությա ն ս բ . հ ի շ ա տ ա կ ի » : 19 0 8 թ . փ ետ րվա րի 1 8 -ի նիստ ում ա ր ձ ա ն ա գ ր վ ե լ է , որ «Ա պ ր ի լի 7 -ի ն պ ետ ք է զեկուցում տ րվի հա սա րա կա յնությա նը հա նձնա ժողովի գործունեութ յա ն մա սին: Որոշվում է հետ ևյա լ նիստ ին քննութ յա ն են թ ա ր կ ե լ

29 Ի ս . Հա րությունյա նի ա նձնա կա ն ա րխ իվ:

196 Զ-Ա <ԱՅք'ԱՊեՏ ՇԱՏՎ.ՈՐՅԱՆ 1997

հ ա շվ ետ վ ո ւթ յո ւն ը »30: Հա շվետ վությունները պ ա րտ ա դիր կա րգով տ րվում էին տ ա րին մեկ ա նգա մ : Ե րբեմն ա յդ հա շվետ վությունները ը նդ գր կել են երկու տ ա րվա ժա մա նա կա շրջա ն: Հա շվետ վությունը տ ա լուց հետո ա յն տ պ ա գրվել է (շուրջ 600 օրինակ) ե հանդեսների ժամանակ բա ժա նվել ներկաներին:

Հա նձնա ժողովի կա րևորա գույն խ նդիրներից էր կտակի գումարների տ նօրինումը, աոանց որի հնարավոր չէր սկսել ա շխ ա տ ա նքը: 1904 թվա կա նի նոյեմբերի 11- ի նիստում որոշում է կա յա ցվում դիմել կտ ա կա տ ա րներին և պ ա հա նջել հա սա նելիք գումա րները: Սա կա յն ա յդ խնդրի լուծումը ձգձգվում է : Հա ջո րդ նիստում, որը տ եղի է ունենում 1906 թվա կա նի փ ետ րվա րի 9 -ի ն , ա յդ խնդիրը նորից է քննա րկվում: Ն իստ ը ա րձա նա գրել է , որ « Ի նկատի ունենա լով, որ այժմ ո չ մի ա ր գ ելք չկա գո ր ծա դ րելու հա նուն թ ա ն գա րա ն ի ս հա նգո ւց յա լ Ա . Ղուկսւսյանի կտ ա կա ծ գումա րները, որոշում է ' ա / գրա վոր դիմել հա նգուցյա լ բարերարի կտակատար ներին' տիկին Ա ննա և պ ա րոն Պողոս Ղուկասյսւններին և պարոն Մ նա ցա կա ն Խունունցին, և խ նդրել, որ կտա կա ծ քսա նհինգ հա զա ր ոուբլի գումարը տոկոսներով հանդերձ հանձնեն վա րչությա նը31» : Ա յդ նիստում ընտրում են նա և հա նձնա ժողովի ա նդա մ պ . Ա րշա կ Բւսբյա նին գա նձա պ ա հ, որին և հանձնարարվում է վա րչությա ն գրա վոր վա վերա թ ղթերով դիմել կտ ա կա տ ա ր- ներին և ստ ա նա լ հիշյա լ գումարը և ի պահ տ ա լ Թ իֆլիսի բա նկա յին հաստատություններից որևէ մեկում: Ա յդ տ եղ է լ որոշվում է ա յդ բա նկա յին հա ստ ա տությունը ուղա րկել հա նձնա ժողովի նախա գա հի և ա նդա մների ստ որա գրությունները, որպեսզի բա նկից դրամ հանելու դեպքում բանկի վարչությունը ճանաչի վերոհիշյալների ստորագրությունները, իսկ գա նձա պ ա հը բա նկից դրամ կա րող էր ստ ա նա լ միա յն չեկա յին կ տ ր ո նո վ , որի վրա ա նպ ա յմա ն պ ետ ք է լինեին հանձնաժողովի նախագահի և մի անդամի ստորա գրությունները: Հա ջո րդ նիստում, 9 հունվարի 1907 թվա կա նին, գա նձա պ ա հ Ա . Բւսբյւսնը զեկուցում է , որ ինքը կտ ա կա տ ա րներից ըստ կտակի ստ ա ցել է հա նձնա ժողովի տ նօրինմա ն 25 հազար ռուբլի: Ն րա ն էին ա վելա ցել նա և ա նցա ծ 1,5 տ ա րվա տ ոկոսները: Ա մբողջ գումարը կազմում էր 27 հազար հինգ հարյուր տասներկու ռուբլի 76 կոպ .:

Բաբյանի զեկուցումից հետո հա նձնա ժողովը որոշում է կա յա ցնում լա յնորեն ծա վա լել հա նձնա ժողովի գործունեությունը: Ա ռա ջի ե հերթին ա նհրա ժեշտ էր մշակել կանոնադրություն'

1 / Թ ա նգա րա նի կա ռա վա րմա ն, 2 / չքա վոր հայ օրիորդներին օժիտ տ ա լու կա նոնների և ապրիլի 7 -ի ն չքա վորներին դրա մ բա ժա նելու կա րգի մա սին: Գ րա կա ն մրցա նա կա բա շխ ությա ն համար ա շխ ա տ ա նքների ներկա յա ցնելու կարգի մասին հայտարարության ձևը որոշվեց մշա կել հա ջողդ ժողովում:

Հա ջորդ նիստը կա յա նում է 1907 թ . հունվարի 11-ին, որտ եղ Ա . Ռաբյանը ներկա յա ցնում է իր կա զմա ծ կանոնների նա խ ա գծերը, որոնք հավանություն են գտ նում: Ա ռա ջա րկվում է մինչև հետ ևյա լ նիստը կա նոնները վերջնա կա նա պ ես խ մբա գրել և ուղա րկել Կաթողիկոսի հա ստ ա տ մա նը: Ն իստ ում նա և որոշում է ընդունվում վերոհիշյա լ կա նոնները մրցա նա կա բա շխ ությա ն կա նոնա դրությա ն

30 Ն ո ւյն տեղում:

Ն ո ւյն տեղում:

1997 ԹԻՖԼԻՍԻ ՀԱՆՔԻ ԱՎԱԳ եԿեԴևՇՈՒ... Զ-Ա 197

հետ միա սին տ պ ա գրել մի գրքույկի մեջ և տ եղա կա ն ե ա րտ ա սա հմա նյա ն թերթերում հայտարարություն հրապարակել մրցա նա կա բա շխությա ն մա սին:

Մի քա նի ամիս ա նց, Ա . Բա բյա նի Թ իֆլիսից շուտ ա փ ույթ մեկնելու կա պ ա կցութ յա մբ, գա նձա պ ա հի պ ա րտ ա կա նությունները ժա մա նա կա վորա պ ես ստ ա նձնում է Ն ի կո ղ ա յո ս Տ ե ր -Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն ը (Հ ա ր ո ն ): Ս ա կա յն ժա մա նա կա վոր ստա նձնումը շուտ ով փոխվում է մշտ ա կա նի, և Ն . Հա րոն դաոնում է հա նձնա ժողովի մշտ ա կա ն գա նձա պ ա հ: Ն ա ա յդ գործում դրսևորում է ակնաոու ընդունակություններ: Ա նձեռնմխելի քսա նհինգ հա զա ր ոուբլու արժետոմսերը 1907 թ . հոկտեմբերին փոխում է և նորից մեկ տարի ժամա նա կով հինգ և կես տոկոսով պահ է տրվում բա նկին, դրա նով իսկ զգա լիորեն ա վելա ցնելով ընթա ցիկ գումարի չա փ ը:

Ֆ ինա նսա կա ն ա մեն մի գործա ոությա ն թույլա տ րմա ն հա րցը պ ա րտ ա դիր քննա րկվել է մնայուն հա նձնա ժողովի նիստում կամ նա խ օրոք հա մա ձա յնեցվել

նրա անդամների հետ :1907 թ . դեկտեմբերի 20-ի արձանագրության մեջ կարդում ենք . « Ղ - Փա րպ եցու

տ պ ա գրութ յա ն համար Օ ր. Ա ղա նյա նի տ պ ա րա նին տ ա լ 100 ռ ո ւ բ լի » , կամ գա նձա պ ա հին իրա վունք տ ա լ ա ռևտ րա կա ն բա նկի ընթա ցիկ հա շվից ստ ա նա լ 150 ռուբլի: Մ ի ա յլ ա րձա նա գրությա ն մեջ կարդում ենք (1908 թ . 14-ը նոյեմբերի) Գյուտ ա վ . քհ ն . Ա ղա նյա նը ներկա յա ցրեց Ղ- Փ ա րպ եցու տ պ ա գրությա ն հա շիվը:

Հա նձն ա ժո ղ ո վ ի գործունեութ յա ն կա րևոր բն ա գ ա վ ա ռ ն ե ր ի ց էր գր ա կա ն մրցա նա կի և Ղուկա պ ա ն Մ ա տ ենա դա րա նի հրա տ ա րա կությա ն գործի կա զմա կերպ ումը: Ա յդ կա պ ա կցությա մբ հա նձնա ժողովը պ ա րբերա բա ր հա յտա րա րություն էր տ պ ա գրում տ եղա կա ն և ա րտ ա սա հմա նյա ն հայ մա մուլում, որպ եսզի ի նչքա ն հնա րա վոր է շատ մտ ա վորա կա ններ մա սնա կցեին մ րցույթ ին : Ս կզբի տ ա րիներին (1901-1906 թթ.) մրցույթի գործը ա յնքա ն է լ հա ջող չէր : Պ ա րզա պ ես ա յդ տ ա րիներին մրցույթի համար ա շխ ա տ ությունները չեն ն եր կա յա ցվել կա մ ն երկա յա ցվել են ուշա ցումով: Ս ա կա յն, հա նձնա ժողովի կա տ ա րա ծ քրտ նա ջա ն ա շխ ա տ ա նքի շնորհիվ, հետ ա գա տ ա րիներին զգա լի թ վո վ մտ ա վորա կա ններ են

մա սնա կցել գրա կան մրցույթին:Գ րա կա ն մրցույթի կա զմա կերպ մա ն գործը բա վա կա նին բա ր դ և կա նոններով

սա հմա նա փ ա կվա ծ գործ էր (ներկա յա ցմա ն ժա մկետ ը, ա շխ ա տ ա նքի ծա վա լը և բովա նդա կութ յունը, գրա խ ոսությա ն ստ ա ցումը և ա յլն ): Ա յդ է պ ա տ ճ ա ռ ը, որ

ա մեն տարի չէ , որ ա նց է կա ցվել մրցույթ:Կարևոր հա նգա մա նք էր գիտա կ զրախոսների ընտ րությունը, ա ռա վ ել ևս , որ

ա յդ գրախոսությունները կատարվում էին ա նվճա ր:Գ ր ա խ ոս ներ ի ա շխ ա տ ա ն քն ի ն չ-ո ր չա փ ո վ խ րա խ ուս ելու ն պ ա տ ա կո վ

հա նձնա ժողովը որոշում է «Դ յս կ ա ս յա ն մա տ ենա դա րա նի» տ պ ա գրվա ծ գրքերից մ եկա կա ն օրինա կ ո ւղա ր կել ա յն բո լո ր ա ն ձ ա ն ց , ովքեր հա նձն ե ն ա ռ ե լ գրա խոսելու հա նձնա ժողովի ուղարկած ա շխ ա տ ա նքները:

Մ ր ցա նա կ ա բա շխ ո ւթ յա ն ա րա րողութ յունը կա տ ա րվում էր հա նդիսա վոր

պ ա յմա ններում, օրը նշա նա կվա ծ էր ապրիլի 7 -ի ն : Ա յն կա յա նում էր Թ իֆլիսի ա ռա ջնորդա րա նի դա հլիճում' Ա վետ իս Ղ ա կա սյա նի հոգեհա նգստ ի ա րա րողությունը կա տ ա րելուց հետ ո: Ա յդ ժա մա նա կ է լ նպ ա ստ ներ էին տ րվում չքա վորներին: Մ իա ժա մա նա կ տ եղի էր ունենում վիճա կա հա նություն, որը որոշում էր

օժիտ ստ ա ցող չքավոր օրիորդների անունները:

198 Զ-Ա ՀԱՅՐԱՊեՏ էԱՏՎՈՐՅԱՆ 1997

Զնաւած կ ր ո նա -պ ա տ մա կա ն թա նգա րա նն ուներ նշա նա կվա ծ Ա Կաթողիկոսի կողմից հա ստա տված կա ռա վա րիչ, որը նույնպ ես հա նձնա ժողովի ա նդա մ էր , սա կա յն թա նգա րա նին վերա բերող բոլոր հարցերը լուծվում էին հա նձնա ժողովի

քննւսրկմամբ:Հա նձնա ժողովի ա նդա մները, լինելով տ ա րա բնույթ զբա ղմունքի տեր ա նձնա -

վորություններ, ամեն կերպ ա ջակցում էին նրա ա շխ ա տ ա նքներին' բա րեխ ղճորեն կա տ ա րելով իրենց պ արտա կա նությունները, թույլ չտ ա լով որևէ խախտում կամ

ա վելորդ ցուցամոլություն:Նիստ երից մեկում (1914 թ . դեկտ եմբերի 15-ի) հանձնաժողովի ա նդա մ Ա րշա կ

Բ ա բյա նը ա ռա ջա րկում է «Ո յււկ ա ս յա ն Մ ա տ ե ն ա դ ա ր ա ն ի » բոլոր գրքերի սկզբնա մասում դնել հիմնադիր Ա վետ իս Ղուկասյանի դիմա նկա րը, իսկ վերջում' հա նձնա ժողովի կա զմը : Ա ռա ջա րկությունն ա նցնում է մա սնա կի: Որոշում է կայացվում ընդունել միայն առաջարկի ա ռա ջին մա սը: Ա յստ եղ տ եղին է նշել, որ հանձնաժողովի ա նդա մները չունեին որ ևէ ա կնկա լիք և ա շխ ա տ ում էին հասարա կա կա ն կա րգով: Դ ե ռև ս 1904 թ . նոյեմբերի 11-ին, հա նձնա ժողովի ա ռա ջին նիստերից մեկում, որոշում էր կա յա ցվել, որպ ես սկզբունք վա րչությա ն ա նդա մները վ ա ր չո ւթ յա ն վ ե ր ա բ ե ր յա լ ո ր և է ա շխ ա տ ա նքի կա մ գո րծի համար վարձատրություն չեն ստանում: Մնայուն հանձնաժողովի անդամները սրբությամբ պահպանում էին ա յդ սկզբունքը:

Ղուկասյան գրա կա ն մրցա նա կի կա նոնա դրությա ն մեջ նշվա ծ էր , որ Ա վետ իս Դուկասյանի նվիրա տվությա մբ հա ստա տված մրցա նա կը կոչվում է « Ղուկասյան մ ր ցա ն ա կ »: Ա յն պ ետ ք է տրվեր ա մեն տա րի ապրիլի 7 -ի ն , Ս. Կույսի Ա վետ մա ն տ ոնին: Ղ ուկա ս1ա ն մրցա նա կի նյութը պ ետ ք է պ ա տ կա նի հա յ լե զ վ ի , հայ դպ րությա ն կամ հա յ պ ա տ մությա ն ճյուղերին, ա յն է ' հա յոց լեզվի և գրա կա նության հետ ա զոտ ությա ն, հին հայ մա տ ենա գիրների թա րգմա նությա ն լոտ ա րա սություններով կամ բա նա սիրա կա ն քննա դատություններով ճոխ ա ցրա ծ, ա զգա յին կամ եկեղեցա կա ն պատմության լուսա բա նվա ծ հա տ վա ծներ, հայաբնակ գա վա ռների ա շխ ա րհա գրա կա ն տ եղա գրութ յուն, ա զգա յին գեղա րվեստ ի հետ ա զոտ ություն, հա յ օրենսգիտ ությա ն կամ կա նոնա դրությա ն վերա բերյա լ տեսություններ և ա յլն : Ա յնուհետ և կա նոնա դրությունը սա հմա նում էր ՛մրցա նա կին մա սնա կցողի ա նձը, երկի լեզուն, ներկայացման ժա մկետ ը: Մրցա նա կի չէին կա րող ներկա յա ցվ ել օտար լեզուներից թա րգմա նություններ, դա սա գրքեր, մի ա նգա մ ա րդեն որևէ ա զգա յին հաստատությունից վա րձա տ րվա ծ երկեր, հին մա տ ենա գրությա ն պ ա րզ թարգմանություններ և մրցությա ն ժա մա նա կից երկու տա րի ա ռա ջ տ պ ա գրվա ծ գործեր: Հա նձնա ժողովը ներկա յա ցվա ծ գործը պ ետ ք է ենթա րկի նախնական քննությա ն, որից հետո հանձնի մասնագետի քննության և ա յլն32:

Վ եհա փ ա ռը գոհունա կությա մբ է ընդունում գրա կա ն մրցա նա կի նա խ ա ձեռնութ յունը, որոշ պ ա րզա բա նումներ մ տ ց ն ե լո վ կա նոնա դր ո ւթ յա ն մեջ՛ ա յն հաստատում է :

Հա նձնա ժողովը ձեռնամուխ է լինում գրա կա ն մրցա նա կի կա զմա կերպ մա ն ա շխ ա տ ա նքներին: Գ րա կա ն մրցա նա կի պ ա յմա նների և ժա մկետ ների մա սին

32 ',р я ш а ш ,|К Թ |՚ Փլ,' “ ' а д » ™ ՛ *

1997 ԹԻՖԼԻՍԻ ՎԱՆՔԻ ԱՎԱԳ ьчьаьлш ... Զ-|- 199

պ ետ ք է իրա զեկ դա րձվեր հա յ Ա օտ ա րա զգի մ տ ա վորա կա նությա նը, ովքեր զբա ղվում էին հա յոց լեզվի , գրա կա նությա ն, պ ատմության ուսումնասիրությամբ, կա զմա կերպ եր մրցա նա կի ներկա յա ցվող երկերի ստա ցումը, նրանց նախնական ուսումնա սիրությունը, հա նձնա ժողովի ա նդա մների կողմից հա մա պ ա տ ա սխ ա ն մա սնա գետ ներին գրա խ ոսմա ն ուղա րկելու գործը, որից հետո միա յն, հա նձնա ժողովի նիստում քննարկելուց հետ ո, որոշվեր մրցա նա կի ա րժա նի երկը: Մ շտ ա կա ն հա նձնա ժողովը գրա կա ն մրցա նա կի գո րծը սկսում է 1907 թվա կա նի հունվարի 11-ի նիստով' որոշում կա յա ցնելով տ եղա կա ն և ա րտ ա սա հմա նյա ն մի քա նի հա յերեն օրա թերթերում հա յտա րա րություն տ ա լու մա սին: Ա յդ հա յտ ա րա րության մեշ պ ետ ք է նշվեր մրցության կանոնների գլխավոր ե կարևոր կետ երը33:

Մ րցա նա կի համար ա ոա շի ն ա շխ ա տ ա նքները ստ ա ցվում են 1907 թվա կա նի սկզբներին: Ա յդ ա շխ ա տ ա նքներից ա ոա ջինը Ա խ ա լքա լա կից Ս եյլա ն ծա ծկւսն- վա մ բ ներկա յա ցվա ծ ձեոա գիր գործն էր ' « Հ ո վ հ ա ն վա րդա պ ետ վ ա ր ա գ ա ց ո ւ ո ղ բ ը » վերնա գրով, ա յնուհետև Գ . Իսկենդերյա նի «է ջմ ի ա ծն ի կաթողիկոսությունը Ժ Ը դ ա ր ո ւմ », Հ . Մրմըրյանի « Հ ի ն օրեր - պոետ Խ ա չա տ ուր Մ ի ս ա քյա ն » ձեոա գիրը, վենետ իկի «Բ ա զ մ ա վ ե պ » հանդեսի խմբագիր Կարապետ Տեր-Ս ա հա կյա նի թ ա ր գմ ա նա ծ « Հ ա յ կ ա յս եր ք Բ յո ւզ ա ն դ ի ո ն ի » ե ր կ հ ա տ ո ր յա կ ը : Ս ա նոսյա նի «Հ ա յա ս տ ա ն ի զոհեր ի Բ ա բ ե ր դ » , Մ ա նուկ Ա բեղ յա ն ի « Հ ա յ ժ ողովրդա կա ն ա ոա սպ ելները Մ ովսես Խ որենա ցու Հ ա յո ց պ ա տ մությա ն մ ե ջ » , Հ ր ա չյա Ա ճա ոյա նի «Հ ա յկ ա կ ա ն բա րբա ռա գիտ ություն» և Ե րվա նդ Լա լա յա նի « Ն ո ր Բա յա զետ ի գա վա ո կա մ Գ եղա րքունիք» ա շխ ա տ ա նքները: Հա նձնա ժողովը ա շխ ա տ ա նքները ստ ա նա լուց հետո որոշում էր կա յա ցնում նրա նք քննա դա տ ությա ն (գրա խ ոսությա ն) ուղա րկելու մա սին: Սեյլանի « Հ ո վ հ ա ն վա րդա պ ետ վ ա ր ա գ ա ց ո ւ ո ղ բ ը » տ րվում է Մ նա յուն հա նձնա ժողովի անդամներ Գյուտ ա վ. ք հ ն . Ա ղա նյա նին և Ի ս . Հ ա րո ւթ յուն յա ն ին : Ն ր ա ն ց քննա դա տ ութ յունը հա կիրճ է ր : Գ յուտ ա վ . քհ ն . Ա ղա նյա նը նշում է , որ ա յդ գրվա ծքը մի տ ա ղա չա փ ա կա ն փոքրիկ գր վա ծք է պ . Ս եյլա նի ներա ծութ յա մբ և մեկը վ ա ն ի թ շվա ռութ յունների ա յն նկա րա գրութ յուններից, որոնց մա սին բա զմ ա թ իվ մանր գրչա գիրներ կա ն նույնիսկ ա յստ եղ' Թ իֆլիսում: Ի ս . Հա րությունյա նը իր զեկուցմա ն մեջ նշում է « Տ ա ս ը մա նր էջի ց բա ղկա ցա ծ բնա գիրը չի լուսաբանվա ծ գիտ ա կա ն հիմունքներով և բա նա սիրա կա ն ա րժեք ա նգա մ չո ւն ի »34:

Մարտի 2Տ-ի նիստում Ի ս . Հա րությունյա նը զեկուցում է , որ պ . Կ. Կոստանյա նը գրա վոր հա յտ նել է , որ ա նկա րող է հա նձն ա ռնել Գ . Իսկենդերյա նի «է ջ մ ի ա ծ ն ի կա թողիկոսությունը Ժ Ը դա րում» ա շխ ա տ ությա ն քննա դա տ ությունը, որովհետ և «պ ա տ րա ստ վում է ճա նա պ ա րհորդությա ն ելնելու դեպ ի ա րտ ա սա հմա ն հիվա նդ կնոջ բժշկութ յա ն հ ա մ ա ր »: Հա նձնա ժողովը մա րտի 2 3 -ի ն ա րձա նա գրում է , որ կա րճ ժամա նա կ է մնա ցել մինչև ապրիլի 7 -ը , ուստի ա յդ ա շխ ա տ ա նքը պ ա հել հա ջորդ տ ա րվա մրցա նա կա բա շխությա ն հա մար: ժա մա նա կին չստ ա ցվեցին նաև Մ րմըրյա նի « Հ ի ն օ ր ե ր » ա շխ ա տ ութ յա ն գրա խ ո սո ւթ յուններ ը , որ պ ե տ ք է ուղա րկեին Մ . Ա բեղ յա ն ը և Լ . Ս եդբոսյա նը (Շ ա ն թ ): Չ նա յա ծ հա նձնա ժողովի գործա դրա ծ ջա նքերին, ա յդպ ես է լ մրցա նա կի ա ռա ջա րկվա ծ ա շխ ա տ ա նքներից

33 Ի ս . Հա րությունյա նի ա նձնա կա ն ա րխ իվ:

34 Ն ո ւյն տ եղում:

200 Զ-է ՀԱՅՐԱՊեՏ էԱՏՎՈՐՑԱՆ 1997

մի քա նիսը ժա մկետ ից ուշ ս տ ա ցվ հ ցի ն , իսկ մի քա նիսի համար խ նդրվա ծ գրախոսությունները դեռ չէին ա ոա ցվել' ժամանակի սղությա ն պ ա տ ճա ռով: Ա յդ կա պ ա կցությա մբ որոշվեց երեք ձեոա գիր Ա երեք տ պ ա գիր ա շխ ա տ ա նքները թողնել հա ջորդ տ ա րվա , իսկ 1907 թ . մրցա նա կաբաշխություն չկա տ ա րել35: 1907 թ . ապրիլի 5-ի ն ստ ա ցվում է Մանուկ Ա բեղյա նի գրա խոսությունը Մրմըրյա նի « Հ ի ն օր ե ր » աշխատանքի մասին, որը թողնվեց 1908 թ . մրցանակաբաշխությանը: Տա րեվերջին ստ ա ցվում է Հ ր . Ա ճա ոյա նի «Հ ա յկ ա կ ա ն բա րբա ռա գիտ ութ յուն» ա շխ ա տ ա նքը, որը ուղարկվում է լեզվա բա ն Լևոն Գ յա նջեցյա նի գրա խ ոսմա նը, իսկ Ե . Լա լա յա նի « Ն ո ր Բսւյազետի գա վա ո կա մ Գ ե ղ ա ր քո ւն ի ք» ա շխ ա տ ությունը ուղարկվում է Ս. Պետ երբուրգ, պ րոֆ . Գրիգոր Խալւսթյանի գրա խոսմա նը:

«էջմ ի ա ծն ի կաթողիկոսությունը Ժ Ը դա րում» երկասիրությունը ուղարկվում է էջմ ի ա ծի ն , Գ ա րեգին վա րդա պ ետ Հովսեփ յա նի գրա խ ոսմա նը: « Հ ա յ կա յսերք Բյուզա նդիոնի» աշխատասիրությունը' Ն . «ա ր ա մ յա ն ի ն , իսկ Մանուկ Ա բեղյա նի « Հ ա յ ժողովրդա կա ն ա ռա սպ ելները Մ ովսես Խ որենա ցու Հ ա յո ց պ ա տ մությա ն մ ե ջ » ուսումնասիրությունը' Ե . Օ ա հա զիզին: 1908 թվա կա նի մրցա նա կա բա շխության ժամկետը մոտենալու կա պ ա կցությա մբ հանձնաժողովը ա վելի հաճախ է նիստեր գումարում' քննա րկելու համար մրցույթին ներկա յա ցվա ծ գործերը և նրանց գրա խոսա կա նները: 1908 թվա կա նի հունվարի 28-ի նիստում քննա րկելով Սանոսյանի «Հա յա ս տ ա ն ի զոհերը ի Բ ա բե ր դ » ա շխատությունը, հա նձնա ժողովը գտնում է , որ ա յն իր բովա նդա կութ յա մբ չի հա մապ ա տասխա նում մրցա նա կի պ ա հա նջներին և որոշում է ա յն մրցա նա կի չն ե ր կ ա յա ց ն ե լ, ա յլ պ ա հել հա նձնա ժողովի դիվա նում36: Հետ ա քրքրա կա ն է Սանոսյանի նա մա կը, որ նա ուղարկել էր 1908 թվականի հոկտեմբերի 20-ի ն Ռաբերդից « Ք ա մ ի լ» ստորագրութ յա մ բ , հա նձնա ժողովի նա խ ա գա հ Գ երա շնորհ Տ ե ր Գ ա ր եգի ն եպ իսկոպ ոս Ս ա թունյա նին: Նա մա կում հեղինա կը խնդրում է Գ ա րեգին եպիսկոպ ոսին ձեռք բե րե լ իր նշվա ծ ա շխ ա տ ությունը և հա նձնել Հ 8 Դ կուսա կցությա ն Ա րևելյա ն բյուրոյին կամ եթ ե « Տ ե ր դ հայրական հոգա ծությա ն ա րժա ն կտ ա յիք զ ի ս , դուք ի ն ք ն ի ն հ ա նձն եք Ղ ո ւկ ա ս յա ն մ ր ց ա ն ա կ ի ն »37: Վ երջում ա վ ելա ցն ո ւմ է . «Մ ա ղ թ ե լո վ Ձեր թա նկա գին կենա ց առողջություն և երջանիկ օրեր, սպասում եմ Ձեր գրութ յա ն, որ զիս երջա նիկ պիտի կա ցուցա նե բա նտ իս մ ե ջ ...38» : 1908 թվա կա նի փ ետ րվա րի 2 5 -ի նիստում քննա րկվում է պ ր ո ֆ . Գ . Խ ա լա թ յա նի գրավոր կա րծիքը Ե . Լա լա յա նի « Ն ո ր Բ ա յա զետ ի գա վա ո կա մ Գ եղա ր քո ւնի ք» ուսումնա սիրությա ն մա սին: Չունենա լով լուրջ ա ուսրկումներ, հա նձնա ժողովը որոշում է սպ ա սել մ ի ն չև բոլոր ա շխ ա տ ությունների վ եր ա բեր յա լ ստ ա ցվեն գրախոսականները և ապա բոլորը միասին քննության ա ռնել: Ն ույնը վերաբերում էր նա և հայր Կա րա պ ետ Տեր -Ս ա հ ա կ յա ն ի « Հ ա յ կա յս եր ք Բ յո ւզ ա ն դ ի ո ն ի » երկհատոր ա շխ ա տ ությա նը, որի մա սին դրվա տ ա կա ն գրա խոսա կա ն էր գրել պ . Ն . « ա ր ա մ յա ն ը : Մ ա րտ ի 17-ի նիստ ում լսվում է Գ ա ր ե գի ն վա րդա պ ետ Հովսեփ յա նի գրա վոր կա րծիքը' «է ջ մ ի ա ծ ն ի կա թողիկոսությունը Ժ Ը դա րում»

3 -* Ն ույն տեղում:

3^ Ն ույն տ եղում:

37 Ն ո ւյն տ եղում, գ . 30 :

38 Ն ույն տ եղում:

1997 ԹԻՖԼԻՍԻ ՎԱՆՔԻ ԱՎԱԳ եԿեՂհՑՈՒ... Զ-Ա 201

ա շխ ա տ ությա ն մա սին ե պ . Ե րվա նդ Օ ա հա զիզի գրա խ ոսա կա նը' Մ . Ա բեղյա նի « Հ ա յ ժողովրդա կա ն ա ռա սպ ելները» գրքի մասին:

Որոշվում է մրցա նա կաբաշխությա ն խնդրին ա նդրա դա ոնա լ հետ ևյա լ նիստում, երբ ստ ա ցվա ծ կլինի նա և պ . Գ յւսնջեցյւսնի գրա խ ոսությունը Հ ր . Ա ճա ոյա նի ա շխ ա տ ությա ն մա սին: Որոշվում է հեոա գրել Պ ետ երբուրգ պ . Լ . Գ յա նշեցյա նի ն' ա րա գա ցնելու գրա խոսության ուղարկումը: Վ երջա պ ես մարտի 31-ին, երբ ա րդեն ստ ա ցվել էին բոլոր գրա խոսա կա նները, դրանք նորից են կա րդա ցվում նիստում, և երկա ր խ որհրդա կցելուց հետ ո հա նձնա ժողովը ընտ րություն է կա տ ա րում: Ը նդունվա ծ որոշմա ն մեջ ա սվա ծ է ր . « Ի նկա տ ի ունենա լով ներ կա յա ցվա ծ ա շխ ա տ ությունների հա մեմա տ ա կա ն ա րժա նա վորութ յունները, քննա դա տ ների զեկուցումները և նյութի կա րևորությունը, մրցա նա կի ա րժա նի հա մա րվեց պ . Ե . Լա լա յա նի « Ն ո ր Բ ա յա զետ ի գա վա ո կա մ Գ ե ղ ա ր քո ւն ի ք» ձեոա գիր (մա սա մբ տ պ վա ծ) ա շխատությունը և Մ . Ա բեղյա նին’ « Հ ա յ ժողովրդա կա ն ա ռա սպ ելները Մ . Խ ո ր են ա ցո ւ Հ ա յո ց պ ա տ մությա ն մ ե ջ » տ պ ա գիր ե ր կ ը » : Հա նձն ա ժո ղ ով ը որոշում է հ ի նգ հա րյուր ոուբլի մրցա նա կը երկու մա սի բա ժ ա ն ե լո վ պ . Ե . Լա լա յա նի ն տ ա լ երեք հա րյուր, իսկ պ . Մ . Ա բեղյա նին' երկու հարյուր ո ո ւբ լի »39: Ն ի ս տ ում հա նձնա ժողովը որոշում էր կա յա ցր ե լ բո լոր ա շխ ա տ ությունների քննա դա տ ութ յունները' թ ե ' դրա կա նները և թ ե ' բա ցա ս ա կա ն ն եր ը , տ պ ա գրե լ

տա րեկա ն զեկուցա գրի մեջ:19 0 8 թ վա կա նի ա պ րիլի 7 -ի ն տ եղի է ունենում մր ցա նա կա բա շխ ո ւթ յա ն

հա նդեսը: Հա նդեսին հրա վիրվել էին Թ իֆլիսի հայտնի հա ստ ա տ ությունների և ընկերությունների վա րչութ յա ն ա նդա մներ, Ն եր սի սյա ն դպ րոցի ա վա րտ ա կա ն խ մբերի ա շա կերտ ները, պ ա րբերա կա ն հրա տ ա րա կչությունների և խ մբա գրությունների ներկա յա ցուցիչներ: Ա յդ ա ոթիվ տ պ ա գրվա ծ հրավիրատոմսում ասվում է ր . «Վ ա ն ա ց Ա վ ա գ ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ ր ո ն ա ՜պ ա տ մ ա կ ա ն թ ա ն գա ր ա ն ի մնա յուն հա նձնա ժողովը խնդրում է Ձ ե զ ապրիլի 7 -ի ն կեսօրվա 1 ժա մին շնորհ բե րե լ ա ոա ջնորդա րա ն, ուր տ եղի կունենա հա նձնա ժողովի տ ա րեկա ն տ եղեկա գրի ընթերցումը և Ղ™-կասյան գրա կա ն մրցա նա կա բա շխ ություն. Ն ա խ ա գա հ Մ նա յուն հ ա ն ձ ն ա ժ ո ղ ո վ ի Գ ա ր ե գ ի ն Ա ր ք ե պ ի ս կ ո պ ո ս , ա ն դ ա մ -ք ա ր տ ո ւղ ա ր Ի .

Հա րո ւթ յուն յա ն »:Ա ո ա ջի ն մ ր ցա ն ա կ ա բ ա շխ ո ւթ յա ն հ ա նդ ես ը ա ն ց ն ո ւմ է հ ա նդ ի սա վո ր

պ ա յմա ններում և լա յն ա րձա գա ն ք գտ նում տ եղ ա կա ն մա մուլում : Մ նա յուն հա նձնա ժողովը հիրա վի մեծ ա շխ ա տ ա նք էր կա տ ա րել՝ ա նկողմնա կա լ ձևով ը նտ ր ե լո վ մրցա նա կի ա րժա նի գ ո ր ծե ր : 1907 և 1908 թ վ ա կ ա ն նե ր ի ն , մինչև մրցա նա կա բա շխ ությա ն օրը , հա նձնա ժողովը գումա րել է քսա նյոթ նիստ' գրեթ ե բոլոր նիստ երում քն նա ր կելո վ մրցա նա կա բա շխ ությա նը վ եր ա բեր ո ղ հա րցեր: Ի ն չպ ե ս ա ս ա ց ի ն ք , մ ր ցա ն ա կ ա բա շխ ո ւթ յա ն կ ա ն ո ն ա դ ր ո ւթ յա ն հա մա ձա յն մրցա նա կի ներկա յա ցվա ծ գործերի գրախոսությունը կա տ ա րվում էր ա նհա տ ույց: ժա մա նա կի ճա նա չվա ծ բա զմ ա թ իվ հայ և օտ ա րա զգի հա յա գետ գիտ նա կա ններ և մտ ա վորա կա ններ սիրով հա նձն էին ա ոնում կա տ ա րելու ա յդ պ ա տ վա վոր ա շխ ա տ ա նքը: Մ րցա նա կի ներկա յա ցվա ծ ա շխ ա տ ա նքները գրա խ ոսել են պ ր ո ֆ .

39 Ն ո ւյն տ եղում:

202 Զ -к <ԱՅք’ԱՊեՏ ՇԱՏՎՈՐՅԱՆ 1997

Ն . Մ ա ոը (Ս . Պ ետ երբուրգ), պ ր ո ֆ . Ն . Ա դոնցը (Ս . Պ ետ եր բո ւրգ), հա յա գետ պ րոֆ. Հովսեփ Կարստը (Օտուտգսւրտ) և ուրիշներ:

Մրցա նա կի հա մբավը գնա լով մեծ մա սսա յա կա նություն էր ստա նում, ա վելի շատ հեղինակներ, ա յդ թվում1 ճա նա չվա ծ գիտնականներ էին մասնակցում նրան: Ա յդ հա նգա մա նքը ստ իպ ում էր հա նձնա ժողովին ա վելի շա տ ժա մա նա կ հատկացնել մրցանակաբաշխության նախապա տրա ստմա նը: Հունիսի 6-ի ն տեղի ունեցա ծ նիստում հա նձնա ժողովը քննա րկում է 1909 թվա կա նի մրցա նա կա բա շխ ությա ն նախապատրաստման հա րցը: Որոշում է կա յա ցվում տ եղա կա ն օրաթերթերում և ա րտ ա սա հմա նյա ն հայ մամուլում հայտարարություն զետ եղել հա ջորդ մրցա նա կա բա շխ ությա ն համար գործերի ընդունմա ն մա սին: Պ ետ ք է ա սել, որ դա տ վել է իր դրական արդյունքները: 1908 թվականի նոյեմբերին արդեն ստացվում են Ա րշա կ Ա լպոյաճյանի «Պ ա տ մություն հայ գա ղթա կա նությա ն» չորս հա տ որա նոց ա շխ ա տ ա նքը, Ե ր վ ա ն դ վա րդա պ ետ Տ ե ր -Մ ի ն ա ս յա ն ի « Հ ա յո ց Ե կեղեցու հա րա բերութ յունները ա սորա ց Ե կեղեցիների հ ե տ » պ ա տ մա կա ն ընդա րձա կ ուսումնա սիրությունը, Հ ա յր Գ րիգորիս ծ . վ ր դ . Գ ա լա մքերյւսնի' Մ խ իթա րյա ն մ իա բա նութ յունից, «Կ են ս ա գր ո ւթ յո ւն Ս ա րգիս ա րքեպ իսկոպ ոս Ս ա րա ֆյա նի Ա ժա մա նա կի հա յ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ե ր ը », Խ ա չա տ ուր Ռա բա յա նի « Բա գրատունյա ց նախա րա րությունը» պ ա տ մա կա ն ուսումնասիրությունները, Հ ր . Ա ճա ոյա նի « Բ նա լեզվ ա գի տ ո ւթ յո ւն կա մ բա ո ա բա ն ա կա ն ստ ա տ իստ իկա և հա յերենը» ձեոա գիր ա շխ ա տ ությունը, Սմբատ Բյուրատի Սոֆոկլեսի «Ե դ ի պ ո ս ա ր քա ն » ողբերգությա ն հա նգպվոր թա րգմա նությունը: Մ րցա նա կի ուղա րկվա ծ գործերը երբեմն ուղեկցվում էին բացատրություններով:

' Կոստանդնուպ ոլսից ուղա րկվա ծ նամակում Ա րշա կ Ա լպ ոյա ճյա նը գրում է ր . «Ս ույն գործը հայ գա ղթա կա նությա ն պ ատմության ուրվա գիծ է , որը հույս ունիմ իրա կա նա ցնելու տ ա րիների ընթ ա ցքում, իսկ ներկա յա ցվա ծ գործը փ ա ստ որեն դրա նա խ ա պա տրա ստա կա ն ա շխ ա տ ա նք է , ուր ուշադրությունը կենտ րոնա ցրել ենք ո չ թե յուրաքանչյուր գաղութի պատմությունը ներկայացնելու վրա , ա յլ տալու ա յն ընդհա նուր և լա յն գործերը , ո ր ոնք կկա զմեն հա յոց գա ղթա կա նությա ն պատմության իմաստասիրությունը ե ընդարձակ գա ղթա կա նությա ն պատմության ա ոա ջին և ա նհրա ժեշտ հիմնա քա րերը»40: Աշխատութ՞յան մեջ ցույց են տ րվա ծ բոլոր ա յն բնա կա ն և քա ղա քա կա ն պ ա տ ճա ռները, որոնք հա յին դա րձրել էին գա ղթա կա ն ժողովուրդ, պ ա րզա բա նվա ծ էին ա յն պ ա տ ճա ռները, որոնք ստ իպ ել են հային մեկնելու հա յկա կա ն գա ղթօջա խ ներ, ներկա յա ցվում է նա և հա յկա կա ն գա ղութ ների ներքին կ յա ն քը և ս պ ա ս վ ո ղ ա պ ա գա ն : Ա շխ ա տ ո ւթ յա ն մեջ զետ եղվա ծ էին նա և ա շխ ա րհա գրա կա ն քա րտ եզներ' ա յն մւվելի դյուրըմբռնելի դա րձնելու հա մա ր: վ ե ր ջո ւմ հեղինա կը նշում է , որ ա յդ գործը ի բր և ա նջա տ ա շխ ա տ ութ յուն ա ր ժ ա ն ա ց ե լ է Հ ո վ ս ե փ Ի զ մ ի ր լյա ն մ ր ցա ն ա կ ի , սա կա յն հա նձնա ժողովը պ ետ ք է հա շվի ա ռնի, որ ընդհանուր ա շխ ա տ ությա ն ա յս մասը զուրկ չէ ա րժա նիքներից և հա նդիսա նում է տ ա րիների ա նձնա կա ն հետ ա զոտությունների արդյունք:

էջմիա ծնի Մ ա յր Ա թոռի միա բա ն Ե րվա նդ վա րդա պ ետ Տեր -Մ ի նա ս յա ն ն իր ա շխ ա տ ությունը բն ո ւթ ա գր ե լ - էր որպ ես պ ա տ մա կա ն ընդա րձա կ ուսում-

Նույն տեղում:

1997 ԹԻՖԼԻՍԻ ՎԱՆՔԻ ԱՎԱԳ եԿեՂեՑՈՒ- Զ-1- 203

նւսսիրություն: Հա յր Գ րիգորիս ծ . վ . Գւսլհմքերյանը գրում է ր , որ նա հիմնվել է միա յն ստ ո ւյգ վա վերա գրերի վրա ' զգուշա նա լով կողմնա կա լութ յունից, խույս չտ ա լով ծա խսից և ա շխ ա տ ա նքից, միաժա մա նա կ նշելով, որ ա շխ ա տ ում է նոր գ ր քի վ ր ա , որը ն վ ի ր վ ա ծ է Կ . Պ ոլսի Հ ա յո ց և հա յ կ ա թ ո ղ ի կո սն եր ի պ ա տ մությա նը: Փ ա րիզում լույս տ եսնող «Բ ա ն ա ս ե ր » ա մսա թերթի խ մբա գիր Կ. Հ . Բա սմա ճյա նը զգուշա ցնում է մրցա նա կա բա շխ ությա ն հա նձնա ժողովին, որ գրքում տ եղ են գտ ել լա տ իներեն, ա սորերեն к հին ֆրա նսերեն վա վերա գրերի հա յերեն թա րգմա նությունները և որ թերություն չհա մա րել դրա նց բն ա գրեր ը չզե տ եղ ելո ւ հա մա ր, к եթ ե հա նձնա ժողովը դրա կա րիքը զ գ ա , պ ա տ րա ստ է ա նմիջա պ ես ուղա րկելու: Հր ա չյա Ա ճա ոյա նն իր ա շխ ա տ ությունը ուղա րկել էր Վ երին Ագուլիսից' որպես ծածկանուն ընտ րելով «Հ ե ղ ի ն ա կ » անվանումը:

Սմբա տ Բյուրա տ ը իր ա շխ ա տ ությունը, որը Ս ոֆոկլեսի «Ե դ ի պ ո ս Ա ր ք ա » ողբերգութ յա ն թա րգմա նությունն էր հա նգավոր ոտ ա նա վորի ձևով, ուղա րկել էր Եգիպ տ ոսի Ա լեքսա նդրիս! քա ղա քի ց : Ն ա նշում է ր , որ երբ մեծա րգո հա նձնա ժողովը գնա հա տ մա ն ա րժա նա ցնի ա յն , ա պ ա ինքը մեծապ ես ուրախ պ ետ ք է լինի ա յն գի տ ա կ ցո ւթ յա մ բ , որ հա յ թ ա տ րոնին ա մենա փ ոքրիկ ծա ռա յո ւթ յունն է մ ա տ ո ւցել, որ ա շխ ա րհա բա ր հա նգա վոր իր թ ա ր գմ ա նո ւթ յուն ը ս կ զբո ւն ք կհա նդիսա նա մեր դերա սա ններին մղելու դեպ ի նոր գործունեություն, որ, վերջին տ ա րիներին մա նա վա նդ, կհա յտ նվի եվրոպ ա կա ն գեղա րվեստ ա կա ն ա շխ ա տ ությունների մ ե ջ : վ ե ր ջո ւմ նշում՛ է , որ « հ ա յ մտ քի մշա կին յուրա հա տ ուկ եղ ո ղ նյութական պայմանների պակասը՝ տպ ա գրությա ն դժվա րությա ն ա ռջև , տարիներ

ի վեր ստ իպ վա ծ եմ փոշիների մեջ թա ղել 25 տ ա րվա ա շխ ա տա նքի ա րդ յուն քը»: Մ րցա նա կա բա շխ ությա ն հա նձնա ժողովը մա նրա զնին քննա րկելով վերոհիշյա լ

ա շխատությունները, որոշում է .ա) Ա . Ա լպ ոյա ճյա նի ա շխ ա տ ա նքը ուղա րկել գրա խոսության Ա տ րպ ա տ ա կա նի

թեմի ա ռա ջնորդ Կարապ ետ վա րդա պ ետ ին:բ) Ե ր վ ա ն դ Տ ե ր -Մ ի ն ա ս յա ն ի ա շխ ա տ ությունը մերժում է դ ն ե լ մ ր ցա նա

կ ա բա շխ ո ւթ յա ն , որ պ ես ա յլ ա նհա տ ի ծա խ ք ո վ տ պ ա գ ր վ ա ծ ա շխ ա տ ա ն ք , մրցա նա կաբաշխությա ն կանոնադրության 3 -ր դ հոդվածի « դ » կետի համաձայն:

գ) Կ . Բ ա սմ ա ճյա նի ա շխ ա տ ա ն ք ը նույնպ ես չե ն թ ա ր կ ե լ մ ր ցա ն ա կ ա

բա շխ ությա ն նույն հիմունքներով:դ) Հա յր Գ րիգորիս ծ . վ . Գ ա լեմքերյա նի ա շխ ա տ ա նքը քննությա ն հա նձնել

բա նա սեր, բժիշկ Մի սակ Ա րա մյա նցին:ե) Խ ա չա տ ո ւր Բ ա բա յա նի ա շխ ա տ ա նքը որոշվում է հ ա նձնել Ս տ եփ ա ն

Լիսիցյա նին:զ) Հ ր . Ա ճա ոյա նի ձեռագիրը՝ Ս տեփա ն Մ ա լխ ա սյա նին:է ) Սմբա տ Բյուրատի ա շխ ա տ ա նքը ևս մերժվում է մրցա նա կա բա շխ ությա ն

դ նել, ի բր և օտա ր լեզվի ց թա րգմա նություն' 4 -ր դ հոդվածի ա ռա ջին կետ ի հիման վրա : Բոլոր զրախոսներին ժամանակ է տրվում մինչև 1909 թ . փ ետրվա րի 15-ը :

Բ ժիշկ-բա նա սեր Մ . Ա րա մյա նցը 1908 թվա կա նի դեկտ եմ բերին Ծ ա լկ ա յի ց գր ա ծ նա մա կով հա յտ նում էր հա նձնա ժողովին, որ պ ա տ ա սխ ա նի ուշա ցմա ն պ ա տ ճա ռը պ ա շտ ոնա կա ն գործերով իր բա ցա կա յությունն է ր : Ա յնուհետ և գրում է , որ ի նքը խ որ հա րգա նք է տ ա ծում հա նձնա ժողովի նկա տ մա մբ և մեծ ցա նկութ յուն ունի կա տ ա րելու հա նձնա րա րութ յունը , սա կա յն ս տ ի պ վ ա ծ է

2 0 4 Զ -է ՀԱՅՐԱՊեՏ ՇԱՏՎՈՐՑԱՆ 1997

հրա ժա րվելու « Ա ռա ջա դ ր վ ա ծ վ ա վերա գրերը ստ ուգելու հնա րա վորություն

չունենալու պ ա տ ճա ռով»:Հա նձնա ժողովը հա րգում է նրա խ նդրա նքը և որոշում Գ ա լեմ քերյա նի

աշխատանքը ուղարկել Ս. Պետ երբուրգ, Ն . Ադոնցին' գրախոսման:19 0 9 թվա կա նի ա պ րիլի 5 -ի նիստ ում հա նձնա ժողովը քննա րկում է

գրա խ ոսությա ն ուղա րկվա ծ ա շխ ա տ ա նքների ստ ա ցմա ն վիճա կը Ա ա րձա նա գրում, որ Ս տ . Մ ա լխ ա սյա ՚նը ուղա րկել է Հ ր . Ա ճա ոյա նի «Բ ն ա լե զ վ ւս - գիտություն կամ բա ռա րա նա կա ն ստ ա տ իստ իկա ու հ ա յերենը» ա շխ ա տ ությա ն գրա խ ոսությունը, սա կա յն դեռևս չեն ս տ ա ցվել Կա րա պ ետ վ ա ր դ ա պ ե տ ի , Ն . Ա դ ո ն ցի , Ս տ . Լիսիցյա նի գրա խ ոսութ յունները : Որոշվում է երկու ա մսով հետ ա ձգել մրցա նա կա բա շխությա ն հա նդեսը ե մյուս միջոցա ռումները, մինչև որ ստ ա ցվեն բոլոր գրա խ ոսությունները: ժ ա մ կ ե տ ը լրա նա լուց հետո է լ չէին ստ ա ցվել ուղա րկվա ծ ա շխ ա տ ա նքների գրա խ ոսությունները, որի պ ա տ ճա ռով 1909 թվա կա նի հուլիսի 13-ին հա նձնա ժողովը որոշում է 1909 թ . մրցա նա կաբաշխություն չկա յա ցնել: Հա նձնա ժողովը շարունակում է իր ա շխ ա տ ա նքները:1909 թ . դեկտ եմբերի 4 -ի ն քննա րկվում է Կա րա պ ետ Եպ իսկոպ ոսի կողմից ուղա րկվա ծ «Պ ա տ մություն հայ գա ղթա կա նների» գրքի մասին գրախոսությունը, սակայն որոշվում է մի երկրորդ գրախոսության ևս հանձնել նույն աշխատությունը' ուղա րկելով Պետ երբուրգի հա յոց եկեղեցու հովիվ Մ կրտ իչ քա հա նա Ղ ա զւսր- յա նին: Ն ո ւյն նիստում զեկուցվում է , որ ստ ա ցվել են Ա սլա ն Շա հնա զա րյա նի «Ջ ա ք ա ր ե և Իվա նե Ե րկա յնա բա զուկների գործունեութ յունը» և Սմբատ Տ ե ր - Ա վ ետ ի քյա նի «Ս ա ն ա հ ի ն ի և Ղ ա զ ա խ գա վա ռի ա ր ձ ա ն ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը » ա շխ ա տ ությունները: Դ ր ա նցի ց ա ռա ջինը ուղա րկվում է Ս տ . Լիսիցյա նին, իսկ երկրորդը' պ . Քաջբերունուն (Գ ւսբրիել Հովհա ննիսյա ն) գրախոսելու հա մար: 1910 թվա կա նի մարտի 4-ի ն հա նձնա ժողովը լսում է Ք ա ջբերունու և Ա դոնցի կողմից ուղարկված գրախոսությունները: Ինչպ ես միշտ , ա յս ա նգա մ է լ որոշում է սպասել մյուս գրա խ ոսությունների ստ ա ցմա նը և հ եռ ա գր ե լ Պ ե տ եր բո ւր գ , Մ կ րտ ի չ Ղ ա զա րյա նին, որ շտա պ եցնի գրա խոսության.ուղա րկումը: Շուտ ով ուղարկվում է Մ . Ղ ա զա ր յանի գրախոսությունը: 1910 թ . ապրիլի 2 -ի նիստում հանձնաժողովում նորից է ընթերցվում բոլոր գրա խոսությունները և որոշում կա յա ցվում մրցանակ տ ա լ Պ ետ երբուրգից ուսա նող Ա սլա ն Շա հնա զա րյա նի «Զ ա ք ա ր ե և Ի վ ա նե Ե րկա յնա բա զուկների գործունեությունը» և Սմբատ Տեր -Ա վետ ի քյա նի «Ս ա ն ա հինի և Ղ ա զա խ գա վա ռի ա րձա նա գրությունները» ա շխ ա տ ություններին, հինգ հարյուր ռուբլի մրցանակադրամը բա ժա նելով երկու մասի:

Մ րցա նա կա բա շխ ությա ն հանդեսից հետո հա նձնա ժողովը շարունակում է իր գործունեությունը: 1910 թվա կա նի ապրիլի 2 9 -ի ն քննա րկվում է հա ջորդ տա րվա մրցա նա կա բա շխ ությա ն հա րցը և նորից որոշում է կա յա ցվում տ եղ ա կա ն և արտա սահմա նյան թերթերում մրցա նա կա բա շխ ությա ն մասին հայտարարություն տ ա լ: Ա յն պ ետ ք է լիներ «Ն ա մ ա կ խ մբա գրութ յա ն» ձևով, որպ եսզի հա յտ ա րա րությունների համար վճարելիք գումարը չծանրանար հանձնաժողովի դրամարկղի վ ր ա » 41, նշվա ծ էր որոշմա ն մեջ:

41 Ի ս . Հա րությունյանի անձնա կա ն ա րխ իվ:

1997 ԹԻՖԼԻՍԻ ՎԱՆՔԻ ԱՎԱԳ եԿեՂԱՑՈՒ... Զ - | - 2 0 5

1910 թվա կա նի վերջերին ստւսցվում են «Ղ ո ւկ ա ս յա ն մ ր ցա ն ա կ ի » համար ներկա յա ցվող գործերը: Հա նձնա ժողովը որոշում է « Լ ա հ յա ն » ծա ծկա նվա մբ Բեոլինից ստ ա ցա ծ « Հ ա յո ց եկեղեցա կա ն կա նոնա կա ն ի ր ա վ ո ւնքը » ձեոա գիր ա շխ ա տ ա նքը ուղա րկել Կ . Պ ո լի ս , Մ ա ղա քիա Ա րքեպ իսկոպ ոս Օրմա նլա նին' գրա խ ոսմա ն: Վիեննւսյի Մ խ իթա րյա ն միա բա նությա ն ա նդա մ հայր Ն եր ս ես Ա կ ի նյա ն ի «Կ յո ւր ո ն կ ա թ ո ղ ի կ ո ս Վ ր ւս ց. պ ա տ մ ո ւթ յուն հ ա յ-վ ր ա ց ա կ ա ն հարաբերությունների Ե դարու մ ե ջ» ա շխատությունը, որը լույս էր տ եսել 1910 թ. Վ իեննա յում , ուղա րկել էջմ ի ա ծ ի ն ' Գ ա րեգին վա րդա պ ետ Հ ո վ ս ե փ յա ն ի ն , Կ. Պոլսի գրա վա ճա ո ու հրա տ ա րա կիչ վ ա հ ա ն Ջա րդա րյա նի «Հ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ի » 1-ին հա տ որը ուղա րկվում է Կ . Պ ոլիս, Բսւբկեն Եպ իսկոպ ոս Կ յուլեսերյա նին: Հետ ա քրքրա կա ն են հեղինակների կից գրությունների մեջ նշվա ծ մտ քերը իրենց ա շխ ա տ ությունների մա սին: Ա յսպ ես, « Լ ա հ յա ն » ծա ծկա նվա մբ հա նդես եկող հեղինա կը իր գիրքը համարում է ա յժմեա կա ն ե կա րևոր, որպ ես մեր ա նցյա լի իրա վա կա ն և պ ա տ մա կա ն կյա նքի մի պ ա տ կ եր : Հ ա յր Ն ե ր ս ե ս Ա կինյա նը բա վա րա րվում է միա յն նա խ օրոք շնորհա կա լութ յուն և հա րգա նքի հա վա ստ իա ցումներ հ ա յտ ն ե լո վ : վ ա հ ա ն Ջ ա րդւսրյա նը նշում է իր ա շխ ա տ ա նքի բա զմ ա կո ղ մ ա նի բնույթ ը և վստ ա հություն հա յտ նում, որ ա յն կա րժա նա նա հանձնաժողովի նկատաոմանը և գնա հա տ մա նը:

1911 թվա կա նի մա րտ ի 2 5 -ի նիստում կա րդա ցվում են բոլոր ս տ ա ցվա ծ գրա խոսա կա նները: Բսւբկեն եպիսկոպոսը «Հ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ի » հղացումը համարում է հետ ա քրքրա կա ն, բա յց գործը' թ երի, ա ռա ջա րկում է սպ ա սել մինչև մյուս երեք հա տ որների լույս ընծա յումը' «Թ ե ր ի գործի մը թերի քննությունը' ուղիղ ա րդյունք մը պիտի չտ ա ր » , եզրա փ ա կում է զրա խ ոսը: Բա ցա սա կա ն էի ն նա և մյուս գործերի ստ ա ցվա ծ գրա խ ոսա կա նները: Հա նձնա ժողովի նիստում քննա րկման ա ռա րկա են դառնում ա յդ աշխատությունները և ի վերջո միա ձա յն որոշում է կա յա ցվում «Հ ն ա ր ա վ ո ր չհա մա րել ներկա յա ցվա ծ ա շխ ա տ ա նքներին մրցա նա կ

տ ա լը »42: 1911 թվա կա նին նույնպես մրցա նա կա բա շխություն չի կա յա նում:Հ ա ջո րդ ' 1912 թվա կա նի մրցա նա կա բա շխ ությա ն համար էջմ ի ա ծ ն ի ց Գ և ո ր գ

Ա լթ ո ւն յա ն ը ո ւղա ր կել է իր «Թ ա թ ա ր ն ե ր ը և 1 3 -ր դ դա րի թ ա թ ա ր ա կա ն նվա ճումները Հա յա ստ ա նո ւմ , Վ րա ստ ւսնում և Փ ոքր Ա սիա կա ն եր կր ն եր ո ւմ » ձեռա գիր ա շխ ա տ ա ն քը, որը ուղա րկվում է գրա խ ոսութ յա ն պ . պ . Ս . Տ ե ր - Ա վետ իքյա նին և Ս. Շա հնա զա րյա նին, Հա յկունին ուղա րկել էր «ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն բա ռերի բա ռ ա ր ա ն » ձեռա գիր ա շխ ա տ ա նքը, որը մերժվեց թերի և ա նկա տ ա ր լինելու հա մար: Գ . Տ ե ր -Մ կ ր տ չյա ն ը և Ստ. Կա նա յա նցը մրցա նա կա բա շխ ությա ն համար ներկա յա ցրել էին Ա գա թ ա նգեղոսի «Պ ա տ մ ա գ ի ր ք հ ա յո ց ի » ա ռա ջին և

եր կրորդ հա տ որները' իրենց ծա նոթ ա գրութ յուններով, որն ուղա րկվում է պ . Ն որա յր Բյուզա նդա ցուն Կ . Պ ոլիս, Լևոն Բա բա յա նի «Հ ա յե ր ը Մ ոլդա վիա յում և Բ ուքովինա յում» տ պ ա գիր ա շխ ա տ ությունը գրա խ ոսելու համար ուղա րկվում է վ ի ե ն ն ա յի Մ խ իթ ա րյա ն մ իա բա նութ յա ն ա բբա հ ա յր Գ ր ի գ ո ր ի ս Վ ա րդա պ ետ Գ ովրիկյա նին:

Հա նձն ա ժո ղ ո վ ը քննա րկում է նա և մեկ ուրիշ կա րևոր հ ա ր ց : Մ ի ն չ ա յդ մ ր ցա նա կա բա շխ ո ւթ յա ն ա րժա նա ցա ծ ձեռա գիր ա շխ ա տ ա նքները մնում էին

Նույն տեղում:

206 Զ -к ՀԱ-ՅՐԱՊեՏ էԱՏՎՈՐՑԱՆ 1997

ա նտ իպ ' դրա նով իսկ ա նհա յտ մ նա լով հա յ հա սա րա կությա ն և գիտ ությա ն հա մա ր: Հա նձնա ժողովը որոշում է կա յա ցնում պ ա րտ ա գրել հեղինա կներին մրցա նա կի ա րժ ա նա ցա ծ գո ր ծե րը ա նպ ա յմ ա ն տ պ ա գ ր ե լ: Ա յս հա րցին հա նձնա ժողովը ա նդրա դա րձել է նա և հետ ա գա յում' հա մա րելով ա յն խիստ

կարևոր:Գ րա խ ոսութ յա ն ուղա րկվա ծ գործերը ստ ա ցվելո ւն պ ես հա նձնա ժողովը

ծա նոթա նում էր նրա նց բովա նդա կութ յա նը, ա նցկա ցնում մտքերի փ ոխ ա նա կություն, սա կա յն վեր շնա կա ն որոշում կա յա ցնելը հետ ա ձգում մ ի ն չև բոլոր գործերի գրախոսությունների ստ ա նա լը: 1912 թ . ապրիլի 4 -ի ն հա նձնա ժողովը, նորից ծա ն ո թ ա ն ա լո վ բո լո ր գ ր ա խ ո ս ո ւթ յո ւն ն եր ի հետ և կ ա ր ծի ք ն ե ր փոխանակելուց հետո, միա ձա յն գա լիս է ա յն եզրա կա ցությա ն, որ ներկա յա ցվա ծ աշխատությունների մեջ չկա ա յնպ իսին, որը արժանի լինի ա մբողջ մրցա նա կին, սակայն ի նկատի ունենա լով, որ մրցա նա կը խրախուսանք է հայ գրա կանութա մբ լրջողեն զբա ղվողների հա մա ր, նպ ա տ ա կա հա րմա ր է գտ նում հինգ հարյուր ռուբլին բա ժա նել ներկա յա ցվա ծ երեք ա շխ ա տ ա նքների հեղինա կներին, սա կա յն համամասնության որոշումը թողնում է հա ջորդ նիստին: Ա յն կա յա ցել է ապրիլի 5-ի ն , մա սնա կցել են հա նձնա ժողովի երեք ա նդա մ' Գյուտ ա վ . քհն. Ա ղա նյւսնը, Իսահա կ Հա րությունյա նը և Ն . Տեր -Հա ր ո ւթ յո ւն յա ն ը , բա ցա կա յում էր ժա մա նակավոր նախագահ Ս. Բսւբյանը: Հա նձնա ժողովի անդամների միջև տ ա րա ձա յնութ յուն է ա ռա ջա նում մ ր ցա ն ա կ ա բա շխ ո ւթ յա ն դ րա մա գլխ ի բա ժա նմ ա ն վերա բերյա լ: Գյուտ ա վ. քհն. Ա ղա նյա նը և Ն . Տեր-Հա րութ յունյա նը գտ նում են, որ 2 0 0 ոուբլի պ ետ ք է տ ա լ Լևոն Բա բւսյա նի գրքին, որովհետ և նրա մա սին ստ ա ցվա ծ գրախոսությունը միա նգա մա յն դրա կա ն է , իսկ 150-ա կա ն ոուբլի' Գ . Տեր-Մ կրտ չյա նի և Ստ. Կանայանի հա մա տ եղ աշ՛խատությանը և Գ . Ա լթունյանի ա շխ ա տ ությա նը: Ի ս . Հա րութ յունյա նը գտ նում է ր , որ 2 0 0 ոուբլին պ ետ ք է հա տ կա ցնել Գ . Ա լթունյանի ա շխ ա տ ա նքին, որովհետ և նա անտիպ է և պ ետ ք է ա նպ ա յմա ն տ պ ա գրել, իսկ մյուս երկու ա շխ ա տ ա նքներին տ ա լ 150-ա կա ն ոուբլի կա մ սպ ա սել մինչև ժա մա նա կա վոր նախա գա հի վերա դա ռնա լը: Ս ա կա յն Իս . Հա րությունյա նի կա րծիքը չի հա րգվում և ընդունվում է ա ոա ջին ա ռա ջա րկը: Պ ե տ ք է ն շ ե լ, որ նմա ն փ ա ստ երը հա զվա դ եպ են ե ղ ե լ հա նձնա ժողովի գործունեությա ն մ եջ : Գ . Ա լթ ունյա նին է վերա դա րձվում մրցա նա կ ստ ա ցա ծ ձեռա գիրը' տ պ ա գրությա ն նա խ ա պ ա տ րա ստ ելու հա մա ր: Ս ա հմա նվա ծ կա րգի հա մաձա յն բոլոր հեղինա կներին էի ն վերա դա րձվում մրցա նա կի ա րժա նա ցա ծ կա մ չա րժա նա ցա ծ ձեոա գիր ա շխ ա տ ա նքները , ովքեր ցա նկա նում էին ա յն տպ ա գրել (Ա սլա ն Շա հնա զա րյա ն, Սմբատ Տեր-Ա վետ իսյս1ն և ա յլն):

1913 թվականի մրցա նա կա բա շխ ությա ն համար որոշվա ծ ժամկետներում չէին ներկա յա ցվել ա շխ ա տ ություններ: Ուստի հա նձնա ժողովը որոշում է ա յդ տարի մրցա նա կա բա շխություն չա նցկա ցնել: Հետ ա գա ա միսներին ստ ա ցվում է երկու ա շխատություն: Ա ոա ջինը իրա վա բա նությա ն դոկտոր Ա . Ղէտճյանի գերմա ներեն լեզվ ո վ աշխատությունն է ր , որը լույս էր տ եսել Շտ ուտ գա րտ ում 1911 թվա կա նին: Ե րկրորդը Ա . դ օ -ի (Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Տ ե ր -Մ ա ր տ ի ր ո ս յա ն ) « վ ա ն ի , Բ իթլիսի և է ր Գրումի վ ի լա յե թ ն ե ր ը » ա շխ ա տ ությունը, որը լույս էր տ եսել Երևա նում 1912 թվա կա նին:

1997 թ ի ֆ լ ի ս ի վ ա ն ք ի ավագ ьч ьаьл ш -. Զ -է 207

Հա նձնա ժողովը մերժում է Ա . Ղ լտ ճյա նի ա շխ ա տ ա նքը մրցա նա կի ներկա յա ցնե լը Կ ա նոնա դրությա ն Ջ . Կետի հա մա ձա յն: Ա . դ օ -ի ա շխ ա տ ությունը որոշվեց պ ա հել հա ջորդ տ ա րվա մրցա նա կա բա շխությա ն հա մար: 1914 թվա կա նի հունվարի 3 0 -ի ն հա նձնա ժողովի նիստում լսվում է Մ . Ա բեղյա նի «Ա շ խ ա ր հա բարի շա րա հյուսությունը» աշխատությունը մրցա նա կա բա շխ ությա ն համար ե. ո րոշում է ուշ ստ ա ցվ ա ծ լի նե լո ւ պ ա տ ճ ա ռ ո վ ա յդ տ ա ր վ ա մ ր ցա ն ա կ ա բա շխ ությա նը ա յն չներկա յա ցնել: Ա րսեն Ղ լտ ճյա նի « Հ ա յո ց հին իրա վունքը» (տ պ ա գրվա ծ Ա լեքսա նդրա պ ոլում) 1913 թվա կա նին ուղա րկվում է Շտ ուտ գա րտ ' պ ր ո ֆ . Հովսեւի Կ ա րստ ին, և Ս. Պ ետ երբուրգ ' Ս իրա կա ն Տ ի գ ր ա ն յա ն ի ն , իսկ դոկտ որ Վ ա հրա մ Թ որգմ յա նի «Ե ր ե մ ի ա Չ ելեպ ի Ք ոմ ո ւր ճ յա ն Ս տ ա մպ ոլի պ ա տ մություն» երկասիրությունը ուղարկվում է Մ ա քսուդյա ն Վ ա րդա պ ետ ին Ա պ. Գ ա սպ ա ր Ի փ եկյա նի ն ' գրա խ ոսմա ն: Ա յդ գրա խ ոսություններից ժա մա նա կին միա յն հայր Մ ա քսուդյա նն ու պ . Տ ի գ ր ա ն յա ն ն էին ո ւղա րկել իրենց գրա վոր կա րծիքները, ուստի որոշվեց ա յդ ա շխ ա տ ությունները մրցա նա կա բա շխ ությա ն ն ե ր կ ա յա ցն ե լ ե կ ո ղ տ ա ր ի : Ա յս պ ի ս ո վ Ղ ո ւկսա յա ն գր ա կա ն մ ր ցա ն ա կ ա բաշխություն չի կայանում նաև. 1914 թվա կա նին:

1915 թվականի ընթա ցքում ստ ա ցվում է Ստ. Կանայանի «Ա ն հ ա յտ գա վա ռներ Հ ի ն Հա յա ս տ ա նի » տպ ագիր գիրքը, որը ուղարկվում է գրա խ ոսմա ն պ ա տ մա բա ն Ա ռա քե լ Բաբախւսնյւսնին (Լեո): Մ րցա նա կի ներկա յա ցվա ծ ա շխ ա տ ություններն ունեին գիտ ա կա ն զ գ ա լի ա ր ժ ե ք : Ա յս պ ե ս , Մ . Ա բեղ յա ն ի «Ա շխ ա ր հ ա բա ր ի շա րա հյուսությա ն» մասին հռչակավոր լեզվա բա ն և հա յա գետ Ա . Մ ա յեն, հա նդես

գա լով ֆրա նսիա կա ն գիտ ա կա ն ա մսա գրում, ա յն համարել է «Ա ր և ե լյա ն գրա կա ն հա յերենի լա վա գույն շա րա հյուսութ յունը»43: Ա ռա քել Բա բա խ ա նյա նն իր գրա խոսա կանում գրում է . « Գ . Կա նայանը ցա նկա ցել է բա ցա տ ր ել և պ ա րզա բա նել Հա յա ստ ա նի հին ա շխ ա րհա գրա կա ն ա ռեղծվա ծներից մի քա նիսը: Դ րա նք են.

1) Լփ ա ց ե Ծ ա վդեից ա շխարհ:2) Ա րզհա րզիվն:3) Գ տ ա ց ա շխ ա րհ:4) Մ ա րա ց գա վա ռ:5) Ռ ոստա կ:6) Գա րդմա ն:

Գ . Կ ա նա յա նի նպ ա տ ա կն է ե ղ ե լ նյութ տ ա լ Հ ա յա ս տ ա ն ի ք ն ն ա կ ա ն ա շխ ա րհա գրությա ն հա մա ր: Ա յն որքա ն հա մեստ , ա յնքա ն է լ դժվա րին է ' նկատի ունենա լով ա յն դժվա րությունները, որ կա ն նման հա րցերի լուծմա ն ժա մա նա կ: Կա նա յա նը ցուցա դրել է ուժեղ վերլուծա կա ն կա րողություն ե. մա նրա կրկիտ պ ր պ տ ո ւմ նե ր ի կ ա տ ա ր ե լո ւ ա ն ս պ ա ռ ե ռ ա ն դ » 4 4 : Պ ր ո ֆ ե ս ո ր Ս իր ա կա ն Տ ի գ ր ա ն յա ն ը Պ ետ եր բո ւրգի ց իր գրա խ ոսա կա նում լուրջ քն նա դ ա տ ո ւթ յա ն է ենթա րկում Ա . Ղ լտ ճյա նի « Հ ա յո ց հին ի ր ա վ ո ւնքը » գի ր քը' նշելով բա զ մ ա թ ի վ թերություններ և վրիպ ա կներ: Վ երջում ա վելա ցնում է , որ հեղինա կը գիտ ա կա ն պ ա տ րա ստ ությա ն ու ճա շա կի տեր է , ձեռնհա ս ա րժեքա վոր Ա հետ ա քրքրա կա ն

43 Ն ո ւյն տ եղում, էջ 44 :

4 4 Ն ո ւյն տ եղում, թ . 45 :

208 Զ-Ա ՀԱՅՐԱՊեՏ էԱՏ4.ՈՐ0ԱՆ 1997

հետ ա զոտ ություններ կ ա տ ա ր ե ի , որ ա րժա նի է խ րա խ ուսա նքի ֊»5: Պ ր ո ֆ . Ա . Մ ա քսուդյա նը, վերլուծելով Հ- Թ որգոմյա նի ա շխ ա տ ությունը. ա յն համարում է կա րևոր գ ո ր ծ ա զ գ ա յի ն բա ն ա ս ի ր ո ւթ յա ն հա մ ա ր , կա րևոր ա ղ բ յո ւր է ուսումնասիրելու համար Ժ Դ դարի պ ոլսահա յ գա ղութը: Գտնում է , որ արժանի է

խրախուսանքի46:Մ նա յուն հա նձնա ժողովը, քննութ յա ն ա ռն ելո վ երեք ա շխ ա տ ա նքները և

քննադատների կա րծիքները, գա լիս է ա յն եզրա կա ցությա ն, որ նրանցից ոչ մեկը չունի ա յնպ իսի բա ցա րձա կ ա ռա վելութ յո ւնն եր , որ ա րժա նի լինի ա մբողջ մրցա նա կի: Ն ր ա նց մեշ նյութի կա րևորութ յա մբ ա ոա ջինը Ս տ . Կա նա յա նի աշխատությունն է , որ ա րժա նի է մրցա նա կի: 1916 թ . օգոստոսի 14-ի որոշմամբ իբրև խրախույս Ստ. Կանայանին է տրվում ա յդ տա րվա մրցանակի ա ոա ջին կեսը'

250 ոուբլի:Մնայուն հա նձնա ժողովը Ղուկասյսւն գրա կան մրցանակի գործը համարում էր

կարևոր և օգտ ա կա ր ու մեծ պ ա տ ա սխ ա նա տ վությա մբ էր վերա բերում նրան, մա նրա կրկիտ քննութ յա ն ենթա րկում ս տ ա ցվ ա ծ ա շխ ա տ ա նքները : Ա յդ էր պ ա տ ճա ռը, որ վերջին շրջա նում ունենա լով մրցա նա կի համար ներկա յա ցվա ծ գործեր, հանձնաժողովը ամեն տարի չէ , որ մրանակներ է շնորհել:

45 Ն ույն տ եղում, թ . 33:

4 ® Ն ույն տեղում թ . 34 :

1997 «ՆԱՀԱՆՋԸ» ե վ ՀՐԱՉ ԶԱՐԴԱՐՑԱՆԻ ... Զ - է 2 0 9

ՀԱՍՄԻԿ ԿԱՐԱԳՈՒԼՅԱՆ

« Ն Ա Հ Ա Ն Ջ Ը » ԵՎ ՀՐԱ Չ ԶԱ ՐԴԱ ՐՑԱ Ն Ի

«Մ Ե Ր Կ Յ Ա Ն Ք Ը » ՎԵՊԸ

« Հ ե տ եղեոնի մեր գրականության ամհնեն տիրական դեմքերհն. ա յդ գրա կանությա ն նկարագրին վա վերա կա ն կնիքը կրող վիպ ա կա ն վա ստ ա կով մը որ, իր կա րգին, նոր նվաճում մըն է ' ա յդ սեոին մ ե ջ » :

(Մ ինա ս Թ եօլեօլյա ն)

Սփյուռքի արտասովոր պայմանները յուրաքանչյուր գրողի օժտել են անկրկնելի ճակատագրով, որն ՛էյ աՕբաժաՏե[իորեԸ կապվեյ ու մերվկ է նրանց ստեղծագործությանը: Սփյուռքահայ գրողի ստեղծագործությունը և կյանքը անբաժանելիորեն կապված են միմյանց հետ և լրացնում են իրար:

Սփյուռքահայ գրականության հիմնադիրներից է Հրաչ Ջարդարյանը, որն իր հետ բերե[ է կազմավորված ճաշակ և [այն աշխարհայացք: Ուղիղ մեկ հարյուրամյակ, սրարշավ ու փոթորկափց, մի ժամանակահատված, ուր ամփոփված է Հրաչ Ջարդարյանի ողջ կյանքն ու գրական ժառանգությունը: Մեծ ու շնորհալի է Հրաչ Ջարդարյանի ծառայությունն այն դժվարին ու արգասավոր տարիներին, որ սփյուռքահայ գրականությունը մղում էր կյանքի, գրականության և մշակութային բոլոր բնագավառներում:

Թերևս Հրաչ Ջարդարյանը' արևմտահայ գրականության երախտավոր ՌուբեՏ Ջարդարյանի որդին, դաոնար արևմտահայ գրող, եթե չլիներ արնոտ եղեռնը, որն ընդհատեց արևմտահայ հատվածի գրականության բնականոն զարգացումը:

Սփյուռքահայ գրողները գտնում էին, որ պետք էր այնպես անկ, որպեսզի հրաշքով փրկված ժողովրդի բեկորները չնահանջեն և տեղի չտան մի նոր ահավոր իրողության հանդեպ: Մարդկանց պետք էր, ինչ գնով էյ լինի, հեռու պահե7 ձուլման վտանգից, անգամ ինքնազոհաբերումով, պետք էր պահել իբրև հայ: « Հայ ոգվույն պահպանման նպաստելու համար' երկու գւխավոր զենք ունինքг- գրում է Արշակ Չոպանյանը, — 1. Կենդանի Հայաստանին պատկերը միշտ աչքի առջև ունենալ, հոգով կապվեչ անոր, մասնակցիլ անոր վերականգնման աշխատանքին, հրճվիլ անոր մեջ տեղի ունեցող որևէ հառաջադիմությամբ, ազգային մշակույթի ճամփան մեջ հոն կատարած ամեն ճիգի, ձեռք բերած ամեն արդյունքի հետևի է ու գնահատել ինչ որ անոնց մեջ կա ամուր և մնայուն, 2. հայ ազգային մշակույթի զարգացման ընդհանուր գործին' գաղութներու մեջ ապաստանած հայության ու մասնավորապես թուրքահայու- թյան աջակցությունը բերեի պահպանել արևմտահայ բարբառն ու գրականությունը, որ ինքնահատուկ ճոխություն մըն են մեր ազգային մտավոր գանձարանին

210 Զ-է ՀԱՍՍ՚ԻԿ ԿԱՐԱԳՈՒԼՅԱՆ 1997

մեջ, եվրոպական և ամերիկյան քաղաքակրթության բարձր արժանիքները յուրացնելով մեր ազգային մշակույթին ընդւայնմանը ու հարստացմանը նպաստ ե[ » 1 :

Նահանջը Հնչում էր մամողի էջերում, հնչում էր հայկական հավաքույթների ժամանակ, սակայն անկարող էր ճեոք բերել Օերգործման այն ուժը, որը գեղարվեստին էր պատկանում:

Տարագիր հայ գրողների զգաւի մասը կործանված հայրենիքի հիշողությունը պահպանէղա համար, օտար ափերում սփոված հայության բեկորների մեջ հոգևոր հայրենիք ստեղծէղու նպատակով ոգեկոչում Էր անցյալը, ստեղծում անհետացած հայ գյուղի երազային պատկերներ: Դա աոավել հատուկ Էր ամերիկահայ գրողներին: Այդ գրականությունը կոչվեց կարոտի գրականություն: Ինքնակա֊ տարէղագործման և ինքնագիտակցման ձևավորման որոշակի մակարդում սկսում Է տիրեշ ձոզման վտանգը և այն հաղթահարելու մտահոգությունը: Ուստի հայ գրողի խնդիրը միայն անց լափ հուշերով տարվելը չէր, այլ կյանքի բարդ հորձանուտում հայտնված գաղութահայերի մաքառումների արտացոլումը: Հանձինս Շահան Ծահնուրի, Ջարեհ Որբանա և Հրաչ Ջարդարյանի ստեղծվեց « Նահանջի» գրականությունը, որի հիմնական և կարևորագույն խնդիրը Եղավ սպիտակ ջարդը պատկերեի, սպիտակ ջարդը, որ եկավ վերասերումով, օտարացումով, ածացմամբ, բարոյական ու ֆիզիկական կործանմամբ, որին ի հակակշիռ հարկավոր էր հայապահպանման վեհ ա դժվարին գործին նվիրվեյը: Այ1 կերպ ասած' « Նահանջի» գրականությանը կարոտի, հայրենաբաղձության, ձոզման դեմ պայքարող գրականություն էր: Եվ այդ գրականությանը ձևավորվեց, կյանքի կոչվեց ֆրանսահայ արձակում:

« Իրավ է/֊գրում է Լևոն Վարդանըք-որ անոնք (Ծ. Շահ նար, Զ. Որբունի, Հ . Զարդարյան) կզբաղվեին հայ կյանքով, կ ներկայացնեին հայու առօրյան, հայու հուզումները, հույսերը և հուսախաբությունները, երազները և մղձավանջները, պայքարները և կասումները, թռիչքները և անկումները, և սակայն կար բան մը, որ կփոխեր ընկայումն իսկ այս հասկացողություններում ուստի և մտքի այս եզրերուն և կատար նոր գրականության նոր որակ, նոր խոսք և Օոր հմայում նաև: Ինչ որ հատկանշական կդարձնե ֆրանսահայ արձակը' աԾոր ներքին փոթորկումն է, ներզոր խյրտամն է, որոնք հաճախ կհամընկնեին Եվրոպան հուզող, դղրդացնող իմաստության և իմացական շարժումներում»2:

Հրաչ Ջարդարյանը սփյուռքահայության կործանման վտանգին խոր տագնապալի շեշտով ահազանգեց « Մեր կյանքը» վեպով (1934 թ.), որը չույս տեսավ Ծ. Ծահնուրի « Նահանջ առանց երգի» (1929թ.) Ո Ջ. Որբանա «.Փորձը» (1929 թ.) վեպերից անմիջապես հետո: Եվ միանգամից գտավ ջերմ ընդանե[ու- թյուն, ընթերցողը սիրեց ա գնահատեց վեպը: Եթե Ծահնարը իր վեպում ընդգծում էր կորստի, նահանջի, սպիտակ ջարդի իրողությունը, որպես սփյուռքահայ կյանքի գերխնդիր, Ջ■ Որբանին հայ ընտանիքի թշվառ կացությանը կապիտա- ւիստական աշխարհում, մի կտոր հացի համար մղվող պայքարը, կյանքի հոգս ու

1 Արշակ Ջոպ ա նյա ն, « 8 ե ղ ի ն ձ ա յն ը » , «Ա ն ա հ ի տ », Փ ա րիզ, 1 9 2 9 թ ., Ա տ ա րի, թ ի վ 1, էշ 3:

շԼ և ո ն վ ա ր դ ա ն , «Ֆ ր ա նս ա հ ա յ և ամերիկա հա յ արձակին վ ր ա » , Փ ա րի զ, 1 9 6 9 р . , էշ 13 :

1997 «ՆԱՀԱՆՋԸ» եվ ՀՐԱՉ ԶԱՐԴԱՐՁԱՆԻ • Զ-Ա 211

կարիքին դիմակայելու դժվարությանը, ապա Ջարդարյանը' նոր աշխարհում դժվարությունների հաղթահարումով իր տեղը հաստատեյու, գոյատևե[ու, պայքարով ապրելու հայոց ջանքերը:

Սխայվածչենք յինի, եթե Հրաչ Ջարդարյանի «Մեր կյանքը» վեպը համարենք Արշակ Չոպանյանի դեռևս 20-ականթվականների վերջին Ջ- Որբանան ուղղված պահանջ-ցանկության իրականացումը: Որն է' « Թշվառության դեմ պայքարին մեջ է, որ Լավագույն կերպով կհայտնվի մարդուն բարոյական աժը, անոր գերագույն առաքինությանը г-ինչ գեղեցիկ է մարդը, որ մաքուր կմնա ծայրագույն աղքատության մեջ և որ իր անվհատ ճիգով կհաղթե վերջապես անոր: Ի՜նչու Որրանի նախընտրած չըԱար այդպիսի տիպար մը, որան պես փառք Աստծո' մեր ցեղը շատ տված է և այսօր իսկ մեր գրականության մեջ կուտա մեծ թիվով,—որովհետև եթե մոլորվողներ, փշրվողներ, սազվողներ, կորսվողներ կան' ավաղ իրոք, շատ ավելի բազմաթիվ են մեր այժմյան գաղութներու մեջ այն երիտասարդները, որ իրենց աշխատանքով նոր կյանք մը ստեղծած, դիրք մը շինած, ապագա մը ապահոված են: Ըստ իս' այդ էր, որ պետք է վեր հանվեր վեպի մեջ, ար աղքատության ամբողջ զազրությանը նորեն կարեյի է ցույց տայ, բայց անոր հակադրեյով անայյայյ ազնվության ու անվհատ քաջություն ունեցող մարդուն նկարագիրը»3:

Վեպը սփյուռքահայության կյանքը պատկերող յավագույն գործերից է, որտեղ Ջարդարյանը պարզորոշ պատկերում է նոր աշխարհի օրենքները, հարստացման եղանակները, բարոյական չափանիշները, հայ մարդու ներքին դրաման' հին ու նոր կյանքի հակադրությամբ, նյութական և հոգևոր շահագրգռությունները:

« Մեր կյանքը» վեպը օտար երկնքի տակ դեգերող հայության կյանքից առնված արտաքուստ կենցաղային, զուտ անձնական թվացող պատմության է, որի հիմքում ընկած են, սակայն, ազգային ողբերգությանը, սփյուռքահայ ճակատագրի մտահոգությանը և ազգապահպան կարևորագույն խնդիրը: Ջարդարյանը նախընտրել է պատումի այնպիսի ձև (վեպի գ/խավոր հերոսն ինքն է ներկայացնում « մեր կյանքի» պատմությանը), որը հնարավորության է տափս անկաշկանդ վերարտադրեչու հայ ընտանիքի կյանքը իր բոլոր կողմերով: Սխաէված չենք լինի, եթե Ջարդարյանի վեպը համարենք սփյուռքահայ կյանքի ընդհանրացում:

Վեպի գ/խավոր հերոսներն են մայրը և երկու որդիները, որոնց շուրջն էյ ծավաւվամ է ողջ գործողությունը: Նրանք, հրաշքով փրկվեէով, կարողացեւ են պահպանել իրենց միասնությունը (Ջ- Որբանա «Փորձը» ևս հրաշքով փրկված հայ ընտանիքի նկարագիրն է, որն էլ, սակայն, չի կարողացել պահպանեւ միասնությունը և ենթարկվել է բարոյական և ֆիզիկական քայքայման): Ավա՜ղ, այս միասնությանը երկար տևեյ չէր կարող, ընչաքաղցությանը հետևում է « աոնէղը», որն կ երկու եղբայրներին երկու հակադիր դիրքերում Է կանգնեցնում: Վեպի սկզբից Էլ զգացվում Է «առնելու» սարսափը (այն ահագնությամբ Է հնչում վեպում' ահազանգէղով նոր սերնդի այլասերումը), որն Էլ մտահոգում Է հայ մորը. « Նորեն Է առեր, ի՜նչ պիտի ընենք, Արսե՛ն, տղա՛ս... ի՜նչ պիտի ընենք»4:

ՂԱրշակ Ջոպ ա նյա ն, «Ա ն ա հ ի տ », Փ ա րի զ, 1 9 3 0 ր ., № 6 :

4 Հ . Տա րդա րյա ն, «Մ ե ր կ յա ն ք ը » , է ր և ա ն , 1 9 8 2 թ ., էշ 17:

212 Զ-է ՀԱՍՄԻԿ ԿԱՐԱԳՈՒԼՑԱՆ 1997

« Առնէզու» այս տենչը առաջ Է բերէղ նորի և հնի բախում, որը ոչ թե հայրերի և որդիների բախումն Է (հները չեն ցանկանում նոր ձևով ապրեի նորերը' հին). այլ երկու եղբայրների, որոնք միևնույն ծնողների զավակներն են, միևնույն միջավայրի մարդիկ, սակայն խիստ տարբեր իրենց հոգեբանությամբ, ձգտումներով, կյանքի նկատմամբ ունեցած ըմբռնումներով և բարոյական վարքագծով: Հանձին Արսենի, Ջարդարյանը կերտէղ Է ամբողջական մի համոզիչ կերպար, որի նմանօրինակը չկա թե' Ծահնուրի, թե' Որբանա, թե' մյուս « նահանջի» գրողների մոտ: Արսենը սփյուռքահայ գրականության մեջ աոաջին ըմբոստ կերպարն Է, որի կարիքը վաղուց զգաչի Էր դարձեի և որը կարծես լոէղյայՕ գոհացումն Էր Չոպանյանի ցանկության: Նա հեղինակի իդեալների արտահայտիչն Է, տրամադրությունների կրողը, նրա մեջ Է գրողը խտացրեւ ժամնակաշրջանի առաջավոր գաղափարները, հայ մարդու հոգեբանությունը, նրա մտածելակերպն ու ազգային բնավորությունը: Արսենը Տրդատ չէ կյանքի նկատմամբ ունեցած իր օրենքներով ու պահանջներով: Նա թեև արևելքցի, բայց պարզ երիտասարդ է, հարյուրավորների նման նետված Արևմուտքի գայթակղվող շրջապտույտի մեջ: Դժվարին գոյապայքարը չի ընկճկ նրան, ավեչին՝ նրա մեջ արմատացել է հակադրվե[ու ոգին: Արսենը թեև քսաներորդ դարի մարդ է, սակայն հեռու է քսաներորդ դարի կապիտափստական աշխարհի մարդ էինկուց. նրա մեջ դեռևս առկա են ազնվությանը, ճշմարտի, ւավի, արդարի ձգտումը, անձնազոհությունն ա նվիրվածությանն ընտանիքին: Անձնազոհությունը միշտ էլ Արսենի համար եղել է առաջնային: Իր երջանկությանը նա տեսնում է ուրիշին երջանկացնելու մեջ: Կյանքի ծանր ու ճակատագրական հարվածն անմիջականորեն ընկէղ Է Արսենի անձնականի վրա: Ընտանիքի հոգսերը թեթևացնեւա համար եկեչ Է Եվրոպա, աշխատեէ օրական 14-16 ժամ, ապա մեծ զրկանքների գնով, նյութականը ապահովելուց հետո, իր մոտ Է կանչել մորը և եղբորը, որին Է[ ուսումի է տվեք « մեծ մարդ» դառնալու ակնկաւիքով: Արսենը հնի ներկայացուցիչն է, թեև պատկանում է նոր սեր Օդին: Նա ժառանգնյ է հնի և'լավը, և' վատը: Ո՞րն է այդ վատը, որը հաճախ բորբոքում է հերոսին, հետապնդում կյանքում և հոգեպես տանջում. « Ստրկությունը արյուն ա ծած է դարձեր, վատությունը մայարիայի պես արյունիս մեջ կդաոնա, օտար մը բան որ ըսե, ոտքը իյնաչս կուգա»: Սրանք անցյաւից անցած դժբախտություններ են: Սակայն դեռ բոլորը չեն. կան նաև հարբեցող հորից անցած սերմեր. « Գչախս չցաված օրերս մատի վրա կհաշվին: Ձեռքս կդողա գավաթ մը բռնկում»5:

Արսենը վատի կողքին ժառանգեւ է նաև չավը՝ պարզությանը, աշխատասիրությունը, մարդասիրությունը, արիշին օգտակար, նեցուկ լինելու կարողությունը: Նա անչափ ազնիվ և բարձր բարոյական նկարագրի տեր անհատ է, դրանում համոզվում ենք վեպի յուրաքանչյուր դրվագում:

Միանգամայն այշ նկարագրի տեր է կրտսեր եղբայրը' Տրդատը: Նա հեռու է ժառանգության թե'լավից և թե' վատից: Տրդատը չափից դարս գործարար է, իսկ և իսկ 20-րդ դարի մարդ: Փարիզյան բարքերը ւիովին յուրացրած ճարպիկ գոհարագործ է, կենսուրախ, ցինիկ (ճիշտ և ճիշտ հակապատկերը Արսենի): Գիտե, թե ինչ պետք է անել հաջողության հասնեէու համար, օժտված է

^ Ն ո ւ յն տ ե ղ ո ւմ , էջ 161:

1997 «Ն Ա ՀԱ Ն Ջ Ը » И . ՀՐ Ա Չ ԶԱՐԴԱՐՑԱՆԻ Զ-1- 213

վարպետորեն ընդօրինակելու, իր դերի մեջ մտնեքու հմտություններով ու հարմարվողականությամբ: Որբանա ապաշնորհ հերոսը չէ նա, թեև առաջնորդվում է նայն սկզբունքներով' « պետք է խյեյ, հափշտակեյ, գողանաք ապրելու իրավունքը»: Տրդատը, ի տարբերության նրա, կարողացեք է յուրացնեք «անվնա- սորեն աոնեքու» իրավունքը, գիտությունը: Տրդատն անի իր կյանքի տեսակետը, որը մշակեյ է տարիների ընթացքում' ուսումնասիրելով դարի աոաջավոր գործավար մարդկանց փորձը և գիտելիքները, որն է' « Արհեստ սովրիքն բո/որ աշակերտներն ալ գիտեն, ամենեն դյուրին, կարեքի է ըսել երկրորդ մասն է հաջողության: Բուն արհեստը ազնվորեն առնելու զանազան միջոցներու գիտությանն է»6:

Ջարդարյանի հայեցողությունը հենվում է իրականության սոցիալական հակասությունների ճիշտ ըմբռնման վրա: Մարդկային կրքերի ու զգացմունքների շարժման կենտրոնը անիրավ աշխարհում դառնում է շահը, հաշիվը: Մարդը գերի է դաոնում շահամոլության: Կերպարների բացահայտման բանային ստեղծագործության մեջ Ջարդարյանը պտտեցնում է այս հայեցողությամբ:

«Առնելու» փաստը երկու հակադիր սկզբունքների վրա է դնում Եղբայրներին:« Երեսփոխան, նախարար, գործիչ, գրագետ, կառավարություն, օրենք,

վարչասենյակ, ֆրանսիացի, անգյիացի, հայը, բո/որը, բոյորը կգողանան, պայքարի միահեծան օրենքը: Ով որ կույր է, ոտքի տակ կերթա-гР, — ասում է Տրդատը: Արսենը ցավով է ընդանում այդ իսկությունը: « Որ կողմն ա[ դաոնայի г-դառնացած հոգով ասում է նա, — ոչ մեկ քիչ թե շատ ամուր, տևական սանձի մը, թամբի մը կհանդիպեի, եղբայրս նմանապես: Մարդիկ չէին գողնար այնքան ատեն, որ նպաստավոր չէին նկատեր: Գողնաքն այ իր երկու քույրերուն պես պիզնեսի սոսկական հանգամանքով կներկայանար, աստի և ամբողջ խնդիրը կներկայանար գիտնայ, թե պիտի հաջողի կամ ոչ»*:

Արսենը իր մեջ գտնեյով գերմարդկային աժ, դեմ-հանդիման է կանգնում այդ սկզբունքին, իսկ Տրդատը կամովին հպատակվում է դրան' իր կյանքի իմաստը տեսնեյով դրա մեջ: Ջուր են Արսենի' Տրդատին այդ ճանապարհից ետ պահելու ջանքերը, զար' բարոյախոսություններն ու խնդրանքները. « Վիքտոր Հյուգոն գիտես դան. Աշխարհ ամբողջ գչուխ կծռե անոր դեմ... ժան Վայժանը կարդացե՞ր ես... Տղա', ժան Վայժանը միտքդ բեր... Ո"ր մեկը ըսեմ: Ան քեզի հայերեն... Ահա Ջոհրապը»9: Կյանքի փորձություններով անցած Արսենը Եղբորը վերափոխելու այյ ե[ք չի գտնում: Նա դիմում է գեղարվեստի օգնությանը, սակայն գայիս է տխուր եզրակացության. « Մեծ անջրպետ կա՝ մեկ կողմե ընթերցումի մը, մյուս կողմենընթերցումիս մտքերը գործածեքի փաստեր դարձնելուն մեջ»10:

^ Ն ո ւ յն տ ե ղ ո ւմ , էջ 2 8 :

7 Ն ո ւ յն տ ե ղ ո ւմ :

® Ն ո ւ յն տ ե ղ ո ւմ , էջ 2 9 :

9 Ն ո ւ յն տ ե ղ ո ւմ :

Ն ո ւ յն տ ե ղ ո ւմ :

214 Զ-к ՀԱՍՍ՜ԻԿ ԿԱՐԱԳՈՒԼՅԱՆ 1997

Արսենի համար դժվար է նման կենսափորձով ապրե1Ը, նույնիսկ անհեթեթ, սակայն նա իր մեջ աժ է գտնում չենթարկվել նորին, ապրէղ իր ձևով' մաքուր ո՛ւ անաղարտ, և որ ամենակարևորն Է' մնայ մարդ:

«Իր ընկերային, ազգային մտածողություններն վեր, այն որ իր գործերան մեջ են մեզի կներկայանա, մարդն Է, որ կկռվի, որպեսզի հում, բիրտ, անտաշ մարդը ինքնաձաղկումով հասցնե սրբության:

Գեղեցկությանը, հոգեկան պայծառությունը Հրաչ Ջարդարյանի կետ նպատակն Է: Անոր կարոտովը կապրի, անոնց .կարոտն Է, որ զինքը արվեստագետ ըրած Է: Բայց ատոր կարոտը ինքնանպատակ չէ: Որպեսզի ան կարէղի Ը Ա ա , հարկ է, որ ան ընդհանրանա: Հասարակությունը, ար ինք կապրի, պետք է տանիւ գեղեցկության» ս (Ջ- Որբունի):

Արսենի կյանքի նպատակը « անհատական կարկիության երթ այն է»: Ո՜րն է այդ կարելությունը, որին այնքան ձգտում է հերոսը: Փրկե[ մոլորյաԼներին այյասերումից և ուծացումից, նրանց տանել դեպի ճշմարիտը և բարին: միշտ է, Արսենը մինչև վերջ կ զոհաբերում է իր կյանքը, անձը, բայց և ստիպված է ընդունեի որ իր հույսերը այդպես էւ մնում են անկատար' դեմ առնելով հասարակության մեջ գործող օրինաչափություններին, ինչպես Ծ. Ծահնուրի Լոխումի, Սուրենի, Խնդամյանի (« Նահանջ առանց երգի») իղձերն ու երազները, որոնք, սակայն, ի տարբերություն Արսենի, զգաչով իրենց անզորությանն ա տկարությանը, կործանվում են' կորցնէղով հոգեկան հավասարակշռությունը: Այլ եյք չկա' կա՛մ պետք Է հարմարվե/ նոր միջավայրին, սերտեյ նոր օրենքները, դաոնա[ այդ հասարակության ւիիրավ անձ, ինչպես Տրդատը, կա՛մ հակադրվե[ և ապրկ խոր ողբերգության: Արսենը նախընտրում Է վերջինը: Երկու դեպքում կ Ջարդարյանը անհատի կործանման տխուր իրողությունն Է հավաստում: « Նահանջի» գրականության մեջ չկա նմանօրինակ կերպար, ինչպես Արսենը, որը ընկճող փորձություններին դիմակայկով կարողանա մնա[ մարդ (Ծահնուրի և Որբանա հերոսները կա՛մ հպատակվում են նորին, կա՛մ ֆիզիկապես և հոգեպես կործանվում): Արսենի կերպարը նորություն կւ « Նահանջի» գրականության մեջ: Չնայած ամեն մի խոչընդոտ հանգամանքի, Արսենը մնամ Է մարդ:

« Արսենը Երրորդ կարելիությունն Է^-գրում է ԳԵղամ Սևանը,—դաոնացած, դժգոհ, բայց և միաժամանակ պարկեշտ, ազնիվ այն հայ մարդը, որ գիտի, հակառակ ճնշող ու ընկճող փորձություններին, ջարդված հոգով, ուժասպառված, բայց մնայ որպես մարդ... պատնեշի վրա: Դա նվաճում կւ»12:

Արհամարհեչով շրջապատի կարծիքն ու արհամարհանքը հանդեպ իրեն' Արսենը ստանձնում է եղբոր պատճառով դժբախտացած կնոջ խնմակայի և իր եղբոր արդեն որբացած որդու հայրության դժվարին պարտականությանը: Եվ հերոսի կյանքի կարևորագույն նպատակը դաոնում է ոչ այլ ինչ, եթե ոչ' աոաքկություն' երեխային որպես մարդ դաստիարակելն ու մեծացնկը: « Այս աշխարհիս մեջ г-ասում է Արսենը -ես զբաղում չունիմ: Մեկ հատ միայն, ջնջել այդ աչերուն բոցը»: Նա իր փորձություններով փ կյանքի ընթացքում մշակկ է մի

^ Ն ո ւ յն տ եղ ո ւմ , էշ 9 :

1997 «ՆԱՀԱՆՋԸ» М. ՀՐԱՉ ԶԱՐԴԱՐՑԱՆԻ ■ Զ-Ա 215

բանաձև, որով փոքրիկ Տրդատին նախապատրաստում է կյանքի դժվարություններին: Դա միաժամանակ նրա կյանքի փիքիսոփայությունն է. « Միտքդ պիտի դնես, որ երբ ուժեղ ըքլաս, մեկ բանի համար է' ուրիշներեն եկած հարվածը ստանաչու համար... միայէ7 » 13:

Արսենը օտար Է շրջապատում: Նրան ոչ ոք չի հասկանում, նրա զուտ մարդկային արարքները, կյանքի հորձանուտից մո[որյա[ հոգիներին փրկեք ը համարվում Է « զուտ Քրիստոսի հովեր առնեք» ; Սակայն այդպես չէ: Արսենը մոտենում է Աստծո Որդուն (Օրա արարքը ևս աոաքե/ություն է' փրկեք մոլորյալ հոգիներին), բայց չի նույնանում և չի կ կարող նույնանալ Ինչո՜ւ: Կա շատ կարևոր խանգարիչ մի հանգամանք' մարդկային թողությունը և իրականությունը, որն իր դրոշմն է դրկ Արսենի նկարագրի վրա: Պարզվում է, որ Արսենն կ զերծ չէ մարդկային արատից' ինչ-որ ժամանակ աոանց գիտակցելու մի չնչին գողություն է արկ:

Հերոսը միայնակ չէ, նրա կողքին է նաև մայրը, որը ևս չի համակերպվել նորին: Տիկին Տերտերյանը կենսական հարուստ անցյալով մի կին է, որ անցեք է կյանքի դժվար ճանապարհ, իր ժողովրդի տեղահան արված բեկորների հետ վայրից վայր է թափառեք' կորցՕեշով հարազատներին և ողջ ունեցվածքը: Կորուստն ու վիշտը անմռունչ տանող այս կինը կարողացկ է պահպանեք հոգու ամենաթանկագին արժեքը' կյանքի սերը: Նրան առաջ է տարեք այն բարձր գիտակցությունը, որ ժողովրդի ապագան իր որդիների ձեռքում է: Հայրենիքի եզերքի անհուն կարոտով նա հանգրվան է գտեք օտար երկնքի տակ: Ողբերգական կրակների միջով անցած, կյանքի պղտոր ա[ իք ների մեջ ընկած մարդու մեջ որտեղից այսքան ազնվություն ու հոգու վեհություն:Այս հարցի պատասխանը հեղինակը պայմանավորում է ժողովրդական բնավորության հատ֊ կանիշներով:Մոր կերպարը ևս նորություն էր « Նահանջի» գրականության մեջ: Ջարդարյանը վարպետ գրչով կարողացեք է կողք-կողքի ցույց տալ չնահանջողներին և նահանջողներին և ապացուցեք, որ որքան էք նահանջն անխասափկի է, սակայն մարդը, թեև մեծ զոհողությունների գնով, կարող է ընդվզեք դրա դեմ, մնաք մարդ, մնաք հայ, որն կ սփյուռքահայության կարևոր խնդիրն է:

Եթե Արսենն ու մայրը չեն ենթարկվում նորին, ապա Տրդատը կամովի հպատակվում է դրան, որի արդյունքը քինում է սառնասրտորեն ոտնահարկ իրեն անչափ սիրող էքիզ- Երգեցիկի կյանքը, բախտի քմահաճույքին թողնեք իր առաջնեկին' Տրդատին, նախապես պայմանավորված քինեքով դրամական մեծ օժիտով ամուսնանաք գորգավաճառ Մարտիրոս պեյ Դավթյանի աղջկա հետ և դառնաք բարգավաճող և խոշոր դրամատեր' կորցնեքով ազգային դիմանկարը, ոտնահարեքով ազգային սրբությունները, հրաժարվեքով եղբորից ու մորից: Ջարդարյանը քայք աո քայք բացում է « վարակված մթնոքորտը» և ցույց տաքիս այնտեղ հայտնված մարդկանց ներքին, անգամ թաքուն երեսները, նրանց ապականումն ու կործանումը: Որքան էք որոշ անհատներ (Արսեն, տիկին Տերտերյան) ձգտեն կատարեքության, միևնույն է, տաոապեքու են և նույնիսկ կործանվեքու այդ մթնոլորտում: Նրանց մնում է հուսաք և անեք այն, անգամ ինքնազոհաբերման գնով, ինչը մեկ ուրիշին դարս կբերի, կփրկի այդ ախտածին

Հ . Տսւրդա րյսւն, «Մ ե ր կ յա ն ք ը » , Ե րև ա ն , 1 9 8 2 թ ., էշ 19 0 :

216 Զ-Ա ՀԱՍՄԻԿ ԿԱՐԱԳՈՒԼՑԱՆ 1 9 9 7

մթնոլորտից: Նրանք մարտիրոսներ են' ընկած « վարակված մթնոլորտի» մեջ' տառապող, խարխափող հոգիներին կյանքի կոչելու: Եթե Արսենը որդեգրում է եղբոր որդուն, մայրը' էւիզիՏ' դեմ-հանդիման կանգնեյով միջավայրին և նրաանմարդկային օրենքներին:

Ջարդարյանը իր վեպում հակադրության մեջ դ նեյով երկու տարբեր հերոսուհիների, ազգերի, կարողացել է ստեղծել ֆրանսուհու դրական մի կերպար: Նա սակավաթիվ այն կերպարներից է (Լիզ, Նենեթ), որ պատկերվել են սփյուռքահայ գրողների ստեղծագործություններում: էլիզը իր ճակատագրով մոտ է Նենեթին (Շահնար, « Նահանջ աոանց երգի»), երկուսն կ իրենց վիճակից դուրս գալու կք էին որոնում արևկքցի հայ տղաների շնորհիվ, բայց բախտը նրանց դեմ է բերկ տարբեր տղաների: Շնորհիվ Արսենի էյիզը չի ապականվում, ավեյին' ընդվզում է իրականության դեմ, ամեն մի անօրինության դեմ' կյանքի կոչկով մի նոր մարդու, որը հնի և նորի, չարի և բարու խմորումն է,՛և որի ապագան նույնքան անորոշ է, որքան իր նախորդներինը:

« Եվ երեխան, օտարության Երեխան, կբերվի տուն, կմտնե տան հին, ավանդական կւիմային մեջ, անհրաժեշտության մը պես»14 (Գր. Պըյթյան): Իրավացի չէ Պըւթյանը: Նա օտարության ծնունդը չէ, թեև ծնվել է օտար միջավայրում, թեև ծնողները ունեն տարբեր ազգային պատկանկություն: Նա իր դարի հարազատ զավակն է, նրա հաստատումների ու ժխտումների արգասիքը, բարու և չարի խմորումը, որը մի նոր որակ է, որ եկե[ է հաստատկու դարի էությունը: Ջարդարյանը անտարբեր չէ դեպի իր հերոսուհին: Սիրով ու համակրանքով կերտեյով էւիզի կերպարը, բացահայտելով նրա հոգեկան աշխարհի գրավիչ քնարականությունը, որը շրջապատի անողորմ հարվածների ներքո ի վերջո փոխվում է խորտակված կյանքի ողբերգության, Ջարդարյանը նրա մահը ներկայացնում է որպես հասարակական-բարոյական մի այնպիսի Երևույթ, որը կասկածի տակ է դնում տիրող իրականության ոչ միայն բանականությունը, այյև օբյեկտիվ գոյության իրավունքը: Մարդասիրական դիրքերից քննեյով կապիտայիստական այլանդակ բարքերը՝ հեղինակը, այնուամենայնիվ, արմատապես չի ժխտում դրանք կյանքի կոչած սեփականատիրական իրավունքները: Բայց վեպը իր գաղափարական նշանակությամբ ու ներգործմամբ ընթերցողի վրա ազդում է հենց այս ուղղությամբ: Վեպի գաղափարական բովանդակությունը' հեղինակի կողմից իրականության ճշմարտացի արտացոյման ու պատմականորեն առաջադեմ դիրքերից կատարած քննադատության շնորհիվ, օբյեկտիվորեն ընդունակություն է ձեռք բերկ ընթերցողին ասկու ավկին, քան ինքը' հեղի ՛նակը նպատակադրկ կաժ՜ծրագրկ էր ասկու:

Վեպում, բացի հիմնական հերոսներից, կան նաև երկրորդական հերոսներ, որոնք աոավկ ամբողջացնում են « կյանքի ապականված մթնոլորտը, ուր ոչ մաքուր օդ կուգար, ոչ կենարար արև»: Ջարդարյանը անսովոր ուժգնությամբ է մերկացնում վաշխառուներին' Մարտիրոս պեյ Դավթյանին, Քապոյին, նրանց կանանց ու աղջիկներին, որոնք մարդկային չափանիշը որոշում են նրանց գրաված դիրքով ու փողի կշռույթով: Ջարդարյանը շատ չի ծանրացել այս կերպարների վրա: Վիպական սյուժեի զարգացման մեջ նրանք մեծ

Ն ո ւյն տեղում՛, էշ 12:

1 9 9 7 «Ն Ա ՀԱ Ն Ջ Ը » И . ՀՐ Ա Չ ԶԱՐԴԱՐՅԱՆԻ • Զ -Լ - 2 17

տարածություն չեն զբաղեցնում, բայց բուն գործողությունները պայմանավորող, գյխավոր հերոսներին շարժման մեջ դնող, նրանց հոգեբանության, արարքների պատճառաբանման կերպարներ են հանդիսանում:

խորհրդանշական է վեպի ավարտը. « Այսօրվա սեպտեմբերի աոաջին ցուրտ օրը, մտա սենյակս, ուր պատուհանիս տակ, արևի խուրձի մը մեջ թիթեռներ, հինգ, վեց, յոթ ի նկեր են մեռած, կռնակի վրա, կողքի, բարակ ոտքերը Շաղած, ոմանք պրկած, թև մը տարածած, թև մը ամփոփած: Իրանները դեռ [եցուն են ու կակուղ: Գույները իրենց օղակներուն վրա' թարմ Երեկվա պես, երբ կթռչեին: Երկուքը կեցած պատրաստ, սավաոնակներռւ պես միջոցը կդիտեին: Դպա կոշիկիս քթովը' շրջեցան դիտապաստ»15:

Ջարդի ու կոտորածի, տարագրության ճամփաներով անցած, « վարակված մթնոլորտի մեջ հայտնված Արսենի երազները Զարդարյանը համեմատում է մեկ օրվա կյանք ունեցող զարդարուն, գեղեցիկ թիթեռների հետ: Որքան տիպիկ ու պատկերավոր է այս պատկերը, որը ավկի շատ ոչ թե նոր հերոսի որոնումներն է փաստարկում, այչ' կորուստը: Ջարդարյանի վեպը ւրացնում ու ամբողջացնում է Ծահնուրի և Որբանա վեպերում պատկերված կյանքը նոր հերոսներով ա մանրամասներով, ընդգծում սոցիալական հարցը, առաջադրում կենսապայքարի հնարավորություններ, որով և սփյուռքահայ հատվածին ամրապնդում է գոյատևեյու դժվարին պայքարին: Վեպը գրված է կյանքի թեյադրանքով: Լինեյով մեծ հայրենասեր' Զարդարյանը չէր կարող անտարբեր դիտել եղեռնից մազապուրծ փրկվածների կործանումը, որ ոչ այ[ ինչ էր, եթե ոչ սպիտակ ջարդ: ՋարդարյաԸ գրողի գրիչը ծառացավ հենց դրա դեմ:

« Մեր կյանքը» վեպը ոչ թե մեկ հայ ընտանիքի կյանքի նկարագրությունն է, այւ' օտար ափերում ապաստանած ողջ հայության, որի առջև ծռսոացէղ Էր [ինէղ- չւինկու խնդիրը, և պատահական չէ, որ գրողն իր վեպը վերնագրել է « Մեր կյանքը»: Դա սփյուռքահայության կյանքն է' իր հոգսերով ա տագնապներով, խնդիրներով, ցավերով ա մտահոգություններով:

^ Նույն աեղոււք, էշ 246:

218 Զ-է ԱՍՏՂԻԿ ԳեՎՈՐԳՁԱՆ 1 9 9 7

ԱՍՏՂԻԿԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

ՍԻՐԱՐՓԻ ՏԾՐ-ՆԵՐՍԵՍՑԱՆԻ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ <ԱՅ

ՄԱՆՐԱՆԿԱՐԻՉՆԵՐԻ ՄԱՏԵՆԱ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ ԱՇհյԱՏՈԻԹ ՑԱՆԸ

«Հ ա յ մանրանկարչության պայծսւո. գո ւյներ ի արտացոլումը կար նրա աչքերում»: Այսպես է բնութագրել Ս. Տեր-Ներսեսյանին լրագրողներից մեկը, երբնրան հանդիպել է Մատենադարանում:

Եվ իսկապես, անգնահատելի ե նրա նվիրումը հայ արվեստին: Մեծ գիտնականն իր խոր ու իմաստնացած հայացքով վերծանում էր մեր մագաղաթյա մա տ յա նները: Մատենադարանի մասին նա այսպես է արտա հա յտվել.«Մատենադարանը ինծի համար սրբավայր մըն է , որ ինքնամոռաց խոկումի կը տրամսւդրէ: Հայաստան գտնւած օբերուս բոլոր ժամերը կուզեմ հոս անցկացնել: Այնքան բան կը պատմեն այս ձեռագրերը, այնքան գաղտնիքներ կը թաքցնեն իրենց մէշ: Երևանի Մատենադարանը,- շարունակում է նա,- անսպառ գանձարան մըն Է, դեռևս այնքան բան կայ ուսումնասիրելու, աշխարհին ցո յց տալու: Եվ ուրախ եմ, շատ ուրախ, որ ան իր յարկին տակ ունի շնորհալի երիտասարդ գիտնականներ, միայն թէ հարկաւոր Է, որ անոնք տիրապեւոեն շատ լեզուներու...»: Ապա ավելացնում Է. «Բարձունքները տքնաջան, համառ աշխատանքով կը նունւեն և նաև' մեծ սիրով ու նուիրումով»:

Ս. Տեբ-Ներսեսյանի այս վերջին մտորումները կարծես ինձ պարտավորեցրին' զբա ղվել հայ մանրանկարիչների մատենագիտությամբ' նպատակ ունենալով օգտակար ծա ռա յութ յուն մա տ ուցել մա նրա նկա րչությունը ուսումնասիրող երիտասարդ մասնագետներին:

Ինչպես որ առանց ձհռագրաց ցուցակների հնարավոր չէ պատկերացում կազմել մեր ձեռագրական հարստությունների մասին, այդպես Էլ մանրանկարչության մատենագիտության բացակայության պայմաններում մասնագետների ուշադրությունից կարող են վրիպել բարձրարվեստ նկարազարդումներ ստեղծած որոշ գրչության օջախներ, ինչպես և բազմաթիվ ծաղկողների ինքնությունը որոշող տվյալներ: . -

Հրապարակի վրա եղած հայ արվեստագետներին նվիրված բառաբաների հիման վրա, որոնց նախաձեռնողները եղել են արժանահիշատակ գիտնականներ Գարեգին Լևոնյա նը, Օննիկ Ավհտիսյանը, Դանիել Դ գնունին, Տիգրան Կ ոլյումնյա նը, Նորա յր Պողարյանը, Մ ոսկվա յում հրատարակված «Բ իոբիբլիոգրա ֆիչեսկի սլովա ր»-ի չորս հատորներում /197 0 -1 9 8 3 թ թ ./ ընդգրկվա ծ են նաև հայ մանրանկարիչների անունները (Ա-Մ ): Բացի ա յդ. Լևոն Ջուգասզյանի միջոցով տեղեկացանք Գերմա նիա յում հրատարակվող համաշխարհային նկարիչների բառարանի մասին, որին մասամբ մասնակցեցին նաև մեր մասնագետները:

1997 ՍՒՐԱՐՓԻ Տեք-ՆեՐՍԻՍՁԱՆԻ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ... Զ-1- 219

Սիրա րփ ի Տեր-Ներսիսյա նը (կենտրոնում) շրջա պ ա տ վա ծ Մատենադարանի ա շխ ա տ ա կիցներով

Սակայն ա յս ամ՛ենը հ ե ռ ո ւ հր մ ե զ հետսւքրքրոդ ը ն դ գ ր կ ո ւն մատենագիտությունը համ՛արվելուց:

Մեր աշխատության մեջ ընդգրկված են Մաշտոցի անվան Մատենադարանում պահվող 9 -1 9 -ր դ դարերի 9 .0 0 0 պատկերազարդ մատյանների շուրջ 470 նկարիչների անուններ, որոնք գործել են հայ գրչության տարրեր օջախներում:

Աշխատանքի ընթացքում հատուկ ուսումնասիրության ն յութ են դարձել նորահայտ նկարիչների գործերը, նշտվել որոշ ձեռագրերի ժամանակն ու վայրը, համալրվել հայտնի նկարիչների գործերը նորահայտ մատյաններով:

Բերենք մի քանի օրինակներ.Կ ա լիֆորնիա յի համալսարանի ուսուցչա պ ետ Տիգրա ն Կ ույո ւմ ն յա նի

հրատարակած մ ի ն չև 1.000 թվահամարը ընդգրկող մանրանկարված ձեռագրերի մատենագիտության մեջ նշված էր Ն յո ւ Ցորքի Մորգանի գրադարանի թիվ 789 ձեռագիրը, որը բաղկացած էր ընդամենը երեք պատկերազարդ թերթերից: Ա յդ նկարները մ եզ թ ույլ տվեցին ենթադրելու, որ դրանք պետք է անջատված լինեին նկարիչ Պողոսի ընդօրինակած 1297 թ . Ավետարանից: Հարգարժան Ավետիք Սանջյանից և Թովմաս Մ եթյուսից մեր խնդրած ձեռա գրի գունատիպ լուսանկարները համոզեցին, որ դրանք իսկապես Մատենադարանի հիշված ձեռագրի րացակա էջերն են:

Հատկապես դրսի ձեռագրերի հետ կապված նշգրտումները մ եծ մասամբ պայմանավորված են եղել շնորհիվ Ս. Տեր-Ն երսեսյա նի հետ ունեցա ծ մեր նամակագրության: Ա յսպ ես. Ղրիմի գաղթօջախի 17-ր դ դարի մանրանկարիչ Նիկողա յոս Մելանավորի ընդօրինակությամբ Մատենադարանում ունենք 30

220 Զ-է ա1ՏՂԻԿ ԳեՎՈՐԳՅԱՆ 1 9 9 7

ձեոագիր: Դրանցից մեկը նկարիչն ընդօրինակել է կիլիկյան «Ո ւթ նկարիչների» Ավետարանից: Բայց պարզվեց, որ Նիկողայոսն այն ընդօրինակել է երեք անգամ: Երկրորդ օրինակը պահվում է Ադրբեշանի ԳԱ գրադարանում, իսկ երրորդ օրինակի մասին մ եզ տեղեկացրեց Ս. Տեր-Ներսեսյանը: Նա գրում է. «Նիկողոսի մասին ձեր ղրկած տեղեկությունները և լուսանկարները շատ օգտակար են: Ինչ տարօրինակ բան է, որ ա յդ Նիկողայոս գրիչը այդպես մանրանկարներ ունեցող ձեոագիրը ընդօրինակել է երեք անգամ: Հիմա վստահ ե մ , որ Գյուլրենկյա ն հավաքածուի մեշ տեսածս ձեոագիրը, որ նույնպես ընդօրինակված է «Ո ւթ նկարիչների» Ավետարանից, նույն Նիկողայոսի գործն է » :

Մատենադարանի փոխտնօրեն Բաբկեն Զուգսւսզյանի շանքերով Ա Մ Ն-ից բերված մի Ավետարանը ժամանակին ուսումնասիրել էր Ս. Տեր-Ներսեսյա նը, սակայն չէր ավարտել 1ւ ցանկանում էր ունենալ նոր տվյալներ. «Ձեոա գրի լրացուցիչ բացատրության համար ձեր աջակցության պետք ո ւն ի մ » : Մենք հանույքով կատարեցինք: Ա յդ աոիթով էր, որ նա գրում է.

«Մանրանկարիչներու մասին բավականին տվյալներ հավաքած եմ, որոնք քաղված են ձեոա գիրներե, Լւ տակավին չեն հրատարակված, նույնիսկ չեն ցուցակագրված...: Եթե մանրանկարիչներե ոմանց մասին լրացուցիչ տեղեկու- թյուններու պետք ունեք, խնդրեմ, գրեցեք ինձ: Եվ եթե այդպիսի տեղեկություններ ունեմ, սիրով ձեգ կուղարկեմ: Կարծեմ ձեզ վստահացնելու պետք չունեմ ու միշտ պատրաստ եմ ձեզ օգնելու...»:

Ս. Տեր-Ներսեսյանը ոչ միայն աջակցում էր մատենագիտությանը, ա յլև երբեմն իր մտորումները այս կամ այն ծաղկողի մասին կիսում էր ինձ հետ և հենց դրանով էլ դարձյալ օգնում էր: Այսպես, նամակներից մեկում իր կարծիքն է հայտնում ա յն մասին, թե Մատենադարանի կիլիկյան ձեռագրերից երկուսի ավետարանիչների պատկերները պետք է որ միևնույն ծաղկողին պատկանեն. «Եթե աոիթը ունենաք, պետք է խնդրեմ, որ ա յդ կետը նշտ եք»: Անշուշտ ա յդ նշտումը անհրաժեշտ էր նաև մատենագիտությանը:

Մատենագիտության համար արժեքավոր Տշգրտումներից մեկն էլ Թորոս Ռոսլինի մ եզ հայտնի նկարազարդած աոաջին Ավետարանի հայտնաբերումն էր: Հայտնի էր, որ ձեոագիրը պատվիրել էր կիլիկյան Կոստանդին Կաթողիկոսը' իր սան Լևոն Գ թագաժառանգի համար: Գաղթի ու թալանի հետևանքով տեղից-տեղ թափաոած շատ ձեռագրերի հետ միասին, երկար ու արկածալի նանապարհ անցած այս Ավետարանը, քայքայված ու թերթահան, վիրավոր վիՏակում ապաստան էր գտել Մաշտոցի անվան Մատենադարանում' անհայտ պահելով իրեն ու իր հռչակավոր հեղինակին:

Երկար որոնումները պարզեցին, որ ձեոագրի ինը խորանները փակցվել էին 1700 թ. Ղրիմում ընդօրինակված մի Ավետարանում /2 ե ո . 8 .0 0 0 /: Իսկ 10-րդ խորանը գտնվեց Մատենադարանի ցուցասրահում, որտեղ այն ներկայացված էր որպես 14-րդ դարի կիլիկյան ձեռագրերից մի պատառիկ: Լևոն Գ-ի պատանեկան նկարը փակցված էր Մատենադարանի 7690 ձեռա գրում: Հա յտ նա բերվեց ձեոագիրը, և բացակա թերթերը տեղադրվեցին այնտեղ: Դա Մատենադարանի թ. 8321 Ավետարանն է:

Սիրաբփի Տեր-Ներսեսյանը, քաջատեղյակ լինելով Ռոսլինի արվեստին, ա յդ Ավետարանի հայտնաբերման մասին գրում է . «Շնորհավորում եմ, որ կրցաք շատ

ՍԻՐԱՐՓԻ ՏեՐ-ՆեՐՍԻՍՑԱՆԻ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ... Զ-1- 221

հա մոզիչ կերպով լուծել Լևոն Գ թագավորի նկարի խնդիրը և գտ նել այն ձեոագիրը, որուն նախապես կպսւտկսւներ»: Ինձ համար, բնական է , շատ կարևոր

էր նրա կարծիքը:Մ ա տ ենա գիտ ությա ն ա ոիթով բա ցա հա յտ վեցին նա և 1 4 -ր դ դարի

մանրանկարիչ Պոդոս Ակնեցու մատյանները, որոնց թիվը հասնում է 14-ի , այն դեպքում, երբ Գարեգին Հովսեփյանին և Արամ Ավետիսյանին հայտնի էին ընդամենը երկու ձեոագիր' ընդօրինակված Գլաձորում:

Բացահայտվեցին արժեքավոր նկարազարդ մատյաններ, որոնք ընդօրինակվել էին Ս յունյա ց աշխարհի նշանավոր Գլաձորի համալսարանի ուսումնա - մանկավարժակսւն գործի անմիջական շարունակողը հանդիսացող Հհրմոնի վանքի բարձր տիպի վարդապետարանում: Որոնումներից մ ե զ հայտնի դարձավ անուշադրության մատնված 15-ր դ դարի գրիչ Հովհաննեսի ընդօրինակած Ավետարանը' իր հարուստ տերունական պատկերաշարով, որի գրչության վայրը

Հհրմոնի վանքն է:Հա յ մանրանկարչական արվեստի պատմությունը զգալիորեն հարստանում է

գաղթօջախ ների նկարիչների նորահայտ գործերով: Հայտնաբերվեց Կ. Պոլսի 17-րդ դարի լավագույն նկարիչներից մեկի' Մարկոս Պատկերահանի շքեղորեն նկարազարդած 1651 թ. Հայսմավուրքը, որը հետագայում, էջմիածնի գրչատանը, գաղափար օրինակ դարձավ Նաղաշ Հովնաթանի որդիների' Հա կոբի և Հարությունի համար, որոնց ընդօրինակած Հայսմավուրքը դարձյալ անհայտ էր մնա ցել: ճանաչվեցին նաև Նաղաշ Հովնաթանի տոհմի նկարիչները' Նաղաշի հայրը' Հոհանը, Նաղաշի եղբայրը' Մարգարեն, նրա որդին և ուրիշներ:

Մատենագիտության մեջ հաշվի հն առնված մասնագետների ուսումնա սիրությունները, նրանց կողմից կատարված նշտումներն ու լրացումները:

Հնարավորության սահմաններում օգտվել ենք արտասահմանյան ձեռագրերի ցուցակներից և ընդգրկել մի շարք ծա ղկողների վերաբերյ՜ալ լրա ցուցիչ անհրաժեշտ տեղեկություններ:

Մ ա տ ենա գիտ ությունն ունի նա և ընդարձակ ցա նկեր: Հին և ՆորԿտակարանների թեմատիկ նկարների հարուստ ցանկը տրվում է աոաջին անգամ1:

Մանրանկարիչներին վերաբերող ա յս աշխատությունը չէր կարող լիարժեք համարվել մանրանկարչության ուսումնասիրման համար, քանի որ չափազանց շատ են այն նկարազարդ մատյանները, որոնց նկարիչներն անհայտ հն: Ուստի ձեռնամուխ եղանք կա զմելու 7 -1 9 -ր դ դարերի «Անանուն մանրանկարիչների մ ա տ ենա գիտ ությունը»: Ավարտին է մոտ ենում 17-ր դ դարի նկարազարդ

ձեռագրերի ուսումնասիրումը:Սիրարփի Տեր-Նհրսեսյա նը երկրորդ անգամ Երևան ա յցելեց 1969 թվականի

աշնանը: Նրա հետ ունեցած Մատենադարանի աշխատակիցների հանդիպումները չափազանց ջերմ էին ու ա նմոռանալի: Ջբավարարվելով Մատենադարանի հանդիպումներով, մենք նրան անհանգստացնում էինք երեկոները' հանախելով հյուրանոց, որտեղ նա միշտ սիրով էր պատասխանում մ եզ հետաքրքրող բազում

հարցերին:

1 Աշխատությունը տպագրական ընթացքի ւՈյջ է սկսած 1985 թվականից աո այսօր:

222 Զ-է ԱՍՏՂԻԿ ԳեՂՈՐԳՅԱՆ 1 9 9 7

Ինչպե՞ս կարելի է մոռանալ այնքան սիրված ու հարգված մարդու. մեծագույն արվեստագետի ա յդ զրույցների ընթացքում ասած իմաստուն խոսքերը, որ արձանագրել էր շնորհալի լրագրողն ու պահ տվել մեզ.

«Ա մբողջ պատմություն մը, ժողովրդի մը հարուստ մշա կույթը, այս նույն ժողովրդի էությունը, նկարագիրը կա այս ձեոագրերուն մեջ: Բացահայտել այդ Էությունը Լւ աշխարհին ըմբռնելի դարձնել ա յդ' կնշանակե աշխարհը հարստացնել ինքնուրույն բույրով ու երանգով մը ևս , կնշանակե փառավորել հայ ժողովրդի անունը...»:

1983 թվականին երբ ստացել Էր «Դ ի մ ա ն կ ա ր » ա լբոմը, ջերմորեն շնորհավորելուց հետո, նամակն ավարտում Է այսպես.

«Երանի թե կարենայի անգամ մը ևս գալ և քեզ ու ուրիշներուն հետ նույն սենյակը աշխատել, բայց այդ մասին երագել իսկ ավելորդ Է»:

Նա ընդհանրապես ուշադիր Էր Մատենադարանի յուրաքանչյուր երիտասարդ գիտնականի նկատմամբ, և դա արտահայտում Էր նաև նրանց աշխատություններին նվիրած իր գրախոսություններով:

Սիրարփի Տեր-Ներսեսյանի 1969 թվականի ա յցելությունից հիշատակ մնաց հրաժեշտի լուսանկարը:

Հավերժ փա՜ռք նրա հիշատակին:

1 9 9 7 ԱՐՈՒՍՅԱԿ Հ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ի Ս Յ Ա Ն Զ -Ա 223

ԱՐՈՒՍՅԱԿ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆՄատենադարանի աշխատակից

ՄԱ ՏԵՆԱ ԴԱ ՐԱ ՆԻ Հ Մ Ր . 7378 ՁԵՌԱԳՐԻ

ՎԵՐԱՆՈՐՈԳՄԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԻՑ

Հա յերեն ձեռա գրերի հիշատակարանները հարուստ են միջնա դա րյան մատյանների գրսւնյութ պատրաստող, գրիչ, ծաղկող, կազմող ե. վերանորոգող հայ վարպետների հիշատակագրություններով, որոնց հաղորդած արժեքավոր տ եղեկությունները հնարավորություն են տալիս գաղափար կա զմել տ վյա լ ժամանակաշրջանի մշակույթի, ձեռագրական, կազմարարական և. վերանորոգման աշխատանքների, ինչպես նաև. ձեռագրերի հետագա նակատագրերի, դրանց ստացող և տնօրինող անձանց մասին:

Բնական աղետներն ու պատերազմները, հետագա պահպանման անբավարար պայմանները' խոնավության և ջերմասսփնանի անկայունությունը, ինչպես նաև ժամանակը դարձել են մ եզ հասած ձեռագրերի վնասման ու քա յքա յմա ն, գունափոխման և դրանց նախնական տեսքի ձևափոխման հիմնական պատնառը: Ուստի մեզ հասած ձեռագրերի մի մասը մեր օրերը հասնելու համար պարտական է հետագա ստացողներին, փրկողներին, գնողներին և հատկապես նորոգողներին:

Վնասված ձեռագրերի նորոգման աշխատանքները կատարել են միջնադարյան հայ վարպետները, որոնք մագաղաթը, թուղթը, դրանց բնագրերն ու մանրանկարները լրացրել, հնարավորին չափ վերանորոգել և վերստին կազմել հն: իսկ այն ձեռագրերը, որոնք մաշված, փտած ու քայքայված են եղել այն չափ, որ հնարավոր չէր ա յլևս նորոգել, հանձնել են հողին «հա նգուցյա լի» արարողությամբ:

Այդպիսի նակատագիր պետք է ունենար Մատենադարանի հմր. 7378 ձեռագիրը: Ա յն Ավետարան հ' գրված 1290 թ. Սյունիքում: Գրիչը և ծաղկողը քահանա Հովհաննեսն է : Ձեոագիրը բավականին մ եծ չափերի է , ունի վառ գույներով, ոսկով նկարազարդ կիսախորաններ և լուսանցազարդեր: Գրչի հիշատակարանից տեղեկանում ենք, որ Ավետարանի պատվիրողն ու ստացողը ոմն ծերունի Զան դարն է :

«Ա ր դ ցանկացող եղեալ սմա բարեպաշտ եւ աստուածասէր ծերունի ա յս, որ յորջորջի Տանդար, ետ գրել զսա յիշատակ իւր և ծնաւղաց իւրոց...

Ել արդ, շնորհիւն Աստուծոյ սկսաւ և ...կատարեցաւ ձեռա մբ... Յովհաննէսի և ծաղկեցաւ և կազմեցաւ...

Ի թուականութեանս Հա յոց ՋԼԹ (1290), ի կաթողիկոսութեան տեաոն Ստեփսւ- նոսի և ի թագաւորութեան Հայոց Հեթ մոյ, ի եպիսկոպոսութհան I I I մեծի մ / / /ր ի ,

որ կոչի / / / . . . » ! : Ավետարանի նակատագրի երեքդարյան ժամանակահատվածը մնում է անհայտ: Սակայն ձեոագրի նորոգման աշխատանքների ուսումնասիրությունները բերում են այն եզրահանգման, որ հենց այս հատվածին պետք է վերագ ր ե լ ձեռա գրում պարզորոշ առանձնացնող գրիչ Վարդանի կատարած աշխատանքները և նրան պատկանող հետ ևյա լ հիշատագրությունը. «զՎա րդա ն

մինակեց յիշէ ի Տեր »2 :

1 Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարան, ձեո. հմր. 7378, էջեր 278р, 278ա:2 Նույն տեղում, էշ 25ա:

224 Զ-Լ Ս՜ԱՏհՆԱԴա Նհ ՀՍ՜Ր- 7378 ДЫНИ-ГК»________1997

1’1 ՚կ յ Խ ք' ֊^ ր ' ւ

էԼՀ֊~ +&***{ *

/ , պ * * ” ** • ; էս/տր

• դ յ ա * Ռ * 6 ,/> Տ

Տ ց ե ս ղ չ ւ ֊.

Г ^ Г г 1 1 М ? 1 Н■ Հ յխ հ ր ի / ] '4 * * ^ * ք ւ

՚ լէէ/-ս /1յւ\չք*Հ4! է ՚Հ }

լյ*ս % ք* .ա -Հ ա կ է

ղ ո ր Ո *Հ կ / ;ր /л у н Հ

՚*1 պ ^ »Վ յԽ է ք Ա / и А

Ю - ф & Ф ? * ^ г ^ [

է ւ ա * Ր Խ է ձ ճ է * * " ^ Ձեռագրի 180բ Ա

°Աս*է. ի լ,տ ս ,^ ,1 . Հ -պ

М " Й Я Р ? Ч ’ & •& ****•ն^1Ա ^վկԱ >ւԽ ,1- . 1 թ

Я էւՅ**Հ*հ Щ 'ղ 1 ’ ե^չ>ք ■ 1

Հ: I > * -Հ է *Հ /Ր Տ '~ № " '/ յէ'յ յ “ 7

*Աէղաւ*,ելէկւ»-*:Ն. •՝■

կ /ե ա լյծ .դ Հ յ^ ՚ք ի ք ^

4 3 1 ֊ • *-»«'> - յ « Հքձ-Ա *. յճ ի յք ^

( ” • ս^ ՚հ Է'կւքէ*’/- ,^ ՚ղ , կ % * >

I ' ՚

219ա էջերը

վերջինս սև թանաքով վերստին անցել է որոշ թերթերի վնասված բնագրերի վրայով՝ ընթեռնելի դարձնելով թափված թանաքի հադիվ նշմարվող հետքերը: Նրան են պատկանում նաև -ցրվացանկում կատարված կարմիր թանաքով լրացումներն ու մանրանկարների, լուսանցագարդերի վերստին գծանկարման ու գունավորման մասնակի աշխատանքները:

ի տարբերություն նախորդ համեստ և միայն գրչի անունը լուսաբանող հիշատակագրության, Ավետարանի հաջորդ հիշատակարանը, գրված 1579 թ. վերանորոգող վարպետ քահանա Միքայելի ձեռքով, հարուստ է ձեռագրի վինակը նկարագրող, նրա հետագա ճակատագիրը տնօրինող, նորոգման աշխատանքներին նյութապես օժանդակող 1ւ ա յն իրականացնող անձանց անուններով к ա յլ մանրամասնություններով:

վերոհիշյալ հիշատակարանից տեղեկանում ենք նաև, որ Ավետարանը նորոգ

վել к նվիրաբերվել է «Ի վա յելումն Սուրբ Ահարոն եկեղ եցւո յն»3 , որի սպա- սավորը հենց ինքը վերա նորոգող վարպետ քահանա Մ իքա յելն է : Ահա հիշատակարանից բերված նրա կենսագրական մի քանի ւքանրամասներ:

«Միքայելիքս գերի եղսւյ,...Աւտար աշխարհ վըտարեցայ,...Մերկիկ բոկիկ եմ ես հիմայ,Գըլոլխ ի բաց առջև նորայ,Ի հեռագոյն կանգնիմ հիմայ,

Լալով ասեմ ես Հայր մ ե դ ա յ...»4 :

ОՆույն տեղում, էշ 281ա և թղթե պահպանակ 1:

4 Նույն տեղում, էշ 279:

1997 ԱՐՈՒՍՅԱԿ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ Զ-Ա 225

Սակայն վերադառնանք Ավետարանի վերանորոգմ՛ան հիշատակարանին. «Աստանսււոր յանգ ելեալ կսւտարեցաւ, նորոգեցսււ և. կազմեցսւլ գանձս աստուսւ-

ծսւյին ...ի թուակսւնութեան Հայոց ՌԻԸ (1579), յուլիս ամսոյ ԼԱ (31 )...»^ :Ա յնուհետ և ներկա յա ցվում են նորոգման աշխատանքներին նախորդող

դեպքերը, որից տեղեկանում ենք, որ ա յդ աշխատանքները կազմակերպվում են ոմն հայր վարդանի որդի Սարգիս Հալլաննի անմիջական միջամտությամբ, որը «...տ եսա ւ սուրբ Աւետարանս խիստ փէոած հր, թսւղհլու եղել էր , իր հոգւոյն խեղն թըւաց, կանգնեցաւ և յորդորեց գա մենեսեա ն...»: Շնորհիվ նրա դադարեցվում է թաղման արարողությունը: Հավաքվում են, ժողով անում, խարն անում, ինչ որ անհրաժեշտ է' գնում ու տալիս, « ...ի ն ձ ...Միքայելիս . . . և ձեռնարկեցի և կատա-

րեցի, գթաղհլուն կազմեցի, զմհռսւցն կենդանսւցուցի, այս էր մեր կա րն...»^ :Ինչպես երևում է, նորոգման ժամանակ ձեռագրի հին կազմը փոխարինվել է

նորով և ա յդ տեսքով հասել մ եզ : Կաշեպատ է, միջուկը' տախտակ, աստառը' կապույտ կտավ: Թիկունքը ունի բավականին մեծ նեղքվածներ, որոնք առաջացել են գրքի մեծածավալության, տախտակների ծանրության և կաշվի չորությա ն պատնառով: Ունեցել է նաև կաշվե երեք կապեր, սակայն գրքի չափերի համեմատ նորոգողը դրանք նեղ, բարակ և բավականին նուրբ է պատրաստել (երևում է կազմի վրա պահպանված մնացորդներից):

Ն ո ւյն հիշատակարանի հաջորդ մասը վերա բերվում է բուն նորոգման աշխատանքներին, որին մասնակից է եղել նաև Միքայելի կինը' Հա մեստ ը: «...Ցիշեսջիք . .. զմեղապարտ Միքայել անարժան քահանայս' զկա զմող և գարդարող սորա յ, և զՀամհստի' ամուսինն իւր իրիցկինն յիշեսջիք ի Տէր , որ շատ աշխատեցաւ սուրբ Աւետարանիս աւսլային և նիշանստակ եփելու և գրքես ձեռք տալու, և ապըրշում ա լլըրելոլ և շրազին պռընկվիտքն կարելու, և շիրազն

•ղխաւրթլու մի ըստ միոջէ ձեռք տ ո ւե լո լ...» ':

Ձեռագրի մանրազնին ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ ձեռագրի թերթերը կազմից պահպանելու համար, որպես պահպանակ օգտագործվել է ա յլ ձեռագրի հունալեզու երկու մագաղաթյա թերթեր: Րացի դրանից, ավելացվել են թղթե հրեք թերթեր Ավետարանի նկարազարդ, բա յց խիստ քայքայված առաջին էջը կազմի և մագաղաթե պահպանակի անմիջական շփումից պահպանելու համար: Սրանք կատարում են կրկնակի պահպանակի դեր:

Ընդհանրապես ձեռագրում մանրանկարների ոսկու և ներկաշերտի հետագա կորուստներից խուսափելու համար, նորոգողը ա յդ էջերը նախորդից մեկուսացրել է նրանց մ իջև մեկական թղթե պահպանակ ամրացնելով: Նշենք նա և, որ այս պահպանակ-թերթերը իրենց վրա կրում են Տիրոջ աջը պատկերող մ ի և ն ո ւյն լուսադրոշմը:

Քանի որ պրակների մեջքի մասերը’ արմատամասերը, խիստ քայքայված ու մաշված են եղ ել, և բա ցա ռվում է դրսւնց կա րելու, իրար հետ ամրացնելու հնարավորությունը, ուստի նորոգողը երեքից չորս սանտիմետր լայնությամբ թղթե ժապավենի օգնությա մբ, զ ո ւյգ առ զո ւյգ , արմատամասի լրիվ երկայնքով նորոգել և ամրացրել է ա յդ պրակների թերթերը՝ բացառությամբ որոշ թերբերի, որոնց

5 Նույն տեղում, էշ 280բ:

6 Նույն տեղում:7 Նույն տեղում, էջ 280ա:

226 Զ-Լ 1ՈԼՏԵՆԱԴԱք'ԱՆԻ <Ս՜1'. 7378 ЗЫШЧ-ГК- 1997

ամրացումները երկկողմանի են (այստեղ հաշվի ե առնված քայքայվածության

աստիճանը)8 :Բացի բնական նսւնսւպարհով կրած կորուստներից, ձեռագրերը վնասվել к

էական ձևափոխություններ են կրել նաև վերանորոգման ժամանակ: Մեր օրինակում բացի ա յն, որ նորոգելիս չի պահպանվել նախկին կազմը, ենթադրում ենք նաև, որ չորրորդ թերթը եզրից կտրելով հավասարեցվել է մյուսների չափերին, որի պատնաոով լուսանցազարդը կիսով չափ կորուստ է կրել:

Հինգերորդ էշից սկսած մ ի նչև ձեռագրի վերջին էշը քայքայված և մաշված թղթի մասնակի ամրացումների կողքին հանդիպում ենք նաև ցեցակեր վնասվածքների: Սրանք նորոգվել և ամրացվել են բավականին վարպետորեն' չհաստացնելով և չխախտելով թղթի ա յդ տեղամասի նկունությունը:

Ավետարանի 38, 39 և դրանց հաշորդող մ յո ւս թերթերի կանաչ գույնով ներկված հատվածների վրա երևում են թղթի լրիվ կամ մասնակի կորուստներ, մոխրացված նեղքեր' շրջապատված բաց մոխրականաչավուն հետքերով:

Հայտնի են, որ միջնադարյան ներկերն ու թանաքները, որոնց պատրաստման բաղադրատոմսերը բերվում են շատ ձեռագրերում, ունեն բուսական, կենդանական և քիմիական ծագում: Դրանցից կանաչ գույնը ստացել են ծաղիկներից' հիրիկից և

շուշանից, հայ քարից, շեկ պղնձից' քայքայված քացախաթթվում և ա յլն9 :Մենք ենթադրում ենք, որ ձեռագրում օգտագործվել է կանաչ գույն ստանալու

քացախաթթվում քայքայված շեկ պղնձի տարբերակը: Ընդհանրապես քացախաթթվի փոխազդեցությամբ երկաթից, պղնձից ստացվող ներկերն ու թանաքները օդի փոքր-ինչ բարձր խոնավության առկայությամբ քայքայիչ ազդեցություն են թողնում գրանյութի' թղթի, մագաղաթի վրա: Նմանօրինակ երևույթի հանդիպում ենք Տայքում և , մասնավորապես, Ղրիմում գրված ձեռագրերում:

խոսելով ձեոագրի մանրանկարների և լուսանցազարդերի վրա հանդիպող վառ և կարծես սկզբնական թարմությունը պահպանած մնացած գույների մասին, նշենք, որ դրանց կրած կորուստները համարյա աննշան են:

Նույնը չի կարելի ասել թանաքի համար: Ձեռագրի թղթի մակերեսի վրա տեղ- տեղ մնացած օսլայի հաստ շերտի մնացորդները վկա յում են այն մասին, որ վերանորոգման ժամանակ թղթի երկկողմանի օսլայումով նորոգողը միանգամից կատարել է քայքայված թղթի, ոսկու և ներկաշերտի, ինչպես նաև թափվող թանաքի ամրացումները: Ա յն հավանաբար իրականացվել է վրձնի օգնությա մբ, որի պատնաոով թուլացած թանաքաշերտի մասնիկները տարածվել են թերթի ամբողջ մակերեսով' նրան տալով բաց վարդագույն երանգ: Սա ավելի պարզորոշ կարելի է տեսնել 229, 230 թերթերի վրա:

Նշենք ևս մի փաստ, ինչպես նորոգողն է նկատել, «...ա ւսլսւյին վրայ գիր չի

գայ ան ա յլ կու գրեմ հանց գի տ ենա ք»^: Զգուշացնելով մ եզ ' իրենից հետո եկող մյուս վերանորոգողներին չչարաշահել օսլան գրանյութը մշակելիս:

Տեռագիրը ունի նաև մեր օրերի մասնակի նորոգումներ: Ա յն իրականացվել է Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանում' վերա նորոգմա ն բաժնի աշխատակիցների կողմից, 1971 թ.:

8 Նույն տեղում, էշեր 1, 12, 276, 277, 278:: .

9 Ա. Խ. Հարությունյան, «Ներկերը Ա թանաքները հին հայկական ձեռագրերում», Երևան, 1941 р., էշեր 29, 65, 67:

Ю Մատենադարան, ձեո. հմր. 7378, էշ 281ա:

г"->ք>лъ>,

К 5^.Ьу*у..

228 Զ-1: Լ& ւՈ Վ ՚Ծ ԻՆ 1997

ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱԿԱՆ ՁԵՈՆԱԴՐՈԻԹՅՈԻՆ ԵՎ ՕԾՈԻՄ ՄԱՅՐ ԱԹՈՈ- Ս. ԷՋՄԻԱԾՆՈԻՄ

« Օրհնեալն ի քեն' օրհնեալ եղիցի,

եւ սրբեալն ի քեն' սրբեսւլ եղիցի...-»

ՁԵՌՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՇՏՈՑ

Արդեն յոթ տարի Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին նման ուրախություն ու բերկրանք չէր ապրել: Ա յո, ցնծություն էր Մայր Աթոո Սուրբ էջմիսւծնում սույն թվականի հունիսի 15-ի կիրակի օրը: Լեփ-լեցուն էր Մայր ՏաՏարը: Ամենքը եկել էին' ներկա գտնվելու Հայրապետական Սուրբ Պատարագին, հընթացս որի, ձեոամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի և խարտավիլակությամբ Մայր Տանարի լուսարարապետ Տ . Հուսիկ արքեպիսկոպոս Սանթուրյանի, կատարվելու էր եպիսկոպոսական ձեռնադրություն և օծում: Իսկ մինչ այդ...

ԸՆ ՏՐ Ո Ի Թ Ց Ո Ի Ն ԵՎ ՈՒԽՏԱԴՐՈՒԹ ՅՈՒՆ

14 հունիսի, շաբաթ: Մայր Տանարում երեկոյան ժամերգություն է:Սովորականից փոքր-ինչ հանդիսավոր է եկեղեցին, ուր ներկա են նաև մեծաթիվ հավատավորներ: Նրանք եկել են ոչ միայն աո Բարձրյալն առաքելու իրենց ամենօրյա սւղոթք-փառաբանանքը, այլև ներկա գտնվելու Հայաստանյայց Եկեղեցու այն վեց արժանավորների ընտրության և ուխտադրության հանդիսավոր արարողակարգին, ովքեր հաջորդ օրը եպիսկոպոս պետք է ձեռնադրվեին:

Ավարտվում է երեկոյան ժամերգությունը, որին անմիջապես հաջորդում է ուխտադրությունը: Վեց ընտրյալները' Հարավային Ռուսաստանի թեմի առաջնորդ Տ . Եզնիկ Ծ . վրդ. Պետրոսյսւնը, Գուգարաց թեմի առաջնորդ Տ . Սեպուհ վրդ. Ձուլջյանը, Արագածոանի թեմի առաջնորդ Տ . Նավասարդ վրդ. Կնոյանը, Սյունյաց թեմի առաջնորդ Տ . Աբրահամ վրդ. Մկրտչյանը, Ուկրաինայի թեմի առաջնորդ Տ. Նաթան Ծ . վրդ. Հովհաննիսյանը և. Կոտայքի թհմի առաջնորդ Տ . Առաքել վրդ. Քարամյսւնը, եպիսկոպոսաց, վարդապետաց, քահանայից к դպրաց դասերի հետ, առաջանում են դեպի Իջման Սուրբ Սեղան, որպեսզի բոլորի ներկայությամբ երդվեն հանդիսավորապես к կատարեն եպիսկոպոսական ձեռնադրության ուխտը:

Վեց ընծայյալները, երկուստեք եպիսկոպոսներով շրջապատված, ծնկում են Իջման Ս. Սեղանի առջև к բարձրաձայն ընթերցում ուխտագիրը: Համաձայն ուխտագրի վեց կետերի, նվիրյալները, հանուն Ամենասուրբ Երրորդության' «Հօր եւ Որդւոյ ե լ Հոգւոյն Ս րբոյ», երդվում են անխոտոր և անսայթաք ընթանալ ընտրած ուղով, Ս. Ավետարանը մեկնելիս չմոլորվել երբեք նրա շավիղներից, ծիսակաքւ յուրաքանչյուր արարողություն к քրիստոնեական կրոնի պաշտամունք վարել ըստ Հայաստանյայց Եկեղեցու «Մաշստց»-ի, մինչև ցվախնան հավատարիմ լինել Ս. էջմիածնին:

Հետ ընթերցման, վեց նվիրյալները երկյուղածորեն համբուրում են Ս. Ի*աչը և Ս. Ավետարանը, ապա ստորագրում երդմնագիրը: Այն ձեռնադրում են նաև

1997 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Զ-Ա 22.9

ուխտադրության վկաները' աոընթերսւկանհր Արարատյան Հայրապետական թեմի առաջնորդական փոխանորդ Տ . Գարեգին արքեպսկ. Ներսիսյանը և Արմավիրի թեմի առաջնորդ Տ . Ասողիկ եպսկ. Արիստակեսյանը:

Այնուհետև նվիրյալները, գույգ վկաների և եպիսկոպոսսւց դասի հետ, առաջնորդվում են դեպի Վեհարան' Ամենայն Հայոց Հայրապետին հանձնելու երդմնագիրը:

Նորին Սուրբ Օձությունը սիրով և ուրախությամբ ընդունեց ընձայսւցուներին, պատգամեց հավատարիմ մնալ իրենց երդմանը, երբեք չլինել օրինազանց, չանցնել ի վերուստ իրենց տրվելիք եպիսկոպոսական իշխանության սահմանը:

Վեհափառ Տերն իր խրատ-հորդորներն ավարտեց «Պահպանիչ »-ո վ :

Ձ Ե Ռ Ն Ա Դ Ր Ո Ի Թ Ց Ո Ի Ն ԵՎ Օ Ծ Ո Ւ Մ

ՍԿԻԶԲՆ ՀԱ ՅՐԱ Պ Ե ՏԱ Կ Ա Ն Ս. Պ Ա ՏԱ ՐԱ Գ Ի

Հունիսի 15-ի կիրակի օրը մարդաշատ էր Մայր Աթոո Սուրբ Էջմիածինը: Հավատավոր ժողովուրդն ի մի Էր եկել’ ներկա գտնվելու Մայր Տա&արում մատուցվող Հայրապետական Սուրբ Պատարագին:

Ս. Պատարագին ներկա Էին Հ Հ նախագահ Լևոն Տհր-Պետրոսյանի խորհրդականը, Հայաստանում Ռուսաստանի Դաշնության արտակարգ և լիազոր դեսպան Անդրեյ Ուռնովը, Ուկրաինայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Ալեքսանդր Բոշկոն, Հ Հ Կրոնից Գործոց Կոմիտեի նախագահ Լազար Սուջյանը, Գերագույն Հոգևոր խորհրդի անդամները, Գուգարաց, Արսւգածոտնի, Սյունյաց և Կոտայքի մարզերի մարզպետները, բարձրաստինան այլ այրեր, հյուրեր Սփյուռքից, ինչպես նաև հայ ժողովրդի հավատավոր զավակունք:

ԶԳ ԵՍ ՏԱ Վ Ո ՐՈ ՒՄ Ն ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ Ց Ր Ա Պ Ե ՏԻ

Մինչ Ս. Պատարագը, Վեհարանում հանդիսավորապես, հավուր պատշսւնի, զույգ վարդապետները զգեստավորում են Նորին Սուրբ Օձություն Գարեգին Ա Վեհափառ Հայրապետին:

Հավար տ զգեստավորման հանդիսավոր թափորը Վեհարանից Հայոց Հայրապետին առաջնորդում Է դեպի Մայր Տանար և «Հրա շա փ ա ռ»-ով մուտք

գործում եկեղեցի:

ՍԿԻԶԲՆ Ս. Պ Ա ՏԱ ՐԱ Գ Ի ԵՎ ՁԵՌ ՆԱ ԴՐՈ ՒԹ ՅԱ Ն

«խորհուրդ խորին» շարականի երգեցողությամբ խնկարկվում Է Մայր Տսւ&արը: Հանդիսավոր թափորը, Նորին Սրբության գլխավորությամբ, առաջնորդվում Է դեպի Սուրբ Ստեփանոսի 1»որան: Ա յստեղ են նաև հավուր պսւտշանի

զգեստավորված նվիրյալները:«Հրււշա փ ա ռ»-ի երգեցողությունից հետո Վեհափառ Հայրապետը լվանում Է

ձեռքերը և ասում «Մ եղա »-ն :Հնչում Է «Հ ո վ ի վ քաջ» շարականը, որի երգեցողությամբ Պատարագիչ

Վեհափառը խնկարկում Է դեպի հավատավոր ժողովուրդը և բազմում գահին:

230 Զ-է 1-.Չ.Ս 1'ԱԾԻՆ 1997

Խ Ն Դ Ի Ր ԱՌ ՏԵՌ ՆԱԴՐՈ Ղ ՀԱ Յ Ր Ա Պ Ե ՏԸ

ԵՎ ՎԿԱՅՈՒԹՅԱՆ ԳՐԻ ԸՆ Թ Ե Ր ՑՈ Ւ Մ

Ապա հերթով, ըստ կարգի, շնորհազարդ Սուրբ Հայրւսպետին հն մոտենում «միարանք մեծի' Սրբոյ к Առաքելական Աթոււոյս էջմիա ծնի», այսինքն' սաղմոսասացները, դռնապանները, ընթերցողները, երդմնեցուցիչները, ջահընկալները, կիսասարկավագները, սարկավագները, քահանւսյք, հպիսկոպոսունք. այլ իշխաններ ու աղքատներ' «աղսւչսւնօք» րացւսհայտելու իրենց խնդիրը: Որից հետո, համաձայն ձեոնադրող Հայրսւպեաի հարցումի, խարտավիլակ Սրբազանն ընթերցում է նվիրյալների վկայության գիրը:

ՅՈ Թ Ա Ս ՏԻՃԱ ՆԻ ՇՆՈՐՀՈՒՄ ՆՎԻՐՅԱ ԼՆԵՐԻՆ

«Սուրբ Աստված» շարականի երգեցողությունից հետո, վեց ընծայացուները խոնարհվում են Հայոց Հայրապետի առջև' հայցելով նրա հայրապետական օրհնությունը:

Աստինան առ աստինան բարձրանալով' նվիրյալներն ուխտում են լինել ազգի հավատավոր սպասավորները' անկախ դիրքից ու հարստությունից: Կատարվում է հարցաքննություն: Առաջին աստինանին ոտք դրած ուխտյալներին վերաբերող հարցումներին ամենայն բարեխղնությամր է պատասխանում խարտավիլակ Հուսիկ Սրբազանը:

Երկրորդ, երրորդ և չորրորդ աստիճանները շնորհելիս, Հայոց Հայրապետն ընծայյալներին հորդորում է լինել ջանադիր, պահել Աստվածային պատվիրանները к Ուղղափառ Եկեղեցու կանոնները' ըստ Հին ու Նոր Կտակարանաց:

Հաջորդ երեք' հինգերորդ, վեցերորդ к յոթերորդ աստիճանների շնորհումով նվիրյալները համաձայնվում են ուսուցանել к առնել, նաև պատվել մեր Սուրբ Հայրերի հրամանները, մաքրվել Տիրոջ զորությամբ, խնամել к ուսուցանել «զՀօտ ն Քրիստոսի»:

ՀԱ Վ Ա ՏԻ ՔՆՆՈ ՒԹ ՅՈՒՆ ՋԵՌՆԱԴՐՈՂ

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀՈ Ր ԿՈՂՄԻՑ

Ապա ձեոնադրող վեհափառ Տերը կատարում է հավատի քննություն' ըստ ձեռնադրության «Մ ա շտ ոց»-ի, որի ընթացքում նվիրյալներն ուխտում են հավատարիմ մնալ Քրիստոսավանդ հավատքին к նզովում են «զամենայն հերձուածողս к հերետիկոսս և զաղանդաւորս...»:

Նորին Սրբությունը, դնելով աջը նվիրյալների գլխներին, աղոթք է վերառաքում աո Աստված' կոչելով նրանց իրենց ուխտի շիտակ կատարման:

ԱՎԱԳ ԽՈՐԱՆԻ ՎՐԱ

Շարունակվում է Ս. Պատարագը: Թափորն ուղղվում է դեպի Ավագ խորան:«Զ ի ողորմած к մարդասեր ե ս »,- մինչև այստեղ է շարունակվում Ս. Պատա

րագը к սկսվում է ձեռնադրության շարունակությունը:Ավետարանական հատվածի ընթերցումից հետո, ընծայյսղները, դարձյալ

ծնկած, բոլորվում են ձեոնադրող վեհափառ Հոր շուրջը, к Հայրապետը, ձեռքը դնելով նրանց գլխներին, խնդրում է Տիրոջից Իր տնօրինությամբ քահանայա- պեաական շնորհ առաքել, որպեսզի նրանք նմանվեն իրենց ճշմարիտ Հովվին:

1997 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-Ա 231

Հնչում է «Աստվածային к երկնային շնորհ» շարականը: Նվիրյալները, ի նշան աշխարհիկ կյանքից հրաժարման, ձեռքերը վեր բարձրացրած, շրջվում են դեպի հավատավոր ժողովուրդը: Իսկ վեհափառ Հայրը, ձեռքերը խաչաձև դնելով նրանց գլխներին, ասում է . «Ես դնեմ ձեոս ի վերայ, և դուք ամենհքեան աղօթս արսւրէք, դի արժանաւոր լիցէն սոքա (լաստինան Եպիսկոպոսոլթեան անարատ պահել առաջի Աստուծոյ » :

Շարունակվում են աղոթասացություններն ու Սուրբգրսւյին ընթերցումները, որոնք ընդհատվում են «է շ Միածինն ի Հօր է» և «Փ ա ռք Ք եզ , Տէր Աստուած» շարականների երգեցողությամբ:

Ապա ամենքը հոտնկայս ասում հն « Հավատամք » - ը , և Ս. Պատրագը շարունակվում է մինչև «Ո ղշոլյն»-ը :

ՕԾՈՒՄ ՍՐԲԱԼՈԻՑՍ ՄՅՈՒՌՈՆՈՎ

Շարունակվում է ձեռնադրությունը: Վեհափառ Հսւ]րապետի աղոթասացոլ- թյունից հետո, դպրաց դասը երգում է «Կենդանարար Աստված» շարականը:

Ս. Պատարգի ամհնախորհրդավոր պահն է : Շարունակվում է «Կենդանարար Աստված» շարականի երգեցողությունը: Մկրտության Սուրբ Ավազանից Վերաբերող Սրբազանը, բուրվառակիր սարկավագների, մոմակիրների և մյուսների առաջնորդությամբ, հանդիսավորապես դեպի Ավագ Ւ՚որան է տանում քողածածկ, կենսատու և Սրբալույս Սյուռոնով լեցուն Սյուոոնաթսւփ Աղավնին: Երիցս խնկարկելով' Նորին Սրբությունը վերցնում է Աղավնին խոնարհությամբ, տյառնագրում հավատավոր ժողովրդին և «Աոաքելոյ Աղա ւնոյ» շարականի երգեցողությամբ Սրբալույս Սյուռոնը, որպես Սուրբ Հոգու էջքի խորհրդանիշ, հեղում բթնոցի մեջ: Որից հետո այդ կենարար հեղուկով, ըստ ավագության կարգի, Հայոց Հայրապետն օծում է ուխտյալների նակատները, աջ և ահյակ ձեռքերը' Սուրբ Երրորդության' Հոր, Որդու և Սուրբ Հոգու անվամբ նրանց կոչելով եպիսկոպոսության:

Այնուհետև ձեոնադրող Վեհափառ Տերը նրանց է փոխանցում պատվո առաջնորդության գավազանը, իսկ հետո նվիրյալների նկույթ մատին է հագցնում եպիսկոպոսության մատանին' ասելով, «ընկալ մատանի աոհաւսւտչեայ հաւատա- րիմ, և մնա' զգուշութեամբ յաստուածայինդ քո փեսայոլթիւն սուրբ Եկեղեցւոյս նշմարիտ և ուղիղ հաւատով»:

Ս. Ավետարանը փոխանցելիս, Նորին Սրբությունը հորդորում է Երկնից Արքայության ա յս գրով քարոզել ժողովրդին:

«Որ ի վերայ բղխ եա լ» շարականի երգեցողությունից հետո, Վեհափառ Տերն ընթերցում է Ս. Ավետարանը:

Հայոց Հայրապետի «Պահպանիչ » - ո վ է ավարտվում եպիսկոպոսական ձեռնադրությունը և օծումը, որից հետո, դիմելով ներկաներին, իր սրտի անմեկնելի ուրախությունն է հայտնում Նորին Սրբությունը, շնորհավորելով ամենքին այս ուրախ առիթով, նաև շեշտում է . «Ա մեն անգամ, երբ ինքս եպիսկոպոս կձեոնադրեմ, ինձ կձեոնադրեմ: Ձեռնադրությունը ես մի հայելի կնկատեմ, որին մեջ կզննեմ զիս՝ տեսնելու համար, թե արժանի և հավատավոր գտնվե՞լ եմ արդյոք իմ ուխտին»:

232 Զ-Ա Ս&Ս՜հԱԾհՆ 1997

Հսւվարտ հայրապետական պատգամ՜ի, հոգևոր դասը շնորհավորում" է նորաօծներին: Նախ նրանց ձհոքհրն ու նակատը համ՜բուրում՜ է Ամենայն Հայոց Հայրապետը, ապա մյուսները ըստ կարգի:

Հա յրա պ ետ ա կա ն Ս. Պա տ ա րա գից հետ ո նորընծա ներին խ ոնա րհա բա ր ու ե րկ յո ւղ ա ծո րե ն մ ո տ ե ն ո ւմ է ն ա և հա վա տա վոր ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը , հ ա մ բո ւր ո ւմ նրա նց

մյուււոնսւօծ աջը և ա ո ն ո ւմ ա նդրա նիկ օր հ նո ւթ յունը :

ՆՈՐՈԳ ՁԵՌՆԱԴՐՑԱԼՆԵՐԸ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀՈՐ ՄՈՏ

վ ե ր ջ ո ւ մ ն որ ո գ ձեո նա դր յա լներն ո ւղ ղ վ ո ւմ ե ն դեպ ի վե հ ա ր ա ն ' մա սնա կցելու

հուրա խ ութ յուն ա յդօրվա կա զմա կերպ վա ծ հ յուրա սի րութ յա նը և մ ե կ ա ն գ ա մ և ս

լսելու Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ի իմա ստ ա լից խ որ հ ղ ւր դ նե ր ը , ստ ա նա լու նրա հա յրական օրհնա նքը:

Այստեղ Ամենայն Հայոց Հայրապետը ոչ միայն օրհնում է իր նորընծա զավակներին, այլև, նվիրում եպիսկոպոսական պանակե' հորդորելով լինել հնազանդ և աստվածավախ հովիվներ, անաչստ. և արդար, որպեսզի Աստվածային կամոք և օրհնությամբ «օրհնեալն ի ձենջ' օրհնեալ եղիցի, և սրբեալն ի ձենջ' սրբեալ եղիցի...»:

Մ Ա Ր ԻԱ Մ ՎԱ ՐԴ Ա ՆՑԱ ՆԵՊՀ-ի Ժուռնաւիստիկայի

ամբիոնի դիսերտանտ

ՄԻ

ՊԱՀ

ԵՊ

ԻՍ

ԿՈ

ՊՈ

ՍԱ

ԿԱ

Ն

ՁԵ

ՌՆ

ԱԴ

ՐՈ

ՒԹՅ

ՈՒՆ

ԻՑ

1997 Ա&Ս՞ՒԱԾԻՆ а -է 233

ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՈՒԹՅԱՆ ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆԸԳԱՐԵԳԻՆ Ա ՎԵՀԱՓԱՌԻ ՔԱՐՈԶԸ' ԽՈՍՎԱԾ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐՈԻՄ,

ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱԿԱՆ ՁԵՌՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿ,(15 Հունիսի, 1997)

Հ Հ Լ ո լ ս ա լ ո ր ե ա ց , լ ո լ ս ա ս ո ր ե ա ց

ОС Ա շ խ ա ր հ Հ ա յ ս ա տ ա ն հ ա յ ց » ,

Զ ի հ ա ս ե ա լ է լ ո յ ս ք ո

ծ ւ փ ա ռ ք Տ ե ա ո ն ի վ ե ր ա յ ք ո ծ ա գ ե ս ց ե ն » :

Աստվածաշունչ Մատյանից (Եսայի Մարգարեից) քաղված և. Երուսաղեւք հավերժական քաղաքին հաւքար ասված այս թայլերը ես այսօր իմ արյանս, իմ ւքտածւքանս, իւք զգացմանս հետ խառնելով, կմատուցեմ մեր ժողովրդին Հայոց Եկեղեցվո և հայ ժողովրդի սրրազնագույն այս րեմից' ՄիածնսւԷջ այս տանարից, աղոթելով աո Աստված ի գոհության к ի փառատրության:

« Լուսաւորուի՚ր, լուսաւորոլի՚ր,Աշխարհ ՀայսւստաՕհայց,Որովհետև Քո ւոյսը հասաւ,Եւ Տիրոջ փառքը քո վրայ պիտի ծագի» :

Ի՜նչ խորունկ խոսքեր, սրտաթունդ րաոեր բոլոր նրանց համար, ովքեր հոգևոր լսողություն ունեն, ներքին ընկալչություն ունեն բառերի միջից և բառերից անդին' Ասւոուծո իմաստությունը, շնորհքը, Սուրբ Հոգու զորությունը և մեր ժողովրդի երջանկությունը կարենալ ըմբռնելու համար:

Այսօր, աոաջին անգամը լինելով Մեր Ընդհանրական Կաթողիկոսության այս շրջանին, Մենք եպիսկոպոսական ձեռնադրություն կատարեցինք այս բեմի վրա, ուր յոթը տարիներից ի վեր տեղի չէր ունեցել եպիսկոպոսական ձեռնադրության և օծման արարողություն: Փառք եմ տալիս Աստուծո, որ ինձ այս շնորհքը ըրավ, և ես կարողացա այսօր ինձ տրված իշխանությամբը եպիսկոպոսական բարձրագույն աստինանի պատասխանատվության կանչել և այդ պատասխանատվության համար խորհրդական նվիրագործմամր ձեոնադրել և օծել վեց ընծա յյա լ անդամները մեր Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնի Միաբանությունից:

Այսօր Աստուծո շնորհքը, Սուրբ Հոգու ներգործությունը հոգեսույզ աղոթքների միջից թող իջնի ամբողջ Հայաստան աշխարհի վրա և մեր հոգիների միջից, որոնց հպեց այդ Հոգու շնորհը, թող տարածվի Աստուծո շունչը այն երկրին մեջ, որ այդ շնչին լքիջով ապրեց ավելի քան տասնյոթը դարեր շարունակ:

Եպիսկոպոսական ձեռնադրությունը մեր Եկեղեցու արարողական, խորհրդական աստվածպաշտության ամենից բարձր պահերից մեկն է : Եպիսկոպոսությունը

234 Զ -к ԱսՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

լրումն է եկեղեցական իշխանության: Երեք գլխավոր, էական ասաինաններ կան Եկեղեցու նվիրապետական հեղինակության к համակարգի մեջ. սարկավագական աստիճան, քաճանայական աստիճան և եպիսկոպոսական աստիճան: Այս երեք իշխանություններից կբաղկանա ամբողջ հեղինակությունը Հայ Եկեղեցու, որուն

գլուխն է Կաթողիկոսը:Այսօր այն բարձրագույն իշխանությունը, որ տրվեցավ ձեգի, մեր «Մաշտոց*-ի

սրբազան աղոթքներով 1ւ հոգևոր տվչությամբ «քահանայապետություն» է : «Եպիսկոպոս» բառը, իբրև հունարեն բառ, կնշանակի վերադիտող-. Մեկ հատուկ աշխարհական շրջանի, մեր Հայաստան աշխարհի կամ մեր Հայ Եկեղեցու ծառայության դաշտի մեկ մասնավոր շրջանի վերին պատասխանատուն են ձեզնից

յուրաքանչյուրը:Ուզում եմ ձեզ հիշեցնել, որ այդ իշխանությունը աթոոի իշխանություն չէ,

անունի իշխանություն չէ, հանգամանքի իշխանություն չէ, ծա ռա յությա ՛ն իշխանություն է : Հիսուս ըսավ. «Թագաւորք ազգաց տիրեն Օոցա, և որ իշխեԸն Օոցա' բարերար ք կոչեն: Այլ դուք ոչ այնպէս, այլ որ մեծն է ի ձեզ' եղիցի իբրև զկրտսեր0, և առաջնորդն' իբրև զսպասաւորն» (ՂՈԻԿ. ԻՐ 25-26): ժողովուրդը ասում էր Հիսուսի մասին. «.Ի՞նչ հեղինակությամբ է նա խոսում, ո՛չ դպիր է, ո՛չ քահանայապետ է, ո՛չ սինեդրոնի անդամ է, եբրայական ժողովրդի պաշտոնական իշխանության մեջ աթոռ չո ւն ի , թափառաշրջիկ մի վարդապետ է, ի ՞նչ իշխանություն ունի»: Ինքն էր, Հիսուս, Իր իշխանությունը. Իր հոգիին մաքրությունը, Իր խոսքի նշմսւրտությունը, Իր կյանքի բյուրեղությունը, Իր Աստվածայինով թափանցված կյանքին տարածումը ժողովրդին կյանքին մեջ: Բունիշխանությունը անձից պիտի բխի к ոչ թե աթոոից կամ ուրիշ տեսակի արտաքին հանգամանքներից: Ա յս է վավերական իշխանությունը: Որքան ծառայեք, այնքան իշխանություն կվայելեք: Որքան խոնարհ լինեք, այնքան մեծ կդաոնաք, որքան ժողովրդանվեր լինեք, այնքան ավելի ժողովրդահարգ կհանդիսանաք: Այս է եպիսկոպոսության իսկական մեծությունը, -ինչպես որ աղոթքի մեջ ասվեց' «խոնարեութեան մէջ գտէք ձեր մեծութիւնը»:

Սիրելիներ, այս պահը մեր Մայր՛ Աթոոի վերջին 'շրջանի պատմության մեջ կարևորագույն օրերից մեկն է : Եպիսկոպոսական ձեռնադրությունը կամ օծումը սովորական արարողություն չէ՝ ամեն կիրակի կամ՛ ամեն տարի կատարվող: Եպիսկոպոսական իշխանությունը իր իսկությանը մեջ կվերաբերվի ժողովրդի նովվական ծառայությանը:

Մենք, մի տարի առաջ, ծանոթանալուց հետո մեր հայրենի աշխարհի և ժողովրդի եկեղեցական-հոգևոր կյանքին և կարիքներին, հետ խորհրդակցության Գերագույն Հոգևոր Ի>որհոլրդի ժողովին, հարմար դատեցինք, որ ստեղծվեն հինգ նոր թեմեր մեր Հայաստան աշխարհի մեջ՝ Արմավիրի, Գուգարաց, Արագա- ծոտնի, Գեդարքունյաց և Կոտայքի բեմերը: Եվ ստեղծվեցին այդ նոր թեմերը Մեր հատուկ Հայրապետական գրերով: Ա յդ թեմերի համար Մենք նշանակեցինք առաջնորդներ, որոնցից ոմանք ունեին վարդապետական աստի Տան: Մեկ տարի անցավ, նրանք իրենց աշխատունակ գործունեությամբ, ժողովրդի մեջ ունեցած

1997 1-ՋՍ'ՒԱԾՒՆ а - ս 235

ծառայության բարիքներովը ունեցան այն արժանիքը, որ իրենց ժողովուրդը, Թեմական խորհուրդների մ՛իջոցով նանաչեց նրանց ե. Մեզ դիմ՛ում՛ կատարեց, որ Մենք նրանց շնորհենք եպիսկոպոսական աստինան: Հետ քննության՝ մ՛ենքընդառաջ գնացինք և այսօր ահավասիկ մ՞եր նորակազմ՛ թեմերից' Արսւգսւծոտնի թեմի առաջնորդ Տ . Նավասարդ վարդապետը, Գուգւսրաց թեմի առաջնորդ Տ. Սեպուհ վարդապետը, Կոտսւյքի թեմի առաջնորդ Տ . Առաքել վարդապետը բարձրացրինք եպիսկոպոսական աստինանին' Սյունյաց 1ւ Վայոց մարզերի առաջնորդ Տ . Աբրահամ վարդապետի հետ միասին:

Իսկ անցնող Հունվար ամսուն, մեր Եկեղեցու ծառայությունները մեր ժողովրդին առավել ուժգնությամբ, առավել արդյունավորությամբ մատուցելու նախանձախնդրությունից մղված, Ուկրաինայի ե. Հարավային Ռուսաստանի (Կրասնոդսւրի, Սոչիի к ուրիշ շրջանների) առաջնորդական փոխանորդությունները հատուկ կոնդակով հռչակեցինք ինքնուրույն, առանձին թեմեր և ահա այսօր նրանց առաջնորդական փոխանորդներին' Տ . Նաթան к Տ . Եզնիկ Ծ . վարդապե ոներին բարձրացրինք եպիսկոպոսական աստինանի:

Այսօր ես զգում եմ, որ մի դեպք հ պատահում, որ մեր Հայաստանի անկախ Հանրապետության այս նոր շրջանին առաջին եպիսկոպոսական ձեռնադրությունն է , որ կատարվում է : Գիտցեք պատիվը այս ւյեպքին: «Լուսւսւորեա ՚ց, լուստ- լորեա ՚ց , աշխարհ Հայաստանեայյ, զի հասեալ Է լո յս քո »: Լույսը իջա'վ մեր երկրին, ազատության к անկախության լույսը: Բայց ժողովուրդը ամեն տեղ պետք ունի քրիստոնեական հավատքի ուսուցման, իր հայրերի հավատքի նանաչման, իր եկեղեցական կյանքի լրիվ գործադրման, հոգեկան մաքրության, բարոյական ամրության к առողջության համար:

Աստված հրեշտակներ չի ղրկեր երկնքից, որ մարդոց համար ծառայեն: Աստված մարդիկներեն մարդիկ կընտրե, որ հրեշտակների պես ծառայեն: Դուք այսօր այդ ընտրվածներից եք, վեց ընտրված անձեր մեր Մայր Աթոռի Միաբանությունից, որ կոչված եք որպես այս նոր Հայաստանին համար դառնալու հոգևոր շունչ, ժողովրդական նվիրում, ամբողջական ինքնամատուցում: Ուրիշ լույս չունինք: Ո'չ մեզ փողը կփրկի և ո'չ ալ ուրիշ տեսակի նյութականառավելություն: Մեր ներքին բարոյական կերպարն է , որ մարդը կկերտի: Եվ ազգերն ալ, առանց բարոյական տոկունության, չեն դիմանար: Այս է , որ մենք կոչված ենք, իբրև առաքելություն, մեր ժողովուրդին կատարելու, մատուցելու:

Այսօր ես կուզեի իմ գնահատանքը հայտնել մեր Հանրապետության ղեկավարությանը, որ նանաչելով այդ իրողությունը, որ այս հանրապետության շրջանի աոաջին ձեոանադրությունն է, որ կկատարվի, Վսեմաշուք Նախագահը իր ներկայացուցիչը ուղարկեց, որ մեր Հայաստանի Հանրապետության Նախագահությունը բերի իր մասնակցությունը այս հոգևոր ցնծության, այս հոգևոր վերարթնության, վերածաղկումի մեր Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի համար:

Ա.Օ.ՍԻԱԾԻՂ. 1997

իմ գնահատանքն եւք հայտնում- նաև մեր Հանրապետության բոլոր մարզերի պետերին' մարզպետներին, քաղաքապետներին. ովքեր եկան և իրենց շրջանների հոգևոր առաջնորդների այս եպիսկոպոսական օծմանը անձամբ իրենց մասնակցությունը բերին, որպեսզի ժողովուրդը իմանա, թե քաղաքական-պետական սպասավորը և եկեղեցական-հոգևոր սպասավորը միասնաբար պիտի տանին այս ժողովրդի առաջնորդության, ղեկավարման գործը, դեպի բարձրություն, զարգացում երթալու նանապարհին իբրև անքակտելի լծակիցներ և գործակիցներ:

Ես կուզենայի նաև իմ գնահատանքը հայտնել Ռուսաստանի Դսւշնային Պետության մեր սիրելի դեսպանին, որ եկավ անձամբ մեր հրավերին ընդաոաջելով և Հարավային Ռուսաստանի առաջնորդին ձեռնադրությանը բերավ իր խնդակցությունը: Նույն գնահատանքը և շնորհակալությունները հայտնում եմ Ուկրաինայի մեր սիրելի դեսպանին, որ ինքն ալ եկավ և հանուն Ուկրաինայի ժողովրդի և պետությանը, ասել ուզեց մեզ, որ մենք ձեզի հետ ենք, և մենք' երկու ժողովուրդները միշտ կապված ենք իրարու այս տարածաշրջանին մեջ և պիտի գործակցության, եղբայրական լծակցության միջից առաջ տանենք այս նոր կյանքի ընթացքը մեր բոլոր երկրների և ժողովուրդների պատմության հոգևոր և քաղաքական, կա՞մ տնտեսական, կա'մ ընկերային բոլոր այլ մարզերին մեջ:

Ես այսօր իմ խոր ուրախությունն եմ հայտնում մեր սիրեցյալ հոգևոր եղբայրներին, Մայր Աթոոի միաբանությանը, եպիսկոպոսաց դասին, վարդապետաց դասին, Հոգևոր ճեմարանին. Մայր Աթոոի բոլոր թեմերին անխտիր, որովհետև տեսնում եմ, որ օրից-օր, հարության շնչին պես, գարնան շնչին պես մի հով է անցնում մեր կյանքերի միջից, վերանորոգության շունչը, վերաշխուժացման ոգին, վերաբարեկարգության հովը և ասիկա Աստծուց կգա, մենք գիտնանք մենք զմեզ բանալ այդ նոր շրջանին:

Սիրելի երիտասարդներ, ձեր ավագ եղբայրները, որ այսօր այս բեմին վրա շարված են, մի գեղեցիկ տեսարան պարզելու համար չէ, որ կանգնել են այստեղ, թիվը ավելցնելու համար չէ, նվիրումի դաս դաոնալու համար Է: Նրանք իրենք իրենց ընծայում են մեր ժողովրդին: Եվ դուք՝ Հոգևոր ճեմարանի սաներ, հրամեցե՜ք, ժողովուրդը ձեզ Է սպասում, Աստված Է՝ձեզ ուղարկում: Եթե այս օրերին, ազատության և անկախության այս շրջանին, մեր Եկեղեցին չվերածաղկի, մենք ենք հանցավորը, ուրիշները մի' մեղադրեք: Ընդառաջ գնալ Աստուծո կոչին և ժողովոլրդի կարիքին, սրանից ավելի ի՞նչ մեծ պատիվ մարդ կարող Է երևակայել:

Այս ձեռնադրությունը թող լինի խմոր մեր բոլո]փ համար: Ամեն անգամ, սիրելի հավատացյալներ, երբ ես ձեռնադրություն եմ կատարում, ես, կարծեք թե, վերստին եմ ձեռնադրվում: Ամեն անգամ վերանորոգվում Է իմ մեջ Աստուծո ներգործության գաղափարը: Ամեն ձեռնադրություն ինձ համար մի հայելի Է: Այդ հայելու մեջ եմ տեսնում, արդյոք ես արժանի և հավատարիմ գտնվե՞լ եմ Աստծուն;

Ձեռնադրության այդ աղոթքների մեջ նայեցեք: Ո՞ւր են ձեր հոգիները և մաքրեցեք այդ հոգիները, զորացուցեք այդ հոգիները և գնացեք ժողովրդին Քրիստոսի նման: Աստված եթե եկավ ու խոնարհեցավ ու մարդ դարձավ, աղքատին գնաց, հիվանդին բժշկեց, մենք խոնարհ լինենք՝ ժողովրդին ծառայելով: Մի օր որ կորցնենք, անցկացնենք դասւսւրկ. Աստուծո դեմ մեղանչում Է դա, որովհետև ամեն

1997 Ա.Չ.ՍԻԱԾԻՆ Զ-Ա 237

լքի օրը Աստուծո համար և լքեր ժողովրդի համար րարիքի օր է , որ մեր միջոցսւվ Աստված կգործի, եթե մենք գիտնանք Աստուծո ձեռքերի մեջ գործիք դառնալ: Տիեգերքն ու մարդկությունը Աստուծո ձեռագործն են, և մենք Աստուծո ձեռքին մատներն ենք: Աստված մեզ է ընտրել և ուղարկել Իր գործին: Թող վերանորոգվի ձեր մեջ այն գիտակցությունը, որ եթե մինչև այսօր մեկ էիք անում, այսօր տասնապատիկ պիտի անեք: Պաշտոնի բարձրացումը պատվի թարձրացում չէ, պարտավորության բարձրացում է, պարտավորության զարգացում է:

Այս պահին ես իմ սիրո հայրապետական խոսքն եմ ուղղում ձեր թեմերի բոլոր թեմական իշխանությանց և հավատացյալ ժողովրդին: Երբ գնաք այնտեղ նոր եկեղեցիներ օծելու, քահանաներ ձեռնադրելու, քարոզներ տալու, բոլորին փոխանցեցեք մեր սիրո ողջույնը: Մենք ձեզի հետ ենք այնքան ատեն, որքան Աստված մեզի շունչ կուտա և կյանք կուտա այս Մայր Աթոռին մեջ:

Զորացնենք մեր սիրտն ու կամքը, ամրացնենք մեր գործունեության ներդաշնակությունը, գիտնանք հարգել հեղինակությունը և նրա միջով տեսնել մեր մեծությունը և մեր հաջողությունը: Այս է եպիսկոպոսության հարազատ և օգտակարագույն ուղին: Այդ նանապարհով քայլեք, որպեսզի ձեր ժողովուրդը տանիք ի « վայրի դալար ւոջ և առ ջուրս հաՕգստեաՕ»ք- ինչպես ասում է սաղմոսերգու Դավիթ մարգարե արքան:

Իսկ դուք, սիրելի ժողովուրդ, հոգևորապես այս օրը դարձուցեք ձեր կյանքի մեջ մի տեսակ խմոր: խմորեցեք ձեր մյուս օրերը այսօրվան խմորովը, Աստուծո ներշնչումովը: Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի օրհնությունը, այս երիտասարդ եպիսկոպոսների և գալիք վարդապետների շունչը թող տարածվի մեր ժողովրդին մեջ, գործակցեցեք այս եպիսկոպոսների հետ: Միասին աշխատենք, ի սեր մեր ազգի նոր վերականգնումին, նոր վերածննդին: Պատմաբանները ապագային ինչ կկոչեն այս շրջանը, չգիտեմ, բայց ես զգում եմ, եթե սխալվում ե մ , թող Աստված ների, վերա ծննդյա ն շրջա ն ենք ապրում, վերածնվե՛նք, վերափոխվե՛նք, բյուրեղանա՛նք, ընդունենք, որ փոխվելու մեջ պատիվ կա, ոչ ամոթ: Փոխվիլը դեպի լավը պատիվ է, որուն կըսեն բարեփոխություն: Ա յդ նանապարհով եկեք գնանք և շնորհավորենք մեր սիրեցյալ նորաօծ եպիսկոպոսներին և իրենց ժողովուրդին ուղղենք մեր սիրո և հայրապետական խնամատարության ամենախոր և սրտագին, անկեղծագույն մաղթանքը և միասին ասենք.

«Լուսաւորեա ՚ւյ, լուսաւորեա ՚ց Աշխարհ ՀայաստաՕեայց,Զի հասեալ է էոյս քոԵւ փառք Տեառն ի վերայ քո ծագեսցեՕ»:

15 Հունիս 1997

Գ Ա ՐԵ Գ Ի Ն Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Ա Մ Ե Ն Ա ՅՆ ՀԱ Յ Ո Ց

238 Զ-Ա ազս՜իածին 1997

Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն 5 Ա 5 Ց Ա Ռ Ա Ք Ե Լ Ա Կ Ա Ն Ս. Ե Կ Ե Ղ Ե Ց Ո Ւ Ն Ո Ր Ը Ն Ծ Ա Ե Պ Ի Ս Կ Ո Պ Ո Ս Ն Ե Ր Ը

Կենսագրական համառոտ տեղեկություններ

Տ . Ե Զ Ն Ի Կ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ Պ Ե ՏՐՈ Ս ՅԱ ՆԱ ռա ջնորդ Հա րա վա յին Ռուսաստանի հայոց թեմի

ԾԸվեւ է 1955 թ . հունվարի 19-ին, Թբիլիսիում: Նախնական կրթությունը ստացել է Երևանի թիվ 82 դպրոցում:

1967 թ . ընղունվե[ է Հոգևոր ճեմարան:

1973 թ . ավարտել է ճեմարանը' պաշտպա- նե[ով ավարտաճառ Մ ո վ ֊ սես Երզնկացու « Պատարա գի մեկնությունը»թեմայով:

1972 թ . դեկտեմբերին ձեոնադրվեւ է սարկավագ:

1973 թ ., ձեոամբ Սիոն սւրքեպս. Մանուկյանի, ձեոնադրվեւ է կուսակրոն քահանա:

1976 թ . պաշտպանել է վարդապետական թ ե զ ' « Մովսես Երզնկացու դավանաբանական թղթերը» թեմայով:

1976 թ ., ձեոամբ Հուսիկ արքեպս. Սանթուրյանի, ստացել է մասնավոր վարդապետության չորս Աստիճանները:

1984-90 թթ. եղել է Ե ՀԽ Աստվածաբանական կրթության հանձնաժողովի անդամ:

1 985-90 թթ. ղեկավարեւ է Աստվածաշնչի արևէղահայերեն թարգմանության աշխատանքները:

1990-91 թթ. եղել Է Հաղբատի վանահայր:1991 թ . հայի սի 2 5-ի ց ' Լուսիսային Կովկասի առաջնորդական փոխանորդ:1993 թ . մարտի 25-ի ն պաշտպանէղ Է ծայրագույն վարդապետական թ ե զ '

« Հա յոց Եկեղեցու ■Քրիստոսաբանությանը» ' թեմայով, և ստացեչ ծայրագույն վարդապետության աստիճան:

199 7 թ . հուլիսի 13-ից Գարեգին Ա Կաթողիկոսի տնօրինությամբ' Հարավային Ռուսաստանի Հա յոց թեմի առաջնորդն Է:

ՕօՈՒՄ ՆՈՐԱՊՍԱԿ Տ. ԵԶՆԻԿ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ

ՕօՈՒՄ ՆՈՐԱՊՍԱԿ Տ. ՍԵՊՈՒՀ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ

1997 1-ԶՍ'ԻԱԾհՆ Զ-1- 239

Տ . ՍԵՊՈՒՀ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ Չ Ո Ի Լ Ջ Յ Ս ՆԱ ոա ջնորդ Գ ա գստ ա ց թեմի

Ծնվել է 1959 թ . մարտի 2 4 - ի 0, Թուրքիա յի Մայաթիա քա ղա քո ւմ : Նախնականկրթությունը ստացեյ Կ.Պպսի Ներսիսյան վարժարանում:

1969 թ- հայրենադա րձվի է Հայաստան և բնակություն հաստատել Գյումրի քաղաքում:

1978 թ . ընդունվի է Ս. էջմիա ծնի Հոգևոր ճեմարան:

1979-81 թթ- ծաոայե[ է խորհրդային բանակում, որից հետո շարանակեյ ուսումը ճեմարանում:

1985 թ . ձեոնադրվել է սարկավագ:

1 9 8 6 թ . մարտին պաշտպանեւ է ավար- տաճաո' «Ղ ուկա ս Խա ր- բերդցու թարգմանչական գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն ը » թեմա յով:

1987 թ . հունիսի 7-ին, ձեոամբ Տ . Ներսես արքեպս. Պոզապալյանի, ձեոնադրվեւ է կուսակրոն քահանա:

Նույն թվականին ան- ցե[ է ծառայության Վեհարանում' որպես քարտուղար:

1 9 8 7 թ . սեպտեմբերին Վեհափառ Հայրապետի կարգադրությամբ նշանակվել է Հոգևոր ճեմարանի փոխտեսուչ:

1989 թ . նոյեմբերին պաշտպանեւ է վարդապետական թ ե զ ' « Պահքը Հայաստանյայց Աոաքեէական Եկեղեցում» թեմայով, և ստացեյ մասնավոր վարդապետության չորս աստիճանները:

1990 թ . Վա զգեն Ա Կաթողիկոսի կողմից նշանակվել է Շվեյցարիայի ժ ն և քա ղա քի հայ համայնքի հոգևոր հովիվ:

1991 թ . նշա նա կվի է Շիր ակի թեմի փոխաոաջնորդ:1 9 9 5 թ . հունիս ամսից զբա ղ եցր ի է Մայր Աթոոի տնտեսության գույքագրման

հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնը: Նույն թվականի հոկտեմբեր ամսից նշանակվել է կառավարության կողմից Մայր Աթոռին վերադարձվող շենքերի, շինությունների ու հողատարածությունների ընդունման հանձնաժողովի նախագահ:

1996 թ . ընդգրկվի է Հայաստանի ' Հանրապետության կառավարության մարդասիրական օգնության կենտրոնական հանձնաժողովում' որպես Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի ներկայացուցիչ:

1996 թ . հունիսի 3-ից, Գարեգին Ա Կաթողիկոսի տնօրինությամբ, նշանակվել է Գուգարաց թեմի առաջնորդ:

2 4 0 Զ -Ц ԱՋՍ՜ՒԱԾՒՆ 1997

Տ . ՆԱՎԱՍԱ ՐԴ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԿՃՈՅԱՆԱուսշնորդ Այւագածոտնի թեմի

Ծնվել Է 1957 թ . սեպտեմբերի 18-ին, Երևանա մ: 1976 թ . ավարտել Է տեղի թիվ 32 միջնակարգ դպրոցը:

1981 թ . ընդանվէղ Է Ա. Էջմիածնի Հոգևոր ճեմարան:

1984 թ . դեկտեմբերի 2 5 -ի ն ձեոնադրվեԼ Է սարկավագ:

1986 թ . պաշտպանեւ էավարտաճառ' « Բանքընդդիմադրականը ի քա կտումն հերձաածոց Յակոբիկ Ասորւոց» թ եմայով:

1 985-86 թթ. աշխատեչ Է « Էջմիածին» ամսագրի խմբագրությունում որպես քարտուղար:

1 98 7 -8 9 թթ. աշխատ ե[ Է որպես Մայր տաճարի եկեղեցա կա ն արվեստի բաժնի վարիչ:

1987 թ . հունիսի 7-ին Մայր տաճարում, ձեոամբ

Աթոռի դ ի վ ա ն ա ֊ պետ գերաշնորհ Տ . Ներսես արքեպս. Պոզապաչ- յա նի, ձեռնադրվել Է կուսակրոն քահանա:

198 7 -8 9 թ թ . ե ղ կ Է Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսի գավազանակիրը:1989 թ . սեպտեմբերի 7-ից նշանակվե[ Է Օշականի Ա. Մեսրոպ Մաշտոց

եկեղեցու վանահայր:1 9 8 9 թ . պաշտպանեչ Է վարդապետական թ ե զ ' « Գ ր. Տա թևա ցու

քրիստոսաբանական հայացքները» թեմայով, և նոյեմբերի 6 -ի ն Օշականի Ա. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցում, ձեոամբ Անանիա եպս. Արաբաջյանի, ստացել վարդապետական աոաջին չորս աստիճանները:

1990 թ . հիմնադիր նախագահն Է « Օշականի Ս. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցասիրաց բարեգործական միության»:

1991 թ . Օշականի, 1995' Ֆրանսիայի Ա[ֆորվի[ քաղաքի Պատվո քա ղա քա ցի:1996 թ . հունիսի 3 -ի ց ' Գարեգին Ա Կաթողիկոսի տնօրինությամբ նշանակվել

Է Արագածոտնի թեմի առաջվոբդ:1997թ - Ֆրանսիական (20) քաղաքների Հայաստանի հետ « Բարեկամության»

միության (2) համա նախագահներից մեկն Է:

ՕօՈՒՄ ՆՈՐԱՊՍԱԿ Տ. ՆԱՎԱՍԱՐԴ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ

ՕօՈ

ՒՄ

ՆՈ

ՐԱՊ

ՍԱ

Կ

Տ. Ա

ԲՐԱ

ՀԱՄ

Ե

ՊԻ

ՍԿ

ՈՊ

ՈՍ

Ի

19 97 ԱՃՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-Ա 241

5 . Ա Բ Ր Ս ՀԱ Մ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ Մ Կ Ր ՏՉ Յ Ա Ն Աոա ջնոյւդ Սյունյաց թեմի

Ծնվեւ է 1961 թ . հունվարի 7- ին, Եղեգնաճորում: Նախնական կրթությունը ստացե[ է Եղեգ ն ա ֊ ձորի շրջանի Ռինղ գյուղի միջնակարգ դպրոցում:

1982 թ. ընդունվել է Հոգևոր ճեմարան:

1 9 8 6 թ . ավարտել է ճեմարանը' պաշտպանե[ով « Սյունյա ց Աթոռը Օրբեյյանների իշխանության ժամանակ» ավարտաճառը:

1987 թ ., ձեոամբ Տ . Ներսես արքեպիսկոպոս ՊոզապաԱանի, ձեոնադրվեյ է կուսակրոն քահանա:

1 9 8 9 թ . նոյեմբերի 6 -ի ն ստացեյ է մասնավոր վարդապետական աստիճան:

1992 թ . պաշտպանեյ է վարդապետական թ ե զ ' « Հա յր մերի» մեկնությունները հայ մեկնողական գրականության մեջ» թեմայով:

1989-1992 թթ. սովորեյ է Երևանի պետական համալսարանի Բանասիրական ֆակողտետում:

Դասավանդեյ է Հոգևոր ճեմարանում, աշխատել Քրիստոնեական քարոզչութ յա ն կենտրոնում' որպես տնօրեն, « էջմիածին» ամսագրի խմբագրությունում:

1993 թ . նոյեմբերի 1-ի ց նշանակվել է Սյունյաց թեմի առաջնորդ:Հեղինակ է մի շարք հոդվածների և գրքերի, որոնցից են' « Նախաշավիղ

քրիստոնեական կրթության» , Երևան, 1991, « Հա յր Մ եր»-ի մեկնությունները ըստ Գրիգոր Տա թևա ցու» , Երևան, 1992, « էջե ր Սյունյաց Աթոոի պատմությունից» , Ս. էջմիա ծին, 1996:

242. Զ-1հ ԱՃՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Տ. ՆԱԹԱՆ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ Ա ոա ջնորդ Ուկրաինայի հայոց թեմի

Ծնվկ է 1955թ. մայիսի 9-ին, Երևանում: Նախնական կրթությունը ստացել է թիվ 114 դպրոց՛ում: Ավարտեյ է Երևանի Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի դաշնամուրի բաժինը:

1984 թ. ընդունվեյ է Հոգևոր ճեմարան:

1987 թ. ավարտեյ է ճեմարանը' պաշտպանե֊ յով ավարտաճառ' « Մի- նուկքոս Ֆելիքսի « Օկ- տավիոս» երկը» թեմայով:

1986 թ. ձեոնադրվել է սարկավագ:

1988 թ., ձեոամբ Հուսիկ արքեպս. Սանթուրյանի, ձեոնադրվեւ է կուսակրոն քահանա:

1989 թ. պաշտպանեյ է վարդապետական թեզ' Հերմասի « Հովիվը» թե

մայով, և ձեոամբ Անանիա եպս. Արաբաջյանի. ստացեէ մասնավոր վարդապետության չորս աստիճանները:

1994 թ. պաշտպանեյ է վարդապետական թեզ' « Պետրոս Քյությարը և նրա « Հաւաքումն Աստուածաբանութեան» երկը» թեմայով, և ձեոամբ Ներսես արքեպս. Պոզապալյանի ստացկ ծայրագրւյն վարդապետության աստիճան:

1987-88 թթ. աշխատել է որպես Վեհարանի 'քարտուղար, 1988-ից եղկ է Վեհափառի գավազանակիրը, 1989թ.' ճեմարանի փոխտեսուչը:

1991 թվականից' Ուկրաինայի Հայոց թեմի առաջնորդական տեղապահ:1997 թ. հունվարից Գարեգին Ա Կաթողիկոսի տնօրինությամբ' Ուկրաինայի

Հայոց թեմի առաջնորդն է:

ՕօՈ

ՒՄ

ՆՈ

ՐԱ

ՊՍ

ԱԿ

Տ.

ՆԱ

ԹԱ

Ն Ե

ՊԻ

ՍԿ

ՈՊ

ՈՍ

Ի

ՕօՈ

ՒՄ

ՆՈ

ՐԱՊ

ՍԱ

Կ

Տ. Ա

ՌԱ

ՔԵԼ

ԵՊ

ԻՍ

ԿՈ

ՊՈ

ՍԻ

1997 ԱՋՍ Ի ԱԾԻՆ Զ -է 243

Տ . ԱՌԱՔԵԼ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ Ք Ս Ր Ա Մ ՅԱ ՆԱ ոա շնորդ Կոտայքի թեմի

Ծնվէղ Է1963 թ. հուլիսի 20-ին, Մարտունու շրջանի Երանոս գյուղում: Նախնականկրթությունը ստացել Է տեղի միջնակարգ դպրոցում:

1979-85 թթ. հեռակա կարգով սովորել ու ա- վարտել Է Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտի բանասիրական բաժինը:

1980 թ. ընդունվել Է Ա.Էջմիածնի Հոգևոր ճեմարան: 1982-84 թթ. ծաոա- յեւ Է խորհրդային բանակում, որից հետո ուսումը շարունակեւ ճեմարանում: 1988 թ. մայիսի 12- ին, ձեոամբ Տ. Հուսիկ արքեպս. Աանթուրյանի, ձեռնադրվել Է սարկավագ և նշանակվեւ « Щ եք և Մարի Մանուկյան Գանձատան» տնօրեն:

1989 թ. մարտի 15-ին պաշտպանեյ Է ավարտաճառ' Եփրեմ Ասեցի Աջապահյան կաթողիկոսի « Մեկնութիւն Ցովնանու մարգարէի» թեմայով:

1989 թ. հունիսի 11-ին, ձեոամբ Տ. Ներսես արքեպս. Պոզապաըանի, ձեոնադրվեւ է կուսակրոն քահանա:

1989 թ. օգոստոսի 25-ից նշանակվել է Աիսիանի Ա. Հովհաննես եկեղեցու հոգևոր հովիվ:

1992թ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Տ.Տ. Վազգեն Ա-ի կողմից նշանակվեւ է Սյունյաց թեմի փոխաոաջնորդ' Գորիս քաղաքում:

1993 թ. ապրիյի 3-ից նշանակվեւ է Արարատյան Հայրապետական թեմում' որպես աոաջնորդսչկան փոխանորդի օգնական և Սևանի ավազանի հոգևոր տեսուչ:

1994 թ. հունիսի 3-ին պաշտպանեւ է վարդապետական թեզ' Աոաքեյ Այունեցու «Ամենայն չար տանջեչի է» թեմայով:

1994 թ. մեկ նեյ է Գերմանիայի Մյունխեն քաղաք և վեց ամիս կատարէղագործվել տեղի Աստվածաբանական համայսարանում:

1996 թ. հունիսի 1-ից Ն. Ա. 0. Տ. Տ. Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի կողմից նշանակվեւ Է Կոտայքի թեմի առաջնորդ:

244 Զ-Ա Ա.սՍ՜ՒԱԾԻՆ 1997

Հ Ո Գ Ե Վ Ո Ր ճ ե մ ա ր ա ն ի ա մ ա վ ե ր ջ իՀ Ա Ն Դ Ի Ս Ո Ի Թ 6 Ո Ի Ն

Հունիսի 10-ին Հենարանի Հանդիսությանց դահփճամ տեղի ունեցավ Հոգևոր ճեմարանի ամավերջի հանդիսությունը' բարձր նախագահությամբ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Տ ■ Տ. Գարեգին Ա-ի:

Հանդիսությանը ներկա էին Մայր Աթոոի միաբանները, Հոգևոր ճեմարանի դասախոսները, ողջ ուսանողությունը, ինչպես և բազմաթիվ հյուրեր:

« Հայր մեր»-ից հետո, ավանդույթի համաձայն, հնչեցին Հայաստանի հիմնը և Հոգևոր ճեմարանի քայլերգը, որից հետո ճեմարանի սաները, ղեկավարությամբ Տ ■ Տաթև արքեպս. Սարգիպանի, Տ. Անուշավան աբեղա ժամկոչյանի և Ռ. Ծարբաթյանի, ներկայացրեցին հանդիսության գեղարվեստական հայտագիրը: Ավարտական յսարանի սաներ Ադամ սրկ. Տոնիկյանը և Հարություն սրկ. Աարիբեկյանը ընթերցեցին հատվածներ Ավետարանից և Նարեկացու « Մատյան Ողբերգության» պոեմից: Ն. Ծ նոր հարու « Յիշեսցաք» և Կոմիտասի « Աոաւօտ Լուսաբեր» երգերը կատարեց երգչախումբը, որից հետո Բ լսարանի սաներ Հովհաննես Ամիրյանը, Գևորգ Աողոմոնյանը ընթերցեցին Վ. Թեքեյանի «Աղօթք վաղուան սեմին առջև» բանաստեղծությանը, իսկ նայն լսարանի սան Գևորգ Հարությունյանը կարդաց իր իսկ հեղինակած « Մեր ուխտը» բանաստեղծությանը:

Այնուհետև Հոգևոր ճեմարանի տեսուչ Տ. Հայկազուն ծ. վրդ. Նաջարյանը հաշվետվություն ներկայացրեց ճեմարանի մեկամյա գործունեության վերաբերյալ. « Ողորմությամբ և կամոքն Աստուծո Հոգևոր ճեմարանը 1996-97 թթ. տարեշրջանը հասցնում է իր ավարտին խաղաղ պայմաններում և հոգևոր վերազարթոնքի և վերակերտման այս պատմական շրջանում:

Այս տարի Հոգևոր ճեմարանի ներկա շենքում վերջին անգամ ուսանողները հետևեցին իրենց դասընթացներին: Երջանկահիշատակ Գևորգ Ջ Ձորեքչյանի ջանքերով ճեմարանը 1946 թ-ին վերաբացվեց նախկին մատենադարանի շենքում: Այնուհետև երջանկահիշատակ Վազգեն Ա Կաթողիկոսի օրերին ճեմարանի շենքը ընդարձակվեց բավարար ե/т այն ժամանակվա պահանջներին: Լույս և խունկ նրանց հիշատակին' բոլոր տեսուչներին, դասախոսներին, որոնք աշխատեցին դժվարին պայմաններում վաո պահելու Լուսավորչի կանթեղը:

1996-97թթ. տարեշրջանի տեսչական կազմը ներկայացնում են'Տեսուչ' Հոգեշ. Տ. Հայկազուն Ծ. Վրդ. Նաջարյանը Ավագ վերակացու' Հոգեշ. Տ. Բաբկեն Աբղ. Սալբիյանը Վերակացու' Հոգեշ. Տ. Տրդատ Աբղ. Մարտիր՜ոսյանը Վերակացու' Բրշհ. Խորեն Սրկ. Ստեփանյանը Քարտուղար' պրն. Անդրանիկ Հակոբյանը:Տեսչական կազմն իր կարելին արեց, որպեսզի ճեմարանի կյանքը լինի

կանոնավոր, սահուն և արդյունալից: Իմ շնորհակաւություններն իրենց կատարած աշխատանքի համար:

Վեհափառ Հայրապետն ինչպես նախկինում, այս տարի ևս գլխավորեց դասախոսական կազմը: Մեր խորին շնորհակալությունը Նորին Սրբությանը, որն Իր այնքան սուղ ժամանակից բաժին է հատկացնում մեզ:

Վեհափառը ուսուցանում է ոչ միայն այն ժամանակ, երբ դասավանդում է բարձրագույն լսարաններին, այյև' երբ մեկնողական դասեր է տափս Մայր

1997 էԳՍ՜հԱԾԻՆ Զ-Ա 245

Տաճարում գրեթե ամեն շաբաթ անխափան, երբ խոսում է հանդիսությունների ընթացքում կամ քարոզում. Վեհափառ Տիրոջ անխոնջ աշխատանքն ու եռանդը Լավագույն օրինակը կարող է հանդիսանայ մեր սաներին:

ճեմարանի դասախոսական կազմը նույնն է. հիմնականում ունենք 18 հոգևորական և 18 աշխարհական դասախոսներ: Այս տարի մեր շարքերը համսւ/րե[ են' Գերշ. Տ. Տաթև արքեպս. Սարգիսյանը' Աստվածաբանություն և Քրիստոնեական բարոյագիտություն, Միքայեչ Ուեստը' Գործք Աոաքեչոց, և Սերժ Մայիչյանը' Աղանդների պատմության: Մեր հատուկ շնորհակայությունը Տաթև Սրբազանին, որ, բացի իր դասախոսական հանձնառությունից, կամավոր կերպով հետևում է ուսանողների հոգևոր դաստիարակությանը' փնեն դրանք հանդեսներ, տոնախմբություններ թե պտույտներ: Սրբազան Հայրը իր փորձառությամբ, համեստությամբ և անմիջականությամբ հաճելի և օգտակար ներկայության է ոչ միայն ճեմարանից ներս, այլև Մայր Աթոռում: Միքայեյ Ուեստը Դանիո Լութերական եկեղեցականներից է, անդամ Դանիա-հայկական կազմակերպության և Հայ Եկեղեցու ա ժողովրդի ջերմ բարեկամը: Նա կարճ ժամանակում բավականաչափ հմտացավ հայերենին և մեր խնդրանքով հանձն առավ դասավաԸդեյ ճեմարանում: Նա այստեղ մի տեսակ դեսպան է Դանիական բարեսեր ժողովրդի և Լութերական Եկեղեցու Լավագույն տարրի, և մենք վստահ ենք նաև, որ երբ նա մեկնի Դանիա, կլինի մեր ժողովրդի և Եկեղեցու դեսպանը Դանիայում:

1996-97 թթ. տարեշրջանին ուսանողության թիվը հասել է 100-ի, մի քանի ուսանողներ մեկնել են կամ հեռացվել տարբեր պատճառներով, այսօր ճեմարանը փակվում է 96 ուսանողներով:

Ջ Լսարանի 15 սարկավագներ ավարտեցին ճեմարանի դասընթացը և աշխատեԼու են իրենց ավարտաճաոերի վրա: Ստորև ներկայացնում ենք շրջանավարտներին'

1. Տիգրան սրկ. Դափոյան,2. Արարատ սրկ. Դափոյան,3. Վահան սրկ. Ջաքարյան,4. Արտակ սրկ. Լոոեցյան,5. Արմեն սրկ. Խաչատրյան,6. Հարություն սրկ. Հարությունյան,7. Արթուր սրկ. Ղևոնդյան,8- Արմեն սրկ. Մարկոսյան,9. Վարդան սրկ. Հարությունյան,10. Արարատ սրկ. Ձոփուրյան,11. Հրանտ սրկ. Պետրոսյան,12. Հարություն սրկ. Սարիբեկյան,13. Սամվել սրկ. Սիմոնյան,14. Ադամ սրկ. Տոնիկյան,15- Հարության սրկ. Կարապետյան:Մնացյայ Լսարանները ներկայացնում են հետևյայ կազմը'

Ա Լսարան' 17 ուսանող Բ Լսարան' 27 ուսանող Գ Iսարան' 17 ուսանող Դ Լսարան' 12 ուսանող Ե Լսարան' 8 ուսանող.

246 Զ-Ա [-ԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Բացի ընթացիկ դասերից, սաները հանդիպումներ ունեցան մեր Եկեղեցվո բարձրաստիճան եկեղեցականների' Կանադայի թեմի առաջնորդ Հովնան արքեպս. Տերտերյանի, ԱՄՆ-ի Արևեչյան թեմի առաջնորդ Խաժակ Արքեպս. Պարսամյանի և Պարետ. Ծ. Վրդ. Երեցյանի, Եգիպտոսի թեմի առաջնորդ Ջավեն արքեպս. Զինչինյանի հետ: Հիշատակելի պահեր պարգևեցին նախկին ճեմարանական, բանաստեղծ Վաչագան Հովհաննիսյանի և Գեղարդի վանահայր Տ- Եղիշե ավ. քհն. Սարգսյանի հանդիպումները: Նրանք հուշեր պատմեցին ճեմարանի անցյալից, ինչպես նաև այն ժամանակվա վանքի իրավիճակի և եկեղեցականների մասին: Հետաքրքիր էր նաև մեր սաների հանդիպումը ԱՄՆ Արևեյյան թեմից ժամանած երիտասարդ պրոֆեսիոնալ մասնագետների հետ:

Օտար հանդիպումներից հիշարժան է Ֆինլանդիայի Յոնսոփ Աստվածաբանական համալսարանի չորս ուսանողների այցը ճեմարան, ինչպես և Գերմանիայի Մարբոքի համալսարանի Փիլիսոփայության դոկտոր Քրիստիան Ծինթպերի դասախոսությունների շարքը' ա) « Արևմտյան մշակույթը և դրա օգտակարությունը», բ) « Արևմտյան մշակույթը և դրա վնասները» , գ) « Քրիստոնեական արժեքներով ինչպես թևակոխել Երրորդ հազարամյակ» :

Աննախադեպ էր Հոոմի Արևելյան ինստիտուտի դասախոսների եյույթը ճեմարանում, ա) պրոֆ. Ռոբերտ Թաֆտ-<ւԻ“նչ է քրիստոնեական ծիսագիտու- թյունը», բ) Պրոֆ. էդուարդո Ֆարրուջիա-* Վանականության էկումենիկ նշանակությունը» , գ) Ռիչարդ Քեմուս-* Ինչո՜ւ է Արևմուտքում հետաքրքրությունը մեծանում արևեչյան քրիստոնեության նկատմամբ» : Սաները հանդիպում ունեցան նաև Հայր Լևոն Զեքիյանի հետ, որն ուղեկցում էր նրանց:

Հանդիսություններից, որտեղ մեր ուսանողները ներկայացրին իրենց տաղանդն ու աշխատանքը, կարելի է նշել Ս. Թադեոս և Բարդուղիմեոս առաքյալներին նվիրված երեկույթը, Ս. Ստեփաննոսի, Վարդանանց, Մեծ Եղեհնի ոգեկոչումները: Կարկի է ընդգծել հատկապես ցերեկույթը' նվիրված հայ- ռուսական մշակութային կապերին, ինչպես նաև հայ մեծ բանաստեղծ Ե. Չարենցի 100-ամյակին նվիրված հանդիսությունը:

Տարվա ընթացքում դաստիարակչական այցելություններ Են եղկ դեպի Սարդարապատ, Օշական և Աշտարակի Եկեղեցիներ, Անի և Հառիճի վանք, Ծիծեռնակաբերդ: Հոգևոր ճեմարանը գրեթե միշտ մասնակցեչ է Մայր Աթոռում Եղած բոլոր կարևոր անցուդարձերին: Դրանցից կարկի է հիշկ Երևանում Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու հիմնադրությունը, ինչպես նաև Ռումինիայի և Վրաստանի Պատրիարքների այցը Մայր Աթոո Ս. էջմիածին:

Մեր շնորհակաչությունը Մայր Տաճարի Լուսարարապետ Գերաշնորհ Տ. Հուսիկ արքեպս. Սանթուրյանին, որի հսկողության ներքո մեր սաները մասնակցեցին Մայր Տաճարում տեղի ունեցող տարարողություններին: Առանց խորանալու մանրամասնությանց մեջ, մեր խորին շնորհակալությունը վանքի բոլոր միաբաններին, որոնք ուղղակի և անուղղակի կերպով օժանդակկ են մեր աշխատանքներին, ինչպես նաև ճեմարանի և Մայր Աթոոի բոլոր աշխատակիցներին' առանց որոնց օժանդակության անկարկի պիտի չիներ ճեմարանի աշխատանքը հասցնկ իր ավարտին:

Այն հիմնական հարցերը, որոնք մենք բարձրացրկ էինք անց յայում, այսօր կ դրանք անհրաժեշտ են' հասցնկու ճեմարանը համալսարանական բարձրության.

1. Գրադարանի հարստացումը կրոնական գրականությամբ.2. Դասախոսական կազմի համալրումը մասնագետ եկեղեցականներով.3. Ապահովկ ճեմարանը մնայուն հիմնադրամով:Մեր հույսն է, որ ժամանակի ընթացքում կիրականացվեն այս կետերը, և մենք,

1997 ԱՍ՜ԻԱԾԻՆ Զ-Ս 247

Վեհափառ Հայրապետի գծավորությամբ' շրջապատված մեր դասախոսներով, կկարողանանք տալ արժանին մեր ժողովրդին, ինչը վախ, է ոչ միայն մեր անց յային, այյև մեր ներկային ու ապագային:

Օրհնեցե՛ք, Վեհափառ Տեր, մեր աշխատանքը, և տա Աստված, որ մենք կարողանանք արդարացնի մեզ վրա դրված հայսերը»:

Տեսուչ Հայր սուրբի խոսքից հետո ճեմարանականները բեմսւկանացրեցին Հակոբ Օշականի « Աստածոյ շունչով» ստեղծագործությունը, որը նվիրված է Աստվածաշնչի թարգմանության 1500-ամյակին: Թորգոմ Պատրիարք Գուշակ- յանի «Ջարթուցեալքս» բանաստեղծությանը ընթերցեց Մանուկ Ղալաչյանը (Ե [սարան): Հանուն ուսանողության երախտիքի խոսք կարդաց Վահան սրկ. Ջաքարյանը. « Վեհափառ Տեր, Գերաշնորհ սրբազան հայրեր, Հոգեշնորհ հայր սուր բեր, Արժանապատիվ քահանա հայրեր, Բարեշնորհ սարկավագ եղբայրներ, Դպիրներ, սիրիի սաներ, հար դեփ դասախոսներ և ներկաներ:

Յոթ տարի աոաջ մեզ համար դեռևս շատ անսովոր էր այս սրահը: Այսօրվա մեր ձեոնադրյալ հոգևորականներից շատերն այն ժամանակ սարկավագություն էին անում այս դահփճում: Եթե ասեմ, որ մենք չգիտեինք մեր նպատակը, սխայված չեմ չինի: Մենք նմանվում էինք մոյորված գաոների, որոնք չգիտեին Իրենց անեչիքը: Սակայն Աստծո նախախնամ աջը մեզ օգնեց, որպեսզի այստեղից սկսեինք մեր կյանքը իմաստավորող ուղին: Քրիստոսի ցույց տված ճշմարտության ճանապարհը մենք այստեղից սկսեցինք:

Դո՛ւք, սիրեյի հոգևորականներ, մեր շվարած հայացքներին ուղղության ցույց տվեցիք: Դո՛ւք, սիրեյի դասախոսներ, մեզ գիտության անդաստանի բանալիները տվեցիք, որպեսզի հետագայի մեր քայլերի մեջ ավելի հաստատ ու ամուր լինենք:

Մեզ համար ճեմարանական տարիները նման էին մի հնոցի, մի թոնիրի, որտեղ հաց են թխում: Մեր եղբայրներից շատերը տարբեր պատճառներով 1Քեցին մեզ, շատերն կ եկան [րացնիու մեր շարքերը, ինչպես Սևանի « Վազգենյան» դպրանոցի և Ծիրակի թեմի ընծայարանի սաները: Այսօր Հոգևոր ճեմարանը մեզ, մեր ունեցած տկարություններով հանդերձ, Հայ Եկեղեցուն ներկայացնում է որպես զտված աչյար, որը պատրաստ է Տիրոջ Սուրբ Սեղանի առջև ւինելու կա՛մ Մաս, կա՛մ Նշխար:

Վեհափառ Տեր, սիրեփ հոգևոր հայրեր, Քրիստոսին հառած հայացքներով աղաչում Ենք Ձեզ. աղոթեցեք մեզ համար' արժանի ւինեյու եկեղեցական սպասավորաթյան անտրտունջ մշակները դաոնալու:

Հայցիով Ձեր բոլորի ներողամտությունը, պետք է ասեմ, որ այսօր մենք շնորհակալություն չենք հայտնում Ձեզ: Ո՛չ Ձեզ, սիրելի դասախոսներ, ո՛չ Ձեզ, սիրելի հոգևորականներ, ո՛չ էլ Ձեզ, Վեհափառ Տեր: Ինչպես մեզ Ձեր հայրախնամ խոսքերով կրթել եք. լինէղ գործով երախտահատույց, այնպես Էլ մենք մեր շնորհակաթւթյան խոսքը թողնում ենք մեր գործերին: Գուցե այդ գործերը որպես փոքրիկ մարգարտահատիկներ Ձեզ սփոփեն Ձեր կատարած աշխատանքի փոխարեն: ՉԷ՛ որ հողագործը միանգամից պտուղ ստանալով չի ուրախանամ, այլ թերևս համբերատարությամբ սպասում Է. թե երբ Աստված արժանիորեն կվարձատրի իր կատարած չարչարանքի դիմաց: Վստահ եմ, որ մեր շնորհակալական խոսքը այնքան չի ուրախացնի Ձեզ, ինչքան որ մեր ապագայում կատարեւիք աշխատանքները:

Սարկավագական իրավունքով մենք եկեղեցում պատարագի ընթացքում Ավետարան ենք կարդում: Նույն իրավունքով, բայց որպես ավագ եղբայր, դիմելով Հոգևոր ճեմարանի սաներիդ, ուզում ենք Ձեզ հիշեցնի ավետարանական այս համարը.

248 Զ-Ա ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

«Այն օրերին անօրենությունները կշատանան, շատերի սերը կցամաքի, Հայհոյություններ կԼսեք սրբությունների նկատմամբ, գետի նման բոյորը կհոսեն դեպի չայն ճանապարհները, իսկ նեղ դոնով անցնողները հազվադեպ կլինեն: Եվ եթե նեղ ճանապարհի վրա որևէ եղբոր հանդիպես, համարի՛ր, որ հրաշք ես տեսնում, որովհետև նա մեծ սփոփանք կյինի քեզ համար» (Մատթ. ԻԴ 12):

Այսօր Ձեզ այդ իրավունքն է տրված' Ձեր եղբայրների մեջ Քրիստոսին տեսնելով սփոփվել, որով հնարավորություն կունենաք հեշտությամբ քայ[ե[ու նեղ ճանապարհով:

Իմ եղբայր ուսանողներ, մեր մեջ այս ընթացքում սիրո մեծ պակաս■ էր զգացվում, բայց դա չի նշանակում, որ մենք միմյանց պետք է ատենք: Թերևս մենք չկարողացանք ստեղծել այդ ջերմ մթնոէորտը, սակայն որպես հարության որդիներ հույս ունենք, որ մի օր դուք պետք է հարություն տաք մի'կամք, մի' սիրտ փնկու սկզբունքը: Այգեգործն իր ծաղիկը մինչև վերջ է խնամում, այլապես նա այգեգործ չէ:

Հոգեշնորհ Հայկազուն Հայր Սուրբ, թերևս մի քանի ամսից կատարեք Գևորգյան ճեմարանի նավակատիքը: Մենք սիրով պիտի աղոթենք աո Աստված, որպեսզի Ձեր ջանքերով այդ նոր պատվաստը իր պտղալից ընձյուղներով զարգարի Հայ Եկեղեցու Կենաց Ծառը:

Վեհափառ Տեր, շուտով մեր տասնվեցից շատերը գուցե իրենց էջմիածնաշունչ Ջարթուցեաւքս-ը քարոզեն այլ եկեղեցիներում: Մայր Աթոո Ս. էջմիածնի ուսանողության և հատկապես տասնվեց սարկավագների անունից Ձեր հայրական օրհնությունն ենք խնդրում որպես նվեր, որպեսզի այդ օրհնաբեր շունչը մենք կ կարողանանք փոխանցել Քրիստոսի սիրով ապրող մեզ հաղորդակից մարդկանց-»:

Այնուհետև տեղի ունեցավ ավանդական մրցաԸակաբաշխություՕ: ճեմարանի տեսուչ Հայր Սուրբը Լավագույն ուսանողներին նվիրեց գրքեր և հանձնեց դրամական պարգև: Մրցանակներ ստացան՝

Ա լսարան1. Ծատուրյան Մհեր - 9.752. Խաչիկյան Արտակ - 9.5

. Բ Լսարան1. Մակարյան Գևորգ - 9.792. Ամիրյան Հովհաննես - 9.4

Գ լսարան1. Բաբայան Նեյսոն ֊ 9.32. Մայիյյան Վարդգես - 9.28Դ Լսա րան1. Թումանյան Արտակ ֊ 9.32. Թորոսյան Սամվկ - 9.1

Ե Լսարան1. ՆաԼչաջյան Արա - 8.92. Քեսաբյյան Վազգեն - 8.6

Ջ Լսարան1. Հարություն սրկ. Հարությունյան - 9.22. Արթուր սրկ. Ղևոնդյան - 9

1997 Ա Ս ՜ԻԱ Ծ ԻՆ Զ-1; 249

Վարքի համար պարգևատրվեց Արթուր Կարապետյանը (Բ լսարան): Եկեղեցասիրության համար պարգևատրվեց Գևորգ Սողոմոնյանը (Բ [սարան):

Վերջում Հայր Հայկազունը խնդրեց Վեհափառ Հայրապետին' իր Հայրական խոսքն ու պատգամը տայ ուսանողներին:

« Սիրեյի հոգևոր եղբայրներ, նվիրյայ և ուսյալ միաբաններ Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնի, սիրեյի տեսուչ Հայր Սուրբ, տեսչական և դասախոսական կազմի անդամներ, ծնողներ և հյուրեր:

Ամավերջի հանդեսները իրենք իրենց մեջ այնքան պերճախոս են, որ նրանց մասին հավեյյայ խոսք ասեյ անհրաժեշտ չեմ համարում: Սակայն մեկ բան անհրաժեշտ է, որ մենք այս գեղեցիկ, թելադրական, մտածեյ ենթադրող տեսարանի, այս պատանիների, երիտասարդների լսարանի առջև մեկ բան խորհրդածենք, որ այս մի հիասքանչ առիթ է մեզ' միաբաններիս, դասախոսական կազմի և ժողովրդի համար' մտածեյու, թե մեր Եկեղեցին վերստին շնչավորվում է, վերստին կենդանանում է և ծաղկում մեր ժողովրդի կյանքում: Այսօր Վահան Թեքեյանի к Աղօթք վաղուան սեմին» բանաստեղծությունը արտասանվեց այստեղ: Այնտեղ ասվում էր, որ տնկեք պարտեզ, սակայն ոչ մի ծառ մի' կտրեք:

սիրեյի շրջանավարտներ, սաներ,Մտե՛ք Հայոց փոքր ածուի մեջ, և ձեր ոտքի տեղից թող ծաղիկ աճի: Այս իմ

խոսքը չէ, այլ Եղիշե պատմիչի: Եղիշեն իր « Պատմութեան» ութերորդ եղանակում այսպես է ասում. « Երբ աքսորյալները՝ Քրիստոսի հավատքի վկայողները, Խուժաստանից վերադառնան Հայոց աշխարհ, նրանց ոտքերի տա կից ճոր ծաղիկ և նոր գարուն պետք է գա»: Այս պատկերն է, որ ես ուզում եմ, որ այսօր յուրաքանչյուրն իր հոգում ամրագրի և դարձնի լուսարձակ-փարոս ԻՐ գափք կյանքում: Հակոբ Օշականի' այդ մեծ տաղանդով հայոց գրագետի այն խոսքը, ասացվածքը Աստվածաշունչ մատյանի հայերեն թարգմանության առիթով այնքան խորունկ և ընդարձակ տարածքներ ուներ մտորումների, որ մեզ համար սքանչելի հաղորդության պահ եղավ Ե դարից և այն կանխողն էր հոգևոր վերածնունդը' սկսյալ Լուսավորչի տեսիլքից:

Թող օրհնվին,- ի՞նչ է նշանակում: Մեր մեջ թո՛ղ կյանք առնեն Աստված, հավատք, ճշմարտություն, Հայրենիք, մշակույթ: Մեկ խոսքով' արժեք ունեցող բառեր, և ոչ թե ոչ պետքական, ճղճիմ, օրվա հովի հետ եկող ու փոշու հետ գնացող, ծառի տերևի պես ընկնող բաներ, որոնք այսօր հաճախ տեղ են գտնում մեր ժողովրդի կյանքում: Հետևաբար, այս հաղորդության պահը թո՛ղ լինի յուրաքանչյուրիս համար մտորումի մի պահ, թե ո՞վ եմ ես այսպիսի տեսարանի դիմաց:

Այս հանդեսները մեզ համար ինքնանորոգման, ինքնաբյուրեղացման, ինքնաճանաչման և մեր առաքելության հստակ ըմբռնման պահեր են, մնացյալը' մակերեսային, օրվա ճաշակի հետ եկող բոլոր երևույթները անցողիկ են, բայց սրանք մնայուն արժեքներ են, ինչպիսին է Մեսրոպ Մաշտոցի, Սահակ Պարթևի, Վռամշապուհի' այս Ե դարի երրորդության կտակը' Աստվածաշունչ մատյանը: Գնացին իրենք, իրենց հագուստի մասին մտածողն ո՞վ Լ, իրենց կերակուրի մասին մտածողն ո՞վ է, սակայն ինչ որ արեցին, իրենց հոգու ճառագայթումն էր: Եվ այդ ճառագայթը ո՛չ աշխարհ է ճանաչում, ո՛չ աշխարհագրական սահման և ո ՚չէւ ժամանակային սահմանափակում: 1500-ամյա ճանապարհ անցան, սակայն չկորցրին իրենց արդիականությունը, մնացին կենդանի, առույգ, յեցուն ներքին ուժականությամբ: Եվ այսօր մեզ զորացնելու, մեզ հայացնկու, մեզ քրիստոնեացնեի ներուժն ունեն իրենց մեջ: Գերխնդիրը իրենց ուժ ունենալու մեջ չէ, այյ մեր' այդ ուժի հետ հաղորդության պատրաստակամությունը: Եվ այս քաջություն

250 Զ-Ա 1-ԶՍ՜ԻԱԾհՆ 1997

և արիություն է պառանչում: Եկեղեցական դաոնալ դյուրին գործ չէ. բայց ազնվագույն գործ է: Օրվա հետ կապված հաշիվները շահերի ծիրին մեջ չի կարող իր արժեքն արտահայտեի՛ Ի՜նչ գեղեցիկ է մեր ազատագրական հերոսների Երգը, որ ես սովորկ եմ իմ մանուկ հասակում. « Ով որ քաջ է. ի՜նչ կսպասեԹող գա', ո՜ւմ է սպասում, ո՜ր օրվան: Այսօրն է մեր Հայաստանի ամրացման, զորացման, հարստացման, բարոյականացման, ուժեղացման ժամը: Այս օրը մեր օրն է, ոչ թե հյուսիսի կամ հարավի, և ոչ կ թուրքի կամ ոուսի: Այս օրը հայի օրն է: Եվ այս իմաստով իմ իղձն է, որ մեր Հոգևոր ճեմարանը դաոնա մի հնոց. « Տաճար հրաշագործ, վսեմ ձողարան, ուր կապարն ոսկի, նյութն հոգի դաոնան» : Դուք ասացիք, որ երբ մուտք գործեցիք ճեմարան, անտեղյակ էիք, թե ուր եք եկել: Ես կ այդպես էի: Ինչպե՜ս կարող էի այն ժամանակ իմանալ, թե ինչ կարող եմ լինեի երբ 13-14 տարեկան էի, թե ո՜րն է իմաստը կյանքի: Սակայն ճեմարանը հենց նրա համար գոյություն անի, որպեսզի դուք գտնեք դրանց պատասխանը: Եվ այնտեղ է, որ պետք է ձևավորվի մեր կոչումը, գիտակցությունը, պարտականության ըմբռնումը: Ուզում եմ, որ այսօր մեկ խոսք արձանագրեք ձեզ մոտ. յուրաքանչյուր օրվա ընթացքում, երբ ուտում եք, կարդում եք կամ ուրիշ զբաղմունքով անցկանամ ձեր ժամանակը, մտածե՛ք, թե ի՜նչ պետք է չինի ձեր գործը, որ պատմության մեր կերտումի մեջ մեկ քար ավելացնի հայոց պատմության շինվածքին: Եթե պետք է անցկացնեք ժամանակը միայն պատմության վերհուշով, ապա մենք չենք եղկ թանգարանի ազգ, որ միայն հիշատակներով ապրենք: Մենք հետնորդներն ենք քաղաք կառուցողների, նրանց, ովքեր մագաղաթը դարձրին ձեոագիր, գրչագիր, մանրանկար և գրականության հոսքը մեզանում ապրեցրին: Սակայն մենք դրանց կրողները միայն չպետք է հանդիսանանք, աղ պետք է մտածենք, թե մենք ի՜նչ պետք է անենք, որպեսզի մի բան կ մենք ավկացնենք այդ ավանդների վրա:

Խոսքս ցանկանում եմ վերջավորկ իմ ջերմ, խորունկ շնորհակալությունները հայտնելով Հոգևոր ճեմարանի տեսուչ Հայկազուն վարդապետին, տեսչական կազմի անդամներին, և այստեղ պետք է հիշատակեմ նրանց անունները՝ Հայր Բաբկենին, Հայր Տրդատին, Խորեն սարկավագին և պարոն Անդրանիկին, որոնք իրենց օրը ապրեցին աշակերտների հետ: Գնահատանքս եմ հայտնում մեր դասախոսական կազմին, հոգևորական և մանավանդ աշխարհական կազմին: Հա[ա[ լինի ձեր վաստակը:

Ես կարծում Եմ, որ այն խոսքը, որ մենք հաճախ ենք գործածում ուսուցիչների և մտավորականների համար, թե շունչ ենք սպառում' այնքան կ ճիշտ խոսք չէ: Իսկ ինչի՜ համար է տրված շունչը, որքան սպառես, այնքան կավկանա: Շունչը երբեք չի սպառվի, Եթե հոգուց բխի: Հոգին անմահ է, համատարած և համապարփակ, հետևաբար' սպառեք: տ

Հ . Օշականի աշակերտներից մեկը մեկ անգամ ցանկանում է մոտենալ նրան և ցույց տայ իր գրած շարադրությանը, սակայն իմանալով, որ նա բազմազբաղ է, չի համարձակվում Օրանից ժամանակ խնդրկ' իրեն տրամադրկա համար: Եվ երբ Օշականը իմանում է այդ մասին, պատանուն կանչում է իր մոտ: Վերջինս ասում է. « Պարոն Օշական, չեմ ցանականում ձեզանից ժամանակ խ լկ»: Հակոբ Օշականը պատասխանում է. «Խլի'ր, տղաս, քո մեջ կապրի իմ ժամանակը»:

Դրա համար ես ասում եմ ձեզ՝ հալալ լինի ձեր վաստակը, և ինչ որ տաք, դրանով կ կմեծանաք:

Գնահատանքիս խոսքը պետք է ասեմ նաև ծնողներին: Ես ցանկանում Եմ, որ ժողովրդի մեջ տարածեք այս ոգին, որ այս Հոգևոր ճեմարանը, մանավանդ գալիք տարում, մի նոր կյանք ապրի: Գևորգյան ճեմարանը մի նոր կյանք պետք է

1997 Ա Ս Ի Ա Ծ Ի Ն Զ-Ա 251

ստանա.թանգարան չպետք է փռի, աԱ֊ կենսարան ռոգոկ ստեղծագործոլթյաԸ օջախ. Այնտեղ պետք է վերադառնան, վերածնվեն Գևորգ Դ կաթողիկոսը, Ն հապետյան տեսուչները, Կոմիտասները, Մկրտչյանները, ինչու չէ' նաև աշխարհական պտուղները, որոնք ճեմարանի պտուղներ են եղե/ և հետագայում ծառեր դարձել իրենց գիտական գործունեությամբ: Հետևաբար, այս տեսիլքով իմ գնահատանքն եմ հայտնում բպորիդ և ցանկանում, որ սեպտեմբեր ամսին բացման հանդիսությանը կայանա Գևորգյան ճեմարանում' մեր հանրապետության Նախագահի, ճեմարանի բարերարի և ուրիշ ազգայինների ներկայությամբ, և պատմության մի նոր էջ ապրի Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը: Իմ Գերագույն ցանկությանն է, որ ինչ որ այստեղ ասացիք, դրսից կյանքի կոչեք, այն բառերը, որ արտաբերեցիք այստեղ, զգեստավորեք դրանք ձեր կյանքում:

֊ Ով որ քաջ է, ի՛նչ կսպասե, արդեն ժամանակն է» ' ժամանակն է մեր Եկեղեցու վերանորոգության:

« в առաջ մատի՚ք, եւ Աստուած ձեզ հետ»:

Հանդիսությունը փակվեց к Հայրապետական մաղթանքով» և Պահպանիչով' ներկաներին հոգևոր վերազարթոնքի ու հոգեկերտման բազում առիթներ ընծայեշով:

Տ Ի Գ Ր Ա Ն Ս Ա Ր Կ Ա Վ Ա Գ Ս Ա Ն Ո Ս Յ Ա Ն

252 Զ-1- ԱՋՍ՚ԻԱԾՒՆ 1997

ՈԻ1սՏԱԳՆԱՑՈԻԹ6ՈԻՆ Ս. ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ ՇԻՐԻՄԻՆ

Հունիսի 19-ին , հինգշա բթի օրը, Ն որին Սրբություն Գ ա րեգին Ս, Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսն ուղևորվեց Օշա կա ն' մա սնակցելու Ս . Սահակի և Ս. Մա շտոցի մեծարմա ն տոնակատարությանը' իր հա րգանքը մատուցելու մեր մեծ թա րգմա նիչների հիշատակին, խոնարհվելու Մեսրոպ Մ ա շտ ոցի սուրբ շիրիմին: Ա րա գա ծոտ նի թեմի Ս. Մ եսրոպ Մ ա շտ ոց եկեղեցում, Հ ա յո ց Ա յբուբենի ստ եղծմա ն 1500-ա մյա հոբելյանի ա ոթիվ, իր անդրանիկ եպ իսկոպոսական պ ա տ ա րա գն էր մատուցում թեմա կա լ ա ռա ջնորդ նորա օծ Տ . Ն ա վա սա րդ եպ ս. Կճոյանը:

Ս րբա զա ն Հա յրը պ ատմա կա ն մի ակնարկ կա տա րեց և գնա հա տ ա նքի ու երախտիքի ջերմ խ ոսքերով արժևորեց Մեսրոպ Մ ա շտ ոցի և Սահակ Պա րթև Կաթողիկոսի անձնուրաց և ա զգա նվեր գործը: Ստ եղծելով Հա յոց Ա յբուբենը և իրենց ա շա կերտ ների հետ միասին կա տ ա րելով Ա ստ վա ծա շնչի թա րգմա նությունը, նրանք երկնա յին ճշմարտությունը, Ամենազոր Աստծո խոսքը հասու դա րձրեցին հայ ժողովրդին, բյուրեղա ցրեցին ո չ միայն հայոց լեզուն, ա յլ նա և հայ միտ քը, մտա ծողությունը և իմացականությունը, զորա ցրեցին նրա թա քնվա ծ մտավոր ուժն ու կորովը: Մի նոր ծաղկում ու զա րգա ցում ա պ րեցին հայ մշա կույթը, գեղա նկա րչությունը, ճարտարապետությունը, երա ժշտությունը:

Պա տ ա րա գի ա վա րտ ին Ս րբա զա ն Հա յրը մի հատված ընթերցեց Վահան Թ եքեյա նի բա նա ստ եղծությունից' նվիրված Օշա կա նին:

Ա յնուհետ և հա վա տ ա ցյա լ և ուխտա վոր ժողովրդին, բոլոր ներկա գտնվողներին իր հա յրապ ետակա ն պ ա տ գա մը տ վեց Ն որին Սրբություն Գա րեգին Ա Կաթողիկոսը: Վ եհա փ ա ո Հա յրա պ ետ ը կոչ ա րեց հայ ժողովրդին սրբությա մբ և ա չքի լույսի պ ես պ ա հպ ա նել մեր մա յրենին, ա նա ղա րտ պ ա հել ա յն , ունկնդիր լինել և հետ ևել մեր Տիր ո ջ' Հիսուս Քրիստ ոսի պ ա տ վիրա ններին: Խոսքի ա վա րտ ին Գ ա րեգին Ա Կաթողիկոսը սրտ ա նց շնորհավորեց և իր հայրապ ետ ա կա ն օրհնա նքը տ վեց Տ . Ն ա վ ա ս ա ր դ եպ ս. Կ ճոյա նին ա նդրա նիկ եպ իսկոպ ոսա կա ն պ ատա րա գի ա ոիթով' մա ղթելով նրան արժանի լինել իր նոր կոչմա նը, նվիրվա ծությամբ ծա ռա յել Հա յ Ա ռա քելա կա ն Եկեղեցուն և իր հոտին:

Ա րա րողությանը ներկա էին Ա րա գա ծոտնի մա րզպ ետ Հր ա չյա Գ րիգորյա նը, Ա շտ ա րա կի քաղաքապեւո Կարեն Գ ևորգյա նը, Օէպւսրանի քա ղա քա պեւո Ռուբեն Հա յրա պ ետ յա նը, Մ ա յր Ա թոռի միա բա ններ, հա վա տ ա ցյա լ ժողովուրդը' հոծ բա զմութ յա մբ:

ՄԱՄԼՈ ԴԻՎԱՆ ՄԱՑՐ ԱԹՈՌԻ

1997 1;ՋՍԻԱԾԻՆ Զ-Ա 253

ՔԴԴ-ի ԱՎԱՐՏԱԿԱՆ ՎԿԱՅԱԳՐԵՐԻ ՀԱՆՁՆՄԱՆ ՀԱՆԴԻՍՈՒԹՅՈՒՆԸ

«ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ ՓՈԽԱՆՑԵԼՈՒ Օ Ր »

Հունիսի 28-ին Արարատյան Հայրապետական Թեմի Առաջնորդական Փոխ ա նորդ Տ. Գարեգին Արքեպիսկոպոս Ներսիսյանի հայրական օրհնությամբ Առաջնորդարանի դահլիճում ընդհանրական Տերունական աղոթքից հետո,

տ եղի ունեցա վ, արդեն ավա նդա կան դա րձա ծ, Թեմի Քրիստ ոնեա կա ն Դա ստ իա րա կութ յա ն Դպ րոցների 58 շրջա նա վա րտ ներին ա վա րտ ա կա ն վկայկանների հանձնման հանդիսավոր արարողությունը: ՔԴԿ-ի տնօրեն Ա. Գաբուճյանը, որն էլ սաներին հա նձնեց վկայականները, օրն այս բնորոշեց

իբրև «ժառանգություն փոխանցելու օր»:Արդեն վեցերորդ տարին Արարատ յան Հա յրա պ ետ ա կա ն Թեմի

կիրակնօրյաներում, ինչպես նաև հանրակրթական մի շարք դպրոցներում գործող քրիստ ոնեա կա ն լրիվ դասընթացների մասնակիցներին շնորհվեց վկա յա գիր ' Գա րեգին Սրբա զա նի մակագրությամբ, որով փ ա ստ վում է

ուսանողների կրոնական գիտելիքներն ու նվիրվածությունը Հա յ Առաքելական Եկեղեցուն:

Իր ելույթում Ա. Գաբուճյանը, շնորհա կալա նքի ջերմ խոսքեր ուղղելով

ա ռա ջին հերթին Առաջնորդական Փոխանորդին, այնուհետև ուսուցչական կազմին և վերջում նաև աշակերտությանը, ի մասնավորի ասաց.

- Մեր Հանրապետության դառն ու դաժան, տագնապալի ու տառապանքի

իրականության, բայց և այնպես նվիրական լույսի, հույսի սրբավայր-օրրանի գործի և առաքելության ժառանգորդները դառնալու հպարտությունը մեզ

անսահմանորեն ուրախացնում է ա յսօր, տ եսնելով ձեր պատկերների մեջ ոսկիա ցա ծ արտեր, որոնց հասկերը վաղը մեր ժողովրդի օջախներում և

սեղա նների վրա անպակաս հաց պիտի լինի:Այնուհետև իր խոսքի մնացյալ մասը Մարկոսի Ավետարանի «Այրի կնոջ»

առակի թեմաներով շարադրելով, Ա. Գաբուճյանն ավելացրեց.- Ուսա նողը նման է գա նձա նա կի և ուսուցիչներիս ուսերին է մեր ունեցածը

ամբողջությամբ նրա մեջ նետելը, որ չկորչի, չանշքանա, չծածկվի, այլ, երբ

լցվի ու բա ցվի, նրա մեջ միայն ու միայ՛ն հարստություն լինի: Ինչ որ նետես, այն կմնա՜ հարստությունը: Գանձանակը, եթե գա նձ չպարունակի, սովորական, անիմաստ տ ուփի կվերածվի' արձա գա նքն իր մեջ պա հող արկղի: Այրի կնոջ

գիտ ա կցությունը թող կեցվա ծք դառնա մեր բոլորին՛ այս մարդ-գանձա-

նակները միայն ու միայն գա նձերով հա րստ ացնելու և մշտապ ես լեցուն պահելու:

Ձեր ձեռքերով, ձեր սրտ երով և ձեր գիտակցությամբ հա րստ ա ցրեք այս գա նձը, որովհետ և մեր Եկեղեցին ու ժողովուրդը աշխատող, ազնիվ ձեռքերի,

սիրող սրտ երի և ստ եղծա գործ ու պատասխանատու, գիտ ա կից մտքերի

կարոտն ու կա րիքն ունեն:

Վերջում , խոսքը դպ րոցների տնօրեններին ուղղելով, Ա. Գա բուճյա նն

ավելւսցրեց.


- Իմ շնորհակալության խոսքը մեր գործին ու առաքելության նպաստող բոլոր տնօրեններին, որոնց աջակցությունը անուրանալի է ե իր վճռորոշ դերն

ունի մեր գործի հաջողության մեջ: Շնորհավորում եմ Ձեզ, մանավանդ Ձեր քաջության համար, որ հա վատ ացիք այս գործին և վստ ա հեցիք մեզ ե, իբրև հա վատ արիմ գործա կիցներ, միա սնա բա ր լծվեցիք ա ստ վա ծա հա ճո այս գործին: Գնահա տեցիք մեզ, շնորհավորեցիք և շնորհակալություն հայտնեցիք

մեզ, որը և Ձեր հավատքի արտահայտությունն էր: Շա րունա կեցեք այդպես մնալ: Գործսւկցե՜նք, պայքարե՜նք մեր սերունդների ա ռողջ դա ստ իա

րակության համար, մեր Եկեղեցու, մեր ժողովրդի և մեր հայրենիքի բարի ու հաղթական օրերի համար:

Աշակերտների ուժերով տեղի ունեցավ հանդես, որը ոգևորության և հուզմուքի ջերմ ալիքներ ա ռա ջա ցրեց ներկաների հոգիներում: Հւսնդե ւի ավարտին Գարեգին Սրբազանի օրհնության խոսքը ներկաներին հա ղորդեց Տ.

Համւսզւսսպ քա հա նա Բա բուճյա նը և հա յցեց ա մենա կա րող Աստծո բարեհաճությունը Ք Դ դպրոցների բոլոր նմանատիպ ձեռնա րկումների համար:

Հոգեցունց այս ա րա րողութ յունը, որը կա յա ցա վ հոգևոր հա յրերի,

ուսուցիչների և ծնողների ներկայությամբ, ավա րտ վեց «Պա հպ ա նիչ»-ով և Տերունական աղոթքի երգեցողությամբ:

ԱՆԱՀԻՏ ՍԵԴՐԱԿՅԱՆ

Արարատյան Հա յրապ ետ ակա ն Թեմ

1997 ԱՍ՜ԻԱԾհՆ а -է 255

Ը է /Ի Ո Ւ Ն ե Լ Ո Ի Թ ( ) ք) Ի հ հ ե Ր

11110 Ր Շ Թ Ո Ո Ո Ի Մ

« ՍՈՒՐԲ Գ ՐԻ Գ Ո Ր ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ» Շ Ք Ա Ն Շ Ա Ն Ը ՀԱ Յ Ա Զ Գ Ի ԲԱՐԵՐԱՐԻՆ

Հունիսի 3-ի ն Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածին այցելեց հայազգի երախ տա շատ բարերար Լևոն Հ այր ա ւյետյ ա նը հայտնի գրող-հապարակախոս, հասարակական

գործիչ Ջորի Բալայանի և Արցախի թեմի հոգևոր առաջնորդ Պարգև

Արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանի ուղեկցությա մբ: Վեհարանի իր աշխատա

սենյակում հարգարժան հյուրերին ընդունեց Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Տեղի ունեցած ջ ե ր մ զրույցի ընթացքում Նորին Սրբությունն իր գնահատանքը

ե ֊ հայրական սերն արտահայտեց հայազգի բարերարին' Հայաստանին, Արցախին,

հայ ժողովրդին, Հայ Առաքելական Եկեղեցուն և Արցախի թ եմ ին նրա

նվիրվա ծության, մատուցած բա զ ո ւմ հայրենանվեր ու ազգանվեր ծա ռա -

յութ յունների համար, որոնց թ վ ո ւմ հատկապես գնահատանքի է արժանի նրա

օժանդակությունը Գանձասարի պատմական վանքի վերանորոգման աշխա

տանքներին: Այնուհետև Նորին Սրբությունը Հայրապետական Կոնդակի

ընթ երցումից հետո պարոն Հայրապետյանին պարգևատրեց Մայր Աթոռի

բա րձրա գույն' « Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» շքանշանով (տե՛ս էջ 130):

Պարոն Հայրապետյանը, իր երախտագիտությունը հայտնելով, նշեց, որ ինքը

հետ ագա յում ևս նույն ոգով շարունակելու է բարեգործությունը և ամեն կերպ

նպաստելու իր հայրենիքի ծաղկմանը և վերաշինոլթյանը:

« Ս. Գ ՐԻ Գ Ո Ր ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ» Շ Ք Ա Ն Շ Ա Ն Ա ԶԳ Ա Ն Վ Ե Ր ՀԱ ՅՈ ՐԴ Ո ԻՆ

Հունիսի 7-ին Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածին այցելեցին Շվեյցարիսցից

ժամանած մի խ ումբ հայեր: Ազգային բարերար Տիգրան Իզմիրլյանի գլխավորած

պատվիրակությանը, որի կազմում էին իր քույրերը, Հակոբ Սարգսյանն իր տիկնոջ

հետ և Տ . Արել քահանա Օղլուգյանը, ուղեկցում էր Պաշտպանության նախարարությա ն ներկայացուցիչը' գեներալ Ալիկ Պետրոսյանը:

Հյուրերը նախ ա յցելեցին Մայր Տանար և շրջեցին թանգարանում, որտեղ

նրանց պատ շա ն բացատրություններ տրվեցին պահվող եկեղեցա-ծիսական ցուցանմուշների մասին:

Ա յնուհետ և խ Հ \մ բն առաջնորդվեց դեպի Վեհարան, որտեղ հյուրերին ընդունեց Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսը:

Հանդիպման ժամանակ Վեհափառ Հայրապետը ազգանվեր հայորդիների հետ

մտ երմիկ և բովանդակալից զրույց ունեցավ, որի ընթացքում բացատրեց Մայր

Աթոռի առաՌլությակ այս նոր հանգրվանը և պատվիրակության անդամների

ուշադրությունը հրավիրեց Հայ Առաքելական Եկեղեցու և Հայաստանի արդի կացության վրա:

2 5 6 Զ -Ա ԱՋՍ՚ՒԱԾԻՆ 1997

Հանդիպման ավարտին հյուրերն այցելեցին « Գանձատուն» թանգարան, որից հետո, ի պատիվ մեծարգո հյուրերի. Վեհարանի նաշասրահում ընթրիք տրվեց: Ընթրիքի ընթացքում Նորին Սրբությունը հանդիսավորապես. Հայրապետական կոնդակով, պարոն Տիգրան Իզմիրլյանին շնորհեց Սբ. էջմիածնի բարձրագույն պարգևը' «Ս- Գրիգոր Լուսավորիչ» շքանշանը (տես էջ 131):

Ընթրիքին ներկա էին նաև Երևանի պետական համալսարանի ռեկտոր Ռադիկ Մարտիրոսյանը, Հոգևոր ճեմարանի տեսուչ Հայկազուն Ծ. Վրդ. Նաջարյանը. աստվածաբանական ֆակուլտետի դեկան Շահե Արքեպիսկոպոս Անեմյանը և գեներալ Մ. Պետրոսյանը:

ՀՈՒՆԱ ՍՏԱ ՆԻ ԶԻՆՎ Ա Ծ Ո Ւ Ժ Ե ՐԻ ՊԱ ՏՎԻՐԱ ԿՈ ՒԹ ՅԱ Ն Ա Յ Ց Ը Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ Ս. ԷՋՄ ԻԱ Ծ ԻՆ

Հունիսի 19-ի ն Մայր Աթոռ Ս. էջմիածին այցեէեց Հունաստանի Հանրապետության զինված ուժերի պատվիրակությունը' Ազգային Պաշտպանության գլխավոր շտաբի պետ. գեներալ Աթանասիոս Ձոլգանիսի գլխավորությամբ: Պատվիրակության կազմում էին Հայաստանի Հանրապետությունում Հունաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը, Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության գլխավոր շտաբի պետ գեներա լ֊ լեյտենանտ Միքայել Հարությունյանը, երկու երկրների բանակների մի շարք բարձրաստինան սպաներ: Պատվիրակությանը Վեհարանի իր աշխատասենյակում ընդունեց Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Վեհափառ Հայրապետնիր ուրախությունը հայտնելով այդ այցելոլթյան համար, ընդգծեց հայ և հույն ժողովուրդների դարավոր բարեկամությունն ու եղբայրությունը, երախտագիտությամբ շեշտեց այն հանգամանքը, որ Հունաստանն այն երկրներից մեկն էր, որ 1 9 1 5 թ . Մեծ եղեռնից հազիվ մազապուրծ հայ ժողովրդի գաղթական զավակների համար եղավ փրկության աոաջին օջախներից մեկը: Մեր ժողովուրդը երբեք չի մոռանում դա, և մեր երկրների. Եկեղեցիների և ժողովուրդների համագործակցությունը այսուհետև պիտի է'/ ավելի խորանա և զարգանա թ ե 'հ ո գև ո ր և թ ե ' քաղաքական ասպարեզներում:-

Գեներալ Աթանասիոս Ձուգանիսը, շնորհակալություն հայտնելով ընդունելության համար, նշեց, որ Հունաստանի զինված ուժերի պատվիրակության սույն պ/ցելությունը հանդիսանում է հույն ժողովրդի եղբայրական ջեր մ սիրո և զգացմունքների արտահայտությունը հայ ժողովրդի հանդեպ: Կարևորելով Հայ Առաքելական Եկեղեցու դերը հայ ժողովրդի կյանքի հատկապես այս անցումային դժվարին ժամանակաշրջանում, մաղթեց Վեհափառ Հայրապետին առողջություն, հաջողություններ և ամենայն բա րիք: Տ

Վեհափառ Հայրապետը հայտնեց, որ ներկայումս մեր Եկեղեցին մի նոր վերազարթոնք, վերածնունդ է ապրում, և այժմ Հայ Եկեղեցու համար խիստ կարևոր ու կենսական խնդիր է երիտասարդ հոգևորականների պատրաստումը և հայ ժողովրդի դաստիարակությունը Հայ Առաքելական Եկեղեցու ավանդույթներով: Նորին Սրբությունը կարևորեց նաև Հայ և Հույն Եկեղեցիների համագործակցությունը և խ նդրեց իր ողջույնները փոխանցել Հույն Եկեղեցու պետին:

Հանդիպման ավարտին պատվիրակությունը շրջեց Մայր Աթոռի թանգարաններում և ծանոթացավ հայ հոգևոր արվեստի և մշակույթի գանձերին:

ԻՍ Պ Ա Ն ԻԱ ՅԻ ԴԵՍՊԱՆՆ Ա ՅՑԵԼԵՑ Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ ԻԱ Ծ ԻՆ

Հունիսի 27-ի ն Մայր Աբ ո ռ Ս. էջմիա ծին ժամանեց Հայաստանի Հանրապետությունում Իսպանիայի նոր նշանակված դեսպան խուան Անտոնիո դև Իտուրիագա Բարբերան' իր տիկնոջ և դեսպանատան աշխատակից Ռաֆայել Դեսկւս/յար Մասարրեդոյի ուղեկցությամբ: Վեհարանում հարգարժան հյուրերին ընդունեց Մայր Արոոի Դիվանապհտ Գերաշնորհ Նևրսես Արք. Պոգապալյանը:

Սրբազան Հայրն անձամբ իր և Նորին Սրրուրյուն Դարեգին Ա Ամենայն Հայոց Վեհափառ Հայր ա պետի անունից ջերմորեն ողջունեց պարոն Իտոլրիագային և շնորհավորեց նրան այդ դժվարին և պատասխանատու պարտականության ստանձնման առթիվ և մաղթեց նրան բա ղում հաջողություններ Հայաստանում:

Այնուհետև Սրբազան Հայրը հյուրերի խնդրանքով նրանց պատմեց Հայ Առաքելական Եկեղեցու անցած դժվարին և տառապալից ուղու մասին, ներկա- յ" ՛ց ր ե ց մեր Եկեղեցու արդի վինակը, նրա ունեցած դերը, նշանակությունը, խնդիրներն ու առաքելությունը մեր ազատ ու նորանկախ հանրապետության կյանքում: Սրբազան Հայրը ներկայացրեց նաև Հայ Առաքելական Եկեղեցու կաոուցվածքը թ ե ՛ Հայաստանում և թ ե ' Սփյուռքում: Նա շեշտեց այն հանգամանքը, ՈՐ Հայ Առաքելական Եկեղեցին մշտապես եաւՐագործւսկցել և ա յժմ էլ սերտ բարեկամական իոխհաբարհրուրյունների մեջ է գտ նվում աշխարհի այլ քրիստոնյա Եկեղեցիների հետ:

Հյուրերը ծանոթացան Հայ Առաքելական Եկեղեցու րազմադարյսւ պատմությանը, շրջեցին Մայր Աթոռի թանգարաններում և դիտեցին հայ եկեղեցական արվեստի գանձերը:

1997__________________ԱՋՄԻԱԾԻՆ .Ա-1- 257

Ա ՆԳ ԼԻԱ ՑԻ ՈՒՍԱՆՈՂՆԵՐԻ Խ Մ Բ Ի Ա ՅՑԵ ԼՈ Ի Թ ՅՈ Ի Ն Ը Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ Ս. ԷՋՄ ԻԱ Ծ ԻՆ

Հու/իսի 11-ին Մայր Աթոռ Ս. էջմիածին այցեյեց Անգլիայից Հայաստան ժամանած ուսանողների և ուսանողուհիների խ ումբը՝ « Ուսուցողական նամփոթդությունՕեթ» ծրագրի ղեկավար պարոն Ջոն Օթեթփոլի գլխավորոլթյամթ: Խմբին հյուրընկալեց և Վեհարանի իր աշխատասենյակում ընդունեց Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Տեղի ունեցած անկեղծ և ջեթմ զրույցի ընթացքում Վեհափառ Հայրապետը հյուրերի խնդրանքով մանրամասն տեղեկություններ հաղոթդեց Հայ Առաքելական Եկեղեցու նստավայր և հայ ժողովրդի հոգևոր կենտրոն Ս. էջմիածնի, Մայր Աթոռի գոթծունեության մասին, համառոտ կերպով նրանց ներկայացրեց հայ ժողովրդի և Եկեղեցու բազմադաթյա պատմությունն ու անցած ուղին:

Վեհափառ Հայրապետը խիստ կարևորեց հայ ժողովրդի համար Եկեղեցու դերն ու նշանակությունը հատկապես այս դժվարին ու հակասություններով լի ժամանակաշրջանում:

Պատմելով Հա յ Առաքելական Եկեղեցու մասին. Նորին Նրբությունն անդրադարձավ նաև էկումենիկ փոխհարաբերություններին և համագործակցությանն աշխաթհի այլ Եկեղեցի ների հետ' դրանց բ վ ո ւմ մատնանշելով Հայ Առաքելական Եկեղեցու պատվիրակության աշխույժ և ՚ գործնական մասնակ- ցոլթ յոլնը վերջերս Ավստրիայի Գրաց քաղաքում հրավիրված Եվրոպական Երկրորդ էկումենիկ Համաժողովին:

258 Զ-Լ- ԱՋՍ՚հԱԾհՆ 1997

ՀՈՒՆԱ ՍՏԱ ՆԻ Պ Ա ՇՏՊ Ա ՆՈ ՒԹ ՅԱ Ն ՆԱ Խ Ա ՐԱ ՐՈ ՒԹ ՅԱ Ն ՊԱ ՏՎԻՐԱ ԿՈ ՒԹ ՅԱ Ն Ա Յ Ց Ը Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ Ս. ԷՋՄ ԻԱ ԾԻՆ

Հուլիսի 15-իՕ Մայր Աթոռ Ս. էջմիածին այցելեց Հունաստանի պաշտպանության նախարարության պատվիրակությունը' նախարար Ակիս Ցոխաձոպոլ/ոսի գլխավորությամբ: Պատվիրակությանն ուղեկցում էին Հայաստանի Հանրապետությունում Հունաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Յակովոս Սպեցիոսը. Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանը, երկու երկրների նախարարությունների աշխատակիցներ: Վեհարանում հյուրերին ընդունեց Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Տեղի ունեցած զրույցի ընթացքում Հունաստանի պաշտպանության նախարարը Վեհափառ Հայրապետին ներկայացրեց Հայաստան կատարած իրենց այցելուբյան նպատակները: Նա հայտնեց, որ երկու երկրների պաշտպանության նախարարությունների միջև կնքված համաձայնագիրն այսուհետև է'լ ավելի կնպաստի մեր երկրների և ժողովուրդների միջև դարավոր բարեկամության ամրապնդմանը:

Նորին Սրբությունն, իր . գոհունակությունը հայտնելով ձեռք բերվա ծ համաձայնության և փոխըմբռնման առթիվ, ընդգծեց, որ հայ և հույն ժողովուրդները դարեդար միմյանց նկատմամբ եղբայրական ջեր մ զգացումներ են տածել, պատմության տարբեր ժամանակահատվածներում կիսել նույն դաոը ճակատագիրը, բա յց և այնպես տոկացել են ու վերածնվել՝՜ շնորհիվ իրենց համընդհանուր քրիստոնեական հավատքի: Մենք երբեք չենք մոռանում, որ Հունաստանն առաջին երկրներից մեկն էր, որտեղ ապաստան գտան եղեռնից մազապուրծ հայ ժողովրդի մասնիկները: Նորին Սրբությունը մեծ ուրախությամբ նշեց, որ իբր և կենդանի վկայություն Հայ և Հույն Եկեղեցիների, պետությունների ու ժողովուրդների անխախտ բարեկամության և եղբայրության, շուտով առաջին անգամ Մայր Աթոռ Ս. էջմիածին և Հայաստան է ժամանելու Հույն Ուղղափառ Եկեղեցու Պետ, Կ.Պոլսի Տիեզերական Պատրիարք Բարթողիմեոս Ա -ն:

Հանդիպման ավարտին Վեհափառ Հայրապետը և նախարարը իոխանակեցին նվերներ, ապա հարգարժան հյուրերը մեկնումից առաջ շրջեցին Վեհարանի թանգարանում և ծանոթացան արվեստի ցուցադրվող գործերին:

« Մ Ա Գ Ա Տ Է »-Ի Տ Ն Օ Ր Ե Ն Ն Ա ՅՑԵ ԼԵՑ Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ Ս. ԷՋՄ ԻԱ ԾԻՆ

Հուլիսի 17-ին Մայր Աթոռ Ս. էջմիածին այցելեց «Մ Ա Գ Ա ՏԷ»-ի ՚ Ատոմային էներգետիկայի միջազգային գործակալության գլխավոր տնօրեն պարոն Հանս Բլիքսը' Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկայի նախարարության ատոմային էներգիայի վարչության պետ պարսն Գևորգյանի ուղեկցությամբ: Վեեարանում հյուրերին ընդունեց Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը :

Հանդիպման ընթացքում պարոն Բլիքսը Վեհափառ Հայրապետին ներկայացրեց « ՄԱԳԱՏԷ» կազմակերպությունը, որը հանդիսանում է Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության անդամ: Կազմակերպության հսկիչ-աշխատակիցները, շրջելով ամբողջ աշխարհում, վերահսկում են ատոմային էներգիայի գործադրությունը և ռեսուրսները: Այդպիսով նրանք պայքար են մղում ատոմային զենքի դ ե մ և բոլոր

է " Ո ե ր ը ներդնում' ատոմային ուժը միայն խաղաղ նպատակներով կիրառելու և էներգիա ստանալու համար: Հայաստան կատարած իրենց այցելության նպատակն է պ արգել, թ ե ինչպես կարող է կազմակերպությունն օգտակար լինել Մեծամորհ ատոմակայանի անվտանգ գործունեությունը ,իարժեք կերպով ապահովելուն:

Վ , ա փ ա ո ք Հ յՐ Հ Գ ЬтО իր երախտագիտությունն ու գնահատանքն արտահայտելով «Մ Ա Գ Ա Տ Է » ֊ի ն պատերազմների կասեցման դ ե մ ուղղվա ծ նրա խաղաղարար գործունեության և հատկապես Հայաստանի հանդեպ ցուցաբերած մտահոգության և օգնության պատրաստակամոլթյան համար, նշեց, որ Եկեղեցին նույնպես պետք է անմասն չմնա այդ աշխատանքում և գործադրի բոլոր հնարավորությունները հանուն խաղաղության պահպանման և ամրապնդման:

« ԵՐԿԻՐ ԵՎ Մ ՇԱԿՈՒՅԹ » ԸՆ Կ Ե ՐՈ Ւ Թ ՅԱ Ն Ն Ե Ր Կ Ա ՅԱ ՑՈ Ւ ՑԻՉՆ Ե Ր Ը Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌՈՒՄ

Հուլիսի 30-ին Մայր Աթոռ Ս. էջմիածին այցելեցին « Երկիր և մշակույթ» համահայկական կազմակերպության անդամները' ղեկավարներ Պիեռ և Անի տա Հակոբյանների և Հասմիկ Գազւսզյանի գլխավորությամբ: Միացյալ Նահանգներից և Եվրոպայից ժամանած երիտասարդության ներկայացուցիչներին Վեհարանի ընդունելությունների սրահում ընդունեց Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Տեղի ունեցա ծ մտերմիկ զրույցի ընթացքում Վեհափառ Հայրապետն արտահայտեց իր ուրախությունը երիտասարդների այցելոլթյան սւոթիվ և բարձր գնա հատեց նրանց կատարած կամավորական աշխատանքներն' ուղղված Արցախի երկու գյուղերի, ինչպես նաև Տա րևի վանքի վերակառուցմանը: ՆորինՍրբությունը նշեց, որ մեր Եկեղեցին, թոթափելով 70 տարիների կոմունիստական բռնակալության լուծը, ա յժմ հարություն է առե1 և նոր կյանքով է ապրում: Վեհափառ Հայրապետը շեշտեց այն միտքը, որ ողջ հայության համար հայրենիքը միա կն է , և մենք բո/որս պիտի մեր մասնակցությունն ունենանք նրա վերակառուցման, վհրաշինոլթյան, բարգավանման գործընթացին: Բավական չէ միայն հպարտանալ մեր ժառանգած հոգևոր, մշակութային, գիտական հարստությա մբ, անհրաժեշտ է նաև շարունակել մեր հայրերի գործը, ավանդույթը, զարգացնել և ծաղկեցնել մեր երկիրը: Հատկապես երիտասարդ սերունդը դեռ1ւս շատ անելիքներ ունի, և երիտասարդությանը պետք է ակտիվորեն ներգրավել մեր հա յրենիքի և Հա յ Եկեղեցու կյանքում: Այդ նկատառումներից ելնելով էլ թ ւրջ աշխատանքներ են տարվում երիտասարդ սերնդի քրիստոնեական դաստիարակության ուղղությամբ: Դպրոցներում սովորողների ցանկությամբ կազմակերպվ ում են կրոնի դասընթացներ, կիրակնօրյա դպրոցներ, ինչպես նաև հատուկ դա սընթա ցներ' կրոնի ապագա ուսուցիչների համար, հրատարակվում են կրոնական բնույթի բացատրական և ուսուցողական բազմաթիվ գրքույկներ:

խումբը շրջեց նաև Մայր Աթոռի թանգարաններում և եիացավ հայ եկեղեցական արվեստի գործերով:

ՄԱՄԼՈ ԴԻՎԱ Ն Մ Ա Յ Ր ԱԹՈՌԻ

260 Զ-Ա 1-.Չ.Ս ՒԱԾհՆ 1997

Ե Կ Ե Ղ Ե Ց Ա Կ Ա Ն Բ Ե Մ . Լ Ո Ւ Ր Ե Ր

Հունիսի 1-ին, կիրակի.- Բ կիրակի զկնի ՀոգեգսղստեաԸ: Տօն Կաթոդ ի կէ Ս. էջմիածնի:

Այսօր Մայր տաճարում, Ավագ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց և « Հայր մեր »-ից աոաջ քարոզ խոսեց Մայր Տաճարի Լուսարարապետ Գերաշնորհ Տ. Հուսիկ արքեպս. Սանթւորյանը' « էջ Միածինն ի Հօրէ եւ լոյս փաոաց ընդ նմա» (Շարական), բնաբանով:

Ս. Պատարագից հետո կատարվեց Մաղթանք Ս. էջմիածնի:

Հունիսի 8-ին, կիրակի.- Գ կիրակի զկնի Հոգեգսղստեան:Այսօր Մայր տաճարում. Ավագ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց Տ.

Տրդատ աբեղա Մարտիրոսյանը: « Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզ խոսեց պատարագիչ Հայր սուրբը' « Այսօր նոր ժււղովուրւյք. ցնծացէք ընդ գայուստ Հոգւոյն Սրբոյ մեծացուցանեյով զելողն ի Հօրէ» բնաբանով (շարական Հոգւոյ գալստեան):

Ս. Պատարագին ներկա էր Վեհավւաո Հայրապետը:Ս. Պատարագից հետո կատարվեց Հոգեհանդստյան կարգ:Այսօր Հ . Սիմեոն Օտապաշյանի, օր. Լորա Կ նան յանի և պրն. Արթո

Որբերյանի ղեկավարությամբ մի խումբ մասնագետներ այցելեցին Մայր Աթոո: Խումբը կազմակերպված էր Հյուսիսային Ամերիկայի Արևե/յան թեմի երիտա- սարդաց բաժնի և Հայ Օգնության Ֆոնդի կողմից և բաղկացած էր 34 մասնագետներից' Ամերիկայի զանազան շրջաններից:

Հունիսի 9-ին, երկուշաբթի.- Սրբոցն Եպիփանու Կիպրացւոյն, Բաբելայ հայրապետին և երից աշակերտաց նորին:

Այսօր Հոգևոր ճեմարանում, տեսուչ Հայկազուն ծ. վրդ. Նաջարյանի

1997 1-ՋՍ'ԻԱԾհՆ .0.-1- 2б1

նախագահությամբ, գումարվեց սւմավերջյան դասախոսական ժողովը և ամփոփվեցին ու քննարկվեցին Հոգևոր ճեմարանի քննությունների և ամբողջ տարվա արդյունքները: ժողովի ընթացքում Տեսչարան բարձրացավ Վեհափառ Հայրապետը: Նորին Սրբությունը. գնահատանքի և օրհնության խոսք աղղեյով, նաև իր մտածումները կիսեց դասախոսների հետ ուսման, կրթության և ուսանողների ընդհանուր վիճակի մասին:

Л

Հունիսի 10-ին, երեքշաբթի.- Սրբոցն Կոստանդիանոս թագաւորին և մօրն նորւսյ Հեղինեւսյ:

Այսօր Վեհարանի հանդիսությանց դահլիճում տեղի ունեցավ Հոգևոր ճեմարանի ուսումնական տավա փակման հանդիսությունը (տե՛ս էջ 244-251 ):

Л

Հունիսի 14-ին, շաբաթ.- Գիւսւ նշխարաց սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ:

Այսօր, երեկոյան ժամերգության ընթացքում, տեղի ունեցավ ես/իսկոպոսական վեց թեկնածուներ և Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնի միաբաններ ու թեմակալ Առաջնորդներ Տ. Եզնիկ ծ. վրդ. Պետրոսյանի (Հարավային Ռուսաստանի թեմ), Տ. Նաթան ծ. ւխդ. Հովհաննիսյանի (Ուկրաինայի թեմ), Տ. Աբրահամ վրդ. Մկրտչյանի (Սյունյաց թեմ), «Տ*. Աոաքել վրդ. Քարամյանի (Կոտայքի թեմ), Տ. Նավասարդ վրդ. Կճոյւսնի (Արազածոտնի թեմ), Տ. Սեպուհ վրդ. Չողջյանի (Գուգարաց թեմ) երդմնագրերի և Մայր Աթոռին հավատարմության հավաստագրերի ստորագրության հանդիսավոր արարողությունը' նախագահությամբ Մայր Տաճարի Լուսարարապետ Գերաշնորհ Տ. Հուսիկ արքեպս. Սանթուրյանի:

Հունիսի 15-ին, կիրակի: Դ կիրակի զկնի Հոգեգալստդեան:Այսօր Մայր տաճարում, Ավազ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն.Ս.0.Տ.Տ Գարեգին Ա-ը: Ս. Պատարագի ընթացքում Վեհափաո Հայրապետը Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնում կատարեց իր անդրանիկ Եպիսկոպոսական Ձեռնադրության կարգը՛ խարտավիլակությամբ Մայր Տաճարի Լուսարարապետ Տ. Հուսիկ արքեպս. Սանթուրյանի և աոընթերակայությամբ Տ Գարեգին ստքեպս. Ներսիսյանի ու Տ. Ասողիկ եպսկ. Արիստակեսյանի: Վեհափաո Հայրապետը Եպիսկոպոս ձեոնադրեց և օծեց Մայր Աթոոի միաբաններ Տ. Եզնիկ ծ. վրդ. Պետրոսյանին (Հարավային Ռուսաստանի թեմ). Տ. Նաթան ծ. վրդ. Հովհաննիսյանին (Ուկրաինայի թեմ), Տ. Աբրահամ վրդ. Մկրտչյանին (Սյունյաց թեմ), Տ. Առաքել վրդ. Քարամյանին (Կոտայքի թեմ), Տ. Նավասարդ վրդ. Կճոյանին (Արազածոտնի թեմ), Տ. Սեպուհ վրդ. Չողջյանին (Գուգարաց թեմ): Ձեռնադրությունից հետո քարոզ խոսեց Վեհափաո Հայրապետը' « Լուսաւորեաց, լուսւսւորեաց Աշխարհ Հայաստանեայց, զի հասեալ է [ոյս քո եւ փառք Տեաոն ի վերայ քո ծագեսցեն» բնաբանով:

Ս. Պատարագին ներկա էին ՀՀ Նախագահի խորհրդականը, Հայաստանում Ռուսաստանի Դաշնության արտակարգ և լիազոր դեսպան Անդրեյ Ուռնովը, Ուկրաինայի արտակարգ և փազոր դեսպան Ա/եքսանդր Բոշ կոն, ՀՀ Կրոնից

262 Զ-1- ԱձՍ՜ԻԱԾԻՆ 1997

Գործոց Կոմիտեի նախագահ Լազար Սուջյանը, Գերագույն Հոգևոր խորհրդի անդամները, Գուգարաց, Արագածոտնի, Սյունյաց և Կոտայքի մարզերի մարզպետները, բարձրաստիճան այլ այրեր, հյուրեր Սփյուռքից, ինչպես նաև հայ ժողովրդի հավատավոր զավակունք:

Հունիսի 16-ին, երկուշաբթի.- Սրբոց վկայիցն Անտոնինոսի, Թէոփիլոսի, Անիքսւոսի և Փոտինոսի:

Այսօր Մայր տաճարում, Ավագ ս. սեղանի վրա, Ուխտի Ս. Պատարագ մատուցեց Հարավային Ռուսաստանի թեմի նորաօծ Առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Եզնիկ եպիսկոպոս Պետրոսյանը:

* * *

Հունիսի 17-ին, երեքշաբթի.- Սրբոցն Դանիէլի մարգարէին և երից մանկանցն' Սեդրակայ, Միսաքայ և Աբեդնագովի:

Այսօր Մայր տաճարում, Իջման ս. սեղանի վրա, Ուխտի Ս. Պատարագ մատուցեց Ուկրաինայի թեմի նորաօծ Առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Նաթան եպիսկոպոս Հովհաննիսյանը: « Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզ խոսեց պատարագիչ Սրբազանը' « Արի որ ննջեսդ եւ կանգնեաց ի մեոկոց, եւ լուսատու ւիցի քեզ Քրիստոս» բնաբանով (Եփես. Ե 14):

Նույն օրը, երեկոյան, Վեհարանի ընդունելությունների սրահում տեղի ունեցավ Միաբանական ժողով: Միաբանական ժողովի ն ներկա էր նաև Կ. Պոլսո Ամենապատիվ Պատրիարք Տ. Գարեգին արքեպս. Գւսզանճյանը: Վեհափառը միաբաններին ներկայացրեց իր Ավստրիա կատարելիք այցե[ության նպատակ֊ ները, ինչպես նաև խոսեց Մայր Աթոռի ներքին կյանքի հուզող հարցերի մասին:

Հունիսի 19-ին, հինգշաբթի.- Սրբոց Թարգմանչացն մերոց Սահակայ և Մեսրովբայ: Եկեղեցական հանդէս յՕշական: Տօն ազգային:

Այսօր Օշական գյուղի Ս. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցում Ուխտի Ս. Պատարագ մատուցեց Արագածոտնի թեմի նորաօծ Առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Նավասարդ եպիսկոպոս Կճոյանը: « Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզ խոսեց պատարագիչ Սրբազանը' « ճանաչել զիմաստաթյան և զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ» բնաբանով (Առակ. Ա 2):

Ս. Պատարագին ներկա էին Վեհափառ Հպյրապետը, Մայր Աթոռի միաբանները, Արագածոտնի մարզպետարանի պատասխանատու պաշտոնյաներ, Հոգևոր ճեմարանի սաները և հարյուրավոր ուխտավորներ Հայաստանի տարբեր մարզերից:

Ս. Պատարագից հետո եկեղեցու բակում Արագածոտնի մարզի երաժշտական համույթների մասնակցությամբ տեղի ունեցավ հանդիսություն: Հանդիսության ընթացքում հավատացյալերին ու բազմաթիվ ուխտավորներին իր Հայրական պատգամը տվեց Վեհափառ Հայրապետը:

* * *Հունիսի 22-ին, կիրակի.- Ե կիրակի զկնի Հոգեգալստեան: Գիւտ տփոյ

Սրբուհւոյ Աստուածածնի:

1997 1-Ջ.Ս ՒԱԾՒՆ Զ -к 263

Այսօր Մայր տաճարում, Ավագ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց Տ. Խաչատուր ավ. քՈԸ. Ֆրանկյանը: « Հայր մերկ՜ից աոաջ քարոզ խոսեց Գերաշնորհ Տ. Ներսես արքեպս. Պոզապալյանը' « Որ ողորմեցար ի մեղս ծնեայ մարդկան Հայր երկ նա ւոր ըստ մարգարեին. ել ետուր բնութեանս այսօր պարգեւ զկոյսն սուրբ' զծնօղ Որդւոյդ Միածնի. Մաղթանօք սորա Տէր մեզ ողորմեայ»(շարական, Աստուածամօր ծննդեան Ողորմեայ) բնաբանով:

Ս. Պատարագին ներկա էր Վեհափառ Հայրապետը:

Հունիսի 23-ին, երկուշաբթի.- Սրբոցն Կայիստրատոսի և քառասուն և ինն վկայիցն և Ղանկիանոսի քահանային:

Այսօր Վեհափաո Հայրապետը, գավազանակիր ունենայով « էջմիածին»

ամսագրի գյխավոր խմբագիր Տ. Բագրատ աբեղա Դախտյանին, Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնից մեկնեց Ավստրիա' մասնակցեյու Գրաց քաղաքում տեղի ունենայիք Եվրոպայի Եկեղեցիների խորհրդի էկումենիկ համաժողովին և իր անդրանիկ այցեյությունը տայու ավստրիահայ համայնքին (տե՜ս էջ 5-73): Ապա Վեհափաո Հայրապետը պիտի մեկնի Մոսկվա' նախագահելու Կրեմյի «Ուս- պենսկայա» թանգարանում բացվեյիք « Հայ Եկեղեցու գանձերը» ցուցահանդեսի բացման հանդիսությունը (տե՛ս էջ 74-84):

Հունիսի 29-ին, կիրակի.- Ջ կիրակի զկնի Հոգեգաչստեան:Այսօր Մայր տաճարում, Ավագ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց Տ.

Տիրայր քհն. Գըյըճյանը: « Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզ խոսեց պատարագիչ Տեր Հայրը' *Արդ որպէս ընկայարուք զՔրիստոս Յիսուս զՏէր, նովին գնասջիք. Արմատացեաչք եւ շինեաչք ի նա, եւ հաստատեայք ի հաւատս, որպէս ուսարուքն, աոաւելեայք ի նմին գոհութեամբ» (Կողոս. Բ 6-8) բնաբանով:

Ս. Պատարագից հետո կատարվեց Հոգեհանգստյան կարգ:

Հողիսի 4-ին, ուրբաթ:Այսօր, Ավստրիա և Մոսկվա այցկություններից հետո, Մայր Աթոռ Ս.

էջմիածին վերադարձավ Վեհափաո Հայրապետը (տե՛ս է՛ջ 84): ՚

Հողիսի 6-ին, կիրակի.-ՎԱՐԴԱՎԱՌ: Պայծաոակերպութիւն Տեառն մերոյ Ցիսուսի Քրիստոսի:

Այսօր Մայր տաճարում. Ավագ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց Տ. Ներսես արքեպս. Պոզապայյանը և « Հայր մեր»-ից աոաջ քարոզ խոսեց' «Ի Թափօր ի չերինն ձեւացուցեր զքո բնաթիւնդ անտանեյի գոյացութեամբ. ընդ որս եւ մեք ցնծութեամբ երգեմք քեզ' ողորմեայ մեզ մարդասէր» բնաբանով (շարական Վարդավաոի, Ողորմեայ):

2ճ4 Զ-Ա Ա&Ս՜ԻԱԾՒՆ 1997

Հողիսի 9-ին, չորեքշաբթի:Այսօր, երեկոյան, Վեհարանի ընդունէղաթյանների սրահում տեղի ունեցավ

Միաբանական ժողով: Վեհափառ Հայրապետը միաբաններին ներկայացրեց Ավստրիայի Գրաց քաղաքում տեղի ունեցած Եվրոպայի Եկեղեցիների Էկամենիկ համաժողովի արդյունքները, ավստրիահայ համայնքին տված իր անդրանիկ Հովվապետական այցեյության արդյունքներն ու տպավորությունները:

Հո զի սի 13-ին, կիրակի.-Բ կիրակի զկնի Վարդավաոի:Այսօր Մայր տաճարում, Ավագ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց

Հոոմից Մայր Աթոո վերադարձած Հոգեշնորհ Տ. Միքայել ծ. վրդ. Աջապահյսւնը: « Հայր մեր»-ից առաջ քարոզ խոսեց պատարագիչ Հայր սուրբը՛ « Ջգոյշ լերուք' մի՛ ար համար հի ցէք զմի ի փոքրկանցս յայսցանէ. ասեմ ձեզ զի հրեշ տա կք նոցա յերկինս՝ հանապազ տեսանեն զերեսս հօր իմոյ, որ յերկինս է» բնաբանով (Մատթ., ԺԸ 10):

Ս. Պատարագին ներկա էր Վեհափառ Հայրապետը:Ս. Պատարագից հետո կատարվեց Հոգեհւսնգստյան կարգ:

* * *

Հուլիսի 20-ին, կիրակի.- Գ կիրակի զկնի Վարդավաոի:Այսօր Մայր տաճարում, Ավագ ս. սեղանի վրա, Ս. Պատարագ մատուցեց

ուխտավորաբար Մայր Աթոռում գտնվող Արժանապատիվ Տ. Ջարեհ քհն. Ջարգարյանը (Կանադա): « Հայր մեր»-ից առաջ քարոզ խոսեց Վեհափառ Հայրապետը:


Հողիսի 21-ին, երկուշաբթի.֊Սրբոց Մակաբայեցւոցն՝ Եղիազարու քահանային ե Ծամունեայ և եօթն որդւոց նորին:

Այսօր Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածին ժամանեց Հայն Ուղղափառ Եկեղեցու Կոստանդնուպոլսո Տիեզերական Պատրիարք Նորին Սրբություն Բարդուղիմեոս Ա-ը (տե՛ս էջ 87-126): ՝ *»

Հուլիսի 27-ին, կիրակի.-Դ կիրակի զկնի Վարդավաոի:Այսօր Մայր տաճարում, Ավագ ս. սեղանի վրա. Ս. Պատարագ մատուցեց

ուխտավորաբար Մայր Աթոռում գտնվող Գերմանիայի թեմի Առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Գարեգին եպս. Պեքճյանը: «Հայր մերտ-ից աոաջ քարոզ խոսեց պատարագիչ Սրբազանը ՚ «Ջի յիմարն Աստուծոյ իմաստ նագոյն է քան զմւսրդիկ» բնաբանով (Ա Կորնթ. Ա 25):


4997 1-.&ՄՒԱԾԻՆ Զ-1; 265

“ЭЧМИАДЗИН"ОФИЦИАЛЬНЫЙ ЖУРНАЛ э ч м и л д з и н с к о г о к л т о л и к о с л т л

(ИЮНЬ-ИЮЛЬ 1997)

1. С о о б щ ен и е (О ви зи те К а т о л и к о с а В сех А р м я н Г а р е г и н а .I в А встр и ю и М оск ву и К о н стан ти н о п о л ьск о го В сел ен ск о го П атр и ар х а В ар ф о л о м е я I и Св. Э ч м и адзи н ) - (стр . 4)

2 . И Е Р О М О Н А Х Б А Г Р А Т Г А Л С Т Я П . В и зи т К а т о л и к о с а В с е х А р м я н Г ар сгн н а 1 в А встри ю и М оскву , 20 ию ня-4 и ю ля 1997 г. (стр . 5-84)

3 . А Р Х И М А Н Д Р И Т М И К А Е Л А Ч Л П А Г Я Н . В т о р а я е в р о п е й с к а я эк у м ен и ч еск ая конф еренц ия, 22 ию ня д о 4 и ю ля 1997 г . (стр . 85-86)

4 . В и з и т К о н с т а п т и п о п о л ь с к о г о В с е л е н с к о г о П а т р и а р х а Г р е ч е с к о й П р ав о сл авн о й Ц ер к ви В ар ф о л о м ея 1 в П ер во п р есто л ьн ы й С в. Э ч м и ад зи н , 21-24 ию ля 1997 г. (стр. 87-126)

5. С л о в о Е го С в я те й ш е ств а К ато л и к о са В сех А р м я н Г ар еги н а I, п о св я щ ен н о е п а м я ти архи еп и скоп а Н ор ай р а П огар ян а, 28 и ю ля 1997 г. (стр . 128-129)

6. П а т р и а р ш и е эн ц и к л и к и и п о сл ан и я с б л а го сл о ве н и я К а т о л и к о с а В с е х А р м я н Г а р е г и н а I , а д р е с о в а н н ы е н а ц и о н а л ь н ы м , к у л ь т у р п ы м о р ган и зац и я м и д еятел ям (стр . 130-142)

7. О ц е н к а Е го С в я т е й ш е с т в а . (П о сл ан и е Е г о С в я т е й ш е с т в а П а т р и а р х а с б л а г о с л о в е н и е м г р у п п е а р м я н с к и х н а ц и о н а л ь н ы х д е я т е л е й К он стан ти н о п о л я и С ан кт-П етербурга) - (стр . 143)

8. Т е л е г р а м м а с с о б о л е зн о в а н и е м К а т о л и к о с а В сех А р м я н Г а р е ги н а I по п овод у с т и х и й н о ю б е д стви я , п о сти гш его С ю н и кскую губерн и ю , 26 и ю ля 1997 г. (стр . 144)

Б О Г О С Л О В С К О -Ф И Л О Л О Г И Ч Е С К И Й О ТД ЕЛ

9. Н Е Р С Е С В А Н А К А Н . О т к р о в е н и е в к о н ц е в е к а (с т и х о т в о р е н и е ) - (стр. 146-147)

10. А К О П К Е О С Е Я Н . О тр ы вк и и з ар м ян ск ого перевода Т о л к ован и я н а книгу Б ы ти я св. И он аппа З л ато у ста (и сследовани е) - (стр . 148-169)

11. П Р О Ф . М И Ш Е Л Ь В А П Э С Б Р У К . П о л и ти к а В и зан ти и но о тн о ш ен и ю к А р м ен и и , н ач и н ая с Ю сти н и ан а II д о Л ево н а III (и ссл ед о ван и е, п ер е в о д с ф р ан ц у зск о го А . А . Б о зоян а) - (стр . 170-180)

12. П И О Н А К О П Я Н . А б о в я п и Н е р с е с А ш т а р а к е ц н (и с с л е д о в а н и е , п р о д ол ж ен и е) - (стр . 181-193)

13. А П Р А П Е Т Ш А Т В О Р Я Н . И сто р и я р е л ш ч ю зн о -и с т о р и ч с с к о г о м у зе я Г л а в н о й ц ер к ви Т и ф л и сск о го м о н асты р я (и ссл ед о ван и е, п р о д о л ж е н и е ) - (стр . 194-208)

14. А С М И К К А Р А Г У Л Я П . “ П а а п ч ” (“ О тс т у п л е н и е ”) и р о м а н Г р а ч ь я З ар д ар я п а “ П а ш а ж и зп ь ” (и сследовани е) - (стр. 209-217)

266 Զ-Ա ւ-ՋՍ՜ԻԱԾՒՆ 1997

15. А С Т Х И К Г Е В О Р К Я Н . У ч асти е С и р ар п и Т е р -Н е р се ся и в с о ставл ен и и би бли ограф и и арм ян ски х м и н и атю ри стов (и сследовани е) - (стр. 218-222)

16. А Р У С Я К О В А Н Е С Я Н . И з и с то р и и р ест о вр а ц и и р ук о п и си з а № 7378 М атеп ад арап а (осследован ле) - (стр . 223-226)

ЦЕРКОВНАЯ Ж ИЗНЬ

17 . М А Р И А М В А Р Д А Н Я Н . Н а р е ч и е и х и р о т о н и я в о е п и с к о п а в К аф ед р ал ьн ом С обор е св. Э ч м и адзи н а, 14-15 и ю л я 1997 г. (стр . 228-232)

18. П р о п о ве д ь Е го С в я т е й ш е с т в а Г а р е ги н а I в К а ф е д р а л ь н о м С о б о р е св. Э ч м и ад зи н а Б о ж е ств ен н о й ли турги ей п р и п аречи и во еп и ск оп а, 15 ию н я 1997 г . (стр . 233-237)

Б и огр аф и и19. Е п и ск оп Е зн и к П етросян (стр . 238)20. Е п и ск оп С епух Ч ул д ж я н (стр .239)21. Е п и ск о п Н авасар д К ч оян (стр . 240)22. Е п и ск о п А б р аа м М к р тч ян (стр . 241)23. Е п и ск о п Н атан О ван есяп (стр. 242)24. Е п и ск оп А р ак ел К ар а м я н (стр. 243)

25 . Д Ь Я К О Н Т И Г Р А Н С А Н О С Я Н . Т о р ж е с т в е н н ы й а к т п о о к о н ч ан и и у ч еб н о во го д а в Д у х о в п о й А к ад ем и и св . Э ч м и а д зи н а , 10 и ю н я 1997 г. (стр. 244-251)

26. П ал ом н и ч ество к м о ги л е св .М еср оп а М аш то ц а , 19 и ю н я 1997 г. (стр . 252)2 7 . А Н А И Т С Е Д Р А К Я Н . В р у ч е н и е с в и д е т е л ь с т в о б о к о н ч а н и и ш к о л ы

хр и сти ан ск ого восп и тан и я в А р ар атск ой еп ар хи и (стр . 253-254)

П Р И Е М Ы В П Е Р В О П Р Е С Т О Л Ь Н О М С В. Э Ч М И А Д З И Н Е

28. О рден “ С вя то й Г ри гор и й Л усавори ч " 3 и ю н я 1997 г. (стр . 255)29. О рден “С в я то й Г ри гор и й Л усавори ч " 7 ию н я 1997 г. (стр . 255)30 . В и зи т д е л е га ц и и в о о р у ж е н н ы х си л Г р е ц и и в П е р в о п р е с то л ьн ы й С в.

Э ч м и ад зи н , 19 и ю н я 1997 г . (стр . 256)

31. П осол И сп ан и и п осети л П ер во п р естол ьн ы й С в. Э ч м и ад зи н , 27 и ю н я 1997 г. (стр . 257)

32 . Г р у п п а а н г л и й с к и х с т у д е н т о в п о с е т и л а П е р в о п р е с т о л ь н ы й С в. Э ч м и адзи н , 11 и ю л я 1997 г . (стр . 257)

33 . В и зи т д ел егац и и м и н и стер ства об ор о н ы Г рец и и в П ер во п р есто л ьн ы й С в. Э ч м и ад зи н , 15 и ю л я 1997 г. (стр . 258)

34. Д и р ек то р “ М а га т е ” п о се ти л П ер во п р есто л ьн ы й С в. Э ч м и ад зи н , 17 ш о л я 1997 г . (стр . 258)

35 . П р ед с тави тел и о б щ е с т в а “ С тр а н а и к у л ь ту р а” в П ер во п р ес то л ьн о м С в. Э ч м и ад зи н е , 30 и ю л я 1997 г . (стр . 259)

36. Ц ер к о в н ая хр о н и к а (стр . 260-264)

1997 ԱՋՄԻԱԾԻՆ Զ-1? 267

“ЕТ С Н М 1А 02Ж ”о р р к л а ь м о м т н ь у о р н о ь у е т с н м 1а о 2 ш

(■Ш М Е-Ш ЬУ 1997)

РОИТТРГСГАЬ УКГГ8

I. С о т т и щ и б (гс^агсИпб №տ 11օԱոշտտ' 7ւտւէտ ю Аив1па ам ! ՏստտւՅ /М обсоуу/ апс1 էհշ\քւտւէ օք Ваг1Ьо1ошс\у I , էհշ Е си тсш са1 Ра1пагсЬ օք С сн Ш аШ то р к , էօ Но1у

Е ю Ь п н а& т ) - (р. 4)2- Н 1ЕКОМ СЖ К В А О К А Т С А Ь Б Т У А Ы - №տ №Աւ№ՏՏ՛ У1511 (о А и$!па апс) Рияя1а

(М обсо\у), 28 1ипс-41и1у 1997 (рр. 5-84)3- А К С Н 1М А Ш К 1Т Е М 1К А ЕЬ А1 А РА Н У А Л - ТЬе Տշշօո(1 Еигорсап Есиш сш са1

А звсш Ы у, 22-29 1ипе 1997 & ТЬе Е1еуепЛ АБвешЫу օք С Е С , 30 1ипс-4 М у

1997 (рр. 85-86)4 . Т Ь е ухбК օք №տ 1Խ1աշտտ В аП Ь о 1о те \у I , էհշ Е с и т с ш с а 1 РаийагсЬ օք

Օօոտ13ոէտօր1շ, էօ էհշ Но1у Տշշ օք ЕюЬгшасЫп, 21-24 1и1у 1997 (рр. 87-126)

ОРР1С1АЬ

5. №տ НоНпеББ К а г с к т 1'տ տթշշշհ т т с т о г у օք АгсЬЫяЬор Ы огауг Ро^Ьагуап

(рр. 128-129)6. Р оп и й са! ЕпсусН сак апс1 ՑԽտտւոջ Լշէէշռ օք №տ Н оН тд о К а г с к т I СаЛоИсоБ օք

АН А г т с ш а п в էօ տօաշ пайопа!, ссс1е$1а$11са1 апй сикига1 ог^аш гаН опБ апс1 т & У Й и а к (рр. 130-142)

7. РопиПса1 арргес1а110п (61շտտւոջ Լշէէշռ էօ տօաշ А гтсш ап Б քւ՜օա ЗапсиРсЮгеЬиг^ апс1 Շօոտեաէտօր1շ) - (р. 143)

8. ատ ա1ւոշտտ' Т е1 е8 гат օք Օօոժօ1շոշշ Ю Б у т и к г с § т п гс!а1сс1 էօ էհշ пашга1 са1аз1горЬс էհՅէ оссиггсё т 2 6 1ипе 1997 (р. 144)

КЕЫ О Ю -РН 1ЬОЕО С1САЬ

9. ^ К Б Е Б У А И А КА М - К су сЫ ю п Ьу էհշ շոճ օք сеШигу (рос1гу) - (рр. 146-147)10. Н А К О Р К У О Б Е У А Ы - Ехсец Л в Г го т էհշ А г т е ш а п ԱռոտԽէւօո օք Խ հ ո

Շօ-տօտէօա՚տ "С о т т с Ш а г у օո (Յշոշտւտ" (туеви дои оп ) - (рр. 148-169)I I . РКО Р. М ГС Н ЕЬ У А !՝! Е Б В К О Е С К - ТЬе Вугапйпе թօ1ւէւշտ и т а т с ^ А гш сш а Г гот

М й ш а п II էօ Լ շօ III (ту с я й ^ аи о п , 1гапБ1а1сс1 Г го т РгспсЬ Ьу А . В о го у ап ) - (рр. 170-180)

12. Р Ю И Н А С О Р У А И - АЬоууап апс1 ЫегесБ օք А81иагак (тусБ й ^аи оп , сопйпиаиоп) - (р р . 181-193)

13. Н А У К А Р Е Т Б Н А Т У О К У А И - Ш бЮгу օք էհշ ге11§1ои5-Ы5Юпо§гарЫс աստշսա օք Уапк'Б Са(Ьсс1га1 ւո *Ոք1ւտ (1900-1920) (ւափտէւջՅէւօո, շօոէաւաէւօո) - (рр. 194-208)

14. Н А З Б Ш К К А К А С и Ь У А М - "ТЬе Кс1гса1" յոՃ НгасЬ гагйагуап'в "Оиг Լւքշ" поус1 (ш уези^аН оп) - (рр. 2 0 9 -2 1 7 )

268 Զ-Ա |-Ջ1Ո4'ԾհՆ 1997

15. А Б Т С Ш К К Е У О К К У А М - Տ մ յդ վ Т ег-^сгееву ап 'в авБ Ы ап се Юг "Т Ь е В М ю егарЬ у օք Агш сш ап ւաաՅէսոտէտ" (ա\օտէւջՅէւօո) - (рр. 218-222)

16. А К О О Б У А К НОУНА!՝П>«Е55У А М - Ргош Ию հւտէօ^ օք гевЮгаИоп օք Со«1ех

7378 օք Ма1епа11агап (туезП ^ай оп) - (рр. 223-226)

РК.ОМ Т Н Е М О Т Н ЕК Б Е Е & О Ю СЕБЕБ

17. М А М А М У А К О А Ы У А К - Տւտհօրտ' ОгсНпайоп апё СлтьссгаПоп ա էհշ М оЛ ег Бее оГ ЕюЬгшасЫп, 14-15 Липе 1997 (228-232)

18. №տ НоНпеБв' НошПу ւո էհշ Са1Ьсс1га1 оГ ЕкЖ пйасЫп аПег եւտհօթտ' огс1таиоп, 15

Липе 1997 (233-237)ВЮ СКА РН Ш Б19. В^БЬор Е гш к РеИ ч^уап (р. 238)20. Տւտհօր БерооЬ СЬиЦуап (р . 239)21. 13ւտհօբ МауаБагй К р у а п (р. 240)22. Ցւտհօր А Ь гаЬ ат МкПсИуап (р. 241)23. В1БЬор Ш а п НоуЬаппсББуап (р. 242)

24. Յւտհօբ Агакс1 Кагаш уап (р. 243)25. Б Е А С С Ж Т Ю К А Л БАМ ОЗБУАЫ - ТЬе аппиа! օ1օտւոտ ссгсш опу оГ ТЬсо1о§юа1

Асас1сшу, 10 Липе 1997 (рр. 244-251)26. РЛ епш а^е էօ №е ЮшЬ օք Տ . МсБгор МаяЬЮй, 19 Липе 1997 (р. 252)27. А Ы АН П’ ЗЕО К А К У А Ы - СсгНПсаЮь' йсПусппе сегсш опу օք С Е С §гайиа!ез ա էհշ

асйпв-ЬаП օք АгагаС РопИПса! Б юсобс, 28 Липе 1997 (рр. 253-254)

К ЕС ЕРТ Ю Ы З Ш Т Н Е М О Т Н ЕК ЭЕЕ

28. ТЬе Огйег օք "Տ . С ге^огу Ш и тт аЮ г" էօ էհօ А г т е т а п ЬепсГасЮг, 3 Липе 1997

(р. 255)29 . ТЬе Огйег օք "Տ . С ге^огу Ш и тт аЮ г" էօ Иле с1суо1сс1 տօո օք А г т е т а п рсор1е, 7

Липе 1997 (р. 255)30. ТЬе У1зк օք а сЫе^гаПоп Г гот Сгсск А гтсс ! Рогссб № 1Ье Мо1Ьег Бес, 19 Липе 1997

(р. 256)31. ТЬе А тЬ азвай ог օք Б р а т У15кес11Ье Мо1Ьсг Бее, 27 Липе 1997 (р. 257)32. ТЬе У1Ь11 օք а егоир օք Տոջ1ւտհ տէսժօոէտ էօ (Ье М о 1Ьсг Տօօ, 11 Ли1у 1997 (р. 257)33. ТЬе У1Бк օք а с1е1сеа1юп Ггогп С гсск М Ы ь 1гу օք Ծօքօոտօ էօ ф е МоШ сг Տօօ, 15 Ли1у

1997 (р. 258)34. ТЬе ргсБ1с1сп1 օք "М А О А Т Е " У1в11сй 1Ье М оФ сг Տօօ, 17 Ли1у 1997 (р . 258)35. К ергсястаиуен օք "Ьапй ап ё Сикиге" Аз5ос1аПоп ա էհօ МоИюг Бее, 30 Ли1у 1997

(р. 259)36. СЬигсЬ Ри1рк: Г4с\уя - ТЬе [1օտօորէւօո օք сс1сЬгаЫ Но1у Լւէսւ՚քւօտ апс1 ёсПусгес!

տօւաօոտ ւո էհօ Са1Ьсс1га1 апс! о(Ьсг се гсто ш с в ւո էհօ МоШ сг Տօօ (рр. 260-264)

1997 1;ՋՍ'ԻԱԾԻՆ Զ-1- 2 6 9

•‘Е Т С Н М 1 А 0 2 1 Ы Е "О К С А К Е О Р Р Ю Г Е Ь Ծ Ս Б А Ш Т -Б Ш С Е 0 'Е Т С Н М 1 А 0 2 Ш Е

( Ш Ш - Л Л Ь Ь Е Т 1 9 9 7 )

1. С о т т ս ո ^ ^ ս с . Լշտ \'ւտւէօտ с1с Տ Տ К а г ё к т с 1сг сп А и т с Ь с с 1 а М охсои, Յւոտւ цис 1а\ւտսօ й Е 1с1и п 1а^тс ճս ра1пагсЬс сеситбш чие с1с Сопз1ап1тор1е Вап1к51сту 1сг (р. 4 )

2. Ь а У1.Ч11с с!с Տ Տ К а г ё к т с 1сг еп АиШсИс с ! ե МоБсои ճս 2 0 յա ո аи 4 յսԱԽէ 1997

(рр. 5-84)3. А К С Ш М А ^ Ш Т Е М 1КАПЬ А01АВАУА1М . Ь а с1еих1стс гёипюп с с с и т ё т я и с

сигорёспс. 22/29 յա ո 1997 (рр. 85-86)4. Ь а 71տհօ с!с Տ Տ Вап11с1ёту 1сг, ра1пагсЬе ссси тёш яи е Աօ 1՚6յ;ԱտԸ оп!юс1охс егесцие

մռ Շօոտէ8Ոէւոօբ1օ, аи Տէ-Տւօջօ сГЕю Ьгш адгтс. 21/24 յսւ11օէ 1997 (рр. 87-126)5. Ьс ւոօտտՅյւշ с)е ՏՏ К а г ё к т с 1сг ե 1а т ё т с ж с йс ГагсЬсУсцие ЫогаТг Во^Ьанап. 1е 28

յսԱ1օէ 1997 (рр. 128-129)6. Լշտ հէոճմւօէւօոտ ё с т е а е 1 1շտ е п с у с ^ и с я ра1пагса1ез с1е Տ Տ К а г ё к т с 1 сг ե գսօ1զսօտ

огеат-чап оп в паПопа1с$, сикигсИ ев с 1 ճօօ1շտւՅտէւզսօտ Յւոտւ զ ս ՚ ե ч и е^ и сБ

рсгеоппаШёБ (рр. 130-142)7 . РёПеиапопБ ра1пагса1с8. Ься ЬёпёсПсПопз р а т а г с а ^ ёспЮ в ե սո «гои ре ճօ

օօարՅէոօէշտ с1с СогЫ ап1тор1с օէ с1е Տէ-Բօւշւ-տհօսւ-ջ (р . 143)8. Ь с 1с1ё§гашше с!е со т с М ё а п с с с1с Տ Տ К а г ё к т е 1 сг аи с1сраг1сшсп1 с1с Б и ш к ե

Госса-տւօո с1с 1а са1а51гор11с па1игс11е (р. 144)

К Е и С Ш и Х Е Т Р Ш Ь О Ь О С ^ и Е

9. Ы ЕК СЕ5 У АЫ АСАЫ . Ь а гёуё1а1юп с!с 1а Пп Աս տսշ1օ. Р о е т е (рр. 146-147)10. Н А С О Р К Е и Б Б Е У А Н . РаББаесх Ос Гехс§й8с Աօտ օւ՜ճսԱօոտ с1с 81-.1сап Օհ^տօտւօաօ

с1е 1а 1гас1ис1юп ап п ётеп п е. Еик1е. (рр. 148-169)11. РКО Р. М ГСН ЕЬ УАЫ Е Б Р Я и К . Ьа роИицие а гтё ш сп п с с1с ВуБапсс ե рагйг с1с

НоиясПтапоБ В յստւ|ս՚ս Լձ\ ՚օո Ծ. Е1ис1с. (рр. 170-180)12. В1СЖ НАСОР1ЛЫ . А роу 1ап с ! N 0 10 6 5 АсМага8ис1.ч'|. Տսւէշ ճօ ГёШс1с. (181-193)13. Н А У К А В Е О СНА О У О К1АЫ . Լ՚հւտէօւո: с1и աստշշ МзЮпсо-геИе'юих с!с 1'6§Ատօ

р п п а р а к Աս топаягёге с1с 7ւ(1ւտ. Տսւէօ с1е Гё1ис1с. (рр. 194-208)14. Н А 8М 1К К Л Я А К О и Ы Л Ы . «Ы аИ атсЬ с» с ! 1с г о т а п «М ег § у ап к с» с1с НгаЮЬ

ТсЬаП апап. Е 1иёс. (рр. 209-217)15. А 8 0 0 Н 1 С К Е V О Я К IА N . Ь ’а1с1с с!с Б кагр ! О сг Ыегссз51ап аих 1гауаих ճշտ

шапиБспЫ Ըէ ճօտ гш ш атгсБ а г т ё т с п Б . (рр. 218-222)16. А К О и 5 5 1 А С Н О У А № 551А Н . Լ՚հւտէօււ՜շ с1с 1а гёпоуайоп с1и тапи.чсгЦ по 7378 с1с

1а Ы Ы юЛбяие. Е1ис1с. (223-226)

А и БТ -Б Ш С Е Е Т ЭА Ы Б ЬЕБ О Ю С Ё ЗЕ Б

17. М А Ш А М У А К Т А Ш А Ы . Огс11па110п ёр!5сора1с аи Տէ-Տւօջօ сГЕюЬпнасЫпс. 14/15

յսւո 1997 (рр. 228-232)

270 Զ-է ԱԶԱ՜ԻԱԾԻՆ 1997

18. ЬЪ ош ёН е йе Տ Տ К агёкш е 1сг ձ Госсавю п <3е Гогйш а^оп ёрхвсорак с1апБ 1а са1Ьёс!га1е ճս Տէ-Տւձ^ . 15 յսա 1997 (рр. 233-237)

Вю^гарЫеБ.19. М §г У егш 8 В ё й г с ^ а п (р. 238)20. М §г БёЬоиЬ ТсЬоиЫрап (р. 239)21. М §г № уа55ап Оиефоуап (р. 240)22. М §г А Ь гаЬ ат МедиегсксЫап (р. 241)23. М дг Nаէհаո Ноуашзз1ап (р. 242)24. М&г Атаке! Кагагшал (р. 243)

25. Б 1А С К Е Ш К К А Н З А Ж И М Ы . Ь а с ё г ё т о ш е <1с Г т сГаппёе ժս соН ёяс ск Л ё о к р е . 10 յա ո 1997 (рр. 244-251)

26. Рё1еппа8е аи ЮшЬеаи с1е З^М еБгоЬ М асЬ скй . 19 յսւո 1997 (р. 252)

27. А ^ Н Ю З Е Т К А Ш А М . Ь а с ё г ё т о ш е Йе геп ш е с1ез сПР1 о т е * с1е5 ё с о к з ск саЛ ёсЬ ^ш с ձ 1а заПе ժս сИосёБе ра1пагса1 сГАгагас!. 28 յսւո 1997 (рр. 253-254)

К Е С Е Р П О И З А и ЗТ-БГЕСЕ.

28 յէք„ Ш 7 °(р СИ 5 Т М “ 11е ՞ Տէ т ш п | м , И ” “ Ь М , е и г * Ц шцюл. 3

29 М 7 ° (р е ' 8 ' 0ГЙе” е ' ,Шит1" аИ " ՞ “ Ո1տ < ' >» » • » » ■ 7

30 '(р м б Т ' * “ < Ш в!՝‘1оп “ “ Й “ И “ “ “ 8Г“ ‘" ,“ “ տ' ՜ ™ 8* ՛ 13 յ ™ 1997

31. Լ՚ՅաեՅտտՅճ6Աք й'Евра^пе гепй ^տւէԸ аи Տէ-Տւծջշ. 2 7 յսւո 1997 (р 257)32. Ь а У1811е сГип егоире сГап8 1ш5 аи Տէ-Տ168օ. 1 1 յսՈհէ 1997 (р 257)

а д ' а ‘‘ ‘՚ ճ° * 6 ո “ 8Г“ т Տ1՜Տ ^ 0- 15 № 1997

34. Ь а У15ке ճս й г е с 1еиг с1е «М асаЙ ё» аи Տէ-Տ<ձ8օ». 17*иШ с1 1997 (р 258)

35՜ * ’ “ 3է1° ո лТегге * си,1игеж еп ™ ‘е аи տէ֊ տ 1е з о №

36. М о гш аи о п з ёсс1ёмазп4 ие5. Լօտ зе гто п з ргопопсёз аи Տ է - Տ ^ օ с к г а т 1օտ աօտտնտ

( р р . г б Г г ^ ) Ձ1ՈՏ' Чие 13 РГё5еП[а11оп ճշտ *® » ո է ® տ с ё г ё т о т с з

л ՜ Ж 7 ? Ե - n Latert.nla.am › archive › HGG AMSAGIR › echmiadzin... · ՄԱՐԻԱՄ...

Documents

Transcript of л ՜ Ж 7 ? Ե - n Latert.nla.am › archive › HGG AMSAGIR › echmiadzin... · ՄԱՐԻԱՄ...